Archidiecezja krakowska

Herb archidiecezji krakowskiej
Typ herbu	diecezjalny
Projektant	dr hab. Barbara Widłak, dr hab. Wojciech Drelicharz (Wersja 2016)
Wprowadzony	1296
Ostatnie zmiany	2016

Archidiecezja krakowska
*Archidioecesis Cracoviensis*
	; Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie
Państwo	Polska
Siedziba	Kraków; ul. Franciszkańska 3; 31-004 Kraków
Data powołania	1000; 1925 – Podniesienie do rangi metropolii
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Metropolia	krakowska
Biskup diecezjalny	Marek Jędraszewski; (metropolita krakowski)
Biskup pomocniczy	Damian Muskus; Janusz Mastalski; Robert Chrząszcz
Biskup senior	kard. Stanisław Dziwisz; Jan Szkodoń; Jan Zając
	Dane statystyczne (2017)
Liczba wiernych; • odsetek wiernych	1 564 000; 97,6
Liczba kapłanów; • w tym diecezjalnych; • w tym zakonnych	2153; 1179; 974
Liczba osób zakonnych	4383
Liczba dekanatów	45
Liczba parafii	448
Powierzchnia	5730 km²
	50°03′34,3″N 19°56′07,6″E/50,059528 19,935444
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Ten artykuł od 2024-02 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Archidiecezja krakowska (łac. Archidioecesis Cracoviensis) – jedna z 14 archidiecezji obrządku łacińskiego w polskim Kościele katolickim. Utworzona w roku 1000 jako sufragania metropolii gnieźnieńskiej. Papież Pius XI podniósł ją do rangi archidiecezji i stolicy metropolii 28 października 1925 r. Papież Jan Paweł II wprowadził zmiany terytorialne 25 marca 1992 r.

Historia

Diecezja krakowska została erygowana w 1000 roku przez papieża Sylwestra II (od XI w. Kraków był stolicą Polski). Pierwszym biskupem został Poppon. Diecezja krakowska była drugim po Gnieźnie ośrodkiem kościelnym w Polsce. W 1046 roku Kazimierz I Odnowiciel odnowił diecezję krakowską, a nowym biskupem został mnich iroszkocki Aron. W okresie rozbiorów ulegała licznym podziałom. Należała do:

metropolii gnieźnieńskiej (do 1807)
metropolii lwowskiej (1807–1818)
metropolii warszawskiej (1818–1880)
Stolicy Apostolskiej (1880–1925)
archidiecezja krakowska i metropolia krakowska (od 1925)
1992 – zmiana podziału administracyjnego kościoła w Polsce. Nowe granice metropolii obejmującej poza archidiecezją krakowską diecezje bielsko-żywiecką, kielecką i tarnowską

W archidiecezji krakowskiej odbyły się 44 synody – ostatni przeprowadził kard. Karol Wojtyła w latach 1972–1979. Od wieków działają w niej szpitale, bractwa i instytucje charytatywne.

Od 1200 roku, kiedy są dokładne dane historyczne na ten temat, posługę biskupa archidiecezji krakowskiej objęło 64 biskupów. 33 z nich pochodziło z terenu diecezji (a później archidiecezji) krakowskiej, zaś 31 spoza. Największą grupę biskupów niekrakowskich stanowią pasterze wielkopolscy, których było 14. Zalicza się do nich także aktualny metropolita krakowski abp Marek Jędraszewski, który urodził się w Poznaniu^[2].

Z danych Annuarium Statisticum Ecclesiae in Polonia wynika, że na terenie metropolii krakowskiej (stan na 2015 r.) znajduje się 1413 parafii, z czego 210 w diecezji bielsko-żywieckiej, 304 w diecezji kieleckiej, 447 w diecezji krakowskiej oraz 452 w diecezji tarnowskiej. Zatem blisko 14% wszystkich polskich parafii znajduje się na terenie metropolii krakowskiej. Ponadto posługę sprawuje 4160 księży, 314 braci zakonnych oraz 3462 sióstr zakonnych. 53,5% mieszkańców archidiecezji krakowskiej regularnie uczęszcza na mszę św. w niedziele (tzw. dominicantes), a 20,7% regularnie korzysta z sakramentu komunii św. (tzw. communicantes)^[3].

W bulli nominacyjnej abpa Marka Jędraszewskiego papież Franciszek nazwał archidiecezję krakowską „najwspanialszą pośród gwiazd”^[4].

Biskupi

Osobny artykuł: Biskupi krakowscy.

Biskup diecezjalny

abp Marek Jędraszewski – metropolita krakowski od 2017, zastępca przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski w latach 2014-2024

Biskupi pomocniczy

bp Damian Muskus OFM (wikariusz generalny) – od 2011
bp Janusz Mastalski (wikariusz generalny) – od 2019
bp Robert Chrząszcz (wikariusz generalny) – od 2021

Biskupi seniorzy

kard. Stanisław Dziwisz – metropolita krakowski w latach 2005–2016, senior od 2016
bp Jan Szkodoń – biskup pomocniczy krakowski w latach 1988–2022, senior od 2022
bp Jan Zając – biskup pomocniczy krakowski w latach 2004–2014, senior od 2014

Święci i błogosławieni

Wśród świętych i błogosławionych związanych z Krakowem i archidiecezją krakowską są:

św. Stanisław – patron Polski, biskup krakowski, zamordowany na skutek decyzji króla Bolesława Śmiałego
św. Jan Paweł II – papież, wcześniej arcybiskup metropolita krakowski.
św. Faustyna Kowalska – siostra zakonna ze Zgromadzenia Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia, apostołka Miłosierdzia Bożego, wizjonerka.
św. Jan Kanty – duchowny, profesor Akademii Krakowskiej
św. Albert Chmielowski – zakonnik posługujący ubogim i wykluczonym społecznie, założyciel albertynów i albertynek
św. Szymon z Lipnicy – bernardyn, uczeń św. Jana Kapistrana, gorliwy kaznodzieja
św. Jan Kapistran – Włoch, reformator zakonu franciszkanów, przebywał w Krakowie, gdzie wygłosił wiele kazań.
św. Jacek – pierwszy dominikanin w Polsce, misjonarz i kaznodzieja
św. Jadwiga Andegaweńska – królowa Polski, żona Władysława Jagiełły, wrażliwa na potrzeby biednych
św. Stanisław Kazimierczyk – pochodzący z Kazimierza krakowski duszpasterz i kaznodzieja
św. Kazimierz Jagiellończyk (królewicz) – polski królewicz, syn Kazimierza IV Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki, od 1481 namiestnik królewski w Koronie Królestwa Polskiego, patron Polski i Litwy
św. Jan z Dukli – zakonnik bernardyn, pustelnik
św. Rafał Kalinowski – karmelita, przeor klasztoru w Wadowicach, wcześniej powstaniec zesłany na Syberię, wychowawca bł. Augusta Czartoryskiego
św. Józef Sebastian Pelczar – biskup przemyski, wcześniej wykładowca i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, gorliwy duszpasterz i kierownik duchowy
św. Józef Bilczewski – absolwent krakowskiego seminarium, później łaciński arcybiskup lwowski, rektor Uniwersytetu Jana Kazimierza, duszpasterz i patriota
bł. Wincenty Kadłubek – biskup krakowski, później mnich, autor Kroniki Polski
bł. Bernardyna Maria Jabłońska – zakonnica ze zgromadzenia sióstr albertynek, posługująca ubogim
bł. Aniela Salawa – świecka tercjarka franciszkańska, mistyczka, posługująca ubogim i chorym
bł. Piotr Dańkowski – kapłan, katecheta, prefekt gimnazjum i liceum w Zakopanem, męczennik II wojny światowej
bł. Hilary Januszewski – karmelita, nauczyciel akademicki, wychowawca, przeor krakowskiego klasztoru, męczennik II wojny światowej

Instytucje

Kuria Metropolitalna
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
Wyższe Seminarium Duchowne Archidiecezji Krakowskiej w Krakowie
Kapituła katedralna
Trybunał Metropolitalny
Caritas archidiecezjalne
Archiwum archidiecezjalne

Główna świątynia

Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie (rocznica poświęcenia: 4 lipca)

Sanktuaria^[5]^[6]

Patroni

Rezydencje biskupów

Zobacz też

Przypisy

↑ Konferencja Episkopatu Polski, Informator 2017, Biblos 2017, ISBN 978-83-7793-478-4
↑ AdamA. Sosnowski AdamA., Kraków żyje sobotnim ingresem nowego metropolity abp. Marka Jędraszewskiego. [online] [dostęp 2017-01-26] .
↑ WojciechW. Sadłoń WojciechW., Annuarium Statisticum Ecclesiae in Polinia [online] [dostęp 2017-01-11] .
↑ PapieżP. Franciszek PapieżP., Bulla nominacyjna abp. Marka Jędraszewskiego [online] [dostęp 2017-01-26] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-08] .
↑ Lista Sanktuariów w diecezjach [online], Sanktuaria [dostęp 2021-03-01] (pol.).
↑ Małopolskie sanktuaria [online], VisitMalopolska [dostęp 2021-03-01] (pol.).

Bibliografia

Inglot Stefan, Stan i rozmieszczenie uposażenia biskupstwa krakowskiego w połowie XV wieku. Próba odtworzenia zaginionej części Liber Beneficiorum Długosza z mapą, Lwów 1925
Kracik Jan, Ryś Grzegorz, Dziesięć wieków diecezji krakowskiej, Kraków 1998
Księga dochodów beneficjów diecezji krakowskiej z roku 1529 (tzw. Liber Retaxationum), Leszczyńska-Skrętowa ZPofia [wyd.], Wrocław [i in.] 1968
Kumor Bolesław Stanisław, Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795, T. 1-4, Kraków 1998-2002
Kuraś Stanisław, Regestrum Ecclesiae Cracoviensis: studium nad powstaniem tzw. Liber Beneficiorum Jana Długosza, Warszawa 1966
Ks. Witold Zdaniewicz, Ks. Sławomir H. Zaręba, Robert Stępisiewicz Wykaz parafii w Polsce 2006 (s. 277–308) Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC. Warszawa 2006 ISBN 83-85945-17-2

Linki zewnętrzne

Oficjalna strona archidiecezji krakowskiej
Archidiecezja krakowska, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 600 .

[1] Konferencja Episkopatu Polski, Informator 2017, Biblos 2017, ISBN 978-83-7793-478-4

[2] AdamA. Sosnowski AdamA., Kraków żyje sobotnim ingresem nowego metropolity abp. Marka Jędraszewskiego. [online] [dostęp 2017-01-26] .

[3] WojciechW. Sadłoń WojciechW., Annuarium Statisticum Ecclesiae in Polinia [online] [dostęp 2017-01-11] .

[4] PapieżP. Franciszek PapieżP., Bulla nominacyjna abp. Marka Jędraszewskiego [online] [dostęp 2017-01-26] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-08] .

[5] Lista Sanktuariów w diecezjach [online], Sanktuaria [dostęp 2021-03-01] (pol.).

[6] Małopolskie sanktuaria [online], VisitMalopolska [dostęp 2021-03-01] (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]