Przejdź do zawartości

Tykocin

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tykocin
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Rynek w Tykocinie z pomnikiem
hetmana Stefana Czarnieckiego
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Powiat

białostocki

Gmina

Tykocin

Prawa miejskie

1425–1950, 1993

Burmistrz

Mariusz Dudziński

Powierzchnia

28,96[1] km²

Populacja (01.01.2024)
• liczba ludności
• gęstość


1844[1]
63,7 os./km²

Strefa numeracyjna

+48 85

Kod pocztowy

16-080

Tablice rejestracyjne

BIA

Położenie na mapie gminy Tykocin
Mapa konturowa gminy Tykocin, w centrum znajduje się punkt z opisem „Tykocin”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Tykocin”
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Tykocin”
Położenie na mapie powiatu białostockiego
Mapa konturowa powiatu białostockiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Tykocin”
Ziemia53°12′20″N 22°46′15″E/53,205556 22,770833
TERC (TERYT)

2002124

SIMC

0043446

Urząd miejski
ul. 11 Listopada 8, 16-080 Tykocin
Strona internetowa

Tykocin (łac. Tykocien, hebr. Tiktin, Tyktin, Tuktin, Tikoczin, Tykoczyn) – miasto w województwie podlaskim, w powiecie białostockim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Tykocin, położone w Kotlinie Biebrzańskiej nad Narwią, na zachód od Białegostoku. W Tykocinie przebywali wielokrotnie królowie oraz książęta polscy. Duża liczba zabytków, a przede wszystkim zachowany oryginalny układ przestrzenny miasta, z widoczną do dzisiaj granicą części żydowskiej, z oryginalną synagogą (muzeum) powoduje, że miasto jest odwiedzane przez turystów z kraju i zagranicy.

Pod względem historycznym Tykocin leżał na pograniczu Mazowsza i Podlasia[2][3]. Miasto prywatne, później królewskie, położone było w ziemi bielskiej województwa podlaskiego[4]. Do 1950 r. był siedzibą gminy Stelmachowo. W latach 1975–1998 w woj. białostockim. Tykocin ma połączenia drogowe z Knyszynem, Białymstokiem i Sokołami.

Według danych GUS z 1 stycznia 2024 r. miasto liczy 1844 mieszkańców[1].

Demografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Piramida wieku mieszkańców Tykocina w 2014 roku[5].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Początki Tykocina związane są z grodem mazowieckim, znajdującym się w odległości ok. 3 km na południe od obecnego miasta, którego pozostałości zachowane są w pobliżu wsi Sierki i nazywane potocznie „Zamczyskiem”. W okresie od XI do XIV w. był to mazowiecki gród rzędu kasztelańskiego z podgrodziem. Według badań historyków Tykocin powstał w miejscu przeprawy przez Narew dla skrócenia szlaku handlowego prowadzącego z Połocka i Wilna w kierunku Poznania i Krakowa. Rozwinął się z osady podgrodowej na pograniczu[6] Mazowsza i Wielkiego Księstwa Litewskiego, na fali kolonizacji polskiej z Mazowsza oraz wskutek rozwoju wymiany handlowej w XIV w. między Koroną a Wielkim Księstwem Litewskim.

Tykocin początkowo należał do ziemi wiskiej, gdzie był siedzibą powiatu[7]. Prawa miejskie w 1425 r. nadał Tykocinowi książę mazowiecki Janusz I Starszy w oparciu o prawo chełmińskie. Pierwszym wójtem został Piotr z Gumowa. Po powtórnym przejściu pod władztwo litewskie Tykocin stał się centrum rozległych dóbr i podlaską siedzibą możnego rodu litewskiego Gasztołdów. Po bezpotomnej śmierci ostatniego z rodu – Stanisława Gasztołda, dobra nie przeszły na wdowę Barbarę Gasztołdową z Radziwiłłów według prawa koronnego, a na podstawie prawa litewskiego – na króla Zygmunta Starego za sprawą możnowładcy litewskiego Jana Hlebowicza konkurującego z rodem Radziwiłłów o władzę w Wielkim Księstwie Litewskim.

Zamek w Tykocinie

Tykocin u schyłku życia Zygmunta Augusta stał się centrum i siedzibą podlaskich dóbr królewskich. W tykocińskiej twierdzy został umieszczony arsenał Rzeczypospolitej, skarbiec (spoczywały tu między innymi słynne arrasy oraz biblioteka króla Zygmunta Augusta). Po wygaśnięciu dynastii Jagiellonów w 1572 r. Tykocin, obok Knyszyna i Wasilkowa, stał się królewszczyzną (starostwem i leśnictwem), pozostając nią do 1661 r., kiedy wraz z całym starostwem otrzymał go na dziedziczną własność uchwałą sejmową sejmu warszawskiego za zasługi dla Rzeczypospolitej hetman Stefan Czarniecki.

Hetman Stefan Czarniecki właściciel Tykocina

Czarniecki odbudował zniszczony w czasie Potopu szwedzkiego zamek i umieścił w nim swój osobisty skarbiec, gromadząc w nim znaczne dobra, które uczyniły jego córki jedną z najlepszych partii w Rzeczypospolitej. Poprzez mariaże córek hetmana, Tykocin wraz ze starostwem stał się własnością Gryfitów Branickich. Braniccy utworzyli w miejscu starostwa hrabstwo tykocińskie, a Tykocin stał się centrum ich podlaskich dóbr. Po pożarze i zniszczeniach wojny domowej o sukcesję między Sasem a Stanisławem Leszczyńskim w XVIII w. Tykocin został gruntownie przebudowany w stylu barokowym.

W czasie zaborów Tykocin znalazł się początkowo pod władzą Prus. W tym okresie Izabela Branicka sprzedała dobra podlaskie rządowi pruskiemu, pozostawiając sobie dobra rodowe Gryfitów Branickich w Małopolsce. Pochowana jednak została w Białymstoku. Prusacy zabudowali część rynku przy bożnicy, jednak nie ukończyli przebudowy miasta, gdyż po traktacie w Tylży w roku 1807 Tykocin znalazł się w Księstwie Warszawskim, zaś w 1815 r. – w granicach Królestwa Polskiego, gdzie pozostawał do roku 1918.

Po II wojnie światowej z powodu zniszczeń utracił prawa miejskie, które odzyskał w roku 1993.

W Tykocinie i okolicach mieszkali Zygmunt Bujnowski oraz Włodzimierz Puchalski, bywała w nim Agnieszka Osiecka, zaś filmy tworzyli Jacek Bromski i Michał Kwieciński.

Kalendarium
Order Tykociński
Bitwa pod Tykocinem w 1831 roku. Fińscy żołnierze (w służbie cara) ratują rannego porucznika. Obraz Roberta Wilhelma Ekmana
Starostwo tykocińskie

Król Zygmunt II August stworzył starostwo i leśnictwo tykocińskie po przejęciu w 1542 roku dóbr tykocińskich wskutek bezpotomnej śmierci Stanisława Gasztołda.

Starostowie tykocińscy
Burmistrzowie tykocińscy
  • Stanisław Rudkowski – burmistrz tykociński w 1710 roku (na przełomie 1717/18)
  • Łukasz Kalinowski – burmistrz tykociński w 1711 roku, 1712?, 1713 roku
  • Jan Rogalewski – burmistrz tykociński w 1717 roku, w 1724, 1725
  • Mateusz Ostrowski – burmistrz tykociński w 1726 roku
  • Łukasz Kalinowski – burmistrz tykociński w 1729 roku, 1730, 1731, 1732 roku
  • Stanisław Sokólski – burmistrz tykociński w 1733 roku, 1734?, 1735?, 1738, 1741, 1742, 1743, 1751 roku
  • Wojciech Kalinowski – burmistrz tykociński w 1738 roku, 1739, 1740, 1753 roku
  • Mikołaj Roszkowski – burmistrz tykociński w 1744 roku, 1745, 1746, 1747, 1748, w 1749 roku
  • Jakub Kalinowski – burmistrz tykociński w 1750 roku, 1752, 1756, 1757, 1758, 1759 roku
  • Antoni Kalinowski – burmistrz tykociński w 1754 roku, 1755, 1773, 1774 roku
  • Józef Milechowicz – burmistrz tykociński w 1760 r., 24 lutego 1763 r. zatwierdzony ponownie na burmistrza w l. 1775–1777 r.
  • Jakub Milechowicz – burmistrz tykociński w 1762 roku
  • Maciej Milechowicz – burmistrz tykociński w 1788 roku, 1789, 1790 roku
Hrabstwo tykocińskie (ekonomia tykocińska)
Prezydenci Miasta
  • Jan Moroziewicz – prezydent miasta w l. 1791–1794
  • Ignacy Antonowicz – prezydent miasta w l. 1795–1798
Herb Tykocina na powitalnym słupie wjazdowym
Historia osadnictwa żydowskiego w Tykocinie

Pierwsi osadnicy żydowscy osiedli na tych ziemiach w 1522 roku. Było to dziesięć rodzin żydowskich z Grodna, sprowadzonych na zaproszenie Olbrachta Gasztolta w celu ożywienia handlu. W 1576 roku z ręki Stefana Batorego otrzymali oni prawo osadnictwa potwierdzone w roku 1633 przez Władysława IV. W 1800 roku mieszkańcy pochodzenia żydowskiego stanowili ok. 70% ludności miasta. Tuż przed II wojną światową udział ludności żydowskiej w liczącej 5000 osób populacji miasta wynosił 50%.

W Tykocinie mieściła się druga co do wielkości (po krakowskiej) gmina żydowska w Polsce.

Osiedlenie się żydów w Tykocinie nastąpiło w początkach XVI wieku. Olbracht Gastold, wojewoda trocki, pozwolił w 1522 roku 10 żydom z Grodna osiąść w Tykocinie „na Kaczorowie za mostem”. Na ostrowie mają sobie postawić szkołę. Wyznaczono im plac na cmentarz „pierwszą górę za rzeką”. Pozwolono im wystawić kramnice koło ratusza i prowadzić wszelki handel. Następnie w r. 1536 tenże Gastołd wydał w Wilnie nowy przywilej, uwalniający żydów od wszelkiej juryzdukcyi sądów miejskich i grodzkich („Prosili.... żeby ich doktór, na imię Dawid, albo potem będący, według zakonu żydowskiego one sądził i rządził a starosta i urzędnicy żeby ich w żadnych sprawach nie sądzili, woźnych swoich na nie dawali... ani win nie brali. A jeśli będzie jakie prawo żyd z chrześcianinem albo chrześcianin z żydem miał, tedy starostowie spółek z doktorem mają to obaczyć i rozeznać”). Batory potwierdzając ich przywileje w Tykocinie r. 1576 pozwala swobodnie trudnić się handlem po miastach i wsiach królewskich, pańskich, duchownych i szlacheckich. Władysław IV potwierdzając w Krakowie r. 1633 przywileje żydów, zabronił dochodzić pretensyi wszelkich na rodzinie winowajcy lub niedotrzymującego umowy. Na specyalną prośbę żydów tykocińskich potwierdził w Wilnie 1639 r. ich swobody, przywileje. Mimo to ciągle zachodzą zatargi między żydami tykocińskimi a chrześciańską ludnością. Wreszcie w r. 1763 staje umowa, którą żydzi zobowiązali się w zamian za udzielenie im prawa do pastwiska koni i uwolnienia od opłat miejskich, wnosić do kasy miejskiej 120 złp. rocznie w dwu ratach.

W lecie 1941 roku ludność żydowska licząca około 1400 osób została wymordowana w lasach w pobliżu wsi Łopuchowo.

Tykocin. Kamienica ul. Piłsudskiego 25

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]
Plac i kościół parafialny pw. Świętej Trójcy
Budynek Synagogi Wielkiej, obecnie Muzeum Kultury Żydowskiej
Mała Synagoga w Tykocinie
Dawny klasztor misjonarzy w Tykocinie
Zespół Klasztorny Bernardynów w Tykocinie
Brama-dzwonnica z 1853 r. w Zespole Klasztornym Bernardynów w Tykocinie z XVIII w.
Alumnat
Zabytkowe zabudowania w pobliżu dawnego Małego Rynku
Ulica Złota z widokiem na kościół Św. Trójcy

W Tykocinie znajduje się ponad 100 obiektów zabytkowych. Najstarszy zespół urbanistyczny historycznego Podlasia z zachowanym układem charakterystycznym dla miasteczka żydowskiego. Jeden z największych przedwojennych ośrodków kultury żydowskiej w Polsce. Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa do rejestru zabytków nieruchomych wpisane są następujące obiekty[19]:

  • teren części miasta, XV – XVIII (nr rej.: A-444 z 12.12.1956),
    • Duży Rynek – rozległy rynek z okresu lokacji miasta, przekształcony po pożarze w 1656 roku w kompozycję barokową o trapezowatym kształcie, otoczony zabytkową, bogato zdobioną, niską zabudową sięgającą XVIII wieku; kramnice
      Tykocin, zabudowa rynku
    • Mały Rynek, niegdyś centrum dzielnicy żydowskiej, umiejscowiony w pobliżu synagogi z fragmentami arkadowego muru z bramami
  • zespół klasztorny bernardynów, wzniesiony w latach 1771–1790 z inicjatywy Jana Klemensa Branickiego, obecnie dom księży emerytów[20]:
    • kaplica pw. św. Elżbiety, 1771–1790, klasztor, 1771–1790, dzwonnica-brama z ogrodzeniem, pocz. XIX w., zabudowania gospodarcze: dom mieszkalny, ok. XVIII w. i stodoła z XIX w., dawny ogród i dziedziniec, 2 poł. XVIII – XIX;
  • zespół klasztorny misjonarzy (nr rej.: A-455 z 30.04.1958 i z 5.05.1958):
    • kościół par. pw. Świętej Trójcy – barokowy kościół oraz zespół klasztorny pomisjonarski fundacji J.K. Branickiego (1742–1749)
    • dawny klasztor i seminarium, obecnie plebania, 1741–1750, spichlerz, ul. 11 Listopada, II poł. XVIII w., brama, ul. 11 Listopada, II poł. XVIII w.;
  • synagoga „duża”, barokowa, obecnie Muzeum Kultury Żydowskiej, ul. Kozia 2, 1642 r., XVIII / XIX, po 1957 (nr rej.: A-457 z 24.01.1957),
  • synagoga „mała” – dom talmudyczny, obecnie Muzeum Kultury Żydowskiej oraz Restauracja z Kuchnią Żydowską, ul. Kozia 2, IV ćw. XVIII w., po 1970[21]
  • cmentarz rzym.-kat., par., ul. Zagumienna, 1795 r. (nr rej.: A-296 z 15.07.2010):
    • kaplica cmentarna pw. MB Bolesnej, 1901–95, kaplica grobowa Glogerów, 1885, grobowiec „katakumby”, 1841, ogrodzenie mur. z bramą, 1857, 1895,
  • cmentarz żydowski, ul. Holendry, 1522 r. (nr rej.: A-106 z 29.12.1984),
  • ruiny zamku króla Zygmunta II Augusta i pozostałości fortyfikacji ziemnych, sprzed roku 1469 (nr rej.: AK.180-175-8/37 z 02.1937, 2 z 20.02.1950),
  • alumnat wojskowy, pierwszy w Polsce dom żołnierzy-weteranów, z lat 1634–1638, obecnie dom wycieczkowy, ul. Poświętna 1, 1633–1645, poł. XVIII w.[22]
  • domy drewniane, pl. Czarnieckiego 2, 6, Dom Bagieńskich nr 10, 12, XVIII / XIX w. (nr rej.: A-463 A-464, A-186)
  • dawny szpital, ul. Jordyka/11 Listopada, z roku 1755 w południowo-wschodnim narożniku rynku (nr rej.: A-466 z 10.05.1958),
  • domy, ul. Kaczorowska 5/5a, 7, 9, 1798–1806, XVIII – XIX w. (nr rej.: A-474 do A-476 z 20.11.1958),
  • dom drewniany z ogrodem, ul. Klasztorna 2, II poł. XIX w. (nr rej.: A-500 z 30.12.1986)
  • dom, ul. Kozia 1, pocz. XIX w. (nr rej.: A-477 z 18.12.1958),
  • dom, ul. 11 Listopada 4, I poł. XIX w. (nr rej.: A-467 z 4.12.1974),
  • domy murowano-drewniane, ul. 11 Listopada 5, 11, pierwsza poł. XIX w. (nr rej.: A-468, A-470 z 4.12.1974),
  • dworek administratora, rezydencja ekonomiczna, murowany, wzniesiony w połowie XVIII w. z inicjatywy Jana K. Branickiego, ul. 11 Listopada 8, XVIII w.[23]
  • poczta, ul. 11 Listopada 36, po 1815 roku (nr rej.: A-471 z 11.08.1994),
  • domy, ul. Piłsudskiego 22, 23, 25, 27, 29, 31, 33, 35, z XVIII–XIX w. (nr rej.: A-480, A-482 do A-486, A-491, A-496)
  • domy, ul. Złota 2, 3, XVIII – XIX w. (nr rej.: A-497, A-498)
  • wiatrak koźlak, jeden z licznych na tych ziemiach wiatraków pozostawionych przez Holendrów, ul. Klasztorna, rok 1887 (nr rej.: A-499 z 24.01.1980),
  • pomnik Stefana Czarnieckiego z 1763 roku – szacowany na drugi po kolumnie upamiętniającej narodziny króla Zygmunta I Starego najstarszy pomnik świecki w Polsce, dzieło rzeźbiarza francuskiego Pierre de Coudray, wzniesiony z inicjatywy Jana Klemensa Branickiego, prawnuka Stefana Czarnieckiego, wykonana z piaskowca szydłowieckiego rzeźba dwumetrowej wysokości, umieszczona na cokole, przedstawia hetmana w stroju szlacheckim, ze złotą buławą w podniesionej ręce. Na cokole widnieją łacińskie inskrypcje z tekstem przywileju nadania starostwa tykocińskiego Stefanowi Czarnieckiemu. Usytuowany na środku placu postument został wyeksponowany w 1994 roku w wyniku działania trąby powietrznej, która wyrwała i połamała otaczające go drzewa (nr rej.: 19 z 12.05.1959, 217 z 21.10.1966),

Według Zygmunta Glogera pomnik stanął pomiędzy rokiem 1755 a 1760. Jan Klemens Branicki powierzył jego wykonanie najlepszemu rzeźbiarzowi, jaki osiadł wówczas w Warszawie, francuzowi Delone’[24].

  • most drogowy na rzece Narwi, stalowy, k. XIX w., pocz. XX w., 1955 (nr rej.: A-354 z 7.07.2011).

Zabytki nieistniejące

[edytuj | edytuj kod]

Pomniki i tablice

[edytuj | edytuj kod]
Pomnik Orła Białego (1982)
  • grób zbiorowy Żydów tykocińskich w Lesie Łopuchowskim (25 sierpnia 1941)
  • pomnik Orła Białego – wzniesiony w 1982 roku z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Tykocińskiej, z funduszy społecznych, na pamiątkę ustanowienia Orderu Orła Białego w 1705 roku, które miało miejsce w Tykocinie. Pomnik autorstwa rzeźbiarza Jerzego Grygorczuka nawiązuje do wcześniejszego postumentu drewnianego, wzniesionego w tym miejscu w roku 1919 na pamiątkę odzyskania niepodległości. Rzeźba odlana w brązie, umieszczona na wysokim, prostopadłościennym cokole przedstawia orła w koronie, zrywającego się do lotu.
  • tablica upamiętniająca Markusa Zamenhofa, urodzonego w Tykocinie ojca twórcy międzynarodowego języka EsperantoLudwika Zamenhofa.
  • tablica z nazwiskami 400 tykocińskich Żydów zamordowanych przez Niemców w sierpniu 1941 (tablicę odsłonięto w dniu 25 sierpnia 2021)[25]

Inne obiekty i miejsca

[edytuj | edytuj kod]
  • stanowisko archeologiczne zwane „Szwedzkimi Wałami”
  • rzeka Narew, Bagna Tykocińskie w dolinie Narwi, liczne gniazda bocianie, rezerwat leśny Szelągówka na wydmach
  • wieś Morusy na północ od Tykocina
  • Dwór Pentowo z Europejską Wsią Bocianią, z licznymi bocianimi gniazdami, wieżą do obserwacji bocianów oraz zabytkowym drewnianym dworkiem rodziny Toczyłowskich,
  • wieś Kiermusy z rekonstrukcją karczmy, dworu staropolskiego oraz staropolskiego bazaru
  • Galeria Tykocin i Herbaciarnia – stworzona na wzór Herbaciarni „U Dziwisza” w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą

Przyroda

[edytuj | edytuj kod]
Dolina górnej Narwi

Tykocin leży na trasie podlaskiego szlaku bocianiego, biegnącego od Białowieskiego Parku Narodowego przez Biebrzański Park Narodowy do Narwiańskiego Parku Narodowego. Miastu został nadany tytuł Europejskiej Wioski Bocianiej. Przyznała go w 2001 roku niemiecka organizacja proekologiczna Euronatur(inne języki).

Parki narodowe

[edytuj | edytuj kod]

Kultura

[edytuj | edytuj kod]

Instytucją zajmującą się działalnością kulturalną, historyczną, edukacyjną, turystyczną, sportową jest Port Kultury Tykocin mieszczący się w zabytkowej kamienicy przy ul. Złotej 2. A także Muzeum w Tykocinie Oddział Muzeum Podlaskiego w Białymstoku.

Muzeum. Synagoga.

Ze względów na bogatą historię, nienaruszoną przyrodę oraz ścisły związek z kulturą żydowską, w mieście dominują wydarzenia związane z tymi tematami, a w szczególności jarmarki historyczne, rekonstrukcje wydarzeń historycznych, festyny i święta żydowskie, koncerty organowe. W Tykocinie działa Tykociński Teatr Amatorski. Pierwsze wzmianki o jego występach pochodzą z 1914 roku. W okresie międzywojennym w Tykocinie działał również Żydowski Teatr Amatorski.

Najważniejsze wydarzenia cykliczne

[edytuj | edytuj kod]
  • Zdobycie Tykocina – rekonstrukcja bitwy o zamek i Tykocin w XVII w.[26]
  • Międzynarodowy Festiwal Filmów Przyrodniczych im. Braci Wagów.
  • Tykocińska Biesiada Miodowa.
  • Królewskie Śpiewanie.
  • Europejskie Dni Dziedzictwa Szlakiem Architektury Drewnianej.

Szlaki turystyczne

[edytuj | edytuj kod]

Piesze

[edytuj | edytuj kod]

Rowerowe

[edytuj | edytuj kod]

szlak turystyczny czerwony Obwodnica Rowerowa Narwiańskiego Parku Narodowego, 90 km: ChoroszczZawadyBaciutyDobrowodaTurośń DolnaBorowskie MichałySurażŁapyPłonka KościelnaŁupianka StaraJeńkiWaniewoKurowoJeżewo StareTykocin – Choroszcz

Transport

[edytuj | edytuj kod]
Most na Narwi

Publiczny transport zbiorowy

[edytuj | edytuj kod]
  • Do Tykocina prowadzą 2 linie komunikacji publicznej PKS oraz w przeszłości jedna linia komunikacji prywatnej – Voyager Trans. Podczas roku szkolnego kursuje też 5 linni łączących Tykocin z wsiami położonymi na terenie gminy obecnie obsługiwanych przez FASTER sp. z o.o.
  • Najbliższa stacja kolejowa znajduje się w odległości 17 km, w miejscowości Knyszyn.

Urodzeni w Tykocinie

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Tykocinie.

Ludzie związani z Tykocinem

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Tykocinem.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-10-23] (pol.).
  2. Wespazjan Hieronim Kochowski: Historya panowania Jana Kazimierza, tom I, oprac. Edward Raczyński. Księgarnia Walentego Stefańskiego, Poznań 1840, s. 118.
  3. Beata Kuryłowicz: Charakterystyka fonetyczna dziewiętnastowiecznej gwary tykocińskiej w: „Białostockie Archiwum Językowe”, nr 6, red. Bogusław Nowowiejski. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2006, s. 41. ISSN 1641-6961
  4. Józef Maroszek, Rzemiosło w miastach podlaskich, w: Studia nad produkcją rzemieślniczą w Polsce (XIV – XVIII w.), Maria Kwapień, Józef Maroszek, Andrzej Wyrobisz, Wrocław 1976, s. 96.
  5. Tykocin w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  6. Leonard Drożdżewicz, ŚLADAMI POGRANICZA, „Znad Wilii”, nr 4 (64), 2015, s. 28.
  7. Jarosław Kloza, Józef Maroszek: Dzieje Goniądza w 450 rocznicę praw miejskich. „Prace Białostockiego Towarzystwa Naukowego”, nr 37. Białostockie Towarzystwo Naukowe, Białystok – Goniądz 1997, s. 10. ISBN 83-907455-2-6.
  8. S. Andrzejewski, M. Siuchniński, Miasta polskie w tysiącleciu, tom pierwszy, Wrocław – Warszawa – Kraków: Ossolineum, 1965, s. 290–292.
  9. Gasztołd oddał gminie żydowskiej pogorzelisko po zamku Gasztołdów 10 marca 1522 r. na siedlisko gminy.
  10. Wdowę po Gasztołdzie.
  11. Pod koniec 1571 roku spisano inwentarz starostwa tykocińskiego, który miał być przedstawiony nowemu staroście tykocińskiemu Łukaszowi Górnickiemu, zob. Inwentarz starostwa tykocińskiego z 1571 roku, opracował i wstępem poprzedził Michał Sierba (Inwentarze dóbr tykocińskich w XVI–XVIII wieku, t. I), Białystok 2024
  12. Jego zwłoki zostały sprowadzone do zamku w Tykocinie i tam przeszło rok spoczywały do 10 września 1573 roku, a następnie uroczyście zostały przewiezione do Krakowa i złożone w Kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu.
  13. M. Baliński, T. Lipiński, Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym, tom II, Warszawa: S. Orgelbrand Księgarz, 1844, s. 1319 [dostęp 2013-02-05].
  14. a b c Tomasz Święcki, Opis starożytnéy Polski, tom I, Warszawa: Zawadzki i Węcki, 1816, s. 420–421 [dostęp 2013-02-05].
  15. Spalono Zamek w Tykocinie, zniszczono i obrabowano kościoły. Prawdopodobnie wówczas spalono ratusz wraz z archiwum.
  16. Teka Kom. Hist. OL PAN 2009, s. 155–168.
  17. Postać figuruje jako prawdopodobny starosta tykociński po A. Wesslu w Katalogu osobowym Tek Glinki, Warszawa 1969.
  18. Córka S. Czarnieckiego – Aleksandra wniosła starostwo tykocińskie i Białystok w wianie.
  19. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 11–13 [dostęp 2015-10-07].
  20. (nr rej.: A-456 z 10.05.1958, z 21.10.1966, z 22.10.1966 i z 30.12.1986).
  21. (nr rej.: A-580 z 14.03.1962).
  22. (nr rej.: A-460 z 16.02.1953).
  23. (A-469 z 10.05.1958).
  24. Zygmunt Gloger „Pomnik Czarnieckiego w Tykocinie” Ziemia. Tygodnik Krajoznawczy Ilustrowany.1910 R.1 nr 5 s. 76. dostępny: tutaj.
  25. Izolda Hukałowicz, Tykocin. Odsłonięto tablicę ku czci Żydów zamordowanych 80 lat temu przez Niemców (ZDJĘCIA) [online], Kurier Poranny, 25 sierpnia 2021 [dostęp 2021-11-25] (pol.).
  26. Zdobycie Tykocina – strona Podlaskiej Brygady Rekonstrukcji. [dostęp 2010-05-15].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • A. Kochański, 526 lat dziejów miasta Tykocina na tle historii Polski, Białystok 2010.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]