0% found this document useful (0 votes)
707 views30 pages

Siswati HL P2 May-June 2024

This document outlines the examination instructions for the Siswati Lulwimi Lwasekhaya (HL) paper for the 2024 Senior Certificate Examinations. It details the structure of the exam, including the number of questions to be answered from each section, and provides guidelines on how to approach the questions. Additionally, it specifies the expected word counts for responses and emphasizes the importance of adhering to the marking criteria.

Uploaded by

zulusisanda951
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
0% found this document useful (0 votes)
707 views30 pages

Siswati HL P2 May-June 2024

This document outlines the examination instructions for the Siswati Lulwimi Lwasekhaya (HL) paper for the 2024 Senior Certificate Examinations. It details the structure of the exam, including the number of questions to be answered from each section, and provides guidelines on how to approach the questions. Additionally, it specifies the expected word counts for responses and emphasizes the importance of adhering to the marking criteria.

Uploaded by

zulusisanda951
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
You are on page 1/ 30

Confidential

SENIOR CERTIFICATE EXAMINATIONS/


NATIONAL SENIOR CERTIFICATE EXAMINATIONS

SISWATI LULWIMI LWASEKHAYA (HL)

LIPHEPHA LESIBILI (P2)

INKHWEKHWETI/INHLABA 2024

EMAMAKI: 80

SIKHATSI: Ema-awa la-2½

Leliphepha linemakhasi la-30.

Emalungelo agodliwe Phenya


Siswati Lulwimi Lwasekhaya (HL)/P2 2 DBE/Inkhwekhweti/Inhlaba 2024
SC/NSC Confidential

TICONDZISO KULABAHLOLWAKO

1. Fundzisisa leticondziso ngembikwekutsi ucale kuphendvula imibuto.

2. Ungalifundzi lonkhe liphepha lemibuto. Buka lokucuketfwe ekhasini


lalokucuketfwe bese ubeka luphawu kulowo nalowo mbuto lobutwe
ngetincwadzi lotifundze lonyaka. Emva kwaloko, fundza leyo mibuto
lenetimphawu kuphela bese ukhetsa leyo lofuna kuyiphendvula.

3. Liphepha lemibuto licuketse TIGABA LETINTSATFU:

SIGABA A: Tinkondlo (30)


SIGABA B: Inoveli (25) nobe Temdzabu (25)
SIGABA C: Umdlalo (25)

4. Kulindzeleke kutsi uphendvule imibuto LESIHLANU seyiyonkhe:


ESIGABENI A imibuto MITSATFU, ESIGABENI B MUNYE, ESIGABENI C
MUNYE ngalendlela:

SIGABA A: TINKONDLO

TINKONDLO LETIFUNDVWE EKLASINI – Phendvula imibuto ibe MIBILI.


INKONDLO LENGAKAFUNDVWA EKLASINI – Uphocelelekile kuphendvula
lombuto.

SIGABA B: INOVELI/TEMDZABU

Phendvula umbuto ube MUNYE.

SIGABA C: UMDLALO

Phendvula umbuto ube MUNYE.

5. KUKHETFWA KWEMIBUTO YESIGABA B (INOVELI/TEMDZABU)


NESIGABA C (UMDLALO)

 Phendvula KUPHELA imibuto yenoveli/temdzabu loyifundzile kanye


nemdlalo lowufundzile.
 Phendvula UMBUTO MUNYE LOYINDZABAMBHALO kanye NAMUNYE
UMBUTO EMIBUTWENI LEMIFISHA. Nangabe ukhetse kuphendvula
umbuto loyindzabambhalo ESIGABENI B, uphocelelekile kutsi
uphendvule imibuto lemifisha ESIGABENI C. Uma uphendvule imibuto
lemifisha ESIGABENI B, uphocelelekile kutsi uphendvule umbuto
loyindzabambhalo ESIGABENI C. Sebentisa luhla lwekutikhumbuta kute
usitakale.

Emalungelo agodliwe Phenya


Siswati Lulwimi Lwasekhaya (HL)/P2 3 DBE/Inkhwekhweti/Inhlaba 2024
SC/NSC Confidential

6. BUDZE BETIMPHENDVULO

 Umbuto loyindzabambhalo etinkondlweni kufanele uwuphendvule


ngemagama la-190 kuya kula-240.
 Indzabambhalo yenoveli/temdzabu nemdlalo kufanele uyiphendvule
ngemagama la-340 kuya kula-390.
 Budze betimphendvulo temibuto lemifisha bufanele buhambisane
nelinani lemamaki labekiwe, ungahlanhlatsi.

7. Fundzisisa kahle ticondziso letisekucaleni KWALESO NALESO SIGABA.

8. Tinombolo tetimphendvulo atihambisane naleto temibuto njengobe tinjalo


ephepheni lemibuto.

9. Cala LESO NALESO SIGABA ekhasini LELISHA.

10. Siphakamiso sekulawulwa kwesikhatsi:

SIGABA A: Lokungenani emaminithi la-40


SIGABA B: Lokungenani emaminithi la-55
SIGABA C: Lokungenani emaminithi la-55

11. Bhala ngesandla lesibonakalako nalesifundzekako.

Emalungelo agodliwe Phenya


Siswati Lulwimi Lwasekhaya (HL)/P2 4 DBE/Inkhwekhweti/Inhlaba 2024
SC/NSC Confidential

LOKUCUKETFWE
Lelikhasi litakusita kutsi ukwati kukhetsa imibuto lofuna kuyiphendvula ngaphandle
kwekufundza lonkhe liphepha lemibuto.
SIGABA A: TINKONDLO
Tinkondlo letimisiwe: Phendvula nobe nguYIPHI imibuto LEMIBILI.
INOMBOLO YEMBUTO UMBUTO EMAMAKI LIKHASI
1. 'Make' Umbuto loyindzabambhalo 10 6
2. 'Ngiboshiwe' Imibuto lemifisha 10 7
3. 'Ngimi Lo' Imibuto lemifisha 10 8
4. 'Mbhubhisi' Imibuto lemifisha 10 9

NA
Inkondlo lengakafundvwa eklasini: UPHOCELELEKILE kuwuphendvula lombuto.
5. 'Selushiphile' Imibuto lemifisha 10 10

SIGABA B: INOVELI/TEMDZABU
INOVELI: Phendvula umbuto ube MUNYE kulamanoveli laphakanyisiwe.
6. Liphume Nebovu Umbuto loyindzabambhalo 25 12
7. Liphume Nebovu Imibuto lemifisha 25 12
8. Kubamba Letingelako Umbuto loyindzabambhalo 25 15
9. Kubamba Letingelako Imibuto lemifisha 25 15
10. Tibopho Telutsandvo Umbuto loyindzabambhalo 25 18
11. Tibopho Telutsandvo Imibuto lemifisha 25 18

NOBE
TEMDZABU: Phendvula umbuto ube MUNYE kulena yetemdzabu lephakanyisiwe.
12. Silulu SeMaswati Umbuto loyindzabambhalo 25 21
13. Silulu SeMaswati Imibuto lemifisha 25 22

SIGABA C: UMDLALO
Phendvula umbuto ube MUNYE kulemidlalo lephakanyisiwe.
14. Kutawuba Njalo Umbuto loyindzabambhalo 25 25
15. Kutawuba Njalo Imibuto lemifisha 25 25

16. Lami Lisiphetfo Umbuto loyindzabambhalo 25 28

17. Lami Lisiphetfo Imibuto lemifisha 25 28

CAPHELA: ESIGABENI B na-C, munye umbuto lowuphendvulile kufanele ube


YINDZABAMBHALO nobe IMIBUTO LEMIFISHA. Awukavumeleki kutsi uphendvule
imibuto leyindzabambhalo LEMIBILI nobe imibuto lemifisha LEMIBILI. 2024

Emalungelo agodliwe Phenya


Siswati Lulwimi Lwasekhaya (HL)/P2 5 DBE/Inkhwekhweti/Inhlaba 2024
SC/NSC Confidential

LUHLA LWEKUTIKHUMBUTA

Lelikhasi litakusita kutsi uphendvule linani lemibuto lekungulona lekumele


uliphendvule.

SIGABA TINOMBOLO LINANI LEMIBUTO BEKA


TEMIBUTO LEPHENDVULWAKO LUPHAWU
A: TINKONDLO
(Tinkondlo letifundvwe eklasini) 1–4 2
A: TINKONDLO
(Inkondlo lengakafundvwa 5 1
eklasini)
B: INOVELI/TEMDZABU
(Indzabambhalo nobe imibuto 6–13 1
lemifisha)
C: UMDLALO
(Indzabambhalo nobe imibuto 14–17 1
lemifisha)

CAPHELA: ESIGABENI B na C, cinisekisa kutsi uphendvule MUNYE umbuto


LOYINDZABAMBHALO NAMUNYE WEMIBUTO LEMIFISHA.
Awukavumeleki kutsi uphendvule imibuto leyindzabambhalo LEMIBILI nobe
imibuto lemifisha LEMIBILI.

Emalungelo agodliwe Phenya


Siswati Lulwimi Lwasekhaya (HL)/P2 6 DBE/Inkhwekhweti/Inhlaba 2024
SC/NSC Confidential

SIGABA A: TINKONDLO

TINKONDLO LETIFUNDVWE EKLASINI

Khetsa tinkondlo tibe TIMBILI bese uphendvula ngato imibuto lelandzelako.

UMBUTO 1: UMBUTO LOYINDZABAMBHALO

Fundza lenkondlo bese uphendvula imibuto lelandzelako.

MAKE – VE Fakude

1 Ngilivile kahle livi lakhe,


2 Lipholile, lipholile,
3 Lipholisa tiphitsiphitsi.
4 Uphimisa kanye
5 Kuphume tonkhe tipoliyane,
6 Kusale kuhhusha
7 Lophilisak' umoya,
8 Siphile sonkhe sive seNkhosi.

9 Ngitivile tandla takhe


10 Tiyabotjotela, tiyaphilisa tisindzise,
11 Ngitive kahle ngenela ngenelisisa,
12 Tipholise emanceba nemancebakati,
13 Titsi titsambile nje,
14 Tibe telapha tonkhe tifo,
15 Lapho tihambe khona
16 Inyam' ihlumise kwemahlumel' ehlobo,
17 Kuhlume yonkh' imphil' ekhaya.

18 Ngitetsembile tindlebe takhe,


19 Ngetsembe budze bato,
20 Tindze tengc' umsakato wemoya,
21 Tiyibamba yonkh' imimoya
22 Itive tonkhe tikhalo
23 Lilalele lonkhe likhaya,
24 Kulalele ngisho nato tive.

25 Ngibong' uMdali ngawe Make,


26 Umuhle, unemusa nesisa
27 Hlala njalo Make
28 Ngiyawuhlala ngikwesekela njalo
29 Kukubi, kukuhle Make,
30 Wena uyohlala ungumake.

Lenkondlo lengenhla iveta ngalokusobala kutsi live lime kahle ngamake. Bhala
indzabambhalo uvete tintfo letibalwe kulenkondlo letiveta kubaluleka kwamake.

Budze bemphendvulo yakho abube ngemagama la-190 kuya kula-240. [10]

Emalungelo agodliwe Phenya


Siswati Lulwimi Lwasekhaya (HL)/P2 7 DBE/Inkhwekhweti/Inhlaba 2024
SC/NSC Confidential

UMBUTO 2: IMIBUTO LEMIFISHA


Fundza lenkondlo bese uphendvula imibuto lelandzelako.
NGIBOSHIWE – FC Nkosi
1 Ngiboshwe tandla netinyawo,
2 Ngivalwe umlomo netindlebe,
3 Ngoba noma ngingakhuluma akuvakali,
4 Ngitjelwa ngemalungelo mihla le,
5 Ngifuntwe emalungelo onkhe mihla le.
6 Ngiboshwe kuwami umuti,
7 Ngiboshwe kuyami intalo,
8 Bami bantfwana bangibophile,
9 Ngisiboshwa engatini yami,
10 Nangijezisa kutsiwa ngiyahlukumeta.
11 Liyafa laNgwane sibukile,
12 Siyaphela sive sihlahle emehlo,
13 Kantsi kukhale nyonini,
14 Ingani lugotjwa lusemanti,
15 Ngitalugoba njani lijele lisemnyango,
16 Ngitalugoba njani umtsetfo ungibuke emehlweni,
17 Banemanga yini nabatsi
18 Libunjwa liseva?
19 Kutawuba ngiko nakunje?
20 Nangakha ngemiyalo yabogogo
21 Kutsiwa ngisidzala, ngigugile
22 Bebangekho ebusheni bami,
23 Bona badla busha babo,
24 Lobu lebabucedza ebhodleleni?
25 Naso sive sishona,
26 Nalo live libhubha,
27 Liyawuphatfwa bobani nakunje,
28 Kufa kwemndeni kufa kwemmango,
29 Kufa kwemmango kufa kwesive,
30 Nalo liphelela etandleni ngilibukile,
31 Ngoba vele ngiboshiwe.

2.1 Bunkondlo buni lobakhiwa nguletinhlavu leticindzetelwe endzimeni yekucala


yalenkondlo lengenhla? Usho ngani? (2)
2.2 Bubitwa ngekutsini bunkondlo lobusemigceni ye-6 neye-7? Sekela
imphendvulo yakho. (2)
2.3 Sonkondlo ubhale lenkondlo akusiphi simo? Usho ngani? (2)
2.4 Etinhlotjeni tetinkondlo letifundvwe kulomnyaka, hlobo luni lwenkondlo lolu?
Usho ngani? (2)
2.5 Bhala ngemphumelelo yasonkondlo kunika lenkondlo sihloko lesiyifanele. (2)
[10]

Emalungelo agodliwe Phenya


Siswati Lulwimi Lwasekhaya (HL)/P2 8 DBE/Inkhwekhweti/Inhlaba 2024
SC/NSC Confidential

UMBUTO 3: IMIBUTO LEMIFISHA


Fundza lenkondlo bese uphendvula imibuto lelandzelako.

NGIMI LO – FC Nkosi
1 Ubona mine lucobo,
2 Ungesabi kungibukisisa,
3 Ungakhophoti wente ngazutsi uyangihlonipha,
4 Ungatentisi uhlikihl' emehlo,
5 Vele ngimi yena lolomatiko,
6 Ngibuke angichophi angisilo lilanga
7 Vele ubona kahle hle.
8 Ingani wawutsi uyangibhidlita,
9 Kantsi uyangakha awuboni.
10 Wawungitjela latiswana emagama,
11 Usho nekusho angeke ngibe lutfo,
12 Ngangisilima lesibhunyako kuwe,
13 Kantsi awukabuti elangeni, uyangilola
14 Ngimi lo ubona kahle.
15 Wawungishaya, ungishayela kufa,
16 Kantsi uyangakha uyangipheka,
17 Njengeligolide liphekelwa buhle.
18 Lemivimbo lowanginameka yona,
19 Namuhla iphendvuke luju
20 Lengiludla lungapheli,
21 Ngebunandzi lobengenamkhawulo,
22 Impela ngimi lo,
23 Lamuhla ngingumuntfu ebantfwini,
24 Ngaletipikili lowawutibetsela
25 Ngenhloso yekungibhidlita.
26 Bacinisile nabatsi kujabula kuyantjintjana,
27 Ingani kusinwa kudedelwana,
28 Deda sesami sikhatsi,
29 Kutsiwa lisina muva liyabukwa,
30 Yivume nami ngayivuma,
31 Ngimi lo ubona kahle.

3.1 Bunkondlo buni lobuvetwa nguletinhlavu leticindzetelwe? Usho ngani? (2)


3.2 Kubangelwe yini kutsi sonkondlo afake loluphawu endzimeni yesibili
emkhatsini wemugca we-13? Chaza. (2)
3.3 Yini kutsiwe kunesicedzelelamcondvo emgceni we-19 newe-20? (2)
3.4 Phawula ngephethini levetwa ngumugca we-28 newe-29. (2)
3.5 Uyavumelana yini nekutsi sonkondlo uphumelele kuveta ingcikitsi yalenkondlo
endzimeni yekugcina? Sekela imphendvulo yakho. (2)
[10]

Emalungelo agodliwe Phenya


Siswati Lulwimi Lwasekhaya (HL)/P2 9 DBE/Inkhwekhweti/Inhlaba 2024
SC/NSC Confidential

UMBUTO 4: IMIBUTO LEMIFISHA


Fundza lenkondlo bese uphendvula imibuto lelandzelako.
MBHUBHISI – SC Msibi
1 Wena mbhubhisi wesive
2 Bats' ungumashay' abhubhise,
3 Ngob' usila njengembokodv' elitjeni!
4 Kutawuze kube nini mbhubhisi,
5 Ubatfumb' ubafaka kulomnyam' umgodzi
6 Ngetimphiko takho letigcwele lunya?
7 Ufika kungaketeleli muntfu,
8 Ufika kujatjuliwe ngetidladla takho
9 Letinyonyoba ngebunono belikati,
10 Ufika ubhubhise ngeludvonsi lwakho
11 Loluhlaba lungavakali,
12 May' usitsa sekuphila mbhubhisi!
13 Uhlasela ngetindlela letinyenti,
14 Ugadla ngetikhali letingabonwa
15 Ngemehl' enyama uhlasel' ebumnyameni.
16 Ufik' ugadle kuvakale
17 Kulabo lesebalibele ngebucili bakho.
18 Kawukhetsi bala lemuntfu nawugadla,
19 Ugadla kulomnyama nakulomhlophe,
20 Ungamshiyi lomncane nalomdzala.
21 Takho tikhal' atibonakali,
22 Kubonakala lapho sewugadle khona.
23 Waze wabanelunya mbhubhisindzini!
24 Kulosewumngenil' ucedza litsemba lekuphila
25 Atibon' angati kuts' usatewuphila.
26 Ngobe wena sewumvakashel' ungakamenywa.
27 Alibale kuts' isekhon' imphilo
28 Ngale kwekuhlaselwa nguwe,
29 Kuphela nakakhona kulandzel' imiyalo
30 Yabodokotela labamsekela ngekwemphilo.

4.1 Hlobo luni lweluchumano lolwakhiwa ngulamagama lacindzetelwe endzimeni


yekucala? Sekela imphendvulo yakho. (2)
4.2 Letinhlavu letigcanyisiwe emgceni we-11 takha buphi bunkondlo? Usho (2)
ngani?
4.3 Ngusiphi sinongo senkhulumo lesisetjentiswe emgceni we-20 walenkondlo
lengenhla? Usho ngani? (2)
4.4 Ucondzeni sonkondlo ngemugca we-21 walenkondlo lengenhla? (2)
4.5 Phawula kutsi ngabe utecwayise kahle yini tetsamelilwati sonkondlo uma
ufundza indzima yekugcina. (2)
[10]
NA
Emalungelo agodliwe Phenya
Siswati Lulwimi Lwasekhaya (HL)/P2 10 DBE/Inkhwekhweti/Inhlaba 2024
SC/NSC Confidential

INKONDLO LENGAKAFUNDVWA EKLASINI

Uphocelelekile kutsi uphendvule lombuto.

UMBUTO 5: IMIBUTO LEMIFISHA

Fundza lenkondlo bese uphendvula imibuto lelandzelako.

SELUSHIPHILE – NP Mabaso

1 Ngangikutsandza ngempela,
2 Kukuhle noma kukubi,
3 Ngikunakekela ngekutimisela.
4 Ungumbusi wenhlitiyo yami,
5 Ngitsi nangikucabanga,
6 Kuphel' ayitolo,
7 Wen' usiphephelo sami,
8 Ulibhubezi lelingivikelako,
9 Lamuhla akusenjalo,
10 SELUSHIPHILE.

11 Ematsemb' ami,
12 Ngangiwabek' esifubeni sakho,
13 Ngitsi ngakha likusasa letfu,
14 Kantsi ngikhe phasi,
15 Wena ungidvumatile,
16 Kubahlobo bakho bangasese,
17 Unikele ngelutsandvo lwami,
18 Wajabulisa timbangi tami,
19 Washaya webula,
20 Sangibhokela situnge,
21 Ngakhala toma,
22 Nobe kunjalo,
23 SELUSHIPHILE.

24 Lamuhla nangikubuka,
25 Ngikukhandza sewulite,
26 Imicabango yami ngawe,
27 Ayisafiki ndzawo,
28 Leyomfudvumalo yelutsandvo,
29 Lebeyivuts' engatini yami,
30 Seyivel' ikhweshile,
31 Kusele kuphela,
32 Iminjunju yekujabha,
33 Nenkhumbulo yayitolo,
34 SELUSHIPHILE.
[Inyeti: Likhasi 14–15]

Emalungelo agodliwe Phenya


Siswati Lulwimi Lwasekhaya (HL)/P2 11 DBE/Inkhwekhweti/Inhlaba 2024
SC/NSC Confidential

5.1 Sinongo sini senkhulumo lesisemgceni we-8 walenkondlo lengenhla? (1)

5.2 Caphuna umugca loyimphindvwa lokulenkhondlo. (1)

5.3 Bhala bunkondlo lobakhiwa nguletinhlavu leticindzetelwe endzimeni ye-2. (1)

5.4 Hlobo luni lwesifanamsindvo lesivetwe nguletinhlavu letigcanyisiwe emgceni


we-20? (1)

5.5 Chaza iphethini yalenkondlo lengenhla ubhekise endzimeni ye-3. (2)

5.6 Yini lecondvwe ngusonkondlo ngalemigca ye-24 neye-27 yalenkondlo? (2)

5.7 Phawula ngemoya lovetwe ngusonkondlo kulesimo labebukane naso uma


abhala lenkondlo. (2)
[10]

SAMBA SESIGABA A: 30

Emalungelo agodliwe Phenya


Siswati Lulwimi Lwasekhaya (HL)/P2 12 DBE/Inkhwekhweti/Inhlaba 2024
SC/NSC Confidential

SIGABA B: INOVELI/TEMDZABU

Kulesigaba kunemanoveli LAMATSATFU netemdzabu. Wena-ke khetsa ibe YINYE


loyifundze lonyaka uphendvule ngayo.

CAPHELA: Khetsa emkhatsini WENDZABAMBHALO NEMIBUTO LEMIFISHA


kuleyo naleyo noveli/temdzabu loyifundzile. Nangabe ukhetsa
kuphendvula umbuto wendzabambhalo kulesigaba, uphocelelekile kutsi
ESIGABENI C uphendvule umbuto wemibuto lemifisha.

UMBUTO 6: UMBUTO LOYINDZABAMBHALO

LIPHUME NEBOVU – BB Malangwane

LaMagagula kumfanela ngayiphi indlela kuba ngumlingisi logcamile kulenoveli? Bhala


indzabambhalo uvete tigameko letiphendvula lombuto, ulandzele letihlokwana:

 Tinkinga labukene nato LaMagagula emendvweni.


 Tigameko letitsintsa LaMagagula naLushawulo.
 Tigameko letitsintsa LaMagagula naTintfombi.
 Kuphumelela kwaLaMagagula etifisweni takhe.

Budze bendzabambhalo yakho abube ngemagama la-340 kuya kula-390. [25]

UMBUTO 7: IMIBUTO LEMIFISHA

LIPHUME NEBOVU – BB Malangwane

Fundza letheksthi leyincenye yendzaba lesenovelini bese uphendvula imibuto


lelandzelako.

ITHEKSTHI A

'Cha, mine ngisukumela kubonga nje kulona waKhumalo ngalomcondvo lomuhle


kangaka latse wawucabanga. Lendlela ngiyo kanye lokwakuhanjwa ngayo ngisho
kubokhokho betfu. Njengobe ubeka nje, sengivile mine, ngimdzala nangingaka. Mane
kuncane nje lengifuna kukubuta Mntungwa, uyihlo yena bese umatisile yini
ngalendzaba?' 5

'Cha, bengingeke ngilokotse ngingamtjeli ngobe ngumuti wakhe lona lesikuwo. Utsite
utawuletfwa ngumnaketfu lomkhulu,' atsi nahlala phasi kuphendvule Kunene
lowakhuluma ahleti phasi.

'Baketfu nami ngitsandza kudvumisa lelijaha kulendlela lelihambe ngayo. Futsi


ngiyamsekela kakhulu ngobe nakunentfo lenje ekhaya kungete kwaba khona kuthula 10
kungakevakali kahle kutsi lomuntfu lomubi ngubani.' Kuthule kutsi cwaka, kuvakale
kuphefumula kuphela. Lushawulo atsi uphakamisa emehlo ahlangane newaTintfombi
lowavele wawehlisa masinyane akhe. Ngaleso sikhatsi nguloyo abelwa nemicabango
ngalokutakwenteka ngelilanga lelilandzelako. Tintfombi yena kwakutsi akabhamuke nje
kutfukutsela noko watibamba ngobe esaba umyeni wakhe futsi angafuni kutsela 15
bakubo ngelihlazo.

Emalungelo agodliwe Phenya


Siswati Lulwimi Lwasekhaya (HL)/P2 13 DBE/Inkhwekhweti/Inhlaba 2024
SC/NSC Confidential

Batsi sebasendlini nadzadzewabo wavele walimisa ngesihloko kwekutsi yena


akalubhadzi lapho kutsiwa kuyiwa khona. 'Hhawu! Tintfombi manyala mani lawa
lowakhulumako? Sewusho kutsi wena noma ungahambisani nalomcondvo
sewungehluka wedvwa ungatsi nguwe lomtsakatsi, kahle wena kutenta luhlanya.' 20

'Cha dzadze, ungangitsatsi kabi, mine kutsi nje lentfo angiyitsandzi ngobe iletsa
emagcubu nekucabana ekhaya. Nitsi nihleti nibe nibukana bukluluklulu. Mine nje kube
ngiyatentela ngabe …'

'Kantsi unatse tjwala buni wena? Yini ukhulume ungatsi kukhona lokwatiko ngalokufa
kwalabantfwana? Nangabe sewatsenga butsi utatibonela.' 'Mine phe …' 25

'Angisafuni mlonyana wakho wena ngiyekele ngitibeke phasi khona ngitewusheshe


ngivuke.'

Walala afutselana Tintfombi kungekho lapho angaphefumula khona ngobe


nadzadzewabo nangu abesavuke indlobane.

Ngakusasa bavuswa nguyise waLushawulo asefika ngemoto yendvodzana yakhe 30


njengekusho kwakhe. Noma bebangakalali bonkhe, kodvwa bavuka bonkhe. Kwaba
kwesula emehlo nje bavele bagcwala indlela.

Bonkhe bahambela etulu bajake kuyawuva kutsi umtsakatsi ngubani. Ngulowo


abetisolela lamsolako nome lowo lake weva kutsi akalungi kahle. Imphela basuka
bacinisile nabatsi inhlitiyo ayilali namuntfu. Iba iloku ibalisa nje nanome kungasiti lutfo. 35
Kwakunjalo-ke nakulabo labebashuca kuleyo ndlela babange kaMagwazimbuti
labenguyena aphetse tangoma letishaya umhlahlo. Phela tatatiwa vele kutsi atishayi
nani phasi. Nabo-ke batsi befike tavele takhwela etikwabo tabagudzagudza tagcina
tiphume ngaye Tintfombi letamnuka tamhhula tamfaka sikontiyela enhloko. Phela nase
wentiwe njalo ubonwa nangubani kutsi tikushaye emkhayeni. 40

Setiwucedzile umsebenti wato tangoma Lushawulo wevakala asabita lahamba nabo.

'BoKhumalo nani boMagagula, asambeni. Akusekho lesisakulindzele.' Washo


kwakhanya nakunoma ngubani kutsi akasenamsebenti nentfo letsi Maseko.

'Heyi laze lagezeka ligama lamake naloku asatifela kadzeni nje,' kusho Lobelungu.
[Likhasi 104–106]

7.1 Chaza simonhlalo lesivetwe kuletheksthi lengenhla. (2)

7.2 Ngukuphi lokungemasiko lokulandzelwe nguLushawulo uma


kuyewukhulunywa tindzaba temuti wakaKhumalo? (2)

7.3 Chaza kutsi yini lengenta bahluti bemanoveli batsi Lushawulo ungumlingsi
loyindilinga uma ufundza letheksthi lengenhla nenoveli yonkhe. (2)

7.4 Nguwuphi umoya lokhona kuletheksthi lengenhla? Sekela imphendvulo


yakho. (2)

Emalungelo agodliwe Phenya


Siswati Lulwimi Lwasekhaya (HL)/P2 14 DBE/Inkhwekhweti/Inhlaba 2024
SC/NSC Confidential

7.5 Ngukuphi lokwenteka kuletheksthi lokuveta kutsi Tintfombi ungumuntfu


lonemfihlo? (2)

7.6 Kungani kutsiwe letheksthi lengenhla iluvutfondzaba? Chaza. (2)

7.7 Ngusiphi sigameko lesikuletheksthi lesiveta kutsi labantfu balendzawo


bakholelwa kulabaphasi? (2)

7.8 Ngekubona kwakho letheksthi iyahambisana yini nesihloko salenoveli


yonkhe? Sekela imphendvulo yakho. (2)

7.9 Ucabanga kutsi wenta sincumo lesihle yini Lushawulo ngekuya emkhayeni?
Sekela imphendvulo yakho. (2)

7.10 Ungasho yini kutsi abekuhlelile Tintfombi kubulala bantfwana bakaKhumalo?


Chaza. (2)

7.11 Umbhali utitjelani tetsamelilwati ngekwetsa Tintfombi lelibito? Chaza. (2)

7.12 Kube bewungumtali waLushawulo bewungamsita njani emva kwekuvela


kwekutsi Tintfombi nguye lotsakatsa bantfwana bakaKhumalo? Bhala
emaphuzu LAMATSATFU. (3)
[25]

Emalungelo agodliwe Phenya


Siswati Lulwimi Lwasekhaya (HL)/P2 15 DBE/Inkhwekhweti/Inhlaba 2024
SC/NSC Confidential

UMBUTO 8: UMBUTO LOYINDZABAMBHALO

KUBAMBA LETINGELAKO – DE Nkosi

Mphikeleli kumfanela ngayiphi indlela kuba ngumlingisi logcamile kulenoveli? Bhala


indzabambhalo leveta tigameko letiphendvula lombuto ulandzele letihlokwana:

 Tinkinga labukene nato Mphikeleli ngalesikhatsi afuna kufundza.


 Tigameko letitsintsa Mphikeleli nebakaTsabetse.
 Tigameko letitsintsa Mphikeleli emmangweni.
 Kuphumelela kwaMphikeleli etifisweni takhe.

Budze bendzabambhalo yakho abube ngemagama la-340 kuya kula-390. [25]

UMBUTO 9: IMIBUTO LEMIFISHA

KUBAMBA LETINGELAKO – DE Nkosi

Fundza letheksthi leyincenye yendzaba lesenovelini bese uphendvula imibuto


lelandzelako.

ITHEKSTHI B

'Ngikubone kukuhle futsi kufanele kutsi ngikuvakashele babe Tsabetse lapha ekhaya
kakho,' kusho Mphikeleli akhuluma angekhatsi emabaleni akaTsabetse. Pho, akacali
kubeka lunyawo lwakhe kulelikhaya, wase wefika ngesikhatsi afuna indzawo
yekuhlala.

'Siyabonana ndvodzana. Sibusiso lesikhulu kuvakashelwa nguwe. Emagalelo 5


akho emisebentini yemmango avakele ndvodzana. Ungumholi sibili.
Kuyakhombisa kutsi boMncina bawenta ngemphela umsebenti wabo. Bawenta
ngekutimisela nangendlela lefanele,' kusho Tsabetse. Pho, sewatsatsa umhlalaphasi
kuyo yonkhe imisebenti yesive.

'Kadze ngifisa kulitfola litfuba lekukhuluma nawe tindzaba letitsintsa tsine ndvodzana. 10
Ngikuletselwe nguNkulunkulu njengobe ulapha embikwami,' kusho likhehla
lelinguTsabetse likhuphula tibuko talo letiwako. Bakhuluma basendlini yekuphumula
ekhaya kaTsabetse. Bahleti bobabili.

'Embikwekutsi sikhulume lokunyenti ndvodzana, ngicela ungilindze kancane


ngisayolandza lipotimende lami leliphetse tonkhe tincwadzi tami letibalulekile,' kusho 15
Tsabetse, asukume ahambe aye ekamelweni lakhe atsatse lipotimende lakhe abuye
nalo. Akhiphe sikhiya alivule, bese ukhipha tincwadzi letimbili lesetiphaphatsekile
atinikete Mphikeleli atsi akatifundze. Incwadzi yekucala ibhalwe kutsi, 'Bangive
Velakhe Zwane, wangcwatjwa nguhulumende emgodzini C20007, emalibeni
aseMzinoni ngemhlaka 10 Ingci … Wafela etandleni tebemtsetfo ngemhlaka 5 Ingci … 20
Incwadzi yesibili Lotive Lomawa Zwane, wangcwatjwa emgodzini E202020 emalibeni
aseMbalenhle ngemhlaka 10 kuMabasa.' Watifundza Mphikeleli tehla tinyembeti.
'Ngitele lokunye, ngitfola lokunye,' kusho Mphikeleli.

Emalungelo agodliwe Phenya


Siswati Lulwimi Lwasekhaya (HL)/P2 16 DBE/Inkhwekhweti/Inhlaba 2024
SC/NSC Confidential

Lokwadvudvuta umoya wakhe kwati kutsi emaliba ebatali bakhe akuphi. Washo
nekutsi utawulungisa kahle, awakhe abe sikhumbuto emphilweni yakhe. Watibukisisa 25
kanyeti tincwadzi lanikwe tona nguTsabetse. Washo waphimisela watsi, 'Umntfwana
wemfana lengiyomtfola ngiyomcamba ngeligama lababe lelitsi, Bangive noma Velakhe.
Uma kuyintfombatane ngitamcamba lelitsi, Lotive noma Lomawa. Uma ngibuka bona
ngitawube ngibona batali bami, labangiletsa kulomhlaba.'

Amange atihluphe ngekubuta Mphikeleli kutsi tincwadzi leti tefika njani etandleni 30
telikhehla Tsabetse, kepha weneliswa kutfola lwati ngebatali bakhe. Loko kwamenta
kutsi alubhale phasi lusuku latfola ngalo letincwadzi, washo nekutsi lungumlandvo
emphilweni yakhe. Tsabetse wachubeka nenkhulumo yakhe watsi, 'Ungicolele
ndvodzana. Ngiwusebentele ngekwetsembeka umbuso wembalandlati.'

'Bekusikhatsi sembalandlati leso babe. Nawe bewenta lokwentiwako ngaleso sikhatsi. 35


Alikho licala lengikwetfwesa lona Sihlasi. Kuko konkhe lokwenteka emkhatsini wetfu,
ngiyakucolela. Kunyenti lengikufundzile kuwe lokungenta ngite lapha. Kuwe ngifundzile
kutsi kubobanjelelwa emigomeni nasetincumeni letibekiwe. Kuwe ngifundzile kutsi
liciniso alibitwa ngalelinye ligama ngaphandle kwekutsi liciniso, nemanga akabitwa
ngalelinye ligama ngaphandle kwekutsi emanga.' 40

'Kunyenti lokuhle lesakumunya ngendlela lefanele, kantsi kunyenti lokuhlaneketelwe


lesakumunya sakumunyisisa lesekungenta ngicolise ebantfwani lamuhla.
Sibatsengisile bantfu labangenacala. Siyifafatile imfundzisolite singaboni,' kusho
Tsabetse.
Inkhulumo yaMphikeleli yatsatsa emahora lamabili. Tsabetse watsi, 'Ngikhululekile 45
lamuhla.'
Inkhulumo yaMphikeleli abete ngayo yekutewucobelela lwati ngekusebenta
kwemakomiti etitaladi newetigodzi esikhatsini sakadzeni, amange asakwati kutsi
bakhulume kabanti ngaloko. Babonisana nje ngetinkinga letincane letigcina titinkhulu
uma kungekho tinhlaka letikhona futsi letimiswe ngendlela lefanele emmangweni. 50
Tsabetse watsi, 'Akusiwo onkhe emacala lekumele aye enkantolo. Emacala lafana
nenhlebo, kuhlambalata, kucabanisa, kusongelana nalamanye adzinga tinhlaka
temmango. Ngiko nje emakhotho etfu ahlala agcwele ngobe adzingidza emacala
lekumele ngabe adzingidvwa tinhloko temmango.'

[Likhasi 102–104]

9.1 Lenkhulumo legcanyisiwe endzimeni yesibili kuletheksthi lengenhla iveta siphi


simo semoya? Chaza. (2)

9.2 Caphuna inkhulumo leveta inkholo yaSikhulu Tsabetse kuletheksthi


lengenhla. (2)

9.3 Chaza kutsi yini lengenta bahluti bemanoveli batsi Sikhulu ungumlingsi
loyindilinga kusukela esingenisweni salenoveli ute ufike kuletheksthi
lengenhla. (2)

9.4 Ngukuphi lokwenteka kuletheksthi lokuveta kutsi Sikhulu Tsabetse


ungumuntfu labenemfihlo? (2)

Emalungelo agodliwe Phenya


Siswati Lulwimi Lwasekhaya (HL)/P2 17 DBE/Inkhwekhweti/Inhlaba 2024
SC/NSC Confidential

9.5 Catsanisa lokugcinwa kwetincwadzi letinemininingwane lebalulekile


epotimendeni nendlela letigcinwa ngayo kulesikhatsi sanyalo. (2)

9.6 Kungani kutsiwe letheksthi lengenhla iyincenye yeluvutfondzaba? Chaza. (2)

9.7 Ucabanga kutsi kutfola kwaMphikeleli tincwadzi tebatali bakhe kwaba naliphi
ligalelo emphilweni yakhe? (2)

9.8 Ngekubona kwakho sihloko salenoveli siyahambisana yini nendzaba yonkhe?


Chaza. (2)

9.9 Saba sihle yini sincumo saMphikeleli sekuyewuvakashela sikhulu Tsabetse?


Sekela imphendvulo yakho. (2)

9.10 Ngekubona kwakho abekuhlelile yini Sikhulu Tsabetse kuphatsa Mphikeleli


kabi? Sekela imphendvulo yakho. (2)

9.11 Umbhali umetse kahle libito babe waMphikeleli 'Bangive'. Sekela


lesitatimende. (2)

9.12 Kube bewulilunga lemmango bewungamgcugcutela njani Mphikeleli


ngalesikhatsi ahlukunyetwa bakaTsabetse? Bhala emaphuzu LAMATSATFU. (3)
[25]

Emalungelo agodliwe Phenya


Siswati Lulwimi Lwasekhaya (HL)/P2 18 DBE/Inkhwekhweti/Inhlaba 2024
SC/NSC Confidential

UMBUTO 10: UMBUTO LOYINDZABAMBHALO

TIBOPHO TELUTSANDVO – JJ Thwala

Mlungisi kumfanela ngayiphi indlela kuba ngumlingisi logcamile kulenoveli? Bhala


indzabambhalo uvete tigameko letiphendvula lombuto ulandzele letihlokwana:

 Tinkinga labukene nato Mlungisi emndenini.


 Tigameko letitsintsa Mlungisi naLomusa.
 Tigameko letitsintsa Mlungisi nebangani bakhe.
 Kwehluleka kwaMlungisi etifisweni takhe.

Budze bendzabambhalo yakho abube ngemagama la-340 kuya kula-390. [25]

UMBUTO 11: IMIBUTO LEMIFISHA

TIBOPHO TELUTSANDVO – JJ Thwala

Fundza letheksthi leyincenye yendzaba lesenovelini bese uphendvula imibuto


lelandzelako.

ITHEKSTHI C

LaNdlovu abelibona likhaya livuka lima. Sinyatselo saMlungisi besisho kufezeka


kwetinhloso taLaNdlovu nemyeni wakhe.
Lokunye lokwabenta bajabula kutsi umndeni wakaboLomusa ucele kutokwentiwa
wonkhe umsebenti ekhaya lamalume wakhe lelikhona lapha eNgodini. Loko kwabenta
kutsi bajabulele kuncipha kwetindleko. 5
'Yonkhe intfo seyihlangene make.'
'Liciniso lelo ndvodzana, asisekho sitsiyo endleleni yetfu. Indlela yetfu ivutsiwe nyalo.'
'Sekungaba tinkinga lapha nalapha ngobe tihlala tikhona emphilweni.'
'Uma umsebenti wentiwe kahle akukho lokutawuma endleleni yetfu.'
'Lokubalulekile emphilweni kuhlela kahle tintfo tilandzele umgudvu lofanele 10
ndvodzana.'
'Akukho lokwedlula kubambisana kusukela ekucaleni kuye kufinyelelwe ekugcineni.'
'Imphumelelo ingumphumela wekuhlela kahle tintfo, wekubambisana nekusebenta
ngebucotfo nangekwetsembeka. Siye sibone bantfu sebaphumelele emphilweni uve
kutsiwa banenhlanhla babuye basho nalokunyenti labacabangela kutsi kube 15
yimbangela yemphumelelo. Liciniso leliphelele nje kwenta tintfo ngendlela lefanele.'
'Ngibonga kutinikela kwakho make ekuphumeleliseni imitamo yonkhe.'
Imphumelelo yakho, yimphumelelo yami. Imphumelelo yami, imphumelelo yakho.
Ekugcineni kwakhona kuba yimphumelelo yeMakhabako onkhe,' kusho LaNdlovu
akhombisa intfokoto sengatsi sebancobile. Wachubeka watsi, 'Ngekubambisana 20
nekutimisela siyowuwela uMgwenya ugcwele! Ngekusebentisana simunye siyolucanca
Lubombo sifinyelele esicongweni salo.'
Kwahanjwa kwayiwa kamalume waLomusa lapho kwefika kwentiwa konkhe lokufanele.
Malume waMlungisi wala waphetsa kuya watsi yena akatihlanganisi nentfo
langayitfolisisi simo sayo. Wakhipha nemavi latsi lentfo leyentiwa ngumshana wakhe 25
yinyoka lengenanhloko nemsila. Wabuye wayitolika yena watsi yindzaba
lengenasingeniso nesiphetfo. Wawakhipha emavi avakala latsi yena akasondzelani
nentfo lenjalo.

Emalungelo agodliwe Phenya


Siswati Lulwimi Lwasekhaya (HL)/P2 19 DBE/Inkhwekhweti/Inhlaba 2024
SC/NSC Confidential

Kwedlula sikhatsi malume waMlungisi angafiki. Kwabonakala kutsi bakhongi basale


sebahamba noma angekho. Mlungisi watfola emajaha lamabili labekatomsita 30
kulomcimbi. Kwatsi kusentiwe emalungiselelo ekuya kaboLomusa, wavakala Lomusa
atsi yena akayi lapho. Kwasale sekuvunyelwana ngekutsi batali labakhulise Lomusa
batawufika khona lapha endlini yaLomusa noma kutawusetjentiswa likhaya
lakabomngani wakhe.
Akekho lobekati kutsi Lomusa bekalelani kutsi ayolotjolwa kubo. Akukho sizatfu 35
lesivakalako lobekasibeka Lomusa, bekasolo atsi nje ngeke kulunge.
Kutse uma sekwentiwe onkhe emalungiselelo kwavunyelwana ngekutsi bakhongi
sebayovuka ekuseni bashone khona. NaMlungisi watsi uma ababuka wabetsemba.
Ngentsatsakusa avuswe emajaha lebekatfunyelwe nguMlungisi. Naye Mlungisi
wajabula uma abona kutimisela kwalabafokati. 'Senifikile madvodza?' Avume emajaha. 40
Avuse unina Mlungisi, amkhombise lamajaha lawo. Bashone endlini lenkhulu.
Kukhishwe imali lebatawuhamba nayo. Yedlule etinkhulungwaneni letitsite. Ibekwe
phasi.
Kushiswe imphepho, akhulume nemadloti unina waMlungisi kucedvwe aphume
emajaha ahambe. Asale acabanga Mlungisi angati kutsi bakhaboLomusa batawufika 45
batsini ngalendzaba yakhe yekufuna kushada Lomusa. Litsemba lonkhe laMlungisi libe
kuLomusa, ngoba kutsiwa litsemba alibulali.

[Emakhasi 85–87]

11.1 Leligama leligcanyisiwe kuletheksthi libaluleke ngani kusibekandzaba


salenoveli? (2)

11.2 Ngukuphi lokungemasiko lokumele kulandzelwe uma kuyewulotjolwa


langakakulandzeli Mlungisi. Bhala KUBILI. (2)

11.3 Chaza kutsi yini lengenta bahluti bemanoveli batsi LaNdlovu ungumlingsi
loyindilinga kusukela esingenisweni salenoveli ute ufike kuletheksthi
lengenhla. (2)

11.4 Lomoya wenjabulo lokuletheksthi wagucuka waba njani eluvutfondzabeni


lwalenoveli? Sekela imphendvulo yakho. (2)

11.5 Ngukuphi lokwenteka kuletheksthi lokuveta kutsi Lomusa ungumuntfu


lonemfihlo? (2)

11.6 Letheksthi ikuholela kusiphi sigaba sesakhiwo senoveli? Usho ngani? (2)

11.7 Lokushiswa kwemphepho ngembi kwekuyewulobola Lomusa, kwabasita yini


bakaboMlungisi? Chaza. (2)

11.8 Ngekubona kwakho sihloko salenoveli siyahambisana yini nendzaba yonkhe?


Chaza. (2)

11.9 Sincumo lesatsatfwa ngumalume waMlungisi sekungayi kuyewumlobolela


sikufundzisani uma ubuka siphetfo salenoveli? (2)

Emalungelo agodliwe Phenya


Siswati Lulwimi Lwasekhaya (HL)/P2 20 DBE/Inkhwekhweti/Inhlaba 2024
SC/NSC Confidential

11.10 Ungasho yini kutsi kulotjolwa kwaLomusa bekubugebengu lobuhleliwe? Bhala


KUBILI. (2)

11.11 Umbhali wehlulekile kusebentisa lisu lekwetsa umlingisi longuLomusa libito.


Fakazela lesitatimende ngalokwenteka enovelini. (2)

11.12 Kube bewungumtali waMlungisi bewungamsita njani emva kwekuboshwa


kwaLomusa, ahlazeke emmangweni. Nika emaphuzu LAMATSATFU. (3)
[25]

NOBE

Emalungelo agodliwe Phenya


Siswati Lulwimi Lwasekhaya (HL)/P2 21 DBE/Inkhwekhweti/Inhlaba 2024
SC/NSC Confidential

TEMDZABU

Phendvula umbuto ube MUNYE kulena yetemdzabu lemisiwe.

UMBUTO 12: UMBUTO LOYINDZABAMBHALO

SILULU SEMASWATI – NC Mthethwa

Tibongo netinganekwane kuye kuvete buchawe nekuba nesibindzi lesesabekako.


Bhala indzabambhalo ngalenganekwane letsi 'Libhubesi naLogwaja' kanye netibongo
teNgwenyama Mswati II kufakazela lesitatimende usebentise naletinkhulumobuciko
letilandzelako:

Inkhulumobuciko:
TAGA

 Wadla sibindzi sengwenya: Lokusho kutsi unesibindzi lesibi.


 Akabhenywa akasiyo insangu: Akudlalelwa kuloyo muntfu.
 Lokwentiwa ngulogwaja lokuveta buchawe nesibindzi.
 Lokwentiwa ngulogwaja lokuveta kutsi akabhenywa akasiyo insangu.
 Lokwentiwa yiNgwenyama Mswati II lokuveta buchawe nesibindzi.

Indzabambhalo yakho ayibe ngemagama la-340 kuya kula-390.

TIBONGO TENGWENYAMA MSWATI II

1 Mswati lomnyama kulabalutfuli,


2 Mgobo kaMphondv' awungen' esigujini,
3 Ungen' emagabelwen' etinyatsi.
4 Wats' atihlaba watifak' umgobo,
5 Wats' atidla watidla kaMabhoko.
6 Imamba leluhlata leyavuka
7 Etihosheni taseLubhalule.
8 Umshiseli chu!
9 Washisela tikolo taba timbili,
10 Ngekushisela kusaNdlela naMneli.
11 Inkhosi legwaze bantfu yadzimate yadzinwa,
12 Yaze yabatfumba njengetinkhomo.
13 Uhlasele ngensongo kuMtjekeni,
14 Tigijima ngaseNshonalanga.
15 Niyewubikela Mphandze kaZulu.
16 Kutsi nay' indlov' idla leny' indlovu,
17 Ayiyidl' iyeleka ngemahiya nangemahlukuto.
18 Inkhosi yakitsi lehlabanako,
19 Ngingamange sengiyibon' inkhos' ihlabana.
20 Vuso lelidl' umuntf' asesiswini,
21 Longephandl' asindze ngematubane kutibalekela.
22 Wena nyoni kamabitw' as abele.
[Likhasi 102] [25]

Emalungelo agodliwe Phenya


Siswati Lulwimi Lwasekhaya (HL)/P2 22 DBE/Inkhwekhweti/Inhlaba 2024
SC/NSC Confidential

UMBUTO 13: IMIBUTO LEMIFISHA

SILULU SEMASWATI – NC Mthethwa

Fundza letheksthi leyincenye yenganekwane bese uphendvula imibuto lelandzelako.

ITHEKSTHI D

INDVODZA LEYANIKWA LIDADA

Kadzeni ngesikhatsi sekufika kwebadzeshi kulelive leMaswati, bekukhona umfati


anemntfwana munye wemfana. Uyise walomfana bekukadze afa.

Lomfelokati nendvodzana yakhe bebaphila imphilo lelukhuni, bahlupheka. Bebalamba,


baswele tingubo tekwembatsa. Ngesikhatsi sasebusika bebacucudvwa ngemakhata,
basitwe kulala ngasemlilweni kuze kuse. 5

Lomfana wakhula, watsi nasesigabeni sekukhuhluka wahamba wayewufuna


umsebenti kulomunye webadzeshi lobekanelipulasi afuyile futsi. Wamcasha umdzeshi
wasebenta umfana.

Lomdzeshi lona abengamholeli kahle umfana. Abemnika imadlana bese umnika kudla
amembulele netimphahla, letinye tibe takhe letinye tibe tenina. Nobe abesebenta 10
kamatima nje, wabeketela wachubeka nekusebenta waze waba yindvodza,
wacatsatela netimvu solo tigaya ngamhlatsi munye.
Ngalelinye lilanga umdzeshi wambita wakhuluma naye. 'Ngifuna kukwatisa kutsi
kulenyanga letako ngiyahamba nemndeni wami sibuyela kulakitsi ngesheya
kwelwandle.' 'Kusho kutsi kutawuba kuphela kwemsebenti wami ngaleyo ndlela?' 15

Nembala sefika sikhatsi umdzeshi watsengisa konkhe labenako washiya lidada linye.
Watsatsa lelidada walinika lesisebenti sakhe. 'Ngikunika nali lidada uliphatse kahle.
Ulondle ngemfanelo ulinatsise nemanti, ungacali ulihlabe.'

'Kulokusebenta kwami lokumatima emashumishumi eminyaka ngihola imadlana,


ngifanelwe kutfola lidada kuphela! Iphelile yini imali?' Wahleka umdzeshi wanikina 20
inhloko.

'Imali angeke ikwentele lutfo. Wena tsatsa lidada uyewulifuya, wente lengikutjele kona
nje kuphela.' 'Ngilondle ngani?' 'Ngikubekele lisaka lemmbila. Lommbila ningawudli
ngobe walelidada.'

Indvodza yalitsatsa lidada nobe beyisisimba nje. Bavalelisana nemdzeshi, yatjatsa 25


lisaka yagodla lidada layo yashona kunina ekhaya. Yefika yayetfula indzaba kunina.
Wamangala kodvwa wamyala umntfwanakhe kutsi ente njengobe ayaliwe.

Lidada lahlala emalanga lamabili kulesitsatfu latalela licandza legolide. Yalitsatsa


licandza indvodza yayawulitsengisa yatfola imali lenyenti. Batsenga timphahla nekudla.
Laphindza lidada latalela lelinye licandza legolide, latsengiswa kwatfolakala lenye imali 30
lenyenti bakha ngayo indlu lenkhulu bayigcwalisa ngefenisha. Lachubeka lidada
nemsebenti walo, yangena imali. Salukati nemntfwana banjinga.

Emalungelo agodliwe Phenya


Siswati Lulwimi Lwasekhaya (HL)/P2 23 DBE/Inkhwekhweti/Inhlaba 2024
SC/NSC Confidential

Ngalelinye lilanga lendvodza yalibamba lidada yalibulala ifuna kukhipha lamacandza


lecabanga kutsi agcwele esiswini kepha ayizange yatfola lutfo. Yagcina ngalelo langa
kutsengisa igolide. Imali beyikhona yaphela kancane kancane. Nemphahla yaguga 35
kancane. Indlu nayo yadzilika, sigcino kwabhoka buphuya.
[Likhasi 79–81]

13.1 Caphuna tintfo LETIMBILI letivetwe ekucaleni kwaletheksthi letiveta kutsi


simo besimatima kulendvodza leyanikwa lidada. (2)

13.2 Nika tizatfu LETIMBILI letenta kutsiwe lomdzeshi abenebuntfu. (2)

13.3 Saba njani simo semoya kulendvodza ngalesikhatsi lelidada licala kutalela
emacandza egolide? Chaza (2)

13.4 Hlobo luni lweludvweshu lolukhona kulenganekwane? (2)

13.5 Uyavelana yini nalendvodza kuloku lokwayehlela ngekubulala lidada? (2)

13.6 Yini lekuletheksthi leveta bunganekwane? Chaza. (2)

13.7 Sikufundzisani siphetfo salendvodza lokukhulunywa ngayo kulenganekwane? (3)


NA
Fundza letibongo bese uphendvula imibuto lelandzelako.

TIBONGO: MADIBA

1 Ngitibonile tinconcodzi,
2 Tikwetfulel' ingadzibe
3 Bomongameli bemav'emhlaba,
4 Bats' uwucophil' umlandvo,
5 Ngekubuyis' I-Afrika lesentasi,
6 Ngemlom' etafuleni wancoba,
7 Wavimbel' ingati lebovu.
8 Tilishumi kuNkhwenkhweti,
9 Emnyakeni wanga-1994
10 Waniketw' emandl' ekubusa,
11 Sengatsi ngiyakubon'ugiya,
12 Sengatsi ngiyakubon' umoyitela,
13 Inkhululeko kuphela kulabamphisholo,
14 Inkhululeko kuphela kubadzeshi.
15 Washiya bukhosi bakho eTranskei,
16 Watsi 'ngingum-Afrika!
17 Wakhetsa kuyewulw' esilungwini.
18 Ungamlibali Sabata,
19 Ngekukuyis' enyonini,
20 Udzimat' unatse naseFort Hare,
21 Ngob' uyihl' asakhotsama.
22 Bewungasilo nakancane livaka.
[Likhasi 115–116]

Emalungelo agodliwe Phenya


Siswati Lulwimi Lwasekhaya (HL)/P2 24 DBE/Inkhwekhweti/Inhlaba 2024
SC/NSC Confidential

13.8 Bhala luhlobo lwemvumelwano lolwakhiwa ngumugca we-5 newe-6? (2)

13.9 Bunkondlo buni lobakhiwa ngulamagama labhalwe acindzetelwa kuletibongo?


Chaza. (2)

13.10 Caphuna umugca lokuletibongo loveta kutsi Madiba abengasilo ligwala. (2)

13.11 Bhala umcondvo lofihlakele wemugca we-19 newe-20. (2)

13.12 Siyajabula yini sive ngaloko lokwentiwe nguMadiba? Sekela imphendvulo


yakho. (2)
[25]

SAMBA SESIGABA B: 25

Emalungelo agodliwe Phenya


Siswati Lulwimi Lwasekhaya (HL)/P2 25 DBE/Inkhwekhweti/Inhlaba 2024
SC/NSC Confidential

SIGABA C: UMDLALO

Kulesigaba kunemidlalo LEMIBILI. Wena-ke khetsa ube MUNYE lowufundze lonyaka


uphendvule ngawo.

CAPHELA: Khetsa emkhatsini WENDZABAMBHALO NEMIBUTO LEMIFISHA


kulowo mdlalo lowufundzile. Nangabe ukhetse kuphendvula umbuto
loyindzabambhalo enovelini, uphocelelekile kutsi kulesigaba uphendvule
imibuto lemifisha. Nangabe ukhetse kuphendvula imibuto lemifisha
enovelini, uphocelelekile kutsi kulesigaba uphendvule umbuto
loyindzabambhalo.

UMBUTO 14: UMBUTO LOYINDZABAMBHALO

KUTAWUBA NJALO – SZ Simelane

Inhloso yembhali kuye kube kwedlulisa tifundvo letitsite kutetsamelilwati. Bhala


indzabambhalo ucoce ngetigameko letesekela letifundvo letilandzelako letitfolakala
kulomdlalo.

 Kuba nebangani labacotfo kuyaphumelelisa emphilweni.


 Tinkinga atingemi endleleni yemphumelelo.
 Kubi kutsi batali bangabeluleki bantfwana ngetindzaba telutsandvo.

Budze bendzabambhalo yakho abube ngemagama la-340 kuya kula-390. [25]

UMBUTO 15: IMIBUTO LEMIFISHA

KUTAWUBA NJALO – SZ Simelane

Fundza letheksthi leyincenye yemdlalo bese uphendvula imibuto lelandzelako.

ITHEKSTHI E

(Lapha kusekhaya kaMagagula, Ncobile ucoca nenina LaHleta, bahleti esibuyeni)

LAHLETA: (Anyonkholota Ncobile) Uyabona Ncobile, mine lo (Atishaya


sifuba) angeke ngishayelwe nguwe umtsetfo wekutsi ngenteni.
Angiva kahle, utsi ngenteni?
NCOBILE: (Ambukile) Mine make bengitsi … 5
LAHLETA: (Amngena emlonyeni) Bewutsini? Nhhi, bewutsini? Uyati
nangikubuka ngitiva ngatsi lilanga lengakuletsa ngalo lapha
emhlabeni lalicalekisiwe. Bonkhe bantfu balapha Kamatsamo
bakhombana ngami bangihleke ngendzaba yakho ntfombatana,
kuloku utsi mine lo ngijabuleleni ngabola ematfumbu nje? Hhayi 10
hhayi hhayi!
NCOBILE: Uyati ye make lokubi akuphindziselwa ngalokubi futsi (ambuke)
mine ngifuna sihlale phasi sikhulume, hhayi kulwa Dlemane.
LAHLETA: (Aphefumulela etulu) Utsini? Ufuna nobe ucela? Yibeke kahle
inkhulumo yakho ivakale ingamane ibhimbe nje ntfombatana, 15
uyangiva?

Emalungelo agodliwe Phenya


Siswati Lulwimi Lwasekhaya (HL)/P2 26 DBE/Inkhwekhweti/Inhlaba 2024
SC/NSC Confidential

NCOBILE: (Atenwaya) Yehlisa umoya tsine Mntimandze, yehlisa umoya.


LAHLETA: (Ambuka kabi) Leni? Mhh leni? Udlalile ngami mntfwanyana
wangifaka esilikisini, ngabukelwa bantfu bonkhe. Yini yona lena
lengaka lotsi ufuna siyikhulume? Angitsi tolo loku wena bewute 20
sikhatsi sekukhulumisana nami, umoya sewuhhusha ngalenye indlela
nyalo tobhi, nami-ke sengite sikhatsi sekukhuluma nawe. Khuluma
ngive.
NCOBILE: (Ngelivi leliphasi) Ngicela ungibuyisele esikolweni tsine make.
LAHLETA: (Ashaya tandla) Hhawu! Niyangivisa yini boMtimandze! (Ambuke) 25
Kantsi esikolweni kufundza bobani? Kufundza bafati bemiti?
Asungitjele. Kufundza bomake Mnisi naboLaMagagula? Nhhi?
NCOBILE: Make ngicela ungibuyisele esikolweni tsine Mntimandze.
LAHLETA: (Aphakamisa livi) Ngikubute kwekutsi kufundza bobani esikolweni?
Bafati kufanele baye emendvweni tobhi, sikutjele tsine botsine. 30
Hamba uyekubhalisa esikolweni salabadzala, angitsi sikhona lapha!
Natsi sabukabuka khona sikhanyisa ngesiphefu. Khona-ke tobhi.
(Akhomba le)
NCOBILE: (Abuke phasi) Ngiyacolisa kuko konkhe lengakwenta kuwe Dlemane.
Konkhe loku akusho kutsi angisasuye umntfwanakho Dlemane. 35
LAHLETA: Ufuna kulandzani esikolweni ye Ncobile?
NCOBILE: (Ambuka) Imfundvo Mntimandze.
LAHLETA: (Amnyonkholota) Ini? Imfumdvo nobe umntfwana? Nobe kokubili?
NCOBILE: (Ngelivi lelincengako) Hhawu Bhambolunye, umntfwana sewungena
njani kulesicelo sami? Emaphutsa lengiwentile asangihlakaniphisile 40
make, angiboni kutsi ngingaphindze ngikhalakatsele kulowo mgodzi
futsi.
LAMAGAGULA: Umntfwana-ke? Utsi utawumbekaphi? Utawumyisa kaMnisi? Hhe?
NCOBILE: (Ashaya umchino kancane) Cha kute umntfwana lotakuya kaMnisi
make. Ngicela kutsi naye ungibhasobhele yena Dlemane. Njengobe 45
sengike ngasho, emaphutsa ayitolo angente ngabe sihlakaniphi
sakusasa Mntimandze. (Amntjontje)
LAMAGAGULA: Hhawu! Hha-wu! Hhawu! Nangu Ncobile angihlolela bo! Mine
bengitsi ucela sandla, kantsi ufuna umkhono wonkhe! Kahle
kungitjela insambatseka wena lilanga libalele. (Ambuke) Asusho 50
Ncobile, kona lokwelihuzu kwatsi nakucedza kukucosha kona kwase
kushona kuphi? (Abuke luswane anikine inhloko) Mine-ke ntfombi
kwangisita ngobe bengivele ngikwenyanya. (Abuke luswane futsi)
NCOBILE: (Ngelekuncenga) Hheyi Mntimandze angati kutsi usho bani nawutsi
ulihuzu ngobe mine angatani nemahuzu. 55

[Likhasi 169–171]

15.1 Lenkhulumo legcanyisiwe ekucaleni kwaletheksthi lengenhla iveta LaHleta


ungumuntfu lonjani? (2)

15.2 Letingcoco taNcobile naLaHleta letikuletheksthi lengenhla tiveta luphi luhlobo


lweludvweshu? Usho ngani? (2)

Emalungelo agodliwe Phenya


Siswati Lulwimi Lwasekhaya (HL)/P2 27 DBE/Inkhwekhweti/Inhlaba 2024
SC/NSC Confidential

15.3 Liphimbo laLaHleta lehluke ngani kunelaNcobile kuletheksthi lengenhla?


Chaza. (2)

15.4 Yini lengenta bafundzi baheheke emva kwekufudza letheksthi lengenhla? (2)

15.5 Ngukuphi lokungenta letheksthi idlaleke njengemdlalo wemoya longadlalwa


emsakatweni? (2)

15.6 Indlela Ncobile latiphatsa ngayo kulomdlalo yehlukile yini kulolusha


lwalamuhla? Chaza. (2)

15.7 Letheksthi iyitfutfukisa ngayiphi indlela ingcikitsi yalomdlalo? (2)

15.8 Kubangelwa yini kutsi kutsiwe lomdlalo usenamisi? Nika KUBILI. (2)

15.9 Lenkhulumo yaLaHleta 'Hamba uyekubhalisa esikolweni salabadzala,


angitsi sikhona lapha! Natsi sabukabuka khona sikhanyisa ngesiphefu',
ingaba naliphi ligalelo emmangweni lesiphila kuyo? (2)

15.10 Umlandzi walomdlalo lotsi Kutawuba Njalo ungumlandzi longusatikonkhe.


Vumela nobe uphikise lombono. (2)

15.11 Yini lekujabulisako ngemdlali longuLaMagagula kulomdlalo wonkhe? Bhala


KUBILI. (2)

15.12 Bhala tigameko letitsintsa Hleta letibufakazi bekutsi abenemona futsi avimba
labanye ngenhloso yekutsi bangaphumeleli emphilweni kungako aphetse
kabi. (3)
[25]

Emalungelo agodliwe Phenya


Siswati Lulwimi Lwasekhaya (HL)/P2 28 DBE/Inkhwekhweti/Inhlaba 2024
SC/NSC Confidential

UMBUTO 16: UMBUTO LOYINDZABAMBHALO

LAMI LISIPHETFO – JJ Thwala

Inhloso yembhali kuye kube kwedlulisa tifundvo letitsite kutetsamelilwati. Bhala


indzabambhalo ucoce ngetigameko letesekela letifundvo letilandzelako letitfolakala
kulomdlalo.

 Kukhetsa bantfu lewutawusebentisana nabo ngekwetsembeka.


 Kungahloniphi umholi kungakwenta utitfole usenkingeni.
 Kuhle kucela teluleko nekungatsatsi tintfo ngemawala uma ungumholi.

Budze bemphendvulo yakho abube ngemagama la-340 kuya kula-390. [25]

UMBUTO 17: IMIBUTO LEMIFISHA

LAMI LISIPHETFO – JJ Thwala

Fundza letheksthi leyincenye yemdlalo bese uphendvula imibuto lelandzelako.

ITHEKSTHI F

(Somhlolo uhleti netindvuna takhe letimbili: Nsibandze naSikhunyana.)

SOMHLOLO: Ngiyajabula kuba nani tindvuna tami. Ngifuna sihlolisise indlela


lesesiyihambile naleyo lesisalele.
NSIBANDZE: Siyatfokota natsi Ngwenyama yesive. Kumele sibuyekete
lokusemuva, sibuye sibuke embili. 5
SOMHLOLO: Yonkhe imphumelelo lengibe nayo ibe khona ngenca yekutinikela
kwenu ekusebenteni ngekutimisela. Ngiyabonga kakhulu! Sengatsi
nalabaphasi banganipha tinhlanhla nonkhe tindvuna tami. Indlela
lesibambisene ngayo ungatsi sitalwa ngumtali munye.
Ningebanaketfu. Babe Ndvungunya wangishiya etandleni tenu. 10
Nsibandze: mahle emavi akho Ngwenyama. Sitimisele kuwa sivuka
nawe. Lesikwentako nyalo kuyawukuba umlandvo loyawuhlale
ukhunjulwa njalo.
SIKHUNYANA: Tsine sisebentela sive Ngwenyama. Sifuna kusibona
sidlondlobala kuze sifane naletinye tive. INgwenyama yetfu 15
siyawuyisekela sisebentise onkhe emakhono lesinawo kutsi
iphumelele kuphatsa sive saNdvungunya.
SOMHLOLO: Sesitincamulile tinkhalo letindze naletimfisha sakha buhlobo. Noko
siphumelele kukwenta loko. Kusele Mabhula lokumele sicabangisise
kutsi sitawusondzela njani kuye. Kusele naMahubhulu logucuke 20
wavuka inja lebovu.
NSIBANDZE: Babili bantfu lokumele sicondzane nabo ngco. Ngulaba labashiwo
yinkhosi. Bayingoti bobabili.
SIKHUNYANA: Yekelani kudlala bo! Mahubhulu ucale nini kuba yingoti?

Emalungelo agodliwe Phenya


Siswati Lulwimi Lwasekhaya (HL)/P2 29 DBE/Inkhwekhweti/Inhlaba 2024
SC/NSC Confidential

SOMHLOLO: Nguwe wedvwana longati ndvuna yami. Uma singasukumi 25


masinyane, umbuso lo utawucembuka kabili. Mahubhulu sewutfole
balandzeli bakhe lapha kulelive labangahambisani nenchubo yami
yekubusa ngekuthula.
NSIBANDZE: Tsine siyakha, Mahubhulu uyabhidlita. Kumele siphume nesincumo
sinye lamuhla kutsi kumele entiweni kuze konkhe kuhambe kahle. 30
SIKHUNYANA: Nise nahlala phasi naye nambonisa kutsi loku lakwentako kusiletsela
titsa?
SOMHLOLO: Kuhlalwe phasi naye kanyenti wasehlula. Hheyi, iyakwati kucinisa
inhloko leya ndvodza. Ilibeka livakale lekutsi kuyawugcina yona.
Konkhe loku lesikwentako kudlala nje. 35
NSIBANDZE: Ngusiphi sigwebo lenisibona kutsi simfanele, lesitawukwenta
nalabanye labefisa kumlandzela bangabe basamlandzela?
SIKHUNYANA: Tinyenti tigwebo letingakhishwa ticondzane naMahubhulu, kepha-ke
asicale siyewucwaninga kutsi lolukhula lwakhe selumile kangakanani;
butsi bakhe sebudliwe bantfu labangaki; umlilo wakhe sewotsiwe 40
linani lelingakanani.
SOMHLOLO: Mahle lawa mavi. Kumele sicale ngakuphi? Sicale kuMabhula nome
kuMahubhulu?
NSIBANDZE: Asicale kuMahubhulu ngobe yena usedvutane natsi bese sendlulela
kuMabhula. 45
SIKHUNYANA: Asicaleni khashane bese sibuya edvute.

[Likhasi 56–57]

17.1 Lenkhulumo legcanyisiwe ekucaleni kwaletheksthi lengenhla iveta Somhlolo


ungumuntfu lonjani? (2)

17.2 Catsanisa indlela inkhosi Somhlolo lebusa ngayo kanye nendlela lekubuswa
ngayo live leNingizimu Afrika. (2)

17.3 Yini leyenta liphimbo lebadlali labakuletheksthi lengenhla libe phasi? (2)

17.4 Yini lengenta bafundzi baheheke emva kwekufudza letheksthi lengenhla? (2)

17.5 Ngukuphi lokungenta letheksthi idlaleke njengemdlalo wemoya longadlalwa


emsakatweni? (2)

17.6 Indlela Mahubhulu latiphatsa ngayo kulomdlalo yehlukile yini kuloku


lokwenteka kutembusave kulelive leNingizimu Afrika? Sekela imphendvulo
yakho. (2)

17.7 Letheksthi iyitfutfukisa ngayiphi indlela ingcikitsi yalomdlalo? Chaza. (2)

17.8 Kubangelwa yini kutsi kutsiwe lomdlalo uyimbangalusizi? Nika KUBILI. (2)

17.9 Lenkhulumo yaSikhunyane lecindzetelwe ingaba naliphi ligalelo emmangweni


lesiphila kuyo? (2)

Emalungelo agodliwe Phenya


Siswati Lulwimi Lwasekhaya (HL)/P2 30 DBE/Inkhwekhweti/Inhlaba 2024
SC/NSC Confidential

17.10 Umlandzi walomdlalo lotsi 'Lami Lisiphetfo' ngumlandzi longusatikonkhe.


Vumela nobe uphikise lombono. (2)

17.11 Yini lekujabulisako ngaSomnjalose unina wenkhosi kulomdlalo wonkhe?


Bhala KUBILI. (2)

17.12 Bhala tigameko LETINTSATFU letitsintsa Mahubhulu letibufakazi bekutsi


abenemona angayifiseli lokuhle inkhosi Somhlolo lokumente waphetsa kabi
emphilweni. (3)
[25]

SAMBA SESIGABA C: 25
SAMBA SAKO KONKHE: 80

Emalungelo agodliwe

You might also like