پرش به محتوا

جنسیت‌گرایی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
بخشی از مجموعه مقاله‌های تبعیض
تبعیض
اشکال
ویژگی‌ها
اجتماعی
تبعیض دینی
قومی/ملی
بازنمودها
سیاسی
اقدامات برای جلوگیری
موضوع‌های وابسته
تابلوی مخالفت با حق رای زنان بالای مرکز فرماندهی کل

سِکسیسم (به انگلیسی: Sexism) یا جنس‌گرایی، یا گاهی تبعیضِ جنسیتی،[۱] جنسیت‌نگری،[۲] جنسیت‌زدگی به‌معنی هرگونه پیش‌داوری یا تبعیض بر اساس جنسیت یا جنس فرد است. پیامدِ این امر، تبعیض منفی نسبت به انسان‌ها و بر پایهٔ هویتِ واقعی یا فرضی جنسیتی ایشان است. این مفهوم همچنین می‌تواند در اشاره به نفرت یا بدگمانی نسبت به یک جنس –زن‌ستیزی یا مردستیزی– یا کلیشه‌ای کردنِ مردانگی در رابطه با مردان و زنانگی در رابطه با زنان باشد. تبعیضِ جنسی به‌طور تاریخی و فرهنگی بیشتر در جهتِ فرودست کردنِ زنان و دختران به‌کار رفته‌است[۳]. پیامدِ تبعیضِ جنسیتی می‌تواند به‌گونه‌های آزار جنسی، تجاوز جنسی یا انواعِ خشونت جنسی خود را در جامعه نشان دهد.[۴]

انواع

[ویرایش]

جنسیت‌زدگیِ خصمانه

[ویرایش]

جنسیت‌زدگیِ خصمانه به شکلِ سلطه‌جوییِ مردسالارانه و باورهای تحقیرآمیز خود را نشان می‌دهد و موضوعِ مرکزی آن صراحتاً این است که مرد جنسِ برتر است و باید قدرت را در اختیار داشته باشد. به عبارتِ دیگر همان نگاهی که زن را «ضعیف» می‌بیند.[۵]

جنسیت‌زدگیِ دلسوزانه

[ویرایش]
دستگیریِ یک سافراجت در لندن ۱۹۱۴. سافروجت‌ها برای بدست‌آوردنِ حقِ رأی برای زنان بهم پیوسته بودند.

جنسیت‌زدگیِ دلسوزانه نگاهی ملایم‌تر نسبت به زن دارد و زن را موجودی زیبا و شکننده می‌بیند که باید از او حمایت کرد. با این حال، زنان باید همان نقش‌های محدود و کلیشه‌ای را بپذیرند و دنباله‌رو باشند. به عبارتِ دیگر؛ همان نگاهی که زن را «جنسِ لطیف» می‌بیند. بهترین نمونه برای جنسیت‌زدگیِ دلسوزانه، تصویر کردنِ زنِ ایدئال به‌عنوانِ همسر و مادرو خواهر وسوژهٔ عشقِ رمانتیک است. افرادی که چنین نگاهی دارند به زنان زیاد کمک می‌کنند و با آنها روابطِ صمیمانه و دوستانه دارند. جنسیت‌زدگیِ دلسوزانه نگاهی مثبت‌تر از جنسیت‌زدگیِ خصمانه به زنان دارد، اما در یک نکته با آن شریک است. اینکه زن موجودی «ضعیف‌تر» است و برای حفظِ ساختارِ قدرتِ مردانه این نگاه را توجیهی مناسب می‌بیند برای اینکه زن بهتر است به وظایف خانگی رسیدگی کند. دو استادِ روان‌شناسی، پیتر گلیک و سوزان فیسک با پرسش‌نامهٔ خود جنسیت‌زدگی را در ۱۹ کشور بررسی کردند[۶] و به این نتیجه رسیدند که در تمام آنها جنسیت‌زدگی خصمانه در مردان بیشتر از زنان است، اما در جنسیت زدگی دلسوزانه اینطور نیست.[۵]

روان‌شناسانِ فمینیست نگاهی بسیار منفی به جنسیت‌زدگیِ دلسوزانه دارند؛ مثلاً وقتی مردی زنی را غرق در عواطف می‌کند یا به او می‌گوید که نمی‌تواند بدون او زندگی کند، این رفتار را جنسیت‌زده می‌دانند. آنها معتقدند که این اعمال برای حفظ و دوامِ اجتماعی است که زنان در آن جنسِ آسیب‌پذیر باشند و در آن بی‌عدالتی و نابرابری برقرار باشد.

نمونه‌ها

[ویرایش]

عدالت و مقررات قانونی

در چندین کشور از سازمان همکاری اسلامی (OIC) شهادت یک زن از نظر حقوقی نیمی از مرد ارزش دارد این کشورها عبارتند از: الجزایر (در پرونده‌های کیفری)، بحرین (در دادگاه‌های شرعی)، مصر (در دادگاه‌های خانواده)، ایران (در اکثر موارد)، عراق (در بعضی موارد)، اردن (در دادگاه‌های شرع)، کویت (در خانواده)، لیبی (در بعضی موارد)، مراکش (در موارد خانوادگی)، فلسطین (در موارد مربوط به ازدواج، طلاق و حضانت فرزند)، قطر (در امور حقوق خانواده)، سوریه (در دادگاه‌های شریعت)، امارات متحده عربی (در برخی از امور مدنی)، یمن (در بعضی از موارد مانند زنا و قصاص مجاز به شهادت نیست) و عربستان سعودی که چنین قوانینی توسط سازمان دیده‌بان حقوق بشر مورد انتقاد قرار گرفته‌است.[۷][۸]

سیستم عدالت کیفری در بسیاری از کشورها نیز به تبعیض علیه زنان متهم شده‌است. در بسیاری از کشورها قانون مشترک، دفاع جزئی به قتل، این است که وقتی شخصی در اثر «تحریک» رفتار یک نفر را به قتل می‌رساند اعمال می‌شود. این دفاع به دلیل استفاده نامتناسب در موارد زنای محصنه، مورد انتقاد جنسیتی قرار گرفته و به نفع مردان است. و دیگر اختلافات خانگی هنگام کشته شدن زنان توسط اعضای خانواده خود در نتیجه این دفاع، تعصب جنسیتی شدیدی را نشان داده و نوعی مشروعیت بخشیدن به خشونت مردان علیه زنان و به حداقل رساندن آسیب ناشی از خشونت علیه زنان است که در چندین حوزه قضایی لغو یا محدود شده‌است.[۹]

تحصیلات

[ویرایش]

زنان به‌طور سنتی به آموزش عالی دسترسی محدودتری داشته‌اند.[۱۰] در گذشته هنگامی که زنان در آموزش عالی پذیرفته می‌شدند، آنها را در رشته‌های کمتر علمی تشویق می‌کردند. مطالعه ادبیات انگلیسی در دبیرستان و دانشگاه‌های آمریکایی و بریتانیایی به عنوان زمینه ای مناسب برای «خرد کمتر» زنان تأسیس شد.

تخصص‌های آموزشی در آموزش عالی نابرابری بین زن و مرد را ایجاد و تداوم می‌بخشد، تبعیض خصوصاً در علوم کامپیوتر و اطلاع‌رسانی وجود دارد، جایی که در ایالات متحده زنان فقط ۲۱٪ از مدرک کارشناسی را دریافت می‌کنند، و در مهندسی، که زنان در سال ۲۰۰۸ فقط ۱۹٪ از آنان ان درجه را دریافت کردند. از هر پنج نفر زن تنها به نفر از آنان دکترای فیزیک در ایالات متحده به آنان اعطا می‌شود و فقط نیمی از این زنان آمریکایی هستند. در کل فقط ۱۴٪ از اساتید فیزیک دو آمریکا زن هستند.[۱۱]

سطح سواد جهانی برای زنان کمتر از مردان است. داده‌های World Factbook نشان می‌دهد که ۷۹٫۷٪ زنان دارای سواد هستند در حالی که ۸۸٫۶٪ مردان دارای سواد هستند در بعضی از نقاط جهان، دختران همچنان از آموزش مناسب دولتی یا خصوصی محروم هستند.[۱۲] در مناطقی از جهان همچون افغانستان، دخترانی که به مدرسه می‌روند با خشونت جدی برخی از اعضای جامعه محلی و گروه‌های مذهبی روبرو می‌شوند. طبق برآوردهای سال ۲۰۱۰ سازمان ملل، فقط افغانستان، پاکستان و یمن کمتر از ۹۰ دختر در مقابل ۱۰۰ پسر در مدرسه داشته‌اند.[۱۳]

سربازی اجباری

[ویرایش]

سربازی اجباری یا نظام وظیفه عمومی یکی از مواردی است که در آن تبعیض جنسیتی مشهود است.[۱۴][۱۵] تا قبل از قرن بیستم، فقط مردان مشمول قانون سربازی می‌شدند و بسیاری کشورها هنوز هم به همان روند سربازگیری را فقط از بین مردان انجام می‌دهند.[۱۴][۱۶][۱۷][۱۸] دیوید بناتار فیلسوف، در کتاب خود به عنوان «جنسیت‌زدگی دوم: تبعیض در برابر مردان و پسران» که در سال ۲۰۱۲ نوشته شده، اظهار می‌دارد: «فرض غالب است که در جایی که لازم است سربازگیری شود، فقط مردان هستند که باید وارد سربازی شوند و به همین ترتیب فقط مردان باید مجبور به جنگ شوند». به اعتقاد وی، این یک فرض جنسیت‌زده‌است.[۱۴] به اعتقاد انسان‌شناس آیز گول آلتینای، «هیچ تبعیضی به اندازه سربازی اجباری، به‌طور رادیکال بین زن و مرد تفاوت قائل نمی‌شود».[۱۹] در حال حاضر فقط ۹ کشور از بین زنان نیز سربازگیری می‌کنند: چین، اریتره، اسرائیل، لیبی، مالزی، کره شمالی، نروژ، پرو و تایوان[۲۰] کشورهای دیگری چون ترکیه، فنلاند و سنگاپور، فقط مردان را مجبور به گذراندن سربازی می‌کنند و زنان هم می‌توانند به اختیار خود این دوره را بگذرانند. در سال ۲۰۱۴، نروژ اولین کشوری بود که به منظور گامی در جهت برابری جنسیتی، زنان را نیز مشمول قانون سربازی اجباری کرد.[۲۰]

جستارهای وابسته

[ویرایش]

منابع

[ویرایش]
  1. ↑ «تبعیض جنسیتی» [مطالعات زنان] هم‌ارزِ «gender discrimination, sex discrimination, sexism»؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. دفتر یازدهم. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۱۴۳-۴۵-۳ (ذیل سرواژهٔ تبعیض جنسیتی)
  2. ↑ «مصوب فرهنگستان زبان در حوزه: علوم سلامت».
  3. ↑ There is a clear and broad consensus among academic scholars in multiple fields that sexism refers primarily to discrimination against women, and primarily affects women. See, for example:
    • "Sexism". New Oxford American Dictionary (3 ed.). Oxford University Press. 2010. ISBN 978-0-19-989153-5. Defines sexism as "prejudice, stereotyping, or discrimination, typically against women, on the basis of sex."
    • "Sexism". Encyclopedia Britannica, Online Academic Edition. 2015. Defines sexism as "prejudice or discrimination based on sex or gender, especially against women and girls." Notes that "sexism in a society is most commonly applied against women and girls. It functions to maintain patriarchy, or male domination, through ideological and material practices of individuals, collectives, and institutions that oppress women and girls on the basis of sex or gender."
    • Cudd, Ann E.; Jones, Leslie E. (2005). "Sexism". A Companion to Applied Ethics. London: Blackwell. Notes that "'Sexism' refers to a historically and globally pervasive form of oppression against women."
    • Masequesmay, Gina (2008). "Sexism". In O'Brien, Jodi (ed.). Encyclopedia of Gender and Society. SAGE. Notes that "sexism usually refers to prejudice or discrimination based on sex or gender, especially against women and girls." Also states that "sexism is an ideology or practices that maintain patriarchy or male domination."
    • Hornsby, Jennifer (2005). "Sexism". In Honderich, Ted (ed.). The Oxford Companion to Philosophy (2 ed.). Oxford. Defines sexism as "thought or practice which may permeate language and which assume's women's inferiority to men."
    • "Sexism". Collins Dictionary of Sociology. Harper Collins. 2006. Defines sexism as "any devaluation or denigration of women or men, but particularly women, which is embodied in institutions and social relationships."
    • "Sexism". Palgrave MacMillan Dictionary of Political Thought. Palgrave MacMillan. 2007. Notes that "either sex may be the object of sexist attitudes... however, it is commonly held that, in developed societies, women have been the usual victims."
    • "Sexism". The Greenwood Encyclopedia of Love, Courtship, and Sexuality through History, Volume 6: The Modern World. Greenwood. 2007. "Sexism is any act, attitude, or institutional configuration that systematically subordinates or devalues women. Built upon the belief that men and women are constitutionally different, sexism takes these differences as indications that men are inherently superior to women, which then is used to justify the nearly universal dominance of men in social and familial relationships, as well as politics, religion, language, law, and economics."
    • Foster, Carly Hayden (2011). "Sexism". In Kurlan, George Thomas (ed.). The Encyclopedia of Political Science. CQ Press. ISBN 978-1-60871-243-4. {{cite encyclopedia}}: |access-date= requires |url= (help) Notes that "both men and women can experience sexism, but sexism against women is more pervasive."
    • Johnson, Allan G. (2000). "Sexism". The Blackwell Dictionary of Sociology. Blackwell. Suggests that "the key test of whether something is sexist... lies in its consequences: if it supports male privilege, then it is by definition sexist. I specify 'male privilege' because in every known society where gender inequality exists, males are privileged over females."
    • Lorber, Judith (2011). Gender Inequality: Feminist Theories and Politics. Oxford University Press. p. 5. Notes that "although we speak of gender inequality, it is usually women who are disadvantaged relative to similarly situated men."
    • Wortman, Camille B.; Loftus, Elizabeth S.; Weaver, Charles A (1999). Psychology. McGraw-Hill. "As throughout history, today women are the primary victims of sexism, prejudice directed at one sex, even in the United States."
  4. ↑ Forcible Rape Institutionalized Sexism in the Criminal Justice System| Gerald D. Robin Division of Criminal Justice, University of New Haven
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ «جنسیت‌زدگی چیست؟». ۲۴ اردیبهشت ۱۳۹۳. دریافت‌شده در ۱ مرداد ۱۳۹۳.
  6. ↑ «نسخه آرشیو شده» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۹ اکتبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۶ نوامبر ۲۰۱۹.
  7. ↑ "Gender equality". www.unicef.org (به انگلیسی). Retrieved 2020-12-17.
  8. ↑ «I have a right to | BBC World Service». www.bbc.co.uk. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۱۷.
  9. ↑ «Wayback Machine» (PDF). web.archive.org. ۲۰۱۴-۰۶-۲۳. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۲۳ ژوئن ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۱۷.
  10. ↑ https://archive.org/details/incompanyofeduca00solo. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
  11. ↑ Pollack، Eileen (۲۰۱۳-۱۰-۰۳). «Why Are There Still So Few Women in Science? (Published 2013)» (به انگلیسی). The New York Times. شاپا 0362-4331. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۱۷.
  12. ↑ CNN, Allie Torgan (2012-08-02). "Acid attacks, poison: What Afghan girls risk by going to school". CNN Digital (به انگلیسی). Retrieved 2020-12-17.
  13. ↑ «Making room for girls». The Economist. ۲۰۱۳-۱۱-۰۵. شاپا 0013-0613. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۱۷.
  14. ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ ۱۴٫۲ [۱] جنسیت‌زدگی دوم، تبعیض علیه مردان و پسران - به انگلیسی
  15. ↑ [۲] وقتی مردان طعم تبعیض را می‌چشند - به انگلیسی
  16. ↑ [۳] دانشنامه جنسیت - به انگلیسی
  17. ↑ [۴] متدولوژی فمینیست در روابط بین‌الملل - به انگلیسی
  18. ↑ [۵] چهره متغیر سربازی در اروپا - به انگلیسی
  19. ↑ [۶] افسانه ارتش-ملت - به انگلیسی
  20. ↑ ۲۰٫۰ ۲۰٫۱ [۷] نروژ اولین کشور ناتو با سربازی اجباری زنان می‌شود - به انگلیسی

پیوند به بیرون

[ویرایش]
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ جنسیت‌گرایی موجود است.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=جنسیت‌گرایی&oldid=40562520»