Уладзіслаў II Выгнаннік

Уладзіслаў II Выгнаннік
польск.: Władysław II Wygnaniec
Партрэтная фантазія Аляксандра Лесера
Князь (прынцэпс) Польшчы 1138 — 1146
Папярэднік	Баляслаў III Крывавусты
Пераемнік	Баляслаў IV Кучаравы
Нараджэнне	1105 Кракаў, Каралеўства Польскае
Смерць	30 мая 1159 Альтэнбург, Усходні раён[d], Саксен-Альтэнбург[d], Свяшчэнная Рымская імперыя
Месца пахавання	Альтэнбург
Род	Пясты і Сілезскія Пясты
Бацька	Баляслаў III Крывавусты
Маці	Сбыслава Святаполкаўна[d]
Жонка	Агнеса Бабенбергская[d][…]
Дзеці	Баляслаў I Высокі[d], Мешка I Крываногі[d], Рыкса Сілезская[d], Конрад Танканогі і Albert of Silesia[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Уладзіслаў II Выгнаннік (польск.: Władysław II Wygnaniec; 1105 — 30 мая 1159, Альтэнбург) — князь-прынцэпс Польшчы ў 1138—1146 гадах, князь Кракава, Сандомежа, усходняй Вялікай Польшчы, Куявіі, Сілезіі і князь-прынцэпс Памор'і. Сын Баляслава III Крывавустага і Сбыславы Святаполкаўны, дачкі вялікага князя кіеўскага Святаполка II Ізяславіча.

Намеснік Сілезіі

Магчыма, яшчэ пры жыцці бацькі быў яго суправіцелем у Сілезіі. Ва ўсякім разе, падчас канфлікту Польшчы з Чэхіяй і Аўстрыяй з-за пераходу ў спадчыну венгерскага прастола ў 1133—1135 гадах (яго бацька Баляслаў падтрымаў прэтэндэнта Борыса, а праціўнікі — Белу II) яму было даручана адстойваць сілезскія землі, у чым ён, зрэшты, не вельмі атрымаў поспех, прапусціўшы чэхаў да самай ракі Одры. Дзякуючы палітычнаму збліжэнню Польшчы і Чэхіі пасля падпісання міру ўдзельнічаў у сустрэчы ў Немчы у 1137 годзе, дзе стаў хросным бацькам Вацлава, нованароджанага сына чэшскага князя Сабеслава I.

У перыяд 1125—1127 гадоў ажаніўся з Агнэсай фон Бабенберг, дачкой маркграфа Аўстрыйскага Леапольда III, сястрой ад адной маці будучага імператара Конрада III, у далейшым цёткай імператара Фрыдрыха Барбаросы.

Спадчына Баляслава Крывавустага

Раздзел земляў Баляслава III Крывавустага:      Сеньяратны надзел      Зямля Уладзіслава II      Зямля Баляслава IV      Зямля Мешка III      Зямля Генрыха Сандамежскага      Удовіна доля Саламеі фон Берг      Паморскія васалы ўладара сеньяратнага надзелу

Паводле завяшчання бацькі, які сканаў 28 кастрычніка 1138 года, вядомага таксама як «Статут Баляслава Крывавустага», Уладзіслаў як старэйшы ў родзе атрымліваў сеньяратнае (няспадчыннае) уладанне, куды ўваходзілі ўсходняя Вялікая Польшча, уключаючы Гнезна, Заходняя Малая Польшча з Кракавам, серадзкая зямля і заходняя частка Куявіі. Ён атрымліваў кантроль над Гданьскім Памор'ем, дзе кіравалі мясцовыя князі, і сеньярыяльную ўладу над Заходнім Памор'ем. У якасці спадчыннага ўдзела яму даставалася Сілезія.

Паколькі да моманту смерці бацькі ён быў ужо сталым мужчынам (яму споўнілася 33 гады), быў жанаты і меў прынамсі аднаго сына, Баляслава (дата нараджэння другога сына спрэчная), Уладзіслаў разлічваў, што жыццёвы вопыт і вайсковае ўменне дазволяць яму, як Баляславу Храбраму ў 999 годзе, Мешку II у 1033 годзе і яго ўласнаму бацьку, ізноў аб'яднаць Польшчу.

З'езд у Лэнчыцы і рэакцыя Уладзіслава

У 1141 годзе мачаха Уладзіслава Саламея фон Берг і малодшыя браты склікалі з'езд магнатаў у Лэнчыцы, уладанні Саламеі, не запрасіўшы яго; з'езд прыняў рашэнне выдаць малодшую дачку Крывавустага, Агнешку, за аднаго з сыноў вялікага князя кіеўскага Усевалада Ольгавіча, каб уступіць у саюз з апошнім. Аднак Уладзіслаў прыняў контрзахады, у выніку якіх кіеўскі князь не толькі не пайшоў на пагадненне з «Баляславічамі», але і выдаў праз год сваю дачку Звеніславу за старэйшага сына князя-прынцэпса — Баляслава Высокага.

Пачатак барацьбы з братамі

Ян Матэйка. Уладзіслаў II Выгнаннік

.

Узброеную барацьбу з братамі Уладзіславаў пачаў яшчэ ў 1142—1143 гадах з дапамогай саюзных рускіх атрадаў. Канфлікт абвастрыўся пасля смерці 27 ліпеня 1144 года Саламеі, яго мачахі. Паводле завяшчання яе ўдовін удзел павінен быў адысці ў сеньяратны надзел, але браты Уладзіслава, Баляслаў Мазавецкі і Мешка, запрацівіліся гэтаму.

Ход далейшых падзей у розных летапісах асвятляецца па-рознаму: польскі храніст Вінцэнты Кадлубак, які непрыязна ставіцца да Уладзіслава, сцвярджае, што пасланыя апошнім атрады былі разбіты ў 1145 годзе мазавецкім ваяводай Ушэбарам у бітве на забалочаным беразе Піліцы, і ад поўнага паражэння Уладзіслава выратаваў толькі падыход рускіх саюзнікаў. Аднак рускі летапіс паведамляе, што ніякага бою не было і Ігар Ольгавіч з братамі, якія прыйшлі на дапамогу па клічы Уладзіслава, сустрэліся з абодвума малодшымі «Баляславічамі», якія пагадзіліся саступіць Уладзіславу чатыры гарады (кастэляніі), а рускім — горад Візна ў Мазовіі. Так ці інакш, Уладзіслаў далучыў удзел Саламеі, Лэнчыцкую зямлю, да сеньяратнага надзелу і заключыў выгодны мір з братамі. Але на гэтым ён не супакоіўся.

Справа Пятра Уласта

Тым часам абвастраўся канфлікт Уладзіслава з палацінам (ваяводай) Пятром Уластам (Уластовіцам), найбліжэйшым паплечнікам яго бацькі і вельмі ўплывовым вяльможам. Пётр Уласт як душапрыказчык Крывавустага імкнуўся, каб завяшчанне апошняга выконвалася, не ўхваляў прэтэнзіі князя-прынцэпса на надзелы братоў і імкнуўся іх памірыць. Але на Уладзіслава з іншага боку аказвала націск яго славалюбівая жонка Агнэса (Агнешка). Яшчэ ў 1145 годзе адносіны заставаліся знешне звычайнымі, калі хутка Уласт нават запрасіў князя на вяселле сына. Але ў пачатку наступнага года падбухтораны жонкай Уладзіслав загадаў свайму двараніну Добаку (Добешу) тайна захапіць і прывезці палаціна. Той быў кінуты ў турму, Агнэса патрабавала яго смерці, але па загадзе Уладзіслава яго толькі асляпілі і пазбавілі языка, а потым выгналі з краіны. Той з'ехаў на Русь, да сваякоў жонкі. Паводле легенды, пазней да яго цудоўна вярнуліся зрок і мова. Учынак з Уластам выклікаў выбух абурэння сярод польскай знаці, і многія яе прадстаўнікі перайшлі на бок малодшых братоў.

Апошняя сутычка з братамі і ўцёкі

Валеры Эліяш-Радзікоўскі. Уладзіслаў II Выгнаннік

У пачатку 1146 года Уладзіслаў II вырашыў канчаткова выгнаць братоў з іх вотчын. Спачатку ён лёгка захапіў Мазовію, вымусіўшы братоў адступіць ва ўмацаваны горад Познань, які аблажыў. Але тут яму не пашчасціла. У яго тылах пачалі ўспыхваць мецяжы знаці, сілы яго праціўнікаў хутка раслі. Падтрымала іх і царква: Якуб са Жніна, гнезненскі архібіскуп, прыехаў у яго лагер і запатрабаваў ад Уладзіслава спыніць братазабойчую вайну, а пасля адмовы адлучыў яго ад царквы. Нарэшце ўдар праціўнікаў Уладзіслава з тылу, узгоднены з вылазкай абложаных, прывёў да поўнага паражэння войскаў князя-прынцэпса і вымусіў яго бегчы з Польшчы. Неўзабаве да яго далучылася і Агнэса з двума старэйшымі сынамі, не здолеўшы ўтрымаць Кракаў. Спачатку Уладзіслаў з'ехаў у Прагу, да свайго цёзкі і швагра — чэшскага князя Уладзіслава II (жанатага на іншай дачцэ Леапольда III Аўстрыйскага), але актыўнай падтрымкі не знайшоў і перабраўся да швагра, імператара Конрада III.

Няўдалы паход Конрада III

Прыехаўшы ў Саксонію, Уладзіслаў неадкладна прынёс амаж Конраду III і стаў патрабаваць ад яго дапамогі ў вяртанні земляў. У жніўні 1146 года Конрад сапраўды выступіў на Польшчу з параўнальна невялікай войскам, але з-за разліва Одры і нежадання палякаў прымаць бой нічога не мог дамагчыся; па настойлівым закліку Альбрэхта Мядзведзя і маркграфа Конрада Мейсенскага ён уступіў у перамовы з Баляславам, але дамогся толькі абяцання звярнуцца да імперскага арбітражу (так і не выкананага). Улетку 1147 года ён адправіўся ў другі крыжовы паход, і яму стала не да польскіх спраў.

Тым не менш ён вылучыў Уладзіславу для пражывання замак Альтэнбург у Цюрынгіі. Уладзіслаў звярнуўся па дапамогу і да Рыма, і пасланы Папам Яўгенам III у 1148 годзе легат Гвіда сапраўды запатрабаваў ад польскіх князёў вярнуць уладу былому прынцэпсу і нават адлучыў іх ад царквы за адмову, але польская царква не падпарадкавалася Папе ў гэтым пытанні.

Польскі паход Фрыдрыха Барбаросы і смерць Уладзіслава

Толькі ў жніўні 1157 года новы германскі імператар Фрыдрых Барбароса ізноў рушыў у паход на Польшчу пад маркай аднаўлення праў Уладзіслава, чыя жонка даводзілася яму цёткай. Ён падступіў да Познані, Баляслаў Кучаравы прынёс яму амаж, выплаціў даніну, абавязаўся ўдзельнічаць у паходзе ў Італію, але ў дачыненні да Уладзіслава абмежаваўся толькі абяцаннямі прыбыць на суд у Магдэбург для разгляду. Верны тактыцы паравалок, Баляслаў не спяшаўся выконваць абяцанае, і Уладзіслаў так і сканаў 30 мая 1159 года ў Альтэнбургу, дзе яго і пахавалі.

Сям'я

Жонка і дзеці

У перыяд паміж 1125 і 1127 гадамі ажаніўся з Агнэсай фон Бабенберг, дачкой маркграфа Аўстрыйскага Леапольда III, пазней прылічанага да ліку святых, і Агнэсы фон Вайблінген, дачкі імператара Генрыха IV і былой жонкі герцага Фрыдрыха I Швабскага.

Дзеці:

• Баляслаў I Высокі (1127—1201), з 1163 года князь Сілезіі
• Мешка I Крываногі (1131/46—1211), з 1163 фармальны суправіцель князя Сілезскага, з 1173 князь Рацібужа, з 1177 — Бытама і Асвенціма, з 1202 — Опельна, з 1210 — Кракава
• Конрад Танканогі (1146/57—1180/1190), з 1177 князь Глогава
• Альберт (пам. пасля 1168)
• Рыкса (1130/40—1185), у 1152—1157 жонка караля Кастыліі і Леона Альфонса VII, у 1162—1166 жонка графа Праванскага Раймунда Берэнгера II (III), далей, паводле некаторых звестак, жонка графа Тулузскага Раймунда V, паводле іншых — графа Альбрэхта II фон Эверштэйна

Літаратура

1. Великая хроника о Польше, Руси и их соседях XI—XIII вв. / Пер. Л. П. Поповой, коммент. Н. И. Щавелевой, под ред. В. Л. Янина. — М.: Изд-во Московского университета, 1987.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Уладзіслаў II Выгнаннік
• Foundation for Medieval Genealogy. Poland (англ.)
• GENEALOGY.EU The Piast family Архівавана 2 ліпеня 2017. (англ.)