İçeriğe atla

NKVD'nin Polonya Operasyonu

Vikipedi, özgür ansiklopedi
NKVD'nin Polonya Operasyonu
Büyük Temizlik[1][2]
Bölge Sovyetler Birliği, günümüzde Rusya, Ukrayna, Belarus, Kazakistan ve diğerleri
Tarih1937-1938
HedefPolonyalılar
Saldırı türü
Soykırım
Etnik temizlik
Ölü+/− 111,091
Sovyetler Birliği'nin Polonya nüfusunun %22'si operasyon tarafından "mahkum edildi" (140.000 kişi)[3]
İşleyenlerNikolay Yejov (NKVD)

1937-1938'de NKVD'nin Polonya Operasyonu, Büyük Temizlik döneminde Sovyetler Birliği'nde Polonyalılara (Sovyetler tarafından "ajan" olarak etiketlenen) karşı yürütülen NKVD'nin Polonya karşıtı kitlesel etnik temizlik operasyonuydu. Operasyon sözde "Polonyalı casuslara" karşı Komünist Parti Politbürosu tarafından emredildi ancak NKVD yetkilileri tarafından "tüm Polonyalılara" karşı uygulandı. Sovyetler Birliği'nde veya yakınında yaşayan 139.835 kişinin cezalandırılması ve 111.091 Polonyalının yargısız infazıyla sonuçlandı.[4][5] Operasyon, Nikolay Yejov tarafından imzalanan NKVD Emri No. 00485'e göre uygulandı.[6] Ateş edilen kurbanların çoğunluğu etnik olarak Polonyalıydı,[1] ama hepsi değil, bazıları Kresy makro bölgesinden çeşitli azınlık gruplarına, örneğin Rutenlerdi; Sovyet dünya görüşüne göre bu gruplar, Polonya kültürünün veya mirasının bazı özelliklerine sahipti ve bu nedenle aynı zamanda "Polonyalı" olarak kabul ediliyorlardı.[7] Geri kalanların, daha fazla araştırma yapılmadan Polonyalı olduklarından 'şüphelenildi'[6] veya muhtemelen Polonya yanlısı sempatiye sahip olarak sınıflandırıldı.[8] Süreci hızlandırmak için, NKVD personeli yerel telefon rehberlerini gözden geçirdi ve isimleri Lehçe gibi görünen kişileri tutukladı.[9]

Polonya Operasyonu, Sovyetler Birliği'nde Nikolay Yejov tarafından yönetilen siyasi cinayetlerin Büyük Tasfiye dönemindeki en büyük etnik silahlı katliamı ve sınır dışı etme eylemiydi.[10][11] Aynı zamanda tarihte herhangi bir silahlı çatışma dışında Polonyalıların öldürülmesinin en büyüğüdür.[1]

NKVD Sipariş № 00485

[değiştir | kaynağı değiştir]

"Polonyalı saptırma ve casusluk gruplarının ve savaş esirlerinin tasfiyesi hakkında " başlıklı 00485 sayılı çok gizli NKVD Emri, 9 Ağustos 1937'de Parti Merkez Komitesi Politbürosu tarafından onaylandı ve Nikolay Yejov tarafından 11 Ağustos 1937'de imzalandı.[6] Bu emir, Yejov'un "Polonya operasyonu"nun neyle ilgili olduğunu açıklayan otuz sayfalık "gizli mektubu" ile aynı anda NKVD'nin yerel birimlerine dağıtıldı. Yejov'un mektubunun başlığı, "Polonya istihbaratının SSCB'deki faşist-dirilişçi, casusluk, saptırma, bozgunculuk ve terörist faaliyetleri hakkında " şeklindeydi.[12] Josef Stalin, "Çok iyi! Gelecekte de bu Polonya casusluk çamurunu kazıp temizleyin. SSCB'nin çıkarları için onu yok edin." dedi.[13]

NKVD'nin Harkov şubesi tarafından arşivlenen Emir No. 00485'in kopyalarından birinin ilk sayfası.

NKVD'nin "Emri", oluşturulurken basitleştirilmiş sözde "albüm prosedürü" (NKVD çevrelerinde çağrıldığı gibi) benimsendi. İlk toplantılarda daha düşük bir NKVD organı (sözde dvoika, iki kişilik bir ekip) tarafından mahkûm edilen uzun Polonyalı listeleri[14] daha sonra "albümler" halinde toplandı ve bir troyka tarafından onay damgası için orta seviye NKVD ofislerine gönderildi (üç kişilik bir ekip; bir komünist yetkili, NKVD lideri ve parti savcısı). Polonyalılar, bu şekilde mahkûm edilen ilk büyük Sovyet nüfus grubuydu.[14] Tüm "albümün" onaylanmasından sonra, infazlar hemen gerçekleştirildi. Bu prosedür daha sonra NKVD'nin diğer toplu operasyonlarında da kullanıldı.[15]

Operasyonun hedefleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Polonya'nın bölünmesi haritasında İkinci Polonya Cumhuriyeti'nin ana hatları. 1793'te Rus İmparatorluğu tarafından ilhak edilen çoğu bölge (yeşil tonlarında), 1917 Ekim Devrimi'nden sonra Sovyetler Birliği'nde kaldı.

Operasyon yaklaşık olarak 25 Ağustos 1937'den 15 Kasım 1938'e kadar gerçekleşti.[16] Polonya kökenli en büyük insan grubu, tüm kurbanların yaklaşık yüzde 40'ı, özellikle Polonya sınırına yakın bölgelerden Sovyet Ukraynası'ndan geldi. Bunların arasında on binlerce köylü, demiryolu işçisi, sanayi işçisi, mühendis ve diğerleri vardı. Kurbanların ek yüzde 17'si Sovyet Beyaz Rusyası'ndan geldi. Geri kalanlar Polonya'nın bölünmesinden bu yana sürgündeki Polonyalıların yaşadığı Batı Sibirya ve Kazakistan'ın yanı sıra güney Urallar, kuzey Kafkaslar ve Uzak Doğu da dahil olmak üzere Sibirya'nın geri kalanından geldi.[4]

Sovyet belgelerinde açıklandığı gibi, Polonya Operasyonu sırasında NKVD tarafından aşağıdaki insan kategorileri tutuklandı:[17][18]

  1. Tüm "anti-sovyet ve milliyetçi unsurlar", SSCB'de bir Polonya topluluğunun bulunduğu bölgelerden ve ilçelerden.
  2. İkinci Polonya Cumhuriyeti'nden gelen tüm göçmenler.
  3. Polonya'dan siyasi sürgünler.
  4. Polonya Sosyalist Partisi ve diğer komünist olmayan Polonya siyasi partilerinin eski ve şimdiki üyeleri.
  5. Polonya-Sovyet Savaşı'ndan kalan tüm savaş esirleri Sovyetler Birliği'nde kaldı.
  6. Polonya Askeri Teşkilatı üyeleri özel listede listelenmiştir.
  7. Polonya ile bir tür bağlantıya sahip olan veya olmuş olan tüm "din adamları".

Etnik bozulma

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sovyet yetkilileri, idam edilen kurbanların hepsinin etnik Polonyalı olduğunu iddia etseler de, öldürülenlerin bir kısmının aynı zamanda etnik Belaruslular, Yahudiler, Ukraynalılar ve Ruslardı ve soyadları veya dini mezhepleri nedeniyle yanlış anlaşılarak etnik Polonyalı oldukları iddia edildi.[19] Belarus'ta tutuklanan toplam "Polonyalı" sayısının %47,3'ü aslında 1920'lerde kendilerini Polonyalı ilan eden etnik Belarus Katolikleriydi. Sovyetler Birliği'nde (Eylül-Kasım 1938) Polonya Operasyonunda tutuklananların %14.2'sini oluşturuyorlardı. Tutuklananların %13.4'ü etnik Ukraynalıydı. Tutuklananların %8,8'i etnik Ruslardı.[19]

Öldürme süreci ve ölü sayısı

[değiştir | kaynağı değiştir]

NKVD arşivlerine göre, Polonya ile bağlantılı olmakla suçlanan 111.091 Polonyalı ölüm cezasına çarptırıldı ve 28.744 kişi çalışma kamplarına mahkûm edildi; Toplamda 139.835 kurban.[20] Bu sayı, NKVD belgelerinin doğrulamasına göre Büyük Temizlik döneminde resmi olarak mahkûm edilen toplam insan sayısının %10'unu, oluşturmaktadır.[21] Jasiński, istatistiksel tahmininin 1937-1938 yılları arasında Polonyalı kurbanların sayısını ailelerinin büyüklüğüne bağlı olarak 200-250.000 civarında olduğunu belirtti.[22]

Tarihçi Bogdan Musiał'a göre: "Ukrayna SSC'sindeki Polonyalı kayıpların yaklaşık %30 olduğu, buna karşın Beyaz Rusya SSC'sindeki Polonyalı azınlığın ise neredeyse tamamen yok edildiği veya sınır dışı edildiği tahmin ediliyor." Musiał ayrıca, "Sovyet istatistiklerinin gösterdiği gibi, Polonyalıların sayısının 1926'da 792.000'den 1939'da 627.000'e düşmesinin olası görünmediği" görüşündedir.[16]

Leningrad'da NKVD, yerel telefon rehberlerini gözden geçirdi ve ismi Lehçe olan yaklaşık 7.000 vatandaşı tutukladı ve bu tür sözde "şüphelilerin" büyük çoğunluğu tutuklandıktan sonraki 10 gün içinde idam edildi.[23]

Sibirya'nın Tomsk Oblastı'na bağlı Belostok köyünde Polonya asıllı 100 kişi idam edildi ve cesetleri Ob Nehri'ne atıldı.[24]

Değerlendirme

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarihçi Olle Sundström ve Andrej Kotljarchuk'a göre, çoğu bilim adamı (örneğin, Nicolas Werth, Michael Mann ve Hiroaki Kuromiya) sınır bölgelerindeki güvenlik ikilemine odaklanarak komşu kapitalist düşman devletlere karşı Sovyet alanının etnik bütünlüğünü güvence altına alma gereğini öne sürüyor. Uluslararası ilişkilerin rolünü vurguluyorlar ve Polonyalılar gibi etnik azınlıkların temsilcilerinin etnik kökenleri nedeniyle değil, SSCB'ye düşman ülkelerle olası ilişkileri ve bir işgal durumunda sadakatsizlik korkusu nedeniyle öldürüldüklerine inanıyorlar.[25]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c Marek Jan Chodakiewicz (15 Ocak 2011). "Genocide Not Mourned" [Nieopłakane ludobójstwo]. Rzeczpospolita. Presspublica. Archived from the original on 4 Ekim 2012 – Internet Archive vasıtasıyla. 
  2. ^ Matthew Kaminski (18 Ekim 2010). "Savagery in the East". The Wall Street Journal. 23 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2011. 
  3. ^ Michael Ellman, Stalin and the Soviet Famine of 1932-33 Revisited 14 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. PDF file page 686
  4. ^ a b Robert Gellately, Ben Kiernan (2003). The specter of genocide: mass murder in historical perspective. Cambridge University Press. ss. 396. ISBN 0521527503. Polish operation (page 233 –) 
  5. ^ Wendy Z. Goldman (2011). Inventing the Enemy: Denunciation and Terror in Stalin's Russia. New York: Cambridge University Press. s. 217. ISBN 978-0-521-19196-8. 9 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2022. 
  6. ^ a b c ""Polish Operation" of the NKVD, 1937-1938" (Rusça). НИПЦ «Мемориал». 15 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2012. Original title: О фашистско-повстанческой, шпионской, диверсионной, пораженческой и террористической деятельности польской разведки в СССР 
  7. ^ Bloodlands: Europe Between Hitler and Stalin. New York: Basic Books. 2010. ss. 103-104. ISBN 978-0-465-00239-9. [ölü/kırık bağlantı]
  8. ^ "Hitler vs. Stalin: Who Was Worse?". The New York Review of Books. 27 Ocak 2011. s. 1, paragraph #7. 28 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2012. 
  9. ^ "Bloodlands - Europe Between Hitler and Stalin - By Timothy Snyder". The New York Times Book Review. 26 Kasım 2010. 29 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  10. ^ "A letter from Timothy Snyder of Bloodlands: Two genocidaires, taking turns in Poland". The Book Haven. Stanford University. 15 Aralık 2010. 27 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2011. 
  11. ^ Memory and Theory in Eastern Europe. Introduction. Palgrave Macmillan. 2013. s. 21. ISBN 978-1137322067. 9 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2015. 
  12. ^ Original document.
  13. ^ The Great Terror (Chapter 4) – from: "Stalin's Loyal Executioner: People's Commissar Nikolai Ezhov, 1895–1940" by Marc Jansen and Nikita Petrov, pp. 95 (17 / 33).
  14. ^ a b George Sanford (2007). Katyn and the Soviet Massacre of 1940: Truth, Justice and Memory. Routledge. s. 33. ISBN 978-1134302994. 6 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2022. 
  15. ^ Nicolas Werth (20 Mayıs 2010). "The NKVD Mass Secret National Operations (August 1937 - November 1938)" (PDF). Online Encyclopedia of Mass Violence. MassViolence.org. ss. 4 of 10. ISSN 1961-9898. Archived from the original on 20 Şubat 2018 – Internet Archive vasıtasıyla. 
  16. ^ a b "The 'Polish operation' of the NKVD" (PDF). The Baltic and Arctic Areas under Stalin. Ethnic Minorities in the Great Soviet Terror of 1937-38. University of Stefan Wyszyński in Varşova. January 25-26, 2011. ss. 17-. UMEA International Research Group. Abstracts of Presentations. 23 Mart 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi – Internet Archive vasıtasıyla. Official documents of the State Security Administration show that 'ethnicity alone was sufficient grounds for arrest.' – Dr. Iryna Ramanava, National Academy of Sciences of Belarus. 
  17. ^ The specter of genocide: mass murder in historical perspective. Cambridge University Press. 2003. ss. 396. ISBN 0521527503. Polish operation (page 233 –) 
  18. ^ Inventing the Enemy: Denunciation and Terror in Stalin's Russia. New York: Cambridge University Press. 2011. s. 217. ISBN 978-0-521-19196-8. 9 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2022. 
  19. ^ a b "Martin, Terry" (PDF). 9 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Mayıs 2022. 
  20. ^ "A breakdown of the chronology and the punishment, NKVD Order № 00485 (Polish operation) in Google translate". 22 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2011. 
  21. ^ McLoughlin, References, p. 164. 7 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  22. ^ Michał Jasiński (27 Ekim 2010). "Zapomniane ludobójstwo stalinowskie (The forgotten Stalinist genocide)". Gliwicki klub Fondy. Czytelnia. 23 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2011. 
  23. ^ "The Devils' Playground". The New York Times. 23 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2011. Rubenstein is the Northeast regional director of Amnesty International USA and a co-editor of The Unknown Black Book: The Holocaust in the German-Occupied Soviet Territories. 
  24. ^ Siberian Tragedy of Bialystok. Pelpin. 2008. s. 229. 
  25. ^ "Introduction: the problem of ethnic and religious minorities in Stalin's Soviet Union". Ethnic and Religious Minorities in Stalin's Soviet Union: New Dimensions of Research (PDF). Södertörn Academic Studies. 2017. s. 16. ISBN 9789176017777. 14 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Mayıs 2022. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=NKVD%27nin_Polonya_Operasyonu&oldid=32986740" sayfasından alınmıştır