Język judeoarabski
Obszar | |||
---|---|---|---|
Pismo/alfabet | |||
Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
Kody języka | |||
ISO 639-2 | jrb | ||
ISO 639-3 | jrb | ||
IETF | jrb | ||
Glottolog | brak | ||
Ethnologue | jrb | ||
W Wikipedii | |||
| |||
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. |
Język judeoarabski, język żydowskoarabski (ערביה יהודיה) – grupa wielu dialektów używanych dawniej przez Żydów zamieszkałych w państwach arabskich, głównie Mizrachijczyków, współcześnie w większości żyjących w Izraelu i Francji. W średniowieczu nazywano tak klasyczny język arabski zapisywany alfabetem hebrajskim.
Cechy
[edytuj | edytuj kod]Dialekty judeoarabskie rozwinęły się na podstawie lokalnych dialektów języka arabskiego (np. dialektu marokańskiego, irackiego i algierskiego) z dodatkiem zapożyczeń z języka hebrajskiego i aramejskiego. Nie zawsze występowanie dialektu judeoarabskiego pokrywa się z zasięgiem jego arabskiego odpowiednika – na przykład dialekt judeoegipski w większym stopniu przypomina arabski dialekt marokański niż egipski. To zjawisko odzwierciedla migrację przodków Żydów egipskich z krajów Maghrebu. Współcześnie większość Żydów jest co najmniej dwujęzyczna: biegle znają lokalny dialekt arabski i lokalny dialekt judeoarabski.
Dialekty języka judeoarabskiego są zapisywane zmodyfikowanym alfabetem hebrajskim, do którego często dodaje się kropki z alfabetu arabskiego, oznaczające samogłoski (do zapisu fonemów niewystępujących w języku hebrajskim).
Historia
[edytuj | edytuj kod]W średniowieczu język judeoarabski (wówczas bardzo bliski klasycznemu językowi arabskiemu) był najważniejszym żydowskim językiem literackim; pisał w nim Majmonides (np. Sefer ha-Micwot, Przewodnik błądzących), napisano w nim dzieła halacha i komentarze biblijne: Emunoth we-Deoth, Tafsir, Tikkun Middot ha-Nefesz, Czowot ha-Lewawot, Kuzari i inne.
Z powodu I wojny izraelsko-arabskiej w 1948 ogromna większość Żydów z krajów arabskich uciekła do Izraela oraz Francji, gdzie ich dialekty judeoarabskie szybko zostały wyparte przez języki hebrajski i francuski. Z tej przyczyny obecnie dialekty judeoarabskie są zagrożone wymarciem.
Zwroty w dialekcie judeomarokańskim
[edytuj | edytuj kod]Polski | Transliteracja | Dialekt judeomarokański[a] |
---|---|---|
Witam | šlāma | שלמה |
Witaj | šlāma ʿlik | שלמה עליכ |
Do widzenia | bšlāma (ʿlik) | ( בשלמה (עליכ |
Dziękuję | mersi | מרסי |
Tak | ēywa | ייוה |
Nie | lā | לא |
Jak się masz? | āš iḫbark? | אשכברכ? |
Dobrze | lābaš | לבש |
Dobrze, dziękuję | lābaš, mersi | לבש, מרסי |
Dobrze, dzięki Bogu | lābaš, hamdul'Illah | לבש, המדול'ילה |
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ W tym dialekcie widoczne są zapożyczenia z języka francuskiego.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Joshua Blau, The Emergence and Linguistic Background of Judaeo-Arabic: OUP, 1999 (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Literatura judeoarabska. uwm.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-06-19)]. (ang.)
- Literatura judeoarabska (ang.)
- Żydzi w Libanie (ang.)