Przejdź do zawartości

Język judeoarabski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
ערביה יהודיה
Al-Jahudijja
Obszar

Izrael, Francja, Syria, Irak i inne kraje

Pismo/alfabet

hebrajskie

Klasyfikacja genetyczna
Kody języka
ISO 639-2 jrb
ISO 639-3 jrb
IETF jrb
Glottolog brak
Ethnologue jrb
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.
Fragment manuskryptu z XII wieku w języku judeoarabskim

Język judeoarabski, język żydowskoarabski (ערביה יהודיה) – grupa wielu dialektów używanych dawniej przez Żydów zamieszkałych w państwach arabskich, głównie Mizrachijczyków, współcześnie w większości żyjących w Izraelu i Francji. W średniowieczu nazywano tak klasyczny język arabski zapisywany alfabetem hebrajskim.

Dialekty judeoarabskie rozwinęły się na podstawie lokalnych dialektów języka arabskiego (np. dialektu marokańskiego, irackiego i algierskiego) z dodatkiem zapożyczeń z języka hebrajskiego i aramejskiego. Nie zawsze występowanie dialektu judeoarabskiego pokrywa się z zasięgiem jego arabskiego odpowiednika – na przykład dialekt judeoegipski w większym stopniu przypomina arabski dialekt marokański niż egipski. To zjawisko odzwierciedla migrację przodków Żydów egipskich z krajów Maghrebu. Współcześnie większość Żydów jest co najmniej dwujęzyczna: biegle znają lokalny dialekt arabski i lokalny dialekt judeoarabski.

Dialekty języka judeoarabskiego są zapisywane zmodyfikowanym alfabetem hebrajskim, do którego często dodaje się kropki z alfabetu arabskiego, oznaczające samogłoski (do zapisu fonemów niewystępujących w języku hebrajskim).

Historia

[edytuj | edytuj kod]

W średniowieczu język judeoarabski (wówczas bardzo bliski klasycznemu językowi arabskiemu) był najważniejszym żydowskim językiem literackim; pisał w nim Majmonides (np. Sefer ha-Micwot, Przewodnik błądzących), napisano w nim dzieła halacha i komentarze biblijne: Emunoth we-Deoth, Tafsir, Tikkun Middot ha-Nefesz, Czowot ha-Lewawot, Kuzari i inne.

Z powodu I wojny izraelsko-arabskiej w 1948 ogromna większość Żydów z krajów arabskich uciekła do Izraela oraz Francji, gdzie ich dialekty judeoarabskie szybko zostały wyparte przez języki hebrajski i francuski. Z tej przyczyny obecnie dialekty judeoarabskie są zagrożone wymarciem.

Zwroty w dialekcie judeomarokańskim

[edytuj | edytuj kod]
Polski Transliteracja Dialekt judeomarokański[a]
Witam šlāma שלמה
Witaj šlāma ʿlik שלמה עליכ
Do widzenia bšlāma (ʿlik) ( בשלמה (עליכ
Dziękuję mersi מרסי
Tak ēywa ייוה
Nie לא
Jak się masz? āš iḫbark? אשכברכ?
Dobrze lābaš לבש
Dobrze, dziękuję lābaš, mersi לבש, מרסי
Dobrze, dzięki Bogu lābaš, hamdul'Illah לבש, המדול'ילה
  1. W tym dialekcie widoczne są zapożyczenia z języka francuskiego.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Joshua Blau, The Emergence and Linguistic Background of Judaeo-Arabic: OUP, 1999 (ang.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]