Ιαπωνική γραφή

Κάνα και κάντζι από ασκήσεις καλλιγραφίας στο Κιότο

Η γραφή της σύγχρονης ιαπωνικής γλώσσας αποτυπώνεται με τρεις διαφορετικούς τρόπους, οι οποίοι χρησιμοποιούνται μαζί σε καθημερινά κείμενα και εξυπηρετούν διαφορετικές ανάγκες. Τα στοιχεία της γραφής είναι Ιδεογράμματα ή συλλαβογράμματα.

Ειδικότερα η γραφή των ιαπωνικών περιλαμβάνει τα κάντζι, που προέρχονται από την κινεζική γραφή και ως ιδεογράμματα συνήθως σχηματίζουν τον κορμό των λέξεων, την συλλαβική γραφή χιραγκάνα, που χρησιμοποιείται για την γραμματική των λέξεων, και την συλλαβική γραφή κατακάνα για την απόδοση ξένων όρων. Οι συλλαβικές γραφές της ιαπωνικής γενικά αποκαλούνται κάνα.

Το λατινικό αλφάβητο (αποκαλούμενο γραφή ρομάτζι), αν και επίσημα δεν είναι μέρος της ιαπωνικής γλώσσας, χρησιμοποιείται ευρύτατα κυρίως στο χώρο του εμπορίου και της τεχνολογίας.

Κατεύθυνση γραφής και ανάγνωσης

Πριν από το 1945 τα ιαπωνικά γράφονταν και οριζόντια κυρίως προς τα αριστερά. Εδώ μια διαφήμιση του 1938. Επάνω είναι το όνομα του προϊόντος από τα δεξιά προς τα αριστερά ンミタィヴ研理 (ν μι τα βι κεν ρι), στο μπουκαλάκι το ίδιο όνομα από τα αριστερά προς τα δεξιά 理研ヴィタミン (ρι κεν βι τα μι ν).

Στα ιαπωνικά οι λέξεις τοποθετούνται συνήθως χωρίς ενδιάμεσα κενά. Στο τέλος μιας γραμμής ή μιας στήλης οι λέξεις χωρίζονται χωρίς παύλα, αλλά όχι πριν από σημείο στίξης. Τα στοιχεία γράφονται μέσα σε ιδεατά τετράγωνα. Ενώ για παράδειγμα στα ελληνικά το "ι" είναι πολύ μικρότερο από το "μ", στην ιαπωνική γραφή κάθε χαρακτήρας πρέπει να καταλαμβάνει τον ίδιο χώρο του ιδεατού τετραγώνου.

Παραδοσιακά οι χαρακτήρες της ιαπωνικής γράφονται ξεκινώντας από πάνω δεξιά και με κατεύθυνση προς τα κάτω, όπως στα κλασσικά κινέζικα, ενώ οι στήλες που σχηματίζονται συμπληρώνουν την σελίδα από τα δεξιά προς τα αριστερά. Τέτοιος προσανατολισμός χρησιμοποιείται σήμερα στα λογοτεχνικά κείμενα και στην σειρά των εικόνων (καρέ) των εικονογραφημένων περιοδικών μάνγκα. Έτσι τα ιαπωνικά βιβλία έχουν το εξώφυλλό τους για μας στην "πίσω" πλευρά. Ωστόσο σε τεχνικά και άλλα κείμενα που περιλαμβάνουν πολλά ρομάτζι ο προσανατολισμός ακολουθεί το δυτικό τρόπο, σε οριζόντιες γραμμές από τα αριστερά προς τα δεξιά.

Στις εφημερίδες απαντώνται και οι δύο προσανατολισμοί, ανάλογα με το άρθρο.

Τρόποι γραφής

Ιδεογράμματα (Κάντζι)

Γιαμάντα Ταρό - Ιαπωνικό όνομα σε κάντζι

Ο όρος κάντζι (漢字) σημαίνει σύμβολο Χαν, όπου το Χαν είναι ένα συνώνυμο για την Κίνα και τους Κινέζους.

Τα αρχαία ιαπωνικά και τα αρχαία κινέζικα είναι τελείως διαφορετικές γλώσσες. Ούτε στη γραμματική, ούτε σε μεμονωμένες λέξεις αλλά και ούτε στα φωνήματα υπάρχει συγγένεια.

Η γραφή έφτασε με τη μορφή των κινεζικών στοιχείων περίπου τον 6ο αιώνα μέσω της Κορέας. Αρχικά τα ιαπωνικά γράφονταν μόνο με τα κινεζικά στοιχεία, τα λεγόμενα κάνμπουν, μια μορφή γραφής που εξακολούθησε να χρησιμοποιείται, με διάφορες παραλλαγές, από τον 9ο αιώνα στη λογοτεχνία σέτσουβα, μέχρι και το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στα επίσημα έγγραφα.

Τα κάντζι φέρουν, αντίθετα από τα κάνα, ξεχωριστό δικό τους νόημα και χαρακτηρίζονται ως λογογράμματα, διακρινόμενα σε τρεις ομάδες: Εικονογράμματα, ιδεογράμματα και φωνογράμματα. Πολλά κάντζι σχηματίζονται από δύο συνήθως μικρότερους συστατικούς χαρακτήρες: Ο ένας αποδίδει τη βασική σημασία του κάντζι και ονομάζεται ριζικό (μπούσ'ου). Ο άλλος χαρακτήρας δηλώνει την αρχική κινεζική προφορά, η οποία κατά κανόνα διαφέρει από την αντίστοιχη ιαπωνική.

Ένας αριθμός κάντζι επίσης αναπτύχθηκε αποκλειστικά στην Ιαπωνία, αλλά είναι σχετικά μικρός. Αυτά ονομάζονται κόκουτζι (国字). Για παράδειγμα: 働 (ντόου, εργασία), 辻 (τσούτζι, δρόμος) και 峠 (τόουγκε, πέρασμα).

Πολλά κάντζι εκφέρονται με δύο η περισσότερες αναγνώσεις, οι οποίες διακρίνονται σε δυο κατηγορίες:

• Η ανάγνωση ον (音読み, όν-γιομι, κυριολεκτικά "ηχητική ανάγνωση"), η οποία ονομάζεται και σινοϊαπωνική ανάγνωση, έχει τρεις υποκατηγορίες, ανάλογα με την εποχή που υιοθετήθηκε. Προήλθε απευθείας από την κινεζική γλώσσα και γι' αυτό επίσης ονομάζεται συχνά και "κινεζική ανάγνωση". Είναι η αρχική κινεζική προφορά του συμβόλου προσαρμοσμένη στο ιαπωνικό σύστημα φωνημάτων. Χρησιμοποιείται κυρίως όταν ένα κάντζι τοποθετείται μαζί με άλλα κάντζι για να σχηματιστεί μια σύνθετη λέξη. Στα λεξικά οι αναγνώσεις όν-γιομι αποδίδονται κυρίως με την γραφή κατακάνα.
• Η ανάγνωση κουν (訓読み, κούν-γιομι, κυριολεκτικά "σημασιολογική ανάγνωση") ονομάζεται και "καθαρή ιαπωνική ανάγνωση". Μια τέτοια ανάγνωση προέρχεται κατά κανόνα από μια αρχαία ιαπωνική λέξη (και όχι κινέζικη) της οποίας το κινέζικο σύμβολο υιοθετήθηκε μόνο για τη σημασία του και όχι για τον ήχο του. Τέτοια ανάγνωση χρησιμοποιείται κυρίως (αλλά όχι αποκλειστικά) όταν από μόνο του ένα κάντζι αποτελεί ολόκληρη λέξη. Στα λεξικά οι αναγνώσεις κούν-γιομι αποδίδονται κυρίως με την γραφή χιραγκάνα.

Σχεδόν όλα τα κάντζι (με την εξαίρεση μερικών κόκουτζι) έχουν μία ή περισσότερες αναγνώσεις ον, αλλά δεν έχουν όλα την ανάγνωση κουν. Οι πολλές δυνατές αναγνώσεις ενός μοναδικού στοιχείου οφείλονται στο γεγονός ότι τα ίδια στοιχεία επανεισάγονταν στην ιαπωνική γλώσσα πολλές φορές, σε διαφορετικές περιόδους και από διάφορες περιοχές της Κίνας, οπότε εκφέρονταν κάθε φορά και με διαφορετικές προφορές στην Κινεζική γλώσσα. Το ποια ανάγνωση θα εφαρμοστεί εξαρτάται από τον συνδυασμό των άλλων κάντζι με τα οποία εμφανίζεται στη λέξη.

Σύμφωνα με τους ιαπωνικούς θρύλους ο Κινέζος λόγιος Βάνι (王仁, στα κορεατικά Ουάνγκ-Ιν, στα κινέζικα Ουάνγκ-Ρεν) έφερε πρώτος τους κινεζικούς χαρακτήρες γραφής στην Ιαπωνία. Ο Βάνι δρούσε στο Πέκτσε, ένα από τα κορεατικά βασίλεια, όταν προσκλήθηκε στην Ιαπωνία από την αυλή του βασιλείου Γιαμάτο για διδάξει τον κομφουκιανισμό και έφερε μαζί του τα κινεζικά βιβλία Ανάλεκτα του Κομφούκιου και το Κλασσικό των χιλίων χαρακτήρων. Αν και γίνεται αναφορά για τον Βάνι στο Κοτζίκι και στο Νιχόν Σόκι, το αν υπήρξε πραγματικό πρόσωπο δεν είναι σήμερα βέβαιο, καθώς η σημερινή έκδοση του Κλασσικού των χιλίων χαρακτήρων δημιουργήθηκε αργότερα, την εποχή της βασιλείας του κινέζου αυτοκράτορα Λιάνγκ Βου Ντι (502-[549]).

Μερικοί επιστήμονες θεωρούν πιθανό ήδη από τον 3ο αιώνα να είχαν φτάσει κινεζικά έργα στην Ιαπωνία. Βέβαιο είναι όμως πως το αργότερο μέχρι τον 5ο αιώνα τα κάντζι εισάγονταν κατά κύματα από διάφορες περιοχές της Κίνας. Ο κλασσικός τρόπος των κινεζικών γραπτών για την Ιαπωνία είναι αυτός που χαρακτηρίζει τον τρόπο γραφής κάνμπουν.

Μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ο αριθμός των "χαρακτήρων καθημερινής χρήσης" (τοουγιόου ή τζοουγιόου κάντζι) ορίστηκε από το ιαπωνικό υπουργείο παιδείας αρχικά σε 1.850 και αυξήθηκε το 1981 σε 1.945, τα οποία διδάσκονται και στα σχολεία. Υπηρεσιακά έγγραφα και πολλές εφημερίδες περιορίζονται σε αυτούς τους χαρακτήρες και χρησιμοποιούν τα κάνα για να αποδώσουν άλλες έννοιες. Επιπλέον υπάρχουν άλλα περίπου 580 λεγόμενα τζινμεϊγιόου κάντζι, τα οποία χρησιμοποιούνται επίσημα μόνο για τα ιαπωνικά μικρά ονόματα προσώπων.

Τα κάντζι αντιστοιχούν σε παραδοσιακούς κινεζικούς χαρακτήρες. Μερικά σύμβολα όμως απλουστεύτηκαν κατά τη μεταρρύθμιση Τοουγιόου με τρόπο παρεμφερή, αν και λιγότερο ριζοσπαστικό, με εκείνον που εφαρμόστηκε στα απλουστευμένα κινέζικα κατά την ανάλογη κινεζική μεταρρύθμιση της γραφής του 1955.

Δεν είναι σπάνιο για μορφωμένους Ιάπωνες να αναγνωρίζουν πάνω από 5.000 κάντζι, απαραίτητα για την ανάγνωση λογοτεχνικών κειμένων. Στο σύνολό τους έχουν υπάρξει πάνω από 50.000 κάντζι, η πλειοψηφία τους ωστόσο δεν χρησιμοποιείται. Μερικά επαγγέλματα, όπως των νομικών και των γιατρών, και η βουδιστική θεολογία απαιτούν την γνώση χιλίων περίπου επιπλέον κάντζι από το αντίστοιχο πεδίο, καθώς αποτελούν τεχνική ορολογία.

Ιαπωνικά κείμενα γραμμένα για έμπειρους αναγνώστες μπορούν να διαβαστούν "διαγώνια" με μεγάλη ταχύτητα, διότι το ουσιώδες περιεχόμενο γράφεται με κάντζι, ενώ και σύνθετες έννοιες μπορούν να αποδοθούν επίσης με λίγα κάντζι. Έτσι μπορεί κανείς διαβάζοντας μόνο τα κάντζι, χωρίς να δίνει σημασία στα υπόλοιπα στοιχεία, να συλλάβει γρήγορα το νόημα ενός κειμένου. Από το πλήθος και τη δυσκολία των κάντζι μέσα σε ένα κείμενο μπορεί να καταλάβει κανείς σε ποια ηλικιακή ή μορφωτική ομάδα ανήκει το πρόσωπο που το έγραψε.

Ο αριθμός των κάντζι που βρίσκονται σε καθημερινή χρήση μειώνεται, πιθανόν επειδή με τους σύγχρονους ηλεκτρονικούς επεξεργαστές κειμένου οι περισσότεροι νέοι Ιάπωνες μπορούν μεν να τα διαβάσουν, αλλά δυσκολεύονται να τα γράψουν, ιδιαίτερα τα σπανιότερα κάντζι. Σε πολλά έντυπα μέσα πλέον, πάνω από τα λιγότερο γνωστά κάντζι σημειώνεται και η προφορά τους με την γραφή κάνα (βλέπε φουριγκάνα στην συνέχεια).

Συλλαβογράμματα (Κάνα)

Οι αυλικοί ποιητές του 7ου και του 8ου αιώνα άρχισαν να χρησιμοποιούν τους κινεζικούς χαρακτήρες ανεξάρτητα από τη σημασία τους, ως φωνητικούς χαρακτήρες για να πετύχουν συγκεκριμένα αισθητικά αποτελέσματα στα ποιήματά τους. Με αυτό τον τρόπο σταδιακά αποκρυσταλλώθηκε η αντιστοιχία ενός ή δύο χαρακτήρων για κάθε πιθανή ιαπωνική συλλαβή. Αυτός ο τρόπος γραφής όμως (μαν'γιοουγκάνα) ήταν επίπονος, καθώς για τις γενικά πολυσύλλαβες ιαπωνικές λέξεις γράφονταν πολλοί πολύπλοκοι κινέζικοι χαρακτήρες.

Με απλοποιήσεις αυτών των κάντζι προέκυψαν δυο συλλαβικά αλφάβητα, τα λεγόμενα κάνα. Οι απλοποιημένοι χαρακτήρες δε φέρουν δικό τους νόημα, αλλά αποδίδουν φωνήματα και συνδυασμούς φωνημάτων. Ακολουθούν τις χρονικές υποδιαιρέσεις των ιαπωνικών συλλαβών (μοίρες). Σε μια χρονική μονάδα χρησιμοποιείται ένας χαρακτήρας που αποδίδει είτε ένα βραχύ φωνήεν, είτε μια ανοικτή συλλαβή (σύμφωνο και βραχύ φωνήεν), είτε το καταληκτικό φώνημα "ν". Τα μακρά φωνήεντα και οι συλλαβές με μακρά φωνήεντα αποδίδονται με δυο χαρακτήρες.

Σήμερα επικρατούν δυο συλλαβικά αλφάβητα (κάνα), τα χιραγκάνα και κατακάνα. Έχουν διαφορετικές χρήσεις και προέκυψαν με διαφορετικό τρόπο.

Χιραγκάνα

Η εξέλιξη των χιραγκάνα από τα μαν'γιοουγκάνα

Ο χαρακτήρας χιραγκάνα για τη συλλαβή μου

Τα χιραγκάνα (ひらがな ή 平仮名) αναπτύχθηκαν τον 9ο αιώνα και αρχικά χρησιμοποιήθηκαν κυρίως από γυναίκες της αριστοκρατίας, γιατί για τις γυναίκες θεωρούνταν άπρεπη τόσο η μελέτη της κινεζικής γλώσσας, όσο και η εκμάθηση των κάντζι. Τα χιραγκάνα είναι λειασμένες πλάγιες μορφές των μαν'γιοουγκάνα και έτσι φαίνονται να είναι απλά και στρογγυλεμένα στοιχεία. Με την πάροδο των ετών για κάθε πιθανή ιαπωνική συλλαβή επικράτησε ένας μοναδικός χαρακτήρας. Αυτοί ταξινομήθηκαν με πρότυπο τη γραφή Σιντάμ των σανσκριτικών, μιας αλφαβητικής γραφής που λόγω του βουδισμού στην Ιαπωνία ήταν η μόνη γνωστή σε αρκετούς λόγιους. Με βάση αυτό το αλφάβητο σχηματίστηκε ο πίνακας των 50 ήχων που χρησιμοποιείται σήμερα στην Ιαπωνία για την λεξικογραφική ταξινόμηση. Λέξεις γραμμένες σε κάντζι ή κατακάνα ταξινομούνται σύμφωνα με τη μεταγραφή τους σε χιραγκάνα.

Τα παιδιά στην Ιαπωνία μαθαίνουν να διαβάζουν και να γράφουν πρώτα τα χιραγκάνα, προτού αρχίσουν την εκμάθηση των κάντζι. Για παράδειγμα, η λέξη χιραγκάνα γραμμένη σε χαρακτήρες χιρακγκάνα είναι ひらがな και σε χαρακτήρες κάντζι είναι 平仮名. Σε κείμενα που απευθύνονται σε έμπειρους αναγνώστες, τα χιραγκάνα χρησιμοποιούνται κυρίως σε προθέματα και επιθέματα, για γραμματικά μόρια (οκουριγκάνα) και για όσες ιαπωνικές λέξεις για τις οποίες δεν υπάρχουν ή δεν συνηθίζονται τα κάντζι. Επίσης στην ιδιωτική αλληλογραφία χρησιμοποιούνται πολλά χιραγκάνα, επειδή θεωρείται αγένεια η απόπειρα εντυπωσιασμού του παραλήπτη με τη μόρφωση του αποστολέα.

Όταν χρησιμοποιούνται λιγότερο γνωστά κάντζι, ή γίνεται εκμάθηση ενός καινούργιου κάντζι (όπως στα σχολικά βιβλία), τότε η προφορά επισημαίνεται με τη μορφή μικρών χιραγκάνα πάνω (ή στα δεξιά) από τον αντίστοιχο χαρακτήρα. Αυτά τα μικροσκοπικά χιραγκάνα αποκαλούνται φουριγκάνα (ふりがな).

Κατακάνα

Ο χαρακτήρας κατακάνα για τη συλλαβή μου

Τα Κατακάνα (カタカナ ή 片仮名) αναπτύχθηκαν από βουδιστές μοναχούς, κυρίως της σέκτας Σίνγκον, αρχικά ως βοηθήματα για την ανάγνωση κινεζικών θρησκευτικών κειμένων αλλά και ως ένα είδος στενογραφίας για την τήρηση σημειώσεων σε θρησκευτικές διαλέξεις. Συνήθως ήταν κατασκευασμένα από τμήματα πολύπλοκων κάντζι και διακρίνονται ως ιδιαιτέρως απλά και γωνιώδη. Λόγω της φουτουριστικής τους όψης χρησιμοποιούνται μερικές φορές έξω από την Ιαπωνία για εφέ σε ταινίες επιστημονικής φαντασίας (όπως οι πρασινωπές στήλες γραμμάτων στις ταινίες της τριλογίας Μάτριξ).

Σήμερα τα κατακάνα χρησιμοποιούνται κυρίως για έμφαση, αντίστοιχα με τα πλάγια γράμματα στα ελληνικά. Σε διαφημίσεις, μάνγκα και επιγραφές καταναλωτικών αγαθών χρησιμοποιούνται πολλά κατακάνα.

Χρησιμοποιούνται επίσης και για γλωσσικά δάνεια και ονόματα άλλων γλωσσών για τα οποία δεν υπάρχουν κινεζικοί χαρακτήρες. Επίσης ονόματα καλλιτεχνών και τοπωνύμια από τα κορεατικά και τα κινεζικά γράφονται τα τελευταία χρόνια με κατακάνα, ώστε να αποδίδεται η γνήσια προφορά. Για πρόσωπα που είναι σημαντικά στο γραπτό λόγο και στην πολιτική ζωή και την ιστορία παραμένει η χρήση των κινεζικών χαρακτήρων (κάντζι), για παράδειγμα ο Μάο Τσετούνγκ χαρακτηρίζεται στην Ιαπωνία ως "Μόου Τακουτόου", σε συμφωνία με την ιαπωνική εκφορά του κάντζι του ονόματός του.

Αντίθετα, όταν χρησιμοποιούνται τα κατακάνα, η ξένη λέξη δεν γράφεται σύμφωνα με την αρχική ορθογραφία αλλά αποκλειστικά σύμφωνα με την προφορά, έτσι ώστε για παράδειγμα από το Toys "R" Us είναι σε κατακάνα トイザラス (το-ι-ζα-ρα-σου).

Επίσης τα επιστημονικά ονόματα ζώων και φυτών γράφονται με κατακάνα, αν και τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια τάση επιστροφής στη γραφή κάντζι. Τα κατακάνα χρησιμοποιούνται στη γραμματική για την ανάγνωση ον των κάντζι.

Δείτε επίσης: Γκαϊράιγκο (ιαπωνική μεταγραφή)

Λατινικό αλφάβητο (Ρομάτζι)

Τα ρομάτζι (ローマ字, ρωμαϊκοί/λατινικοί χαρακτήρες) είναι το λατινικό αλφάβητο.

Οι λατινικοί χαρακτήρες εισήχθησαν κυρίως από Πορτογάλους Ιησουίτες στην Ιαπωνία, οι οποίοι πήγαν στην Ιαπωνία για να διαδώσουν τον χριστιανισμό πολύ σύντομα μετά το πρώτο ταξίδι Ευρωπαίων στη χώρα το 1544. Το 1590 έφτασε το πρώτο πιεστήριο από την Πορτογαλία και, μαζί με πιεστήρια που εισήχθησαν τα επόμενα χρόνια, χρησιμοποιήθηκε για την έκδοση των κρισιτάνμπαν (έντυπα των χριστιανών), τα οποία ήταν γραμμένα στα Λατινικά, στα πορτογαλικά ή σε λατινισμένα ιαπωνικά.

Λόγω του πολιτικού κλίματος (πολιτική σακόκου, όπου κανείς ξένος δεν έμπαινε και κανένας Ιάπωνας δεν έβγαινε από την χώρα, με τιμωρία το θάνατο) τα ρομάτζι εξαφανίστηκαν σχεδόν ολοσχερώς και κέρδισαν σε σημασία μόνο μετά το άνοιγμα της χώρας το 1853 ως το 1867 (μπακουμάτσου). Ο Αμερικάνος γιατρός και ιεραπόστολος και διδάκτωρ Τζέιμς Κέρτις Χέμπορν συνέταξε το 1867 το πρώτο Ιαπωνο-Αγγλικό λεξικό, το βα έιγκο ριν σ'ούσεϊ (和英語林集成), και ανέπτυξε για αυτό το σκοπό ένα σύστημα μεταγραφής στα λατινικά, γνωστό ως σύστημα Χέπμπορν.

Σήμερα τα ρομάτζι χρησιμοποιούνται στο μάρκετινγκ καθώς υποτίθεται πως τα ιαπωνικά που γράφονται σε ρομάντζι μοιάζουν ιδιαίτερα μοντέρνα και διεθνή. Επίσης χρησιμοποιούνται στη μεταγραφή ιαπωνικών πινακίδων ώστε να διευκολύνονται οι ξένοι. Όλοι οι μαθητές στην Ιαπωνία μαθαίνουν Αγγλικά και συνεπώς και ρομάτζι. Υπάρχουν τρία αναγνωρισμένα συστήματα μεταγραφής από τις ιαπωνικές γραφές στα ρομάτζι: Εκτός του συστήματος Χέπμπορν υπάρχει το σύστημα Νιχόν και το σύστημα Κούνρεϊ. Το σύστημα Νιχόν είναι μια παραλλαγή του συστήματος Χέμπορν και πρωτοτυποποιημένο κατά ISO 3602 Strict. Το σύστημα Κούνρεϊ είναι πάλι μια παραλλαγή του συστήματος Νιππόν και Strict πρωτοτυποποιημένο κατά ISO 3602. Παράλληλα υπάρχουν και άλλα συστήματα μεταγραφής με μικρή σημασία, όπως το JSL, αλλά καθώς προέρχονται κατά κανόνα από κάποιο αναγνωρισμένο σύστημα, είναι εύκολο να διαβαστούν.

Διαφορές μεταξύ των ιαπωνικών ρομανικών συστημάτων

	Χέπμπορν		ISO 3602		JSL	wāpuro
	Γνήσιο	παραλλαγμένο	Strict: Nihon	Kunrei
-a + a	ā	â	ā	â	aa	aa
-i + i	ī	î (ii)	ī	î	ii	ii
-u + u	ū	û	ū	û	uu	uu
-e + i (ιαπ.)	ei	ei	ei	ei	ei	ei
-e + i (σινο-ιαπ.)	ē	ê	ē	ê	ei	ei
-e + e	ē	ê	ē	ê	ee	ee
-ο + u	ō	ô	ō	ô	ou/oo	ou
-ο + o	ō	ô	ō	ô	oo	oo
Σύμβολο έκτασης ー	¯	^	¯	^	διπλασιασμός φωνήεντος	-
さ, サ	sa	sa	sa	sa	sa	sa
ざ, ザ	za	za	za	za	za	za
し, シ	shi	shi	si	si	si	shi, si
ち, チ	chi	chi	ti	ti	ti	chi, ti
ず, ズ	zu	zu	zu	zu	zu	zu
つ, ツ	tsu	tsu	tu	tu	tu	tsu, tu
ふ, フ	fu	fu	hu	hu	hu	fu, hu
づ, ヅ	zu	zu	du	zu	du	du
じ, ジ	ji	ji	zi	zi	zi	ji, zi
ぢ, ヂ	ji	ji	di	zi	di	di
ら, ラ	ra	ra	ra	ra	ra	ra
わ, ワ	wa	wa	wa	wa	wa	wa
を, ヲ	ο	ο	wo	o/wo	wo	wo
や, ヤ	ya	ya	ya	ya	ya	ya
ん, ン πριν τα m*, b*, p*	m	n	n	n	n̄	n
ん, ン πριν τα a, i, u, e, o, y*, n*	n’	n	n’	n'	n'	nn, n'
Σοκουόν (っ, ッ)	Διπλασιασμός (πρώτου) συμφώνου, αλλά cch → tch		Διπλασιασμός (πρώτου) συμφώνου
φθόγγος は	wa	wa	ha	wa	wa	ha
φθόγγος へ	e	e	he	e	e	he
ουσιαστικό μεγάλο	όχι	όχι	μπορεί	μπορεί	όχι	μπορεί
Τονισμός	όχι	όχι	όχι	όχι	´, `, ^	όχι

Τα ρομάτζι έχουν γίνει για τους Ιάπωνες η μέθοδος πληκτρολόγησης στους υπολογιστές καθώς σχεδόν όλοι οι υπολογιστές της Ιαπωνίας έχουν αγγλικά πληκτρολόγια. Έτσι για να γράψει κανείς ιαπωνικά σε έναν ιαπωνικό υπολογιστή, πληκτρολογεί τις συλλαβές σε ρομάντζι οι οποίες εμφανίζονται στην οθόνη ως κάντζι. Αυτή η ρομανοποίηση χαρακτηρίζεται ως βάπουρο ρομάτζι (από το word processor) και γίνονται αποδεκτά και τα τρία αναγνωρισμένα συστήματα (Χέπμπορν, Νιχόν και Κούνρεϊ). Ιδιαιτερότητες του συστήματος αυτού είναι πως τα μακρά φωνήεντα εισάγονται σύμφωνα με τον τρόπο γραφής κάνα με δύο χαρακτήρες φωνήεντος και τα μικρότερα κάνα με την πρόθεση ενός x.

Όταν έχουν εισαχθεί αρκετές συλλαβές ο υπολογιστής προσφέρει μια λίστα με πιθανά κάντζι ή συνδυασμούς κάντζι, από όπου μπορεί κανείς να επιλέξει και τότε οι συλλαβές αντικαθίστανται από την επιλεγμένη έννοια.

Πίνακας 50 ήχων

Η αλφαβητική ταξινόμηση των συλλαβών που χρησιμοποιείται σε τηλεφωνικούς καταλόγους ή λεξικά, ακολουθεί τη σειρά ενός πίνακα που στα ιαπωνικά ονομάζεται γκοτζούουον (五十音, πίνακας των 50 ήχων) και ακολουθεί την ταξινόμηση των ήχων στα σανσκριτικά και στη γραφή Βράχμι.

Τα βασικά κάνα (ευθείς ήχοι) τόσο στα χιραγκάνα όσο και στα κατακάνα δεν είναι 50 αλλά 46. Μέχρι το 1945 ήταν από 48. Καθώς το αρχικό βου- προφερόταν μόνο στη συλλαβή βα, οι χαρακτήρες για βι και βε (ゐ και ゑ ή ヰ και ヱ) καταργήθηκαν και αντικαταστάθηκαν από τα φωνήεντα ι και ε (い και え ή イ και エ). Μόνο το βο (を ή ヲ) έμεινε παρά το ότι προφέρεται ως ο, αλλά μόνο για συγκεκριμένη γραμματική χρήση (ως μόριο στο αντικείμενο της αιτιατικής) και γράφεται πρακτικά μόνο ως χιραγκάνα (を), ενώ το κατακάνα βο (ヲ) έχει εξαφανιστεί εκτός των πινάκων κατακάνα. Όλες οι άλλες χρήσεις του βο αντικαταστάθηκαν από το ο.

Τα στοιχεία που δε χρησιμοποιούνται από το 1945 εμφανίζονται στον επόμενο πίνακα σε παρένθεση. Τα (w) σε παρένθεση δείχνουν πως παλιότερα προφερόταν ο ήχος αυτός.

Πίνακας 50 ήχων (ευθείς ήχοι)

Σύμφωνο	Μεταγραφή (Χέπμπορν)						Χιραγκάνα						Κατακάνα
–	a	i	u	e	ο		あ	い	う	え	お		ア	イ	ウ	エ	オ
K	ka	ki	ku	ke	ko		か	き	く	け	こ		カ	キ	ク	ケ	コ
S	sa	shi	su	se	so		さ	し	す	せ	そ		サ	シ	ス	セ	ソ
T	ta	chi	tsu	te	to		た	ち	つ	て	と		タ	チ	ツ	テ	ト
N	na	ni	nu	ne	no		な	に	ぬ	ね	の		ナ	ニ	ヌ	ネ	ノ
Η	ha	hi	fu	he	ho		は	ひ	ふ	へ	ほ		ハ	ヒ	フ	ヘ	ホ
M	ma	mi	mu	me	mo		ま	み	む	め	も		マ	ミ	ム	メ	モ
Y	ya		yu		yo		や		ゆ		よ		ヤ		ユ		ヨ
R	ra	ri	ru	re	ro		ら	り	る	れ	ろ		ラ	リ	ル	レ	ロ
W	wa	(w)i		(w)e	(w)ο		わ	(ゐ)		(ゑ)	を		ワ	(ヰ)		(ヱ)	ヲ
Ń			n						ん						ン

Διακριτικά

Περίπου από το 1945 χρησιμοποιούνται συστηματικά δύο μικρά σημεία προφοράς και μικρότεροι χαρακτήρες φωνηέντων, οι οποίοι παλιότερα χρησιμοποιούνταν μόνο σε περιπτώσεις αμφιβολίας και κατά την κρίση του γραφέα. Στην αλφαβητική ταξινόμηση τοποθετούνται μαζί με τους αντίστοιχους χαρακτήρες που δεν προφέρονται.

Ιροχά-τζουν

Εκτός από τον πίνακα των 50 ήχων, στην ταξινόμηση χρησιμοποιείται μερικές φορές και το ιροχά-τζουν (いろは順). Είναι ένα "αλφάβητο" που προέρχεται από το 2ο μισό του 10ου αιώνα στη μορφή ενός τραγουδιού, στο οποίο κάθε πιθανή συλλαβή εμφανίζεται ακριβώς μια φορά (伊呂波歌 ιροχά-ουτά):

Κατακάνα (χωρίς ντακουτέν)		Κάντζι και κάνα		Μετάφραση
イロハニホヘト Ιροχανιχοχετο チリヌルヲ Τσιρινουρουβο ワカヨタレソ Βακαγιοταρεσο ツネナラム Τσουνεναραμου ウヰノオクヤマ Ουβινο'οκουγιαμα ケフコエテ Κεφουκοετε アサキユメミシ Ασακιγιουμεμισι ヱヒモセス Βεχιμοσεσου		色は匂へと 散りぬるを 我が世誰そ 常ならむ 有為の奥山 今日越えて 浅き夢見し 酔ひもせす		Αν και τα λουλούδια ανθίζουν, μαραίνονται και αυτά. Στον κόσμο μας τίποτα δε διαρκεί. Το βαθύ βουνό της δημιουργίας και καταστροφής θέλω σήμερα να ξεπεράσω, (στον κόσμο της φώτισης) να μην έχω κενά όνειρα, να μη χαθώ στην αυταπάτη.

Τα κατατάνα δίνουν την τότε προφορά, στα σημερινά ιαπωνικά οι λέξεις ακουγονται κάπως διαφορετικά. Ο χαρακτήρας ν λείπει, καθώς εισήχθη πριν από σχετικά λίγο καιρό. Παλιότερα για ένα ν έγραφε κανείς μου, όπως και σε αυτό το ποίημα. Αλλά εδώ υπάρχουν και τα δύο σύμβολα που καταργήθηκαν μετά το 1945.

Το τραγούδι ειναι μια ελεύθερη ποιητική ιαπωνική μεταφορά του παρακάτω κινεζικού αποσπάσματος του κειμένου του βουδισμού μαχαγιάνα, με τίτλο Ντάιχατσουνεχανγκιόου (大般涅槃経; Σούτρα του Νιρβάνα): 諸行無常 / 是正滅法 / 生滅滅己 / 寂滅為楽 (Κινεζικά με ιαπωνική προφορά, όπως διαβάζονται συνήθως τα ιερά κείμενα στον ιαπωνικό Βουδισμό: Σ'όγκιοου μούτζοου / Ζέσ'οου μέπποου / Σ'οουμέτσου μέτσουι / Τζακουμέτσου ίρακου)

Μεταρρυθμίσεις

Στο πέρασμα των αιώνων η ιαπωνική γραφή εξελίχθηκε σε ένα από τα πιο πολύπλοκα συστήματα γραφής του κόσμου. Πολλά κάντζι μπορούν να έχουν περισσότερες από πέντε διαφορετικές αναγνώσεις, σπανιότερα δε μέχρι σχεδόν δώδεκα διαφορετικές. Αντίστοιχα, μια προφερόμενη λέξη μπορεί να γραφεί τόσο με διάφορα κάντζι όσο και με διάφορες εκδοχές οκουριγκάνα (κάνα για τις καταλήξεις των λέξεων). Τέλος υπάρχουν λέξεις που συντίθενται συνδυάζοντας διάφορα κάντζι σαν ρέμπους. Για παράδειγμα η από τα πορτογαλικά υιοθετημένη λέξη ταμπάκο (τσιγάρο, καπνός) γράφεται με τα κάντζι καπνός και χορτάρι αλλά δεν προφέρεται με τον τρόπο με τον οποίο αυτά τα κάντζι θα διαβάζονταν κανονικά. Αυτή η εξέλιξη κορυφώθηκε στην εποχή Μεϊτζί, όπου ήταν πολύ περισσότερο διαδεδομένο να προστίθενται φουριγκάνα στα κάντζι (μικρά κάνα δίπλα ή πάνω από τα κάντζι ως οδηγίες προφοράς) για να διατηρηθεί η γραφή αναγνώσιμη.

Από την εποχή Μεϊτζί έχει εξεταστεί πολλές φορές η πιθανότητα ριζικής μεταρρύθμισης της γραφής. Οι προτάσεις κυμαίνονται από έναν περιορισμό στις συλλαβικές γραφές (όπως για παράδειγμα στην κορεατική γραφή) με κατάργηση των κάντζι, μέχρι την ολοσχερή μετάβαση σε σύστημα με λατινικά γράμματα (όπως για παράδειγμα συνέβη στην τουρκική γλώσσα).

Αυτές οι απόπειρες απέτυχαν για διάφορους λόγους:

• Σε αντίθεση με την Τουρκία, όπου ο αναλφαβητισμός ήταν ο κανόνας μέχρι το τέλος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και όπου η λατινική γραφή ήταν η πρώτη γραφή για τους περισσότερους Τούρκους, στην Ιαπωνία εδώ και αιώνες ο λαός γνωρίζει γραφή και ανάγνωση (κατά το 19ο αιώνα η Ιαπωνία ήταν κατά περιόδους η χώρα με το μικρότερο ποσοστό αναλφαβητισμού στον κόσμο).
• Η ιαπωνική γλώσσα έχει ασυνήθιστα πολλά ομώνυμα (κυρίως στις λέξεις που προέρχονται από τα κινεζικά) τα οποία δε θα διακρίνονταν πλέον σε λατινική γραφή ή σε κάνα. Η ιαπωνική γλώσσα είναι με λίγο περισσότερες από 100 συλλαβές σχετικά "φτωχή" σε ήχους, σε αντίθεση για παράδειγμα με τα κινεζικά που έχουν περίπου 400 συλλαβές. Γι' αυτό τα συμφραζόμενα είναι πολλές φορές σημαντικά για τον καθορισμό της σημασίας μιας λέξης. Σε συνομιλίες δεν είναι σπάνιο κάποιος να "ζωγραφίσει" με το δάχτυλο στην παλάμη το σωστό κάντζι, ώστε να μη δημιουργηθεί παρεξήγηση σε αμφιλεγόμενη λέξη.
• Οι μεγάλες βιβλιοθήκες και η πάνω από χιλιετής παράδοση στη γραφή θα ήταν προσβάσιμα μόνο σε λίγους λόγιους. Αυτά θα μπορούσαν όμως να μεταφερθούν σε ένα νέο σύστημα.
• Με τη γραφή μόνο με κάνα τα κείμενα θα ήταν μεγαλύτερα.
• Επίσης μερικές ιδιαιτερότητες της ιαπωνικής κουλτούρας θα χάντονταν. Έτσι για πολλά μικρά ονόματα υπάρχουν διάφοροι τρόποι γραφής από τους οποίους οι γονείς επιλέγουν με αισθητικά κριτήρια. Για παράδειγμα το ιαπωνικό όνομα Άκιρα γράφεται σε χιραγκάνα ως あきら, σε κατακάνα ως アキラ και σε κάντζι μεταξύ άλλων ως 明, 光, 旭, 玲, 日明, 彰, 晶, 彬, 明朗, 晄, 徴 ή 亜喜良. Αν και αυτό το όνομα είναι ακραίο παράδειγμα, τα περισσότερα ονόματα έχουν δύο ή τρεις διαφορετικούς τρόπους γραφής.

Το 1945 μειώθηκε ο αριθμός των καθημερινών κάντζι σε 1850 (και το 1981 προστέθηκαν άλλα 95), απλοποιήθηκε ο τρόπος γραφής πολλών κάντζι, μειώθηκε ο αριθμός των αναγνώσεων ενός κάτζι και θεσπίστηκαν νέοι κανόνες για τη χρήση των χιραγκάνα, οκουριγκάνα και φουριγκάνα.

Η εκμάθηση της γραφής στα ιαπωνικά σχολεία

Δείτε το Σχολεία στην Ιαπωνία

Δείτε επίσης

• Τζιν'ντάι Μότζι

Βιβλιογραφία

• Wolfgang Hadamitzky: „Kanji & Kana – 1: Handbuch“. Langenscheidt, München 1995. ISBN 3-468-49388-6
• Nanette Gottlieb: Kanji Politics – Language Policy and Japanese Script. Kegan Paul Intern., London 1996. ISBN 0-7103-0512-5
• Yaeko Sato Habein: The History of the Japanese Written Language. University of Tokyo Press, Tokyo 1984. ISBN 0-86008-347-0
• Wolfgang Hadamitzky u. a.: Langenscheidts Großwörterbuch Japanisch–Deutsch – Zeichenwörterbuch. Langenscheidt, München 1997. ISBN 3-468-02190-9
• Wolfgang Hadamitzky u. a.: „Japanisch-deutsches Zeichenwörterbuch“. Hamburg: Buske 2002. ISBN 3-87548-320-0
• James W. Heisig, Klaus Gresbrand: Die Kana lernen und behalten. Frankfurt/Main 2006. ISBN 3-465-04008-2
• James W. Heisig, Robert Rauther: Die Kanji lernen und behalten – Bedeutung und Schreibweise der japanischen Schriftzeichen. Frankfurt/Main 2005. ISBN 3-465-03411-2
• Christopher Seeley: A History of Writing in Japan. Brill Academic Publishers, Leiden 1991, University of Hawaii Press, Honolulu 2000. ISBN 90-04-09081-9, ISBN 0-8248-2217-X
• Christopher Seeley: The Japanese Script since 1900. In: Visible Language. Cleveland Oh 18.1984, 3, 267–302. ISSN 0022-2224
• Harald Suppanschitsch, Jürgen Stalph: Japanische Sprache und Schrift. IUDICIUM, München 2001. ISBN 3-89129-399-2
• Nanette Twine: Language and the Modern State – The Reform of Written Japanese. Routledge, London 1991. ISBN 0-415-00990-1
• James Marshall Unger: Literacy and Script Reform in Occupation Japan. Reading Between the Lines. Oxford University Press, London 1996. ISBN 0-19-510166-9 (Auszug)
• Viola Voss: Schrifttypologie und das japanische Schriftsystem. Weissensee, Berlin 2003. ISBN 3-89998-017-4

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Japanese-English Dictionary Server Jim Breen (Monash University, Australien)
• Furigana.jp Αρχειοθετήθηκε 2007-05-18 στο Wayback Machine., μεταφράζει ιαπωνικές ιστοσελίδες και κείμενα σε τρεις μορφές: Φουριγκάνα, κάνα και ρομάτζι
• Kana Ein Ausübungsbuch (PDF) (γερμανικά)
• Παρουσιάσεις βιβλίων εξάσκησης στην ιαπωνική (γερμανικά)

Προγράμματα για υπολογιστές

• JWPce, Ειδικό πρόγραμμα επεξεργασίας κειμένου για τα Ιαπωνικά ως ξένη γλώσσα, με λεξικά (Ελεύθερο λογισμικό, GPL, για MS Windows και Wine)
• JFC (Ελεύθερο λογισμικό, GPL) για την εκμάθηση των κάντζι ([http://jfcmac.sourceforge.net/ Επίσης για Mac OS X)
• JapAlpha (δωρεάν) γαι την εκμάθηση των φωνητικών γραμμάτων
• Εκμάθηση των χιραγκάνα και κατακάνα στο διαδίκτυο
• Το Moji Αρχειοθετήθηκε 2009-02-19 στο Wayback Machine. είναι μια επέκταση για τον Mozilla Firefox με την οποία μπορεί κανείς να αναζητήσει λέξεις και κάντζι. Λεξικά είναι διαθέσιμα μεταξύ άλλων για τα γερμανικά και τα αγγλικά. (Ελεύθερο λογισμικό, GPL)
• Kanji Gold (δωρεάν) για την εκμάθηση των κάντζι Αρχειοθετήθηκε 2009-02-06 στο Wayback Machine. (για MS Windows και Wine)
• KanjiGym Light, δωρεάν λογισμικό (για Java) για την εξάσκηση στη σημασία και τον τρόπο γραφής των κάντζι σύμφωνα με το σύστμα Heisig.