Senet (hukuk)

Sümerler döneminden Ur-Nammu kanunları

Hukukta senet, bir vakanın delilini teşkil etmek üzere bir kişi (veya kurum) tarafından imzalanan (veya inkâr edilmez şekilde onaylanan) ve imzalayanın aleyhine delil teşkil eden yazılı belgedir. Bu anlamda senet, iki tarafın da imza atarak onayladığı bir kontrat (akit)'ten farklıdır. Senet genelde bir mali (borçlanma) veya mülkiyet ilişkisinin (tapu, hissedarlık) kabulü şeklindedir.

Senet kelimesi Arapça sanad 'dan gelir, yani dayanak noktası, bir iddianın dayanağı anlamına gelir.

Senet, halk arasında yaygın olarak bono (borç senedi) yerine kullanılan bir vadeli alacak terimi olmakla birlikte başka tür senetler de vardır. Borç senetleri iktisadi mahiyeti itibarıyla kredi vasıtasıdır. Ayrıca ödeme, ispat ve teminat vasıtası olarak da kullanılır.

Çeşitleri

Hukukta bahsi geçen ve adında "senet" olan pek çok belge, bir hukuki iddianın delilini oluşturur. Bunların bazı örnekleri aşağıda listelenmiştir:

• Hisse senedi: Anonim ortaklıklar tarafından çıkarılan ve anonim ortaklığın sermayesine belirli bir katılma payını temsil eden kıymetli evrak.
• Tapu senedi: Devlet tarafından düzenlenen, bir emlağın tapu sicilinde belli bir kişi üzerine kayıtlı olduğunu kanıtlayan belge.
• Emre muharrer senet (bono): Borçlu tarafından adı belirtilen bir alacaklıya verilen belli bir miktardaki bir paranın belli bir süre sonunda, kayıtsız ve şartsız ödeneceğini gösteren bir belgedir.
• Kambiyo senedi: Borçlu, bu belgeye sahip kişiye belgede belirtilen şartlara göre ödeme yapacağını vadeder. Bonodan farklı olarak kambiyo senedi hamilinedir, bu yüzden bir başkasına devredilebilir.
• Avalli senet: Borçlunun borcunu ödememesi halinde onun yerine ödemeyi yapacak kefilin de imzaladığı borç senedi.
• Emtia senedi: Bir mağaza veya nakliye şirketine teslim edilen mallara karşılık alınan bir cins makbuzdur, senedi veren tarafın o malları istek halinde geri verme zorunluluğunu belgeler.
• Devlet iç borçlanma senedi: Devletin bir borcu ödeyeceğine dair bir teminattır.
• Gelir ortaklığı senedi: Gelir getiren bir kamu kuruluşunun gelirinin belli bir yüzdesine hak veren belgedir.

Özellikleri

Bir şahsın imzaladığı senedin o kişi ile inkâr edilmez şekilde ilişkilendirilmesi için ya onun imzası veya kendisine has parmak izi, mühür gibi bir işaret taşıması gerekir. Bir ihtilaf halinde senetler yazılı ve güvenilir delil sayılır.

Bazı senetler kıymetli evrak (menkul kıymet) özelliğindedir, yani o senedin sahibi onu isterse bir başkasına satabilir. Hisse senetleri, kambiyo senetleri, emtia senetleri bu şekilde el değiştirebilir. Tapu senedi tapu sicili değiştirilmeden doğrudan satılamaz. Emre muharrer senet de, adı belirtilen bir alacaklı adına düzenlendiği için satılamaz.