Jump to content

Kfar Kama Adyghe dialect

From Wikipedia, the free encyclopedia
Kfar Kama dialect
Native toIsrael
RegionKfar Kama
Native speakers
3,000[citation needed]
Northwest Caucasian
Language codes
ISO 639-3
GlottologNone

Kfar Kama dialect (Adyghe: Кфар Камэм ишапсыгъэбзэ) is a subdialect of the Shapsug dialect of Adyghe spoken by the villagers of the village Kfar Kama in Israel.

Phonology

[edit]

The Kfar Kama dialect shares a large number of features with other Shapsug dialects such as dropping and not pronouncing н [n], м [m] and р [r] in some cases, and having the consonants сӏ [], гь [ɡʲ], кь [], кӏь [kʲʼ] and чъу [t͡ɕʷ] that correspond to цӏ [t͡sʼ], дж [d͡ʒ], ч [t͡ʃ], кӏ [t͡ʃʼ] and цу [t͡sʷ] in other Adyghe dialects (e.g. Abzakh, Temirgoy and Bzhedug).[1][2][3][4][5] Also like other Shapsug dialects the Retroflex affricates consonants чъ [ʈʂ] and чӏ [ʈʂʼ] (that exist in Chemguy and Bzhedug dialects) became ч [t͡ʃ] and кӏ [t͡ʃʼ] in the Kfar Kama dialect.[6] Unlike some other Shaspug dialects the Kfar Kama dialect does not have the aspirated consonants.

Meaning Kfar Kama dialect Other dialects
Cyrillic IPA Cyrillic IPA
fast псыкӏэ psət͡ʃʼa псынкӏэ psənt͡ʃʼa
wide шъуабгъо ʃʷaːbʁʷa шъуамбгъо ʃʷaːmbʁʷa
corn натыф naːtəf нартыф naːrtəf
name сӏэ sʼa цӏэ t͡sʼa
shirt гьанэ ɡʲaːna джанэ d͡ʒaːna
chicken кьэт kʲat чэты t͡ʃatə
rope кӏьапсэ kʲʼaːpsa кӏапсэ t͡ʃʼaːpsa
shoe чъуакъо t͡ʃʷaːqʷa цуакъэ t͡sʷaːqa
to sleep чыен t͡ʃəjan чъыен ʈʂəjan
earth кӏыгу t͡ʃʼəɡʷ чӏыгу ʈʂʼəɡʷ

The consonant [h]

[edit]
Meaning Kfar Kama dialect Other dialects
now həgʲ jəd͡ʒə
again dahaza
right now hədadam d͡ʒədadam

Uvular consonants

[edit]

In some cases къ [q] and къу [] became хъ [χ] and хъу [χʷ] :

Word Adyghe Kabardian
Temirgoy Kfar Kama dialect
IPA Cyrillic IPA Cyrillic IPA Cyrillic
son qʷa къо qʷa къо qʷa къуэ
grave qa къэ χa хъэ q͡χa кхъэ
male χʷə хъу χʷə хъу χʷə хъу
pig qʷa къо χʷa хъо q͡χʷa кхъуэ
cheese q͡ʷaːja къуае χʷaːja хъуае q͡χʷej кхъуей
voice/sound maːqa макъэ maːχa махъэ maːq макъ
ship qʷəħa къухьэ qʷaħ къохь q͡χʷəħ кхъухь
peer qʷəʐə къужъы qʷəʐə къужъы q͡χʷəʑə кхъужьы
man χʷəɬfəʁa хъулъфыгъэ qʷəlfəʁa къулфыгъэ χʷəɬxʷəʁa хъулъхугъэ
ant qaːmzaɡʷ къамзэгу χaːnzaɡʷ хъанзэгу χʷəmpʼat͡sʼad͡ʒ хъумпӏэцӏэдж

Grammar differences

[edit]

Nouns

[edit]

In the instrumental case the noun has the suffix -мгьэ (-mɡʲa) or -гьэ (-gʲa) unlike other dialects (e.g. Abzakh and Temirgoy) that has the suffix -мкIэ (-mt͡ʃa) or -кIэ (-t͡ʃa) :

  • Kfar Kama dialect: Кӏалэр Адыгэбзэгьэ мэгущаӏэ ↔ Standard: Кӏалэр Адыгэбзэкӏэ мэгущаӏэ - "The boy speaks (using) Adyghe language".
  • Kfar Kama dialect: Къэлэмымгьэ сэтхэ ↔ Standard: Къэлэмымкӏэ сэтхэ - "I write (using) with the pencil".

In the invertive case the noun has the suffix -ыу (-əw) unlike other dialects that has the suffix -эу (-aw) :

  • Kfar Kama dialect: Лӏыр баиу хъугъэ ↔ Standard: Лӏыр баеу хъугъэ - "The man become rich".
  • Kfar Kama dialect: Пшъашъэр нэхь даху къэлъагъо ↔ Standard: Пшъашъэр нахь дахэу къэлъагъо - "The girl looks more beautiful".
  • Kfar Kama dialect: Кӏалэр псыкӏыу мачъэ ↔ Standard: Кӏалэр псынкӏэу мачъэ - "The boy runs quickly".

Future tense

[edit]

In this dialect the verb has the suffix ~эт (~at) and in some cases ~ыт (~ət) unlike standard Adyghe (Temirgoy) that has the Suffix ~щт (~ɕt).

Word Adyghe Standart Kabardian
Standard Adyghe Bzhedug and Shapsug
IPA Cyrillic IPA Cyrillic IPA Cyrillic
I will go səkʷʼaɕt сыкӏощт səkʷʼat сыкIот səkʷʼanəwɕ сыкӏуэнущ
you will go wəkʷʼaɕt укӏощт wəkʷʼat укIот wəkʷʼanəwɕ укӏуэнущ
he will go makʷʼaɕt мэкӏощт makʷʼat мэкIот makʷʼanəwɕ мэкӏуэнущ
we will go təkʷʼaɕt тыкӏощт ʂʷəkʷʼat тыкIот dəkʷʼanəwɕ дыкӏуэнущ
you (plural) will go ʃʷəkʷaɕt шъукӏощт ʃʷəkʷʼat шъукӏот fəkʷʼanəwɕ фыкӏуэнущ
they will go maːkʷatəɕx макӏощтых makʷʼatəx мэкӏотых jaːkʷʼanəwɕ якӏуэнущ

Big suffix -фэ

[edit]
  • The standard Adyghe's suffix -шхо /-ʃxʷa/, which means big or mighty, is -фэ /-fˠa/ in Kfar Kama dialect :
Meaning Kfar Kama dialect Other dialects
Cyrillic IPA Cyrillic IPA
mighty God тхьэфэ tħafˠa тхьэшхо tħaʃxʷa
large house унэфэ wənafˠa унэшхо wənaʃxʷa

Unique words

[edit]
Meaning Kfar Kama dialect Standard Adyghe Standard Kabardian
Cyrillic IPA Cyrillic IPA Cyrillic IPA
what лъэу ɬaw сыд səd сыд səd
man къулфыгъэ qʷəlfəʁa хъулъфыгъэ χʷəɬfəʁa хъулъхугъэ χʷəɬxʷəʁa
few, bit тэкӏу takʷʼ тӏэкӏу tʼakʷʼ тӏэкӏу tʼakʷʼ
small цыкӏу t͡səkʷʼ цӏыкӏу t͡sʼəkʷʼ цӏыкӏу t͡sʼəkʷʼ
wall къалэ qaːla дэпкъы dapqə дэпкъ dapq
shoe чъуакъо t͡ʃʷaːqʷa цуакъэ t͡sʷaːqa вакъэ vaːqa
star жъуагъэ ʒʷaːʁa жъуагъо ʒʷaːʁʷa вагъуэ vaːʁʷa
tree чъыг t͡ɕəɣ чъыгы t͡ʂəɣə жыг ʒəɣ
cow чэм t͡ʃam чэмы t͡ʃamə жэм ʒam
night чэщ t͡ʃaɕ чэщы t͡ʃaɕə жэщ ʒaɕ
yard щао ɕaːwa щагу ɕaːɡʷə - -
poor тхьамыщкӏь tħaməɕkʲʼ тхьамыкӏ yħamət͡ʃʼ тхьэмыщкӏэ yħaməɕt͡ʃʼa
today нэпэ napa непэ najpa нобэ nawba
day after tomorrow нэущымыщкӏь nawɕəməɕkʲʼ неущымыкӏ nawɕəmət͡ʃʼ ? ?
big фэ fˠa джадэ d͡ʒaːda ? ?
worm хьаблыу ħaːbləw хьамлыу ħaːmɮəw хьэмбылыу ħambəɮəw
to dance угьын wəɡʲən къэшъон qaʃʷan къэфэн qafan
spider багьэ baːɡʲa бэджы bad͡ʒə бэдж bad͡ʒ
ant хъанзэгу χaːnzaɡʷ къамзэгу qːamzaɡʷ хъумпӏэцӏэдж χʷəmpʼat͡sʼad͡ʒ
cheese хъуае χʷaːja къуае qʷaːja кхъуей qχʷej
ship къохь qʷaħ къухьэ qʷəħa кхъухь qχʷəħ
voice, sound махъэ maːχa макъэ maːqa макъ maːq
pig хъо χʷa къо qʷa кхъуэ qχʷa
grave хъэ χa къэ qa кхъэ qχa
dog хьэжъ ħaʐ хьэ ħa хьэ ħa
to believe шӏошӏун ʃʷʼaʃʷʼən шӏошъын ʃʷʼaʂəm фӏэщын fʼaɕəm
blue шъухъуатӏэ ʃʷəχʷaːtʼa шхъуантӏэ ʃχʷaːntʼa шхъуантӏэ ʃχʷaːntʼa
pink плъыжьгьэфы pɬəʑɡʲafə тхьэмбылышъу tħambəɮəʃʷ ? ?
orange гъожьыплъыжь ʁʷaʑəpɬəʑ гъоплъышъо ʁʷapɬəʃʷa ? ?
brown къэхьыуашъу qaħəwaːʃʷ етӏагъо jatʼaːʁʷa ? ?
swing кӏьэрхъон kʲʼarχʷan хъэрен χarajn ? ?
frog хьантыкъуакъу ħaːntəqʷaːqʷ хьантӏаркъу ħaːntʼaːrqʷ хьэндыркъуакъуэ ħandərqʷaːqʷa
turtle хьэнчэмыӏу ħant͡ʃaməʔʷ хьэдэпчэмыӏу ħadapt͡ʃaməʔʷ шылъэгу ʃəɬaɡʷ
right (side) жъабгъо ʐaːbʁʷa джабгъо d͡ʒaːbʁʷa ижь jəʑ
to laugh at шӏыгушӏкӏьын ʃʼəɡʷəʃʼkʲʼən дэхьащхын daħaːɕxən ? ?
nothing зиӏ ziʔ зыцый zət͡səj ? ?
friend гъусэ ʁʷəsa ныбджэгъу nəbd͡ʒaʁʷ ныбжьэгъу nəbʑaʁʷ
king парчъыхь paːrt͡ʂəħ пачъыхь paːt͡ʂəħ пащтыхь paːɕtəħ
always еныу janəw ренэу rajnaw рену rajnəw

See also

[edit]

References

[edit]

Shapsoug dialect (in French)

[edit]