Kremlin'in bu gemiyi deniz dibini gözetlemek ve sabotaj eylemlerinde kullanılabilecek istihbarat toplamak üzere görevlendirdiğinden şüpheleniliyor.
REKLAMİngiltere Savunma Bakanı John Healey, casus gemisinin bu hafta İngiltere karasularında tespit edilmesinin ardından Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'e meydan okuyan bir uyarıda bulundu.
Yantar olarak bilinen gemi, Rusya Savunma Bakanlığı'na bağlı bir kurum tarafından işletiliyor ve resmi olarak oşinografik araştırmalar yürütüyor. Ancak Batılı yetkililer geminin derin deniz casusluğu için kullanıldığına inanıyor.
Yantar, Avrupa hükümetleri tarafından iyi biliniyor ve genellikle donanma komutanlıkları tarafından eşlik ediliyor.
Ancak geminin Avrupa karasularından son geçişi hassas bir döneme denk geldi. NATO Noel günü bir elektrik kablosunun hasar görmesinin ardından Baltık Denizi'ndeki askeri varlığını artıracağını açıkladı. Soruşturmalar, Kremlin'in yaptırımları delen gölge filosunun bir parçası olduğundan şüphelenilen bir petrol tankeri üzerinde yoğunlaştı.
Sabotaj eylemi olduğundan şüphelenilen bir dizi benzer olayın ardından Avrupa'nın denizaltı iletişim kabloları, doğalgaz boru hatları ve elektrik ara bağlantılarının Rusya'nın hibrit savaşında savunmasız hedefler olduğuna dair korkuları derinleşti.
Euronews'in teyit ekibi Yantar ve faaliyetleri hakkında bildiklerimizi araştırıyor.
Yantar hakkında ne biliyoruz?
Yantar, 2015 yılından bu yana Rusya'nın sualtı araştırma ajansı GUGI için araştırma kisvesi altında faaliyet gösteriyor.
GUGI gizli bir birim olarak kabul ediliyor. Başlangıçta Rus donanmasının bir parçası olarak kurulan kurum, artık Savunma Bakanlığı için bağımsız olarak faaliyet gösteriyor. Filosunda Yantar'ın yanı sıra, bazıları nükleer enerjiyle çalışan çok sayıda özel denizaltı bulunuyor.
Yantar özellikle istihbarat toplamak için tasarlanmıştır. Bir yerin üzerinde gezinebilir ve deniz dibindeki nesneleri bırakabilir ve geri alabilir. Ayrıca suyun 6.000 metre altına ulaşabilen insanlı derin deniz denizaltılarına ve gemiye bağlı derin deniz robotlarına da ev sahipliği yapmaktadır.
Denizaltılar ve yüzey altı sistemleri konusunda uzmanlaşmış olan Açık Kaynak İstihbarat (OSINT) analisti H I Sutton gemiyi "özel, benzersiz" bir ana gemi olarak tanımladı.
"Yantar'ın, denizaltıların aşırı gizliliğini gerektirmeyen deniz dibi operasyonlarını yürütmek için tasarlandığını ve bunu çok daha ucuza yapabileceğini tahmin ediyorum," dedi.
Yantar'ın deniz tabanının haritasını çıkarmak için elektronik sensörler ve iletişim için bir kubbe ile donatılmış olması, muhtemelen Batı ülkelerini birbirine bağlayan kritik boru hatları ve ağ kabloları ağının haritasını çıkarmak için kullanıldığını gösteriyor.
İngiltere karasularına ne zaman girdi ve neden Kraliyet Donanması tarafından takip edildi?
Yantar ilk olarak pazartesi günü İngiltere kıyılarının 45 mil (83,3 kilometre) açığında, İngiltere'nin münhasır ekonomik bölgesi (EEZ) içinde tespit edildi.
Euronews'in geminin izleme verilerini analizine göre, salı günü Manş Denizi'nden geçerek doğuya doğru Belçika ve Hollanda karasularına yöneldi.
Yantar, Manş Denizi'nden geçerken Amerika Birleşik Devletleri'ni İngiltere, Hollanda ve Almanya'ya bağlayan denizaltı telekomünikasyon kablosu Atlantic Crossing 1'in yakınından geçiyor.
REKLAMDeniz izleme verilerine göre, gemi cuma günü Danimarka ve İsveç arasındaki Kattegat boğazındaydı ve bu da St Petersburg'daki bir üsse geri dönmekte olduğunu gösteriyor.
İngiltere çarşamba günü Yantar'ı takip etmek üzere iki Kraliyet Donanması gemisini, HMS Somerset ve HMS Tyne'ı gönderdi. Savunma Bakanlığı, gemilerin gemiye yaklaşmasına izin vermek için "donanmanın angajman kurallarını değiştirdiğini" söyledi.
Uzmanlar Rus gemilerinin Avrupa karasularından geçerken eşlik edilmesinin normal olduğunu söylüyorlar. Ancak son derece alışılmadık bir hareketle, bir Kraliyet Donanması denizaltısına da Rus gemisine yakın bir yerde yüzeye çıkma izni verildi.
Janes Intelligence'ın denizcilik uzmanı Mike Plunkett Euronews'e, "Bunun daha önce olduğunu hiç hatırlamıyorum. Bu genellikle rakiplerinize duyurduğunuz bir şey değildir," dedi.
REKLAM"Bence bu Ruslara bir mesajdı: Bu gemiyle ne yaptığınızı biliyoruz. Sizi izliyoruz."
İngiltere Savunma Bakanı Yantar'ın "İngiltere'nin kritik su altı altyapısının haritasını çıkarmak" için kullanılan bir "casus gemisi" olduğunu söyledi.
Bu, Yantar'ın istihbarat toplama operasyonları hakkında herhangi bir Avrupa hükümetinden şimdiye kadar gelen en güçlü kamuoyu söylemine işaret ediyor.
Yantar, Avrupa karasularında başka nerede görüldü?
İngiltere Savunma Bakanı'na göre Yantar kasım ayında "İngiltere'nin kritik denizaltı altyapısı üzerinde dolaşırken" görüldükten sonra İrlanda ve İngiltere karasularından çıkarıldı.
REKLAMKasım ayının ilerleyen günlerinde gemi Cezayir limanında durmadan önce Cebelitarık Boğazı üzerinden Akdeniz'e girerken tespit edildi.
Yantar daha sonra 23 Aralık'ta gemide meydana gelen bir patlamanın ardından Akdeniz'de İspanya ve Cezayir arasında batan Kremlin bağlantılı kargo gemisi MV Ursa Major'ın enkazını incelemek üzere gönderildi.
Ursa Major'ın, aralık ayı başlarında Devlet Başkanı Beşar Esad'ın devrilmesiyle Rusya'nın ülkedeki askeri üslerinin geleceği konusunda şüpheleri ardından Suriye'den silah taşıdığına inanılıyor.
Denizcilik analistleri Ursa Major'un batışını yaygın olarak şüpheli buluyor. Yantar'ın hasarı inceleme görevi hakkında çok az şey biliniyor olsa da, deniz analisti Sutton, muhtemelen batışıyla ilgili kanıt topladığını ve potansiyel olarak hassas ekipmanı "geri aldığını veya yok ettiğini" söylüyor.
REKLAMYantar tarafından toplanan bilgiler gelecekte sabotaj eylemleri için kullanılabilir mi?
Yantar'ın haritalama operasyonlarının, gemilerin kabloları koparmak amacıyla demirlerini deniz dibinde sürükledikleri sabotaj eylemlerinde kullanıldığını kanıtlayan gizliliği kaldırılmış bir istihbarat yok.
Ancak Yantar'ın şüpheli faaliyetleri ve şüpheli sabotajların sıklığı, Avrupa'nın Rusya'nın tehdidine karşı giderek daha dikkatli olduğu anlamına geliyor.
Geçtiğimiz Nisan ayında Kuzey Kutbu'ndaki bir Norveç hava üssüne giden kritik bir denizaltı iletişim kablosu hasar gördü. Kasım ayında ise Baltık Denizi'nde, Finlandiya'yı Orta Avrupa'ya bağlayan tek denizaltı veri kablosu da dahil olmak üzere iki kablo koparıldı.
Noel günü Baltık'ta Estlink-2 kablosunun hasar gördüğü son sabotaj şüphesiyle ilgili soruşturmalar, Rusya'nın gölge filosunun bir parçası olduğuna inanılan bir petrol tankeri üzerinde yoğunlaştı.
REKLAMWashington Post'un Batılı yetkililere dayandırdığı habere göre olay bir kaza olabilirken, Avrupalı politikacılar Moskova tarafından planlanmış bir sabotaj eylemi olduğunu ima ettiler.
Janes Intelligence'dan Mike Plunkett, "Bence bunların (olayların) hepsinin kaza olması pek olası değil. İster kasıtlı olsun, isterse bir çapa ile bir kabloyu koparmanın mümkün olup olmadığını görmek için yapılan bir test olsun, orada bir şeyler dönüyor," dedi.
Plunkett, gölge filosunu kullanmanın Kremlin'e "ekstra bir inkar edilebilirlik katmanı" sağladığını açıkladı. Filonun mülkiyeti, yönetimi ve bayrak düzenlemeleri şeffaf olmadığı için Batılı yetkililerin gemilerin kontrolünü Rusya'ya kadar araştırması ya da izini sürmesi zorlaşıyor.