przyjaciel
przyjaciel (język polski)
- znaczenia:
rzeczownik, rodzaj męskoosobowy
- (1.1) osoba obdarzana zaufaniem, żyjąca z kimś w serdecznych stosunkach
- (1.2) osoba okazująca komuś lub czemuś swoją sympatię, zainteresowanie, będąca zwolennikiem
- (1.3) eufem. mężczyzna będący z kimś w związku erotycznym
- (1.4) st.pol. żona
- odmiana:
- (1.1-3)
przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mianownik przyjaciel przyjaciele dopełniacz przyjaciela przyjaciół celownik przyjacielowi przyjaciołom biernik przyjaciela przyjaciół narzędnik przyjacielem przyjaciółmi miejscownik przyjacielu przyjaciołach wołacz przyjacielu przyjaciele
- przykłady:
- (1.1) Prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie.
- (1.1) Gdzie są moi przyjaciele / Bojownicy z tamtych lat / Zawsze było ich niewielu / Teraz jestem sam[1].
- (1.3) Jan to jej przyjaciel.
- składnia:
- kolokacje:
- (1.1) zaufany / wierny / szczery / oddany / stary / serdeczny / zacny / życzliwy / fałszywy / wątpliwy przyjaciel
- (1.2) Towarzystwo Przyjaciół Dzieci
- synonimy:
- (1.1) druh, kolega, kumpel, kum, pobratymiec
- (1.2) protektor, miłośnik, zwolennik
- (1.3) kochanek
- antonimy:
- (1.1) obcy, wróg, nieprzyjaciel
- hiperonimy:
- hiponimy:
- holonimy:
- meronimy:
- wyrazy pokrewne:
- rzecz. przyjaźń ż, przyjacielstwo n, przyjacielskość ż, przyjaźnienie n, pozaprzyjaźnianie n, zaprzyjaźnienie n, zaprzyjaźnianie n
- forma żeńska przyjaciółka ż, przyjaciółeczka ż
- przym. przyjacielski, przyjazny
- przysł. przyjaźnie, przyjacielsko
- czas. przyjaźnić ndk., pozaprzyjaźniać dk., zaprzyjaźnić się dk., zaprzyjaźniać się ndk.
- związki frazeologiczne:
- fałszywy przyjaciel • przyjaciel domu • przyjaciel od kieliszka • przyjaciel od serca • stary przyjaciel • znaleźć w kimś przyjaciela
- przysłowia prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie • dla przyjaciela nowego nie opuszczaj starego • przyjaciela tak potrzeba, jak wody i chleba • przyjaciół dość nabędziesz, gdy mało brać, wiele dawać będziesz • przyjaciela trudno znaleźć, a prędko go stracić można • przysługa przyjaciół rodzi • ten przyjaciel prawdziwy, kto w nieszczęściu życzliwy • gdy pieniędzy wiele, wkoło przyjaciele • jeden prawdziwy przyjaciel lepszy niż wielu krewnych
- etymologia:
- w użyciu od XIV w., od prasł. *prijateljь[2] → ten, kto komuś sprzyja, jest komuś przychylny, życzliwy, jest z kimś zaprzyjaźniony[3] < prasł. *prijati → sprzyjać, być przychylnym, życzliwym, okazywać przyjaźń (por. pol. sprzyjać) + prasł. *teljь[3]
- ogsłow., por. białor. прыяцель, chorw. prijatelj, czes. přítel, dłuż. pśijaśel, głuż. přećel, mac. пријател, ros. приятель, scs. приѩти, słc. priateľ, słń. prijatelj, ukr. приятель
- źródłosłów dla pol. przyjaciółka + przyjacielski + przyjacielstwo + nieprzyjaciel[3]
- uwagi:
- w starannej polszczyźnie należy przestrzegać przed stosowaniem form przyjacieli, przyjacielom, przyjacielami, przyjacielach[4][5]
- tłumaczenia:
- amharski: (1.1) ጓደኛ
- angielski: (1.1) friend; (1.2) friend
- arabski: (1.1) صديق, حميم m, خليل m; (1.3) خليل m
- baskijski: (1.1) adiskide
- baszkirski: (1.1) дуҫ
- białoruski: (1.1) сябар m, сябра m
- bułgarski: (1.1) приятел m; (1.2) приятел m
- chorwacki: (1.1) prijatelj m; (1.2) prijatelj m; (1.3) prijatelj m
- czeski: (1.1) přítel m; (1.2) přítel m; (1.3) přítel m
- dolnołużycki: (1.1) pśijaśel m; (1.3) pśijaśel m
- duński: (1.1) ven w
- esperanto: (1.1) amiko
- estoński: (1.1) sõber
- fiński: (1.1) ystävä
- francuski: (1.1) ami m; (1.2) ami m; (1.3) ami m
- górnołużycki: (1.1) přećel m
- grenlandzki: (1.1) ikinngut
- gudźarati: (1.1) મિત્ર m (mitra), દોસ્ત m (dōsta)
- hausa: (1.1) aboki
- hindi: (1.1) यार m, मित्र
- hiszpański: (1.1) amigo m; (1.2) amigo m
- holenderski: (1.1) vriend m; (1.3) vriend m
- ido: (1.1) amiko; (1.2) amiko
- irlandzki: (1.1) dlúthchara
- islandzki: (1.1) vinur m
- japoński: (1.1) 友達 (ともだち, tomodachi); (1.2) 友達 (ともだち, tomodachi), 友 (とも, tomo)
- jidysz: (1.1) פֿרײַנד m (frajnd), חבֿר m (chawer); (1.2) פֿרײַנד m (frajnd), חבֿר m (chawer)
- kataloński: (1.1) amic m; (1.2) amic m
- kazachski: (1.1) дос
- klingoński: (1.1) jup
- koreański: (1.1) 친구
- łaciński: (1.1) amicus m
- macedoński: (1.1) пријател m
- marathi: (1.1) मित्र
- niemiecki: (1.1) Freund m; (1.2) Freund m; (1.3) Freund m
- norweski (bokmål): (1.1) venn m
- nowogrecki: (1.1) φίλος m; (1.2) φίλος m; (1.3) φίλος m
- ormiański: (1.1) բարեկամ
- pali: (1.1) mitta
- perski: (1.1) دوست
- rosyjski: (1.1) друг m, приятель m; (1.2) друг m, приятель m; (1.3) друг m, приятель m
- sanskryt: (1.1) मित्र
- suahili: (1.1) rafiki, mwenzi
- susu: (1.1) bore
- szwedzki: (1.1) vän
- tetum: (1.1) belun
- turecki: (1.1) dost, arkadaş, ahbap; (1.3) arkadaş
- tuvalu: (1.1) taugasoa, feleni
- tybetański: (1.1) གྲོགས
- ukraiński: (1.1) друг m, приятель m, товариш m
- umbundu: (1.1) ekamba
- węgierski: (1.1) barát
- wilamowski: (1.1) gyśpon m
- włoski: (1.1) amico m
- źródła:
- ↑ Republika, Biała flaga, 1981.
- ↑
Hasło „przyjaciel” w: Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Hasło „przyjaciel” w: Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005, ISBN 83-08-03648-1, s. 497.
- ↑ Porada „przyjaciel” w: Poradnia językowa PWN.
- ↑ Hasło „Dlaczego przyjaciele, ale: przyjaciołom?” w: Maciej Malinowski, Obcy język polski.
