Mahatma Gandhi
Mohandas Karamchand Gandhi[1] (en gujarati, મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી, devanágari मोहनदास करमचन्द गांधी), máis coñecido popularmente por Mahatma Gandhi (Mahatma, do sánscrito "grande alma"), nado en Porbandar (Gujarat) o 2 de outubro de 1869 e finado en Nova Deli o 30 de xaneiro de 1948, foi un avogado indio,[2] nacionalista anticolonial[3] e un político ético[4] que empregou a resistencia non violenta para liderar a exitosa campaña pola independencia da India do dominio británico,[5] e máis tarde inspirar movementos polos dereitos civís e pola liberdade en todo o mundo. O nome honorífico de Mahatmā (sánscrito: "alma grande", "venerable"), aplicado por primeira vez a el en 1914 en Suráfrica, úsase agora en todo o mundo.[6][7]
Nado e criado no seo dunha familia hindú da costa de Gujarat, Gandhi formouse en dereito no Inner Amorne de Londres, e foi proclamado avogado aos 22 anos, en xuño de 1891. Tras dous anos de incerteza na India, onde non puido iniciar unha práctica xurídica exitosa, trasladouse a Suráfrica en 1893 para representar a un comerciante indio nun xuízo. Viviu en Suráfrica durante 21 anos. Foi aquí onde Gandhi formou unha familia e empregou por primeira vez a resistencia non violenta nunha campaña polos dereitos civís. En 1915, con 45 anos, regresou á India e pronto se puxo a organizar a campesiños, agricultores e traballadores urbanos para protestar contra os excesivos impostos sobre a terra e a discriminación.
Ao asumir o liderado do Congreso Nacional Indio en 1921, Gandhi dirixiu campañas a nivel nacional para aliviar a pobreza, ampliar os dereitos das mulleres, construír a amizade relixiosa e étnica, acabar coa intocabilidade[8] e, sobre todo, lograr o swaraj ou autogoberno.[9] Gandhi adoptou o dhoti curto, tecido con fío fiado a man como unha marca de identificación cos pobres rurais da India. Comezou a vivir nunha comunidade residencial autosuficiente, para comer comida sinxela, e emprendeu longos xaxúns como medio tanto de introspección como de protesta política. Achegando o nacionalismo anticolonial aos indios comúns, Gandhi levounos a desafiar, en 1930, o imposto sobre o sal imposto polos británicos coa marcha do sal de Dandi de 400 km. e, en 1942, a pedir aos británicos que abandonasen a India. Foi encarcerado moitas veces e durante moitos anos tanto en Suráfrica como na India.
A visión de Gandhi dunha India independente baseada no pluralismo relixioso foi desafiada a principios dos anos 40 por un nacionalismo musulmán que esixía unha patria separada para os musulmáns dentro da India británica.[10] En agosto de 1947, Gran Bretaña concedeu a independencia, pero o Imperio Indio Británico[10] foi partido en dous dominios, un o da India de maioría hindú e outro o do Paquistán de maioría musulmá.[11] Cando moitos hindús, musulmáns e sijs desprazados dirixíronse ás súas novas terras, estalou a violencia relixiosa, especialmente na rexión do Punjab e Bengala. Absténdose de participar no celebración oficial da independencia, Gandhi visitou as zonas afectadas, tentando aliviar a angustia. Nos meses seguintes, emprendeu varias folgas de fame para deter a violencia relixiosa. A última, iniciada en Delhi o 12 de xaneiro de 1948, cando tiña 78 anos,[12] Tamén tiña o obxectivo indirecto de meter presión á India para que pagase algúns activos en efectivo que se debían a Paquistán.[12] Aínda que o Goberno da India cedeu, do mesmo xeito que os alborotadores relixiosos, a crenza de que Gandhi fora demasiado firme no seu defensa tanto de Paquistán como dos musulmáns indios, especialmente os asediados en Delhi, estendeuse entre algúns hindús na India.[13][12] Entre eles estaba Nathuram Godse, un militante do nacionalista hindú do oeste da India, que asasinou a Gandhi disparándolle tres balas no peito nunha reunión de oración interrelixiosa en Delhi o 30 de xaneiro de 1948.[14]
O 2 de outubro, aniversario do nacemento de Gandhi, conmemórase o Gandhi Jayanti, festa nacional na India, e en todo o mundo como o Día Internacional da Non Violencia . Gandhi é comunmente, aínda que non formalmente, considerado o Pai da Nación na India[15][16] e chamabano comunmente Bapu[17] (Gujarati: termo cariñoso para pai,[18] papa[18][19]).
Gandhi foi un influente defensor do Satyagraha (principio da non agresión, forma non violenta de protesta) como un medio de revolución. Gandhi axudou a liberar a India do goberno británico, inspirando a outros pobos coloniais a traballar polas súas propias independencias e en última análise para o desmantelamento do Imperio Británico e a súa substitución pola Comunidade Británica (Commonwealth). O principio do satyagraha, frecuentemente traducido como "o camiño da verdade" ou "a busca da verdade", tamén inspirou xeracións de activistas democráticos e antirracistas, incluíndo Martin Luther King e Nelson Mandela. Frecuentemente Gandhi afirmaba a simplicidade dos seus valores, derivados da crenza tradicional hindú: verdade (satya) e non violencia (ahimsa).
Traxectoria
[editar | editar a fonte]Xuventude
[editar | editar a fonte]
Mohandas Karamchand Gandhi[20] naceu o 2 de outubro de 1869[21] nunha familia gujarati hindú da subcasta modh bania[22][23] en Porbandar (tamén coñecida como Sudamapuri), unha cidade costeira na península de Kathiawar e que entón formaba parte do pequeno estado principesco de Porbandar na Axencia de Kathiawar do Imperio indio. Seu pai, Karamchand Uttamchand Gandhi (1822–1885), serviu como o dewan (ministro xefe) do estado de Porbandar.[24][25] A súa familia e orixinaria da entón aldea de Kutiana no que entón era o Estado de Junagadh.[26]
Aínda que só tiña unha educación elemental e anteriormente fora funcionario da administración estatal, Karamchand demostrou ser un ministro xefe capaz.[27] Durante o seu mandato, Karamchand casou catro veces. As súas dúas primeiras esposas morreron novas, despois de que cada unha dese a luz a unha filla, e o seu terceiro matrimonio non tivo fillos. En 1857, Karamchand buscou o permiso da súa terceira esposa para volver casar; ese ano casou con Putlibai (1844–1891), que tamén procedía de Junagadh,[27] e era dunha familia hindú pranami visnuista.[28][29][30] Karamchand e Putlibai tiveron tres fillos durante a década seguinte: un fillo, Laxmidas (c. 1860–1914); unha filla, Raliatbehn (1862–1960); e outro fillo, Karsandas (c. 1866–1913).[31][32]
O 2 de outubro de 1869, Putlibai deu a luz ao seu último fillo, Mohandas, nun cuarto escuro e sen fiestras da planta baixa da residencia da familia Gandhi na cidade de Porbandar. Cando era neno, a súa irmá Raliat describiu a Gandhi como "inquieto coma o mercurio, xogando ou deambulando. Un dos seus pasatempos favoritos era torcerlle as orellas aos cans".[33] Os clásicos indios, especialmente as historias de Shravana e do rei Harishchandra, tiveron un grande impacto en Gandhi na súa infancia. Na súa autobiografía, admite que deixaron unha impresión indeleble na súa mente. Escribe: "Obsesionábame e tiben que representar a Harishchandra para min mesmo innumerables veces". A temperá autoidentificación de Gandhi coa verdade e o amor como valores supremos débese a estes personaxes épicos.[34][35]
A orixe relixiosa da familia era ecléctica. O pai de Gandhi, Karamchand, era hindú e a súa nai Putlibai procedia dunha familia hindú pranami visnuista.[36][37] O pai de Gandhi pertencía á comunidade de comerciantes da casta dos Modh Baniya e da varna de Vaishia.[38] A súa nai procedía da tradición da seita Pranami baseada no movemento bhakti medieval que se desenvolve en torno a deidade Krishna , cuxos textos relixiosos inclúen o Bhagavad Gita, o Bhagavata Purana e unha colección de 14 textos con ensinanzas que a tradición cre que inclúen a esencia dos Vedas, o Corán e a Biblia.[37][39] Gandhi estivo moi profundamente influenciado pola súa nai, unha dama piadosa que "non pensaría en tomar as súas comidas sen as súas oracións diarias... ela tomaba os votos máis duros e cumpríaos sen inmutarse. Manter dous ou tres xaxúns consecutivos non era nada para ela."[40]
En 1874, o pai de Gandhi, Karamchand, abandonou Porbandar para trasladarse ao estado máis pequeno de Rajkot, onde se converteu en conselleiro do seu gobernante, o Thakur Sahib; aínda que Rajkot era un estado menos prestixioso que Porbandar, a axencia política rexional británica atopábase alí, o que daba ao diwan do estado certa seguridade.[41] En 1876, Karamchand converteuse en diwan de Rajkot e foi sucedido como diwan de Porbandar polo seu irmán Tulsidas. A súa familia reuniuse con el en Rajkot.[42]
Aos 9 anos, Gandhi entrou na escola local de Rajkot, preto da súa casa. Alí estudou os rudimentos da aritmética, da historia, da lingua gujarati e da xeografía.[42] Aos 11 anos trasladouse ao instituto de Rajkot, Alfred High School.[44] Era un estudante normal, gañou algúns premios, pero era un estudante tímido e atinado, sen interese polos xogos; os seus únicos compañeiros eran os libros e as clases escolares.[45]
Aos 13 anos Mohandas casou con Kasturbai Makhanji Kapadia (o seu primeiro nome adoitaba acurtarse a "Kasturba", e cariñosamente a "Ba"), de 14 anos, da mesma idade, nunha unión previamente acordada, segundo o costume da rexión naquela época, entre as familias dos noivos.[46] No proceso, perdeu un ano na escola pero despois permitíronlle compensalos acelerando os seus estudos.[47] A súa voda foi un acto conxunto, onde tamén casaron o seu irmán e o seu curmán. Recordando o día do seu casamento, dixo unha vez: "Como non sabiamos moito do matrimonio, para nós só significaba levar roupa nova, comer doces e xogar cos familiares". Como era a tradición imperante, a noiva adolescente pasaba moito tempo na casa dos seus pais, e afastada do seu marido.[48] Escribindo moitos anos despois, Mohandas describiu con pesar os sentimentos luxuriosos que sentía pola súa moza noiva, "mesmo na escola adoitaba pensar nela, e o pensamento do anoitecer e do noso encontro posterior estaba a perseguirme". Máis tarde recordou sentirse celoso e posesivo con ela, como cando ela visitaba un templo coas súas amigas, e ser sexualmente luxurioso nos seus sentimentos por ela.[49]
A finais de 1885, o pai de Gandhi, Karamchand, morreu.[50] Gandhi, entón de 16 anos, e a súa muller de 17 tiveron o seu primeiro bebé, que sobreviviu só uns días. As dúas mortes angustiaron a Gandhi.[50] O matrimonio tivo catro fillos máis, todos nenos: Harlal Gandhi (1888), Manilal Gandhi (1892), Ramdas Gandhi (1897) e Devdas Gandhi (1900).
En novembro de 1887, o mozo de 18 anos de idade Gandhi graduouse no instituto en Ahmedabad.[51] En xaneiro de 1888, matriculouse no Samaldas College no estado de Bhavnagar, entón a única institución de ensino superior da rexión que outorgaba títulos. Pero abandonou e volveu coa súa familia en Porbandar.[52]
Tres anos en Londres
[editar | editar a fonte]Estudante de dereito
[editar | editar a fonte]
Gandhi abandonara a universidade máis barata que podía pagar en Bombai.[53] Mavji Dave Joshiji, un sacerdote brahmana e amigo da familia, aconsellou a Gandhi e á súa familia que considerase a posibilidade de estudar dereito en Londres.[54] En xullo de 1888, a súa esposa Kasturba deu a luz ao seu primeiro fillo superviviente, Harilal.[55] A súa nai non se sentía cómoda con que Gandhi deixase á súa muller e á súa familia e fose tan lonxe da casa. O tío de Gandhi, Tulsidas, tamén intentou disuadir ao seu sobriño. Gandhi que quería ir para persuadir á súa esposa e a súa nai fixo un voto diante da súa nai de que se abstería de comer carne, alcohol e mulleres. O irmán de Gandhi, Laxmidas, que xa era avogado, aplaudiu o plan de estudos de Gandhi en Londres e ofreceuse a apoialo. Putlibai deulle permiso e bendición a Gandhi.[52][56]
O 10 de agosto de 1888, Gandhi, de 18 anos, partiu de Porbandar cara a Mumbai, daquela coñecida como Bombai. Á súa chegada, aloxouse na comunidade local de Modh Bania, cuxos anciáns lle advertiron de que Inglaterra tentaríalle a comprometer a súa relixión e a comer e beber á maneira occidental. A pesar de que Gandhi lles informou da súa promesa á súa nai e das súas bendicións, foi excomulgado da súa casta. Gandhi ignorou isto, e o 4 de setembro, embarcou de Bombai a Londres, co seu irmán que o despediu no porto.[55][57] Gandhi asistiu ao University College London, un colexio universitario da Universidade de Londres onde tomou clases de literatura inglesa con Henry Morley en 1888–1889.[58]
Na UCL estudou dereito e xurisprudencia e foi invitado a matricularse no Inner Temple coa intención de converterse en avogado. A súa timidez infantil e a súa abstinencia continuaron durante a súa adolescencia. Mantivo estes trazos cando chegou a Londres, pero uniuse a un grupo de práctica de falar en público e superou a súa timidez o suficiente como para exercer a avogacía.[59]
Demostrou un gran interese polo benestar das comunidades portuarias empobrecidas de Londres. En 1889 estalou en Londres unha amarga disputa comercial, na que os estibadores se declararon en folga para esixir mellores salarios e condicións, e á que se sumaron mariñeiros, construtores navais, obreiros e outros traballadores en solidariedade. Os folguistas triunfaron, en parte grazas á mediación do cardeal Manning, o que levou a Gandhi e a un amigo indio a visitalo e agradecerlle a súa labor.[60]
Vexetarianismo e traballo no comité
[editar | editar a fonte]O tempo de Gandhi en Londres estivo influenciado polo voto que lle fixera á súa nai. Tentou adoptar os costumes "inglés", incluíndo tomar clases de baile. Non obstante, non apreciaba a eslamiada comida vexetariana que lle ofrecía a súa dona e adoitaba pasar fame ata que atopou un dos poucos restaurantes vexetarianos de Londres. Influenciado pola escritura de Henry Salt, uniuse á Sociedade Vexetariana de Londres (LSV), e foi elixido para o seu comité executivo.[61] baixo os auspicios do seu presidente e benefactor Arnold Hills. Un dos seus logros durante a súa estancia no comité foi a creación dunha sección en Bayswater.[62] Algúns dos vexetarianos que coñeceu eran membros da Sociedade Teosófica, fundada en 1875 para promover a irmandade universal e dedicada ao estudo da literatura budista e hindú. Animaron a Gandhi a ler con eles o Bhagavad Gita tanto o traducido como o orixinal.[61]
Gandhi mantiña unha relación amigable e produtiva con Hills, pero ambos tiñan opinións diferentes sobre a permanencia na LSV do membro do comité Thomas Allinson. O seu desacordo é o primeiro exemplo coñecido de Gandhi desafiando á autoridade, a pesar da súa timidez e temperamento remiso á confrontación.
Allinson estivera promovendo novos métodos de control da natalidade dispoñibles, pero Hills os desaprobaba, crendo que socavaban a moralidade pública. Cría que o vexetarianismo era un movemento moral e que, xa que logo, Allinson non debía seguir sendo membro da LVS. Gandhi compartía a opinión de Hills sobre os perigos do control da natalidade, pero defendía o dereito de Allinson a discrepar.[63] Sería difícil para Gandhi desafiar a Hills; Hills era 12 anos maior que el e, a diferenza de Gandhi, moi elocuente. Financiou a LVS e foi un capitán da industria[n. 1] coa súa Thames Ironworks empresa que empregaba a máis de 6.000 persoas no East End de Londres. Tamén foi un deportista consumado que máis tarde fundou o club de fútbol West Ham United. Na súa Autobiografía, Vol. I de 1927, Gandhi escribiu:
A cuestión interesábame profundamente... Tiña un gran aprecio polo Sr. Hills e a súa xenerosidade. Pero pensei que era bastante impropio excluír a un home dunha sociedade vexetariana simplemente porque se negaba a considerar a moral puritana como un dos obxectivos da sociedade...".[63]
Presentouse unha moción para destituír a Allinson, que foi debatida e votada polo comité. A timidez de Gandhi foi un obstáculo para a súa defensa de Allinson na reunión do comité. Escribiu as súas opinións nun papel, pero a súa timidez impediulle ler os seus argumentos, polo que Hills, o Presidente, pediu a outro membro do comité que os lese por el. Aínda que outros membros do comité estiveron de acordo con Gandhi, a votación perdeuse e Allinson foi excluído. Non houbo resentimentos, e Hills propuxo o brinde na cea de despedida da LVS en honra do regreso de Gandhi á India.[64]
Chamada á avogacía
[editar | editar a fonte]Gandhi, á idade de 22 anos, foi chamado á avogacía en xuño de 1891 e logo partiu de Londres cara á India, onde se decatou de que a súa nai morrera mentres el estaba en Londres e que a súa familia ocultáralle a noticia.[61] Os seus intentos de establecer un bufete de avogados en Bombai fracasaron porque era psicoloxicamente incapaz de interrogar ás testemuñas. Regresou a Rajkot para gañarse a vida modestamente redactando peticións para litigantes, pero viuse obrigado a deixar de facelo cando tivo problemas cun oficial británico, Sam Sunny.[62][61]
Gandhi, á idade de 22 anos, foi chamado á avogacía en xuño de 1891 e logo partiu de Londres cara á India, onde se decatou de que a súa nai morrera mentres el estaba en Londres e que a súa familia ocultáralle a noticia.[61] Os seus intentos de establecer un bufete de avogados en Bombai fracasaron porque era psicoloxicamente incapaz de interrogar ás testemuñas. Regresou a Rajkot para gañarse a vida modestamente redactando peticións para litigantes, pero viuse obrigado a deixar de facelo cando tivo problemas cun oficial británico, Sam Sunny.[62][61]
En 1893, un comerciante musulmán de Kathiawar chamado Dada Abdullah púxose en contacto con Gandhi. Abdullah posuía un gran negocio de éxito de transporte marítimo en Suráfrica. Os seus curmáns afastados de Xohanesburgo necesitaban un avogado e preferían a alguén con ascendencia kathiawari. Gandhi preguntou pola remuneración do traballo. Ofrecéronlle un salario total de 105 libras (17.200 dólares en diñeiro de 2019) máis gastos de viaxe. Aceptou, sabendo que sería un compromiso de polo menos un ano na Colonia de Natal, Suráfrica, tamén formaba parte do Imperio Británico.[62][65]
Activista dos dereitos civís en Suráfrica (1893–1914)
[editar | editar a fonte]
En abril de 1893, Gandhi, con 23 anos, embarcouse cara a Suráfrica para ser o avogado do primo de Abdullah.[65][66] Gandhi pasou 21 anos en Suráfrica, onde desenvolveu as súas opinións tanto éticas como políticas.[67][68] Durante este tempo, Gandhi volveu brevemente á India en 1902 para mobilizar apoio para o benestar dos indios en Suráfrica.[69]
Nada máis chegar a Suráfrica, Gandhi foi discriminado pola cor da súa pel e a súa ascendencia.[70] Non se lle permitiu sentar cos pasaxeiros europeos na dilixencia e díxoselle que sentase no chan preto do condutor, e logo pegáronlle cando se negou; noutro lugar foi pateado nunha cuneta por atreverse a camiñar preto dunha casa, noutro caso foi sacado a forza fora dun tren en Pietermaritzburg despois de negarse a deixar a primeira clase, (Gandhi viaxaba na primeira clase e solicitáronlle que pasase para a terceira: ao recusar o cambio, botárono fóra do tren),[71] feito que o levou a sentarse na estación de tren, tiritando toda a noite e reflexionando sobre se debía regresar á India ou protestar polos seus dereitos.[71] Optou por protestar, feito polo que se lle permitiu subir ao tren ao día seguinte..[72] Noutro incidente, o maxistrado dun tribunal de Durban ordenou a Gandhi que se quitase o turbante, ao que este negouse. Aos indios non se lles permitía camiñar polas beirarrúas públicas de Suráfrica. Un axente de policía botou a Gandhi da beirarrúa á rúa sen aviso previo.[73]
Cando Gandhi chegou a Suráfrica, segundo Herman, considerábase "primeiro británico e despois indio".[74] Con todo, os prexuízos contra el e os seus compatriotas indios por parte dos británicos que Gandhi experimentou e observou molestáronlle profundamente. Resultáballe humillante e custáballe entender como algunhas persoas podían sentir honra, superioridade ou pracer ante prácticas tan inhumanas.[71] Gandhi empezou a cuestionar a posición do seu pobo no Imperio Británico.[75]
Comezou tamén a súa traxectoria política avogando contra as leis discriminatorias entón vixentes. Fundou o Congreso Indio de Natal. Participou no bando británico na guerra anglo-bóer, para a que formou un corpo auxiliar indio de servizos médicos. Trala guerra fundou o xornal Indian Opinion, onde comezaba a predicar a austeridade, a resistencia pasiva e a non violencia activa. Durante un breve período de tempo viviu en Xohanesburgo como avogado.
Foi un dos promotores da folga contra da lei que lles prohibía aos indios entrar no Transvaal. Gandhi foi detido o 6 de novembro de 1913 mentres lideraba unha marcha de mineiros indios que traballaban en Suráfrica, pero conseguiu que entrase en vigor unha lei que eximía os indios de pagaren os impostos especiais que ata entón estaban obrigados a pagar e que lles permitía instalarse no Transvaal e en KwaZulu-Natal. Gandhi inspirábase no Bhagavad Gita e nos textos de Leon Tolstoi, que na década de 1880 emprendeu unha profunda conversión persoal para un tipo de anarquismo cristián. Gandhi traduciu a obra de Tolstoi Carta para un hindú[76] escrita en 1908 en resposta aos agresivos nacionalistas indios, o que levou a Gandhi e Tolstoi a se corresponderen ata a morte do ruso no 1910. A carta de Tolstoi usa a filosofía hindú presente nos Vedas e nos relatos do deus hindú Krishna para presentar o seu punto de vista respecto ao crecemento do nacionalismo indio.
En 1914, durante a primeira guerra mundial, Gandhi retornou á India, onde participou na campaña polo alistamento de indios no Exército Británico da India.
Movemento pola independencia india
[editar | editar a fonte]- Artigo principal: Movemento de independencia da India.
Despois da guerra, Gandhi envolveuse no Congreso Nacional Indio e no movemento pola independencia. Gañou notoriedade internacional pola súa política de desobediencia civil e polo uso do xaxún como forma de protesta. Por eses motivos as autoridades inglesas decretaron a súa prisión varias veces, que foron seguidas por protestas pedindo a súa liberación (por exemplo, o 18 de marzo de 1922, cando foi sentenciado a seis anos de prisión por desobediencia civil, mais cumpriu apenas dous anos).
Outra estratexia eficiente de Gandhi pola independencia foi a política do swadeshi -o boicot a todos os produtos importados-, especialmente os producidos en Inglaterra. Unida a isto estaba a súa proposta de que todos os indios deberían vestir o khadi -vestimentas caseiras- en vez de comprar produtos téxtiles británicos. Gandhi declaraba que toda muller india, rica ou pobre, debería empregar parte do seu día fabricando o khadi en apoio ao movemento de independencia. Esta era unha estratexia para incluír as mulleres no movemento, nun período en que se pensaba que tales actividades non eran apropiadas ás mulleres.
A súa posición pro-independencia endureceuse despois do Masacre de Amritsar en 1920, cando soldados británicos abriron fogo matando centos de indios que protestaban pacificamente contra medidas autoritarias do goberno británico e contra a prisión de líderes nacionalistas indios.
Unha das súas accións máis eficaces foi a marcha do sal, coñecida como Marcha Dandi, que comezou o 12 de marzo de 1930 e terminou o 5 de abril, cando Gandhi levou milleiros de persoas ao mar co fin de colleitaren o seu propio sal en vez de pagar a taxa prevista sobre o sal comprado.
En 8 de maio de 1933, Gandhi comezou un xaxún que duraría 21 días en protesta á "opresión" británica contra a India. En Bombai, o día 3 de marzo de 1939, Gandhi xaxuou novamente en protesta contra as regras autoritarias e autocráticas para a India.
A segunda guerra mundial
[editar | editar a fonte]
Gandhi comezou a pedir cada vez máis insistentemente a independencia durante a segunda guerra mundial, a través dunha campaña clamando pola saída dos británicos da India (Quit India, literalmente Saian da India), que se tornou en pouco tempo o maior movemento pola independencia, ocasionando detencións en masa e violencia nunha escala inédita. Gandhi e os seus partidarios deixaron claro que non apoiarían a causa británica na guerra, a non ser que fose garantida á India a independencia inmediata. Durante este tempo, el ata mesmo aceptou un fin do seu chamamento á non violencia, doutra forma un principio intocábel, alegando que a "anarquía ordenada" ao redor del era "peor do que a anarquía real". Foi entón preso en Bombai polas forzas británicas o 9 de agosto de 1942 e mantido no cárcere por dous anos.
División da India
[editar | editar a fonte]Gandhi tivo grande influencia entre as comunidades hindú e musulmá da India. Adóitase dicir que el terminaba liortas comunais só coa súa presenza. Gandhi posicionouse vehementemente contra calquera plan que dividise a India en dous estados, o que efectivamente aconteceu, creando a India -predominantemente hindú- e o Paquistán -predominantemente musulmán-. No día da transferencia de poder, Gandhi non celebrou a independencia co resto da India senón que, ao contrario, lamentou só a división do país en Calcuta.
Gandhi iniciara un xaxún o 13 de xaneiro de 1948 en protesta contra a violencia cometida por indios e paquistanís. No día 20 daquel mes, sufriu un atentado: unha bomba foi lanzada na súa dirección, mais ninguén foi ferido. Non obstante, o día 30 de xaneiro de 1948, Gandhi foi asasinado a tiros, en Nova Deli, por Nathuron Godse, un hindú radical que responsabilizaba a Gandhi polo enfraquecemento do novo goberno ao insistir no pagamento de certas débedas ao Paquistán. Godse foi despois xulgado, condenado e enforcado, a pesar de que o último rogo de Gandhi fose precisamente que non se castigase ao seu asasino.
O corpo do Mahatma foi cremado e as súas cinzas botadas ao río Ganxes.
É significativo sobre a longa busca de Gandhi polo seu deus o feito de que as súas últimas palabras foron un mantra popular na concepción hindú dun deus coñecido como Rama: "Hai Ram!". Este mantra é visto como un sinal de inspiración tanto para o espírito canto para o idealismo político, relacionado a unha posibilidade de paz na unificación.
Principios
[editar | editar a fonte]A filosofía de Gandhi e as súas ideas sobre o satya e o ahimsa foron influenciadas polo Bhagavad Gita e por crenzas hindús e da relixión xainista. O concepto de 'non violencia' (ahimsa) permaneceu por moito tempo no pensamento relixioso da India e pode ser encontrado en diversas pasaxes de textos hindús, budistas e xainistas. Gandhi explica a súa filosofía como un xeito de vida na súa autobiografía A Historia dos meus experimentos coa Verdade (The Story of my Experiments with Truth).
Estritamente vexetariano, escribiu libros sobre o vexetarianismo mentres estudaba dereito en Londres (onde atopou un entusiasta do vexetarianismo, Henry Salt, nos encontros da chamada Sociedade Vexetariana). Ser vexetariano formaba parte das tradicións hindús e xainistas. A maioría dos hindús no estado de Gujarat érano, efectivamente. Gandhi experimentou diversos tipos de alimentación e concluíu que unha dieta debe ser ser suficiente para satisfacer as necesidades do corpo humano. Xaxuaba moito, e usaba o xaxún frecuentemente como estratexia política.
Gandhi renunciou ao sexo cando tiña 36 anos de idade e aínda estaba casado, unha decisión que foi profundamente influenciada pola crenza hindú do brachmacharya, ou pureza espiritual e práctica, directamente asociada ao celibato. Tamén pasaba un día da semana en silencio. Absterse de falar, segundo dicía, traíalle a paz interior. O silencio tiña orixes nas crenzas do mouna e do shanti. Neses días el comunicábase cos demais só escribindo.
Despois de retornar á India tras exercer como avogado en Suráfrica, el deixou de usar as roupas que representaban riqueza e éxito. Pasou a usar un tipo de roupa que acostumaba ser usada polos máis pobres entre os indios. Promovía o uso de roupas feitas na casa (khadi). Gandhi e os seus seguidores fabricaban artesanalmente os tecidos da propia roupa e usaban eses tecidos na súas vestiduras; tamén incentivaba os outros a faceren iso, o que representaba unha ameaza ao negocio Británico. A pesar de que os indios estivesen desempregados, en gran parte pola decadencia da industria téxtil, eran forzados a comprar roupas feitas en industrias inglesas. Se os indios fixesen as súas propias roupas, iso arruinaría a industria téxtil Británica. O tear manual, símbolo dese acto de afirmación, remataría sendo incorporado á bandeira do Congreso Nacional Indio e á propia bandeira india.
Tamén estaba contra o sistema convencional de educación en escolas, preferindo crer que os cativos aprenderían máis con seus pais e coa sociedade. En Suráfrica, Gandhi e outros homes máis vellos formaron un grupo de profesores que lles ensinaba directa e libremente aos meniños.
Representacións artísticas
[editar | editar a fonte]A representación máis famosa da vida de Gandhi é o filme Gandhi, de 1982, dirixido por Richard Attenborough e con Ben Kingsley como protagonista. Outro filme que trata da vida de Gandhi, particularmente do seu paso por Suráfrica, é The Making of the Mahatma, dirixido por Shyan Benegal.
Candidaturas para o Premio Nobel da Paz
[editar | editar a fonte]Gandhi nunca recibiu o premio Nobel da Paz, a pesar de ter sido proposto como candidato cinco veces entre 1937 e 1948. Décadas despois o erro foi recoñecido polo comité organizador do Nobel. Cando o Dalai Lama Tenzin Gyatso recibiu o premio en 1989, o presidente do comité dixo que o premio era "en parte un tributo á memoria de Mahatma Gandhi".
O site oficial do premio Nobel ten un artigo sobre iso [1].
Ao longo da súa vida, as actividades de Gandhi atraeron todo tipo de comentarios e opinións. Por exemplo, Winston Churchill chegou a chamalo "faquir marrón" [Cómpre referencia]. Por outro lado, Albert Einstein dixo sobre Gandhi que as xeracións por vir terán dificultade en crer que un home como este realmente existiu e camiñou sobre a Terra.
Notas
[editar | editar a fonte]- ↑ No século XIX, un capitán de industria era un líder empresarial cuxos medios para acumular unha fortuna persoal contribuíron positivamente ao país dalgún xeito. Isto puido ser a través do aumento da produtividade, a expansión dos mercados, a oferta de máis emprego ou actos de filantropía
- Referencias
- ↑ "Gandhi, Mohandas Karamchand". Diciopedia do século 21 2. Edicións do Cumio, Galaxia e do Castro. 2006. p. 971.
- ↑ B. R. Nanda (2019). "Mahatma Gandhi". Encyclopædia Britannica.
Mahatma Gandhi, de nome Mohandas Karamchand Gandhi, (nacido o 2 de outubro de 1869 en Porbandar, India e finado en Delhi o 30 de xaneiro de 1948), avogado e político indio., ...
- ↑ Ganguly, Debjani; Docker, John (2008). Rethinking Gandhi and Nonviolent Relationality: Global Perspectives. Routledge. pp. 4–. ISBN 978-1-134-07431-0.
... marca a Gandhi como unha figura cosmopolita híbrida que transformou... a política nacionalista anticolonial no século XX dun xeito que nin os nacionalistas indios indíxenas nin occidentalizados puideron.
- ↑ Parel, Anthony J (2016). Pax Gandhiana: The Political Philosophy of Mahatma Gandhi. Oxford University Press. pp. 202–. ISBN 978-0-19-049146-8.
"Gandhi apostou a súa reputación como pensador político orixinal neste tema específico. Ata agora, a violencia fora usada en nome dos dereitos políticos, como en disturbios na rúa, rexicidios ou revolucións armadas. Gandhi cre que hai un xeito mellor. de garantir os dereitos políticos, o da non violencia, e que esta nova vía marca un avance na ética política”.
- ↑ Stein, Burton (2010). A History of India. John Wiley & Sons. pp. 289–. ISBN 978-1-4443-2351-1.
Gandhi foi o xenio principal da campaña posterior, e finalmente exitosa, pola independencia da India.
- ↑ McGregor, Ronald Stuart (1993). The Oxford Hindi-English Dictionary. Oxford University Press. p. 799. ISBN 978-0-19-864339-5. Consultado o 17 de agosto do 2022.
(mahā- (S. "grande, poderoso, longo, ..., eminente") + ātmā (S. "1. alma, espírito; o eu, o individuo; a mente, o corazón; 2. o ser último."): "alma alta, de natureza nobre; un home nobre ou venerable.
- ↑ Gandhi, Rajmohan (2006). Gandhi: The Man, His People, and the Empire. p. 172. ISBN 978-0-520-25570-8.
...Kasturba acompañaría a Gandhi na súa saída da Cidade do Cabo cara a Inglaterra en xullo de 1914 "en ruta" á India. ... En diferentes cidades surafricanas (Pretoria, Cidade do Cabo, Bloemfontein, Xohanesburgo e as cidades de Natal de Durban e Verulam), os mártires da loita foron homenaxeados na despedida de Gandhi. Os discursos en Durban e Verulam referíanse a Gandhi como un "Mahatma", "gran alma". Era visto como unha grande alma porque asumira a causa dos pobres. Os brancos tamén dixeron cousas boas sobre Gandhi, que auguraba un futuro para o Imperio se respectaba a xustiza.
- ↑ "Definition of untouchability | Dictionary.com". www.dictionary.com (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 2021-02-28. Consultado o 17 de agosto do 2022.
- ↑ Maeleine Slade, Mirabehn. Gleanings Gathered at Bapu's Feet. Ahmedabad: Navjivan publications. Arquivado dende o orixinal o 18 de xaneiro de 2022. Consultado o 17 de agosto do 2022.
- ↑ 10,0 10,1 Khan, Yasmin (2007). The Great Partition: The Making of India and Pakistan. Yale University Press. p. 18. ISBN 978-0-300-12078-3. Consultado o 18 de agosto do 2022.
"A Liga Musulmá só se fixo popular entre os musulmáns do sur de Asia durante a segunda guerra mundial. ... A finais da década de 1940, a Liga e o Congreso inculcáranlles aos británicos as súas propias visións dun futuro libre para o pobo indio. ...unha, articulada polo Congreso, baseábase na idea dunha India plural e unida como fogar de todos os indios e a outra, expresada pola Liga, baseábase na base do nacionalismo musulmán e na creación. dunha patria musulmá separada." (p. 18)
- ↑ Khan, Yasmin (2007). The Great Partition: The Making of India and Pakistan. Yale University Press. p. 1. ISBN 978-0-300-12078-3. Consultado o 18 de agosto do 2022.
"Os surafricanos decatáronse de que o Imperio Británico da India dividiríase o 3 de xuño de 1947. Decatáronse pola radio, polos seus familiares e amigos, pola lectura dos xornais e, máis tarde, polos panfletos do goberno. Entre unha poboación de case catrocentos millóns de habitantes, onde a gran maioría vivía no campo, ..., non é de estrañar que moitos ... non se decatasen da noticia ata moitas semanas despois. Para algúns, a carnicería e o traslado forzoso dos meses de verán de 1947 pode ser o primeiro que souberon da creación dos dous novos estados que xurdiron do fragmentado e debilitado imperio británico na India." (p. 1)
- ↑ 12,0 12,1 12,2 Brown (1991), p. 380: "A pesar da súa sensación de impotencia e, de feito, debido a ela, Delhi ía ser o escenario do que el chamou o seu maior xaxún... A súa decisión foi tomada repentinamente, aínda que despois dunha considerable reflexión - non deu ningunha pista diso nin sequera a Nehru e Patel que estaban con el pouco antes de que anunciase a súa intención nunha reunión de oración o 12 de xaneiro de 1948. Dixo que xaxuaría ata que se restablecese a paz comunal, unha paz real e non a calma dunha cidade morta imposta pola policía e as tropas. Patel e o goberno tomáronse o xaxún, en parte, como unha condena á súa decisión de reter unha considerable suma de diñeiro en efectivo aínda pendente de pago a Paquistán como resultado da asignación dos bens da India indivisa debido ás hostilidades que estalaran en Caxemira; ... Pero mesmo cando o goberno accedeu a pagar o diñeiro en efectivo, Gandhi non quixo romper o seu xaxún: iso só o faría despois de que un gran número de importantes políticos e líderes de organismos comunais acordasen un plan conxunto para restaurar a vida normal na cidade."
- ↑ Talbot, Ian; Singh, Gurharpal (2009). The Partition of India. Cambridge University Press. pp. 118–119. ISBN 978-0-521-85661-4.
Xa é case un tópico que a partición transformou Delhi de cidade mogol a cidade punjabi. As amargas experiencias dos refuxiados animáronlles a apoiar aos partidos hindús de dereitas. ... Os problemas comezaron en setembro (1947) tras a chegada dos refuxiados de Paquistán, que estaban decididos a vingarse e a expulsar aos musulmáns das propiedades que poderían ocupar. Gandhi, nas súas reunións de oración en Birla House, denunciou a expulsión "torcida e pouco caballerosa" dos musulmáns. A pesar destas exhortaciones, dous terzos dos musulmáns da cidade acabaron abandonando a capital da India.
- ↑ Cush, Denise; Robinson, Catherine; York, Michael (2008). Encyclopedia of Hinduism. Taylor & Francis. p. 544. ISBN 978-0-7007-1267-0. Arquivado dende o orixinal o 12 de outubro de 2013. Consultado o 18 de agosto do 2022.
"A apoteose deste contraste é o asasinato de Gandhi en 1948 por un militante Nathuram Godse, sobre a base da súa 'débil' visión acomodaticia cara ao novo estado de Paquistán." (p. 544)
- ↑ "Gandhi not formally conferred 'Father of the Nation' title: Govt". The Indian Express. 11 July 2012. Arquivado dende o orixinal o 6 de setembro de 2014.
- ↑ "Constitution doesn't permit 'Father of the Nation' title: Government". The Times of India. 26 de outubro de 2012. Arquivado dende o orixinal o 7 de xaneiro de 2017.
- ↑ Nehru, Jawaharlal. An Autobiography. Bodley Head.
- ↑ 18,0 18,1 McAllister, Pam (1982). Reweaving the Web of Life: Feminism and Nonviolence. New Society Publishers. p. 194. ISBN 978-0-86571-017-7. Consultado o 18 de agosto do 2022.
"Con amor, Teu, Bapu (Pechaches co termo de agarimo que usaban os teus amigos próximos, o termo que usabas con todos os líderes do movemento, que significa aproximadamente 'Papá'". Outra carta escrita en 1940 mostra unha tenrura e un agarimo similares.
- ↑ Eck, Diana L. (2003). Encountering God: A Spiritual Journey from Bozeman to Banaras. Beacon Press. p. 210. ISBN 978-0-8070-7301-8. Arquivado dende o orixinal o 12 de outubro de 2013. Consultado o 18 de agosto do 2022.
"... a súa sobriña Manu, quen, como outros, chamou a este Gandhi inmortal 'Bapu', que non significa 'pai', senón o familiar, 'papá'". (p. 210)
- ↑ Todd, Anne M. (2012). Mohandas Gandhi. Infobase Publishing. p. 8. ISBN 978-1-4381-0662-5.
O nome Gandhi significa "mercado", aínda que o pai e o avó de Mohandas eran políticos e non comerciantes.
- ↑ Gandhi, Rajmohan (2006) pp. 1–3.
- ↑ Guha (2014):
A subcasta á que pertencían os Gandhi era coñecida como Modh Bania, o prefixo aparentemente referiase á cidade de Modhera, no sur de Gujarat.
- ↑ Renard, John (1999). Responses to One Hundred and One Questions on Hinduism By John Renard. p. 139. ISBN 978-0-8091-3845-6. Consultado o 21 de agosto do 2022.
- ↑ Gandhi, Mohandas K. (2009). An Autobiography: The Story of My Experiments With Truth. p. 21. ISBN 978-1-77541-405-6.
- ↑ Ganguly, Debjani; Docker, John (2008). Rethinking Gandhi and Nonviolent Relationality: Global Perspectives. Routledge. p. 4. ISBN 978-1-134-07431-0.
"... pon a Gandhi como unha figura cosmopolita híbrida que transformou... a política nacionalista anticolonial no século XX dun xeito que nin os nacionalistas indios indíxenas nin occidentalizados puideron".
- ↑ Gandhi before India. Vintage Books. 16 de marzo de 2015. pp. 19–21. ISBN 978-0-385-53230-3.
- ↑ 27,0 27,1 Guha 2015 pp. 19–21
- ↑ Misra, Amalendu (2004). Identity and Religion: Foundations of anti-Islamism in India. p. 67. ISBN 978-0-7619-3227-7. Consultado o 19 de agosto do 2022.
- ↑ Gandhi, Rajmohan (2006). Mohandas: A True Story of a Man, His People, and an Empire By Gandhi. p. 5. ISBN 978-0-14-310411-7.
- ↑ Malhotra, S.L (2001). Lawyer to Mahatma: Life, Work and Transformation of M. K. Gandhi. p. 5. ISBN 978-81-7629-293-1.
- ↑ Guha 2015, p. 21
- ↑ Guha 2015, p. 512
- ↑ Guha 2015, p. 22
- ↑ Sorokin, Pitirim Aleksandrovich (2002). The Ways and Power of Love: types, factors, and techniques of moral transformation. Templeton Foundation Press. p. 169. ISBN 978-1-890151-86-7.
- ↑ Rudolph, Susanne Hoeber; Rudolph, Lloyd I. (1983). Gandhi: The Traditional Roots of Charisma. University of Chicago Press. p. 48. ISBN 978-0-226-73136-0.
- ↑ Gandhi, Rajmohan (2006) pp. 2, 8, 269
- ↑ 37,0 37,1 Arvind Sharma (2013). Gandhi: A Spiritual Biography. Yale University Press. pp. 11–14. ISBN 978-0-300-18738-0.
- ↑ Rudolph, Susanne Hoeber; Rudolph, Lloyd I. (1983). Gandhi: The Traditional Roots of Charisma. University of Chicago Press. p. 17. ISBN 978-0-226-73136-0.
- ↑ Gerard Toffin (2012). John Zavos; et al., eds. Public Hinduisms. Sage Publications. pp. 249–57. ISBN 978-81-321-1696-7.
- ↑ Guha 2015, p. 23
- ↑ Guha 2015, pp. 24–25
- ↑ 42,0 42,1 Rajmohan Gandhi (2015). Gandhi before India. Vintage Books. pp. 24–25. ISBN 978-0-385-53230-3.
- ↑ Louis Fischer (1982). Gandhi, his life and message for the world. New American Library. p. 96. ISBN 978-0-451-62142-9.
- ↑ Rajmohan Gandhi (2015). Gandhi before India. Vintage Books. pp. 25–26. ISBN 978-0-385-53230-3.
- ↑ Sankar Ghose (1991). Mahatma Gandhi. Allied Publishers. p. 4. ISBN 978-81-7023-205-6.
- ↑ Mohanty, Rekha (2011). "From Satya to Sadbhavna" (PDF). Orissa Review (January 2011). pp. 45–49. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 1 January 2016. Consultado o 21 de agosto do 2022.
- ↑ Gandhi (1940). The Story of My Experiments with Truth "At the High School"; "At the High School". Wikilivres.
- ↑ Gandhi (1940). The Story of My Experiments with Truth: "Playing the Husband"; "Playing the Husband". Wikilivres.
- ↑ Ramachandra Guha (2015). Gandhi before India. Vintage Books. pp. 28–29. ISBN 978-0-385-53230-3.
- ↑ 50,0 50,1 Guha 2015, p. 29
- ↑ Guha 2015, p. 30
- ↑ 52,0 52,1 Guha 2015, p. 32
- ↑ Gandhi (1940). Chapter "Preparation for England". Arquivado 2012-07-02 en Wayback Machine.
- ↑ Rajmohan Gandhi (2015). Gandhi before India. Vintage Books. p. 32. ISBN 978-0-385-53230-3.
- ↑ 55,0 55,1 Guha 2015, pp. 33–34
- ↑ Rajmohan, Gandhi (2006). Gandhi: The Man, His People, and the Empire. pp. 20–21. ISBN 978-0-520-25570-8.
- ↑ M K Gandhi (1940), The Story of My Experiments with Truth Arquivado 2016-04-17 en Wayback Machine., Autobiography, Wikisource
- ↑ Swapnajit Mitra (12 de outubro de 2014). India Currents, ed. "My Experiment with Truth".
- ↑ Thomas Weber (2004). Gandhi as Disciple and Mentor. Cambridge University Press. p. 19–25. ISBN 978-1-139-45657-9.
- ↑ From auto-biography Chapter 22, https://www.mkgandhi.org/autobio/chap22.htm
- ↑ 61,0 61,1 61,2 61,3 61,4 61,5 Brown (1991).
- ↑ 62,0 62,1 62,2 62,3 Tendulkar, D. G. (1951). Mahatma; life of Mohandas Karamchand Gandhi. Delhi: Ministry of Information and Broadcasting, Government of India.
- ↑ 63,0 63,1 "Shyness my shield". Autobiography. 1927.
- ↑ "International Vegetarian Union – Mohandas K. Gandhi (1869–1948)". ivu.org. Consultado o 5 de outubro do 2023.
- ↑ 65,0 65,1 Herman (2008), pp. 82–83
- ↑ Giliomee, Hermann; Mbenga, Bernard (2007). "3". En Roxanne Reid. New History of South Africa (1st ed.). Tafelberg. p. 193. ISBN 978-0-624-04359-1.
- ↑ Power, Paul F. (1969). "Gandhi in South Africa". The Journal of Modern African Studies 7 (3). pp. 441–55. JSTOR 159062. doi:10.1017/S0022278X00018590.
- ↑ Keshavjee, M.M. (2015). Into that Heaven of Freedom: The Impact of Apartheid on an Indian Family's Diasporic History. Mawenzi House Publishers Limited. ISBN 978-1-927494-27-1.
- ↑ "High Commission of India, Pretoria, South Africa : Mahatma Gandhi in South Africa". www.hcipretoria.gov.in. Arquivado dende o orixinal o 9 de setembro de 2024. Consultado o 18 de novembro do 2024.
- ↑ Parekh, Bhikhu C. (2001). Gandhi: a very short introduction. Oxford University Press. p. 7. ISBN 978-0-19-285457-5.
- ↑ 71,0 71,1 71,2 S. Dhiman (2016). Gandhi and Leadership: New Horizons in Exemplary Leadership. Springer. pp. 25–27. ISBN 978-1-137-49235-7.
- ↑ Fischer (2002)
- ↑ Gandhi, Mohandas K. (1940). "Preparation for England". The Story of My Experiments with Truth. Arquivado dende o orixinal o 2 de xullo de 2012.
- ↑ Herman (2008), pp. 87–88
- ↑ Allen, Jeremiah (2011). Sleeping with Strangers: A Vagabond's Journey Tramping the Globe. Other Places Publishing. p. 273. ISBN 978-1-935850-01-4.
- ↑ Letter to a Hindú, de Lev Tolstoi (en inglés).
Véxase tamén
[editar | editar a fonte] |
Commons ten máis contidos multimedia sobre: Mahatma Gandhi |
 |
A Galicitas posúe citas sobre: Mahatma Gandhi |
 |
A Galipedia ten un portal sobre: India |
Bibliografía
[editar | editar a fonte]- Herman, Arthur (2008). Gandhi and Churchill: the epic rivalry that destroyed an empire and forged our age. Random House Digital, Inc. ISBN 978-0-553-80463-8.
- Gandhi, Mohandas Karamchand. A miña vida e as miñas experiencias coa verdade. Río de xaneiro : O Cruceiro, 1968.
- Gandhi, Mohandas Karamchand. Autobiografía : miña vida e miñas experiencias coa verdade. São Paulo : Palas Athena, 1999
- Gandhi, Mohandas Karamchand. A roca e o pensar calmo . São Paulo : Palas Athena, 1991
- Gandhi, Mohandas Karamchand. As palabras de Gandhi. Río de Xaneiro : Record, 1984?
- Guha, Ramachandra (2014). Gandhi before India (en inglés). Penguin Books Limited. ISBN 978-93-5118-322-8.
- Rohden, Huberto. Mahatma Gandhi : ideas e ideais dun politico mistico. São Paulo : Alvorada, 1988
- Rühe, Peter. Gandhi. ISBN 0-7148-9279-3
Outros artigos
[editar | editar a fonte]Ligazóns externas
[editar | editar a fonte]- The GandhiServe Foundation
- Fotografías do Mahatma Gandhi Arquivado 15 de novembro de 2019 en Wayback Machine.
- The Official Mahatma Gandhi eArchive & Reference Library
- mkgandhi.org
- The Gandhi Nobody Knows Unha recensión sobre o filme Gandhi.
| Control de autoridades |
|
|---|
