Jump to content

Պլատինային մետաղներ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Պլատինային մետաղների խումբ
H   He
Li Be   B C N O F Ne
Na Mg   Al Si P S Cl Ar
K Ca Sc   Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr
Rb Sr Y   Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
Cs Ba La * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
Fr Ra Ac ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg
 
  * Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu
  ** Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr

Պլաստինային մետաղներ, տարրերի պարբերական համակարգի 8 խմբի երկրորդ և երրորդ եռյակների քիմիական տարրերը՝

  • ռութենիում՝ Ru,
  • ռոդիում Rh,
  • պալադիում Pd,
  • օսմիում Օտ,
  • իրիդիում Ir,
  • պլատին Pt։

Բնության մեջ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չափազանց հազվագյուտ տարրեր են։ Երկրակեղևում ամենատարածվածը Os է (5•106 զանգվ․ %), ամենաքիչ տարածվածները՝ Rh և lr (1•10−7 զանգվ․ %)։ Պլաստինային մետաղների պարունակությունը համեմատաբար մեծ է ուլտրահիմքային և հիմքային հրաբխային ապարներում, ավելի մեծ՝ երկնաքարերում (ո•10−4-ո•10−5 զանգվ․ %)։

Ֆիզիկական հատկություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սպիտակ, արծաթափայլ, դժվարահալ մետաղներ են։ d տարրեր են։ Քիմիական կայունության և գեղեցիկ տեսքի շնորհիվ արծաթի և ոսկու հետ դասվում են ազնիվ մետաղների շարքին։ Ru, Rh և Pd, որոնց խտությունը մոտ 12000 կգ/մ3 է, կոչվում են թեթե, իսկ Os, Ir և Pt (մոտ 22000 կգ/մ3)՝ ծանր պլաստինային մետաղներ։

Քիմիապես պասսիվ են։ Խմբի համարին (8) համապատասխանող օքսիդացման աստիճան (+8) ցուցաբերում են միայն Os և Ru (մյուսների առավելագույնը +6 է), այդ պատճառով տարրերի պարբերական համակարգի որոշ տարբերակներում պլաստինային մետաղներ 8-րդ խմբում չեն տեղավորված։

Պլաստինային մետաղներ հատկությունները[1]

Ատոմային
համար
Տարրի,
անվանումը
Էլեկտրոնային
կոնֆիգուրացիա
Օքսիդացման
աստիճան
p,
գ/սմ³
tհալ,
°C
tեռ,
°C
44 Ռութենիում Ru [Kr]4d75s1 0, +2, +3, +4, +5, +6, +7, +8 12, 5 2334 4077
45 Ռոդիում Rh [Kr]4d85s1 0, +1, +2, +3, +4, +6 12, 4 1963 3727
46 Պալադիում Pd [Kr]4d10 0, +2, +3, +4 12, 0 1554 2937
76 օսմիում Os [Xe]4f145d66s2 0, +2, +3, +4, +5, +6, +8 22, 6 3027 5027
77 Իրիդիում Ir [Xe]4f145d76s2 0, +1, +2, +3, +4, +5, +6 22, 7 2447 4380
78 Պլատին Pt [Xe]4f145d96s1 0, +1, +2, +3, +4, +5, +6 21, 4 1769 3800

Քիմիական հատկություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քիմիական հատկություններով նման են իրար։ Պլաստինային մետաղինին հատուկ է կոմպլեքսային միացություններ առաջացնելը։ Ըստ ատոմի կառուցվածքի և հատկությունների նմանության Պլաստինային մետաղներ հաճախ բաժանում են երկտարր խմբերի՝ Ru և Os, Rh և Ir, Pd և Pt։ Պլաստինային մետաղների ֆիզիկական և քիմիական հատկությունների, ստացման և կիրառությունների մասին տես առանձին տարրերի մասին հոդվածներում։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. «XuMuK.Ru - Платиновые металлы» (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 28-ին. Վերցված է 2009 թ․ օգոստոսի 6-ին.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • «Металлы и сплавы в электротехнике», 3 изд., т. 1-2, М.- Л., 1957;
  • Бузланов Г. Ф., «Производство и применение металлов платиновой группы в промышленности», М., 1961։
  • Йорданов Х. В., «Записки по металлургия на редките метали», София, 1959;
  • Федоренко Н. В. Развитие исследований платиновых металлов в России. М.։ Наука, 1985. 264 с.
  • Ливингстон С. Химия рутения, родия, палладия, осмия, иридия, платины. М.։ Мир, 1978. 366 с.
  • Генкин А. Д. Минералы платиновых металлов и их ассоциации в медно-никелевых рудах Норильского месторождения. М.։ Наука, 1968. 106 с.
  • Металлургия благородных металлов / Под ред. Л. В. Чугаева. М.։ Металлургия, 1987. 432 с.
  • Синицын Н. М. Благородные металлы и научно-технический прогресс. М.։ Знание, 1987. 46 с.
  • Что мы знаем о химии?։ Вопросы и ответы / Под ред. Ю. Н. Кукушкина. М.։ Высш. шк., 1993. 303 с.
  • Додин Д. А., Чернышов Н. М., Полферов Д. В., Тарновецкий Л. Л. Платинометальные месторождения мира. М.։ Геоинформмарк, 1994. Т. 1, кн.1։ Платинометальные малосульфидные месторождения в ритмично расслоенных комплексах. 279 с.
  • Додин Д. А., Чернышов Н. М., Яцкевич Б. А. и др. Состояние и проблемы развития минерально-сырьевой базы платиновых металлов // Платина России. М.։ Геоинформмарк, 1995. С. 7-48.
  • Кривцов А. Н. Месторождения платиноидов։ (Геология, генезис, закономерности размещения) // Итоги науки и техники. Рудные месторождения. 1988. Т. 18. 131 с.
  • Рудные месторождения СССР. М.։ Недра, 1974. Т. 3. 472 с.
  • Чернышов Н. М., Додин Д. А. Формационно-генетическая типизация месторождений металлов платиновой группы для целей прогноза и металлогенического анализа // Геология и геофизика. 1995. Т. 36. С. 65-70.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 9, էջ 325