1 Pułk Artylerii Ciężkiej (II RP)

1 Pułk Artylerii Ciężkiej

Odznaka pamiątkowa 1 pac
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1921
Rozformowanie	1939
Tradycje
Święto	7 września
Rodowód	„wojenne” 8 pac i 18 pac
Dowódcy
Ostatni	ppłk dypl. Edward Bagieński
Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja	Twierdza Modlin
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	artyleria
Podległość	1 Grupa Artylerii

Tereny działań bojowych 8. i 18 dywizjonu artylerii ciężkiej w latach 1919–1920

1 Pułk Artylerii Ciężkiej (1 pac) – oddział artylerii ciężkiej Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

Pułk został sformowany 7 września 1921, na bazie 8. i 18 dywizjonu artylerii ciężkiej. Do 1939 stacjonował w Twierdzy Modlin (Okręg Korpusu Nr I) i podlegał dowódcy 1 Grupy Artylerii. W kampanii wrześniowej między innymi bronił Modlina.

Formowanie i zmiany organizacyjne

„Wojenny” I dywizjon 8 pułku artylerii ciężkiej (przemianowany na 8 dac) swój szlak bojowy zakończył na Podolu.

W tym czasie w twierdzy Modlin odtwarzał się „wojenny” 18 pułk artylerii ciężkiej, a jego 4 bateria wcielona została do 18 pułku artylerii polowej. Reorganizacja artylerii nie przewidywała odtwozrenia 1 pac. 15 grudnia z I dyonu i resztek II dyonu utworzono samodzielny 18 dywizjon artylerii ciężkiej w Modlinie.

W 1921 gruntownie zreorganizowano polską artylerię. Powstawały między innymi nowe pułki artylerii ciężkiej. Na mocy decyzji Naczelnego Dowództwa WP z 7 września 1921 rozpoczęto formowanie „pokojowego” 1 pułku artylerii ciężkiej. W jego skład weszły: „wojenny” 8 dac oraz utworzony 15 grudnia 1920 z „wojennego” 18 pułku artylerii ciężkiej – 18 dac.

Kawalerowie Virtuti Militari

Żołnierze dywizjonów odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari:

Order Virtuti Militari

kpt. Mieczysław Karaszewicz,

ognm. Zygmunt Gackowski,

Ponadto 13 oficerów i 27 szeregowych zostało odznaczonych Krzyżem Walecznych.

1 pac w Modlinie

Święto artylerii konnej w Warszawie - defilada 1 pac z Modlina przed Belwederem; październik 1929

Obchody Święta Niepodległości na Polu Mokotowskim w Warszawie - bateria 1 pac podczas defilady; 11 listopada 1930

Uroczystości Święta 3 Maja - defilada na Placu Saskim w Warszawie – 120 mm armata polowa mle 1878 De Bange

W latach 1924–1925 w strukturze pułku funkcjonowała na prawach dywizjonu detaszowanego 1 kompania artylerii pieszej.

19 maja 1927 Minister Spraw Wojskowych zatwierdził dzień 7 września świętem pułkowym. Święto obchodzono w rocznicę połączenia 8 i 18 dywizjonów artylerii ciężkiej w 1921.

Pułk był podporządkowany szefowi Artylerii i Służby Uzbrojenia Okręgu Korpusu Nr I (1921–1926), szefowi 1 Okręgowego Szefostwa Artylerii (1926–1928) i dowódcy 1 Grupy Artylerii (1929–1939).

Do 1934 oddział składał się z trzech dywizjonów po dwie baterie. Na wyposażeniu 1., 4. i 7 baterii znajdowały się armaty kal. 105 mm, a w bateriach 2., 5. i 8. haubice kal. 155 mm.

Rozkazem Departamentu Artylerii z 20 listopada 1934 doszło do częściowej reorganizacji pułku. Jednocześnie na uzbrojenie pułku trafiły 120 mm armaty wz. 78/09/31, będące do tej pory na wyposażeniu 1 pułku artylerii najcięższej z Góry Kalwarii.

Kultura i oświata w pułku

Życie kulturalne pułku w znacznej mierze skoncentrowało się w Domu Żołnierza w Modlinie. Organizowano tu występy teatralne, gry, zabawy, 2-3 razy tygodniowo wyświetlano filmy. Dla absolwentów szkoły podoficerskiej organizowano co roku wycieczkę oświatowo-turystyczną do Warszawy. Kadra organizowała też popularne majówki. Cena takiej imprezy wraz z żywnością wynosiła średnio 3 zł od osoby, przy czym transport dostarczał nieodpłatnie pułk. Pułk starał się utrzymywać kontakt z oficerami rezerwy zapraszając ich na tradycyjne święto artylerii w dniu świętej Barbary.

Pułk w okresie przewrotu majowego

13 maja 1926 dowódca OK I gen. bryg. Jan Wróblewski swoim telegramem poinformował dowódcę pułku o przejęciu władzy przez marszałka Józefa Piłsudskiego. Polecał on jednocześnie przysłanie do dyspozycji stacjonującego W Warszawie 36 pułku piechoty Legii Akademickiej jednej baterii. Dowodzący w owym czasie ppłk szt. gen. Karol Matkowski wyznaczył do tego celu 2 baterię kpt. Wojciecha Pluty. Baterię zaprowiantowano na 2 dni, pobrano z magazynów amunicję w ilości 30 granatów stalowo-surówkowych, po 100 naboi do kb i po 2000 na ckm. Brakujący sprzęt uzupełniono z innych pododdziałów. Po przybyciu do Warszawy bateria zakwaterowana została w koszarach 36 pp. W starciach nie uczestniczyła, ale do garnizonu powróciła dopiero 18 maja.

Zmiany etatowe w pułku

W 1923 w skład pułku wchodziły: dowództwo, trzy dywizjony artylerii ciężkiej, kadra oddziału łączności i kadra baterii zapasowej. Na wyposażeniu 1., 4. i 7. baterii znajdowały się armaty kal. 105 mm, a w bateriach 2., 5. i 8. były haubice kal. 155 mm. Rozkazem Departamentu Artylerii z 20 lutego 1934 L. 158/tjn. Og. Org. doszło do reorganizacji pułku i częściowego przezbrojenia 1 pac w 120 mm armaty wz. 78/09/31, będące do tej pory na wyposażeniu 1 pułku artylerii najcięższej. W nowej strukturze pułk składał się z dowództwa, kwatermistrzostwa, plutonów: gospodarczego i łączności, I dywizjonu w składzie trzech baterii po 4 haubice kal. 155 mm, II dyonu w składzie dwóch baterii po 4 armaty kal. 120 mm, III dyonu w składzie dwóch baterii po 4 armaty kal. 105 mm. W związku z tym 5 baterię II dyonu przesunięto do I dyonu i przemianowano na 3 baterię. II/l1 pac uzupełniono przez sformowanie nowej 5 baterii.

W 1937 puk wydzielił ze swojego składu 3-działową baterię haubic kal. 155 mm dla nowo formowanego w Warszawie 28 dywizjonu artylerii ciężkiej. Wydzielił też kadrę do tworzonego w Zambrowie 18 dywizjonu artylerii ciężkiej. Ostatnie zmiany nastąpiły w 1939. Wtedy to przemianowano pluton łączności na baterię łączności, a plutonu gospodarczy na baterię remontów w składzie plutonu gospodarczego i plutonu ujeżdżania koni.

Organizacja pokojowa pułku

• Dowództwo
• I dywizjon (3 baterie po 4 haubice kal. 155 mm)
• II dywizjon (2 baterie po 4 armaty kal. 120 mm)
• III dywizjon (2 baterie po 4 armaty kal. 105 mm)
• kwatermistrzostwo
• pluton gospodarczy (w 1939 – bateria remontów)
• pluton łączności (w 1939 – bateria łączności)

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939
Stanowisko	Stopień, imię i nazwisko
dowódca pułku	płk dypl. Marian Kazimierz Korewo
I zastępca dowódcy	ppłk dypl. Zygmunt Andrzejowski
adiutant	kpt. Bronisław Niezgodziński
naczelny lekarz medycyny	kpt. dr Edward Kawicki
lekarz weterynarii	mjr dr Stefan Włodzimierz Kejdana
oficer zwiadowczy	por. Leopold Galocz
II zastępca dowódcy (kwatermistrz)	mjr Michał Kubicki
oficer mobilizacyjny	kpt. Franciszek Mostek
zastępca oficera mobilizacyjnego	por. Stanisław Kazimierz Dawidczyński
oficer administracyjno-materiałowy	kpt. Józef Sobczak
oficer gospodarczy	kpt. int. Konstanty Pietrzak
oficer żywnościowy	chor. Franciszek Stróżewski
dowódca plutonu łączności	kpt. Jerzy Piotr Rybarski
oficer plutonu	ppor. Edward Nowakowski
dowódca szkoły podoficerskiej	kpt. Zbigniew Bolesław Emil Mokrzycki
zastępca dowódcy	por. Jerzy Filutowski
dowódca plutonu	por. Eugeniusz Małecki
dowódca plutonu	ppor. Franciszek Stefan Ruszkowski
dowódca I dywizjonu	ppłk dypl. Marian Ogórkiewicz
dowódca 1 baterii	kpt. Marian Fijałkowski
dowódca plutonu	ppor. Bronisław Stanisław Mraczek
dowódca 2 baterii	por. Sergiusz Orłów
dowódca plutonu	ppor. Mieczysław Józef Stefan Franz
dowódca 3 baterii	por. Józef Kurtyka
dowódca II dywizjonu	mjr Konrad Kazimierz Rowiński
dowódca 4 baterii	kpt. Jan Zdzisław Hennig
dowódca plutonu	ppor. Józef Tadeusz Dryla
dowódca 5 baterii	por. Józef Plewiński
dowódca plutonu	ppor. Stanisław Małkowski
dowódca III dywizjonu	mjr Władysław Niewodniczański
dowódca 7 baterii	kpt. Stanisław VI Kozłowski
dowódca pluton	por. Stanisław Brunon Tomaszewski
dowódca 8 baterii	kpt. Bolesław Gołębiowski
dowódca plutonu	ppor. Ryszard Mieczysław Podciechowski
na kursie	kpt. Józef Hłasko

1 pac w kampanii wrześniowej

Artyleria ciężka w 1939 przed wybuchem II wojny światowej

Mobilizacja

Pułk był jednostką mobilizującą. Zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” sformował: w sierpniu 1939, w mobilizacji alarmowej, w grupie jednostek oznaczonych kolorem niebieskim:

• dywizjon artylerii ciężkiej typ II nr 8 dla 8 DP
• pluton taborów nr 8 dla 8 DP

od 31 sierpnia 1939, w I rzucie mobilizacji powszechnej:

• Dowództwo 1 pułku artylerii ciężkiej
• I dywizjon 1 pac typ I
• II dywizjon 1 pac typ I
• dywizjon artylerii ciężkiej typ I nr 46 dla Odwodu Naczelnego Wodza

w II rzucie mobilizacji powszechnej:

• Dowództwo 11 pułku artylerii ciężkiej
• dywizjon artylerii ciężkiej typ I nr 47 dla Odwodu Naczelnego Wodza
• polowy szpital weterynaryjny nr 12
• pluton marszowy artylerii ciężkiej typ I nr 1.

Od 31 sierpnia 1939 dywizjony 1 pac mobilizowały się we wsi Wymysły (I dywizjon) i we wsi Kosewo (II dywizjon). Mobilizacja przebiegła bez zakłóceń. I/1 pac otrzymał 12 nowych armat kal. 105 mm wz. 29, zaś II/1 pac 12 haubic kal. 155 mm wz. 17. Braki wystąpiły w słabej jakości wozów, zabrakło kbk dla części taborytów, dywizjony otrzymały tylko po jednej radiostacji N2. W nocy z 3/4 września pułk zakończył przechodzenie na stopę wojenną.

Działania bojowe pułku

Po zmobilizowaniu 1 pac został podporządkowany dowódcy artylerii płk. Michałowi Gałązce w Armii „Modlin” gen. Emila Krukowicza-Przedrzymirskiego.

4 września pułk wzmocnił przedmoście modlińskie. Poszczególne baterie zajęły stanowiska ogniowe na lewym brzegu Wisły, na południowy wschód od Zakroczymia. Zadaniem pułku było zamknięcie ogniem kierunku północnego w pasie od Zakroczymia do Pomiechówka. 5 września pułk podporządkowany został dowódcy obrony Modlina, płk. Wacławowi Młodzianowskiemu. Do 8 września pułk nie uczestniczył w walkach, a przygotowywał stanowiska ogniowe i punkty obserwacyjne. 1 pac miał wspierać obronę przedmościa Modlina i zamknąć ogniem zagrożone kierunki. W tych dniach stwierdzono działanie silnej dywersji niemieckiej. Dywersanci niszczyli łączność przewodową pomiędzy stanowiskami ogniowymi a punktami obserwacyjnymi. Zorganizowano więc stałe patrole. W jedną z zasadzek zorganizowanych przez patrol wpadło troje dywersantów. Zostali oni rozstrzelani. Dowódcy 1 pac podporządkowano 8 dac. Z zasobów pułku na rozkaz dowódcy AD 5. DP ppłk. Ciałowicza złożono dwie z 6 j.o. na stanowiskach zapasowych na południowym brzegu Narwi przy moście kolejowym. Amunicję tę przejął 8 dac.

Nocą 8/9 września 1 pac zwinął swoje stanowiska i pomaszerował przez Nowy Dwór, Okunin, Janówek do Wieliszewa. 9 września dowództwo pułku przygotowywało się do wsparcia obrony zgrupowania gen. bryg. Juliusza Zulaufa. Dywizjon II/1 pac przydzielono do wsparcia obrony rejonu Marek, gdzie zajął stanowiska ogniowe 9/10 września. Tej samej nocy 1 pac bez II dywizjonu pomaszerował przez Nieporęt, Strugę, Drewnicę i Zielonkę do Rembertowa na poligon, gdzie wypoczywano. Dowódca pułku otrzymał w Warszawie rozkaz od dowódcy artylerii Armii "Warszawa" odesłania całej amunicji do Warszawy. Rozkaz ten mimo protestów ppłk. Edwarda Bagieńskiego został wykonany, amunicja została przewieziona do koszar PP w Golędzinowie. W I dywizjonie pozostało na rozkaz dowódcy pułku tylko po 25 naboi na baterię. O świcie 11 września do miejsca stacjonowania pułku dołączył zupełnie bez amunicji II dywizjon. 11 września 1 pac podjął marsz na odcinek Falenica-Świder, jednocześnie podporządkowano go Grupie Operacyjnej Kawalerii gen. bryg. Władysława Andersa. Z uwagi na to, że GOKaw. miała uderzyć w kierunku Mińska Mazowieckiego, 1 pac otrzymał rozkaz udania się w kierunku Garwolina. 12 września zajął las koło wsi Sępochowo i w tym miejscu został zaatakowany przez lotnictwo niemieckie; poniósł ciężkie straty osobowe w zabitych i rannych, stracono wiele koni, co zdekompletowało zaprzęgi. Na rozkaz gen. Andersa ppłk Bagieński skierował do wsparcia natarcia kawalerii 1 pluton z 1 baterii pod dowództwem kpt. Jerzego Rybarskiego, któremu przekazano większość posiadanej amunicji. Pluton ten ze stanowisk ogniowych w Siennicy 13 września wspierał kawalerię, aż do wyczerpania amunicji. Nocą 12/13 września pomaszerował w pobliże Garwolina do rejonu wsi Miętne i Zawady.

GOKaw. gen. Andersa pomaszerowała forsownym marszem na południe; 1 pac podjął marsz samodzielnie. W nocy 13/14 września maszerujący na południe pułk minął Garwolin i na wieść o marszu wojsk niemieckich w kierunku Garwolina zmieniono marszrutę i przez Rudę Talubską skierowano się w pobliże Łaskarzewa. Dołączył do 1 pac 1 pluton 1 baterii. 14 września patrole pułku nawiązały kontakt z pozostałościami 13. DP, której pododdziały stały na zachód od Łaskarzewa. Zgodnie z rozkazem dowódcy 13 DP płk. Kalińskiego 1 pac dotarł do Wilgi nocą 15/16 września. Z uwagi na przecięcie szosy do Warszawy przez niemieckie oddziały pancerno-motorowe, 1 pac pomaszerował na Sobienie Kiełczyńskie; po dojściu do Sobienie Jeziory ustalono, że dalsza droga jest zamknięta przez niemiecki oddział pancerny. W tej sytuacji pułk pomaszerował do Osiecka. 17 września rano 1 pac zatrzymał się w lesie Kozia Wola na południe od Osiecka. Zrobiono zawały leśne z drzew i wystawiono dwa działony 105 mm jako ppanc. wyposażone w resztę amunicji. 18 września około południa rejon pułku zaatakował niemiecki oddział zmotoryzowany. Oficer zwiadowczy pułku por. Jerzy Filutowski poprowadził kontratak żołnierzy pułku; w jego wyniku poległo kilkunastu żołnierzy niemieckich, zdobyto 2 samochody terenowe i 2 armatki ppanc. Straty własne kilku rannych. Z uwagi na zupełny brak amunicji i niemożliwość dalszego marszu bezbronnej kolumny z działami, ppłk Bagieński wydał rozkaz o zniszczeniu dział.

Dalszy marsz podjęto 18 września wieczorem. Podczas przekraczania drogi Wilga-Garwolin i rzeki Wilga doszło do rozdzielenia dywizjonów. Dowództwo 1 pac i I dywizjon dotarły do lasu obok majątku Huta Garwolińska; tu został zaatakowany przez patrole niemieckie, które w walce odparto ze stratą kilku rannych. Wobec okrążenia przez niemieckie oddziały postoju dowództwa 1 pac i I dywizjonu oraz wyczerpania amunicji strzeleckiej, w godzinach popołudniowych 19 września, złożono broń.

II dywizjon dotarł do wsi Żabiniec i natknął się na nocujący we wsi niemiecki oddział pancerno-motorowy; w walce poległ dowódca kolumny amunicyjnej por. Rudolf Parisenberg i kilku kanonierów. Następnie dywizjon maszerował przez Podzamcze, Sobolewo, Falentyn i Budziska, osiągnął 21 września lasy obok Woli Gułowskiej i samą wieś. O godz. 9.30 na Wolę Gułowską od strony Adamowa uderzył niemiecki batalion zmotoryzowany. Zacięta walka II dywizjonu, aż do wyczerpania amunicji strzeleckiej, przyniosła duże straty; poległo 3 oficerów i 8 kanonierów, w tym kpt. Jan Henning, kpt. J. Sobczak; ciężko ranny został dowódca II dywizjonu kpt. Zbigniew Mokrzycki (zmarł 6 dni później), rannych zostało 30 żołnierzy, ponad 140 dostało się do niewoli, w tym 3 oficerów. Batalion niemiecki utracił 8 poległych i 32 rannych.

Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939
Dowództwo
dowódca pułku	ppłk dypl. art. Edward Bagieński
adiutant	por. art. Wiktor Markowski
oficer zwiadowczy	por. art. Jerzy Filutowski
I dywizjon
dowódca I dywizjonu	mjr dypl. art. Jan II Stenzel
adiutant	por. art. rez. Zygmunt Kukiełło
oficer zwiadowczy	ppor. art. Jan Badowski
oficer obserwacyjny	ppor. art. rez. Wojciech Bartnik
oficer łączności	por. art. rez. Bogusław Kamiński
dowódca 1 baterii	kpt. art. Jerzy Piotr Rybarski
dowódca plutonu	ppor. art. rez. Jan Badowski
dowódca 2 baterii	por. art. rez. Jan Hilkner
dowódca 3 baterii	por. art. Stanisław Tomaszewski
dowódca kolumny amunicyjnej	ppor. rez. Zygmunt Krynicki
II dywizjon
dowódca II dywizjonu	kpt. art. Zbigniew l Mokrzycki (†27 IX)
adiutant	por. art. rez. Florian Sierantowicz
dowódca 4 baterii	kpt. art. Jan Zdzisław Henning (†21 IX )
dowódca 5 baterii	por. art. rez. Leon Laskowski
dowódca 6 baterii	por. art. Józef Plewiński
dowódca kolumny amunicyjnej	por. Rudolf Parisenberg (do19 IX)
ppor. art. rez. Wojciech Liszka

Symbole pułkowe

Sztandar

Uroczystość wręczenia sztandarów artylerii i broni pancernej 26 maja 1938 w Warszawie. Delegacja jednostek artylerii OK Warszawa i Łódź składa wieniec na Grobie Nieznanego Żołnierza.

17 lutego 1938 zatwierdzony został wzór sztandaru 1 pac. Sztandar ufundowało społeczeństwo ziemi płońskiej. Jego nadanie odbyło się w Warszawie 26 maja 1938.

Płat sztandaru miał wymiary 64x64 cm. Prawa strona sztandaru była wykonana według wzoru regulaminowego. W centrum znajdowało się godło państwowe – orzeł w koronie w wieńcu z liści laurowych, w czterech rogach numer pułku w takich samych wieńcach.
Na lewej stronie płatu sztandarowego, pośrodku krzyża kawaleryjskiego znajdował się wieniec taki sam jak po stronie prawej, a w wieńcu trzywierszowy napis „HONOR I OJCZYZNA”. W rogach sztandaru, w mniejszych wieńcach umieszczone były na tarczach:

• w prawym górnym rogu – wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej
• w lewym górnym rogu – wizerunek św. Barbary
• w prawym dolnym rogu – herb miasta Płońsk
• w lewym dolnym rogu – odznaka pamiątkowa 1 pac

Na ramionach amarantowego krzyża kawalerskiego były napisy:

• na górnym – Wasinki 2 VI1920 i Obgów 9 VII 1920
• na dolnym – Modlin 7 IX 1921
• na lewym – Zorzanka 3 X 1919 i Połock 5 XI 1919
• na prawym – Warszawa-Modlin 13-17 VIII 1920 i Brody 25-26 VII1920

Odznaka pamiątkowa

Regulamin i wzór odznaki pamiątkowej 1 pac zatwierdzony został Dz. Rozk. MWojsk. Nr 35 z 14 grudnia 1928 poz. 379. Odznaka o wymiarach 40x36 mm ma kształt stylizowanej tarczy w formie sześciokąta, z zarysowanymi od środka promieniami, na której wpisano cyfry „8” i „18”. Na tarczy znajdują się dwie skrzyżowane lufy stanowiące tło dla emaliowanej w kolorze ciemnozielonym z obwódką szkarłatną tarczki, na której wpisano numer i inicjały „1 PAC”. Nad tarczą orzeł wz. 1927. Dwuczęściowa - oficerska, wykonana w srebrze, oksydowana, na rewersie numerowana. Wykonawcą odznaki był Wiktor Gontarczyk z Warszawy.

Trąbka

W 10 rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości 1 pułk artylerii ciężkiej otrzymał na znak braterstwa broni, z rąk przedstawiciela wojskowego króla Włoch, srebrną trąbkę z płomieniami i napisem „L’esercito Italiano al 1-o Regimento artiglieria Pesante campale Polacco 1918-1928” (Wojsko włoskie polskiemu 1 pułkowi artylerii ciężkiej 1918-1928).

Żołnierze pułku

Dowódcy i zastępcy dowódcy pułku

Stopień, imię i nazwisko	Okres pełnienia służby	Kolejne stanowisko
Dowódcy pułku
płk Bronisław Kuczewski	od 7 IX 1921
ppłk dypl. art. dr Stanisław Künstler	22 III 1929 – VI 1931	I oficer sztabu inspektora armii we Lwowie
ppłk art. Bolesław Dziubiński	od 21 VI 1931 – VI 1932	dowódca 3 pac
ppłk art. Adam Faustyn Biskupski	16 VI 1932 – XI 1934	stan spoczynku z dniem 31 XII 1934
ppłk dypl. art. Marian Korewo	17 XI 1934 – VI 1939	I oficer sztabu Insp. OP Państwa
ppłk dypl. art. Edward Bagieński	VIII – IX 1939)
Zastępcy dowódcy pułku
ppłk art. Jakub Mikołaj Łobanowski	od 1 IV 1924
ppłk SG art.) Karol Matkowski	do 31 X 1927	praktyka poborowa w PKU Modlin
ppłk dypl. art. dr Stanisław Künstler	31 X 1927 – 22 III 1929	dowódca 1 pac
mjr / ppłk art. Bolesław Dziubiński	27 IV 1929 – VI 1931	dowódca 1 pac
ppłk dypl. art. Stanisław Rola-Arciszewski	23 X 1931 - XI 1935	dowódca 1 pam
ppłk dypl. art. Zygmunt Andrzejowski	do VIII 1939	szef Oddziału I Sztabu Korpusu Interwencyjnego
mjr art. Wojciech Pluta (II z-ca)	22 XII 1934 – 1938	zastępca dowódcy 21 pal
mjr art. Michał Kubicki (II z-ca)	do VIII 1939	dowódca 47 dac

Żołnierze 1 pułku artylerii ciężkiej - ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Muzeum Katyńskie.

Stopień, imię i nazwisko	Zawód	Miejsce pracy przed mobilizacją	Zamordowany
ppor. rez. Romuald Kałuba	inżynier architekt		Katyń
kpt. dr med. Edward Kawa-Kawicki	żołnierz zawodowy		Charków
ppor. rez. Stanisław Kuliński	księgowy	spółka „Wspólnota Interesów”	Charków
mjr w st. sp. Tomasz Kuśmierek			Katyń
ppor. rez. Henryk Niwińsk	lekarz weterynarii	Rzeźnia Miejska w Radomiu	Charków
ppor. rez. Maksymilian Polański	lekarz weterynarii		Charków
ppor. rez. Aleksander Wieniewicz	chemik	właściciel przedsiębiorstwa w Warszawie	Charków

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2023-10-30].
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
• Wiktor Brummer, Wacław Zawadzki. Spis byłych oddziałów Wojska Polskiego. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2 (183), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281. 
• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
• Józef Hłasko: Zarys historii wojennej 1-go pułku artylerii ciężkiej. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918–1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918–1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
• Piotr Zarzycki. Artyleria piesza w Wojsku Polskim II Rzeczypospolitej. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2 (187), 2001. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej. ISSN 1640-6281. 
• Piotr Zarzycki: 1 Pułk Artylerii Ciężkiej. Pruszków: Wydawnictwo „Ajaks”, 1997, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt nr 55. ISBN 978-83-87103-27-9.
• Maciej Wyrwa: Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940. Pruszków: Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia, 2015. ISBN 978-83-64486-31-9.