przyjaciel: Różnice pomiędzy wersjami

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	przyjaciel	przyjaciele
dopełniacz	przyjaciela	przyjaciół
celownik	przyjacielowi	przyjaciołom
biernik	przyjaciela	przyjaciół
narzędnik	przyjacielem	przyjaciółmi
miejscownik	przyjacielu	przyjaciołach
wołacz	przyjacielu	przyjaciele

przykłady:: (1.1) Prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie.; (1.1) Gdzie są moi przyjaciele / Bojownicy z tamtych lat / Zawsze było ich niewielu / Teraz jestem sam^[1].; (1.3) Jan to jej przyjaciel.

składnia:

kolokacje:: (1.1) zaufany / wierny / szczery / oddany / stary / serdeczny / zacny / życzliwy / fałszywy / wątpliwy przyjaciel; (1.2) Towarzystwo Przyjaciół Dzieci

synonimy:: (1.1) druh, kolega, kumpel, kum, pobratymiec, towarzysz; (1.2) protektor, miłośnik, zwolennik; (1.3) kochanek

antonimy:: (1.1) obcy, wróg, nieprzyjaciel

hiperonimy:

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

rzecz. przyjaźń ż, przyjacielstwo n, przyjacielskość ż, przyjaźnienie n, pozaprzyjaźnianie n, zaprzyjaźnienie n, zaprzyjaźnianie n

forma żeńska przyjaciółka ż, przyjaciółeczka ż

przym. przyjacielski, przyjazny

przysł. przyjaźnie, przyjacielsko

czas. przać, przyjaźnić ndk., pozaprzyjaźniać dk., zaprzyjaźnić się dk., zaprzyjaźniać się ndk.

związki frazeologiczne:: fałszywy przyjaciel • przyjaciel domu • przyjaciel od kieliszka • przyjaciel od serca • stary przyjaciel • znaleźć w kimś przyjaciela; przysłowia prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie • dla przyjaciela nowego nie opuszczaj starego • przyjaciela tak potrzeba, jak wody i chleba • przyjaciół dość nabędziesz, gdy mało brać, wiele dawać będziesz • przyjaciela trudno znaleźć, a prędko go stracić można • przysługa przyjaciół rodzi • ten przyjaciel prawdziwy, kto w nieszczęściu życzliwy • gdy pieniędzy wiele, wkoło przyjaciele • jeden prawdziwy przyjaciel lepszy niż wielu krewnych

etymologia:: w użyciu od XIV w., od prasł. *prijateljь^[2] → ten, kto komuś sprzyja, jest komuś przychylny, życzliwy, jest z kimś zaprzyjaźniony^[3] < prasł. *prijati → sprzyjać, być przychylnym, życzliwym, okazywać przyjaźń (por. pol. sprzyjać) + prasł. *teljь^[3]; ogsłow., por. białor. прыяцель, chorw. prijatelj, czes. přítel, dłuż. pśijaśel, głuż. přećel, mac. пријател, ros. приятель, scs. приѩти, słc. priateľ, słń. prijatelj, ukr. при́ятель; źródłosłów dla pol. przyjaciółka + przyjacielski + przyjacielstwo + nieprzyjaciel^[3]

uwagi:: w starannej polszczyźnie należy przestrzegać przed stosowaniem form przyjacieli, przyjacielom, przyjacielami, przyjacielach^[4]^[5]

tłumaczenia:

aceh: (1.1) ngon
amharski: (1.1) ጓደኛ
angielski: (1.1) friend; (1.2) friend
arabski: (1.1) صديق, حميم m, خليل m; (1.3) خليل m
baskijski: (1.1) adiskide
baszkirski: (1.1) дуҫ
białoruski: (1.1) сябар m, сябра m
bułgarski: (1.1) приятел m; (1.2) приятел m
chiński standardowy: (1.1) 朋友 (péngyou)
chorwacki: (1.1) prijatelj m; (1.2) prijatelj m; (1.3) prijatelj m
czeski: (1.1) přítel m; (1.2) přítel m; (1.3) přítel m
dolnołużycki: (1.1) pśijaśel m; (1.3) pśijaśel m
duński: (1.1) ven w
esperanto: (1.1) amiko
estoński: (1.1) sõber
fiński: (1.1) ystävä
francuski: (1.1) ami m; (1.2) ami m; (1.3) ami m
górnołużycki: (1.1) přećel m
grenlandzki: (1.1) ikinngut
gudźarati: (1.1) મિત્ર m (mitra), દોસ્ત m (dōsta)
hausa: (1.1) aboki
hindi: (1.1) यार m, मित्र
hiszpański: (1.1) amigo m; (1.2) amigo m
ido: (1.1) amiko; (1.2) amiko
inguski: (1.1) доттагӏа
interlingua: (1.1) amico
irlandzki: (1.1) dlúthchara
islandzki: (1.1) vinur m
japoński: (1.1) 友達 (ともだち, tomodachi); (1.2) 友達 (ともだち, tomodachi), 友 (とも, tomo)
jidysz: (1.1) פֿרײַנד m (frajnd), חבֿר m (chawer); (1.2) פֿרײַנד m (frajnd), חבֿר m (chawer)
karaimski: (1.1) эш
kaszubski: (1.1) drëch m, kamrôt m
kataloński: (1.1) amic m; (1.2) amic m
kazachski: (1.1) дос
keczua: (1.1) atillcha
klingoński: (1.1) jup
koreański: (1.1) 친구
luksemburski: (1.1) Frënd m; (1.2) Frënd m
łaciński: (1.1) amicus m
macedoński: (1.1) пријател m
marathi: (1.1) मित्र
maryjski: (1.1) йолташ
niderlandzki: (1.1) vriend m; (1.3) vriend m
niemiecki: (1.1) Freund m; (1.2) Freund m; (1.3) Freund m
norweski (bokmål): (1.1) venn m
nowogrecki: (1.1) φίλος m; (1.2) φίλος m; (1.3) φίλος m
ormiański: (1.1) ընկեր, բարեկամ
pali: (1.1) mitta
perski: (1.1) دوست
rosyjski: (1.1) друг m, приятель m; (1.2) друг m, приятель m; (1.3) друг m, приятель m
sanskryt: (1.1) मित्र
suahili: (1.1) rafiki, mwenzi
susu: (1.1) bore
szkocki gaelicki: (1.1) caraid m
szwedzki: (1.1) vän
tetum: (1.1) belun
turecki: (1.1) dost, arkadaş, ahbap; (1.3) arkadaş
tuvalu: (1.1) taugasoa, feleni
tybetański: (1.1) གྲོགས
ukraiński: (1.1) друг m, приятель m, товариш m
umbundu: (1.1) ekamba
węgierski: (1.1) barát
wilamowski: (1.1) gyśpon m
włoski: (1.1) amico m

źródła:

↑ Republika, Biała flaga, 1981.
↑ Hasło „przyjaciel” w: Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Hasło „przyjaciel” w: Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005, ISBN 83-08-03648-1, s. 497.
↑ Porada „przyjaciel” w: Poradnia językowa PWN.
↑ Hasło „Dlaczego przyjaciele, ale: przyjaciołom?” w: Maciej Malinowski, Obcy język polski.

[1] Republika, Biała flaga, 1981.

[2] Hasło „przyjaciel” w: Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN.

[Boryś-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Hasło „przyjaciel” w: Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005, ISBN 83-08-03648-1, s. 497.

[4] Porada „przyjaciel” w: Poradnia językowa PWN.

[5] Hasło „Dlaczego przyjaciele, ale: przyjaciołom?” w: Maciej Malinowski, Obcy język polski.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ Linia 3: / Linia 3: @@
 [[Plik:Alex friends.JPG|thumb|przyjaciele (1.1)]]
 {{wymowa}}
-: {{audio|Pl-przyjaciel.ogg}}, {{IPA3|pʃɨˈjäʨ̑ɛl}}, {{AS3|pšyi ̯'''ä'''ćel}}, {{objaśnienie wymowy|ZM|BDŹW|PWART}}
+: {{audio|Pl-przyjaciel.ogg}}, {{IPA3|pʃɨˈjät͡ɕɛl}}, {{AS3|pšyi ̯'''ä'''ćel}}, {{objaśnienie wymowy|ZM|BDŹW|PWART}}
 : {{audio|LL-Q809 (pol)-Olaf-przyjaciel.wav}}
 {{znaczenia}}
@@ Linia 10: / Linia 10: @@
 : (1.2) [[osoba]] [[okazywać|okazująca]] [[ktoś|komuś]] [[lub]] [[coś|czemuś]] [[swój|swoją]] [[sympatia|sympatię]], [[zainteresowanie]], [[być|będąca]] [[zwolennik]]iem
 : (1.3) {{eufem}} [[mężczyzna]] [[być|będący]] [[z]] [[ktoś|kimś]] [[w]] [[związek|związku]] [[erotyczny]]m
-: (1.4) {{starop}} [[żona]]
+: (1.4) {{stpol}} [[żona]]
 {{odmiana}}
 : (1.1-3) {{odmiana-rzeczownik-polski
@@ Linia 38: / Linia 38: @@
 : (1.2) [[towarzystwo|Towarzystwo]] Przyjaciół [[dziecko|Dzieci]]
 {{synonimy}}
-: (1.1) [[druh]], [[kolega]], [[kumpel]], [[kum]], [[pobratymiec]]
+: (1.1) [[druh]], [[kolega]], [[kumpel]], [[kum]], [[pobratymiec]], [[towarzysz]]
 : (1.2) [[protektor]], [[miłośnik]], [[zwolennik]]
 : (1.3) [[kochanek]]
@@ Linia 52: / Linia 52: @@
 : {{przym}} [[przyjacielski]], [[przyjazny]]
 : {{przysł}} [[przyjaźnie]], [[przyjacielsko]]
-: {{czas}} [[przyjaźnić]] {{ndk}}, [[pozaprzyjaźniać]] {{dk}}, [[zaprzyjaźnić się]] {{dk}}, [[zaprzyjaźniać się]] {{ndk}}
+: {{czas}} [[przać]], [[przyjaźnić]] {{ndk}}, [[pozaprzyjaźniać]] {{dk}}, [[zaprzyjaźnić się]] {{dk}}, [[zaprzyjaźniać się]] {{ndk}}
 {{frazeologia}}
 : [[fałszywy przyjaciel]] • [[przyjaciel domu]] • [[przyjaciel od kieliszka]] • [[przyjaciel od serca]] • [[stary przyjaciel]] • [[znaleźć w kimś przyjaciela]]
 : ''przysłowia'' [[prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie]] • [[dla przyjaciela nowego nie opuszczaj starego]] • [[przyjaciela tak potrzeba, jak wody i chleba]] • [[przyjaciół dość nabędziesz, gdy mało brać, wiele dawać będziesz]] • [[przyjaciela trudno znaleźć, a prędko go stracić można]] • [[przysługa przyjaciół rodzi]] • [[ten przyjaciel prawdziwy, kto w nieszczęściu życzliwy]] • [[gdy pieniędzy wiele, wkoło przyjaciele]] • [[jeden prawdziwy przyjaciel lepszy niż wielu krewnych]]
 {{etymologia}}
-: ''w użyciu od XIV w., od'' {{etym|prasł|*prijateljь}}<ref>{{WSJPonline|id=8970|idzn=445814}}</ref> → [[ten]], [[kto]] [[ktoś|komuś]] [[sprzyjać|sprzyja]], [[być|jest]] [[ktoś|komuś]] [[przychylny]], [[życzliwy]], [[być|jest]] [[z]] [[ktoś|kimś]] [[zaprzyjaźnić się|zaprzyjaźniony]]<ref name="Boryś">{{Boryś2006|hasło=przyjaciel|strony=497}}</ref> < {{etym|prasł|*prijati}} → [[sprzyjać]], [[być]] [[przychylny]]m, [[życzliwy]]m, [[okazywać]] [[przyjaźń]] ({{por}} {{etymn|pol|sprzyjać}}) + {{etym|prasł|*teljь}}<ref name="Boryś" />
+: ''w użyciu od XIV w., od'' {{etym|prasł|*prijateljь}}<ref>{{WSJPonline|id=8970|idzn=445814}}</ref> → [[ten]], [[kto]] [[ktoś|komuś]] [[sprzyjać|sprzyja]], [[być|jest]] [[ktoś|komuś]] [[przychylny]], [[życzliwy]], [[być|jest]] [[z]] [[ktoś|kimś]] [[zaprzyjaźnić się|zaprzyjaźniony]]<ref name="Boryś">{{Boryś2005|hasło=przyjaciel|strony=497}}</ref> < {{etym|prasł|*prijati}} → [[sprzyjać]], [[być]] [[przychylny]]m, [[życzliwy]]m, [[okazywać]] [[przyjaźń]] ({{por}} {{etymn|pol|sprzyjać}}) + {{etym|prasł|*teljь}}<ref name="Boryś" />
-: {{ogsłow}}, {{por}} {{etymn|białor|прыяцель}}, {{etymn|chorw|prijatelj}}, {{etymn|czes|přítel}}, {{etymn|dłuż|pśijaśel}}, {{etymn|głuż|přećel}}, {{etymn|mac|пријател}}, {{etymn|ros|приятель}}, {{etymn|scs|приѩти}}, {{etymn|słc|priateľ}}, {{etymn|słń|prijatelj}}, {{etymn2|ukr|приятель|при́ятель}}
+: {{ogsłow}}, {{por}} {{etymn|białor|прыяцель}}, {{etymn|chorw|prijatelj}}, {{etymn|czes|přítel}}, {{etymn|dłuż|pśijaśel}}, {{etymn|głuż|přećel}}, {{etymn|mac|пријател}}, {{etymn|ros|приятель}}, {{etymn|scs|приѩти}}, {{etymn|słc|priateľ}}, {{etymn|słń|prijatelj}}, {{etym2n|ukr|приятель|при́ятель}}
 : ''źródłosłów dla'' {{źródło dla|polskie|przyjaciółka|przyjacielski|przyjacielstwo|nieprzyjaciel}}<ref name="Boryś" />
 {{uwagi}}
@@ Linia 71: / Linia 71: @@
 * białoruski: (1.1) [[сябар]] {{m}}, [[сябра]] {{m}}
 * bułgarski: (1.1) [[приятел]] {{m}}; (1.2) [[приятел]] {{m}}
+* chiński standardowy: (1.1) [[朋友]] (péngyou)
 * chorwacki: (1.1) [[prijatelj]] {{m}}; (1.2) [[prijatelj]] {{m}}; (1.3) [[prijatelj]] {{m}}
 * czeski: (1.1) [[přítel]] {{m}}; (1.2) [[přítel]] {{m}}; (1.3) [[přítel]] {{m}}
@@ Linia 85: / Linia 86: @@
 * hindi: (1.1) [[यार]] {{m}}, [[मित्र]]
 * hiszpański: (1.1) [[amigo]] {{m}}; (1.2) [[amigo]] {{m}}
-* holenderski: (1.1) [[vriend]] {{m}}; (1.3) [[vriend]] {{m}}
 * ido: (1.1) [[amiko]]; (1.2) [[amiko]]
 * inguski: (1.1) [[доттагӏа]]
@@ Linia 94: / Linia 94: @@
 * jidysz: (1.1) [[פֿרײַנד]] {{m}} (frajnd), [[חבֿר]] {{m}} (chawer); (1.2) [[פֿרײַנד]] {{m}} (frajnd), [[חבֿר]] {{m}} (chawer)
 * karaimski: (1.1) [[эш]]
-* kaszubski: (1.1) [[kamrôt]] {{m}}
+* kaszubski: (1.1) [[drëch]] {{m}}, [[kamrôt]] {{m}}
 * kataloński: (1.1) [[amic]] {{m}}; (1.2) [[amic]] {{m}}
 * kazachski: (1.1) [[дос]]
@@ Linia 100: / Linia 100: @@
 * klingoński: (1.1) [[jup]]
 * koreański: (1.1) [[친구]]
+* luksemburski: (1.1) [[Frënd]] {{m}}; (1.2) [[Frënd]] {{m}}
 * łaciński: (1.1) [[amicus]] {{m}}
 * macedoński: (1.1) [[пријател]] {{m}}
 * marathi: (1.1) [[मित्र]]
+* maryjski: (1.1) [[йолташ]]
+* niderlandzki: (1.1) [[vriend]] {{m}}; (1.3) [[vriend]] {{m}}
 * niemiecki: (1.1) [[Freund]] {{m}}; (1.2) [[Freund]] {{m}}; (1.3) [[Freund]] {{m}}
 * norweski (bokmål): (1.1) [[venn]] {{m}}
@@ Linia 113: / Linia 116: @@
 * suahili: (1.1) [[rafiki]], [[mwenzi]]
 * susu: (1.1) [[bore]]
+* szkocki gaelicki: (1.1) [[caraid]] {{m}}
 * szwedzki: (1.1) [[vän]]
 * tetum: (1.1) [[belun]]