Język liguryjski (współczesny)[edytuj]
Obszar | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Liczba mówiących |
2 miliony | ||||||
Klasyfikacja genetyczna | |||||||
Status oficjalny | |||||||
UNESCO | 3 zdecydowanie zagrożony↗ | ||||||
Ethnologue | 5 rozwojowy↗ | ||||||
Kody języka | |||||||
ISO 639-3 | lij | ||||||
IETF | lij | ||||||
Glottolog | ligu1248 | ||||||
Ethnologue | lij | ||||||
Linguist List | lij | ||||||
WALS | itg | ||||||
Występowanie | |||||||
W Wikipedii | |||||||
| |||||||
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. |
Język liguryjski – zespół dialektów używanych przez niemal 2 miliony osób w Ligurii, krainie rozciągającej się na północnym wybrzeżu Morza Liguryjskiego, głównie na terytorium Włoch, ale także Francji i Monako. Tradycyjnie dialekty liguryjskie uważa się za regionalny wariant języka włoskiego, lecz bardzo różnią się one od włoskiego języka standardowego. Bliskie są natomiast dialektom piemonckim i lombardzkim. Niektórzy językoznawcy, tacy jak Frederick B. Agard , klasyfikują dialekt liguryjski jako należący do podgrupy gallo-italskiej języków zachodnioromańskich, podczas gdy włoski umieszczają w innej grupie, a mianowicie italsko-dalmatyńskiej[1][2][3].
Jak dotąd nie został stworzony liguryjski ustandaryzowany język literacki. Na terenie Włoch najważniejszą rolę odgrywa gwara genueńska, która może pochwalić się, skromną co prawda, literaturą, audycjami radiowymi, stronami internetowymi itp.
Zazwyczaj do dialektów liguryjskich zalicza się również dialekt monegaski, rdzennych mieszkańców księstwa Monako, który ma charakter przejściowy, wykazuje bowiem pewne pokrewieństwo z dialektami prowansalskimi. Nie ma statusu języka urzędowego, jest jednak nauczany w szkołach.
Liguryjskim posługiwali się między innymi: Niccolò Paganini, Giuseppe Garibaldi, Eugenio Montale, Giulio Natta, Italo Calvino, Fabrizio De André. Nieprzerwana literacka tradycja tego języka sięga XIII wieku z autorami takimi jak Luchetto (Anonim z Genui), Martin Piaggio oraz Gian Giacomo Cavalli.
Porównanie leksyki języka liguryjskiego i innych języków zachodnioromańskich[4]:
Liguryjski | włoski | francuski | hiszpański | portugalski | kataloński | polski |
---|---|---|---|---|---|---|
primmaveia [prima’veja] | primavera | printemps | primavera | primavera | primavera | wiosna |
doménega [du’menega] | domenica | dimanche | domingo | domingo | diumenge | niedziela |
zennâ [ze’na:] | gennaio | janvier | enero | janeiro | gener | styczeń |
eutto ['øtu] | otto | huit | ocho | oito | vuit | osiem |
òmmo ['ɔmu] | uomo | homme | hombre | homem | home | człowiek |
ascordâse [askur’da:se] | dimenticare | oublier | olvidar | esquecer | oblidar | zapomnieć |
cösa ['kɔ:sa] | cosa | chose | cosa | coisa | cosa | rzecz |
nïo ['ni:u] | nido | nid | nido | ninho | niu | gniazdo |
teito ['tejtu] | tetto | toit | techo | tecto | sostre | dach |
freido ['frejdu] | freddo | froid | frio | frio | fred | zimno |
ceuve ['ʧø:ve] | piovere | pleuvoir | llover | chover | ploure | padać (o deszczu) |
graçie ['grasje] | grazie | merci | gracias | obrigado | gràcies | dziękuje |
gexa ['ʤe:ʒa] | chiesa | église | iglesia | igreja | eglésia | kościół |
rosso ['rusu] | rosso | rouge | rojo | vermelho | roig | czerwony |
giäno ['ʤa:nu] | giallo | jaune | amarillo | amarelo | groc | żółty |
gianco ['ʤaŋku] | bianco | blanc | blanco | branco | blanc | biały |
sciô ['ʃu:] | fiore | fleur | flor | flor | flor | kwiat |
fænn.a ['fɛŋa] | farina | farine | harina | farinha | farina | mąka |
moæ ['mwɛ:] | madre | mère | madre | mãe | mare | matka |
lalla ['lala] | zia | tante | tía | tía | tía | ciotka |
Porównanie różnych dialektów liguryjskich:
Genova | Savona | Albenga | Ventimiglia | La Spezia | novi ligure | włoski | polski |
---|---|---|---|---|---|---|---|
['ʤaŋku] | ['ʤaŋku] | ['ʤaŋku] | ['ʤaŋku] | ['ʤaŋko] | ['bjaŋku] | bianco | biały |
[ku’niʤu] | [ku’niʤu] | [ku’niʤu] | [ku’niʎu] | [ko’niʤo] | [ku’ni] | coniglio | królik |
[fa’miʤa] | [fa’miʤa] | [fa’mi:a] | [fa’miʎa] | [fa’miʤa] | [fa’mi:a] | famiglia | rodzina |
['spe:ʤu] | ['spe:ʤu] | ['spe: ʤu] | ['speʎu] | ['speʧo] | ['spe:ʤu] | specchio | lustro |
['tɔ:a] | ['tɔ:a] | ['tɔɹa] | ['tɔwɹa] | ['tɔ:a] | ['tɔra] | tavolo | stół |
['ʧy:] | ['ʧy:] | ['ʧy:] | ['ʧy:] | ['ʧy:] | ['py] | più | więcej |
['ʃama] | ['ʃama] | ['ʃama] | ['ʃama] | – | – | fiamma | płomień |
[bruŋ'ziŋ] | [bruŋ'ziŋ] | [bruŋ'ziŋ] | – | [broŋ'ziŋ] | [bruŋ'zejŋ] | rubinetto | kran |
[skɔ: 'sa:] | [skɔ: ‘sa:] | [sku’sa] | [skaw’sa] | [sko’sa] | [skusa’rejŋ] | grembiule | fartuch |
['briku] | ['briku] | ['briku] | ['briku] | ['briko] | ['briku] | monte | góra |
[maŋ'dilu] | [maŋ'dilu] | [maŋ'dilu] | [maŋ'driʎu] | [maŋ'dilo] | [maŋ'dilu] | fazzoletto | chusteczka |
['zia:rdwa] | ['zia:rdwa] | [zga’vadwa] | [zga’vawduɹa] | [brilo’e:a] | ['ʤɔrdura] | trottola | polski |
[se’truŋ] | [se’truŋ] | [purtu’galu] | [purte’galu] | [se’trɔŋ] | [si’trɔŋ] | arancia | pomarańczowy |
[baŋ'ka:] | [baŋ'ka:] | [baŋka'ɹa] | [baŋka'ɹa] | [baŋka’a] | [baŋka'ɹɔ] | falegname | stolarz |
[mi’a:ʤa] | [mi’aʤa] | [my'ɹaja] | [my'ɹaʎa] | [mi’a:ʤa] | [my’rɔja] | muro | ściana |
['fɛŋa] | [fa’iŋa] | ['faɹina] | ['faɹina] | [fa’ina] | [fa’rejŋna] | farina | mąka |
['lyŋa] | ['lyŋa] | ['lyna] | ['lyna] | ['lyna] | ['løjŋna] | luna | księżyc |
['bejve] | ['bɛjve] | ['be:ve] | ['beve] | ['beve] | ['bajve] | bere | pić |
['mejze] | ['mɛjze] | ['me:ze] | ['meze] | ['meze] | ['majze] | mese | miesiąc |
['maska] | ['maska] | ['maska] | ['maska] | ['maska] | ['maska] | guancia | policzek |
[kreʃeŋ'tiŋ] | [kreʃeŋ'tiŋ] | [kreʃeŋ'tiŋ] | [saŋ'ʤytu] | [kreseŋ'tiŋ] | [kreseŋ'tɛiŋ] | singhiozzo | czkawka |
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Gallo-Italian – MultiTree. [dostęp 2011-03-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-03-02)].
- ↑ Ethnologue report for language code: lij.
- ↑ Ethnologue report for language code: ita.
- ↑ Przykłady pochodzą z: Per conoscere il genovese, Genova, Amministrazione Provinciale, 2000.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Wikipedia w języku liguryjskim
- Ligurian, [w:] Ethnologue: Languages of the World, Dallas: SIL International [dostęp 2010-06-28] (ang.).
- genoves.com.ar (genueński) (hiszpański)
- Académia Ligùstica do Brénno (genueński)
- Zeneize: Grafîa ofiçiâ (ortografia) (genueński)
- A Compagna (Genua) (wł.)
- Fonologia (wł.)