Gołańcz

Gołańcz
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Zamek w Gołańczy
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	wągrowiecki
Gmina	Gołańcz
Prawa miejskie	1361
Burmistrz	Robert Torz
Powierzchnia	12,64 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość	; 3360; 265,8 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 67
Kod pocztowy	62-130
Tablice rejestracyjne	PWA
	Położenie na mapie gminy Gołańcz Gołańcz
	Położenie na mapie Polski Gołańcz
	Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Gołańcz
	Położenie na mapie powiatu wągrowieckiego Gołańcz
	52°56′38″N 17°17′58″E/52,943889 17,299444
TERC (TERYT)	3028034
SIMC	0966820
	Urząd miejskiul. dr. P. Kowalika 2; 62-130 Gołańcz
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Ten artykuł od 2013-10 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Gołańcz (niem. Gollantsch) – miasto w województwie wielkopolskim, w powiecie wągrowieckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Gołańcz.

Gołańcz uzyskała lokację miejską w 1361 roku^[3]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa pilskiego.

Według danych GUS z 31 grudnia 2012, miasto liczyło 3431 mieszkańców^[4].

Historia

Dzieje miasta i gminy Gołańcz mają długą i bogatą historię. Najstarsze ślady osadnictwa na tym terenie sięgają neolitu - 6 tys. lat. Pierwsze wzmianki o osadzie Gołańczy sięgają roku 1222 – w dokumentach wymieniono ją jako jedną z wsi płacących dziesięcinę klasztorowi cystersów w Łeknie. W roku 1399 Gołańcz nazwana została miastem, a w dokumencie wspomina się o obywatelu miasta Gołańczy, mieszczaninie Sieciesławie. Od początku swego istnienia należała do rodu Pałuków-Gołańczewskich, a następnie do ich następców, tj. Grudzińskich, Smoguleckich, Flemingów, Przebendowskich, Malechowskich, Mielżyńskich, Czarneckich i Hutten-Czapskich. W długiej historii Gołańczy bywały okresy, że traciła prawa miejskie i ponownie je odzyskiwała. Była niszczona przez obcych najeźdźców i odbudowywana później przez jej mieszkańców i dziedziców. 1-3 maja 1656 roku, podczas najazdu szwedzkiego, bohaterski opór stawiała 200-osobowa załoga miejscowego zamku złożona z miejscowej szlachty i chłopów. Zginęło wówczas w całej Gołańczy 425 osób, to 4 razy więcej niż w słynnej bitwie pod Racławicami. Następnie Gołańcz stawała się własnością kolejno rodów Flemingów, Przebendowskich, Malechowskich, Mielżyńskich, Czarneckich i Hutten-Czapskich. Mieszkańcy Gołańczy i najbliższej okolicy brali czynny udział w powstaniach narodowych, a szczególnie wyróżnili się w powstaniu wielkopolskim.

W okresie międzywojennym Gołańcz wchodziła w skład powiatu wągrowieckiego i liczyła 1400 mieszkańców, w tym było około 100 Niemców i 25 Żydów. Ludność utrzymywała się głównie z rolnictwa.

Działał tutaj tartak, młyn, mleczarnia i hotel. W 1907 roku wybudowany został dworzec kolejowy, istniała także poczta, szkoła, posterunek policji oraz bank i apteka. 7 września 1939 roku do miasta wkroczyły wojska niemieckie. Nazwa miasta została zamieniona na niem. Gollantsch, a w 1941 roku Niemcy nadali miastu nazwę na Schwertburg. Na terenie miasta działał ruch oporu: Placówka Gołańcz ZWZ-AK (Okręg Północny Karpaty V) dowodzona przez dr. Piotra Kowalika ps. Albin od 1941 roku oraz organizacja Polska Niepodległa od 1940 roku. Część ludności polskiej została wysiedlona do Generalnego Gubernatorstwa. 22 stycznia 1945 roku do miasta wkroczyły jednostki Armii Czerwonej. 1 stycznia 1949 do Gołańczy włączono Smolary^[5]. W latach 1945–1989 miasto rozwinęło się. Wzrosła liczba jego mieszkańców, wybudowane zostało nowe osiedle im. Karola Libelta przez ówczesny kombinat PGR, powstały także nowe osiedla mieszkaniowe na Smolarach i przy ulicy Zamkowej oraz Walki Młodych. Mieszkańcy byli zatrudniani, m.in. w kombinacie PGR, Spółdzielni Kółek Rolniczych, POZAMECIE, tartaku, mleczarni, Gminnej Spółdzielni Samopomoc Chłopska.

W październiku 1945 roku powstała Dwuletnia Szkoła Rolnicza, kształcąca kadry dla miejscowego rolnictwa. W czerwcu 1990 roku oddany został do użytku elewator zbożowy mogący pomieścić jednorazowo 50 tys. ton zboża, jeden z największych w północno-zachodniej Polsce. Zmiany społeczno-polityczne i ustrojowe po 1989 roku, jakie zaszły w kraju, dotknęły także Gołańcz. Typowe zjawiska dla okresu przejściowego, to jest bezrobocie i upadek zakładów pracy oraz wprowadzenie gospodarki rynkowej, spowodowały chwilowe załamanie się dotychczasowych struktur gospodarczych. W latach 90. miejscowe władze samorządowe dokonały modernizacji ulic i Rynku, powstała nowa sieć wodociągowa i sanitarna, większość mieszkańców posiada telefony, powstała nowa sieć placówek usługowo-handlowych. oczyszczalnia ścieków i nowoczesna stacja wodociągowa, rozbudowano szkołę podstawową. Na 1999 rok planowane było oddanie do użytku nowych obiektów na 600-lecie miasta.

Osobny artykuł: Farma wiatrowa Pawłowo-Gołańcz.

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Gołańczy w 2014 roku^[2].

Zabytki

Osobny artykuł: Zamek w Gołańczy.

ruiny zamku z XIV-XV wieku
gotycko-barokowy kościół i klasztor pobernardyński z XV-XVII wieku
zabudowa z końca XIX i początku XX wieku na Rynku i pobliskich ulicach
dworzec kolejowy z 1907 roku
kościół parafialny św. Wawrzyńca z lat 1931–1934 według projektu Stefana Cybichowskiego
schrony bojowe Armii „Poznań” z 1939 roku
pozostałość po dawnym cmentarzu żydowskim
cmentarz ewangelicki z II poł. XIX w.
pomnik św. Wawrzyńca

Ludzie związani z Gołańczą‎ ‎

Z tym tematem związana jest kategoria: ‎‎Ludzie związani z Gołańczą‎.

Zobacz też

Maciej z Gołańczy – biskup kujawski.

Linki zewnętrzne

Gołańcz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 662 .

Przypisy

↑ Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). [dostęp 2009-10-03].
↑ ^a ^b Gołańcz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 32-33.
↑ GUS - Główny Urząd Statystyczny - „Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2012 r.)"
↑ Dz.U. z 1948 r. nr 44, poz. 326

[gus-1] Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). [dostęp 2009-10-03].

[populacja2016-2] Gołańcz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[3] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 32-33.

[ludnosc-4] GUS - Główny Urząd Statystyczny - „Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2012 r.)"

[znies-5] Dz.U. z 1948 r. nr 44, poz. 326

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Miasta na prawach powiatu	Kalisz Konin Leszno Poznań
Miasta powiatowe	Chodzież Czarnków Gniezno Gostyń Grodzisk Wielkopolski Jarocin Kępno Koło Kościan Krotoszyn Międzychód Nowy Tomyśl Oborniki Ostrów Wielkopolski Ostrzeszów Piła Pleszew Rawicz Słupca Szamotuły Śrem Środa Wielkopolska Turek Wągrowiec Wolsztyn Września Złotów
Miasta gminne	Bojanowo Borek Wielkopolski Budzyń Buk Chocz Czempiń Czerniejewo Dąbie Dobra Dobrzyca Dolsk Golina Gołańcz Grabów nad Prosną Jaraczewo Jastrowie Jutrosin Kaczory Kleczew Kłecko Kłodawa Kobylin Kostrzyn Koźmin Wielkopolski Koźminek Kórnik Krajenka Krobia Krzywiń Krzyż Wielkopolski Książ Wielkopolski Luboń Lwówek Łobżenica Margonin Miasteczko Krajeńskie Miejska Górka Mieścisko Miłosław Mikstat Mosina Murowana Goślina Nekla Nowe Skalmierzyce Obrzycko Odolanów Okonek Opalenica Opatówek Osieczna Ostroróg Pniewy Pobiedziska Pogorzela Poniec Przedecz Puszczykowo Pyzdry Rakoniewice Raszków Rogoźno Rychtal Rychwał Rydzyna Sieraków Skoki Sompolno Stawiszyn Stęszew Sulmierzyce Swarzędz Szamocin Ślesin Śmigiel Trzcianka Trzemeszno Tuliszków Ujście Wieleń Wielichowo Witkowo Wronki Wyrzysk Wysoka Zagórów Zbąszyń Zduny Żerków

Miasto	Gołańcz
Wsie	Bogdanowo Brdowo Buszewo Chawłodno Chojna Czerlin Czeszewo Grabowo Konary Krzyżanki Kujawki Laskownica Mała Laskownica Wielka Lęgniszewo Morakowo Morakówko Oleszno Panigródz Potulin Rybowo Tomczyce
Osady	Czesławice Gręziny Jeziorki Mostki Parkowo Prostkowo Smogulec Zamczysko
Część miasta	Smolary
Części wsi	Ostrowo Podjeziorze
Przysiółek osady	Jeleń
Zniesione miejscowości	Jeleń Miejski Młyn Smolarnia

Miasta	Gołańcz Mieścisko Skoki Wągrowiec
Gminy miejskie	Wągrowiec
Gminy miejsko-wiejskie	Gołańcz Mieścisko Skoki
Gminy wiejskie	Damasławek Wapno Wągrowiec

Przynależność wojewódzka	woj. poznańskie (II RP) (1919–39) woj. poznańskie (1945–75)
Miasta (1919–75)	Gołańcz Mieścisko (do 1934) Skoki Wągrowiec
Osiedla (1954–72)	Wapno (1956–71)
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–54 i 1973–75)	Czeszewo (do 1945) Damasławek Gołańcz Łekno (od 1973) Mieścisko Skoki Wapno (od 1948) Wągrowiec (od 1973) Wągrowiec-Południe (do 1954) Wągrowiec-Północ (do 1954)
Gromady (1954–72)	Brzeźno Stare (1954–58) Chojna (1954–58) Czeszewo (1954–58) Damasławek (1954–72) Gołańcz (1954–72) Gołańcz-Wschód (1959–72) Grabowo (1954–58) Kakulin (1954–58) Lechlin (1954–58) Łekno (1954–72) Łopienno (1954–61) Mieścisko (1954–72) Międzylesie (1954–58) Miłosławice (1954–58) Mokronosy (1954–58) Niemczyn (1954–72) Nowe (1954–58) Panigródz (1954–58) Pawłowo Żońskie (1954–68) Popowo Kościelne (1954–72) Potrzanowo (← 1956–58) Pruśce (1954–58) Rąbczyn (1954–58) Rejowiec (1954–58) Runowo (1954–58) Sienno (1954–58) Skoki (1959–72) Wapno I (1954–72) Wapno II (1954–55) Wągrowiec-Południe (1959–72) Wągrowiec-Północ (1959–72) Wiatrowo (1954–58) Żelice (1954–58)