Parllamentarismu

Parllamentarismu
sistema políticu

El Palaciu de Westminster, sede del Parllamentu del Reinu Xuníu.

Cámara del Bundestag d'Alemaña.

10 Downing Street. Sede del Gobiernu del Reinu Xuníu y del so Primer Ministru.

El Parllamentarismu, tamién conocíu como sistema parllamentariu o democracia parllamentaria, ye un sistema de gobiernu nel que la eleición del gobiernu (poder executivu) emana del parllamentu (poder llexislativu) y ye responsable políticamente ante ésti. Modernamente los sistemes parllamentarios son na so mayoría bien monarquíes parllamentaries, o bien repúbliques parllamentaries. Nos sistemes parllamentarios el xefe d'Estáu ye de normal distintu del xefe de gobiernu.

38 de los 50 estaos soberanos d'Europa y 10 de los 13 estaos soberanos del Caribe son parllamentarios. Tamién hai estaos parllamentarios en países n'otres rexones, particularmente n'antigües colonies del Imperiu Británicu.

Antecedentes históricos

Antigüedá

Les primeres noticies d'asamblees electes con poder executivu unvien a l'antigüedá clásica, en concretu a les ciudaes estáu de Grecia, onde la democracia ateniense ye l'exemplu de democracia parllamentaria más estremu conocíu –yá que tolos ciudadanos formaben parte del Parllamentu, la Ecclesia–. Estructures asemeyaes atópase na Antigua Roma, onde'l Senáu atropaba tolos poderes executivos del Estáu romanu, anque en materia llexislativa víase sometíu a les decisiones de los tribunos y los "comicios". El Senáu romanu taba formáu principalmente poles élites aristocrátiques romanes, los patricios, y marxinaba nun primer momentu a los senadores plebeyos al atribuyi-yos un rangu distintu al de los senadores patricios, esto ye, el de "conscripti". Cola instauración del réxime imperial, el Senáu convertir nuna cámara consultiva y con dalguna competencia nel ámbitu municipal de la ciudá de Roma.

Los romanos esportaron el sistema senatorial a les colonies provinciales, onde los senaos faíen les vegaes d'órganos municipales encargaos de l'alministración de les ciudaes que cuntaben con unu. Cola cayida del Imperiu Romanu d'Occidente, dalgunes de les ciudaes d'influencia llatina de la península italiana caltuvieron les cámares municipales, que desaguaríen n'órganos executivos de les incipientes ciudaes estáu italianes. Les asamblees y comuñes de les Repúbliques de Florencia, Venecia, Xénova y Pisa pueden rastrexase n'orixe a tales asamblees, y anque'l so poder viérase amenorgáu a territorios d'escasa estensión, la so influencia dientro de la política internacional podía ser grande, por casu mientres les guerres ente güelfos y gibelinos a partir del sieglu XII .

Nos territorios prindaos polos pueblos xermánicos, enllargar dacuando les costumes tribales de los conquistadores, convocándose asamblees de la nobleza xermánica en tiempos de crisis o de necesidá; sicasí, de tales parllamentos namái participaben la nobleza y, en dalguna ocasión, el cleru, y les sos decisiones solíen quedar supeditaes a les del monarca.

Edá Media y Edá Moderna

El primer antecedente de parllamentarismu nel mundu occidental son les Cortes de Castiella (axuntaes per primer vegada en 1187, en San Esteban de Gormaz, Soria), y les Cortes del Reinu de Llión (axuntaes per primer vegada en 1188), yá que néstes el poder del monarca viose sometíu a les decisiones d'una asamblea de notables formaos por cleru, nobles, y representantes de les ciudaes. Esta estructura de "Cortes" o "Parllamentos" repitir de manera continua en tolos estaos d'Europa Occidental, siendo exemplos d'ello les asamblees de los "Estaos Xenerales" nel reinu de Francia, les "Cortes" de los reinos de la Corona d'Aragón, el "Parllamentu" del reinu d'Inglaterra,... A partir del sieglu XIII, los monarques franceses van ser los primeres n'aportunar na inclusión del "Tercer Estáu", el pueblu –en realidá, la incipiente burguesía–, nes asamblees de los Estaos Xenerales, yá que los burgueses solíen alliniase col Rei en contra de los intereses de la nobleza.

El poder d'estos parllamentos medievales dependía en gran midida de la mesma influencia del monarca. Como los parllamentos convocar de manera puntual pa tratar asuntos tales como la recaldación d'impuestos estraordinarios pa sufragar guerres, un monarca poderosu, ricu ya influyente tenía munches más posibilidaes d'influyir y consiguir del parllamentu los sos oxetivos. Polo xeneral, conforme avanzó'l tiempu los monarques medievales fueron ganando en poder y riqueces, y pudieron cuntar colos recursos abondos como pa imponese a la so nobleza y anular en bona midida la influencia de les decisiones de los parllamentos. Hubo, sicasí, dos grandes esceiciones a esti enclín. Per un sitiu, la del Sacru Imperiu Romanu Xermánicu, nel que'l "parllamentu" o colexu eleutoral enxamás trescendió de ser una cámara pa la eleición usualmente mercada con sobornos o fecha por motivos d'interés políticu del nuevu emperador, de manera que'l Sacru Emperador nun dexó de ser un primeru ente iguales que la so autoridá sobre'l restu de principaos alemanes yera tan solo teórica.

El segundu precedente correspuende al Reinu d'Inglaterra. En 1215, el débil rei d'Inglaterra Juan Ensin Tierra vese forzáu a capitular ante l'amenaza de rebelión de los sos barones, constituyendo un parllamentu formáu polos nobles y el cleru, al traviés d'una carta real, la Carta Magna, na que reconoz a dambos grupos una serie de privilexos y prerrogativas qu'amenorguen la influencia del monarca a favor de la del Parllamentu. Tales privilexos van tener que ser respetaos polos subsiguientes monarques, y anque n'apariencia dellos monarques poderosos como Enrique VIII o Sabela I puedan imponese al Parllamentu, ésti va siguir axuntándose de manera habitual, casi de forma añal, daqué abondo menos avezada n'otros reinos europeos como Francia, Dinamarca o Castiella.

El tercer precedente y quiciabes el más significativu constituyir el sistema de Cortes deriváu de la complexa foralidad aragonesa, unificada en 1247 nos Fueros Xenerales d'Aragón, que se van reformar hasta la so versión definitiva en 1592. Esta foralidad recoyía la convocatoria de les Cortes, que n'Aragón y como únicu casu conocíu, llegaron a cuntar con cuatro brazos, unu más de los trés habituales, onde taben representaes les ciudaes más importantes del reinu, amás de nobles, cleru y caballeros/infanzones. La esistencia d'estes cortes desenvolvíen, na práutica, la llimitación efeutiva del poder del monarca pa toes aquelles decisiones importantes del Reinu, llogrando una representatividá social hasta entós ensin precedentes. La so esistencia, pese al autoritarismu de los Habsburgu, llegó hasta la so disolución polos Borbones en 1707, esceición fecha del Derechu Priváu Aragonés, devueltu a Aragón en 1711 y qu'inda s'utiliza anguaño.

El parllamentarismu, entendíu como un sistema políticu nel que'l poder políticu mora mayoritariamente nun parllamentu, surde precisamente n'Inglaterra escontra 1640, cuando arriendes de un conflictu ente'l rei Carlos I d'Inglaterra y el so parllamentu, el monarca declara la guerra al parllamentu y guía al país a una guerra civil de la que sale perdedor el Rei. Nesi tiempu, el Parllamentu inglés asumió pa sí los poderes del estáu mientres un curtiu plazu de tiempu, hasta que Cromwell instaura la dictadura en 1649. Sicasí, ésta primer irrupción del modelu va amosar yá les sos traces fundamentales. De primeres, el Parllamentu yera una asamblea popular escoyida polos ciudadanos n'igualdá de condiciones y que gociaba de tolos poderes del Estáu, ensin que fuera posible esforciar la so autonomía; de segundes, lo que güei conocemos como'l poder executivu taba sometíu dafechu a l'asamblea; y de terceres, el parllamentu namái podía ser eslleíu por el mesmu pueblu que lu había escoyíu. El trunfu definitivu del réxime parllamentariu asocede cola Revolución Gloriosa en 1688, a partir del cual el Reinu Xuníu aplicó'l mesmu de manera integral. La instalación nel tronu d'Inglaterra de la casa de Hanover va roblar el parllamentarismu n'Inglaterra, al delegar los monarques hanoverianos tol so teóricu poder en manes del parllamentu.

Nel continente européu va haber d'esperar hasta la Revolución francesa por que se adicar un modelu de representación democráticu-parllamentariu similar, que se basa nel contratu social de Rousseau.

Carauterístiques

• Una única llexitimidá direuta de la soberanía (parllamentu).
• un gobiernu pluripersonal y colexáu escoyíu pol Parllamentu formáu col xefe de gobiernu al frente.
• la esistencia de mecanismos recíprocos de control ente'l poder executivu y el poder llexislativu (disolución de l'Asamblea y censura al gobiernu como máximos esponentes).

Dos modelos de parllamentarismu

N'unu y otru casu, el distintu orixe del parllamentarismu va dar llugar a estremar dos modelos básicos: el modelu inglés surde antes de los movimientos obreros y ye una conquista de la burguesía frente al absolutismu y al feudalismu, polo tanto'l so desenvolvimientu nun se va ver impugnáu polos mesmos beneficiarios. Nel modelu continental, la burguesía nun va tardar n'atopase cola respuesta de los grupos socialistes y el parllamentarismu -en cuanto poder absolutu del pueblu que se reflexa nuna asamblea- apangar nos sos primeros intentos por medrana a que les mesmes teoríes dexaren l'accesu d'una mayoría de trabayadores a les instituciones.

Ventayes ya inconvenientes del parllamentarismu

Dientro de los sistemes democráticos de gobiernu, el modelu parllamentariu oponer al modelu presidencialista. Al comparar les carauterístiques de cada unu de los dos sistemes suélense estremar les siguientes ventayes ya inconvenientes.

• Reconócense como ventayes del sistema parllamentariu:

1. Mayor representación del conxuntu social na midida que les decisiones tienen de consensuase en munches ocasiones ente distintes facciones polítiques representaes nel Parllamentu.
2. Meyor capacidá de respuesta frente a una crisis de gobiernu na midida que puede camudar el poder executivu adoptando la moción de censura.
3. Mayor consensu nes decisiones considérase más la participación y el trabayu n'equipu.

• Enfréntense como desventaxes frente al Presidencialismu:

1. Separación de poderes atenuada ente'l executivu y el llexislativu.
2. Escesiva vinculación del poder executivu col partíu políticu mayoritariu nel Parllamentu, pudiendo derivar en partitocracia.
3. La so forma más estable termina siendo'l bipartidismu.

Tratando de recoyer les ventayes de dambos sistemes y refugar les sos desventaxes tender a utilizar sistemes semipresidenciales.

El parllamentarismu na actualidá

Nel casu del sistema parllamentariu, la separación o división de poderes atópase atenuada, enllantándose un réxime de collaboración ente poderes. Nesti casu, les facultaes de control atópense bien desenvueltes, y los poderes del Estáu pueden afectase mutuamente. Inclusive, y so circunstancies determinaes, dalgunu de los órganos del Estáu puede revocar el mandatu d'otru: Asina por casu, el poder executivu puede eslleir al Parllamentu o ésti puede censurar a miembros del Executivu y obligalo a arrenunciar. Estes facultaes busquen xenerar el mesmu efeutu que venimos reseñando, evitar la hexemonía d'un órganu sobre los otros y consiguir l'equilibriu.

El casu de sistema de gobiernu al que faemos mención dar en rexímenes parllamentarios o con enclín parllamentariu, que inclúin traces que tamién podemos atopar nos llamaos rexímenes de naturaleza mista, como'l casu del semipresidencialismu francés.

Doctrinariamente, reconócense como carauterístiques básiques de too réxime Parllamentariu o con enclín parllamentariu a les siguientes:

1. Un Executivu dual, nel cual coesisten, en primer términu, un xefe d'Estáu quien cunta con atribuciones puntuales y polo xeneral bien acutaes, y obra como "Árbitru" o “mediador” de los problemes políticos; y un Presidente del Gobiernu Xefe de Gobiernu, que funciona al traviés d'un órganu colexáu llamáu Gabinete o Conseyu de Ministros a que la so cabeza atopar el llamáu Primer Ministru, quien ye'l funcionariu que efeutivamente dirixe la política interna de la Nación.
2. Marcada dependencia ente los órganos Executivu y llexislativu. En realidá'l Gobiernu surde del Parllamentu, que ye, en principiu, l'únicu órganu escoyíu por voluntá popular. Tamién pueden esistir sistemes como los d'órganos colexaos denominaos supremos, que, cola sida de caltener la gobernabilidad, suprimen derechos de los ciudadanos y obligaciones del gobiernu.
3. Un Parllamentu, que ye, a lo menos teóricamente, el sustentu del llabor gubernamental, tal que puede destituyir ministros por aciu la censura o la negación del enfotu. Al empar, el Xefe d'Estáu o'l Presidente del Gobiernu puede ordenar la disolución del Parllamentu en casos de graves discutinios nes cualos puedan tar en riesgu la gobernabilidad de la Nación o la llexitimidá de la dirigencia de la so clase política.

Ver tamién

• República parllamentaria
• Monarquía parllamentaria
• Sistema presidencial
• Sistema semipresidencial
• Soberanía parllamentaria

Referencies

• Datos: Q230568