Ләбап вилаяте
| Ләбап вилаяте | |
| Нигезләнү датасы | 14 декабрь 1992 |
|---|---|
| Дәүләт |
 Төрекмәнстан |
| Башкала | Төрекмәнабад |
| Административ-территориаль берәмлек | Төрекмәнстан |
| Сәгать поясы | UTC+05:00 |
| Геомәгълүматлар | Data:Turkmenistan/Chardzhou.map |
| Нәрсә белән чиктәш | Фарьяб[d] |
| Мәйдан | 93 730 км² |
| Почта индексы | 746100 — Туркменабат |
| Рәсми веб-сайт | lebap.gov.tm |
 | |
| Җирле телефон коды | 422 |
| Номер тамгасы коды | LB |
 | |
 Ләбап вилаяте Викиҗыентыкта | |
Ләбап вилаяте (төрекм. Lebap welaýayty) ― Төрекмәнстанның төньяк-көнчыгышында урнашкан административ берәмлек (вилаять). Административ үзәге Төрекмәнабад (1999 елга кадәр Чәрҗев) шәһәре.
Тарих
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]1992 елның 14 декабрендә элеккеге Чарджоу өлкәсе территориясендә оеша. [1].
2017 елның 25 ноябрендә Төрекмәнстан парламенты Мәгъдәнле һәм Сәеди шәһәрләренең статусын үзгәртә: алар әтрап хокукындагы шәһәрләрдән административ үзәкләре Күйтәнтау һәм Динәү шәһәрләре булган әтраплар составындагы шәһәрләр статусына күчерелә. Шул ук көнне берничә әтрап бетерелә, территорияләре күрше әтрапларга кушыла. [2]
Административ-территориаль бүленеш
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Ләбап вилаятенә 8 әтрап һәм 1 әтрап хокукындагы шәһәр керә.
- Шәһәрләр
- Газучак
- Карабәкавыл
- Дарган-Ата
- Дуслык
- Динәү
- Кәрке
- Күйтәнтау
- Мәгъдәнле
- Сакар
- Саят
- Сәеди
- Төрекмәнабад
- Фәрәб
- Хәләч
- Хуҗамбаз
- 8 әтрап
- Дарганата әтрабы – административ үзәге Дарганата шәһәре
- Динәү әтрабы – Динәү шәһәре
- Кәрке әтрабы – Кәрке шәһәре
- Күйтәнтау әтрабы – Күйтәнтау шәһәре
- Саят әтрабы – Саят шәһәре
- Хәләч әтрабы – Хәләч шәһәре
- Хуҗамбаз әтрабы – Хуҗамбаз шәһәре
- Чәрҗев әтрабы – Чәрҗев (1999 елдан Төрекмәнабад)
География
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Көнбатышта Ташугыз вилаяте, төньякта һәм төньяк-көнчыгышта Амудәрья аша Үзбәкстан, көньякта Әфганстан, көньяк-көнбатышта Ахал һәм Мары вилаятьләре белән чиктәш.
Аның мәйданы 93,727 квадрат километр, халкы 1,334,500 кеше (2005 елга).[3] [4][5]
Вилаять Амудәрья буенда урнашкан. Кызылком чүле елганың көнчыгыш ярында, ә Караком чүле елганың көнбатыш ярында урнашкан. Төбәкнең дүрттән өч өлеше Караком чүлендә урнашкан. [6]
Төбәктә кояшлы һава торышы һәм су ресурсларының күплеге югары сыйфатлы мамык җитештерүгә ярдәм итә.
Аның территориясендә Репетек һәм Кетендаг табигать тыюлыклары бар, соңгысы составына Төрекмәнстанның иң биек тавы Айрыбаба (3137 метр) керә. Ләбапта шулай ук Даяхатын кәрвансарае урнашкан.
Төп елга — Амудәрья.
Климат
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Климат кискен континенталь.
Атама
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Ләбап исеме фарсы телендәге Lab-eób (фар. لب آب) сүзенең төрекмәнләшкән формасы булып тора, «елга яры» дигәнне аңлата һәм күптәннән Амудәрьяның урта агымын күрсәтү өчен кулланыла.[7]
Икътисад
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Вилаятьнең икътисады минераль чималның зур запаслары, шулай ук җир һәм су ресурслары белән билгеләнә. Регионның сәнәгать җитештерүенең якынча 35,5% тәшкил иткән ягулык-энергетика комплексы тармаклары әйдәп баручы рольне башкара. Нефть эшкәртү һәм газ чыгару тармаклары әйдәп баручы тармаклар булып тора. Сәеди нефть эшкәртү заводы һәм Наип сыекландырылган газ чыгару комплексы эшли. Химия сәнәгате җирле чималдан минераль ашламалар җитештерүгә юнәлтелгән.
Сәнәгать
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Төзелеш материаллары сәнәгате җирле чимал базасына нигезләнә. Тармак предприятиеләре өлешенә илдә төзелеш кирпече җитештерүнең 39,9 % ы туры килә.
Мамык-җепсел (34,1 %) һәм ефәк тукымалар (90,2 %) җитештерү буенча вилаять Мары һәм Ахал вилаятьләреннән соң өченче урында. Авыл хуҗалыгының тулаем продукциясе структурасында терлекчелек шактый урын алып тора, аның өлешенә 67,7% туры килә. Каракүл сарыкларын үстерү үсеш алган.
Искәрмәләр
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- ↑ https://rosreestr.ru/upload/Doc/19-upr/%D0%91%D1%8E%D0%BB%D0%BB%D0%B5%D1%82%D0%B5%D0%BD%D1%8C%20%D0%A1%D0%9D%D0%93.zip 2018 елның 16 апрель көнендә архивланган. Изменения географических названий Туркменистана
- ↑ Парламент Туркменистана внёс изменения в административно-территориальное деление Лебапского велаята (2017-11-28). 2018-04-14 тикшерелгән.
- ↑ Statistical Yearbook of Turkmenistan 2000-2004, National Institute of State Statistics and Information of Turkmenistan, Ashgabat, 2005.
- ↑ Социально-экономическое положение города Ашхабада и велаятов за 2013 год. әлеге чыганактан 2013-03-21 архивланды.
- ↑ География и история Туркмении.
- ↑ Çaryýew, B.; Ilamanow, Ýa. (2010) (in Turkmen). TÜRKMENISTANYŇ GEOGRAFIÝASY. Ashgabat: Ministry of Education. p. 296. https://www.kitaphana.net/book/457/read.
- ↑ UNESCO., Ahmad Hasan Dani, and V. M. Masson. 1992. History of civilizations of Central Asia. Vol. V. Paris: Unesco. p.128
Сылтамалар
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
| Вилаятьләр |  | |
|---|---|---|
| Дәүләт әһәмиятендәге шәһәр | ||
| Вилаять статуслы шәһәр | ||