Krzywa Wieża w Pizie
43°43′23″N 10°23′47″E/43,723056 10,396389
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt | |
| Wysokość całkowita |
54,98 m |
| Rozpoczęcie budowy |
1173 |
| Ukończenie budowy |
1372 |
Położenie na mapie Toskanii  | |
Położenie na mapie Włoch  | |
| 43°43′23″N 10°23′47″E/43,723056 10,396389
| |
| Strona internetowa | |
Krzywa Wieża w Pizie (wł. Torre pendente di Pisa) – jedna z najbardziej znanych budowli świata, odwiedzana rocznie przez około 10 milionów turystów; symbol miasta Pizy. W istocie jest dzwonnicą (kampanilą) katedralną i należy do kompleksu zabudowań w stylu romańskim na Campo dei Miracoli, wpisanych w 1987 roku na listę światowego dziedzictwa UNESCO[1].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wieża jest zbudowana z białego marmuru, liczy osiem kondygnacji i 54,98 m wysokości. Jej masę ocenia się na 14 tysięcy ton. Została zaprojektowana przez Guglielmo i Bonanno Pisano.
Budowę rozpoczęto w 1174 r. i prowadzono ją w 3 etapach przedzielonych długimi przerwami. Cała budowa trwała 199 lat. W drugim etapie, prowadzonym w latach 1272–1278, wieża zaczęła się przechylać[2]. Mimo niebezpieczeństwa, jeszcze w 1350 r. dodano ostatnie piętro, w którym umieszczono dzwony[potrzebny przypis]. Podczas budowy dokonywano korekt mających zniwelować przechył[2].
Dzięki odchyleniu wieży od pionu Galileusz mógł wykorzystać ją w roku 1600 do zademonstrowania niezależności czasu spadania ciał od ich masy (zob. eksperyment Galileusza ze spadkiem swobodnym ciał)[potrzebny przypis]. Należy jednak zaznaczyć, że eksperyment z wykorzystywaniem krzywej wieży przez uczonego uważany jest przez wielu naukowców[przez kogo?] za mit z powodu braku wiarygodnych źródeł[potrzebny przypis].
W XIX wieku zaczęto podejmować pierwsze próby powstrzymania przechylania się wieży, co przyniosło jednak przeciwny skutek. W 1890 odchylenie osiągnęło 5,24°[3]. Pierwszy pomiar odchylenia z użyciem precyzyjnej aparatury został wykonany w 1911 r. Ustalono wówczas, że wynosi ono 5,25°, co odpowiadało wychyleniu wieży o 4,22 m pomiędzy najwyższym a najniższym piętrem[2]. Przechył cały czas wzrastał[4], z rosnącą prędkością – w latach 30. rósł on średnio o 4″ rocznie, a pod koniec lat 80. o 6″ rocznie[2]. Od 1991 r. przechylenie jest monitorowane automatycznie co 4 h z dokładnością do 1/100 mm[5].
W 1993 r. po północnej stronie wieży ustawiono obciążenie ze sztab ołowianych o masie 600 t, co po raz pierwszy doprowadziło do zmniejszenia przechyłu. W 1995 r. zaczął on jednak znowu wzrastać i obciążenie zwiększono do 870 t[2].
W kwietniu 2011 r. po 20 latach zakończono prace konserwatorskie w Krzywej Wieży. Usunięto z jej murów grubą warstwę zanieczyszczeń i ślady niszczycielskiej działalności zwiedzających. Specjaliści zebrali wszystkie kawałki marmuru, które odpadły i umieścili je z powrotem we właściwych miejscach murów wieży. Wieżę odrestaurował zespół pod kierunkiem Michelego Jamiolkowskiego, profesora geotechniki z Politechniki w Turynie. Zastosowana metoda polegała na wzmocnieniu fundamentów i niedopuszczeniu do dalszego przechyłu. Zespół Jamiołkowskiego dał Krzywej Wieży gwarancję na 300 lat[6].
Z obliczeń wynika, że po przekroczeniu przechyłu 5,44° wieża może runąć, jednak nie nastąpiło to nawet, gdy przechył wyniósł 5,5°[7]. W 2013 r. przechył wynosił 3,99°[7], jednak pod koniec drugiej dekady XXI w. wynosił on ok. 5,5°[8], natomiast w 2023 r. podano, że wynosi on 5,115°[9].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ UNESCO World Heritage Centre: Piazza del Duomo, Pisa. whc.unesco.org. [dostęp 2016-12-15]. (ang.).
- ↑ a b c d e History of the inclination of the tower, Opera Primaziale Pisana [zarchiwizowane] (ang.).
- ↑ A. Mochizuki, G. Tanyrbergenova, A. Zhussupbekov, Overview of continuous tilting of the Tower of Pisa and its mechanism [online], 2019 [dostęp 2023-03-26].
- ↑ Wykres przedstawiający zmiany przechylenia wieży w czasie, Opera Primaziale Pisana [zarchiwizowane].
- ↑ Monitoring system, Opera Primaziale Pisana [zarchiwizowane] (ang.).
- ↑ Krzywa Wieża w Pizie jak nowa, Radio ZET [zarchiwizowane 2015-02-20].
- ↑ a b Napkin Math: Will the Leaning Tower of Pisa Ever Fall? [online], Culture, 2 listopada 2013 [dostęp 2023-03-26] (ang.).
- ↑ Tower, Opera Primaziale Pisana [zarchiwizowane 2016-02-19] (ang.).
- ↑ Tower, Opera Primaziale Pisana [zarchiwizowane 2023-03-26] (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]
Alex Gendler, Why doesn’t the Leaning Tower of Pisa fall over?, kanał TED-Ed na YouTube, 3 grudnia 2019 [dostęp 2024-09-02].
