Die Motacillidae is 'n kosmopolitiese maar oorwegend Ouwêreldse voëlfamilie in die sangvoëlorde, waarvan die koesters (Anthus), kalkoentjes (Macronyx) en kwiksterte (Motacilla) die grootste genera verteenwoordig. Die takson is maklik herkenbaar en morfologies baie eenvormig, maar hul presiese verwantskap met ander sangvoëls is nie ooglopend nie. Hul proteïene dui wel op 'n verwantskap met die Ouwêreldse sangers en vlieëvangers, terwyl hul gereduseerde buitenste slagveer, in ooreenstemming met filogenetiese resultate, weer 'n verwantskap met die mossies, aksentors, wewers en sysies uitwys.[1]

Motacillidae
'n Bosveldkoester in Gauteng en geelkeelkalkoentjie in die Serengeti
Wetenskaplike klassifikasie
Domein:
Koninkryk:
Filum:
Klas:
Orde:
Suborde:
Familie:
Motacillidae

Horsfield, 1821
Genera

Kenmerke

wysig

Hulle is grondlewende en grootliks insekvretende sangvoëls. Hulle wissel van klein tot middelmatige grootte, met volwassenes wat tussen 11 en 64 gram weeg, en tussen 12 en 21 cm lank is.[1] Hulle het oorwegend ‘n slanke liggaamsbou met medium-lang vlerke,[2] langerige bene en gepunte, slanke snawels. Die snawelrif (kulmen) is effens afgeboë en die halluksklou krom instede van reguit soos tipies by lewerikke (Alaudidae).[2] Hul lang of redelik lang sterte het deels wit,[2] wit of pulpwit buitestertvere.[3] By koesters en veral die kwiksterte word die stert voortdurend op en af gedu, en ritmiese kopbewegings is dikwels opvallend.[3] Die genders lyk eenders of die wyfie het meer gedempte kleure.[2]

Hulle is stand- of trekvoëls met eenvoudige, flouerige sang en ‘n beperkte stel roepe.[4] Sangvlugvertonings is algemeen,[2] maar hulle roep ook van die grond af, direk na hulle opvlieg, of in enkele gevalle uit bome. Anders as die wewers en mossies (Ploceidae en Passeridae) hop hulle nie, maar stap of hardloop grondlangs soos lewerikke.[4] Hulle maak jag op insekte en ander klein ongewerweldes, is matig gregaries buite die broeityd,[2] en mag saam met ander sangvoëls op onlangs afgebrande grasveld saamtrek. Hulle is tuis aan oewers, by strome, in grasveld en ander oop habitatte soos bos- en selfs woudooptes.[3] Alhoewel hulle halfwoestyn benut,[2] is hulle minder daarby aangepas as die lewerikke.

Soos die lewerikke bou hulle koppie-vormige en redelik goedversteekte neste op gelyk grond.[5] Neste word ook onder meer in inkalwende grondwalle,[3] tussen opdrifsels, in ‘n skeur of rankplant,[2] of binne kunsmatige strukture geplaas. Die legsel van 2 tot 7 wit of geelwit eiers is gevlek of gespikkel, en die kuiken is aanvanklik donsig. Albei ouers of slegs die wyfie inkubeer, en albei verrig ouersorg.[2]

Aanduidings is dat die koesters (Anthus) soos die kalkoentjies (Macronyx) in Afrika ontstaan het. Hierna het die aanpasbare koester-takson wyd oor die wêreld versprei geraak, en ook onlangse spesiasie ondergaan.[6] Die minder aanpasbare kalkoentjies het daarenteen endemies aan Afrika gebly, en kan as groot kleurryke koesters beskou word. Die kwiksterte (Motacilla), ’n buitegroep van voorgenoemde twee, het in die gematigde en waterryke noorde ontstaan. Die drie endemiese kwikstert-spesies van Afrika blyk aldus van naverwante taksa uit die Palearktiese ekostreek af te stam.[6]

Taksonomie

wysig

Die familie omvat 68 spesies wat in 6 genera onderverdeel word:[7]

 
Die São Tomé-kortstertjie (Amaurocichla bocagii) is endemies aan São Tomé-eiland, Wes-Afrika
 
Die woudkwikstert (Dendronanthus indicus) in Indië
 
'n Bergkwikkie in Limpopo

Sien ook

wysig

Verwysings

wysig
  1. Jump up to: 1,0 1,1 "Pipits And Wagtails (Motacillidae): Size, Evolution and Systematics". encyclopedia.com. Besoek op 8 Februarie 2024.
  2. Jump up to: 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 Maclean, Gordon Lindsay; Newman, Kenneth; Lockwood, Geoff (1984). Roberts birds of South Africa (5de uitg.). Kaapstad: John Voelcker Bird Book Fund. p. 621. ISBN 0-620-07681X.
  3. Jump up to: 3,0 3,1 3,2 3,3 Zimmerman, Dale A.; et al. (1999). Birds of Kenya and Northern Tanzania. Princeton University Press. p. 504. ISBN 0691010226.
  4. Jump up to: 4,0 4,1 Prozesky, O.P.M.; Findlay, Dick (1974). Veldgids – Voëls van Suider-Afrika (1ste uitg.). Johannesburg: Perskor Uitgewery. p. 297. ISBN 0-628-00266-1.
  5. Gill, E. Leonard; Winterbottom, J. M. (hersien) (1975). A first guide to South African birds (7de uitg.). Kaapstad: Maskew Miller. pp. 63–66. ISBN 0623005964.
  6. Jump up to: 6,0 6,1 Irwin, Michael P. Stuart (1981). The Birds of Zimbabwe. Salisbury, Zimbabwe: Quest Publishing. p. 330. ISBN 086-9251-562.
  7. Gill, F., Wright, M. & Donsker, D. (2010). IOC World Bird Names (weergawe 2.6). (en)