Przejdź do zawartości

Doktor Jekyll i pan Hyde (nowela)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Doktor Jekyll i pan Hyde
Strange Case of Dr Jekyll and Mr Hyde
Ilustracja
Strona tytułowa wydania z 1886 roku
Autor

Robert Louis Stevenson

Typ utworu

nowela

Wydanie oryginalne
Miejsce wydania

Wielka Brytania, Londyn

Język

angielski

Data wydania

1886

Wydawca

Longmans, Green & Co.

Aktor Richard Mansfield wciela się w podwójną rolę

Doktor Jekyll i pan Hyde (ang. Strange Case of Dr Jekyll and Mr Hyde)[1] – brytyjska nowela napisana przez szkockiego autora Roberta Louisa Stevensona, po raz pierwszy w oryginale opublikowana 5 stycznia 1886 roku. Nowela znana jest jako portret psychopatologii i podwójnej osobowości. W kulturach anglojęzycznych fraza „Jekyll i Hyde” oznacza kogoś o dwulicowej osobowości.

„Dr Jekyll i Mr Hyde” szybko odniósł ogromny sukces i stał się jednym z bestsellerów R.L. Stevensona. Pierwsze adaptacje pojawiły się rok po publikacji, a sama książka stała się inspiracją wielu filmów.

Pierwsze polskie wydanie ukazało się w 1925 roku, pod tytułem "Człowiek o dwu twarzach".

Fabuła

[edytuj | edytuj kod]

Utwór opowiada o londyńskim prawniku Johnie Gabrielu Uttersonie, który prowadzi dochodzenie w sprawie dziwnych powiązań między jego przyjacielem, cenionym lekarzem dr Henrym Jekyllem, a mizantropijnym Edwardem Hyde’em. Podejrzewa on, że Hyde zastrasza Jekylla do uczynienia jego spadkobiercą.

Członek parlamentu i klient Uttersona – sir Danvers Carew – zostaje pobity na śmierć, a policja z Uttersonem odkrywa że za zbrodnią stoi Hyde. Jednak narzędziem zbrodni jest laska niegdyś ofiarowana Jekyllowi przez Uttersona. W dodatku pismo Hyde’a w napisanym przez niego liście jest identyczne z charakterem pisma Jekylla, co prowadzi Uttersona do wniosku, że Jekyll sfałszował notatkę, aby chronić Hyde’a.

Niedługo Jekyll zrywa wszelkie kontakty. Dr Hastie Lanyon, wspólny znajomy Jekylla i Uttersona, umiera w szoku po otrzymaniu informacji dotyczących Jekylla, a przed śmiercią daje Uttersonowi list, który należy otworzyć, jeśli Jekyll zniknie lub umrze. Na początku marca kamerdyner Jekylla, Poole, odwiedza Uttersona i mówi, że Jekyll od tygodni ukrywa się w swoim laboratorium. Utterson i Poole włamują się do laboratorium, gdzie znajdują martwego Hyde’a w ubraniu Jekylla.

W liście przeznaczonym dla Uttersona Jekyll ujawnia, że zmęczony tłumieniem swych zachowań niegodnych jego pozycji społecznej stworzył eliksir, pozwalający zmienić postać. Pod osłoną nocy Jekyll jako Hyde staje się ucieleśnieniem zła. Nie czuje z tego powodu wyrzutów sumienia do momentu zamordowania sir Carewa. Obawiając się schwytania i kary śmierci Jekyll chce zrezygnować z podwójnego życia, jednak zmienia się w Hyde’a mimowolnie a cofnięcia przemiany są możliwe tylko przy zażyciu eliksiru.

Jako Hyde prosi Lanyona o przyniesienie chemikaliów z laboratorium i w jego obecności tworzy eliksir, po czym wraca do dawnej postaci. Szok wywołany tym widokiem powoduje pogorszenie stanu i śmierć Lanyona. Tymczasem mimowolne przemiany Jekylla stają się coraz częstsze i wymagają coraz większych dawek eliksiru. W końcu jeden ze składników kończy się, a jego kolejne partie z nowych zapasów nie działają. Jekyll spekuluje, że jeden z oryginalnych składników zawierał jakieś nieznane zanieczyszczenia, które sprawiły, że zadziałał. Zdając sobie sprawę, że pozostanie w postaci Hyde’a, popełnia samobójstwo przez wypicie trucizny.

Adaptacje filmowe

[edytuj | edytuj kod]

Ekranizacje

[edytuj | edytuj kod]

Parodie

[edytuj | edytuj kod]

Nawiązania do postaci

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Angielski tytuł to Strange Case of Dr Jekyll and Mr Hyde. Inny polski tytuł to: Niezwykły przypadek dr Jekylla i pana Hyde’a. Dosłowne tłumaczenie tytułu to Dziwny przypadek dr Jekylla i pana Hyde’a.
  2. Hallenbeck, Bruce G. (2015), The Amicus Anthology, Midnight Marquee Press, ISBN 978-1936168569; https://www.imdb.com/title/tt0068727/trivia
  3. WonderGran Meets Dr. Jackal and Mr. Hyde. Benny Hill (scen.), Dennis Kirkland (reż.). The Benny Hill Show. ITV. 1981-01-07. Odcinek 1, seria 12. [dostęp 2021-09-30].
  4. Ghost of Mr. Hyde [online], Scoobypedia [dostęp 2020-05-03] (ang.).
  5. Mr. Hyde (Sandy Duncan's Jekyll and Hyde) [online], Scoobypedia [dostęp 2020-05-03] (ang.).
  6. Mr. Hyde (Everyone Hyde!) [online], Scoobypedia [dostęp 2020-05-03] (ang.).
  7. Dr. Jackyll [online], Scoobypedia [dostęp 2020-05-03] (ang.).
  8. Mr. Hyde (Scooby-Doo! Mask of the Blue Falcon) [online], Scoobypedia [dostęp 2020-05-03] (ang.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]