Жорж Бізэ

Жорж Бізэ
фр.: Georges Bizet
Асноўная інфармацыя
Дата нараджэння	25 кастрычніка 1838(1838-10-25)[…]
Месца нараджэння	Rue Louise-Émilie-de-La-Tour-d'Auvergne[d], Парыж, Ліпеньская манархія
Дата смерці	3 чэрвеня 1875(1875-06-03)[…] (36 гадоў)
Месца смерці	Бужываль[d], дэпартамент Івелін, рэгіён Іль-дэ-Франс, Метраполія Францыі, Францыя[…]
Месца пахавання	Пер-Лашэз
Краіна	Францыя
Бацька	Адольф Арман Бізэ[d]
Маці	Aimée Léopoldine Joséphine Delsarte Anaya[d]
Жонка	Geneviève Halévy[d]
Дзеці	Jacques Bizet[d]
Альма-матар	Парыжская Вышэйшая нацыянальная кансерваторыя музыкі і танца[d]
Музычная дзейнасць
Педагог	Антанен Мармантэль[d], Pierre-Joseph-Guillaume Zimmermann[d], Франсуа Бенуа, Fromental Halévy[d] і Антуан Мармантэль
Прафесіі	кампазітар класічнай музыкі, дырыжор, піяніст, кампазітар
Жанры	опера, сімфонія, French opera[d] і музыка перыяду рамантызму[d]
Выхаванцы	Paul Lacombe[d]
Узнагароды	Рымская прэмія[d] (1857)
Аўтограф
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Аляксандр Сезар Леапольд Бізэ (фр.: Alexandre-Cesar-Leopold Bizet, пры хрышчэнні атрымаў імя Жорж, фр.: Georges; 25 кастрычніка 1838, Парыж — 3 чэрвеня 1875) — французскі кампазітар, аўтар аркестравых твораў, рамансаў, фартэпіянных п’ес, а таксама опер, самай вядомай з якіх стала «Кармэн».

Біяграфія

Нарадзіўся ў 1838 годзе ў Парыжы ў сям’і настаўніка спеваў. Быў зарэгістраваны пад імем Аляксандр-Сезар-Леапольд Бізэ, але пры хрышчэнні атрымаў імя Жорж, пад якім і быў вядомы надалей. Паступіў у Парыжскую кансерваторыю за два тыдні да таго, як яму выканалася дзесяць гадоў.

У 1857 годзе ён падзяліў з Шарлем Лекокам прэмію на конкурсе, арганізаваным Жакам Афенбахам, за аперэту «Цудоўны доктар» і атрымаў Рымскую прэмію, што дазволіла яму пражыць у Рыме на працягу трох гадоў, складаючы музыку і займаючыся адукацыяй. Справаздачным творам (напісанне якога было абавязковым для ўсіх лаўрэатаў Рымскай прэміі) стала опера «Дон Пракопіа». З выняткам праведзенага ў Рыме перыяду, Жорж Бізэ пражыў усё сваё жыццё ў Парыжы.

Пасля знаходжання ў Рыме ён вярнуўся ў Парыж, дзе прысвяціў сябе напісанню музыкі. Маці памерла неўзабаве пасля яго вяртання. У 1863 годзе ён напісаў оперу «Шукальнікі жэмчугу». У гэты ж перыяд ён напісаў «Пертскую красуню», музыку да п’есы Альфонса Дадэ «Арлезіянка» і твор для фартэпіяна « Дзіцячыя гульні». Таксама ён напісаў рамантычную оперу «Джаміле», звычайна разгляданую, як папярэдніцу «Кармэн». Сваю першую сімфонію, до-мажорную, Бізэ напісаў у Парыжскай кансерваторыі ва ўзросте сямнаццаці гадоў у якасці навучальнага задання. Сам Бізэ забыўся пра яе, і пра сімфонію не ўспаміналі да 1935 года, калі яна была выяўлена ў бібліятэцы кансерваторыі. Пры першым жа ўяўленні гэтая праца атрымала хвалы як шэдэўр маладога майстра і выдатны дадатак да рэпертуару ранняга рамантычнага перыяду. Сімфонія выдатная сваім стылістычным падабенствам з музыкай Франца Шуберта, якая ў той перыяд амаль не была вядомая ў Парыжы, за выключэннем, можа, некалькіх песень. Другую сімфонію, «Рым», Бізэ не завяршыў. Памёр Жорж Бізэ у 1875 годзе ад сярдэчнага прыступу.

Творчасць

Напісаў каля 20 опер (многія не закончаны), у т.л. «Дон Пракопіо» (1858—1859, пастаўлена ў 1906), «Іван Грозны» (1865, не закончана, пастаўлена ў 1946), 3 аперэты, у т.л. «Доктар Міракль» (1857), музыку да драматычных спектакляў. Найбольш блізкія яму былі сюжэты з элементамі псіхалагічнай драмы, вострымі канфліктамі. Раннія оперы Ж. Бізэ «Шукальнікі жэмчугу» (1863), «Перцкая прыгажуня» (паводле В. Скота, 1866, пастаўлена ў 1867) развіваюць традыцыі французскай лірычнай оперы, вылучаюцца меладычным багаццем, маляўнічасцю аркестроўкі, зручным для спеваў выкладаннем вакальных партый. У іх выявілася імкненне кампазітара да народнасці, жыццёвай праўды. Рэалістычныя тэндэнцыі больш яскравыя ў оперы «Джаміле» (паводле паэмы А. Мюсэ «Намуна», 1871, пастаўлена ў 1872) і музыцы да драмы А. Дадэ «Арлезіянка» (1872). Ён амаль не карыстаўся цытатамі, але, засвоіўшы рытмаінтанацыйныя асаблівасці народных напеваў, дакладна ўзнаўляў у іх характар усходняй і правансальскай музыкі. Вялікую папулярнасць набылі 2 аркестравыя сюіты з музыкі да «Арлезіянкі» (першая належыць Бізэ, 1872, другая — Э. Гіро, 1885) — яркі ўклад у сусветную сімфанічную музыку. Найбольш значны твор Жоржа Бізэ — опера «Кармэн» (паводле П. Мерымэ, 1875) — адна з вяршыняў опернага мастацтва XIX ст. Аўтар аркестровых твораў, у т.л. сімфоніі-кантаты «Васка да Гама» (1859—1860), сімфоніі «Рым» (1871), фартэпіянных п’ес, рамансаў, песень і інш.

Сачыненні

Оперы

• Анастасія і Дзмітрый
• Дон Пракопіа (опера-буффа, на італьянскай мове, 1858-59, пастаўлена 1906, Монте-Карла), існуе таксама ў аркестроўцы Леаніда Фейгіна
• Каханне-мастачка (L’Amour peintre, лібрэта Б., па Ж. Б. Мальеру, 1860, не скончана, не апублікавана)
• Гузла Эміра (камічная опера, 1861-62)
• Шукальнікі жэмчугу (Les Pecheurs de perles, 1862-63, пастаўлена 1863, «Тэатр лірык», Парыж)
• Іван Грозны (Ivan le Terrible, 1865, пастаўлена, 1946, Замак Мюрынген, Вюртэмберг)
• Нікола Фламель (1866?, фрагменты)
• Пертская красуня (La Jolie fille du Perth, 1866, пастаўлена 1867, «Тэатр лірык», Парыж)
• Кубак Фульскага караля (La Coupe du roi de Thule, 1868, фрагменты)
• Кларыса Гарлоу (камічная опера, 1870-71, фрагменты)
• Каландаль (камічная опера, 1870), Грызельда (камічная опера, 1870-71, не скончана)
• Джамиле (камічная опера, 1871, пастаўлена 1872, тэатр « Опера комік», Парыж)
• Дон Радрыга (1873, не скончана)
• Кармэн (камічная опера, 1873-74, пастаўлена 1875, тэатр « Опера комік», Парыж; рэчытатывы напісаны Э. Гіра, пасля смерці Бізэ, для пастаноўкі ў Вене, 1875)

Аперэты

• Анастасія і Зміцер
• Мальбрук у паход памкнуўся (Malbrough s’en va-t-en guerre, 1867, тэатр «Атэней», Парыж; Бізэ прыналежыць 1-е дзеянне, іншыя 3 дзеянні —І. Э. Легуи, Э. Жанасу, Л. Дэлібу)
• Соль-сі-рэ-піф- пан (1872, тэатр «Шато-д’о», Па
• Анёл і Товія (L’Ange et Tobia, каля 1855-57)
• Элаіза дэ Манфор (1855-57)
• Зачараваны рыцар (Le Chevalier enchanté, 1855-57)
• Эрмінія (1855—1857)
• Вяртанне Віргініі (Le Retour de Virginie, каля 1855—1857)
• Давыд (1856)
• Клавіс і Клацільда (1857)
• Песня стагоддзю (Carmen seculaire, па Гарацыю, 1860)
• Жаніцьба Праметэя (Les Noces de Promethee, 1867)

Оды-сімфоніі

• Уліс і Цырцэя (па Гамеру, 1859)
• Васка да Гама (1859-60)

Араторыі

• Жэнеўева Парыжская (1874-75)

Творы для хору і аркестра (ці фартэпіяна)

• Хор студэнтаў (Choeur d’etudiants, мужчынскі хор, да 1855)
• Вальс (C-dur, 1855)
• Тыя Deum (для салістаў, хору і аркестра, 1858)
• Заліў Байя (Le Golfe de Bahia, для сапрана ці тэнару, хору і фартэпіяна, каля 1865; музыка скарыстана ў оперы « Іван Грозны», маецца перапрацоўка для фартэпіяна)
• Ave Maria (для хору і аркестра, словы Ш. Гранмужана, пасля 1867)
• Песня калаўрота (La Chanson du Rouet, для саліста, хору і фартэпіяна, пасля 1867) і інш.

Для хору без суправаджэння

• Звыш Іаан з Патмоса (Saint-Jean de Pathmos, для мужчынскага хору, словы В. Гюго, 1866)

Творы для аркестра

• Сімфоніі (№ 1, C-dur, Юнацкая, 1855, партытура апублікавана і выканана 1935; № 2, 1859, знішчана Бізэ),
• Рым (C-dur, 1871, спачатку —Успаміны пра Рым, 1866-68, выканана 1869)
• Увертуры, у тым ліку Радзіма (Patrie, 1873, выканана 1874)
• Сюіты, у тым ліку Маленькая сюіта (Petite suite, з фартэпіянных дуэтаў Гульні дзяцей, 1871, выканана 1872), сюіты з Арлезіянкі (№ 1, 1872; № 2, склаў Э. Гіро, 1885)

Творы для фартэпіяна ў 2 рукі

• Вялікі канцэртны вальс (E-dur, 1854)
• Фантастычнае паляванне (Chasse fantastique, 1865)
• Рэйнскія песні (Chant du Rhin, цыкл з 6 песень, 1865)
• Канцэртныя храматычныя варыяцыі (1868)
• і інш.

Фартэпіянныя дуэты

• Гульні дзяцей (Jeux d’enfants, 12 п’ес для 2 фартэпіяна, 1871)

Творы для голасу і фартэпіяна

• У тым ліку цыклы песень Лісткі з альбома (Feuilles d’album, 6 песень, 1866)
• Пірэнейскія песні (Chants dee Pyrenees, 6 народных песень, 1867)
• Рамансы

Музыка да драматычнага спектакля

• Арлезіянка (драма А. Доде, 1872, тэатр «Вадэвіль», Парыж)

Літаратура

• Л. А. Сівалончык. Бізэ // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 3: Беларусы — Варанец / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 3. — 511 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0068-4 (т. 3).

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Georges Bizet
• Кароткія зместы (сінопсісы) опер Бізэ на сайце «100 абапёр» Архівавана 16 кастрычніка 2007.
• Б. Кушнер. Рэкамендацыйны ліст: Старонка з жыцця Бізэ Архівавана 19 жніўня 2006. // « Вястун» (Бастон), № 10 (347), 12 мая 2004 г.
• Бизе Жорж (руск.) — артыкул з Вялікай савецкай энцыклапедыі
• Бизе Жорж // Энцыклапедыя Кругасвет (руск.)