Γαλλική αποικιακή αυτοκρατορία

Γαλλική αποικιακή αυτοκρατορία Empire colonial français
1534 – 1980 →
Σημαία
Τοποθεσία {{{κοινό_όνομα}}} Η γαλλική αποικιακή αυτοκρατορία το 1920
Πρωτεύουσα		Παρίσι
Γλώσσες		Γαλλικά
Πολίτευμα		Αποικιακή αυτοκρατορία
Ιστορία
-	Κατάληψη Γκασπέ	1534
-	Ανεξαρτ. Βανουάτου	1980

Η γαλλική αποικιακή αυτοκρατορία (γαλλικά: empire colonial français) ήταν το σύνολο των αποικιών, των προτεκτοράτων, των ελεγχόμενων εδαφών και των εντολών που διαχειριζόταν η Γαλλία. Ξεκίνησε τον 16ο αιώνα και είχε πολύ διαφορετική εξέλιξη ανάλογα με την εποχή και την έκτασή της, όπως και από τον πληθυσμό της ή από τον πλούτο της. Οι αποικιακές κτήσεις πέρασαν διάφορες καταστάσεις και τρόπους λειτουργίας, με τις αποικίες σκλάβων της Καραϊβικής του δέκατου έβδομου αιώνα και του δέκατου όγδοου αιώνα, τη γαλλική Αλγερία, μέρος της Γαλλίας σε ορισμένες περιόδους, τα προτεκτοράτα της Τυνησίας και του Μαρόκου και τις εντολές της Συρίας και του Λιβάνου.

Υπάρχουν γενικά δύο περίοδοι στη γαλλική αποικιακή αυτοκρατορία, ο άξονας είναι η περίοδος μεταξύ της επανάστασης και της ναπολεόντιας εποχής κατά την οποία η Γαλλία έχασε τα τελευταία υπολείμματα της πρώτης αποικιακής αυτοκρατορίας της. Ο πρώτος αποικιακός χώρος, που διαμορφώθηκε από το 16ο αιώνα, περιλαμβάνει τα εδάφη της Βόρειας Αμερικής, ορισμένες νήσους των Αντίλλων, τη νήσο Μαδαγασκάρη και οικισμούς στην Ινδία και την Αφρική. Η πρώτη αποικιακή αυτοκρατορία εκτείνεται σε πάνω από 10.000.000 τ.χλμ.. Ο Επταετής Πόλεμος, ο οποίος έβαλε φρένο στις αποικιακές φιλοδοξίες της Γαλλίας, έκλεισε με την απώλεια των εδαφών της Βόρειας Αμερικής και της Ινδίας, με εξαίρεση ελάχιστες περιοχές. Παρά τις μεγάλες εδαφικές απώλειες, η αποικιακή αυτοκρατορία της Γαλλίας επιβίωσε. Παρ' ολ' αυτά επιβίωσε και γνώρισε την ευημερία μέσω των εξαγωγών της Καραϊβικής (Άγιος Δομίνικος, Μαρτινίκα, Γουαδελούπη) του καφέ και ιδιαίτερα της ζάχαρης μεταξύ 1763 και τέλη του 1780. Ξαφνικά όμως κατέρρευσε μέσα στην επόμενη δεκαετία, πριν αφανιστεί σχεδόν εξ ολοκλήρου κατά τη διάρκεια της ναπολεόντιας εποχής.

Ο δεύτερος αποικιακός χώρος, που άρχισε να διαμορφώνεται από το 1830, αποτελούνταν κυρίως από την Αφρική αλλά και από την Ασία (Ινδοκίνα) και την Ωκεανία (Γαλλική Πολυνησία, Νέα Καληδονία, Νέες Εβρίδες). Αυτή η δεύτερη αποικιακή αυτοκρατορία ήταν κατά το δεύτερο μισό του δέκατου ένατου και του εικοστού αιώνα, η δεύτερη μεγαλύτερη στον κόσμο, πίσω από τη βρετανική αποικιακή αυτοκρατορία. Είχε παρουσία σε όλες τις ηπείρους και επεκτάθηκε στο απόγειο της, από το 1534 έως το 1980, σε 24.000.000 τ.χλμ. Συμπεριλαμβανομένης της μητροπολιτικής Γαλλίας, γη υπό γαλλική κυριαρχία και έφτασε στην εδαφική έκταση των 24.000.000 τ.χλμ., σχεδόν το ένα δέκατο της επιφάνειας της Γης, με πληθυσμό 150 εκατομμυρίων ανθρώπων στις παραμονές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ή το 17% του παγκόσμιου πληθυσμού τότε.

Σήμερα, τα ερείπια της μεγάλης αυτής αποικιακής αυτοκρατορίας αποτελούν την υπερπόντια Γαλλία (πρώην « DOM-TOM »), μια ντουζίνα νησιωτικών περιοχών στον Ατλαντικό, τις Αντίλλες, τον Ινδικό Ωκεανό, το Νότιο Ειρηνικό από την ακτή της Ανταρκτικής, καθώς και τη Γουιάνα στη βορειοανατολική ακτή της Νότιας Αμερικής, με συνολική έκταση 119.394 τ.χλμ., μόλις το 1% της έκτασης της αποικιακής αυτοκρατορίας στο αποκορύφωμά της μεταξύ των δύο παγκοσμίων πολέμων. Με μια μικρή έκταση, αυτά τα DOM-TOM επιτρέπουν ωστόσο στη Γαλλία να διεκδικήσει τη μεγαλύτερη αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) στον κόσμο, που καλύπτει 11.691.000 τ.χλμ. των ωκεανών, ελάχιστα λιγότερα από τις Ηνωμένες Πολιτείες (11.691.000 τ.χλμ.). Το 2018 σε αυτά τα εδάφη ζούσαν 2.790.000 άτομα που απολάμβαναν πολιτική εκπροσώπηση σε εθνικό επίπεδο, καθώς και διαφορετικούς βαθμούς αυτονομίας.

Βιβλιογραφία

• Jules Duval, Les Colonies et la Politique coloniale de la France, Arthus Bertrand, 1864. Consultable en ligne : https://web.archive.org/web/20190505095714/http://www.manioc.org/patrimon/FRA11039 (consulté le 25 février 2012)