Chapter 6 163

Chapter 6

WORM DRIVE

Geometrical Parameters, Forces, Efficiency

Example 6.1 The transmission system consists of a pair of helical spur gears and a
worm drive as shown in Figure 6.1 (transmits motion and power from gear 1 to
worm gear 4). Given that the worm is made of steel and the worm gear is from
copper, the gear ratio of the worm transmission u34 = 20, the number of revolutions
of worm 3 is n3 = 600 rpm. Identify:
a) Parameters of the worm transmission (z3, z4, q and module m) if the center
distance a34 = 200mm is given and the worm gear is uncorrected.
b) Direction of force acting on gears, worms and worm gears.
c) Sliding speed vs, alternative friction angle ' and worm transmission

efficiency.
Figure 6.1

Solutions
a) Select number of threads z3 = 2 with speed ratio u = 20. Number of teeth
of worm gear z4 = 20.2 = 40.
Calculate the the worm diameter factor q  0,26z2 = 10,4, select q = 10. from
here infer: m = 2aw/(z2 + q) = 2.200/(40+10) = 8, we choose m = 8 mm by
standard serie. Center distance: aw = 8(40 +10)/2 = 200 mm.
Determine the main dimensions of the drive:

Exercises of machine elements Nguyen Huu Loc

164 CHÖÔNG 6

Geometrical Parameters Formula

Worm
Pitch diameter d1 = mq = 8.10= 80 mm
Tip (outside) diameter da1 = d1 + 2m = 96 mm
Root diameter df1 = d1 – 2,4m = 60,8 mm
z
Lead angle   = arctan 1 = 11,31o
q
The length b1 of the threaded b1  (C1 + C2z2)m = (11 + 0,06.40)8 = 107,2
portion of the worm mm
Worm Gear
Pitch diameter d2 = mz2 = 8.40 = 320 mm
The large worm gear da2 = m(z2 + 2) = 8(40 + 2) = 336 mm
diameter
Root diameter df2 = m(z2 – 2,4) = 8(40 – 2,4) = 300,8 mm
Center distance aw = 0,5m(q + z2) = 0,5.8(10 + 40) = 200 mm
The largest worm gear daM2  da2 + 6m/(z1 + 2) = 336 + 6.8/(2 + 2) = 528
diameter mm
Face width b2 b2  0,75da1 = 0,75.96 = 72 mm

b) Direction of force acting on gears, worms and worm gears in Figure 6.2.

Figure 6.2
c) Sliding volocity:
Chapter 6 165

mq
vs  z12  q 2
19100
8.600
 22  102  2, 51 m/s
19100

Worm transmission efficiency  by formula (7.9) [10]:

tan 11, 31
  0, 95  0, 805
tan(11, 31  1, 97)

Where alternative friction angle ’ can look up table 7.5 [10] or calculate by the
formula: ’ = arctanf’= arctan(0,048/vs0,36) = 1,97o.
Example 6.2 Transmission system for loads chain (Fig. 6.3) includes: I- Electric
motor; II- V- belt transmission; III- Double-stage reducer worm - spur gear; IV-
Chain coupling; V- Chain load. Given data: Peripheral force on loads chain , F =
8000 N; Number of teeth of drive sprocket loads chain; z = 11 teeth; loads chain
pitch pc = 110 mm. Given that the number of revolutions of the motor shaft is n =
1440 rpm. V - belt drive ratio ud = 2. Number of worm threads and worm gear
teeth: z1 = 2, z2 = 40 and number of teeth of spur gears: z3 = 32, z4 = 64. spur gear
module mn = 4 mm, worm m = 4 mm, the worm diameter factor q = 10. Pressure
angle α = 20o. Identify:
a) Velocity v of the loads chain, m/s.
b) Direction of forces acting on gears and worms.
c) Given a = 200 mm, find the helix angle  for gear pair 3-4. Assuming the
efficiency of the bearings and the gear drive is 1, determine the values of the forces
acting on gears 3 and 4.
d) Determine the sliding velocity vs worm drive (figure, formula and value).
e) Calculate the efficiency of the worm drive when the coefficient of friction on the
threaded contact surface f' = 0,10. Explain why as the lead angle increases, the
transmission efficiency increases.

Figure 6.3
Exercises of machine elements Nguyen Huu Loc
166 CHÖÔNG 6

Solutions:
a) Rotational speed of loads chain:
nxt = ndc/uch = 1440/80 = 18 vg/ph
Speed ratio of transmission system:
uch = ud utvubr = 2. (40/2).(64/32)
uch = 80
Pheripheral velocity of loads chain:
Dn xt
v
60000
zpc n xt 11.110.18
v  = 0,363 m/s.
60000 60000
b) Direction of forces acting on gears and worms (Fig. 6.4).

Figure 6.4
c) Given a = 200 mm, find the helix angle  for gear pair 3-4.
Assuming the efficiency of the bearings and the gear train is 1, determine the value
of the force acting to the gear drive 3 and 4.
- Helix angle:
m  z  z2 
  arccos n 1
2a w
4(32  64)
  arccos  16, 26o
2.200
- Torque in loads chain shaft:

Fzpc .103 8000.11.110.103

T  = 1540,621 Nm
2 2
- Torque on gear shaft:
Chapter 6 167

T 1540, 621
Tbr3   =770,311Nm
u br 2

- Peripheral force Ft3 (dw3  dw):

2T cos 
Ft3  .103  Ft4
mz3

2.770, 311.103 cos16, 26

Ft3  = 11554,7N
4.32
- Radial forces Fr:
F tan 
Fr3  Fr4  t3
cos 
11554, 7 tan 20
Fr3  Fr4   4380, 8N
cos16, 26
- Axial forces Fa:
Fa3  Fa4  Ft3 tan 
Fa3  11554, 7 tan 16, 26  3370,1 N.

d) Determine the sliding velocity vs worm drive

v1
vs  v12  v22 
cos 

1 z2  q2
Reply  1  tan2   1
cos2  q2
d1n1 qmn1
and v1  
60000 60000
mn1
we have vs  z12  q 2
19100

4.720
vs  22  102  1, 54m / s
19100

Exercises of machine elements Nguyen Huu Loc

168 CHÖÔNG 6

Hình 6.5
e) Calculate the efficiency of the worm drive when the coefficient of friction
on the threaded contact surface f' = 0,10.
The worm transmission efficiency is determined by the formula:
tan 


tan   , 
Taking into account the power loss due to oil stirring, friction in the
bearing..., we add to the above formula the value 0,90,95:
tan 
  (0, 9...0, 95)

tan   , 
where: ’ - alternative friction angle ’ = arctanf ’= 5,71o with f ’ = 0,1 is alternative
friction coefficient.
Lead angle  = arctan(z1/q) = 11,3o
tan 11, 3
   0, 9 ... 0, 95  0, 59 ... 0, 62
tan(11, 3  5, 71)
To increase efficiency in worm gear increases the lead angle  by using
multiple threads. However, in practice, the thread angle is rarely more than 20o,
because if it is increased, the efficiency increase is negligible and the thread
fabrication will be more complicated.
First derivative of efficiency:
'
 tan   sin 2     '  sin 2
  
 tan     '  2 cos2     ' sin2 
With the actual values of , ’ then 90o > 2( + ’) > 2, so the efficiency
derivative is always positive, so the efficiency increases with increasing .

DESIGN CALCULATION BY CONTACT STRENGTH

Chapter 6 169

Example 6.4 Calculate the worm transmission according to the figures: T max = T =
520 Nm, the load varies as shown in Figure 6.6. The drive works for 3 years.
Working coefficient in a day Kng = 0.25, coefficient working in a year Kn = 0.33.
Speed ratio u = 23.5, rotational speed n2 = 63 rpm. Drive working in reverse.
T
Baùnh vít Truïc vít T

0,5T

0,1T
0,1t 0,5t 0,4t

Figure 6.6
Solutions:
1) We choose the bronze material of the worm gear BrSnP10 - 1 with
b = 260 MPa, ch = 150 MPa; worm from steel C45 with b = 700 MPa, ch
= 350 MPa, hardness 250 … 300 HB, polished; calculated load factor K = 1,3.
Maximum overload torque limited by (safety) clutch T qt = 2T 2max.
2) Choose number of threads z1 = 2 depends on u = 23,5
Then: z2 = z1.u = 47 teeth.
q
Ratio  0, 22 ... 0, 4, then q  10, 34 ...18, 8
z2

According to the standard serie: q = 10.

3) Calculate allowable stress:
Equivalent number of cycles:
4
 T2i 
NHE  60n2    ti
 T2 max 
with t1 = 0,1Lh; t2 = 0,5Lh; t3 = 0,4Lh và
Lh = 5.365.24.Kng.Kn = 5.365.24.0,25.0,33 = 3613,5 hours
NHE = 60.63[14.0,1 + 0,54.0,5 + 0,14.0,4 ]3613,5 = 1,79.106

107 107
H   0, 76b 8 CV  0, 76.2608  245 MPa.
NHE 1, 79.106
4) Center distance:

Exercises of machine elements Nguyen Huu Loc

170 CHÖÔNG 6

2
 q  3  5400  KT2
aw  1    
 z2    H   (q / z2 )

2
 10  3  5400  1, 3.520
 1     .  139, 7 mm
 47   245  (10 / 47)

According to the standard value: aw = 140 mm.

2a w 2.140
5) Module: m    4, 91 mm
q  z2 10  47
m = 5 mm.
6) The tool displacement Theo tiêu chuẩn chọn factor:
aw 140
x  0, 5  q  z2    0, 5 10  47   0, 5
m 5
This value is within the allowable range: 0,7  x  –0,7.
7) Check teeth according to the bending strength according to the formula:
YF2K F Ft2
F    F 
1, 3m2q

2T21 max .103 2.520.103

With: Ft2    4420 N
m.z2 5.47
The tooth form factor is determined by the number of equivalent teeth:
z2 47
zv2    48, 88 teeth
3 3
cos  cos 11, 31

z 2
with: tan   1   0, 2 we have   11, 31o
q 10
The tooth form factor depends on zv2: YF2 = 1,48
Allowable bending stress [F]

106
F   (0, 25ch  0, 08b )9 MPa
NFE
9
T 
where: NFE  60n2   21 max  t i
 T2i 
Chapter 6 171

with: t1 = 0,1Lh; t2 = 0,5Lh; t3 = 0,4Lh và Lh = 3613,5 giờ

NFE = 60.63[19.0,1 + 0,59.0,5 + 0,19.0,4 ]3613,5 = 1,379.106

106
 F   (0, 25 ch  0, 08  b ) 9
NFE

106
 (0, 25 .150  0, 08 . 260)9  56, 3 MPa
1, 379.106
Bending stress on worm gear:
1, 48.1, 3.4420
F   26, 2 MPa
1, 3.10.52

Value F = 26,2  [F] = 56,3 MPa, Therefore, the bending strength

condition is satisfied.

8) Check teeth according to overload torque:

Allowable stress at overload:

[Fqt] = 0,8ch = 0,8.150 = 120 MPa
Therefore, the overload strength condition is satisfied.
9) Worm dimensions:
- Pitch diameter:
d1 = mq = 5.10 = 50 mm
- Outside diameter:
da1 = d1 + 2(ha*m) = 50 + 2.1.5 = 60 mm
- Root diameter:
df1 = d1 – 2(ha* + c)m = 50 – 2(1 + 0,2)5 = 38 mm
- The diameter of the rolling cylinder:
dw = (q + 2x)m = (10 - 2.0,5)5 = 45 mm
- The length of the threaded portion of the worm:
b  (11 + 0,06z2)m + 25 = (11 + 0,06.47)5 + 25 = 94,1  95 mm
- Pitch and the lead of the worm:
p = m = 3,14.5 = 15,7 mm

Exercises of machine elements Nguyen Huu Loc

172 CHÖÔNG 6

pz = pz1 =15,7.2 = 31,4 mm.

10) The worm gear dimensions are determined according to the following
formulas:
- Pitch diameter:
d2 = mz2 = 5.47 = 235 mm
- The throat diameter:
da2 = d2 + 2m(1 + x) = 235 + 2.5(1 – 0,5) = 240 mm
- Root diameter of worm gear:
df2 = d2 – 2(2,2 – x)m = 235 – 2(2,2 + 0,5)5 = 208 mm
- The maximum outside diameter:
dam2  da2 + 6m(z1 + 2) = 240 + 6.(2 + 2)5 = 247,5 mm
- Face width:
b2  0,75 da1 = 0,75.60 = 45 mm.
11) Forces acting on worm and worm gear:

2T2 .103 2 . 520.103

Fa1  Ft2    4425, 5 N
mz2 5 . 47

Fr1  Fr2  Ft2 tan   4425, 5 . tan 20o  1610, 8 N

Ft1  Ft2 tan(  )  442.5, 5 tan(11, 31o  1, 67o )  1020 N

0, 048
with:  = arctanf’ = 1,67o và f ' 
vs0,36
Sliding velocity vs:
mn1 5.1475 2
vs  z12  q2  2  102  3, 94 m / s
19100 19100
0, 048
From here: f '   0, 0293 and friction angle   1, 67o.
0,36
3, 94
12) Peripheral velocity:
d1n1 mqn1 3,14.5.10.1480, 5
v    3, 87 m / s
60000 60000 60000
where n1 = u.n2 = 23,5.63 = 1480,5 rpm.
We choose the grade of accuracy 7.
Chapter 6 173

13) Check calculated factors K = Kv.K

3 3
z   47 
K   1   2  (1  X)  1    (1  0, 39)  1,12
    80 
where:
 - worm deformation coefficient,  = 86 (table 7.7 [10]);
X - the ratio of the weighted average torque to maximum torque.

X
Ttb

 T1iLhin1i . 1
T1 max  Lhin1i T1 max
Since the number of worm revolutions is constant and the torque-to-worm
ratio is equal to the torque-to-worm gear ratio:
T2i L
X T . hi  1.0,1  0, 5.0, 5  0,1.0, 4  0, 39
21 max Lh

If vs  3,94 m/s then velocity (dynamic) factor Kv = 1 … 1,3; We choose

1,1.
When : K = Kv.K = 1,1.1,18 = 1,298  K = 1,3.
14) Efficiency of worm drive:
tan  tan 11, 31o
  0, 96  0, 96  0, 833
tan      tan(11, 31o  1, 67o )
15) Check worm body for strength:
Distance between two bearings l = d2 = 235 mm
32ME
F1 
d 3f1
2 2
F l F l F d 
32  t1    r1  a1 1   0, 75T12
 4   4 4 

d 3f1
2 2
 1020.235   1610, 8.235 4425, 5.50  2
32       0, 75.26563, 8
 4   4 4 

.383

 29, 7 MPa   F1   70 MPa

where:
Exercises of machine elements Nguyen Huu Loc
174 CHÖÔNG 6

2
ME  MF  0, 75T12  M2x  M2y  0, 75T12

2 2
F l F l F d 
  t1    r1  a1 1   0, 75T12
 4   4 4 

T 520
T1  2   265, 638 Nm .
u 23, 5.0, 833
16) Test according to stiffness:

l3 Ft1
2 2
 Fr1 2352 10202  1610, 82
f  
48EJe 40.2,1.105.1, 38.105
 0, 0178 mm  [f ]  0, 01.m  0, 01.5  0, 5 mm

d4f1  da1 
where: Je   0, 375  0, 625. 
64  d f1 

3,14.384  60  5 4
  0, 375  0, 625.   1, 38.10 mm .
64  38 
17) Check working temperature:
Tn 265, 638.1480, 5
P1  1 1   4,1 kW
9550 9550
1000P1 1   1000.4,1 1  0, 83
t  to   20   67, 9o C
K T A 1    16.0, 7 1  0, 3

with the heat transfer coefficient KT chosen as 16 W/(m2.oCheat dissipation surface

area (free surface of the housing from which heat is removed to cool the drive) A
= 20aw1,7= 20.0,141,7= 0,7 m2. But t < 95oC so the thermal condition is satisfied.

BÀI TẬP
Thông số hình học, lực tác dụng, hiệu suất
Bài 6.8 Trục vít có số mối ren là z1 = 2, số răng bánh vít z2 = 58, môđun m
= 8 mm, hệ số đường kính q = 12,5. Tính toán các kích thước chủ yếu bộ truyền
trục vít.
Bài 6.9 Xác định các kích thước của bộ truyền trục vít, biết rằng khoảng cách trục
tiêu chuẩn aw = 160 mm, tỉ số truyền u = 31,5. Theo điều kiện bền môđun m ≥ 8
mm, hệ số đường kính trục vít q = 8. Trục vít được mài bóng, tôi và có một mối
ren.
Chapter 6 175

Bài 6.13 Bộ truyền trục vít truyền công suất P 1 = 1 kW, số vòng quay n1 = 720
vg/ph, số mối ren z1 = 4 và đường kính vòng chia d1 = 50 mm. Bánh vít có số
răng z2 = 32 và m = 5 mm. Xác định hiệu suất bộ truyền và mất mát công suất do
ma sát.
Bài 6.14 Bộ truyền trục vít (H.6.9) có ren trái truyền công suất P1 = 5 kW, số vòng
quay n1 = 720 vg/ph. Các thông số hình học: z1 = 2, z2 = 40, q = 10 và m = 5 mm.
Bánh vít được lắp trên các ổ A và B, giả sử ổ A tiếp nhận hoàn toàn lực dọc trục.
Xác định:
a) Phương chiều và giá trị các lực tác tác dụng.
b) Phản lực tại các ổ A và B.

60

60 B

Hình 6.9

Bài 6.15 Hộp giảm tốc bánh răng - trục vít được sử dụng để truyền chuyển động từ
động cơ cho trục thang máy (H.6.10). Tương ứng với tỉ số truyền bộ truyền trục vít
u34 = 20, số vòng quay bánh vít nIII = 37 vg/ph, mômen xoắn trên trục bánh vít TIII =
1000 Nm và vật liệu bánh vít là đồng thanh, theo độ bền tiếp xúc tính được khoảng
cách trục aw = 200 mm, phù hợp với yêu cầu kết cấu. Yêu cầu:

Exercises of machine elements Nguyen Huu Loc

176 CHÖÔNG 6

Ñeán truïc thang maùy

Töø truïc ñoäng cô

Truïc III Truïc I

Truïc II

Figure 6.10
a) Viết công thức tính hệ số đường kính q. Vì sao ngoài môđun m, trong bộ
truyền trục vít còn sử dụng q?
b) Xác định các thông số ăn khớp của bộ truyền (z3, z4, q, m, góc vít ).
c) Tính hiệu suất bộ truyền trục vít.
d) Phương chiều và giá trị các lực tác dụng lên trục vít và bánh vít.
e) Nêu và giải thích các phương án bố trí và chọn ổ cho trục II.

Bài 6.17 Hệ thống truyền động như Figure 6.12a với 1, 2– bánh răng trụ răng
nghiêng có môđun m; 3, 4– trục vít – bánh vít có môđun m; 5, 6– đĩa xích dẫn và bị
dẫn. Cho biết số vòng quay trục I là n1 = 1440 vg/ph. Số răng các bánh răng: z1 =
18, z2 = 45, z3 = 2, z4 = 32, z5 = 19, z6 = 57. Môđun các cặp bánh răng như nhau.
Góc ăn khớp các cặp bánh răng  = 20 o. Xác định:
a) Số vòng quay trục thùng trộn.
b) Phương và chiều các lực tác dụng lên các bộ truyền.
c) Phân tích lực tác dụng lên các bộ truyền Figure 6.12b (ren phải).
Chapter 6 177

Ñoäng Cô

Thuøng troän nh

ch
a) b)
Figure 6.12

Ứng suất cho phép và khả năng tải

Bài 6.18 Bánh vít chế tạo từ đồng thanh Br SnP10-1 có ứng suất tiếp xúc cho phép
[H] = 225 MPa với số chu kỳ ứng suất NHE = 107, ứng suất uốn cho phép [F] = 72
MPa khi NFE = 106. Xác định ứng suất tiếp xúc và ứng suất uốn cho phép khi NHE
và NFE  2,6.108.
Tính toán thiết kế
Bài 6.26 Hệ thống dẫn động thang nâng hàng (H.6.15) gồm: 1- Động cơ điện; 2-
Bộ truyền đai thang; 3- Hộp giảm tốc trục vít một cấp; 4- Khớp nối; 5- Tang trống
của thang nâng hàng. Tính toán bộ truyền trục vít với các số liệu làm việc sau đây:
Công suất yêu cầu trên trục bánh vít P2 = 7 kW, số vòng quay bánh vít n2 = 48
vg/ph, số vòng quay trục vít n1 = 1440 vg/ph. Bộ truyền làm việc liên tục, không
đảo chiều, tải trọng tĩnh. Thời gian phục vụ Lh = 7500 giờ.

Exercises of machine elements Nguyen Huu Loc

178 CHÖÔNG 6

Figure 6.15

Bài 6.27 Bộ truyền trục vít (H.6.15) có tỉ số truyền u = 12, số vòng quay trục vít n1
= 1050 vg/ph, công suất trên trục vít P1 = 3 kW.
Bánh vít chế tạo từ đồng thanh với ứng suất tiếp xúc cho phép [H] = 250
MPa, hệ số tải trọng tính K H = 1,1. Yêu cầu:
a) Chọn sơ bộ hiệu suất . Tính mômen xoắn bánh vít T2.
b) Chọn z1, z2 và q. Tính aw và chọn môđun m.
Bài 6.29 Bộ truyền trục vít (H.6.16a) có tỉ số truyền u = 20, số vòng quay trục vít
n1 = 1480 vg/ph, công suất trên trục vít P1= 7,5 kW. Bánh vít chế tạo từ đồng thanh
với ứng suất tiếp xúc cho phép [H] = 160 MPa, hệ số tải trọng tính KH = 1,15. Yêu
cầu:
a) Chọn sơ bộ hiệu suất . Tính mômen xoắn trên bánh vít T2.
b) Chọn z1, z2 và q. Tính aw và chọn môđun m.
c) Xác định chiều quay bánh vít 2 và lực dọc trục tác dụng lên trục vít 1. Khi
thay đổi vị trí trục vít như Figure 6.16b thì chiều quay bánh vít 2 và lực dọc trục tác
dụng lên trục vít 1 thay đổi như thế nào?
Chapter 6 179

a) b)
Figure 6.16

Bài 6.32 Tính toán thiết kế bộ truyền trục vít của cơ cấu nâng thang máy (hoặc tời
điện) (H.6.18). Lực vòng trên puly dẫn dây cáp (trục của puly cũng là trục của bánh
vít) Ft = 3000 N, vận tốc vòng v = 0,7 m/s, đường kính puly D = 500 mm. Số vòng
quay trục vít n1 = 900 vg/ph. Tổng thời gian làm việc Lh = 10000 giờ. Bộ truyền
không đảo chiều.
D

Ft

Figure 6.18

Exercises of machine elements Nguyen Huu Loc

180 CHÖÔNG 6

Bài tập 6.4

1) Ta chọn vật liệu vành bánh vít đồng thanh BrSnP10 - 1 với b = 260 MPa,
ch = 150 MPa; trục vít từ thép C45 với b = 700 MPa, ch = 350 MPa, với độ
rắn 250 … 300 HB, được mài bóng; hệ số tải trọng tính K = 1,3. Mômen qu á
tải lớn nhất được giới hạn bởi ly hợp an toàn T qt = 2T 2max.
2) Chọn số mối ren z1 = 2 với lý do u = 23,5
Cho nên: z2 = z1.u = 47 răng.
q
Tỉ số  0, 22 ... 0, 4, suy ra q  10, 34 ...18, 8
z2
Theo tiêu chuẩn chọn q = 10.
3) Tính ứng suất cho phép:
Số chu kỳ ứng suất tương đương:
4
 T2i 
NHE  60n2    ti
 T2 max 
với t1 = 0,1Lh; t2 = 0,5Lh; t3 = 0,4Lh và
Lh = 5.365.24.Kng.Kn = 5.365.24.0,25.0,33 = 3613,5 giờ
NHE = 60.63[14.0,1 + 0,54.0,5 + 0,14.0,4 ]3613,5 = 1,79.106

107 107
H   0, 76b 8 CV  0, 76.2608  245 MPa.
NHE 1, 79.106
4) Khoảng cách trục:
2
 q  3  5400  KT2
aw  1    
 z2    H   (q / z2 )

2
 10  3  5400  1, 3.520
 1     .  139, 7 mm
 47   245  (10 / 47)

Theo tiêu chuẩn chọn aw = 140 mm.

2a w 2.140
5) Môđun: m    4, 91 mm
q  z2 10  47
Theo tiêu chuẩn chọn m = 5 mm.
6) Hệ số dịch chỉnh:
Chapter 6 181

aw 140
x  0, 5  q  z2    0, 5 10  47   0, 5
m 5
Giá trị này nằm trong khoảng cho phép: 0,7  x  –0,7.
7) Kiểm tra răng theo độ bền uốn theo công thức:
YF2K F Ft2
F    F 
1, 3m2q

2T21 max .103 2.520.103

với: Ft2    4420 N
m.z2 5.47
Hệ số dạng răng xác định theo số răng tương đương:
z2 47
zv2    48, 88 raêng
3 3
cos  cos 11, 31

z 2
với: tan   1   0, 2 suy ra   11, 31o
q 10
Hệ số dạng răng phụ thuộc zv2: YF2 = 1,48
Ứng suất uốn cho phép [F]

106
F   (0, 25ch  0, 08b )9 MPa
NFE
9
T 
trong đó: NFE  60n2   21 max  t i
 T2i 
với: t1 = 0,1Lh; t2 = 0,5Lh; t3 = 0,4Lh và Lh = 3613,5 giờ
NFE = 60.63[19.0,1 + 0,59.0,5 + 0,19.0,4 ]3613,5 = 1,379.106

106
 F   (0, 25 ch  0, 08  b ) 9
NFE

106
 (0, 25 .150  0, 08 . 260)9  56, 3 MPa
1, 379.106
Ứng suất uốn trên bánh vít:
1, 48.1, 3.4420
F   26, 2 MPa
1, 3.10.52

Exercises of machine elements Nguyen Huu Loc

182 CHÖÔNG 6

Giá trị F = 26,2  [F] = 56,3 MPa, do đó điều kiện bền uốn được
thỏa.
8) Kiểm tra răng theo mômen quá tải:
T2qt 2T21 max
Fqt  F  26, 2.  52, 4 MPa
T2 max T21 max

Ứng suất cho phép khi quá tải:

[Fqt] = 0,8ch = 0,8.150 = 120 MPa
do đó điều kiện bền khi quá tải được thỏa.
9) Kích thước trục vít
- Đường kính vòng chia:
d1 = mq = 5.10 = 50 mm
- Đường kính vòng đỉnh:
da1 = d1 + 2(ha*m) = 50 + 2.1.5 = 60 mm
- Đường kính vòng đáy:
df1 = d1 – 2(ha* + c)m = 50 – 2(1 + 0,2)5 = 38 mm
- Đường kính vòng lăn:
dw = (q + 2x)m = (10 - 2.0,5)5 = 45 mm
- Chiều dài phần cắt ren trục vít:
b  (11 + 0,06z2)m + 25 = (11 + 0,06.47)5 + 25 = 94,1  95 mm
- Bước ren và bước xoắn ốc:
p = m = 3,14.5 = 15,7 mm
pz = pz1 =15,7.2 = 31,4 mm.
10) Kích thước bánh vít được xác định theo các công thức sau:
- Đường kính vòng chia:
d2 = mz2 = 5.47 = 235 mm
- Đường kính vòng đỉnh trung bình các răng bánh vít:
da2 = d2 + 2m(1 + x) = 235 + 2.5(1 – 0,5) = 240 mm
- Đường kính vòng đáy trung bình các bánh vít:
df2 = d2 – 2(2,2 – x)m = 235 – 2(2,2 + 0,5)5 = 208 mm
- Đường kính lớn nhất của bánh vít:
Chapter 6 183

dam2  da2 + 6m(z1 + 2) = 240 + 6.(2 + 2)5 = 247,5 mm

- Chiều rộng vành răng bánh vít:
b2  0,75 da1 = 0,75.60 = 45 mm.
11) Tải trọng tác dụng khi ăn khớp:

2T2 .103 2 . 520.103

Fa1  Ft2    4425, 5 N
mz2 5 . 47

Fr1  Fr2  Ft2 tan   4425, 5 . tan 20o  1610, 8 N

Ft1  Ft2 tan(  )  442.5, 5 tan(11, 31o  1, 67o )  1020 N

0, 048
với:  = arctanf’ = 1,67o và f ' 
vs0,36
Vận tốc trượt vs:
mn1 5.1475 2
vs  z12  q2  2  102  3, 94 m / s
19100 19100
0, 048
từ đây: f '   0, 0293 vaø goùc ma saùt   1, 67o.
0,36
3, 94
12) Vận tốc vòng
d1n1 mqn1 3,14.5.10.1480, 5
v    3, 87 m / s
60000 60000 60000
trong đó n1 = u.n2 = 23,5.63 = 1480,5 vg/ph.
Ta chọn cấp chính xác động học 7.
13) Kiểm tra hệ số tải trọng tính K = Kv.K
3 3
z   47 
K   1   2  (1  X)  1    (1  0, 39)  1,12
    80 
trong đó:
 - hệ số biến dạng trục vít,  = 86 (theo bảng 7.7 [10]);
X - tỉ số giữa mômen xoắn trung bình và mômen xoắn lớn nhất.

X
Ttb

 T1iLhin1i . 1
T1 max  Lhin1i T1 max
Vì số vòng quay trục vít không đổi và tỉ số mômen trên trục vít bằng tỉ số

Exercises of machine elements Nguyen Huu Loc

184 CHÖÔNG 6

mômen trên bánh vít, do đó:

T2i L
X T . hi  1.0,1  0, 5.0, 5  0,1.0, 4  0, 39
21 max Lh

Khi vs  3,94 m/s thì hệ số tải trọng động Kv = 1 … 1,3; ta chọn 1,1.
Khi đó: K = Kv.K = 1,1.1,18 = 1,298  K = 1,3.
14) Hiệu suất bộ truyền:

tan  tan 11, 31o

  0, 96  0, 96  0, 833
tan      tan(11, 31o  1, 67o )
15) Kiểm tra thân trục vít theo độ bền
Khoảng cách giữa hai ổ l = d2 = 235 mm
32ME
F1 
d 3f1
2 2
F l F l F d 
32  t1    r1  a1 1   0, 75T12
 4   4 4 

d 3f1
2 2
 1020.235   1610, 8.235 4425, 5.50  2
32       0, 75.26563, 8
 4   4 4 

.383

 29, 7 MPa   F1   70 MPa

trong đó:
2
ME  MF  0, 75T12  M2x  M2y  0, 75T12

2 2
F l F l F d 
  t1    r1  a1 1   0, 75T12
 4   4 4 

T 520
T1  2   265, 638 Nm .
u 23, 5.0, 833
16) Kiểm tra theo độ cứng:
Chapter 6 185

l3 Ft1
2 2
 Fr1 2352 10202  1610, 82
f  
48EJe 40.2,1.105.1, 38.105
 0, 0178 mm  [f ]  0, 01.m  0, 01.5  0, 5 mm

d4f1  da1 
trong đó: Je   0, 375  0, 625. 
64  d f1 

3,14.384  60  5 4
  0, 375  0, 625.   1, 38.10 mm .
64  38 
17) Check working temperature:
Tn 265, 638.1480, 5
P1  1 1   4,1 kW
9550 9550
1000P1 1   1000.4,1 1  0, 83
t  to   20   67, 9o C
K T A 1    16.0, 7 1  0, 3

với hệ số tỏa nhiệt KT chọn bằng 16 W/(m2.oC), diện tích bề mặt thoát nhiệt A =
20aw1,7= 20.0,141,7= 0,7 m2. Vì t < 95oC nên điều kiện bền nhiệt được thỏa.

Tính toán thiết kế theo độ bền uốn

Example 6.5 Tính toán thiết kế bộ truyền trục vít để dẫn động xích tải (H.6.7):
1- động cơ điện; 2- nối trục; 3- Bộ truyền trục vít; 4- Xích tải. Xích tải có số
răng z = 20, bước xích p c = 125 mm. Lực vòng trên đĩa xích F t = 9600 N. Vận
tốc xích vx = 0,125 m/s.

Figure 6.7

Exercises of machine elements Nguyen Huu Loc

186 CHÖÔNG 6

Số vòng quay trục vít n1 = 330 vg/ph. Làm việc liên tục và không đảo chiều,
tải trọng không đổi. Vật liệu trục vít: thép C45 mài bóng, vật liệu bánh vít: gang
xám GX 18-36.

Bài giải:
1) Chọn vật liệu bánh vít là gang xám GX 18-36; trục vít - thép C45 tôi đạt
độ rắn 45 HRC được mài bóng.
2) Số vòng quay bánh vít:

60000v x 60000.0,125
n2    3 vg / ph
pc z 125.20

n1 330
Tỉ số truyền: u    110 .
n2 3
3) Công suất cần thiết trên bánh vít:
Fv 9600.0,125
P2  t x   1, 2 kW
1000 1000

4) Với số truyền u = 110 ta chọn số mối ren z1 = 1, suy ra z2 = 110 răng. Do số

răng bánh vít z2 lớn nên tính toán thiết kế theo độ bền uốn.
q
5) Giá trị hệ số đường kính q có thể chọn trong khoảng 0, 4   0, 22 , suy ra
z2
40  q  24,2. Ta chọn q = 20 theo tiêu chuẩn.
6) Vì số răng bánh vít lớn (z2 = 110 > 80 răng) nên ta tiến hành tính toán
thiết kế theo độ bền uốn:
1500YF KT2
m3
qz2 [F ]

trong đó:
K - hệ số tải trọng tính, ta chọn K = 1,1;
T2 - mômen trên bánh vít
9550P2 9550.1, 2
T2    3820 Nm
n2 3
YF - hệ số dạng răng chọn theo số răng tương đương
z2 110
zv    110, 4 raêng
3
cos  cos 2, 86o
3
Chapter 6 187

z 1
với:   arctan 1  arctan  2, 86o
q 20
Theo [10], ta chọn YF = 1,29
[F] - ứng suất uốn cho phép:
[F] = 0,12.bF = 0,12.360 = 43,2 MPa
Thay thế các giá trị trên vào công thức tính môđun m:
1500.1, 29.1,1.3820
m3  4, 4 mm
20.110, 4.43, 2
Theo tiêu chuẩn, ta chọn m = 5 mm.
7) Khoảng cách trục:
aw = 0,5m(z2 + q) = 0,5.5.(110 + 20) = 325 mm
Theo tiêu chuẩn ta chọn aw = 315 mm.
8) Hệ số dịch chỉnh răng:
aw 315
x   0, 5(q  z2 )   0, 5(20  110)   2
m 5

Do x nằm ngoài khoảng 0,7  x  –0,7, do đó ta chọn lại hệ số đường kính q =

16, khi đó aw = 0,5m (z2 + q) = 0,5.5.(110 + 16) = 315 mm. Giá trị này trùng với giá
trị tiêu chuẩn, do đó không cần dịch chỉnh.
Khi đó, góc nâng ren vít là:
1
  arctan  3, 58o.
16
9) Xác định kích thước trục vít
- Đường kính vòng chia trục vít:
d1 = mq = 5.16 = 80 mm
- Đường kính vòng đỉnh các ren trục vít:
da1 = d1 + 2m = 80 + 2.5 = 90 mm
- Đường kính vòng đáy trục vít:
df1 = d1 – 2,4m = 80 – 2,4.5 = 68 mm
- Chiều dài phần cắt ren:
b1  (11 + 0,06z2)m = (11 + 0,06.110).5 = 88 mm
Exercises of machine elements Nguyen Huu Loc
188 CHÖÔNG 6

- Bước vít:
p = m = 3,14.5 = 15,7 mm.
10) Các kích thước bánh vít
- Đường kính vòng chia:
d2 = mz2 = 5.110 = 550 mm
- Đường kính trung bình vòng đỉnh các răng của bánh vít:
da2 = d2 + 2m = 550 + 2.5 = 560 mm
- Đường kính trung bình vòng đáy của bánh vít:
df2 = d2 – 2,4m = 550 – 2,4.5 = 538 mm
- Đường kính lớn nhất của bánh vít:
daM2  da2 + 2m = 560 + 2.5 = 570 mm
- Chiều rộng vành bánh vít:
b2 = 0,75da1 = 0,75.90 = 65 mm.
11) Vận tốc trượt:
mn1 5.330
vs  q2  z12  162  12  1, 38 m / s
19100 19100
Theo giá trị vận tốc trượt, ta chọn cấp chính xác chế tạo bộ truyền là 9.
12) Hệ số ma sát:
0, 06
f'  0, 032
vs0,36

Góc ma sát:  = arctanf’ = 1,83o.

13) Ứng suất tiếp xúc:
3
5400  z2 / q  1 
H    K HK Hv T2
z2 / q  a w 
trong đó: KHv - hệ số tải trọng động, ta chọn KHv = 1,1
KH - hệ số xét đến phân bố tải trọng không đều theo chiều rộng vành
răng, KH = 1.
Thay thế các giá trị hệ số vào công thức xác định ứng suất tiếp xúc, ta thu
được giá trị:
Chapter 6 189

3
5400  110 / 16  1 
H    1.1,1.3820  200, 4 MPa
110 / 16  315 
Ứng suất tiếp xúc cho phép được xác định theo công thức (bánh vít làm bằng
gang):
[H] = 175 – 35vs = 175 – 35.1,37 = 127,05 MPa
vì H < [H], do đó điều kiện ứng suất tiếp xúc không được thỏa.
14) Kiểm tra ứng suất uốn khi quá tải:
YF Ft2qt K F
Fqt 
1, 3m2q
với:
2T2 max .103
Ft2qt 
d2

2.2.T2 .103 2.2.3820.103

   27800 N
d2 550

1, 29.27800.1,1
Fqt   75, 86 MPa
1, 3.52.16
Ứng suất uốn cho phép khi quá tải:
[F]qt = 0,6F = 0,6.180 = 108 MPa
Do đó, điều kiện ứng suất uốn được thỏa.
15) Lực tác dụng lên mối ăn khớp:

2T2 .103 2.3820.103

Fa1  Ft2    13900 N
d2 550

Fr1 = Fr2 = Ft2tan = 13900.tan20o = 5060 N

Ft1 = Fa2 = Ft2tan( + )
= 13900.tan(3,58o + 1,83o) = 1316,38N.
16) Hiệu suất hộp giảm tốc:
tan  tan 3, 58
  0, 95  0, 95  0, 63 .
tan(  ) tan(3, 58  1, 83)
Bài 6.6 Tính toán bộ truyền trục vít palăng tay (H.6.8), khả năng nâng Q =
19600 N (2 tấn). Đường kính đĩa xích dẫn d = 300 mm, đường kính đĩa xích nâng D =
220 mm. Bộ truyền hở. Vật liệu bánh vít - gang xám GX 15-32, vật liệu trục vít - thép
Exercises of machine elements Nguyen Huu Loc
190 CHÖÔNG 6

CT61 (HB = 180, b = 600 MPa, ch = 320 MPa). Trục vít một mối ren với hệ số
đường kính q = 10. Hệ số tải trọng tính K H = 1. Lực vòng trên đĩa xích F = 150
N. Hiệu suất  = 0,6. Vận tốc vòng đĩa xích truyền động v x = 0,6 m/s.
Chú ý: Do bộ truyền quay tay nên ta tính toán thiết kế bánh vít theo độ bền
uốn.

Figure 6.8
Tính nhiệt
Bài 6.7 Hộp giảm tốc trục vít có các tham số: trục vít Acsimet chế tạo từ thép
12Cr3A, độ rắn HRC 56 … 62, bề mặt làm việc các ren được mài bóng, hệ số
đường kính q = 10, số mối ren z1 = 1, môđun m = 8 mm, góc nâng ren vít  =
5o42’38’’. Bánh vít chế tạo từ đồng thanh Br SnP10-1 (b = 260 MPa, ch = 150
MPa), số răng z2 = 30, khoảng cách trục aw = 160 mm, diện tích bề mặt làm mát A
= 0,37 mm2. Khối lượng hộp giảm tốc G1 = 67 kg, khối lượng dầu bôi trơn G2 =
0,87 kg. Nhiệt dung riêng dầu bôi trơn c2 = 1,67.103 J/kgoC, nhiệt dung riêng vật
liệu hộp giảm tốc c1 = 0,5.103 J/kgoC. Hệ số tỏa nhiệt 16 W/m2.oC. Hiệu suất tính
toán  = 0,74. Số vòng quay bánh bị dẫn n 2 = 30 vg/ph. Theo điều kiện kỹ thuật
của nhà máy thì sau 13 … 14 phút, nhiệt độ đạt giá trị 130 oC, mômen xoắn trên
bánh dẫn T2 = 4700 Nm. Hệ số tải trọng tính K = 1. Xác định thời gian tính toán để
nung nóng hộp giảm tốc đến nhiệt độ giới hạn, ứng suất tiếp xúc và ứng suất uốn
trong các điều kiện này.

Bài giải:
1) Thời gian mà nhiệt độ trong hộp giảm tốc nóng lên đạt giá trị 130 oC:
Chapter 6 191

(G1c1  G 2c2 )([t max ]  t o )

LC 
Q  At m K T (1  )

(67.0, 5.103  0, 87.1, 67.103 )(130  20)


5200  0, 37.55.16(1  0, 3)1
 804, 9 giaây  13, 4 phuùt
trong đó:
Q - lượng nhiệt sinh ra trong hộp giảm tốc trong thời gian 1 giây;
G1, G2 - khối lượng hộp giảm tốc và dầu bôi trơn;
c1, c2 - nhiệt dung riêng của hộp giảm tốc và dầu bôi trơn:
c1 = 0,5.103 J/kgoC; c2 = 1,67. 103 J/kgoC
J
Q = (1 – )P1 = (1 – 0,74)20.103 = 5,2.103 (W)
s
với P1 - công suất trên trục vít, kW
P Tn 4700.30
P1  2  2 2   20 kW
 9550. 9550.0, 74
to - nhiệt độ môi trường xung quanh, to = 20oC
[t max ]  to 130  20
tm    55o C.
2 2
2) Ứng suất tiếp xúc trong bề mặt răng xác định theo công thức:
15180 T2K H 15180 T2K H
H = =
d2 d1 mz2 mq

15180 4, 7.106.1
=  484 MPa.
8.30 8.10
3) Ứng suất uốn xác định theo công thức sau:
F Y K 3, 9.104.1, 74.1
F  t2 F F   81, 6 MPa
1, 3m2q 1, 3.82.10
2T2 .103 2.4700.103
trong đó: Ft2    39000 N
mz2 8.30
YF  1, 74 vì số răng tương đương (nội suy)
z2 30
zV    31 răng.
3 o
cos  cos 5 42 ' 38 ''

Exercises of machine elements Nguyen Huu Loc

192 CHÖÔNG 6