Stanisław Świtalski
pułkownik dyplomowany piechoty | |
Pełne imię i nazwisko |
Stanisław Jan Ferdynand Świtalski |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
28 marca 1890 |
Data i miejsce śmierci |
19 września 1939 |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1914–1939 |
Siły zbrojne | |
Jednostki | |
Stanowiska |
dowódca dywizji |
Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
Odznaczenia | |
Stanisław Jan Ferdynand Świtalski (ur. 28 marca 1890 w Gródku Jagiellońskim, zm. 19 września 1939 k. Famułek Królewskich) – pułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się 28 marca 1890 w Gródku Jagiellońskim, ówczesnym mieście powiatowym Królestwa Galicji i Lodomerii, w rodzinie Józefa Leopolda (1858–1939), praktykanta koneptowego w tamtejszym c. k. Starostwie, i Heleny Karoliny z Chądzyńskich (1863–1937)[1][2][3]. Był starszym bratem Klemensa (1891–1972), pisarza hipotecznego w Częstochowie, kapitana administracji rezerwy Wojska Polskiego[4][5], Władysława (1893–1918), Adama (1894–1952), pułkownika dyplomowanego piechoty Wojska Polskiego, Michała (1900–1958) i Jana Mieczysława (1902–1988)[6].
Stanisław w 1908 zdał maturę w c. k. Gimnazjum VI we Lwowie[7]. 31 lipca 1913 uzyskał absolutorium na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lwowskiego[7]. 1 stycznia 1914 we Lwowie rozpoczął pracę w charakterze kandydata notarialnego[7]. Był członkiem Drużyn Sokolich[8].
1 sierpnia 1914 we Lwowie wstąpił do Legionu Wschodniego[9]. Od 15 października 1914 do 31 stycznia 1915 był elewem w Szkole Podchorążych Legionów Polskich. Następnie walczy na froncie jako dowódca plutonu 8. kompanii 2 pułku piechoty Legionów Polskich[7]. Od 1 kwietnia 1915 służył w II batalionie zapasowym na stanowisku zastępcy dowódcy plutonu[7]. 28 lipca 1915 został przeniesiony do 6 pułku piechoty na stanowisko adiutanta III batalionu[7]. Walczył nad Styrem i Stochodem. 11 listopada 1915 został mianowany podporucznikiem, a 1 lipca 1916 awansował na porucznika[10]. W lipcu 1916 został adiutantem pułku[11]. W październiku 1916 dowodził w zastępstwie II batalionem[12]. Od 2 listopada 1916 dowodził 7. kompanią 6 pp[7]. 15 sierpnia 1917, po kryzysie przysięgowym, został przeniesiony do 1 pułku piechoty[13]. 5 października 1917 został zwolniony z Legionów Polskich, a następnie w drodze suerrewizji uzyskał czasowe zwolnienie od służby w armii austro-węgierskiej[7]. 1 listopada 1917 został zatrudniony w Biurze badania cen c. k. Namiestnictwa Galicji we Lwowie na stanowisku kierownika kancelarii[7]. Równocześnie rozpoczął działalność w Polskiej Organizacji Wojskowej, a od 1 kwietnia do 1 czerwca 1918 pełnił funkcję komendanta miasta Lwowa[7].
Od 3 listopada 1918 walczył w obronie Lwowa dowodząc odcinkiem[7]. 5 listopada 1918 został ranny[14]. Od 2 stycznia 1919 dowodził kompanią sztabową Brygady Lwowskiej[7]. 1 grudnia 1919 został mianowany z dniem 1 grudnia 1919 kapitanem w piechocie[15]. Podczas wojny polsko-rosyjskiej dowodził III batalionem 6 pułku piechoty Legionów (od 8 maja 1919)[7]. 15 lipca 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu majora, w piechocie, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich[16]. 31 sierpnia 1920 podpułkownik Bolesław Popowicz sporządził wniosek na odznaczenie majora Świtalskiego Orderem Virtuti Militari, w którym napisał: „pod Łubinem dnia 21 sierpnia 1920, gdy na czele swego batalionu uderzył na tak energicznie na przeważającego liczebnie nieprzyjaciela, rozbił go i zmusił do panicznej ucieczki”[17]. Przeciwnikiem majora Świtalskiego była bolszewicka 62 Brygada należąca do 21 Dywizji Strzelców[18]. Dowodzony przez niego batalion zdobył 4 armaty, 10 karabinów maszynowych, 315 jeńców i znaczny tabor[18][19]. Za ten czyn rozkazem Dowództwa 2 Armii nr 1517/I z 1 września 1920 został mu nadany Order Virtuti Militari V klasy[19].
15 czerwca 1921 został wyznaczony na stanowisko dowódcy Batalionu Zapasowego 6 pp Leg. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 i 112. lokatą w korpusie oficerów piechoty[20]. 10 lipca tego roku został zatwierdzony na stanowisku pełniącego obowiązki zastępcy dowódcy 6 pp Leg.[21] W ramach osadnictwa wojskowego otrzymał 5 ha ziemi w kolonii Miłejszyszki, w gminie Mickuny[14].
W październiku 1922 został przydzielony do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, w charakterze słuchacza Kursu Doszkolenia[7]. Z dniem 15 października 1923, po ukończeniu kursu i uzyskaniu tytułu naukowego oficera Sztabu Generalnego, otrzymał przydział do 20 Dywizji Piechoty na stanowisko szefa sztabu[22]. 1 listopada 1923 został przydzielony do Inspektoratu Armii Nr I w Wilnie na stanowisko 2 referenta[23]. 31 marca 1924 prezydent RP nadał mu stopień podpułkownika ze starszeństwem z dnia 1 lipca 1923 i 53. lokatą w korpusie oficerów piechoty[24]. 1 września 1926 został przeniesiony do składu osobowego generała do prac przy Generalnym Inspektorze Sił Zbrojnych, generała brygady Stanisława Burhardt-Bukackiego na stanowisko I oficera sztabu[25]. 31 marca 1927 został przeniesiony do 82 pułku piechoty w Brześciu na stanowisko dowódcy pułku[26][27]. 1 stycznia 1929 prezydent RP nadał mu stopień pułkownika z dniem 1 stycznia 1929 i 6. lokatą w korpusie oficerów piechoty[28][29]. W październiku 1931 został mianowany dowódcą piechoty dywizyjnej 9 Dywizji Piechoty w Siedlcach[30]. 12 lutego 1933 został wybrany na członka Zarządu Głównego Pułkowego Koła Szóstaków[31]. W 1934 został przeniesiony do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VII w Poznaniu na stanowisko pomocnika dowódcy do spraw uzupełnień[32]. 2 kwietnia 1938 został wyznaczony na stanowisko dowódcy 16 Pomorskiej Dywizji Piechoty w Grudziądzu[33][34].
2 września 1939 z powodu nieudolnego dowodzenia został odwołany ze stanowiska dowódcy dywizji i skierowany do dyspozycji dowódcy Armii „Pomorze”[35]. 7 września objął dowództwo improwizowanej grupy bojowej złożonej z oddziałów wartowniczych, etapowych, Przysposobienia Wojskowego i rozbitków z innych oddziałów armii[36]. 10 września grupa ta po dołączeniu III batalionu 144 pułku piechoty rez. liczyła około trzech batalionów piechoty i miała za zadanie utrzymanie przeprawy na Bzurze w Sochaczewie[37][38]. Podczas przebijania się resztek grupy przez Puszczę Kampinoską, poległ w walce z Niemcami w okolicach gajówki Krzywa Góra[39][40]. Początkowo pochowany w miejscu śmierci, w 1951 prochy ekshumowano i został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera B10-6-9)[41]. Inskrypcja z jego imieniem i nazwiskiem znajduje się także na grobie rodziny von Essen na Starych Powązkach[42].
26 sierpnia 1922 w kościele Najświętszego Zbawiciela w Warszawie ożenił się z Wandą z Gaspenasów von Essen (1894–1925), wdową. Świadkami byli Adam Świtalski i Mieczysław Gaspenas, brat Wandy, kapitan piechoty Wojska Polskiego, później nadkomisarz Policji Państwowej i komendant powiatowy w Kobryniu[43]. Stanisław sprawował opiekę nad pasierbem Edwardem Essen (ur. 13 sierpnia 1913, zm. 10 marca 1997)[14][42].
1 listopada 1922 w Wilnie, w trakcie uroczystości poświęcenia i wręczenia chorągwi 6 pułkowi piechoty Legionów, w drzewce został wbity srebrny gwóźdź kwadratowy z napisem „Major Świtalski Stanisław”[44].
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 1562[1] – 16 lutego 1921[45][46]
- Krzyż Niepodległości – 6 czerwca 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[47][48]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – 10 listopada 1928 „za zasługi na polu pracy niepodległościowej”[49][50]
- Krzyż Walecznych czterokrotnie[51] (po raz drugi w 1921[52])
- Złoty Krzyż Zasługi – 19 marca 1937 „za zasługi w służbie wojskowej”[53][54]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[2][8]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[2][8]
- Srebrny Medal za Długoletnią Służbę[2]
- Brązowy Medal za Długoletnią Służbę[2]
- Odznaka za Rany i Kontuzje[55]
- Odznaka Pamiątkowa Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych – 12 maja 1936
- Krzyż Pamiątkowy 6 pułku piechoty Legionów Polskich[56]
- Odznaka 82 Pułku Piechoty
- łotewski Medal Pamiątkowy 1918-1928 – 6 sierpnia 1929[57][8]
- Medal Zasługi Wojskowej[58]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Kolekcja ↓, s. 1.
- ↑ a b c d e Łoza 1939 ↓, s. 311.
- ↑ Szematyzm 1891 ↓, s. 4.
- ↑ Żołnierze Niepodległości : Świtalski Klemens. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2023-07-20].
- ↑ Świtalski Klemens. [w:] Kolekcja akt żołnierzy zarejestrowanych w rejonowych komendach uzupełnień, sygn. II.56.7946 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-07-22].
- ↑ Koreś 2023 ↓, s. 1.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Kolekcja ↓, s. 4.
- ↑ a b c d Kolekcja ↓, s. 3.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 3, 4.
- ↑ Lista starszeństwa 1917 ↓, s. 10.
- ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 525.
- ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 529.
- ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 553.
- ↑ a b c Kolekcja ↓, s. 2.
- ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 98 z 28 grudnia 1919, poz. 4146.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 27 z 21 lipca 1920, s. 598.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 5, 6.
- ↑ a b Skarbek 1929 ↓, s. 30.
- ↑ a b Kolekcja ↓, s. 6.
- ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 29.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 22 z 22 lipca 1922, s. 543.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 63 z 27 września 1923, s. 587.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 74 z 26 listopada 1923, s. 688.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 32 z 2 kwietnia 1924, s. 167.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 44 z 14 października 1926, s. 354.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 31 marca 1927, s. 98.
- ↑ Lista oficerów dyplomowanych 1931 ↓, s. 4.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 4 stycznia 1929, s. 6.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 7, w marcu 1939 zajmował 5. lokatę.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 23 października 1931, s. 324.
- ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 600.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 grudnia 1934, s. 254.
- ↑ Pułkownicy piechoty, Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce, sygn. 701/1. Z informacji zamieszczonych w wykazie wynika, że został on sporządzony w lutym 1939, przed awansami generalskimi.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 535.
- ↑ Ciechanowski 1983 ↓, s. 186.
- ↑ Ciechanowski 1983 ↓, s. 263, 279.
- ↑ Ciechanowski 1983 ↓, s. 293, 301, 303, 318, 321, 322, 328, 331, 336, 341, 354, 360.
- ↑ Głowacki 1985 ↓, s. 140–142.
- ↑ Głowacki 1985 ↓, s. 384.
- ↑ Ciechanowski 1983 ↓, s. 361, tu poległ w nocy z 18 na 19 września 1939.
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
- ↑ a b Cmentarz Stare Powązki: SOBOLEWSCY, V. ESSEN I OLSZEWSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2023-07-22] .
- ↑ Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej Najświętszego Zbawiciela w Warszawie. Polskie Towarzystwo Genealogiczne. [dostęp 2023-07-22].
- ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 28.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 26 lutego 1921, s. 239.
- ↑ Skarbek 1929 ↓, s. 41.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 11 listopada 1931, s. 361.
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 631.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 11 listopada 1928, s. 402.
- ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 185.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 26 stycznia 1922, s. 76.
- ↑ M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 96.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 19 marca 1937, s. 1.
- ↑ Na podstawie fotografii [2].
- ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 213.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 12 z 6 sierpnia 1929, s. 238.
- ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 197.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Switalski Stanisław Jan Ferdynand. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.31-2273 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-07-20].
- Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1891. Lwów: Nakładem Prezydyum c. k. Namiestnictwa, 1891. (pol.).
- Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917). Komenda Legionów Polskich, 1917.
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r.. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Lista oficerów dyplomowanych (stan z dnia 15 kwietnia 1931 roku). Warszawa: Sztab Główny, 1931.
- Jan Kazimierz Ciastoń, Adam Lisiewicz, Edward Skarbek, Edward Wojciechowski: Historia 6 Pułku Piechoty Legionów Józefa Piłsudskiego. T. 1: Tradycja. Warszawa: Komenda Koła 6 Pułku Piechoty Legionów Polskich i Dowództwo 6 Pułku Piechoty Legionów Józefa Piłsudskiego, 1939.
- Konrad Ciechanowski: Armia „Pomorze” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1983. ISBN 83-11-06793-7.
- Ludwik Głowacki: Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej 1939. Wyd. 5. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1985. ISBN 83-11-07109-8.
- Stanisław Łoza: Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1939.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Edward Skarbek: Zarys historji wojennej 6-go pułku piechoty Legionów. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Waldemar Strzałkowski: Życiorysy dowódców jednostek polskich w wojnie obronnej 1939 r.. W: Tadeusz Jurga: Obrona Polski 1939. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990. ISBN 83-211-1096-7.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Daniel Koreś: Adam Świtalski – tytularny generał brygady AK, więzień obozów NKWD. Instytut Pamięci Narodowej, 2023-02-11.
- Członkowie Polskiej Organizacji Wojskowej
- Członkowie Stałych Drużyn Sokolich
- Dowódcy 16 Pomorskiej Dywizji Piechoty
- Dowódcy 82 Syberyjskiego Pułku Piechoty
- Dowódcy piechoty dywizyjnej 9 Dywizji Piechoty (II RP)
- Internowani w Beniaminowie
- Ludzie urodzeni w Gródku (obwód lwowski)
- Odznaczeni Brązowym Medalem za Długoletnią Służbę (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Niepodległości
- Odznaczeni Krzyżem Pamiątkowym 6 pułku piechoty Legionów Polskich
- Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych (czterokrotnie)
- Odznaczeni Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- Odznaczeni Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918–1921
- Odznaczeni Odznaką Pamiątkową Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych
- Odznaczeni Odznaką za Rany i Kontuzje
- Odznaczeni Srebrnym Medalem za Długoletnią Służbę (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (II Rzeczpospolita)
- Oficerowie dyplomowani II Rzeczypospolitej
- Oficerowie piechoty Legionów Polskich 1914–1918
- Osadnicy wojskowi II Rzeczypospolitej
- Pochowani na Powązkach-Cmentarzu Wojskowym w Warszawie
- Polacy odznaczeni Medalem 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej
- Polacy odznaczeni Medalem Zasługi Wojskowej Signum Laudis
- Pułkownicy piechoty II Rzeczypospolitej
- Szefowie sztabu 20 Dywizji Piechoty (II RP)
- Uczestnicy bitwy o Lwów 1918–1919 (strona polska)
- Uczestnicy kampanii wrześniowej (strona polska)
- Uczestnicy wojny polsko-bolszewickiej (strona polska)
- Upamiętnieni symbolicznym grobem na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie
- Urodzeni w 1890
- Zastępcy dowódcy 6 Pułku Piechoty Legionów
- Zmarli w 1939
- Żołnierze Legionu Wschodniego