αρχες εκπαιδευσης ενηλικων

Εκπαίδευση Ενηλίκων
Εκπόνηση: Γεωργία Κλωστράκη
Υποψήφια Διδάκτωρ στο
ΠΤΔΕ Αθηνών

Ιστορική αναδρομή
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΛΩΣΤΡΑΚΗ
Η πορεία ανάπτυξης της εκπαίδευσης ενηλίκων ξεκινά από το 19ο
αιώνα. Η άνοδος του εργατικού κινήματος προκάλεσε και την ανάπτυξη
μορφωτικών κινημάτων και ταυτόχρονα αναγνωρίζονται οι αξίες της
εκπαίδευσης και της ποιότητας ζωής.
Μέχρι το τέλος του Β΄ παγκοσμίου πολέμου οι αξίες αυτές προωθούνται
και αρχίζουν να θεωρούνται πλέον βασικά δικαιώματα του ανθρώπου. Η
εκπαίδευση ενηλίκων αρχίζει να κάνει τα πρώτα σημαντικά βήματα
θεσμοθέτησής της.

Στη δεκαετία του ‘60 αποκτά νέες διαστάσεις:
στις χώρες του τρίτου κόσμου αναπτύσσονται κινήματα εναντίον του αναλφαβητισμού
στις ανεπτυγμένες χώρες και κυρίως στην Ευρώπη παίρνει τη μορφή της επαγγελματικής
κατάρτισης και επιμόρφωσης.
 Στη δεκαετία του ΄80 αποτελεί πλέον βασική στρατηγική στην Ευρώπη
λόγω της οικονομικής κρίσης. Οι ραγδαίες οικονομικές & τεχνολογικές
εξελίξεις αιφνιδίασαν τις Ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες βρέθηκαν
αντιμέτωπες με τεράστιες αλλαγές στις διαδικασίες οργάνωσης και
παραγωγής της εργασίας όπως:
 η τεχνολογία αντικαθιστά τα εργατικά χέρια (ανεργία)
 έλλειψη εξειδικευμένου εργατικού προσωπικού

 Έτσι αρχικά η εκπαίδευση ενηλίκων περιορίστηκε στο να καλύψει τις
ανάγκες της ανταγωνιστικότητας και της απασχολησιμότητας
(οικονομική σκοπιά).
 Στα μέσα της δεκαετίας του ‘90 η εκπαίδευση ενηλίκων εστίασε στις
κοινωνικές ανάγκες των ατόμων, στη σύσφιξη της κοινωνικής συνοχής,
στην ενεργή και ουσιαστική συμμετοχή όλων σε όλους τους τομείς της
ανθρώπινης δράσης:
 οικονομική,
 πολιτική,
 τοπική αυτοδιοίκηση,
 εκπαίδευση , κοινωνία της γνώσης

 Η εκπαίδευση ενηλίκων απέκτησε ένα πιο διευρυμένο χαρακτήρα,
δηλαδή παρέχει στα άτομα όχι μόνο τεχνικές γνώσεις που συνδέονται
με την απασχόληση, αλλά και κοινωνικές δεξιότητες όπως:
 προσαρμογή στις συνεχείς και απρόβλεπτες κοινωνικές εξελίξεις,
 δυνατότητα εξεύρεσης λύσεων, επικοινωνία, συνεργατικότητα,
 ενεργό συμμετοχή στα κοινωνικά δρώμενα και δράση
 δόμηση νέων γνώσεων
 «Μαθαίνω πώς να μαθαίνω» (μεταγνώση)

 Τα προγράμματα εκπαίδευσης ενηλίκων σχεδιάζονται σε μια νέα
λογική, η οποία βασίζεται:
 στις αρχές της ενεργητικής μάθησης,
 της ανάπτυξης της κριτικής και δημιουργικής σκέψης,
 της μάθησης μέσω της πράξης,
 της ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ επιμορφωτή και εκπαιδευόμενου
 Ο ρόλος του εκπαιδευτή μετασχηματίστηκε από μεταλαμπαδευτής,
μεταδότης έτοιμων γνώσεων σε:
 εμψυχωτή,
 συντονιστή,
 συνεργάτη,
 μέντορα,
 συμβούλου,
 δασκάλου,
 οδηγού ομάδας

Εκπαίδευση Ενηλίκων στην Ελλάδα
Με το Νόμο 2909/2001 η Γενική Γραμματεία Λαϊκής Επιμόρφωσης
“μετονομάζεται σε Γενική Γραμματεία Εκπαίδευσης Ενηλίκων (Γ.Γ.Ε.Ε.)
και αναλαμβάνει το σχεδιασμό, τον συντονισμό και την υλοποίηση σε
εθνικό επίπεδο και στον απόδημο ελληνισμό ενεργειών που αφορούν τη
δια βίου μάθηση. (Εθνική Έκθεση Ελλάδας, 2008)
Με το Νόμο 3369/6-7-2005 «Περί συστηματοποίησης της διά βίου
μάθησης», ορίζεται ως δια βίου εκπαίδευση κάθε μαθησιακή διαδικασία,
καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής του ανθρώπου με σκοπό την απόκτηση ή τη
βελτίωση γενικών και επιστημονικών γνώσεων, δεξιοτήτων και
ικανοτήτων τόσο για τη διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης
προσωπικότητας όσο και για την πρόσβαση στην απασχόληση (Εθνική
Έκθεση Ελλάδας, 2008).

Από το 2004, η παρεχόμενη από τη ΓΓΕΕ εκπαίδευση ενηλίκων
αναμορφώνεται, αναβαθμίζεται και εμφανίζει σημαντική ανάπτυξη. Στην
ανάπτυξη αυτή βοηθούν οι χρηματοδοτήσεις από τα Ευρωπαϊκά
διαρθρωτικά Ταμεία και κυρίως από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο
(ΕΚΤ), στα πλαίσια του Γ΄ ΚΠΣ αλλά και των Κοινοτικών Πρωτοβουλιών
(EQUAL).

Σύγχρονος άνθρωπος
Για να είναι σε θέση ο σύγχρονος άνθρωπος να ανταποκρίνεται με
επιτυχία στις συνεχείς και ραγδαίες εξελίξεις θα πρέπει να ενεργήσει όχι
μόνο η Εκπαίδευση Ενηλίκων αλλά και όλες οι βαθμίδες της εκπαίδευσης,
καθώς και η άτυπη εκπαίδευση (καθημερινές κοινωνικές, προσωπικές,
επαγγελματικές δραστηριότητες).
Δηλαδή θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην Ομπρέλα με τίτλο «Δια Βίου
Μάθηση».

Η ανάπτυξη της εκπαίδευσης ενηλίκων οφείλεται:
στη συνεχή αύξηση της ζήτησης για εκπαίδευση από ενήλικες που ήδη
είχαν αναλάβει επαγγελματικούς, κοινωνικούς ρόλους,
στις ραγδαίες εξελίξεις σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δράσης,
 στην αλλαγή των κοινωνιών- πολυπολιτισμικές κοινωνίες-,
 στη διαφορετική οργάνωση του κόσμου- παγκοσμιοποίηση-,

στη γρήγορη παλαίωση των γνώσεων,
στην αποφυγή του κοινωνικού αποκλεισμού ορισμένων κοινωνικών
ομάδων που κινδυνεύουν να αποκλειστούν (Rogers, 1999),
στην ουσιαστική, ενεργή συμμετοχή του ατόμου σε όλους τους τομείς της
ανθρώπινης δράσης (πολιτική, οικονομική, κοινωνική…),
στη δυνατότητα της προσωπικής ανάπτυξης (αυτοπραγμάτωση)

Διά Βίου Εκπαίδευση
«Η διά βίου εκπαίδευση αποτελεί μία προσέγγιση του συνόλου των
μορφωτικών δραστηριοτήτων (τυπικής, μη τυπικής και άτυπης), όλων
των επιπέδων, που επιτρέπει τη συγκρότησή τους σε ένα εκπαιδευτικό
συνεχές, σε διαρκή αλληλεπίδραση με την κοινωνικο-οικονομική, πολιτική
και πολιτισμική πραγματικότητα. Η διά βίου εκπαίδευση χαρακτηρίζεται
από ευκαμψία στο χρόνο, το χώρο, το περιεχόμενο και τις τεχνικές
διδασκαλίας» (Βεργίδης, 2001).

Εκπαίδευση ενηλίκων είναι κάθε εκπαιδευτική διεργασία, κάθε
περιεχομένου, επιπέδου ή μεθόδου, είτε πρόκειται για τυπική εκπαίδευση
είτε όχι, είτε για διεργασία που επεκτείνει χρονικά ή αντικαθιστά την
αρχική εκπαίδευση στα σχολεία, κολέγια, πανεπιστήμια, καθώς και για
μαθητεία, μέσω των οποίων τα άτομα που θεωρούνται ενήλικα από την
κοινωνία, στην οποία ανήκουν, αναπτύσσουν τις ικανότητές τους,
εμπλουτίζουν τις γνώσεις τους, βελτιώνουν τα τεχνικά και
επαγγελματικά τους προσόντα ή τα προσανατολίζουν προς άλλη
κατεύθυνση και επιφέρουν αλλαγές στις στάσεις ή τη συμπεριφορά τους
με τη διπλή προοπτική της πλήρους προσωπικής ανάπτυξης και της
συμμετοχής σε μια εναρμονισμένη και αυτοδύναμη κοινωνική, οικονομική
και πολιτιστική ανάπτυξη» (UNESCO, 1976, στο Εκπαίδευση Ενηλίκων).

Όπως χαρακτηριστικά σημειώνει η Κ. Ρ. Cross (Rogers, 1999) για τις
ΗΠΑ: «Είναι πολύ πιθανόν η δια βίου μάθηση να ξεπεράσει πλέον τη
μητρότητα, τη μηλόπιτα και τη σημαία ως κοινό αγαθό. Όλοι σχεδόν
τάσσονται υπέρ της δια βίου μάθησης, παρά την αυξανόμενη σύγχυση
όσον αφορά την έννοια του όρου».

Αυτή ακριβώς η «σύγχυση» που διαπιστώνει η Cross, αναφερόμενη στις
προσπάθειες ορισμού της δια βίου μάθησης και της δια βίου εκπαίδευσης,
συνοδεύει και τις απόπειρες εννοιολογικού προσδιορισμού της
εκπαίδευσης ενηλίκων.
Πολλοί και διαφορετικοί όροι χρησιμοποιούνται στη διεθνή βιβλιογραφία,
προκειμένου να περιγράψουν τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες στις
οποίες συμμετέχουν ενήλικοι.

1996
Το 1996 ανακηρύχθηκε «Ευρωπαϊκό Έτος Εκπαίδευσης και Διά Βίου
Κατάρτισης»
«Η εκπαίδευση και η κατάρτιση, περισσότερο απ΄ ό,τι στο παρελθόν, θα
αποτελέσουν τις κύριες συνιστώσες της ταυτότητας του καθενός, της
κοινωνικής προόδου και της προσωπικής ανάπτυξης…. Το μέλλον της
Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ακτινοβολία της, θα προκύψουν σε πολύ μεγάλο
βαθμό από την ικανότητά της να παρακολουθήσει την κίνηση προς την
κοινωνία της γνώσης. θα πρέπει να αποκτήσουμε τα μέσα για να
αναπτυχθεί στο πλαίσιό της η διάθεση για διά βίου εκπαίδευση και
κατάρτιση» (Rogers, 1999).

Μελετητές του πεδίου: «Εκπαίδευση Ενηλίκων»
Ο Rogers (1999), δε στάθηκε στον ορισμό του πεδίου, θεωρώντας ότι η
ένταξη της εκπαίδευσης ενηλίκων σε ένα ευρύτερα ιεραρχημένο
εκπαιδευτικό σύστημα δεν βοηθά στην οριοθέτηση και κατανόηση του
πεδίου. Ο ίδιος υποστήριξε ότι θα κατανοήσουμε καλύτερα την
ιδιομορφία του πεδίου αν επικεντρωθούμε στη διεργασία του αυτή
καθεαυτή.

Ανάλυση των όρων της Εκπαίδευσης Ενηλίκων
 Εκπαίδευση: πρόκειται για έναν όρο που αποδίδει την οργανωμένη
διαδικασία μάθησης σε συγκεκριμένο πλαίσιο (Griffiou, 2002, στο
Εκπαίδευση Ενηλίκων).
 Γενικές Δεξιότητες: περιλαμβάνει πέρα από τις βασικές δεξιότητες
της γραφής, της ανάγνωσης και της αριθμητικής και επικοινωνιακές
δεξιότητες- ανάπτυξη κριτικού διαλόγου, επίλυση προβλημάτων,
ομαδικές δραστηριότητες, συνεχής μάθηση κά. (Descy & Tessaring,
2002, στο Εκπαίδευση Ενηλίκων).
 Βασικές Ικανότητες: ορίζεται το σύνολο των ικανοτήτων, οι οποίες
συμπληρώνουν τις βασικές και γενικές δεξιότητες και που επιτρέπουν
στα άτομα να αποκτούν ευκολότερα νέα προσόντα, να προσαρμόζονται
σε μεταβαλλόμενα τεχνολογικά περιβάλλοντα ή/ και να έχουν
κινητικότητα στην αγορά εργασίας (Descy & Tessaring, 2002, στο
Εκπαίδευση Ενηλίκων, Διδακτικές Σημειώσεις Ζαρίφης).

Ενήλικες & Μάθηση
Σύμφωνα με το έργο πέντε μεγάλων μελετητών της εκπαίδευσης
ενηλίκων: P. Freire, R. Gagne, M. Knowles, J. Mezirow & C. Rogers,
θεωρείται ότι η μάθηση των ενηλίκων χαρακτηρίζεται από ιδιαιτερότητες
οι οποίες μας κατευθύνουν στη μελέτη του πεδίου της εκπαίδευσης
ενηλίκων από διαφορετική θεώρηση σε σχέση με το πεδίο εκπαίδευσης
των νέων ατόμων ή των παιδιών.

 Το Μάρτιο του 2000 στη Λισσαβόνα τέθηκε ως στόχος την προσεχή
δεκαετία να γίνει η Ευρωπαϊκή Ένωση η πιο ισχυρή κοινωνία της
γνώσης.
 Το Δεκέμβριο του 2000, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Νίκαιας
επιβεβαίωσε τις αποφάσεις της Λισσαβόνας και ψήφισε την
«Ευρωπαϊκή Κοινωνική Ατζέντα», στην οποία η ανάπτυξη και η
επέκταση της διά βίου μάθησης αποτελεί ουσιαστικό μέρος (Rogers,
1999).

Διαφορές μεταξύ εκπαίδευσης ενηλίκων και παιδιών
& εφήβων
Ο Rogers (1999), παρ΄ όλο που υπάρχουν διαφορές σε πολλά σημεία
μεταξύ εκπαίδευσης ενηλίκων και παιδιών & εφήβων (διαφορετικό
απόθεμα εμπειριών, άλλους κοινωνικούς ρόλους, μεγαλύτερη δυνατότητα
επιλογών & πρωτοβουλιών σε σχέση με τη μάθηση) εστιάζει σε τρία
βασικά χαρακτηριστικά του ενήλικου, τα οποία τον διακρίνουν από το μη
ενήλικο άτομο:
την πλήρη ανάπτυξη,
 την προοπτική και
 την αυτονομία.

 Είναι εξ ορισμού ενήλικοι, δηλαδή παρουσιάζουν αυξανόμενη αυτονομία
και έχουν ανεπτυγμένες αντιλήψεις για τον εαυτό τους και το
περιβάλλον τους.
 Βρίσκονται σε εξελισσόμενη πορεία ανάπτυξης και όχι στο ξεκίνημα
αυτής.
 Εξελίσσονται και αναπτύσσονται.
 Φέρνουν ένα σύνολο από εμπειρίες, αξίες (ταυτότητα).
 Κουβαλούν δεδομένες προθέσεις ή ανάγκες, καθώς επίσης και
προσδοκίες όσον αφορά την ίδια την εκπαίδευση.
 Χαρακτηρίζονται από ανταγωνιστικά συμφέροντα. Για αυτούς η
εκπαίδευση είναι δευτερεύοντος ενδιαφέροντος καθώς έχουν
αναπτύξει και άλλους ρόλους όπως π.χ του οικογενειάρχη, του
επαγγελματία ..
 Έχουν διαμορφωμένα μοντέλα μάθησης.
Σύμφωνα με τον Rogers:

Χαρακτηριστικά διαφοροποίησης εκπαίδευσης ενηλίκων (P.
Jarvis,2004)
Οι ενήλικοι εκπαιδευόμενοι:
 επιθυμούν να συμμετέχουν στη μαθησιακή διαδικασία.
 επιθυμούν να αντιμετωπίζονται ως ενήλικοι στο πλαίσιο της
μαθησιακής διαδικασίας.
 έχουν τις δικές τους εμπειρίες, αντιλήψεις εννοιών και ανάγκες στη
μαθησιακή διαδικασία.
 φέρνουν στη μαθησιακή κατάσταση τη δική τους αυτοπεποίθηση,
αυτοεκτίμηση και αυτοαντίληψη.
 μαθαίνουν καλύτερα, όταν δεν απειλείται το εγώ τους.
 έχουν αναπτύξει τους δικούς τους τρόπους μάθησης.
 μαθαίνουν με διαφορετικούς ρυθμούς.
 προσέρχονται στη μαθησιακή διαδικασία με διαφορετική φυσική
κατάσταση.

Ο ρόλος της ομάδας
Η μάθηση δεν είναι καθαρά μια ατομική υπόθεση αλλά μπορεί να
αναπτυχθεί συλλογικά στα πλαίσια της κοινωνίας της ομάδας.
Ο Rogers (1998)υποστήριξε ότι η ομάδα είναι κάτι παραπάνω από την
απλή συνάρθρωση ατόμων. Ανάμεσα στα μέλη της υπάρχει
αλληλεπίδραση.
«Η ομάδα πρέπει να ξεχωρίζει από το σύνολο, δηλ. από μορφώματα, που
αν και έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό, δεν μπορούν να ταυτιστούν με
την έννοια της ομάδας και αυτό γιατί δεν υπάρχει αλληλεπίδραση».
Για να χαρακτηριστεί μια συνάρθρωση ομάδα θα πρέπει:
Τα μέλη της να έχουν κοινή ταυτότητα & κοινό στόχο.
Αλληλεπίδραση μεταξύ των μελών.
Δυναμικές ομάδες και όχι στατικές.

Ο ρόλος του επιμορφωτή ενηλίκων
Σύμφωνα με τις προαναφερόμενες θεωρητικές προσεγγίσεις ο
επιμορφωτής ενηλίκων καλείται να παίξει έναν πολυδιάστατο ρόλο, όπως
το ρόλο του:
εμψυχωτή
συνεργάτη
συμβούλου
δασκάλου
μέντορα
οδηγού ομάδας

Όλα τα προαναφερθέντα, αποτελούν βασικά χαρακτηριστικά που πρέπει
να διαθέτει ο επιμορφωτής, προκειμένου να δημιουργήσει ένα μαθησιακό
πλαίσιο που προωθεί τη δημιουργική μάθηση και την προσωπική
ανάπτυξη (Κόκκος 2003).

Επιμορφωτής ως εμψυχωτής(επικοινωνία &
προσωπική σχέση)
Ο ρόλος του εκπαιδευτή ως εμψυχωτή θεωρείται ως ρόλος- κλειδί ο οποίος
συμπεριλαμβάνει:
μία σειρά από ικανότητες-γνώσεις,
δεξιότητες-κλειδιά και,
συγκεκριμένες στάσεις.
Ως εμψυχωτής ο εκπαιδευτής-συντονιστής ομάδας ενηλίκων καλείται να
χρησιμοποιεί πρακτικές που διαμορφώνουν στην ομάδα ένα κλίμα φιλικό και
ασφαλές. Γίνεται ένας «κηπουρός» που εμπλουτίζει το έδαφος και βοηθάει
τους σπόρους να αναπτυχθούν (Waller D., 2001).
Σε ένα ασφαλές και φιλικό περιβάλλον, μεγιστοποιείται η επικοινωνία και η
ομάδα ζωντανεύει.

Ο ρόλος του εκπαιδευτή ως εμψυχωτή
Ο ρόλος του επιμορφωτή ως εμψυχωτή ακολουθεί κάποιες αρχές οι
οποίες διακρίνονται σε αρχές κοινής λογικής και σε αρχές της
ψυχοκοινωνιολογίας (Courau S., 2000).

Αρχές κοινής λογικής:
 Υποβοηθεί τους εκπαιδευόμενους να αναπτύξουν αλληλεγγύη και
αλληλοϋποστήριξη.
 Επιπλήττει έναν εκπαιδευόμενο μόνο όταν εμποδίζει την υπόλοιπη
ομάδα.
 Διαμορφώνει ένα κλίμα ασφάλειας και εμπιστοσύνης.
 Διευκολύνει την ομάδα να διαχειριστεί ένα πρόβλημα.
 Κατανοεί την αντίδραση των εκπαιδευόμενων σε κάτι νέο π.χ χρήση
τηλεδιάσκεψης στην εκπαίδευση και προτείνει ένα θεωρητικό και
πρακτικό πλαίσιο που θα ανακάμψει τις αντιδράσεις αυτές και θα τους
παρακινήσει στην εφαρμογή.
 Χειρίζεται το χρόνο δημιουργικά και προς όφελος του εκπαιδευόμενου.
 Ως οδηγός ομάδας, καθοδηγεί την ομάδα χωρίς όμως αυταρχικότητα.

Αρχές της ψυχοκοινωνιολογίας:
 Ο εκπαιδευτής- εμψυχωτής φροντίζει να ικανοποιούνται οι ανάγκες και
τα ενδιαφέροντα των επιμορφούμενων.
 Διευκολύνει την ομάδα να διανύσει τα στάδια ανάπτυξής της-
προσανατολισμός, αντιπαράθεσης σύνθεσης, τερματισμού).
 Δεν παρουσιάζεται ως αυθεντία, πρότυπο μίμησης αλλά γίνεται ο ίδιος
αντικείμενο μεταβίβασης. Έχει διαπιστωθεί ότι εκπαιδευτές αλαζόνες
ή επιδειξιμανείς προκαλούν άρνηση ή ωθούν τους εκπαιδευόμενους να
υιοθετήσουν ένα στυλ που τους εξασφαλίζει εξουσία και κύρος μέσα
στην ομάδα (Salzberger-Wittenberg I., Henry G.,Osborne E., 1996).

Ρόλοι των μελών της ομάδας των εκπαιδευομένων
Οι εκπαιδευόμενοι συμμετέχουν ενεργά αναλαμβάνοντας ποικίλους
ρόλους. Οι ρόλοι εξαρτώνται από το πρόγραμμα, το ενδιαφέρον που τους
προκαλεί, το είδος της δραστηριότητας, τη διάθεση, την ψυχολογική και
σωματική κατάσταση του εκπαιδευόμενου κτλ.
Οι ρόλοι δε διακρίνονται από μόνοι τους σε «καλούς» ή «κακούς». Σε μια
ζωντανή ομάδα, υπάρχει μεγάλη ποικιλία ρόλων και όλοι οι ρόλοι είναι
απαραίτητοι.

Σύμφωνα με τον Rogers Α. (1999), οι ρόλοι είναι:
 ο ηγέτης,
 ο ομιλητικός,
 η βασίλισσα,
 ο χωρατατζής,
 ο ανόητος εκ συστήματος,
 ο ειδικός,
 ο αρχηγός της αντιπολίτευσης,
 ο επιμελητής,
 ο κυνικός,

 ο παντογνώστης,
 ο λαθρακουστής,
 αυτός που θέλει να έχει την τελευταία λέξη,
 ο αδαής,
 ο αποκλίνων,
 ο Απόστολος,
 ο αντιρρησίας.

Επίτευξη της ενδο-επικοινωνίας μεταξύ των
μελών της ομάδας
Πολλοί μελετητές ασχολήθηκαν με τις προϋποθέσεις επίτευξης μιας
δημιουργικής και αποτελεσματικής επικοινωνίας μεταξύ των μελών της
ομάδας (Rogers, 1960, Argyle, Trower, 1981, Κόκκος Α., Λιοναράκης
Α.,1998, Noyé,Piveteau, 1999, Κοσμόπουλος, 1990 Goleman,1998).
Καλλιέργεια και ανάπτυξη εμπιστοσύνης μεταξύ των μελών της ομάδας
και εμψυχωτής με ενσυναισθητική κατανόηση (Rogers, 1960/1991).
Ο χώρος συναντήσεων της ομάδας και το εκάστοτε κοινωνικό πλαίσιο
θα πρέπει να επιτρέπει στα μέλη να έχουν τόσο προσωπικό χώρο γύρω
τους, όσο τους κάνει να νιώθουν άνετα (Argyle , Trower, 1981).

 Ο πομπός (που στέλνει το μήνυμα) ενδιαφέρεται να εξακριβώσει αν το
μήνυμά του έγινε πλήρως αντιληπτό και δέκτης δέχεται το μήνυμα με
ενδιαφέρον και κατανόηση (Κόκκος, Λιοναράκης,1998)
 Ο επιμορφωτής θα πρέπει να λειτουργεί ως διευκολυντής, εμψυχωτής
ώστε να απελευθερώνει τα μέλη από προσωπικές μεμψιμοιρίες,
αναστολές, φόβους, αρνητικά συναισθήματα προς την ομάδα που
στέκονται εμπόδιο στη δημιουργική δράση. Επίσης θα πρέπει να
σέβεται στιγμές απομόνωσης ή σιωπής του εκπαιδευόμενου που
ενδέχεται να είναι στιγμές περισυλλογής, σκέψης ή δημιουργίας ή
αποτέλεσμα ψυχικής ή σωματικής κόπωσης κλπ (Noyé,Piveteau, 1999)

 Ενδυνάμωση επικοινωνιακών, κοινωνικών και συναισθηματικών
δεξιοτήτων (διάλογος, προσεχτική ακρόαση, ενσυναίσθηση,
αλληλοϋποστήριξη, σεβασμός, αποδοχή του διαφορετικού κά).
 Τόσο ο επιμορφωτής όσο και οι εκπαιδευόμενοι θα πρέπει να είναι
εξοικειωμένοι με τη γλώσσα του σώματος του άλλου. Πολύ συχνά τα
ακούσια μηνύματα έρχονται να επιβεβαιώσουν ή να ανατρέψουν τα
λεκτικά μηνύματα (πειράματα Argyle, στο Κοσμόπουλος,1990).

 Ο Goleman, (1998) υποστηρίζει ότι ένας πολύ σημαντικός παράγοντας
μιας δημιουργικής και αποτελεσματικής ενδο-ομαδικής επικοινωνίας
είναι ο βαθμός που τα μέλη της ομάδας είναι σε θέση να δημιουργήσουν
μια κατάσταση εσωτερικής αρμονίας, καθώς αυτό θα τους επιτρέψει
να εκμεταλλεύονται στο έπακρο τα χαρίσματα και τις ικανότητες όλων
των μελών.

Μοντέλο διδασκαλίας
Παραδοσιακό μοντέλο;
Εισήγηση, μονόλογος,
διάλεξη……
ή
Ενεργητικές τεχνικές;
Ομάδα, προσομοιώσεις, εξ
αποστάσεως εκπαίδευση,
παιχνίδια ρόλων, συζητήσεις,
μελέτες περίπτωσης………

Ο Knowles (1990) υποστηρίζει ότι:
οι εκπαιδευτικές τεχνικές που αξιοποιούνται στην εκπαίδευση ενηλίκων
καθορίζονται από την ανάγκη του ενήλικα για αυτοκαθορισμό και
ενεργητική συμμετοχή.

Αποτελεσματική Μάθηση
=
Ενεργητική συμμετοχή
Αποτελεσματική μάθηση ισοδυναμεί με περιορισμό του παραδοσιακού
μοντέλου διδασκαλίας (διάλεξη, μονόλογος) και χρήση δημιουργικών και
ενεργητικών εκπαιδευτικών τεχνικών όπως:
 διάλογος-δράση,
 ομαδικές δραστηριότητες,
 παιχνίδι ρόλων,
 προσομοίωση,
 μελέτες περίπτωσης κ.ά. (Gross-Davis 1993, Κόκκος & Λιοναράκης
1998, Κόκκος 1999, Courau 2000).

Δεξιότητες - Κλειδιά
Σε μια συνεχώς μεταβαλλόμενη κοινωνία θεωρείται αναγκαίο τόσο οι
μαθητές όσο και οι ενήλικες να αναπτύξουν εκείνες τις δεξιότητες-
κλειδιά που θα τους παρέχουν τη δυνατότητα να προσαρμόζονται στις
συνεχείς αλλαγές της κοινωνίας και να ανταποκρίνονται σε αυτές με
επιτυχία.
συνεργασία
Τεχνολογικός
αλφαβητισμός
Διάλογος- δράση
Αποδοχή της
διαφορετικότητας

Ανάπτυξη επικοινωνιακών- κοινωνικών &
συναισθηματικών δεξιοτήτων
Οι σύγχρονες παιδαγωγικές θεωρίες εστιάζουν στην ολική ανάπτυξη του
ατόμου – γνωστική, συναισθηματική, κοινωνική..
Η καλλιέργεια κοινωνικών δεξιοτήτων, όπως της συνεργατικότητας, της
υπευθυνότητας, της αποφασιστικότητας, της πρωτοβουλίας κ.ά.,
βρίσκεται στην πρώτη γραμμή τόσο στο τυπικό εκπαιδευτικό σύστημα όσο
και στη μη τυπική εκπαίδευση ενηλίκων (Geissler, 2000,European
Commission, 2003, OECD- De.Se.Co, 2005).

αρχες εκπαιδευσης ενηλικων

More Related Content

What's hot (20)

Similar to αρχες εκπαιδευσης ενηλικων (20)

More from Georgia Klostraki (15)

Recently uploaded (20)

αρχες εκπαιδευσης ενηλικων