zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¥Àz« À ¥ÀƪÀð PÁ¯ÉÃdÄUÀ¼À

¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPgÀ À ªÉâPÉ (j), zsÁgÀªÁqÀ

¥ÀzÁ¢üPÁjUÀ¼ÄÀ

UËgÀªÀ CzsåÀ PÀëgÄÀ : ²æà ©. JA. ¸Á°ªÀÄoÀ

²æà eÉ. f. ºÉUq
À É

CzsåÀ PÀëgÄÀ : ²æà CgÀ«AzÀ eÉÆò

G¥ÁzsåÀ PÀëgÄÀ : ²æêÀÄw ¥ÁªÀðw eÉ. »gÉêÀÄoÀ

²æà GzÀAiÀÄ f. PÀÄ®PÀtð
Â

PÁAiÀÄðzÀ²ð : ²æà ¥ÀPæ Á±À r. ¸ÉÆÃeÁ

ReÁAa : ²æà ªÉÊ. ¦. vÀ¼ª

À ÁgÀ

vÁ®ÆPÁ ¸ÀAWÀl£Á PÁAiÀÄðzÀ²ðUÀ¼ÄÀ

ºÀħâ½î vÁ®ÆPÀ : ²æêÀÄw £À¹ÃªÀÄ¥ÁwêÀiÁ ¸ÉÊAiÀÄåzï
²æà ©. ºÉZï. ¥Ánî
²æà «í. ¹. ¥ÀlÖt±ÉnÖ

PÀÄAzÀUÆ
É Ã¼À vÁ®ÆPÀ : ²æà J¸ï. ¦. ¨sÁ«

£Àª®
À UÀÄAzÀ vÁ®ÆPÀ : qÁ|| ºÀ£ÄÀ ªÀÄAvÀgr
À Ø zÉêÀgr
À Ø

PÀ®WÀlV vÁ®ÆPÀ : qÁ|| ²æêÀÄw wæªÃÉ t J£ï. ¸ÁªÀAvÀ

²æêÀÄw ±ÁgÀzÁ r. ºÁ¢ªÀĤ

zsÁgÀªÁqÀ vÁ®ÆPÀ : ²æà ¸ÀAdAiÀÄ ©. UÀÄqÀ¸®

À ªÀĤ
²æà gÁdPÀĪÀiÁgÀ ¨sd
À Awæ
 PÀ£ÁðlPÀ ¸ÀgPÀ ÁgÀ

G¥À¤zÉÃð±ÀPg
À À PÀbÃÉ j, ±Á¯Á ²PÀët E¯ÁSÉ (¥Àz«
À ¥ÀƪÀð) zsÁgÀªÁqÀ, f||zsÁgÀªÁqÀ

ªÀÄÄ£ÀÄßr

¥ÀjªÀvÀð£ÉAiÀÄÄ MAzÀÄ ¤¸ÀUÀðzÀ ¤AiÀĪÀÄ. (Change is the law of Nature) EAvÀºÀ

¤AiÀĪÀÄPÉÌ C£ÀÄUÀÄtªÁV ¸ÁªÀiÁfPÀ fëUÀ¼ÁzÀ £ÁªÀÅ ºÉÆA¢PÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ C¤ªÁAiÀÄð. ¸ÀªÀiÁdªÀÅ
¤vÀå ¥ÀjªÀvð À £ÉUÉ M¼À¥q À ÄÀ ªÀÅzÀÄ. F ¥ÀjªÀvð
À £ÉUÉ C£ÀÄUÀÄtªÁV £ÁªÀÅ PÀÆqÁ ºÉÆA¢PÉƼÀî¯ÃÉ ¨ÉÃPÀÄ.
±Á¯Á ²PÀët E¯ÁSÉAiÀÄÄ (¥ÀzÀ« ¥ÀƪÀð) PÀÆqÁ EAvÀºÀ ¥ÀjªÀvÀð£É¬ÄAzÀ ºÉÆgÀvÁV®è. ¥ÀzÀ«
¥ÀƪÀð ²PÀët E¯ÁSÉAiÀÄÄ ¥Àw æ ªÀµÀð ¢éwÃAiÀÄ ¦AiÀÄĹ ªÁ¶ðPÀ ¥ÀjÃPÉëAiÀÄ£ÀÄß £ÀqɸÀÄvÁÛ §A¢zÉ.
DzÀgÉ ¥À¸æ ÀÄÛvÀ PÀ£ÁðlPÀ ¸ÀPÁðgÀªÀÅ 2023-24 £Éà ¸Á°¤AzÀ ¥ÀjÃPÁë «zsÁ£ÀªÀ£ÀÄß §zÀ¯ÁªÀuÉ
ªÀiÁr «zÁåyðUÀ¼ÀÄ ºÉaÑ£À CAPÀ ¥ÀqÉzÀÄPÉƼÀî®Ä C£ÀĪÀÅ ªÀiÁrPÉÆnÖzÉ. §zÀ¯ÁzÀ ¥ÀjÃPÉëUÉ
C£ÀÄUÀÄtªÁV ¥À± æ ÉÆßÃvÀÛgÀUÀ¼À£ÀÄß ¹zÀÞ¥Àr¹ «zÁåyðUÀ½UÉ vÀ®Ä¦¸ÀĪÀ UÀÄgÀÄvÀgÀªÁzÀ dªÁ¨ÁÝj
J®è G¥À£Áå¸ÀPÀgÀ ªÉÄðzÉ. zsÁgÀªÁqÀ f¯ÉèAiÀÄ°è ¥Àæw«µÀAiÀÄzÀ°è G¥À£Áå¸ÀPÀgÀ ªÉâPÉAiÀÄ£ÀÄß
gÀa¸À¯ÁVzÉ. EAvÀºÀ ªÉâPÉAiÀÄ ªÀw¬ÄAzÀ »jAiÀÄ, C£ÀĨsÀ« ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀjtÂvÀ G¥À£Áå¸ÀPÀgÀÄ ¸ÉÃj
¸ÁPÀµÀÄÖ ¥Àj±Àª æ ÀÄ¢AzÀ ¥Àw æ CzsÁåAiÀÄzÀ ªÉÄÃ¯É §gÀ§ºÀÄzÁzÀ ¸ÀA¨sÀªÀ¤ÃAiÀÄ ¥À± æ ÉßUÀ¼ÀÄ ºÁUÀÆ
CªÀÅUÀ½UÉ GvÀg Û U
À ¼
À £À ÄÀ ß vÀAiÀiÁj¹ «zÁåyðUÀ½UÉ C£ÀÄPÀÆ® ªÀiÁrPÉÆnÖgÄÀ ªÀÅzÀ£ÄÀ ß ¸Àäj¸ÀÄvÁÛ zsÁgÀªÁqÀ
f¯ÉèAiÀÄ°è EAvÀºÀ §zÀ¯ÁzÀ ¥ÀjÃPÉëUÉ C£ÀÄUÀÄtªÁV ªÀiÁzÀj ¥À± æ ÉÆßÃvÀÛgÀUÀ¼À£ÀÄß vÀAiÀiÁj¹ “¥ÀjÃPÁë
a®ÄªÉÄ” JA§ QgÀĺÉÆwÛUÉAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀPæ Àn¸À¯ÁVzÉ. F PÁAiÀÄðzÀ°è ¸ÀºÀPÀj¹zÀ J®è G¥À£Áå¸ÀPÀgÀ£ÀÄß
C©ü£ÀA¢¸ÀÄvÁÛ EzÀgÀ ¥ÀA æ iÉÆÃdªÀ£ÀÄß f¯ÉèAiÀÄ J®è PÀ¯Á «¨sÁUÀzÀ «zÁåyðUÀ¼ÀÄ ¥ÀqÉAiÀÄĪÀAvÁUÀ°
D ªÀÄÆ®PÀ zsÁgÀªÁqÀ f¯ÉèAiÀÄ ¢éwÃAiÀÄ ¦.AiÀÄÄ.¹. ¥sÀ°vÁA±À gÁdåzÀ°èAiÉÄà MAzÀAQ ¸ÁÜ£ÀzÀ°è
§gÀ° JAzÀÄ D²¸ÀÄvÁÛ ±ÀĨsÀ ºÁgÉÊPÉUÀ¼À£ÀÄß w½¸ÀÄvÉÛãÉ.

¢£ÁAPÀ: 01-07-2024 EAw vÀªÀÄä

²æà PÉ. ¦ ¸ÀÄgÉñÀ
G¥À¤zÉÃð±ÀPÀgÀÄ
±Á¯Á ²PÀët E¯ÁSÉ (¥ÀzÀ« ¥ÀƪÀð), zsÁgÀªÁqÀ.
 zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀÛç G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉAiÀÄ £ÀÄr

DzsÀĤPÀ ¸ÀàzsÁðvÀäPÀ AiÀÄÄUÀzÀ°è «zÁåyðUÀ¼ÀÄ vÀªÀÄä ¨sÀ«µÀåªÀ£ÀÄß gÀƦ¹PÉƼÀî®Ä ¥ÀzÀ« ¥ÀƪÀð ºÀAvÀªÀÅ
ªÀĺÀvÀézÀ ªÉÄÊ®ÄUÀ¯ÁèVzÉ. F ºÀAvÀzÀ°è «zÁåyðUÀ¼ÀÄ vÀªÀÄä ªÀÄÄA¢£À ¨sÀ«µÀåªÀ£ÀÄß gÀƦ¹PÉƼÀî®Ä ¸ÀĨsÀzª Àæ ÁzÀ
Cr¥ÁAiÀĪÀ£ÄÀ ß ºÁQPÉƼÀ¨ î ÃÉ PÁUÀÄvÀz
Û .É EzÀPÁÌV «zÁåyðUÀ¼ÄÀ §zÀ¯ÁzÀ ¥Àj¹ÜwUÉ C£ÀÄUÀÄtªÁV ¥ÀjÃPÉA ë iÀÄ ¹zÀÞvA É iÀÄ£ÀÄß
ªÀiÁrPÉÆAqÀÄ. §gÀĪÀ ªÀiÁZïð wAUÀ¼À°è £ÀqÉAiÀÄĪÀ ªÁ¶ðPÀ ¥ÀjÃPÉëAiÀÄ°è GvÀÛªÀÄ CAPÀUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀqÉzÀÄPÉƼÀÄîªÀAvÁUÀ°
JA§ÄzÀÄ ªÉâPÉAiÀÄ D±ÀAiÀĪÁVzÉ.
¥ÀzÀ« ¥ÀƪÀð ºÀAvÀzÀ°è CzsÀåAiÀÄ£À ªÀiÁqÀÄwÛgÀĪÀ Cwà eÁt, ªÀÄzsåÀ ªÀÄ, ¸ÀgÁ¸Àj ªÀÄvÀÄÛ PÀ°PÉAiÀÄ°è »AzÀĽzÀ
»ÃUÉ J®è jÃwAiÀÄ «zÁåyðUÀ¼À£ÀÄß UÀªÀÄ£ÀzÀ°èlÄÖPÉÆAqÀÄ F “¥ÀjÃPÁë a®ÄªÉÄ” JA§ ¥À± æ ÉÆßÃvÀÛgÀ gÀÆ¥ÀzÀ ¥ÀĸÀÛPÀªÀ£ÀÄß
¥ÀPæ Àn¸À¯ÁVzÉ. ¥ÀzÀ« ¥ÀƪÀð ²PÀët E¯ÁSÉAiÀÄÄ ¤ÃrgÀĪÀ ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀ ºÁUÀÆ ºÀ®ªÁgÀÄ »jAiÀÄ ¯ÉÃRPÀgÀ DPÀgÀ
UÀA
æ xÀUÀ¼À£ÀÄß CzsÀåAiÀÄ£À ªÀiÁr EzÀ£ÀÄß ¸ÀAQë¥ÀÛ gÀÆ¥ÀzÀ°è ºÉÆgÀvÀgÀ¯ÁVzÉ. ¢£ÁAPÀ : 06-01-2023 gÀAzÀÄ zsÁgÀªÁqÀzÀ
Dgï. J¯ï. J¸ï. ¥ÀzÀ« ¥ÀƪÀð ªÀĺÁ«zÁå®AiÀÄzÀ°è dgÀÄVzÀ MAzÀÄ ¢£ÀzÀ ¥ÀÄ£À±ÉÑÃvÀ£À PÁAiÀiÁðUÁgÀ ªÀÄvÀÄÛ
¢£ÁAPÀ: 13-12-2023gÀAzÀÄ ¸À.¸Àé.¥À.¥ÀÆ. PÁ¯ÉÃdÄ UÉÆÃPÀÄ®, ºÀħâ½îAiÀÄ°è dgÀÄVzÀ PÁAiÀÄðUÁgÀUÀ¼À°è£À aAvÀ£À
ªÀÄAxÀ£ÀUÀ¼À ªÀÄÆ®PÀ ªÁ¶ðPÀ ¥ÀjÃPÉëAiÀÄ°è «zÁåyðUÀ¼ÀÄ ºÉaÑ£À CAPÀUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀqÉzÀÄPÉƼÀî®Ä CUÀvÀåªÁVgÀĪÀ §ºÀÄ
DAiÉÄÌAiÀÄ ¥À± æ ÉßUÀ¼ÀÄ, ©lÖ ¸ÀܼÀ, ºÉÆA¢¹ §gɬÄj, MAzÀÄ, JgÀqÀÄ, LzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ºÀvÀÄÛ CAPÀzÀ ¥À± æ ÉÆßÃvÀÛgÀUÀ¼À£ÀÄß
M¼ÀUÉÆAqÀ ªÀiË®åAiÀÄÄPÀÛªÁzÀ F ¥ÀĸÀÛPÀªÀ£ÀÄß vÀªÀÄä PÉÊUÉ ¤ÃqÀ®Ä ªÉâPÉAiÀÄÄ vÀÄA¨Á ºÀµÀð ªÀåPÀÛ¥Àr¸ÀÄvÀÛzÉ.
'¥ÀjÃPÁë a®ÄªÉÄ'AiÀÄÄ ¥ÀoÀåPÀª æ ÀÄPÉÌ ¸ÀA§A¢ü¹zÀ «µÀAiÀÄUÀ¼À£ÀÄß M¼ÀUÉÆArgÀĪÀÅzÀjAzÀ ¸ÀàzÁs ðvÀäPÀ ¥ÀjÃPÉëUÀ½UÀÆ
vÀÄA¨Á G¥ÀAiÀÄÄPÀÛªÁVzÉ. EAvÀºÀ PÉʦr ºÉÆgÀ§gÀ®Ä ¸ÀÆPÀÛ ªÀiÁUÀðzÀ±Àð£À, ¥ÉÆÃæ vÁìºÀ, ¸ÀºÁAiÀÄ, ¸ÀºÀPÁgÀ ¤ÃrzÀ
»jAiÀÄ G¥À£Áå¸ÀPÀgÁzÀ ²æà J¸ï.JªÀiï. PÀªÀÄvÀgÀ, ²æà ©.JA. ¸Á°ªÀÄoÀ, ²æà CgÀ«AzÀ eÉÆò, ²æà ªÉÊ.¦. vÀ¼ÀªÁgÀ,
²æà ¥ÀæPÁ±ï r. ¸ÉÆÃeÁ, ²æà GzÀAiÀÄ PÀÄ®PÀtÂð, ²æà eÉ.f. ºÉUÀqÉ, ²æà «.¹. ¥ÀlÖt±ÉnÖ, qÁ||. J¸ï.Dgï. eÁzsÀªÀ,
qÁ|| JZï.«. zÉêÀgÉrØ, ²æÃ. J¥sï. ºÉZï. £ÀzÁ¥sï, ²æà gÁdPÀĪÀiÁgÀ ¨sÀdAwæ, ²æêÀÄw ¥ÁªÀðw »gÉêÀÄoÀ,
qÁ|| (²æêÀÄw) wæªÉÃt ¸ÁªÀAvÀ, ²æêÀÄw £À¹ÃªÀÄ¥sÁwêÀiÁ ¸ÉÊAiÀÄzï, ²æêÀÄw. ±ÁgÀzÁ ºÁ¢ªÀĤ, ²æêÀÄw. ªÀÄAdļÁ
¨ÉÊ®ÆgÀ ²æêÀÄw. ¥Àw æ ¨sÁ ¸ÁgÀAUÀªÀÄoÀ, ²æà J¸ï ¦ ¨sÁ«, ²æà PÉ ºÉZï ®ªÀiÁtÂ, ²æà ©. ºÉZï. ¥Ánî EªÀgÉ®èjUÀÆ
ªÉâPÉ ªÀw¬ÄAzÀ C£ÀAvÀ ªÀAzÀ£ÉUÀ¼ÀÄ.
«±ÉõÀªÁV PÀ£ÁðlPÀ gÁdåzÀ°è ¢éwÃAiÀÄ ¦AiÀÄĹAiÀÄ ¥sÀ°vÁA±À ¸ÀÄzsÁgÀuÉUÁV ºÀ®ªÁgÀÄ QæAiÀiÁvÀäPÀ
ZÀlĪÀnPÉUÀ¼À£ÀÄß PÉÊUÉƼÀî®Ä ¥ÉÆÃæ vÁìºÀ ¤ÃrzÀ ±Á¯Á ²PÀët E¯ÁSÉ (¥ÀzÀ« ¥ÀƪÀð) ¤zÉÃð±ÀPÀgÀÄ, ¸ÀºÁAiÀÄPÀ
¤zÉÃð±ÀPÀgÀÄ, G¥À ¤zÉÃð±ÀPÀgÀÄ, CzÉà jÃw ¥ÁæZÁAiÀÄðgÀ ¸ÀAWÀzÀ CzsÀåPÀëgÀÄ ºÁUÀÆ J®è UËgÀªÁ¤évÀ G¥À£Áå¸ÀPÀjUÉ
C£ÀAvÀ ªÀAzÀ£ÉUÀ¼ÀÄ. ¸ÀªÀiÁd±Á¸ÀÛç ¨É¼É¸ÀĪÀ PÀ¼ÀPÀ½ ºÉÆA¢gÀĪÀ ¥ÀoÀåPÀª æ ÀÄ gÀZÀ£ÉAiÀÄ CzsÀåPÀëgÁzÀ ²æà ªÀiÁAiÀÄ¥Àà. PÉ.
CªÀjUÉ ¸ÀAAiÉÆÃdPÀgÁzÀ ²æà f.J¸ï. ¥ÀÄgÀĵÉÆÃvÀÛªÀiï CªÀjUÉ CzÉà jÃw ²æà PÀA§tÚ JA J¯ï CªÀjUÉ EwÛÃaUÉ
£ÀªÀÄä£ÀÄß CUÀ°zÀ ¢ªÀAUÀvÀ n. ¹. ªÀįÁè¥ÀÄgÀªÀÄoÀ ºÁUÀÆ ¢|| ²æà ±ÀgÀtAiÀÄå »gÉêÀÄoÀ CªÀjUÉ ªÉâPÉ ªÀw¬ÄAzÀ
£ÀªÀÄ£ÀUÀ¼ÀÄ.
F ¥ÀjÃPÁë a®ÄªÉÄ gÀa¸ÀĪÀ°è ¸ÀºÀPÀj¹zÀ J®è G¥À£Áå¸ÀPÀ §¼ÀUÀzÀªÀjUÉ, DwäÃAiÀÄ ¸ÉßûvÀjUÉ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀjÃPÁë
a®ÄªÉÄAiÀÄ£ÀÄß CvÀåAvÀ ¦æÃw¬ÄAzÀ ¸ÁéUÀw¹ FUÁUÀ¯Éà gÁdåzÀ ¨ÉÃgÉ ¨ÉÃgÉ f¯ÉèUÀ½AzÀ ¸À®ºÉ ¸ÀÆZÀ£É ºÁUÀÆ
ªÀiÁUÀðzÀ±Àð£À ¤ÃrzÀ ¸ÀªÀiÁd±Á¸ÀÛç ªÉâPÉAiÀÄ CzsÀåPÀëgÀÄ, G¥ÁzsÀåPÀëgÀÄ, PÁAiÀÄðzÀ²ðUÀ¼ÀÄ ºÁUÀÆ J®è G¥À£Áå¸ÀPÀgÀ£ÀÄß
ªÉâPÉAiÀÄÄ C©ü£ÀA¢¸ÀÄvÀÛzÉ. PÉÆ£ÉAiÀÄzÁV F ¥ÀjÃPÁë a®ÄªÉÄAiÀÄÄ ¸ÀÄAzÀgÀªÁV CZÀÄÑPÀmÁÖV gÀÆ¥ÀUÉƼÀî®Ä CPÀëgÀ
eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ£ÀÄß ªÀiÁrPÉÆlÖ ²æêÀÄw ±ÁgÀzÁ §. ¥ÀÄqÀPÀ®PÀnÖ, PÀĪÀiÁj PÀÈ¥Á §. ©üêÀÄPÀÌ£ÀªÀgÀ ºÁUÀÆ £ÁUÉñÀ UÀÄ.
PÀ¯Áåt EªÀjUÀÆ C£ÀAvÀ C£ÀAvÀ ªÀAzÀ£ÉUÀ¼ÀÄ.

¢£ÁAPÀ: 01-07-2024 EAw vÀªÀÄä

¸ÀܼÀ: zsÁgÀªÁqÀ ²æà CgÀ«AzÀ eÉÆò,
CzsÀåPÀëgÀÄ, zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªÀiÁd±Á¸ÀÛç G¥À£Áå¸ÀPÀgÀ ªÉâPÉ (j),
zsÁgÀªÁqÀ.
ªÉƨÉÊ¯ï £ÀA: 9886297819
 ---:: ¥Àj«r ::---

PÀ.æ ¸ÀASÉå CzsÁåAiÀÄUÀ¼ÀÄ ¥ÀÄl ¸ÀASÉå

1. ¨sÁgÀwÃAiÀÄ ¸ÀªiÀ ÁdzÀ ¤ªÀiÁðt ªÀÄvÀÄÛ d£À¸AÀ SÁå±Á¸ÀÛç 1-7

2. ¸ÁªÀiÁfPÀ C¸ÀªiÀ Á£ÀvÉ - ºÉÆgÀUÄÀ ½AiÀÄÄ«PÉ ªÀÄvÀÄÛ M¼ÀUÆ

É ¼ÀÄî«PÉ 7-12

3. M¼ÀUÆ æ ¼
É ¼ÀÄî«PÉAiÀÄ PÁAiÀÄðvÀAvÀU À ÄÀ 12-18

4. ¨sÁgÀvz
À °
À è PÀÄlÄA§ (C«¨sPÀ ÛÀ PÀÄlÄA§) 18-22

5. ¨sÁgÀwÃAiÀÄ UÁæªÄÀ UÀ¼À ¥ÀjªÀvð

À £É, C©üªÈÀ ¢Þ ªÀÄvÀÄÛ 23-27

¨sÁgÀvz
À °
À è £ÀUj
À ÃPÀgt
À

6. ªÀiÁgÀÄPÀmÖÉ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAªÀº£

À À ªÀåªÀ¸ÜÉ U¼
À ÄÀ 27-32

7. ¸ÁªÀiÁfPÀ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½ 32-37

8. ¨sÁgÀvz
À °
À è ¸ÁªÀiÁfPÀ ¥ÀjªÀvð
À £É 37-41

9. «¸ÀÛj¹ §gɬÄj ªÀÄvÀÄÛ ¨sÁgÀvz

À °
À è£À ¥Àª
æ ÄÀ ÄR ±Á¸À£U
À ¼
À ÄÀ (PÁAiÉÄÝU¼
À ÄÀ ) 42-44

10. ¥ÀjµÀÌøvÀ 2023-24£Éà ¸Á°£À ¤Ã®£ÀPëÉ 45

11. 2023-24 £ÉøÁ°£À ªÀÄÆgÀÄ ªÁ¶ðPÀ ¥ÀjÃPÉëAiÀÄ 46-58

¥À±
æ ßÉ ¥ÀwPæ U
É ¼
À ÄÀ GvÀÛgÀ ¸À»vÀ

*********
 ¥ÀjÃPÁë a®ÄªÉÄ ¹zÀÞ¥r
À ¸ÀĪÀ°è ¸ÀºÁAiÀÄ ªÀiÁrzÀ G¥À£Áå¸ÀPg
À ÄÀ

CzsÁåAiÀÄ-1 ²æà ªÉÊ. ¦. vÀ¼ª

À ÁgÀ 9448634910

²æêÀÄw ¥ÁªÀðw »gÉêÀÄoÀ 7892545887

CzsÁåAiÀÄ-2 ²æà CgÀ«AzÀ eÉÆò 9886297819

²æà eÉ. f. ºÉUq

À É 8971525389

CzsÁåAiÀÄ-3 ²æà ¥ÀPæ Á±À J¯ï. ¸ÉÆÃeÁ 9845672605

²æà gÁdPÀĪÀiÁgÀ ¨sd

À Awæ 8762724471

CzsÁåAiÀÄ-4 ²æêÀÄw ªÀÄAdļÁ ¨ÉÊ®ÆgÀ 7259603523

²æêÀÄw ¥Àw
æ ¨sÁ ¸ÁgÀAUÀªÄÀ oÀ 9880290808

CzsÁåAiÀÄ-5 ²æà ªÉÊ. ¦. vÀ¼ª

À ÁgÀ 9448634910

²æà CgÀ«AzÀ eÉÆò 9886297819

CzsÁåAiÀÄ-6 ²æà ¥ÀPæ Á±À J¯ï. ¸ÉÆÃeÁ 9845672605

qÁ|| (²æêÀÄw) wæªÃÉ t J£ï. ¸ÁªÀAvï 8904876805

CzsÁåAiÀÄ-7 ²æêÀÄw VÃvÁ «. ºÀÄ®PÀÄAzÀ 9686663278

²æà GzÀAiÀÄ PÀÄ®PÀtð

 9742281504

CzsÁåAiÀÄ-8 ²æà J¥sï. ºÉZï. £ÀzÁ¥sï 8073736035

²æÃ. «. ¹. ¥ÀlÖt±ÉnÖ 9986459237

******************
 12. 2011gÀ d£ÀUÀtw ¥ÀæPÁgÀ PÀ£ÁðlPÀzÀ ºÉZÀÄÑ °AUÁ£ÀÄ¥ÁvÀ
ºÉÆA¢gÀĪÀ f¯Éè.
C) GqÀĦ §) ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ
CzsÁåAiÀÄ 1
PÀ) ªÉÄʸÀÆgÀÄ qÀ) ºÁªÉÃj
¨sÁgÀwÃAiÀÄ ¸ÀªiÀ ÁdzÀ ¤ªÀiÁðt ªÀÄvÀÄÛ
II. DªÀgt À zÀ°è PÉÆnÖgÄÀ ªÀ ¸ÀjAiÀiÁzÀ GvÀÛgUÀ ¼À £À ÄÀ ß Dj¹ §gɬÄj.
d£À¸AÀ SÁå±Á¸ÀçÛ
1. ¨sÁgÀvÀzÀ ¥ÁæaãÀ ºÉ¸ÀgÀÄ __________.
¨sÁUÀ-J
2. PÉöæ ʸÀÛ zsÀªÀÄðªÀ£ÀÄß ¨sÁgÀvÀzÀ°è ªÉÆzÀ®Ä ¥ÀjZÀ¬Ä¹zÀªÀgÀÄ.
I. ¸ÀjAiÀiÁzÀ GvÀÛgª À £
À ÄÀ ß Dj¹ §gɬÄj.
1. AiÀ i ÁªÀ ªÀ µ À ð ªÀ £ À Ä ß d£À ¸ À A SÁå «¨s À d PÀ ªÀ µ À ð JAzÀ Ä
__________
25
PÀgÉAiÀįÁUÀĪÀÅzÀÄ?
3. qÉªÆ É UÀ¦ -
æ ü JA§ ¥ÀzÀªÀ£ÀÄß ¥ÀjZÀ¬Ä¹zÀªÀgÀÄ _______.
C) 1911 §) 1931 PÀ) 1921 qÀ) 2021
ªÀµÀðzÀ°è eÁjUÉƽ¸À¯Á¬ÄvÀÄ. 24
4. ¨sÁgÀvÀzÀ°è PÀÄlÄA§ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß ___________

20
2. ¨sÁgÀwÃAiÀÄ ¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ 8 £Éà C£ÀĸÀÆaAiÀÄ°è JµÀÄÖ ¨sÁµÉU¼ À £À ÄÀ ß
5. ¨sÁgÀvÀzÀ ¥ÁæaãÀ £ÁUÀjPÀvÉ ___________.
C¢üPÈÀ vÀ ¨sÁµÉU¼ À AÉ zÀÄ WÉÆö¸À¯ÁVzÉ ?
C) 15 §) 25 PÀ) 18 qÀ) 22
j)
[(¸ÀAvÀ xÁªÀÄ¸ï ªÀÄvÀÄÛ ¨ÁxÉÆð¯ÉƪÀÄÄå (2),

ÉP (
¹AzsÀÆ £ÁUÀjPÀvÉ (5), 1952(4), Da¯ï V°AiÀiÁqÀð(3),
3. 2011gÀ d£ÀUt À wAiÀÄ ¥ÀPæ ÁgÀ zÁR¯ÁzÀ ¨sÁgÀvz À À °AUÁ£ÀÄ¥ÁvÀzÀ
¨sÀgÀvÀRAqÀ(1)]
¥Àªæ iÀ Át.

ɪ ¢
II. DªÀgt À zÀ°è PÉÆnÖgÄÀ ªÀ ¸ÀjAiÀiÁzÀ GvÀÛgUÀ ¼À £À ÄÀ ß Dj¹ §gɬÄj.
C) 840 §) 940 PÀ) 740 qÀ) 1040
4. ¨sÁgÀvÀ ¸ÀPÁðgÀªÅÀ PÀ£ÁðlPÀzÀ AiÀiÁªÀ f¯ÉAè iÀÄ£ÀÄß ¨ÉÃn ¥ÀqÁªÉÇÃ,
1. ¥À¥ Ã
æ ÀAZÀzÀ CvÀåAvÀ ºÀ¼ÉAiÀÄ d® «ªÁzÀ _________.
¨ÉÃn §ZÁªÉÇà PÁAiÀÄðPÀª
C) ©ÃzÀgÀ
æ ÄÀ PÉÌ DAiÉÄÌ ªÀiÁrPÉÆArzÉ?
§) zsÁgÀªÁqÀ
ÀPÀ À
g
2. PÀÄlÄA§ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß 1977 gÀ°è ___________ JAzÀÄ
ªÀÄgÀÄ£ÁªÀÄPÀgÀt ªÀiÁqÀ¯Á¬ÄvÀÄ.
PÀ) «dAiÀÄ¥ÀÄgÀ qÀ) ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ
Áå¸ 3. ______ ªÀ£ÀÄß “KµÁåzÀ G¥ÀRAqÀ” JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁUÀĪÀÅzÀÄ.

¥£À
4. 2011gÀ d£ÀUÀtw ¥ÀPæ ÁgÀ ¨sÁgÀvÀzÀ MlÄÖ d£À¸ÀASÉåAiÀÄ°è
5. ‘¨sÁgÀvª À £À ÄÀ ß ¨sÁµÉU¼ À À ªÀ¸ÄÀ Û ¸ÀAUÀºæ Á®AiÀÄ’ JAzÀÄ PÀgz É ª
À g
À ÄÀ
PÀ£ÁðlPÀzÀ ¥Àw æ ±ÀvÀB ¥Àªæ ÀiÁt ____________.
C) ©.J¸ï.UÀĺÁ §) JA.J£ï. ²æäªÁ¸ï

ç¸ÛÀ G
5. 2011gÀ d£ÀUÀtw ¥ÀæPÁgÀ PÀ£ÁðlzÀ°è£À °AUÁ£ÀÄ¥ÁvÀ
PÀ) J.Dgï.zÉøÁ¬Ä qÀ) ºÀ§ðlð j¸ÉèÃ
¥Àª æ ÀiÁt ________.
6. PÀ£ßÀ qÀ ¨sÁµÉAiÀÄÄ AiÀiÁªÀ ¨sÁµÁ ¸ÀªÄÀ ƺÀPÌÉ ¸ÉÃgÀĪÀÅzÀÄ
C) EAqÉÆÖDAiÀÄð£ï ¨sÁµÉ §) zÁæ«rAiÀÄ£ï ¨sÁµÉ
±Á (PÀÄlÄA§ PÀ¯Áåt (2), ¨sÁgÀvÀ(3), 5.05 (4), 973 (5),

ÀªÀ Ád
PÁªÉÃj d®«ªÁzÀ(1)]
PÀ) D¹ÖçPï ¨sÁµÉ qÀ) AiÀÄÄgÉÆæAiÀÄ£ï ¨sÁµÉ
i
7. ¨sÁgÀvÀ ¸ÀPÁðgÀªÅÀ PÀ£ßÀ qÀ ¨sÁµÉAiÀÄ£ÀÄß ±Á¹ÛçÃAiÀÄ ¨sÁµÉ JAzÀÄ
III. ºÉÆA¢¹ §gɬÄj.
1. ¨sÁµÁ ¸À«ÄÃPÉë C) ©.J¸ï.UÀĺÁ(3)
WÉÆö¹zÀ ªÀµð À
è ¸ 2. qɪÉÆUÀ¦ æ §) 1961(4)
C) 2004
¯Á §) 2014
8. ªÀÄPÀ̼À °AUÁ£ÀÄ¥ÁvÀ PÀrªÉÄ EgÀĪÀ gÁdå.
PÀ) 2024 qÀ) 2008
3. d£ÁAVÃAiÀÄ ¸ÀªÀÄƺÀUÀ¼À PÀ) ªÀÄAdÄ£ÁxÀ CqÉØ(5)
C) ¥ÀAeÁ§ À f §) PÀ£ÁðlPÀ
ªÀVÃðPÀgÀt

q 4. gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¨sÁªÉÊPÀåvÁ ¸À«Äw qÀ) Da¯ïV°AiÀiÁqÀð(2)

Àg Á
PÀ) zɺÀ° qÀ) D¸ÁìA
9. ¨sÁgÀvz À ° ª
À è ªÉÆzÀ® ¨ÁjUÉ d£ÀUt À w PÉÊUÉÆAqÀ ªÀµð À .
5. MqÀ® vÀÄrvÀPÉÌ PÉÃqÀÄ E) VæAiÀÄgÀ¸À£ï (1)
*****************************************************

zÁs
C) 1867-72 §) 1967-72
IV. MAzÀÄ ¥Àz/À ªÁPÀåzÀ°è GvÀÛj¹
PÀ) 1977-82 qÀ) 1767-72
1. qÉªÆ É UÁæ¦ü JA§ ¥Àzz À À GvÀàw w½¹.
10. 2011gÀ d£ÀUt À w ¥ÀPæ ÁgÀ PÀ£ÁðlPÀzÀ ºÉZÄÀ Ñ d£À¨j Às vÀ f¯Éè.
GvÀÛg:À qɪÉÆUÁæ¦ü JA§ ¥ÀzÀªÀÅ VæÃPï ¨sÁµÉAiÀÄ “qÉªÆ É Ã¸ï”
C) zsÁgÀªÁqÀ §) §¼Áîj
ªÀÄvÀÄÛ “UÁæ¥ÃÉs £ï” JA§ JgÀqÀÄ ¥ÀzÀUÀ½AzÀ GvÀàwÛ ºÉÆA¢zÉ.
PÀ) PÀ®§ÄVð qÀ) ¨ÉAUÀ¼ÆÀ gÀÄ
qɪÉÆøï JAzÀgÉ d£ÀgÀÄ JAzÀxÀð UÁæ¥sÉãï JAzÀgÉ avÀt æ
11. 2011 gÀ d£ÀUt À w ¥ÀPæ ÁgÀ PÀ£ÁðlPÀzÀ ºÉZÄÀ Ñ ¸ÁPÀëgÀvÉ ºÉÆA¢zÀ
JAzÀxÀð.
f¯Éè.
C) UÀzÀUÀ §) AiÀiÁzÀVj
PÀ) zÀQët PÀ£ßÀ qÀ qÀ) ªÉÄʸÀÆgÀÄ
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 1
2) °AUÁ£ÀÄ¥ÁvÀzÀ°è C¸ÀªÀÄvÉÆî£À ºÉÆA¢gÀĪÀ PÀ£ÁðlPÀzÀ GvÀÛgÀ : ¥ÀAeÁ§
AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ À MAzÀÄ f¯ÉèAiÀÄ£ÀÄß ºÉ¸j À ¹ 18) ªÀÄPÀ̼À °AUÁ£ÀÄ¥ÁvÀ PÀĹAiÀÄ®Ä PÁgÀtªÁzÀ AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÄÀ
GvÀÛg:À ¨É¼ÀUÁ«, ªÀÄAqÀå «dAiÀÄ¥ÀÄgÀ, AiÀiÁzÀVj JgÀqÄÀ CA±ÀU¼ À £À ÄÀ ß w½¹.
(AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ MAzÀÄ) GvÀÛg:À 1) ºÉtÄÚ ²±ÀÄ ºÀvåÉ / ºÉtÄÚ ¨sÆ À tæ ºÀvåÉ .
3) 2011gÀ d£ÀUt À wAiÀÄ ¥ÀPæ ÁgÀ PÀ£ÁðlPÀzÀ AiÀiÁªÀ f¯ÉAè iÀÄÄ PÀrªÉÄ 2) ºÉtÄÚ ªÀÄPÀ̼À ¥Á®£É ¥ÉÆõÀuAÉ iÀÄ£ÀÄß ¤®ðQë¸ÀĪÀÅzÀÄ.
d£À¸ÁAzÀv æ AÉ iÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. 3) ªÀÄUÀÄ«£À °AUÀ ¥ÀvÛÉ ªÀiÁqÀĪÀ ¸ÉÆ£ÉÆÃUÁæA vÀAvÀe æ ÁÕ£z
À À
GvÀÛgÀ: PÉÆqÀÄUÀÄ zÀħð¼ÀPÉ (AiÀiÁªÁªÀÅzÀgÆ À JgÀqÄÀ )
4) ¨sÁgÀvz À À ¥ÁæaãÀ ºÉ¸g À ÄÀ UÀ¼°
À è AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ É AzÀ£ÄÀ ß w½¹. 19) 2011 gÀ d£ÀUt À w ¥ÀPæ ÁgÀ PÀ£ÁðlPÀz° 5
À è Cw ºÉZÄÀ Ñ °AUÁ£ÀÄ¥ÁvÀ
2
GvÀ Û g À : ¨s À g À v À ªÀ µ À ð / ¨s À g À v À RAqÀ / dA§Æ ¢é à ¥À ºÉÆA¢gÀĪÀ f¯Éè AiÀiÁªÀÅzÀÄ?
-
(AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ MAzÀÄ)
5) KPÀvÉ JAzÀgÃÉ £ÀÄ ?
GvÀÛgÀ : GqÀĦ f¯Éè (1094/1000)
20) 2011gÀ d£ÀUt 24
À w ¥ÀPæ ÁgÀ zÀQët PÀ£ßÀ qÀ f¯ÉèAiÀÄÄ ºÉÆA¢zÀ
GvÀÛg:À KPÀvÉ JA§ÄzÀÄ £ÁªÉ¯Áè MAzÀÄ CxÀªÁ £ÁªÀÅ JA§ ¸ÁPÁëgÀvAÉ iÀÄ ¥Àª æ iÀ Át.
20
¨sÁªÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀÆa¸ÀĪÀ ¥ÀzÀªÁVzÉ.
6) ¨sÁgÀwÃAiÀÄ ¸ÀA«zsÁ£ÀªÅÀ JµÀÄÖ ¨sÁµÉU¼ À £ À ÄÀ ß C¢üPÈÀ vÀ ¨sÁµÉU¼ À AÉ zÀÄ
GvÀÛg:À 88.57%
21) 2011gÀ d£ÀUt
j)
À w ¥ÀPæ ÁgÀ PÀ£ÁðlPÀzÀ AiÀiÁªÀ f¯ÉèAiÀÄ°è CvÀåAvÀ
WÉÆö¹zÉ?
GvÀÛg:À 22 ¨sÁµÉUÀ¼ÀÄ
ÉP (
PÀrªÉÄ °AUÁ£ÀÄ¥ÁvÀ PÀAqÀÄ §gÀĪÀÅzÀÄ.
GvÀÛgÀ : ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ £ÀUÀgÀ f¯Éè (916/1000)
7) 2011gÀ d£ÀUt À w ¥ÀPæ ÁgÀ PÀ£ÁðlPÀzÀ d£À¸ÁAzÀv æ É JµÀÄÖ? ɪ ¢ ¨sÁUÀ-©
Ã
*****************************************
GvÀÛg:À 319 ZÀ.QÃ.«ÄÃ
8) ¨sÁgÀvPÀ ÌÉ PÉöæ ʸÀÛ zsª À ÄÀ ðªÀ£ÄÀ ß ¥ÀjZÀ¬Ä¹zÀªg À ÄÀ AiÀiÁgÀÄ ? À
g À V. PɼV
À £À ¥À±
æ ßÉ UÀ½UÉ 2-3 ªÁPÀåUÀ¼°
À è GvÀj
Û ¹.
GvÀÛg:À ¸ÀAvï xÁªÀÄ¸ï ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAvÀ ¨ÁxÉÆð ¯ÉÆêÀÄÄå Àå
1) BIMARU
¸ P (©ªÀiÁgÀÄ) C£ÀÄß «¸ÀÛj¹ / JAzÀgÃÉ £ÀÄ?
9) ¢éd JAzÀgÉ AiÀiÁgÀÄ ? Á
GvÀ Ûg:À BI CAzÀgÉ ©ºÁgÀ, MA CAzÀgÉ ªÀÄzsÀå¥Àz æ ÉñÀ, R CAzÀgÉ
GvÀgÛ :À JgÀqÄÀ ¨Áj d£À䪣 À ÄÀ ß ¥Àqz
ªÉʱÀågÀ£ÀÄß ¢édgÀÄ JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁUÀĪÀÅzÀÄ.
É ªÀ g
¥£À M¼ÀgÁd¸ÁÜ
À ÄÀ CxÀªÁ ¨ÁæºäÀt, PÀw £ï, U CAzÀgÉ GvÀg
ë Ãæ AiÀÄ, Û À ¥Àz
æ ÃÉ ±À »ÃUÉ £Á®ÄÌ gÁdåU¼
UÉÆAqÀ PÀÆlªÀ£ÀÄß ©ªÀiÁgÀÄ J£ÀÄߪÀgÀÄ.
À £
À ÄÀ ß

10) AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ À MAzÀÄ EAqÉÆà DAiÀÄð£ï ¨sÁµÉAiÀÄ£ÀÄß

ç¸ÛÀ G 2)GvÀÛgzÉÀ Ã:ªÀiDEMARU
ÁgÀÄ DEMARU C£ÀÄß «¸ÀÛj¹ / JAzÀgÃÉ £ÀÄ?
ºÉ¸Àj¹.
GvÀÛg:À ¸ÀA¸ÀÌøvÀ, »A¢, ¹A¢ü, UÀÄdgÁw (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ ±Á JA§ DAUÀè ¥ÀzÀzÀ ªÉÆzÀ® D JA§
À ÅÀ qÁlgï (ªÀÄUÀ¼ÄÀ ) JA§ÄzÀ£ÄÀ ß ¸ÀÆa¹zÀgÉ E JA§ÄzÀÄ
À MAzÀÄ)
CPÀg ë ª
11) AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ
GvÀÛg:À PÀ£ÀßqÀ, vÉ®ÄUÀÄ, vÀ«Ä¼ÀÄ, ªÀįÉAiÀiÁ½ ÀªÀ Ád
É AzÀÄ zÁæ«qÀ ¨sÁµÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉ¸j
i J°«Ä£ÉõÀ£ï CAzÀg,É PÉÆAzÀĺÁPÀÄ JAzÀxð
À ¹.
ªÀÄUÀĪÀ£ÀÄß PÉÆ®ÄèªÀÅzÀ£ÀÄß ¸ÀÆa¸ÀĪÀÅzÀÄ.
À MmÁÖgÉ ºÉtÄÚ

(AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ MAzÀÄ)
è ¸ 3) d£À¸AÀ SÁå±Á¸ÀÛçzÀ JgÀqÄÀ ¥ÀPæ ÁgÀU¼ À £
À ÄÀ ß w½¹

¯Á
12) ¹RÍgÀ ¥À«vÀæ UÀAæ xÀ AiÀiÁªÀÅzÀÄ? GvÀÛgÀ : 1) O¥ÀZÁjPÀ d£À¸ÀASÁå±Á¸ÀÛç ªÀÄvÀÄÛ
GvÀÛg:À UÀA
13) ¹RÍ zsª À f
æ xÀ ¸Á»Ã¨ï (UÀÄgÀÄ UÀA
À ÄÀ ðzÀ ¸ÁÜ¥PÀ À AiÀiÁgÀÄ?
æ xÀ). 2) ¸ÁªÀiÁfPÀ d£À¸ÀASÁå±Á¸ÀÛç
4) O¥ÀZÁjPÀ d£À¸AÀ SÁå±Á¸ÀÛç JAzÀgÃÉ £ÀÄ?
q
Àg Á
GvÀÛg:À UÀÄgÀÄ£Á£ÀPï GvÀg
Û :À d£À¸AÀ SÉåAiÀÄ ¨É¼ª
À u
À U
É É ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ°è GAmÁUÀĪÀ
ª
14) ¸ÀÄPÀ£Áå ¸ÀªÄÀ È¢ÞAiÉÆÃd£É eÁjUÉ §AzÀ ªÀµð À AiÀiÁªÀÅzÀÄ? §zÀ¯ÁªÀuÉUÀ¼À£ÀÄß PÀÄjvÀÄ UÀtÂvÀ±Á¹ÛçÃAiÀÄ «zsÁ£À ªÀÄÆ®PÀ

zÁs
GvÀÛgÀ : 2015 «±ÉèõÀuÉ ªÀiÁqÀĪÀ d£À¸ÀASÁå±Á¸ÀÛçzÀ ±ÁSÉAiÀÄ£ÀÄß O¥ÀZÁjPÀ
15) d£À¸AÀ SÁå±Á¸ÀÛç JAzÀgÃÉ £ÀÄ? d£À¸ÀASÁå±Á¸ÀÛç J£ÀÄߪÀgÀÄ.
GvÀg Û À : d£À¸A À SÉåAiÀÄ£ÀÄß PÀÄjvÀÄ ªÀåªÀ¹Üvª À ÁV CzsåÀ AiÀÄ£À ªÀiÁqÀĪÀ 5) ¸ÁªÀiÁfPÀ d£À¸AÀ SÁå±Á¸ÀÛç JAzÀgÃÉ £ÀÄ?
«eÁÕ£ÀªÀ£ÀÄß d£À¸ÀASÁå±Á¸ÀÛç J£ÀÄߪÀgÀÄ. GvÀÛgÀ: d£À¸ÀªÀÄƺÀªÉÇAzÀgÀ ¸ÁªÀiÁfPÀ, DyðPÀ, ºÁUÀÆ
16) UÀ A qÀ Ä ¸À A vÀ w AiÀ Ä §AiÀ Ä PÉ C¢ü P À ¥À æ ª À i ÁtzÀ ° è g À Ä ªÀ gÁdQÃAiÀÄ CA±ÀUÀ¼À£ÀÄß PÀÄjvÀÄ UÀÄuÁvÀäPÀ «±ÉèõÀuÉ ªÀiÁqÀĪÀ
AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ É AzÀÄ gÁdåªÀ£ÄÀ ß ºÉ¸j À ¹. d£À¸ÀASÁå±Á¸ÀÛçzÀ ±ÁSÉAiÀÄ£ÀÄß ¸ÁªÀiÁfPÀ d£À¸ÀASÁå±Á¸ÀÛç
GvÀÛg:À GvÀÛgÀ ¥Àz æ ÉñÀ, gÁd¸ÁÜ£À (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ MAzÀÄ) J£ÀÄߪÀgÀÄ.
17) 2011gÀ d£ÀUt À w ¥ÀPæ ÁgÀ Cw PÀrªÉÄ ªÀÄPÀ̼À °AUÁ£ÀÄ¥ÁvÀ 6) PÉÆêÀÄĪÁzÀ JAzÀgÃÉ £ÀÄ?
ºÉÆA¢zÀ gÁdå AiÀiÁªÀÅzÀÄ? GvÀÛgÀ : MAzÀÄ PÉÆêÀÄÄ CxÀªÁ zsÀªÀÄðPÉÌ ¸ÉÃjzÀ d£ÀgÀÄ.
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 2
 ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ PÉÆêÀÄÄ CxÀªÁ zsÀªÀÄðPÉÌ ¸ÉÃjzÀ d£ÀgÀ §UÉUÉ (United Nations Population Fund)
ºÉÆA¢gÀĪÀ C¸À»µÀÚvÉ CxÀªÁ zÉéõÀ¥ÀÆjvÀ ¨sÁªÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß (¸ÀAAiÀÄÄPÀÛ gÁµÀÖçUÀ¼À d£À¸ÀASÁå ¤¢ü)
PÉÆêÀÄĪÁzÀ J£ÀÄߪÀgÀÄ. 17) NPP C£ÀÄß «¸ÀÛj¹
7) d£À¸AÀ SÁå ¯Á¨sÁA±À JAzÀgÃÉ £ÀÄ? GvÀg Û À : £Áåµ£ À ¯ À ï ¥Á¥ÀįÉõÀ£ï ¥Á°¹ ( National Population
GvÀgÛ À : MlÄÖ d£À¸AÀ SÉåAiÀÄ°è AiÀÄĪÀPg À À ¸ÀASÉå C¢üPª À ÁVgÀĪÀÅzÀjAzÀ Policy) (gÁ¶ÖçÃAiÀÄ d£À¸ÀASÁå ¤Ãw)
zÉÆgÉAiÀħºÀÄzÁzÀ C£ÀÄPÀÆ® CxÀªÁ ¯Á¨sª À £ À ÄÀ ß d£À¸A
À SÁå 18) gÁ¶ÖçÃAiÀÄ d£À¸AÀ SÁå ¤ÃwAiÀÄ JgÀqÄÀ GzÉÝñÀU¼ À £À ÄÀ ß w½¹
¯Á¨sÁA±À J£ÀÄߪÀgÀÄ. GvÀÛgÀ : 1) ²±ÀÄ ªÀÄgÀt zÀgÀªÀ£ÀÄß PÀrªÉÄ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ.
8) DAiÀÄð¤ÃPÀgt À JAzÀgÃÉ £ÀÄ? 2) vÁAiÀÄA¢gÀgÀ ªÀÄgÀt zÀgÀªÀ£ÀÄß PÀrªÉÄ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ.
25
GvÀg Û À : DAiÀÄðgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ DAiÉÄÃðvÀgg À À £ÀqÄÀ ªÉ GAmÁzÀ ¸ÀÄ¢üÃWÀð 3) J®è ºÉjUÉUÀ¼À£ÀÄß D¸ÀàvÉU
-
æ À¼À°è ¥ÀjtÂvÀgÀ ªÀÄÆ®PÀªÉÃ
¸ÀA¥ÀPð À ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀA§AzsU
¸ÀªÄÀ ƺÀªÁV gÀÆ¥ÀUÆ
À ¼À À ¥s®
À ªÁV CªÀgÄÀ MAzÀÄ KQÃPÀÈvÀ
É AqÀgÄÀ F ¥ÀQæ Aæ iÉÄAiÀÄ£Éßà DAiÀÄð¤ÃPÀgt À
ªÀiÁr¸ÀĪÀÅzÀÄ.
4) ¸ÁAPÁæ«ÄPÀ gÉÆÃUÀUÀ¼À£ÀÄß vÀqÉUÀlÄÖªÀÅzÀÄ.24
J£ÀÄߪÀgÀÄ. (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ).
20
9) DAiÀÄð¤ÃPÀgt À ¥ÀQæ Aæ iÉÄUÉ CrØAiÀiÁzÀ AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ
vÉÆqÀPÀÄUÀ¼À£ÀÄß w½¹.
À JgÀqÄÀ 19) AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ
GvÀg
j)
À JgÀqÄÀ ±Á¹ÛçÃAiÀÄ ¨sÁµÉU¼ À £
Û :À vÀ«Ä¼ÀÄ, ¸ÀA¸ÀÌøvÀ, PÀ£ßÀ qÀ, vÉ®UÀÄ, ªÀįÉAiÀiÁ½ (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ
À ÄÀ ß ºÉ¸j À ¹
À
GvÀÛgÀ : 1) «°Ã£ÀPÉÌ §ÄqÀPÀlÄÖ ªÀUÀðUÀ¼À «gÉÆÃzsÀ.
2) «°Ã£ÀPÉÌ ¥À§ æ ® ¸ÀªÀÄƺÀUÀ¼À «gÉÆÃzsÀ.
JgÀqÀÄ) ÉP (
20) CªÀ®A§£Á C£ÀÄ¥ÁvÀ JAzÀgÃÉ £ÀÄ?
3) DAiÀÄðgÀ £ÀAvÀgÀ ªÀ®¸É §AzÀªg À À «°Ã£ÀzÀ ¸ÀªÄÀ ¸ÉåU¼ À ÄÀ ɪ ¢
Ã
GvÀÛgÀ : ªÀAiÉÆêÀiÁ£À gÀZÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß DzsÀj¹ 15 jAzÀ 65

ÀPÀ À
(AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ) ªÀAiÉÆêÀiÁ£ÀzÀ ¸ÀgÁ¸Àj C£ÀÄ¥ÁvÀª£ À ÄÀ ß CªÀ®A§£Á C£ÀÄ¥ÁvÀ
10) ¨sÁgÀvª À £À ÄÀ ß “¨sÁµÁ ¸ÀAUÀº æ Á®AiÀÄ” JAzÀÄ KPÉ PÀgAÉ iÀÄĪÀgÄÀ ?g J£ÀÄߪÀgÀÄ.
GvÀg Û À : VæAiÀÄgï¸À£ï £Àq¹ É zÀ ¸À«ÄÃPÉëAiÀÄ ¥ÀPæ ÁgÀ 1652 ¨sÁµÉU¼
ªÀ i ÁvÀ £ ÁqÀ Ä ªÀ d£À g À Ä £É ¯ É ¹ gÀ Ä ªÀ z À j AzÀ qÁ||J.Dgï. Áå¸ À £
À ÄÀ ß 21) ªÉÊ«zsåÀ vÉ JAzÀgÃÉ £ÀÄ?
GvÀÛgÀ : ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀĪÉÇAzÀgÀ°è PÀAqÀħgÀĪÀ ¨sËUÉÆýPÀ ¥Àz æ ÉñÀ,
zÉøÁ¬ÄAiÀĪÀgÀÄ ¨sÁgÀvÀªÀ£ÀÄß “¨sÁµÉU¼
JAzÀÄ PÀgÉ¢gÀĪÀgÀÄ. ¥£À
À À ªÀ¸ÄÀ Û ¸ÀAUÀº æ Á®AiÀÄ” ¨sÁµÉ, zsÀªÀÄð, d£ÁAUÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀA¸ÀÌøwUÀ¼À°è£À ¸ÁªÀÄÆ»PÀ
ªÀåvÁå¸À/ ©ü£ÀßvÉAiÀÄ£ÀÄß ªÉÊ«zsÀåvÉ J£ÀÄߪÀgÀÄ.
11) gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¨sÁªÉÊPÀåvÉAiÀÄ£ÀÄß ªÁåSÁ夹.
ç¸ÛÀ G 22) »AzÀÆ zsª À ÄÀ ðzÀ JgÀqÄÀ ªÀĺÁPÁªÀåUÀ¼£ À ÄÀ ß ºÉ¸j À ¹.
GvÀÛg:À ¨ÉAd«Ä£ï CªÀgÀ ¥ÀPæ ÁgÀ “zÉñÀªÉÇAzÀgÀ ¸ÀªÀĸÀÛ d£ÀgÀ£ÀÄß
MAzÀÄ ¸ÁªÀiÁ£Àå C£À£ÀåvÉAiÉÆA¢UÉ ¸ÁéAVÃPÀgÀt UÉƽ¸ÀĪÀ ±Á GvÀÛg:À gÁªÀiÁAiÀÄt ªÀÄvÀÄÛ ªÀĺÁ¨sÁgÀvÀ
23) ªÀÄĹèAgÀ JgÀqÄÀ ¥ÀAUÀqU À ¼À £À ÄÀ ß ºÉ¸j À ¹.
¥ÀQæ Aæ iÉÄUÉ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¨sÁªÉÊPÀåvÉ J£ÀÄߪÀgÀÄ”.
12) ¥ÁæAwÃAiÀĪÁzÀ JAzÀgÃÉ £ÀÄ? ÀªÀ Ád
i GvÀÛg:À ¶AiÀiÁ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀĤß
24) eÉÊ£ïgÀ°è PÀAqÀħgÀĪÀ JgÀqÄÀ ¥ÀAUÀqU À ¼
À ÄÀ AiÀiÁªÀŪÀÅ?

è ¸
GvÀ Û g À : gÁ¶Ö ç à AiÀ Ä »vÁ¸À Q Û U À ¼ À £ À Ä ß C®Që ¸ À Ä ªÀ µ À Ö g À ªÀ Ä nÖ U É GvÀÛgÀ : ±ÉéÃvÁA§gÀ ªÀÄvÀÄÛ ¢UÀA§gÀ
¥Àz
¯Á
æ ÉñÀªÉÇAzÀgÀ §UÉUÉ d£ÀgÀÄ ºÉÆA¢gÀ§ºÀÄzÁzÀ CwgÉÃRzÀ 25) PÉöæ ʸÀÛgÀ JgÀqÄÀ ¥ÀAUÀqU À ¼
À £À ÄÀ ß ºÉ¸j À ¹.

13) ¨sÁµÁªÁzÀ JAzÀgÃÉ £ÀÄ?À f

M®ªÀÅ / ¤µÉ×AiÀÄ£ÀÄß ¥ÁæAwÃAiÀĪÁzÀ J£ÀÄߪÀgÀÄ. GvÀÛgÀ : PÁåxÉÆðPï ªÀÄvÀÄÛ ¥ÉÆÃæ mɸÀÖAmï
26) £Á®ÄÌ ªÉÃzÀU¼ À £
À ÄÀ ß ºÉ¸jÀ ¹.
q
Àg Á
GvÀÛgÀ : MAzÀÄ ¨sÁµÉAiÀÄ §UÉV£À «±ÉõÀªÁzÀ ªÉÄZÀÄÑUÉ / M®ªÀÅ. GvÀÛgÀ : 1) IÄUÉéÃzÀ 2) AiÀÄdĪÉÃðzÀ 3) ¸ÁªÀÄ ªÉÃzÀ,
ª
ªÀÄvÀÄÛ EvÀgÀ ¨sÁµÉUÀ¼À §UÉV£À wgÀ¸ÁÌgÀ ºÁUÀÆ zÉéõÀªÀ£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ 4) CxÀªÀðt ªÉÃzÀ.

zÁs
¨sÁµÁªÁzÀ J£ÀÄߪÀgÀÄ. *******************************************
¨sÁUÀ-¹ & ¨sÁUÀ-r
14) °AUÁ£ÀÄ¥ÁvÀ JAzÀgÃÉ £ÀÄ?
VI. PɼV À £À ¥À± æ ßÉ UÀ½UÉ 15 ªÁPÀåUÀ¼° À è / 30 ªÁPÀåUÀ¼° À è GvÀÛj¹.
GvÀÛg:À ¥Àw æ ¸Á«gÀ d£À ¥ÀÄgÀĵÀjUÉ ªÀÄ»¼ÉAiÀÄgÀ ¸ÀgÁ¸Àj ¸ÀASÁå 1) qÁ|| ©. J¸ï UÀĺÁ CªÀgÄÀ ªÀVÃðPÀj¹zÀ d£ÁAVÃAiÀÄ
¥Àª æ ÀiÁtªÀ£ÀÄß °AUÁ£ÀÄ¥ÁvÀ J£ÀÄߪÀgÀÄ. ¸ÀªÄÀ ƺÀU¼ À £ À ÄÀ ß «ªÀj¹.
15) TFR C£ÀÄß «¸ÀÛj¹
GvÀÛgÀ : mÉÆÃl¯ï ¥sÀnð°n gÉÃmï (Total Fertility Rate) GvÀÛgÀ: qÁ|| ©.J¸ï UÀĺÁ CªÀgÀÄ ¨sÁgÀvÀzÀ°è£À d£ÁAUÀUÀ¼À£ÀÄß
DgÀÄ ¥ÀæPÁgÀUÀ¼À£ÁßV ªÀVÃðPÀj¹zÁÝgÉ CªÀÅUÀ¼ÉAzÀgÉ,
(MlÄÖ ¥sÀ°vÀvÀé zÀgÀ)
1) ¤VæmÉÆÃUÀ¼ÀÄ 2) ¥ÉÆÃæ mÉÆ D¸ÀÖç¯ÁAiÀÄØgÀÄ
16) UNPF C£ÀÄß «¹Ûj¹ 3) ªÀÄAUÉÆïÁAiÀÄØgÀÄ 4) ªÉÄrlgɤAiÀÄ£ÀßgÀÄ
GvÀÛgÀ : AiÀÄÄ£ÉÊmÉqï £ÉõÀ£ïì ¥Á¥ÀįÉõÀ£ï ¥sÀAqï 5) ¥À²ÑªÀÄ ¨ÁæQ¸É¥sÁ®gÀÄ ªÀÄvÀÄÛ 6) £ÁrðPÀgÀÄ
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 3
1) ¤VæmÆ
É ÃUÀ¼ÄÀ : ¤VæmÆ
É Ã d£ÁAUÀzÀ ®PÀt
ë UÀ¼£
À ÄÀ ß zÀQt
ë ¨sÁgÀvz
À À G¥À¨sÁµÉUÀ¼ÀÄ PÀAqÀÄ §gÀÄwÛªÉ. F ¨sÁµÁ ¸ÀªÀÄƺÀUÀ¼À£ÀÄß 5
PÁqÀgï, EgÀļÁ, ¥ÀtÂAiÀÄ£ï ºÁUÀÆ CAqÀªÀiÁ£ï ¢éÃ¥ÀUÀ¼À ¨sÁUÀUÀ¼À£ÁßV «AUÀr¸À¯ÁUÀĪÀÅzÀÄ.
NAUÉà ªÀÄvÀÄÛ eÁªÀð §ÄqÀPÀlÄÖUÀ¼À°è PÁt§ºÀÄzÀÄ.
* EAqÉÆÃ-DAiÀÄð£ï ¨sÁµÉU¼ À ÄÀ : ¸ÀA¸ÀÌøvÀ, »A¢ ¨ÉAUÁ°,
2) ¥ÉÆæÃmÉÆà D¸ÀÖç¯ÁAiÀÄØgÀÄ: ¸ÀASÁåvÀäPÀªÁV ¥À槮ªÁVzÀÄÝ ªÀÄgÁp, UÀÄdgÁw, MjAiÀiÁ, ¥ÀAeÁ©, ©ºÁj, ¹A¢ü ªÀÄvÀÄÛ
ªÀÄzsÀå¨sÁgÀvÀzÀ §ºÀÄvÉÃPÀ §ÄqÀPÀlÄÖUÀ¼ÀÄ F d£ÁAUÀPÉÌ ¸ÉÃjªÉ. PÁ²äÃj EªÉ ªÀÄÄAvÁzÀ ¨sÁµÉUÀ¼À£ÀÄß EAqÉÆÃ-DAiÀÄð£ï
EAqÉÆà DAiÀÄð£ÀßgÀÄ F d£ÁAUÀªÀ£ÀÄß zÁ¸À, zÀ¸ÀÄå ªÀÄvÀÄÛ ¨sÁµÉU¼
À A
É zÀÄ w½AiÀįÁVzÉ. 3/4 ¨sÁUÀzµ À ÄÀ Ö d£ÀgÄÀ EAqÉÆÃ-
¤µÁzÀ JA§ CªÀºÉüÀ£ÀPÁj ¥ÀzÀUÀ½AzÀ PÀgÉAiÀÄÄwÛzÀÝgÀÄ. DAiÀÄð£ï ¨sÁµÉUÀ¼À£ÀÄß ªÀiÁvÀ£ÁqÀÄwÛzÁÝgÉ.
2 5
3) ªÀÄAUÉÆïÁAiÀiïØgÄÀ : »ªÀiÁ®AiÀÄ ¥ÁæAvÀ ªÀÄvÀÄÛ ¨sÁgÀvz À À F±Á£Àå * zÀæ«rAiÀÄ£ï ¨sÁµÉUÀ¼ÀÄ : vÀ«Ä¼ÀÄ, PÀ£ÀßqÀ, - vÉ®ÄUÀÄ, ªÀÄvÀÄÛ
¨sÁUÀzÀ §ÄqÀPÀlÄÖ ¸ÀªÀÄƺÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄAUÉÆïÁAiÀiïØ d£ÁAUÀPÉÌ ªÀ Ä ¯É A iÀ i Á½ F ¨s Á µÉ U À ¼ À £ À Ä ß qÁæ «4 qÀ ¨s Á µÉ U À ¼ É A zÀ Ä
¸ÉÃjªÉ. EªÀg° À è ¥Á°AiÉÆÃ-ªÀÄAUÉÆïÁAiÀiïØ ªÀÄvÀÄÛ n¨ÉmÆ É - PÀgÉAiÀįÁUÀĪÀÅzÀÄ.
0 2
ªÀÄAUÉÆïÁAiÀiïØ JA§ JgÀqÀÄ G¥À ¥ÀAUÀqÀUÀ½ªÉ. 2
4) ªÉÄrlgÉäAiÀÄ£ÀßgÀÄ : EªÀgÀÄ zÁæ«qÀ ¨sÁµÉUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ )
* D¹ÖçPï ¨sÁµÉUÀ¼ÀÄ : ªÀÄÄAqÁj, ¸ÀAvÁ°, ªÉÄÊy°, qÉÆÃVæ
ªÀÄÄAvÁzÀ §ÄqÀPÀlÄÖ ¨sjÁµÉUÀ¼À£ÀÄß D¹ÖçPï ¨sÁµÉUÀ¼ÉAzÀÄ
¸ÀA¸ÀÌøwUÀ¼ÉÆA¢UÉ ¤PÀlªÁzÀ ¸ÀA§AzsÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÁÝgÉ. ¥ÀjUÀt¸À¯ÁUÀĪÀÅzÀÄ. É (

¢ P¨sÁµÉU¼À ÄÀ : GvÀÛgÀ ¨sÁgÀvÀ ªÀÄvÀÄÛ F±Á£Àå

5) ¥À²ÑªÄÀ ¨ÁæQ¸É¥Ás ®gÀÄ: EªÀgÀÄ GvÀÛgÀ ªÀÄvÀÄÛ ¥À²ÑªÀÄ ¨sÁgÀvÀzÀ
PÉ®ªÀÅ ¸ÀªÀÄƺÀUÀ¼À°è PÀAqÀħgÀÄwÛzÁÝgÉ. EªÀgÀ°è C°à£ÁAiÀiïØ,
* n¨ÉmÆ
ÃÉ
É Ã-§ªÀÄð£ï
¨s Á gÀ v À z À ª
¨sÁµÉUÀ¼ÉAÀ zÀÄ w½AiÀįÁUÀĪÀÅzÀÄ.
§ÄqÀ P À l ÄÖ ¨s Á µÉ U À ¼ À £ À Ä ß n¨É m É Æ Ã-§ªÀ Ä ð£ï
¢£ÁjPï ªÀÄvÀÄÛ DªÉÄð£ÁAiÀiïØ JA§ ªÀÄÆgÀÄ G¥ÀUÄÀ A¥ÀÄUÀ½ªÉ.
À
P gÀ
6) £ÁrðPÀgÄÀ : £ÁrðPï d£ÁAUÀzª À g
À ÄÀ ¨sÁgÀvPÀ ÌÉ DUÀ«Ä¹zÀ PÉÆ£ÉAiÀÄ
d£ÁAVÃAiÀÄ ¸ÀªÀÄƺÀªÁVzÁÝgÉ. EªÀgÀÄ ¨sÁgÀwÃAiÀÄ ¸ÀA¸ÀÌøw
å
GzÁ:¸ ªÀÄtÂ¥ÀÄj, ¨ÉÆqÉÆ, ®qÁT, RÄQæ EvÁå¢.
Á AiÀÄÄgÉÆæAiÀÄ£ï ¨sÁµÉU¼À ÄÀ : EAVèõï, ¥ÉÆÃZÀÄðVÃ¸ï ªÀÄvÀÄÛ
ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªiÀ ÁdzÀ ªÉÄÃ¯É C¥ÁgÀªÁV ¥À¨ æ Ás ªÀ ©ÃjzÁÝg.É ¹AzsÄÀ À
£ *
¥ ¥sÉæAZï ¨sÁµÉUÀ¼À£ÀÄß AiÀÄÄgÉÆæAiÀÄ£ï ¨sÁµÉUÀ¼ÉAzÀÄ
ç¸ÛÀ GPÉÌ PÀUÉgÆÉAêÁiÀįÁUÀªÀÄĪÀvÀÄÅzÀÛ ¥ÁArZÉ
£ÁUÀjPÀvA É iÀÄ ¨É¼ª À t
À A
 iÀÄ°è EªÀgÀ ¥ÁvÀæ ¥Àz æ Ás £ÀªÁzÀÄzÀÄ. ±ÀÄzÀÞ
¸ÀA¸ÀÌøvÀ ªÀiÁvÀ£ÁqÀĪÀ DAiÀÄðgÀÄ £ÁrðPï d£ÁAUÀ Ä. ¥ÉÆÃZÀÄðVÃ¸ï ªÀÄvÀÄÛ ¥sA æÉ Zï ¨sÁµÉUÀ¼À£ÀÄß
¸ÉÃjzÀªÀgÁVzÁÝgÉ.
± Á ÃjAiÀÄ°è ºÉZÁÑV ªÀiÁvÀ£ÁqÀĪÀgÀÄ.

À ÄÀ ß «ªÀj¹.d 3) zsÁ«ÄðPÀ ªÉÊ«zsåÀ vÉ : ¨sÁgÀvÀ §ºÀÄzsÀ«ÄðÃAiÀÄgÀ £ÁqÁVzÉ.

2) ¨sÁgÀvz À ° À è£À ªÉÊ«zsåÀ vÉAiÀÄ ¸ÀégÆ
À ¥Àª£
À
i Á ¨sÁgÀvÀzÀ°è 8 zsÁ«ÄðPÀ ¸ÀªÀÄƺÀUÀ¼ÀÄ PÀAqÀħgÀÄwÛªÉ. 2011gÀ
GvÀÛg:À ¨sÁgÀvÀzÀ°è£À ªÉÊ«zsÀåvÉAiÀÄ£ÀÄß ªÀÄÄRåªÁV
¸ ªÀ 4 CA±ÀUÀ¼À°è d£ÀUÀtw ¥ÀPæ ÁgÀ ¥Àwæ ±Àvï: 82.7% gÀµÀÄÖ »AzÀÄUÀ¼ÀÄ, 11.8%
UÀÄgÀÄw¸À¯ÁUÀĪÀÅzÀÄ. EªÀÅUÀ¼À£ÀÄß èªÉÊ«zsÀåvÉAiÀÄ ªÀÄÆ®UÀ¼ÀÄ /
¥ÀPæ ÁgÀUÀ¼ÀÄ JAvÀ®Æ w½AiÀįÁUÀĪÀÅzÀÄ.
¯ Á gÀµÀÄÖ ªÀÄĹèªÀÄgÀÄ, 2.6% gÀµÀÄÖ PÉöæ ʸÀÛgÀÄ, 2% gÀµÀÄÖ ¹RÍgÀÄ,
0.7% gÀµÀÄÖ ¨ËzÀÞgÀÄ, 0.4% gÀµÀÄÖ eÉÊ£ÀgÀÄ, 0.3% gÀµÀÄÖ
f æ ÃÉ ±ÀzÀ zÀȶ֬ÄAzÀ ¨sÁgÀvÀ gÀhÄgÉÆùÖçAiÀÄ£ÀßgÀÄ, 0.1% gÀµÄÀ Ö AiÀĺÀÆ¢UÀ½zÁÝg.É ¥Àwæ AiÉÆAzÀÄ
1) ¨sËUÉÆýPÀ ªÉÊ«zsåÀ vÉ: ¨sËÀ UÉÆýPÀ ¥Àz
ªÉÊ«zsåÀ v¬ É ÄAzÀ PÀÆÁ q£ÁqÁVzÉ. ¨sÁgÀvªÀ ÅÀ MlÄÖ 32,87,263 zs¥ÀÀAªUÀÀÄðªÀqÀUÅÀ¼ÀvÀ££ÀÄßÀßzɺÉÃÆDzÀA¢zÉzs. ÀªGzÁ:
rzÀ
ÀÄðUÀA æ xÀ, ¥ÀAxÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ G¥À
ZÀ.Q.«ÄÃ. «¹ÛÃtðªÀ Àg £ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀÅzÀÄ eÉÆvÉUÉ PÀgÁªÀ½ ¸ÀÄ¤ß JA§ ¥ÀAUÀqÀUÀ¼ÀÄ PÀAqÀħAzÀªÀÄgĹèÉ, ªPÉÀÄöæ gÀʸÀ°Ûgè À°²AiÀè PÁåxÉiÁ ƪÀ°PïÄvÀÄÛ
ª
¥Àz
¥Àz
æ ÉñÀ, GµÀ
z s
Á ÚvÉ, ²ÃvÀ ºÀªÁUÀÄt, CwºÉZÀÄÑ ªÀÄ¼É ©Ã¼ÀĪÀ
æ ÉñÀ, ¸À¸Àå ¸ÀA¥ÀvÀÄÛ, »ªÀiÁ®AiÀÄ ¥ÀªÀðvÀ ±ÉÃæ tÂ, ¥sÀ®vÁÛzÀ
ªÀÄvÀÄÛ ¥ÉÆÃæ mɸÖÀAmï ¥ÀAUÀqU À ¼À ÄÀ , ¨ËzÀÞg° À è »Ã£ÀAiÀiÁ£À ªÀÄvÀÄÛ
ªÀĺÁAiÀiÁ£À JA§ G¥À¥ÀAUÀqÀUÀ¼ÀÄ CzÉà jÃw eÉÊ£ÀgÀ°è
¨sÆ
À «Ä, ªÀÄgÀĨsÆ À «Ä EªÉ ªÀÄÄAvÁzÀ ¨sËUÉÆýPÀ CA±ÀU¼
À °
À è
±ÉéÃvÁA§gÀ ªÀÄvÀÄÛ ¢UÀA§gÀ JA§ JgÀqÄÀ ¥ÀAUÀqU
À ½
À ªÉ. »ÃUÉ
ªÉÊ«zsÀåvÉAiÀÄ£ÀÄß PÁt§ºÀÄzÀÄ.
zsÁ«ÄðPÀ zÀȶ֬ÄAzÀ ¨sÁgÀvÀ ªÉÊ«zsÀåvɬÄAzÀ PÀÆrzÀ
2) ¨sÁµÁ ªÉÊ«zsåÀ vÉ: ¨sÁµÉAiÀÄÄ ¨sÁgÀvÀzÀ ªÉÊ«zsÀåvÉAiÀÄ ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ zÉñÀªÁVzÉ.
ªÀÄÆ®ªÁVzÉ. ¨sÁgÀvz À °
À è ¸Á«gÁgÀÄ ¨sÁµÉU¼ À £À ÄÀ ß ªÀiÁvÀ£ÁqÀĪÀ
4) ¸ÁA¸ÀÌøwPÀ ªÉÊ«zsåÀ vÉ ªÀÄvÀÄÛ d£ÁAVÃAiÀÄ ªÉÊ«zsåÀ vÉ: ¸ÀA¸ÀÌøwAiÀÄÄ
d£ÀgÀÄ ªÁ¹¸ÀÄwÛzÁÝgÉ. VæAiÀÄgÀ¸À£ï £ÀqɹzÀ ¸À«ÄÃPÉë ¥ÀPæ ÁgÀ
¨sÁgÀvÀzÀ ªÉÊ«zsÀåvÉ ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ ªÀÄÆ®ªÁVzÉ. ¨sÁgÀwÃAiÀÄgÀ
¨sÁgÀvÀzÀ°è 1652 ¨sÁµÉUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸Á«gÁgÀÄ ¸ÀASÉåAiÀÄ
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 4
 ¸ÁªÀiÁfPÀ C¨sÁå¸ÀUÀ¼À°è ¸ÁPÀµÀÄÖ ªÉÊ«zsÉåvÉUÀ½ªÉ. gÁdå¢AzÀ 3) zsÁ«ÄðPÀ KPÀv:É zsÁ«ÄðPÀ ªÉÊ«zsåÀ vA É iÀÄ £ÀqÄÀ ªÉAiÀÄÆ ¨sÁgÀvz
À °
À è
gÁdåPÌÉ ¸ÁA¸ÀÌøwPÀ ªÀåvÁå¸U
À ½
À ªÉ. CAzÀgÉ d£ÀgÀ fêÀ£À «zsÁ£À, zsÁ«ÄðPÀ KPÀvÉ PÀAqÀħgÀĪÀÅzÀÄ. ¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ zsÀªÀÄðzÀ
£ÀA©PÉ, £ÉÊwPÀ ¤AiÀĪÀÄ, DºÁgÀ ¥ÀzÀÞw, GqÀÄ¥ÀÄ EªÉ £ÀA©PÉU¼À ÄÀ MAzÉà DVªÉ. CAzÀgÉ DvÀä CªÀÄgÀªÁzÀÄzÀÄ JA§
ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ¼À°è ¸ÁPÀµÀÄÖ ªÀåvÁå¸À PÁt§ºÀÄzÀÄ. CAvÉAiÉÄà £ÀA©PÉ J®è zsÀªÀÄðUÀ¼À®Æè PÀAqÀÄ §gÀĪÀÅzÀÄ. CzÉà jÃw
qÁ|| Dgï. PÉ. ªÀÄÄRfð ºÉýgÀĪÀAvÉ ¨sÁgÀvÀªÀÅ ºÀ®ªÁgÀÄ ¥Á¥À, ¥ÀÄtå, ¥ÀÄ£Àgïd£Àä DvÀä ¥ÀgÀªÀiÁvÀä EªÉ ªÀÄÄAvÁzÀ
¥ÀAxÀUÀ¼ÀÄ, ¥ÀzÀÞwUÀ¼ÀÄ, ªÀÄvÀUÀ¼ÀÄ, ¸ÀA¸ÀÌøw, £ÀA©PÉ, ¨sÁµÉ zsÁ«ÄðPÀ £ÀA©PÉU¼ À ÄÀ J®è zsª À ÄÀ ðUÀ¼® À Æè MAzÉà jÃwAiÀiÁVªÉ.
ªÀÄvÀÄÛ d£ÁAVÃAiÀÄ ¥ÀPæ ÁgÀU¼À ÄÀ ºÁUÀÆ ¸ÁªÀiÁfPÀ ªÀ媸
À ÜÉ U¼
À £
À ÄÀ ß CAvÉAiÉÄà qÁ|| JA. J£ï. ²æäªÁ¸ï CªÀgÀÄ ºÉüÀĪÀAvÉ
M¼ÀUÉÆAqÀ ªÀ¸ÀÄÛ¸ÀAUÀæºÁ®AiÀĪÁVzÉ JAzÀÄ C©ü¥ÁæAiÀÄ ¨sÁgÀvÀzÀ°è PÀAqÀħgÀĪÀ KPÀvÉAiÀÄÄ zsÁ«ÄðPÀ ¸ÀégÀÆ¥ÀzÀ
25
¥ÀnÖzÁÝgÉ. KPÀvÉAiÀiÁVzÉ. zÉñÀªÀÅ ¥À«vÀæ JA§ ¨sÁªÀ£É J®ègÀ®Æè -
»ÃUÉ ¨sÁgÀvÀªÀÅ ¨sËUÉÆýPÀ ¥Àz
æ ÉñÀ ¨sÁµÉ, zsÀªÀÄð, ¸ÀA¸ÀÌøw
PÀAqÀħgÀĪÀÅzÀÄ. ¥ÀÄtå PÉÃë vÀU
æ ¼À À zÀ±ð 4
À £À¢AzÀ zsÁ«ÄðPÀ G£Àßw
2
20
¥ÀqÉAiÀħºÀÄzÀÄ. CzÉà jÃw ªÉÆÃPÀë ¸ÀA¥ÁzÀ£ÉAiÀÄÄ J®è
ªÀÄvÀÄÛ d£ÁAVÃAiÀÄ ¸ÀªÀÄƺÀUÀ¼À°è ªÀåvÁå¸ÀUÀ¼À£ÉÆß¼ÀUÉÆAqÀ
zsÀªÀÄðUÀ¼À CAwªÀÄ UÀÄjAiÀiÁVzÉ JAzÀÄ C©ü¥ÁæAiÀÄ¥ÀnÖzÁÝgÉ.
MAzÀÄ §ºÀÄ«zsÀ ¸ÀªiÀ ÁdªÁVzÉ. EzÉ PÁgÀt¢AzÀ ¨sÁgÀvª À £
À ÄÀ ß
K²AiÀiÁzÀ G¥ÀRAqÀ JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁUÀĪÀÅzÀÄ.
j)
4) ¸ÁA¸ÀÌøwPÀ KPÀvÉ : ¸ÀA¸ÀÌøwAiÀÄ zÀȶ֬ÄAzÀ®Æ ¨sÁgÀwÃAiÀÄgÀ°è

3) ¨sÁgÀvz
À °
À è£À KPÀvAÉ iÀÄ ¸ÀégÆ
À ¥Àª£
À ÄÀ ß «ªÀj¹. ÉP (
KPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß PÁt§ºÀÄzÀÄ. CAzÀgÉ PÀ¯É, ªÁ¸ÀÄÛ²®à, GqÀÄ¥ÀÄ,
DºÁgÀ ¥ÀzÞÀ w, fêÀ£± À ÊÉ ° EªÉ ªÀÄÄAvÁzÀ ¸ÁA¸ÀÌøwPÀ CA±ÀU¼
À °
À è
GvÀÛgÀ : ¨sÁgÀvÀ ªÉÊ«zsÀåvÉ ªÀÄvÀÄÛ KPÀvÉ JgÀqÀ£ÀÆß M¼ÀUÉÆAqÀ ɪ ¢
Ã
KPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß PÁt§ºÀÄzÀÄ. DzsÀĤPÀ ²PÀët, ¸ÁjUÉ ¸ÀA¥ÀPÀð

ÀPÀ À
£ÁqÁVzÉ. KPÀvÉ JA§ÄzÀÄ £ÁªÀÅ CxÀªÁ £ÁªÉ®è MAzÀÄ eÁ®UÀ¼ÀÄ OzÉÆåÃVPÀgÀt ªÀÄvÀÄÛ £ÀUÀjÃPÀgÀt EªÀÅ ¨sÁgÀvÀzÀ
JA§ ¨sÁªÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀÆa¸ÀĪÀ ¥ÀzÀªÁVzÉ. ¨sÁgÀvÀzÀ g
¸ÁA¸ÀÌøwPÀ KPÀvÉUÉ DzsÁgÀªÁVªÉ.
KPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß F ªÀÄÄA¢£À CA±ÀUÀ¼À°è PÁt§ºÀÄzÀÄ.
Áå¸ ¨sÁgÀvÀ ¨sËUÉÆýPÀ ¥Àzæ ÉñÀ, ¨sÁµÉ, zsÀªÀÄð, ¸ÀA¸ÀÌøw EªÉ
»ÃUÉ
1) ¥ÁæAwÃAiÀÄ KPÀv:É ¨sÁgÀvÀzÀ £ÉʸÀVðPÀ UÀr UÉÆÃqÉUÀ¼ÀÄ CzÀgÀ £
¨sËUÉÆýPÀ KPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀÆa¸ÀÄvÀÛªÉ. ¥ÁæaãÀ ¨sÁgÀvÀªÀ£ÀÄß ¥
À ªÀÄÄAvÁzÀ CA±ÀU¼ À °
À è KPÀvA
É iÀÄ£ÀÄß M¼ÀUÆ É AqÀ «²µÀÖ £ÁqÁVzÉ.

¨sÀgÀvÀ ªÀµÀð, ¨sÀgÀvÀ RAqÀ ªÀÄvÀÄÛ dA§Æ¢éÃ¥À JAzÀ

PÀgÉAiÀįÁUÀÄwÛvÀÄÛ. EzÀÄ ¨sÁgÀvÀzÀ LwºÁ¹PÀ KPÀv¸
G 4) gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¨sÁªÉÊPÀåvÉAiÀÄ ¸ÀªÁ®ÄUÀ¼£ À ÄÀ ß «ªÀj¹
çÛÀ GvÀÛgÀ: ¨ÉAd«Ä£ï CªÀgÀ ¥ÀæPÁgÀ ‘gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¨sÁªÉÊPÀåvÉAiÀÄÄ
Ä

¸À Æ a¸À Ä ªÀ Å zÀ Ä . GvÀ Û g À z À »ªÀ i ÁAiÀ Ä ®¢AzÀ ÁzÀ Q ë t zÀ

ÉAiÀÄ£ÀÄß

PÀ£ÁåPÀĪÀiÁjªÀgÀUÉ «±Á®ªÁV ºÀgÀrzÀ Fd£ÁqÀÄ ¨sÀgÀvÀ

± zÉ Ã ±À ª É Ç AzÀ g À ¸À ª À Ä ¸À Û d£À g À £ À Ä ß MAzÀ Ä ¸ÁªÀ i Á£À å

Á
æ Àwð¬ÄAzÀ D¼À®ànÖvÀÄ. CzÉà jÃw ‘¨siÀ ÁgÀvÀ ªÀiÁvÉ’ JA§
C£À£ÀåvÉAiÉÆA¢UÉ ¸ÁéAVÃPÀgÀtUÉƽ¸ÀĪÀ ¥ÀQæ A æ iÉÄAiÀiÁVzÉ’.
ZÀPÀª
PÀ®à£ÉAiÀÄÄ CzÀgÀ ¨sËUÉÆýPÀ KPÀvÉA¸
À Äß ¸ÀAPÉÃw¸ÀĪÀÅzÀÄ. gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¨sÁªÉÊPÀåvÉUÉ JzÀÄgÁzÀ ¸ÀªÁ®ÄUÀ¼ÄÀ
iÀÄ£Àª
Á è 1) ¥ÁæAwÃAiÀÄvÉ (¥ÁæAwÃAiÀĪÁzÀ) : ¤¢ðµÀÖ ¥ÁæAvÀzÀ §UÉUÉ
2) ¨sÁµÁ KPÀv:É ¨sÁgÀvÀzÀ°è ºÀ®ªÁgÀ
KPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß PÁt§ºÀÄzÀÄ.f
¯ Ä ¨sÁµÉUÀ½zÀÝgÀÄ E°è ¨sÁµÁ
d£ÀgÀÄ ºÉÆA¢gÀĪÀ CwAiÀiÁzÀ ¤µÉ×AiÀÄ£ÀÄß ¥ÁæAwÃAiÀĪÁzÀ

DzsÁgÀªÁVzÉ. »ÃUÁVAiÉ Àq Äà ¥ÁæaãÀ »AzÀÄ zÁ±Àð¤PÀ J£À

¨sÁgÀwÃAiÀÄ ¨sÁµÉUÀ½UÉ ¸ÀA¸ÀÌøvÀªÀÅ
ÄߪÀgÀÄ. EzÀÄ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¨sÁªÉÊPÀåvÉUÉ MAzÀÄ zÉÆqÀØ

¸Á»vÀåUÀ¼ÀÄ ¸ÀA¸ÀÌøvÀÁ¨sÁµÉAiÀÄ°èAiÉÄ gÀZÀ£ÉAiÀiÁzÀªÀÅ. ¸ÁévÀAvÀöæ å

¸ÀªÁ¯ÁVzÉ. ¥ÁæAwÃAiÀĪÁzÀªÅÀ ¥Àv æ åÉ ÃPÀvAÉ iÀÄ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½UÀ¼ÄÀ ªÀÄvÀÄÛ

£ÀAvÀgÀ ¨sÁgÀvg
ªÀ »A¸ÁvÀäPÀ ZÀ¼ÀĪÀ½UÀ½UÉ PÁgÀtªÁVzÉ. EwÛÃa£À ¢£ÀUÀ¼À°è

JAzÀÄ WÉÆÁsz ö¹vÀÄ. EAzÀÄ EAVèõÀ ªÀÄvÀÄÛ »A¢ ¨sÁµÉUÀ¼ÀÄ zÉgÁdPÁgÀ

ÀzÀ ¸ÀA«zsÁ£ÀªÀÅ »A¢ ¨sÁµÉAiÀÄ£ÀÄß gÁµÀÖç ¨sÁµÉ
t  U À ½ AzÀ ¥Áæ A wÃAiÀ Ä ªÁzÀ P É Ì ºÉ Z À Ä Ñ ¨É A §®
ÆgÉAiÀÄÄwÛgÀĪÀÅzÀjAzÀ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ »vÁ±ÀQÛUÀ½UÉ §ºÀÄ zÉÆqÀØ
d£ÀgÀ ¸ÀA¥ÀPÀð ¨sÁµÉUÀ¼ÁVªÉ. eÉÆvÉUÉ gÁdåUÀ¼À ¥ÁæzÉòPÀ
¸ÀªÁ¯ÁV PÁt¹PÉÆArzÉ.
¨sÁµÉU¼À °
À è ²PÀt
ë ªÀ£ÄÀ ß ¤ÃqÀ¯ÁUÀÄwÛz.É 2004gÀ°è ¨sÁgÀvÀ ¸ÀgPÀ ÁgÀ
PÉ®ªÀÅ ¨sÁµÉUÀ½UÉ ±Á¹ÛçÃAiÀÄ ¸ÁÜ£ÀªÀiÁ£À ¤ÃrvÀÄ. GzÁ: * ¥ÁæAwÃAiÀĪÁzÀzÀ ¥ÀjuÁªÀÄUÀ¼ÄÀ
vÀ«Ä¼ÀÄ(2004), ¸ÀA¸ÀÌøvÀ(2005), PÀ£ßÀ qÀ (2008), vÉ®UÀÄ(2008)
a) ¥Àv
æ åÉ ÃPÀ gÁµÀÖçPÁÌV ¨ÉÃrPÉ : ªÀÄzÁæ¸À gÁdåªÀÅ ¥Àv æ åÉ ÃPÀ gÁµÀÖçzÀ
ªÀįÉAiÀiÁ¼ÀA(2013) ªÀÄvÀÄÛ MjAiÀÄ (2014), ¥Á¹ð(2024)
¨ÉÃrPÉ ¸À°è¹zÀ ªÉÆzÀ® gÁdåªÁVzÉ. CzÉà jÃw ¥ÀAeÁ©£À
»ÃUÉ ±Á¹Û ç à AiÀ Ä ¸ÁÜ£À ª À i Á£À ¤Ãr ¨s Á gÀ v À z À ¨s Á µÁ
¹RÍ ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀĪÀÅ R°¸ÁÜ£À ¥Àv æ ÉåÃPÀ gÁµÀÖçzÀ ¨ÉÃrPÉ ElÄÖ
¥ÀgÀA¥ÀgÉAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀÄ£Àgï¸Áܦ¸À®Ä ¥ÀA æ iÀÄw߸À¯ÁUÀÄwÛzÉ.
EA¢UÀÆ ºÉÆÃgÁl ªÀiÁqÀÄwÛzÉ.
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 5
b) ¥Àv
æ åÉ ÃPÀ gÁdåPÁÌV ¨ÉÃrPÉ : EwÛÃaUÉ ¨sÁgÀvz À °
À è ¥Àv
æ åÉ ÃPÀ gÁdåzÀ 1) ¥ÀAeÁ§zÀ°è£À R°¸ÁÜ£À ªÀÄÆ®zÀ GUÀª æ ÁzÀ 2) PÁ²äÃgÀzÀ
¨ÉÃrPÉUÀ¼ÀÄ ºÉZÀÄÑvÀÛ¯Éà £ÀqÉ¢ªÉ. GzÁ: ªÀĺÁgÁµÀÖçzÀ «zÀ¨sÀð GUÀª æ Á¢UÀ¼À ¨sÀAiÉÆÃvÁàzÀ£É, 3) ¥À²ÑªÀÄ §AUÁ¼À, ©ºÁgï,
gÁdåPÁÌV DAzs¥ æÀ z
æÀ ÃÉ ±ÀzÀ vÉ®AUÁt ¥Àv æ åÉ ÃPÀ gÁdåPÁÌV (EwÛÃaUÉ ªÀÄzsåÀ ¥z
æÀ ÃÉ ±À, DAzs¥ æÀ z
æÀ ÃÉ ±À, ªÀĺÁgÁµÀçÖ, bÀwÃÛ ¸ÀUqÀ ,Às eÁRðAqï
FqÉÃjzÉ) ¥À²ª Ñ ÄÀ §AUÁ¼ÀzÀ UÀÆSÁð¯ÁåAqÀ gÁdåPÁÌV ¨ÉÃrPÉ gÁdåUÀ¼À°è£À £ÀPÀ쮪ÁzÀ ªÀÄvÀÄÛ 4) C¸ÁìA gÁdåzÀ°è£À G¯Áá
EqÀ¯ÁVzÉ. 1980gÀ zÀ±ÀPÀzÀ°è eÁRðAqï ¥ÀævÉåÃPÀ gÁdåPÁÌV GUÀª æ ÁzÀ. R°¸ÁÜ£À ªÀÄÆ®zÀ ¹RÍgÀ GUÀª æ ÁzÀªÀÅ zsÁ«ÄðPÀ
£ÀqÉzÀ ZÀ¼ÀĪÀ½UÀ¼ÀÄ GUÀ¸ æ ÀégÀÆ¥À ¥ÀqÉzÀÄPÉÆArzÀݪÀÅ. ¸Àg
é ÁµÀçÖzÀ PÀ£¸ À £
À ÄÀ ß Dzsj À ¹zÀgÉ PÁ²äÃgÀzÀ GUÀª æ ÁzÀªÅÀ C£À£åÀ vU
É ÁV
£ÀqÉzÀ ºÉÆÃgÁlªÁVzÉ. CzÉà jÃw £ÀPÀì® GUÀª æ ÁzÀªÀÅ ªÀUÀð
c) ¥ÀÆtð ¥Àª æ iÀ ÁtzÀ gÁdåPÁÌV ¨ÉÃrPÉ : ¨sÁgÀvÀzÀ PÉÃAzÁæqÀ½vÀ
ªÉÊgÀvÀéªÀ£ÀÄß DzsÀj¹zÉ. F±Á£Àå gÁdåUÀ¼À°è PÀAqÀÄ §gÀĪÀ
25
¥Àzæ ÉñÀUÀ¼ÀÄ ¥ÀÆtð¥Àª æ ÀiÁtzÀ gÁdåzÀ CAvÀ¸ÀÄÛ ¥ÀqÉAiÀÄ®Ä
GUÀæªÁzÀªÀÅ C£À£ÀåvÉAiÀÄ ¸ÀªÀĸÉå ªÀÄvÀÄÛ C¸ÀªÀiÁ£ÀvÉAiÀÄ -
¥ÀA
æ iÀÄw߸ÀÄwÛªÉ. GzÁ: zɺÀ°
4
¥sÀ®ªÁVzÉ. ªÉÄð£À CA±ÀUÀ¼À®èzÉ §qÀvÀ£À, ¤gÀÄzÉÆåÃUÀ,
2
20
d) CAvÀgï gÁdå «ªÁzÀU¼ À ÄÀ : ¨sÁgÀvzÀ °À è gÁdå gÁdåUÀ¼À £ÀqÄÀ ªÉ ¨sµ
æÀ ÁÖZÁgÀ, AiÀÄĪÀ C±ÁAw, §qÀªg À À ªÀÄvÀÄÛ ²æêÀÄAvÀgÀ £ÀqÄÀ «£À
EA¢UÀÆ «ªÁzÀU¼ À ÄÀ PÀAqÀħgÀÄwÛª.É GzÁ: PÀ£ÁðlPÀ ªÀÄvÀÄÛ CAvÀgÀ EªÉ ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¨sÁªÉÊPÀåvÉUÉ ¸ÀªÁ¯ÁVªÉ.
ªÀĺÁgÁµÀÖç gÁdåUÀ¼À £ÀqÀÄªÉ ¨É¼ÀUÁ« ¥Àz æ ÉñÀPÁÌV, PÀ£ÁðlPÀ
5) ¨sÁgÀvz
À À d£À¸AÀ SÁå avÀt
æ zÀ ¥Àª
j )
æ ÄÀ ÄR ®PÀëtUÀ¼£
À ÄÀ ß «ªÀj¹.
ªÀÄvÀÄÛ PÉÃgÀ¼À gÁdåU¼ À À £ÀqÄÀ ªÉ PÁ¸ÀgUÀ ÆÀ qÀÄ ¥Àz
æ ÃÉ ±ÀPÁÌV EA¢UÀÆ (
GvÀÛg:À 1) ¨sÁgÀwÃAiÀÄ d£À É ¸ÀªÄÀ ƺÀzÀ UÁvÀæ ªÀÄvÀÄÛ ¨É¼ª À t
À UÂ :É 2011
«ªÁzÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄÄAzÀĪÀgÉ¢ªÉ. PÀ£ÁðlPÀ ªÀÄvÀÄÛ vÀ«Ä¼ÀÄ£ÁqÀÄ
gÀ d£ÀUt
¢ P
À wAiÀÄ ¥ÀPæ ÁgÀ ¨sÁgÀvÀ 121 PÉÆÃn d£À¸A À SÉå ºÉÆA¢zÀÄÝ
gÁdåU¼ À À £ÀqÄÀ «£À PÁªÉÃj £À¢ ¤Ãj£À ºÀAaPÉAiÀÄÄ dUÀw£ Û °
À A
è iÉÄÃ
dUÀwÛ£À JgÀqÃ
ª É À£Éà zÉÆqÀØ gÁµÀÖçªÁVzÉ. (¥Àæ¸ÀÄÛvÀ ªÉÆzÀ®
CvÀåAvÀ ºÀ¼ÉAiÀÄzÁzÀ d®«ªÁzÀªÁVzÉ.
gÁµÀçÖªÁVzÉ À ) ºÁUÉAiÉÄà d£À¸A
gÀ gÀ¶ÖzÉ. À SÉåAiÀÄ ªÁ¶ðPÀ ¨É¼ª À tÀ U  A
É iÀÄÄ
2) PÉÆêÀÄĪÁzÀ : MAzÀÄ PÉÆêÀÄÄ CxÀªÁ zsÀªÀÄðPÉÌ ¸ÉÃjzÀ
À
P
±Éà 1.64
¸
2)Áåd£À
d£ÀgÀÄ ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ PÉÆêÀÄÄ CxÀªÁ zsÀªÀÄðPÉÌ ¸ÉÃjzÀ d£ÀgÀ
£À ¥Àªæ iÀ Át ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄgÀt ¥Àªæ iÀ Át: zÉñÀzÀ d£À¸ÀASÉåAiÀÄ
«gÀÄzÀÞ ºÉÆA¢gÀĪÀ zÉéõÀ¥ÀÆjvÀ ¨sÁªÀ£ÉUÉ PÉÆêÀÄĪÁzÀ
J£ÀÄߪÀgÄÀ . ©¦£ï ZÀAzÀæ CªÀgÄÀ ºÉüÀĪÀAvÉ ‘PÉÆêÀÄĪÁzÀªÅÀ ¥
£À ¨É¼ÀªÀtÂUÉAiÀÄÄ D zÉñÀzÀ d£À£À ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄgÀt ¥Àªæ ÀiÁtzÀ
ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©vÀªÁVzÉ. 1921gÀ QÌAvÀ®Æ ªÀÄÄAZÉ d£À£À-
¤¢ðµÀ Ö ¸À ª À i Ád, CxÀ ð ªÀ å ªÀ ¸ É Ü ªÀ Ä vÀ Ä Û gÁeÁåqÀ ½ vÀ z À
GvÀà£ÀߪÁVzÀÄÝ CzÀÄ ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀȶָÀÄvÀÛzÉ C®è ç¸ÛÀ GzÉÃ
ªÀÄgÀt ¥Àª æ ÀiÁtUÀ¼ÉgÀqÀÆ C¢üPÀªÁVzÀݪÀÅ. 1921gÀ £ÀAvÀgÀzÀ°è
PÉÆêÀÄĪÁzÀªÀÅ ªÉÄîéUÀðzÀ d£ÀgÀ£ÀÄß «¨sÀf¸ÀĪÀÁªÀÄÆ®PÀ
ªÀÄgÀt ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è wêÀæUÀwAiÀÄ E½PÉAiÀiÁzÀgÉ d£À£À
± ¥Àª æ ÀiÁtzÀ°è C®à ¥Àª æ ÀiÁtzÀ E½PÉAiÀiÁV ¨sÁgÀvÀzÀ d£À¸ÀASÉå

ÀªÀ Ád
C¢üPÁgÀªÀ£ÀÄß vÀªÀÄä°è PÉÃA¢æÃPÀj¹PÉƼÀî®Ä EgÀ ĪÀ MAzÀÄ
DAiÀÄÄzsÀªÁVzÉ’ JA¢zÁÝgÉ. i KgÀÄvÀÛ¯Éà ¸ÁVvÀÄ. 1921gÀ QÌAvÀ®Æ ªÀÄÄAZÉ d£À¸ÀASÁå
¨É¼ÀªÀtÂUÉ ¹ÜgÀªÁVgÀzÉ PÉ®ªÉǪÉÄä ºÉZÀÄÑ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄwÛvÀÄÛ.
3) ¨sÁµÁªÁzÀ : gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¨sÁªÉÊPÀåvÉU¸
æ Ás £À ¸ÀªÁ¯ÁVzÉ. ‘MAzÀÄ ¨sÁµÉÁ
è É ¨sÁµÁªÁzÀªÀÅ MAzÀÄ £ÀAvÀgÀ ¤gÀAvÀgÀªÁV CzÀÄ ºÉZÀÄÑvÀÛ¯É ºÉÆÃVzÀÝjAzÀ 1921gÀ
¥Àz
«±ÉõÀ M®ªÀÅ CxÀªÁ C©üf
¯ AiÀÄ §UÉUÉ d£ÀgÄÀ ºÉÆA¢gÀĪÀ
ªiÀ Á£Àª£ À ßÉ Ã ¨sÁµÁªÁzÀ J£ÀÄߪÀgÄÀ .
ªÀµÀðªÀ£ÀÄß d£À¸ÀASÁå ±Á¹ÛæÃAiÀÄ «¨sÀdPÀ ªÀµÀð JAzÀÄ
PÀgÉAiÀÄĪÀgÀÄ.
EAvÀºÀ ¨sÁµÁªÁzÀªÅÀ ¨sÀ ÁµÁ ¸ÀAWÀµð
q
À è ¢éÃÁ¨sÁµÉU¼
À PÀÆÌ PÁgÀtªÁUÀĪÀÅzÀÄ.
3) ¨sÁgÀwÃAiÀÄ d£À ¸ÀªÄÀ ƺÀzÀ ªÀAiÉÆà gÀZ£ À :É 2011 gÀ d£ÀUt À wAiÀÄ
¸ÀA§A¢üvÀ Gzɪ
UÀr ¥Àz æ ÃÉ ±ÀU¼À °
g À éÃUÀUÀ¼ÀÄ ¢£Éà ¢£Éà ºÉZÀÄÑwÛªÉ.
À ÄÀ PÀAqÀħgÀĪÀÅzÀjAzÀ C°è ¨sÁµÁ
¥ÀPæ ÁgÀ ¨sÁgÀwÃAiÀÄ d£À¸ÀªÀÄƺÀzÀ ªÀAiÉÆà gÀZÀ£ÉAiÀÄ°è ªÀÄPÀ̼À

4) GUÀª æ ÁzÀz
s
Á
ªÀÄvÀÄÛ ¨sAÀ iÉÆÃvÁàz£ À :É EwÛÃa£À ªÀµð À UÀ¼°
À è GUÀªæ ÁzÀ
¥Àª æ ÀiÁt (±ÉÃ.29) ªÀÄvÀÄÛ ªÀAiÉÆêÀÈzÀÞgÀ ¥Àª
PÀrªÉÄ EzÀÝg,É zÀÄrAiÀÄĪÀ AiÀÄĪÀPg À À ¥Àª
æ ÀiÁt (±ÉÃ.8)
æ iÀ Át CvÀå¢üPª À ÁVzÉ.
ªÀÄvÀÄÛ ¨sA
À iÉÆÃvÁàz£ À É gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¨sÁªÉÊPÀåvÉ §ºÀÄzÉÆqÀØ ¸ÀªÁ¯ÁV »ÃUÉ ¨sÁgÀvÀzÀ MlÄÖ d£À¸ÀASÉåAiÀÄ°è AiÀÄĪÀPÀgÀ ¸ÀASÉå
PÁt¹PÉÆArªÉ. ‘¤¢ðµÀÖ UÀÄjUÀ¼À FqÉÃjPÉUÁV ªÀåQÛ CxÀªÁ ºÉZÁÑVgÀĪÀÅzÀjAzÀ zÉÆgÉAiÀħºÀÄzÁzÀ C£ÀÄPÀÆ®ªÀ£ÀÄß
¸ÀªÄÀ ƺÀªÇÉ AzÀ£ÄÀ ß ¥Àeæ Á¸ÀvÁÛväÀPÀ «gÉÆâü PÀª
æ ÄÀ ªÀÄvÀÄÛ »A¸ÁvÀäPÀ d£À¸ÀASÁå ¯Á¨sÁA±À JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄĪÀgÀÄ.
ªÀiÁUÀðUÀ¼À §¼ÀPÉAiÀÄ£ÀÄß GUÀæªÁzÀ J£ÀÄߪÀgÀÄ. ¨sÁgÀvÀzÀ°è
4) ¨sÁgÀvz
À °
À è PÀĹAiÀÄÄwÛgÄÀ ªÀ °AUÁ£ÀÄ¥ÁvÀ: ¥Àw
æ 1000 ¥ÀÅgÀĵÀjUÉ
GUÀª æ ÁzÀªÅÀ gÁdQÃAiÀÄ ¥ÉÃæ jvÀªÁzÀÄzÀÄ. ¥ÉÆ.æ gÁªÀiï CºÀÄeÁ
C£ÀÄUÀÄtªÁV ªÀÄ»¼ÉAiÀÄgÀ MlÄÖ ¸ÀgÁ¸Àj ¸ÀASÁå ¥Àª æ iÀ ÁtªÀ£ÄÀ ß
CªÀgÀ ¥ÀPæ ÁgÀ ¨sÁgÀvÀzÀ°è PÀAqÀħgÀĪÀ GUÀª æ ÁzÀªÀÅ £Á®ÄÌ
°AUÁ£ÀÄ¥ÁvÀ J£ÀÄߪÀgÄÀ . 2011gÀ d£ÀUt À wAiÀÄ ¥ÀPæ ÁgÀ ¨sÁgÀvzÀ À
¥ÀæPÁgÀzÁÝVzÉ.
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 6
 °AUÁ£ÀÄ¥ÁvÀªÀÅ 940 gÀ¶ÖzÀÄÝ, CzÀÄ PÀĹAiÀÄÄvÀÛ¯Éà ¸ÁVzÉ ¸ÀªÀðzsÀªÀÄð ¸ÀªÉÄäüÀ£À EªÉ ªÀÄÄAvÁzÀ PÀªæ ÀÄUÀ¼À ªÀÄÆ®PÀ
JA§ÄzÀÄ w½zÀÄ §gÀÄvÀÛzÉ. gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¨sÁªÉÊPÀåvÉAiÀÄ£ÀÄß §®¥Àr¸À®Ä ¸ÁzsÀå«zÉ JAzÀÄ
¸ÀA¥ÀÆuÁð£ÀAzÀ ¸À«ÄwAiÀÄÄ ¸À®ºÉ ¤ÃrvÀÄ.
* BIMARU ªÀ Ä vÀ Ä Û DEMARU .(BI-©ºÁgÀ , MA-
æ ÉñÀ, R- gÁd¸ÁÜ£À, U-GvÀÛgÀ¥Àz
ªÀÄzsÀå¥Àz æ ÉñÀ - ©ÃªÀiÁgÀÄ 7) DAiÀÄð¤ÃPÀgt
À ¥ÀQæ Aæ iÉÄAiÀÄ vÉÆqÀPÄÀ UÀ¼£
À ÄÀ ß «ªÀj¹.
gÁdåUÀ¼ÁVªÉ) (D-ªÀÄUÀ¼ÀÄ, E-J°«Ä£ÉõÀ£ï MARU- 1) «°Ã£ÀPÉÌ §ÄqÀPÀlÄÖUÀ¼À «gÉÆÃzsÀ
Q°èAUï(PÉÆ®Äè) (¥ÀAeÁ§, ºÀjAiÀiÁt, »ªÀiÁZÀ®¥ÀæzÉñÀ, 2) «°Ã£ÀPÉÌ ¥À§
æ ® ¸ÀªÀÄƺÀUÀ¼À «gÉÆÃzsÀ
UÀÄdgÁvï, ªÀĺÁgÁµÀÖç- zÉêÀiÁgÀÄ gÁdåUÀ¼ÁVªÉ) 2001gÀ
3) DAiÀÄðgÀ £ÀAvÀgÀ ªÀ®¸É §AzÀªÀgÀ «°Ã£ÀzÀ ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼ÀÄ
25
d£ÀUÀtwAiÀÄ ªÀgÀ¢AiÀÄ°è d£À¸ÀASÉåAiÀÄ°è ¨sÁj ºÉZÀѼÀ
ºÉÆA¢gÀĪÀ BIMARU gÁdåU¼
(EªÀÅUÀ¼À «ªÀgÀuÉ) -
À £
À ÄÀ ß ªÀÄvÀÄÛ ºÉtÄÚ ªÀÄPÀ̼£
PÉÆ®ÄèªÀ zÉêÀiÁgÀÄ gÁdåUÀ¼À£ÀÄß UÀÄgÀÄw¸À¯ÁVzÉ.
À ÄÀ ß
8) PÀ£ÁðlPÀzÀ d£À¸AÀ SÁå avÀtæ zÀ ¸ÀégÆ
À ¥Àª£
À ÄÀ ß «ªÀj¹.
2 4
5) ¨sÁgÀwÃAiÀÄ d£À ¸ÀªÄÀ ƺÀz° À è ºÉZÄÀ ÑwÛgÄÀ ªÀ ¸ÁPÀëgÀvÁ ¥Àª
GvÀÛg:À 1) UÁæªÀÄ - £ÀUÀgÀ d£À¸ÀASÉå
æ iÀ Át: 2 0
2001 gÀ°è ¨sÁgÀwÃAiÀÄ d£À¸ÀªÀÄƺÀzÀ ¸ÁPÀëgÀvÁ ¥Àª æ ÀiÁt
2) PÀ£ÁðlPÀzÀ °AUÁ£ÀÄ¥ÁvÀ
3) PÀ£ÁðlPÀzÀ d£À¸j
)æ É
±Éà 65.4 gÀ¶z Ö ÝÀ gÉ CzÀÄ 2011 gÀ°è ±Éà 74.4 PÉÌ ºÉav Ñ ÄÀ ,Û »ÃUÁV
É ( ÁAzÀv
¨sÁgÀvÀzÀ ¸ÁPÀëgÀvÁ ¥ÀæªÀiÁt ºÉZÀÄÑvÀÛ¯Éà ¸ÁVzÉ JAzÀÄ 4) ¥Àj²µÀ
5) ¥Àj²µÀÖ ¢
Ö
P
eÁwAiÀ Ä d£À¸ÀASÉå
ºÉüÀ§ºÀÄzÀÄ.
6) PÀ£ª
É
à ¥ÀAUÀqÀzÀ d£À¸ÀASÉå

6) ºÉZÀÄÑwÛgÀĪÀ UÁæ«ÄÃt-£ÀUÀgÀzÀ ªÀåvÁå¸ÀUÀ¼ÀÄ: OzÉÆåÃVPÀ £ÀUÀgÀ

À
(EªÀÅUÀ¼À ¸Àg
À ÁðlPÀzÀ°è ¸ÁPÀëgÀvÉAiÀÄ ¥ÀæªÀiÁt
AQë¥ÀÛ «ªÀgÀuÉ)
fêÀ£ÀPÉÌ ºÉÆð¹zÁUÀ UÁæªÀÄUÀ¼À DyðPÀ, ¸ÁªÀiÁfPÀ ªÀĺÀvÀé
PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄwÛz.É »ÃUÁV EAzÀÄ ¤zsÁ£ÀªÁV £ÀUg À zÀ v À ÛÀ d£ÀgÀ
å¸ À
P
____________________________________________
ªÀ®¸É ºÉZÀÄÑwÛzÉ. GzÁ: 1951 gÀ°è UÁæ«ÄÃt ¥Àz æ ÉñÀzÀ°è
À
£ Á CzsÁåAiÀÄ-2
82.7% gÀµÀÄÖ d£À ªÁ¹¸ÀÄwÛzÀÝgÉ, £ÀUÀgÀ ¥Àz æ ÉñÀUÀ¼À°è ±ÉÃPÀqÀ ¥ ¸ÁªÀiÁfPÀ C¸ÀªiÀ Á£ÀvÉ - ºÉÆgÀUÄÀ ½AiÀÄÄ«PÉ ªÀÄvÀÄÛ
17.3 gÀµÀÄÖ d£ÀgÀÄ ªÁ¹¸ÀÄwÛzÀÝgÀÄ ºÁUÀÆ 2011gÀ°è UÁæ«ÄÃt
¥Àzæ ÉñÀzÀ°è ±Éà 68.8. gÀµÀÄÖ d£À ªÁ¹¸ÀÄwÛzÀÝgÉ, £ÀUÀgÀUÀ¼À° ç¸ÛÀ èG ±ÉÃ
M¼ÀUÆ É ¼ÀÄî«PÉ
31, 2 gÀµÀÄÖ d£ÀgÀÄ ªÁ¹¸ÀÄwÛzÀÝgÀÄ JAzÀÄ w½zÀÄÁ§gÀÄvÀÛzÉ.
± ¨sÁUÀ-J
6) gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¨sÁªÉÊPÀåvÉAiÀÄ£ÀÄß §®¥Àr¸À®Ä qÁ||Á¸Àd
¸À«ÄwAiÀÄÄ ¤ÃrzÀ ¸À®ºÉU¼ À £À ÄÀ ß w½¹ ª À À
i A¥ÀÆuÁð£ÀAzÀ I. ¸ÀjAiÀiÁzÀ GvÀÛgU
1) Ҵˤ
À ¼
À £
À ÄÀ ß Dj¹ §gɬÄj.
æ ® eÁw” ¥ÀjPÀ®à£AÉ iÀÄ£ÀÄß ¥ÀjZÀ¬Ä¹zÀªÀgÀÄ.
GvÀÛgÀ: 1961 gÀ°è qÁ|| ¸ÀA¥ÀÆuÁð£ÀA¸
è
gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¨sÁªÉÊPÀåvÁ ¸À«ÄwAiÀÄ£ÀÄÁß PÉÃAzÀæ ²PÀt
zÀ CªÀgÀ CzsÀåPÀëvÉAiÀÄ°è C) JA. J£ï. ²æäªÁ¸ï §) a£ÀߥÀà gÉrØ

gÀa¹vÀÄ. F ¸À«ÄwAiÀÄÄ gÁ¶Ö f ¯ ë ¸ÀaªÁ®AiÀĪÀÅ

çÃAiÀÄ ¨sÁªÉÊPÀåvAÉ iÀÄ£ÀÄß §® ¥Àr¸À®Ä
qÀ) ªÉAPÀl¸Áé«Ä
2) “¢ ¦ü¯Á¸À¦ü D¥sï £ÉÃ¥sÁ” JA§ UÀAæ xÀª£
qÀ) r. J£ï. ªÀÄdÄAzÁgÀ
À ÄÀ ß §gÉzª
À g
À ÄÀ .
æ ÀÄUÀ¼À£ÀÄÀ ß C£ÀĸÀj¸ÀĪÀAvÉ ¸À®ºÉ ¤ÃrvÀÄ.
F ªÀÄÄA¢£À PÀª
Á q
æ ÀĪÀ£ÀÄß zsÀ ÀªÀÄð ¤gÀ¥ÉÃQëvÀªÁV ¥ÀÄ£Àgï gÀa¸ÀĪÀÅzÀÄ.
C) r. J£ï. ªÀÄdÄAzÁgï
1) ¥ÀoÀåPÀª
ª
gëtzÀ eÉÆvÉUÉ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¨sÁªÉÊPÀåvÉAiÀÄ£ÀÄß
§) JA.J£ï. ²æäªÁ¸ï
2) O¥ÀZÁjPÀ Á
¥ÉÃæ gÉæ¸Àz
s ²PÀ
ĪÀ ¥ÀoåÉ ÃvÀgÀ ZÀlĪÀnPÉU½ À UÉ ¥ÉÆÃæ vÁìºÀ ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ.
PÀ) ªÉjAiÀÄgï J°é£ï
qÀ) ¥ÀArvÀ dªÁºÀgï¯Á¯ï £ÉºÀgÀÄ

3) ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀUÀ¼À°è ¸ÀÄzsÁgÀuÉ vÀgÀĪÀÅzÀjAzÀ «zÁåyðUÀ¼À°è 3) ¥ÀAZÀ²Ã® vÀvéÀzÀ ¥Àw

æ ¥ÁzÀPg
À ÄÀ .
¤dªÁzÀ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ zÀȶÖPÉÆãÀ ¨É¼ÉAiÀÄ®Ä ¸ÀºÁAiÀÄPÀ C) JA. J£ï. ²æäªÁ¸ï
ªÁUÀĪÀÅzÀÄ. §) ªÉjAiÀÄgï J°é£ï
PÀ) f. J¸ï. WÀÄAiÉÄð
4) ¸ÁªÀÄÆ»PÀ ¥ÁæxÀð£É, ¸ÁªÀÄÆ»PÀ ¸À¨sÉ ªÀÄvÀÄÛ UËgÀªÁ¤évÀ qÀ) ¥ÀArvÀ dªÁºÀgï¯Á¯ï £Éºg À ÄÀ
£ÁAiÀÄPÀjAzÀ G¥À£Áå¸À, AiÀÄĪÀ ¸ÀªÉÄäüÀ£ÀUÀ¼À DAiÉÆÃd£É.

zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg

À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 7
4) ¨sÁgÀvz
À À ªÉÆzÀ® »AzÀĽzÀ ªÀUð
À UÀ¼À DAiÉÆÃUÀzÀ CzsåÀ PÀëgÀÄ III. ºÉÆA¢¹ §gɬÄj
C) ¯É¹è «Ä®ègï ¸À«Äw 1) gÁeÁgÁªÀÄ ªÉÆúÀ£À gÁAiÀiï C) ¥ÁæxÀð£Á ¸ÀªÀiÁd(5)
§) ©.¦.ªÀÄAqÀ¯ï DAiÉÆÃUÀ 2) ¸Áé«Ä «ªÉÃPÁ£ÀAzÀ §) DAiÀÄð ¸ÀªÀiÁd(3)
3) zÀAiÀiÁ£ÀAzÀ ¸ÀgÀ¸Àéw PÀ) rªÉÊ£ï ¯ÉÊ¥sï ¸ÉƸÉÊn(4)
PÀ) PÁPÁ ¸ÁºÉç PÁ¯ÉîÌgï DAiÉÆÃUÀ
4) CgÀ«AzÀ WÉÆõï qÀ) §æºÀä ¸ÀªÀiÁd(1)
qÀ) ¸ÀAvÁ£ÀA DAiÉÆÃUÀ
5) DvÁägÁªÀÄ ¥ÁAqÀÄgÀAUÀ E) ²æà gÁªÀÄPÀȵÀÚ «ÄµÀ£ï(2)
5) “PÉ£¥
É z
À g
À ÄÀ ” ¥ÀjPÀ®à£AÉ iÀÄ£ÀÄß F DAiÉÆÃUÀz° À è ¥ÀjZÀ¬Ä¸À¯Á¬ÄvÀÄ.
III. ºÉÆA¢¹ §gɬÄj
C) ¸ÀAvÁ£ÀA DAiÉÆÃUÀ §) ªÉAPÀl¸Áé«Ä DAiÉÆÃUÀ
1) PÀ£ÁðlPÀzÀ ¥À槮 eÁwUÀ¼ÀÄ 25
C) ªÀÄgÁoÁ & ¨ÁæºÀät(5)
PÀ) a£ÀߥÀà gÉrØ DAiÉÆÃUÀ qÀ) £ÁUÀ£ÀUËqÀ DAiÉÆÃUÀ
2) DAzsÀæ¥ÀæzÉñÀzÀ ¥À槮 eÁwUÀ¼ÀÄ §) UËAqÀgï&¥À¢AiÀiÁaÑ(4) -
6) PÀ£ÁðlPÀzÀ ¥Àx
C) ²æà £ÁUÀ£U
æ ªÀ ÄÀ »AzÀĽzÀ ªÀUð
À ËqÀ
À UÀ¼À DAiÉÆÃUÀzÀ CzsåÀ PÀëgÀÄ.
§) ²æà ªÉAPÀl¸Áé«Ä
3) PÉÃgÀ¼ÀzÀ ¥À槮 eÁwUÀ¼ÀÄ
24
PÀ) J¼ÀªÁ & £ÁAiÀÄgï(3)

20
4) vÀ«Ä¼ÀÄ£Ár£À ¥À槮 eÁwUÀ¼ÀÄ qÀ) £ÁAiÀÄÄØ & gÉrØ(2)
PÀ) ²æÃ. J¯ï. f ºÁªÀ£ÀÆgÀ qÀ) ²æÃ. a£ÀߥÀà gÉrØ
5) ªÀĺÁgÁµÀÖçzÀ ¥À槮 eÁwUÀ¼ÀÄ E) °AUÁAiÀÄvÀ & MPÀÌ°UÀ(1)
7) D¢ªÁ¹UÀ¼£ À ÄÀ ß “Vjd£À” JAzÀÄ PÀgz É ª
À g À ÄÀ .
j )
********
IV&V. MAzÀÄ ¥Àz/À MAzÀÄ(ªÁPÀåzÀ°/è JgÀqÄÀ ªÁPÀåUÀ¼°
C) ªÀĺÁvÀä UÁA¢üÃf §) JA.J£ï. ²æäªÁ¸ï
PÀ) eÉ.ºÉZï.ºÀl£ï qÀ) qÁ.©.Dgï. CA¨ÉÃqÀÌgï
1) PÁ¸ïÖ JA§ ¥Àzz P
À À GvÀ
É àwÛ w½¹.
À è GvÀj Û ¹.

II. DªÀgÀtzÀ°è PÉÆnÖgÀĪÀ ¸ÀjAiÀiÁzÀ GvÀÛgÀUÀ¼À£ÀÄß Dj¹

GvÀgÛ :À Caste JA§ É
à ¢DAUÀè ¥ÀzªÀ ÅÀ ¸Áàöå¤µï ªÀÄvÀÄÛ ¥ÉÆÃZÀÄðVøï
À ª ” (casta) JA§ ¥Àz¢À AzÀ GvÀàwÛ ºÉÆA¢zÉ.
¨sÁµÉAiÀÄ “PÁ¸ÁÖ
§gɬÄj.
1) “PÁ¸ïÖ DåAqÀ gÉøï E£ï EArAiÀiÁ” UÀA æ xÀzÀ ¯ÉÃRPÀgÀÄ
ÀP ” JA§ ¥ÀzªÀ £À ÄÀ ß d£À¦Ãæ AiÀÄUÉƽ¹zÀªgÀ ÄÀ AiÀiÁgÀÄ?
2) “ºÀjd£À
À g
________ å ¸
GvÀÛg:À ªÀĺÁvÀä UÁA¢üÃf.
3)Á zÀQët ªÀ®AiÀÄzÀ AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ À MAzÀÄ §ÄqÀPl À Ö£ÄÀ ß ºÉ¸j
À ¹.
2) ‘PÁ¸ïÖ E£ï EArAiÀiÁ’ UÀÈAxÀzÀ ¯ÉÃRPÀgÀÄ __________
3) ‘¦Ã¥À¯ï E£ï EArAiÀiÁ’ UÀA æ xÀzÀ ¯ÉÃRPÀgÀÄ _________ ¥
À
£ GvÀÛg:À ºÀQ̦QÌ, PÁqÀgï, EgÀļÁ, ¸ÉÆðUÀgÀÄ, PÁqÀÄ PÀÄgÀħ,

4) ‘rªÉÊ£ï ¯ÉÊ¥ï ¸ÉƸÉÊn’AiÀÄ ¸ÁÜ¥ÀPÀgÀÄ _____________G

eÉãÀÄPÀÄgÀħ (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ MAzÀÄ)

¸ çÛÀ 4) D¢ªÁ¹UÀ¼£À ÄÀ ß »AzÀĽzÀ »AzÀÄUÀ¼ÄÀ JAzÀÄ PÀgzÉ ªÀ gÀ ÄÀ AiÀiÁgÀÄ?

5) ‘yAiÉÆøÉÆæüPÀ¯ï ¸ÉƸÉÊn’AiÀÄ ¸ÁÜ¥ÀPÀgÀÄ ___________
6) ‘»¸ÀÖj D¥sï PÁ¸ïÖ E£ï EArAiÀiÁ’ UÀA æ xÀzÀ ¯Éñ ÁgÀÄ__ GvÀÛgÀ : qÁ|| f. J¸ï. WÀÄAiÉÄð
RPÀ
[(ªÀĺÀ¶ð CgÀ«AzÀ WÉÆõï(4), D¤¨É¸ÉAd
5) D¢ªÁ¹UÀ¼£ À ÄÀ ß “Vjd£ÀgÄÀ ” JAzÀÄ PÀgz É ª
À gÀ ÄÀ AiÀiÁgÀÄ?
Á mï(5),
J¸ï.«.PÉÃvÀÌgï (6), ºÀ§ðlð j¸Éè(3), eÉiÀ .ºÉZï.ºÀl£ï(2),
GvÀÛgÀ : ªÀĺÁvÀä UÁA¢üÃf

¸ ªÀ 6) ¸ÁªÀiÁfPÀ C¸ÀªiÀ Á£ÀvAÉ iÀÄ CxÀð w½¹.

f.J¸ï.WÀÄAiÉÄð(1)]
II. DªÀgt
è À ¼À £À ÄÀ ß Dj¹ §gɬÄj. GvÀgÛ À : ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀA¥À£ÆÀ ä®UÀ¼£À ÄÀ ß ¥ÀqAÉ iÀħºÀÄzÁzÀ ªÀiÁUÀðUÀ¼À
À zÀ°è PÉÆnÖgÄÀ ªÀ ¸ÀjAiÀiÁzÀÁGvÀÛgU
¯ C¸ÀªÀiÁ£À ºÀAaPÉAiÀÄ£ÀÄß ¸ÁªÀiÁfPÀ C¸ÀªÀiÁ£ÀvÉ J£ÀÄߪÀgÀÄ.
Àq fĽzÀ ªÀUðÀ UÀ¼À DAiÉÆÃUÀzÀ CzsåÀ PgëÀ ÄÀ 7)GvÀeÁwAiÀ
1) zÀQët ªÀ®AiÀÄzÀ §ÄqÀPÀlÄÖ _____
Ä£ÀÄß ªÁåSÁ夹.
2) ¨sÁgÀvzÀ À JgÀq£À AÉ iÀÄ »AzÀ
_____ Á g
Û :À ºÀ§ðmïð j¸ÉÃè CªÀgÀ ¥ÀPæ ÁgÀ “eÁwAiÀÄÄ ¸ÁªÀiÁ£Àå ºÉ¸g
À ÀªÀgÀÄ C¢üPÀ ¸ÀASÉåAiÀÄ°è PÀAqÀħgÀĪÀ gÁdå ¥ÀMAzÉÄgÁtà ªÀ¥ÀÈwÛÄAgÀiÀÄĵÀ£À£ÄßÉÆPɧâÊUÉ£ÆÀ ¼ÀªÀÄÄîªÆ®À KPÀªÀgAÀƱÁªÀ
À ÄÀ ,

3) ¥Àj²µÀÖ ¥ÀAUÀqÀzª
½AiÀÄ DzsÁgÀ ªÀÄvÀÄÛ

_____ Á sz g ¦ ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀĪÁVzÉ”.
8) PÀ£ÁðlPÀzÀ JgÀqÄÀ ¥À§ æ ® eÁwUÀ¼£ À ÄÀ ß ºÉ¸jÀ ¹
4) ¥Àj²µÀÖ eÁwAiÀĪÀgÀÄ C¢üPÀ ¸ÀASÉåAiÀÄ°è PÀAqÀħgÀĪÀ gÁdå
GvÀÛgÀ: °AUÁAiÀÄvÀ ªÀÄvÀÄÛ MPÀÌ°UÀ
_____
9) AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆÀ JgÀqÄÀ ¸ÀªiÀ Ád ¸ÀÄzsÁgÀuÁ DAzÉÆî£ÀU¼ À £
À ÄÀ ß
5) ¤Ãj£À°è vÀAiÀiÁj¹zÀ DºÁgÀ _____
ºÉ¸Àj¹
6) vÀÄ¥ÀàzÀ°è vÀAiÀiÁj¹zÀ DºÁgÀ ______
GvÀÛg:À 1) gÁeÁgÁªÀiï ªÉÆúÀ£ï gÁAiÀiï CªÀgÀ “§æºäÀ ¸ÀªiÀ Ád”
[PÀZÁÑ DºÁgÀ(5), ©.¦. ªÀÄAqÀ¯ï(2), ºÀQ̦QÌ(1),
2) ¸Áé«Ä zÀAiÀiÁ£ÀAzÀ ¸ÀgÀ¸ÀéwAiÀĪÀgÀ “DAiÀÄð¸ÀªÀiÁd”
ªÀÄzsÀå¥Àz
æ ÉñÀ(3), ¥ÀPÁÌ DºÁgÀ (6), GvÀÛgÀ ¥Àz
æ ÉñÀ(4)]
(EvÀgÀ AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ)

zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg

À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 8
10) ¥À§ æ ® eÁwAiÀÄ£ÀÄß ªÁåSÁ夹. ¨sÁUÀ-¹ & ¨sÁUÀ-r
GvÀÛg:À JA.J£ï. ²æäªÁ¸ï CªÀgÀ ¥ÀPæ ÁgÀ “EvÀgÀ eÁwUÀ½VAvÀ
¸ÀASÁåvÀäPÀ §® ºÉÆA¢gÀĪÀ, DyðPÀ ºÁUÀÆ gÁdQÃAiÀÄ VI &VII. PɼV
À £À ¥À±
æ ßÉ UÀ½UÉ 15 ªÁPÀåUÀ¼°
À /è 30 ªÁPÀåUÀ¼°
À è
C¢üPÁgÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀܽÃAiÀÄ eÁwUÀ¼À Kt GvÀj
Û ¹.
±ÉÃæ tÂAiÀÄ°è G£ÀßvÀ zsÁ«ÄðPÀ CAvÀ¸£ ÛÀ ÄÀ ß ºÉÆA¢gÀĪÀ eÁwAiÀÄ£ÀÄß 1) eÁwAiÀÄ ®PÀëtUÀ¼£
À ÄÀ ß «ªÀj¹
¥À§ æ ® eÁw” J£ÀÄߪÀgÀÄ. GvÀÛgÀ: qÁ|| f.J¸ï. WÀÄAiÉÄð CªÀgÀÄ vÀªÀÄä ‘PÁ¸ïÖ DAqï gÉøï
E£ï EArAiÀiÁ’ JA§ PÀÈwAiÀÄ°è eÁwAiÀÄ ¥Àª æ ÄÀ ÄR ®PÀt
ë UÀ¼£
À ÄÀ ß
11) ¨sÁgÀvz À À JgÀqÄÀ »AzÀĽzÀ ªÀUð
GvÀÛg:À 1) 1953 gÀ PÁPÁ ¸ÁºÉèï PÁ¯ÉîÌgï DAiÉÆÃUÀ
À UÀ¼À DAiÉÆÃUÀU¼ À £À ÄÀ ß ºÉ¸jÀ ¹.
F ªÀÄÄA¢£ÀAvÉ «ªÀj¹zÁÝgÉ.
2 5
2) 1971gÀ ¸ÀAvÁ£ÀA DAiÉÆÃUÀ 1) eÁwAiÀÄÄ »AzÀÄ ¸ÀªiÀ ÁdzÀ ºÉÆüÀÄ ºÉÆüÁzÀ - ¨sÁUÀªÁVzÉ:
3) 1979gÀ ©.¦. ªÀÄAqÀ¯ï DAiÉÆÃUÀ ¥ÁæaãÀ PÁ®zÀ°z è ÝÀ £Á®ÄÌ ªÀtðUÀ¼ÄÀ EAzÀ
2 4Ä £Á®ÄÌ ¸Á«gÀPÆ À Ì
(AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ)
12) PÀ£ÁðlPÀzÀ AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ »AzÀĽzÀ ªÀUÀðUÀ¼À
C¢üPÀ eÁw G¥ÀeÁwUÀ¼ÁV ¥ÀjªÀvð
CAzÁf£À ¥ÀPæ ÁgÀ ¨sÁgÀvÀzÀ°è EAzÀ 2 0
À £É ºÉÆA¢ªÉ. E£ÉÆßAzÀÄ
Ä DgÀÄ ¸Á«gÀPÀÆÌ ºÉZÀÄÑ
DAiÉÆÃUÀU¼ À £À ÄÀ ß ºÉ¸j
À ¹ eÁw G¥ÀeÁwUÀ¼ÄÀ PÀAqÀħgÀ
¸Á«gÁgÀÄ ºÉÆüÀÄUÀ¼À£(ÁßV
) ÄwÛª.É EªÀÅ »AzÀÄ ¸ÀªiÀ ÁdªÀ£ÄÀ ß
j «¨sÁV¹ªÉ. C®èzÉ ¥Àwæ AiÉÆAzÀÄ
GvÀÛg:À 1) 1960 gÀ £ÁUÀ£ÀUËqÀ DAiÉÆÃUÀ
2) 1972 gÀ J¯ï f ºÁªÀ£ÀÆgÀÄ DAiÉÆÃUÀ P É
eÁwAiÀÄÄ vÀ£ÀßzÉà DzÀ eÁw ¥ÀAZÁAiÀÄw ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ£ÀÄß
ºÉÆA¢zÉ. EzÀÄ¢
3) 1983 gÀ ªÉAPÀl¸Áé«Ä DAiÉÆÃUÀ
EA¢UÀÆ ª
É
à eÁwAiÀÄ ¤AiÀĪÀÄUÀ¼£ À ÄÀ ß ¥Á°¸ÀĪÀAvÉ d£ÀjUÉ
4) 1990 gÀ a£ÀߥÀà gÉrØ DAiÉÆÃUÀ
À PÀmÁÖeÉÕ ªÀiÁqÀÄwÛzÉ EzÀjAzÀ eÁw EA¢UÀÆ

Àå¸ gÀ ÄÄ ±ÉÃæ tÂPÈÀ vÀªÁzÀzÄÀ : ¨sÁgÀvÀzÀ°è£À eÁwAiÀÄÄ Kt ±ÉÃæ tÂ

(AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ) ¥À§
æ ®ªÁV PÁt¹PÉƼÀÄîwÛzÉ.
13) PÀ£ÁðlPÀzÀ AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÄÀ JgÀqÄÀ ¥Àj²µÀÖ eÁwUÀ¼£ P
2) eÁwAiÀ
À ÄÀ ß ºÉ¸jÀ ¹.
GvÀg Û À : D¢ PÀ£ÁðlPÀ, D¢ zÁæ«qÀ, ®A¨ÁtÂ, ¨sÆ Á ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ£ÀÄß M¼ÀUÉÆArzÉ. Kt ±ÉÃæ tÂAiÀÄ ªÉÄð£À ¸ÀÛgÀzÀ°è
É Ã«, ªÀiÁ¢UÀ,
ºÉƯÉAiÀÄ ªÉÆÃa, ZÀªiÀ Áäg,À MqÀg
¥£À ¨ÁæDzÀºgäÀtÉ ªÀgÀÄÄzsPÀÀåªÀAqÀ®ÄAiÀ§AzÀ
Ø ,À ZÀ®ªÁ¢ (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ À gÉ Pɼ¸
À g
ÛÀ z
À °À è C¸Ààø±ÀågÄÀ PÀAqÀħgÀĪÀgÄÀ .
JgÀqÀÄ)
çÛÀ G ÄzÀ°è C¸ÀASÁåvÀ eÁwUÀ¼ÀÄ PÀAqÀħgÀÄvÀÛªÉ.
EAvÀ º À Kt ±É æ à t A iÀ Ä £À Ä ß ¦gÁ«ÄrØ £ À DPÀ È wUÉ
14) PÀ£ÁðlPÀzÀ JgÀqÄÀ ¥Àj²µÀÖ ¥ÀAUÀqU
GvÀg
À ¼ À £
Á
Û :À ¸ÉÆðUÀgÄÀ , PÁqÀÄ PÀÄgÀħ, eÉãÀÄ PÀÄgÀħ. ‘ºÀQ̦QÌ, £ÁAiÀÄPÀ,
¸
À ÄÀ ß ºÉ¸j
À ¹.
ºÉÆð¸À¯ÁUÀĪÀÅzÀÄ.
ªÁ°äÃQ, (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ)
d± 3) DºÁgÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀA¥ÀPð À zÀ ªÉÄð£À ¤§ðAzsU À ¼
À ÄÀ :
15) ±ÉqÆ À å¯ïØ PÁ¸ïÖ JA§ ¥Àzª À £ ÁiÀ
À ÄÀ ß ªÉÆzÀ®Ä AiÀiÁªÀ DAiÉÆÃUÀz° À è
eÁwAiÀÄÄ DºÁgÀ ¥ÀzÀÞw ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀA¥ÀPÀðUÀ¼À ªÉÄïÉ
§¼À¸¯ À Á¬ÄvÀÄ? À¸ª ¸ÁPÀµÀÄÖ ¤§ðAzsÀUÀ¼À£ÀÄß ºÉÃjzÉ. eÁwAiÀÄ ¤AiÀĪÀÄzÀ ¥ÀPæ ÁgÀ
Áè
GvÀÛgÀ : 1928 gÀ ¸ÉʪÀÄ£ï DAiÉÆÃUÀzÀ°è (©ænµÀgÀÄ §¼À¹zÀgÀÄ). AiÀiÁgÀÄ AiÀiÁgÀ PÉʬÄAzÀ DºÁgÀªÀ£ÀÄß ¸Éë¸À¨ÉÃPÀÄ? ¥ÀPÁÌ

f¯
16) PɣɥÀzÀgÀÄ JA§ ¥ÀjPÀ®à£ÉAiÀÄ£ÀÄß ªÉÆzÀ® ¨ÁjUÉ AiÀiÁªÀ DºÁgÀ AiÀiÁgÀÄ ¸Éë¸À¨ÃÉ PÀÄ? ªÀÄvÀÄÛ PÀZÁÑ DºÁgÀª£
À ÄÀ ß AiÀiÁgÀÄ
DAiÉÆÃUÀz°
qÀ
À è §¼À¸¯ À Á¬ÄvÀÄ? ¸Éë¸À¨ÃÉ PÀÄ? EªÉ ªÀÄÄAvÁzÀªÅÀ eÁw¬ÄAzÀ ¤zsÁðgÀªÁUÀÄvÀª Û .É

Àg Á
GvÀÛg:À 1971gÀ ¸ÀAvÁ£ÀA DAiÉÆÃUÀ 4) £ÁUÀjPÀ ªÀÄvÀÄÛ zsÁ«ÄðPÀ C£ÀºÀðvÉUÀ¼ÀÄ: eÁwAiÀÄÄ £ÁUÀjPÀ
17) PÉ£¥ É z À g ª
À ÄÀ JAzÀgÃÉ £ÀÄ? ºÁUÀ Æ zs Á «ÄðPÀ ¸Ë®¨s À å UÀ ¼ À ªÉ Ä Ã¯É £Á£Á jÃwAiÀ Ä

zÁs
GvÀÛgÀ : PɣɥÀzÀgÀÄ JA§ ¥ÀjPÀ®à£ÉAiÀÄ£ÀÄß EvÀgÀ »AzÀĽzÀ ¤§ðAzsU À ¼
À £
À ÄÀ ß ºÉÃjzÉ. ¸ÁA¥Àz
æ Á¬ÄPÀ ¸ÀªiÀ ÁdzÀ°è ºÀjd£ÀgÄÀ
ªÀUÀðUÀ¼À°è£À ²æêÀÄAvÀ ºÁUÀÆ ¸ÀIJQëvÀ ªÀUÀðªÀ£ÀÄß ¸ÀÆa¸À®Ä £ÁUÀjPÀ ªÀÄvÀÄÛ zsÁ«ÄðPÀ C£ÀºÀðvÉUÀ½UÉ M¼ÀUÁVzÀÝgÀÄ.
§¼À¸¯ À ÁUÀĪÀÅzÀÄ. F ªÀUð À ªÀÅ «ÄøÀ¯Áw ¸Ë®¨såÀ ª£ À ÄÀ ß ¥ÀqAÉ iÀÄ®Ä
GzÁ: £ÁUÀjPÀ ¸Ë®¨sÀåUÀ¼ÁzÀ gÀ¸ÉÛ, PÉgÉ, ¨sÁ«, ±Á¯É, GzÁå£ÀªÀ£À,
CºÀðªÁVgÀĪÀÅ¢®è.
zÉêÁ®AiÀÄ, ¸ÀA¸ÀÌøvÀ UÀA
æ xÀU¼
À À ¥ÀotÀ EªÉ ªÀÄÄAvÁzÀªÅÀ UÀ¼£
À ÄÀ ß
*****************************************
§¼À¸À®Ä ºÀjd£ÀjUÉ CªÀPÁ±À«gÀ°®è.
5) ªÀÈwÛ ¸ÀA§A¢üvÀ ¤§ðAzsÀUÀ¼ÀÄ: f.J¸ï. WÀÄAiÉÄð CªÀgÀÄ
ºÉüÀĪÀAvÉ ¥Àw
æ AiÉÆAzÀÄ eÁwAiÀÄÄ ¸ÁA¥Àz æ Á¬ÄPÀ ªÀÈwÛAiÀÄ£ÀÄß
CªÀ®A©¹gÀĪÀÅzÀÄ. eÁwAiÀÄ ¤AiÀĪÀÄzÀ ¥ÀPæ ÁgÀ MAzÀÄ eÁwAiÀÄ
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 9
 PÀÄ®R¸À§£ÀÄß ªÀÄvÉÆA Û zÀÄ eÁw C£ÀĸÀj¸À®Ä CªÀPÁ±À«gÀ°®è. ºÉÆA¢zÀݪÅÀ . eÁwAiÀÄ°è §zÀ¯ÁªÀuÉ GAlÄ ªÀiÁrzÀ ¥Àª
æ ÄÀ ÄR
¥ÁzÀgPÀ ëÉ vÀAiÀiÁj¸ÀĪÀÅzÀÄ, ZÀªÄÀ ðzÀ ¸ÀA¸ÀÌguÀ ,É PËëgÀ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ, ¸ÀªÀiÁd ¸ÀÄzsÁgÀuÁ ZÀ¼ÀĪÀ½UÀ¼ÉAzÀgÉ
PÀÄA¨ÁjPÉ EªÉ ªÀÄÄAvÁzÀ ªÀÈwÛUÀ½UÉ ¸ÁªÀiÁfPÀ ªÀÄ£ÀßuÉ J) gÁeÁgÁªÀÄ ªÉÆúÀ£ÀgÁAiÀiï CªÀgÀ - ‘§æºÀä ¸ÀªÀiÁd’
EgÀ°®è. ¥ÀÄgÉÆûvÀ PÁAiÀÄð ªÀÄvÀÄÛ ¨ÉÆÃzsÀ£Á PÁAiÀÄð ©) DvÀägÁªÀÄ ¥ÁqÀÄgÀAUÀ - JªÀiï.f. gÁ£ÀqÉ CªÀgÀ- ‘¥ÁæxÀð£Á
¥À«vÀªæ ÉAzÀÄ ¥ÀjUÀt¸À¯ÁVvÀÄÛ. F PÁAiÀÄðUÀ½UÉ ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀªÀiÁd’
ªÀÄ£ÀßuÉ EvÀÄ.Û EzÀ£ÄÀ ß ¨ÁæºäÀtgÀÄ PÉÊUÉƼÀÄwî zÛ ÝÀ gÄÀ . »ÃUÉ eÁwAiÀÄÄ
¹) ¸Áé«Ä zÀAiÀiÁ£ÀAzÀ ¸ÀgÀ¸Àéw CªÀgÀ - ‘DAiÀÄð¸ÀªÀiÁd’
GzÉÆåÃUÀUÀ¼À ªÉÄÃ®Æ ¤§ðAzsÀ ºÉÃjzÉ.
6) ªÉʪÁ»PÀ ¤§ðAzsU À ¼
À ÄÀ . (M¼À¨ÁAzsª
À åÀ ): ¥Àw
æ AiÉÆAzÀÄ eÁwAiÀÄÄ
r) ¸Áé«Ä «ªÉÃPÁ£ÀAzÀ CªÀgÀ - ‘²æà gÁªÀÄPÀȵÀÚ «ÄµÀ£ï’
2 5
¸ÀºÀ¨sÉÆÃd£À CAvÀBQæAiÉÄ, GzÉÆåÃUÀ EªÉ ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ¼À
E) D¤¨É¸ÉAlgÀ - ‘yAiÉƸÉƦüPÀ¯ï ¸ÉƸÉÊn’
-
ªÉÄÃ¯É ¤§ðAzsÀ ºÉÃjzÀAvÉ «ªÁºÀzÀ ªÉÄÃ®Æ ¤§ðAzsU À ¼
À £
À ÄÀ ß
J¥sï) ªÀĺÀ¶ð CgÀ«AzÀ WÉÆõÀgÀ-‘rªÉÊ£ï ¯ÉÊ¥sï ¸ÉƸÉÊn’
ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅ. 2 4
æ Ás ªÀ0
ºÉÃjzÉ. eÁwAiÀÄ ¤AiÀĪÀÄzÀ ¥ÀPæ ÁgÀ CAvÀgï eÁw «ªÁºÀU¼ À ÄÀ
¤µÉÃzsÀªÁVzÀݪÀÅ. ¸ÀéeÁwAiÀĪÀgÀ£Éßà «ªÁºÀªÁUÀ¨ÉÃPÉA§
4) ºÉƸÀ ¸ÁªÀiÁfPÀ ªÀåªÀ¸ÜÉ AiÀÄ ¥À¨
2 : ©ænµÀgÀ PÁ¯ÁªÀ¢üAiÀÄ°è
M¼À¨ÁAzsÀªÀå PÀqÁØAiÀĪÁVvÀÄÛ.
j )ªÁ¼À±Á»UÀ¼ÄÀ , G¢ÝªÄÉ zÁgÀgÄÀ ,
ºÉƸÀ DyðPÀ ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ°è ºÉƸÀ §UÉAiÀÄ ¸ÀAWÀl£ÉUÀ¼ÀÄ

»ÃUÉ qÁ|| f.J¸ï. WÀÄAiÉÄð vÀªÀÄä ‘PÁ¸ïÖ DAqï gÉøï

gÀÆ¥ÀUÆ É AqÀªÅÀ CAzÀgÉ §AqÀ
ªÁå¥ÁgÀ¸ÜÀ gÄÀ , UÉÃtÂzÁgÀ É (gÄÀ , ¨sÆÀ ªÀiÁ°PÀgÄÀ , ªÉÊzÀågÄÀ , ªÀQîgÀÄ
E£ï EArAiÀiÁ’ JA§ PÀÈwAiÀÄ°è eÁwAiÀÄ ®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß
EªÉ ªÀÄÄAvÁzÀ ªÀ
¢ PUÀðUÀ¼À Cr d£ÀgÀÄ ¸ÀAWÀnvÀgÁzÀgÀÄ.
«±Éèö¹zÁÝgÉ.
EzÀÝjAzÀ eÁwÃ
ª É ¥Àeæ ÕÉ ªÀiÁAiÀĪÁV ªÀUðÀ ¥Àeæ ÕÉ GzÀAiÀĪÁ¬ÄvÀÄ.
5) ¸ÁévAÀ vÀöæ å À ZÀ¼ÄÀ ªÀ½AiÀÄ ¥À¨
2) ¸ÁévAÀ vÀöæ å ¥ÀƪÀðzÀ°è eÁw ªÀåªÀ¸ÜÉ AiÀįÁèzÀ §zÀ¯ÁªÀuU É ¼
À £
À ÄÀ ß
«ªÀj¹.
P À
g
ZÀ¼À ÀĪÀ½UÀ¼ÀÄ eÁw ¥Àe
æ Ás ªÀ: ¸ÁévÀAvÀöæ åPÁÌV £ÀqÉzÀ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ
æ ÉÕAiÀÄ£ÀÄß zÀħð®UÉƽ¸ÀĪÀ°è ¥Àª æ ÀÄÄR
GvÀÛgÀ : 1) ¸ÁªÀðwæPÀ PÁ£ÀÆ£ÀÄ ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ ¥ÀjZÀAiÀÄ: ©ænµÀgÀÄ
Áå¸
¥ÁvÀ æ ªÀ»¹zÀªÅÀ eÉÆvÉUÉ gÁµÀçÖªÄÀ lÖz° À è ¸ÁévA
À vÀöæ åPÁÌV ¸ÀAWÀnvÀ
KPÀgÀÆ¥ÀzÀ PÁ£ÀÆ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß eÁjUÉƽ¹ PÁ£ÀƤ£À ªÀÄÄAzÉ
J®ègÀÆ ¸ÀªÀiÁ£ÀgÀÄ JA§ ¤ÃwAiÀÄ£ÀÄß eÁjUÉƽ¹zÀÝjAzÀ ¥
À
£ ºÉÆÃgÁl PÉÊUÉƼÀî®Ä ¥ÉÃæ gÀuÉ ¤ÃrzÀªÀÅ. EzÀjAzÀ eÁw ¥Àe
zÀħð®ªÁ¬ÄvÀÄ.
æ ÉÕ

eÁw ¥ÀAZÁAiÀÄwUÀ¼ÀÄ vÀªÀÄä ªÀĺÀvÀéªÀ£ÀÄß PÀ¼ÉzÀÄPÉÆAqÀªÀÅ.

eÁwAiÀ Ä °è §zÀ ¯ ÁªÀ u É GAlÄ ªÀ i ÁrzÀ ¥À æ ªç Û À À Ä ÄR
G 6) OzÉÆåÃVPÀgÀt ªÀÄvÀÄÛ £ÀUÀjÃPÀgÀtzÀ ¥Àæ¨sÁªÀ: ©ænµÀgÀ
Á¸ PÁ¯ÁªÀ¢üAiÀÄ°è ºÉƸÀ ºÉƸÀ GzÀݪÉÄUÀ¼ÀÄ DgÀA¨sÀUÉÆAqÀÄ
±Á¸À£ÀUÀ¼ÉAzÀgÉ.
d ± GzÉÆåÃUÁªÀPÁ±ÀUÀ¼ÀÄ ¸ÀȶÖAiÀiÁzÀªÀÅ. PÁSÁð£É PÀbÉÃjUÀ¼À°è
1) eÁw z˧ð®åUÀ¼À ¤ªÁgÀuÁ ±Á¸À£À-1850
À
i Á J¯Áè eÁw ªÀÄvÀÄÛ ªÀUð À zÀ d£ÀgÄÀ MnÖUÉ ¸ÉÃj PÁAiÀÄð ªÀiÁqÀ®Ä
2) »AzÀÄ «zsÀªÁ ªÀÄgÀÄ «ªÁºÀ PÁAiÉÄÝ-1856
3) «±ÉõÀ «ªÁºÀ PÁAiÉÄÝ - 1872¸
À
ª CªÀPÁ±À zÉÆgɬÄvÀÄ. OzÉÆåÃVPÀgÀt¢AzÀ £ÀUÀgÀUÀ¼ÀÄ ¨É¼ÉzÀÄ

4) 1858gÀ°è ©ænµï ¸ÀgÀPÁgÀ Á

è £ÀUÀjÃPÀgÀt GAmÁ¬ÄvÀÄ. £ÀUÀgÀUÀ¼À°è J®è eÁw, ªÀUÀðzÀ
d£ÀgÀÄ MnÖUÉ ªÁ¹¸À®Ä CªÀPÁ±À zÉÆgɬÄvÀÄ.

f ¯ ±Á¯ÉUÀ½UÉ J®èjUÀÆ ¥ÀæªÉñÀ

3) ¸ÁévAÀ vÉÆöæ åÃvÀg Û À ¨sÁgÀvz À ° À è eÁw ªÀåªÀ¸ÜÉAiÀįÁèzÀ §zÀ¯ÁªÀuU É ¼
À £
À ÄÀ ß
ªÀÄÄPÀÛUÉƽ¹vÀÄ.
q À PÀbÉÃjUÀ¼ÀÄ ¸ÁªÀðd¤PÀ ¸ÀܼÀUÀ¼ÀÄ, «ªÀj¹
À UÀ¼ÄÀ Á¸ÉÃjzÀAvÉ J®èjUÀÆ ªÀÄÄPÀÛªÁVqÀ¨ÃÉ PÉAzÀÄ
5) 1925gÀ°è ¸ÁªÀðd¤PÀ
±ÉÆövÀ ªÀUð
ªÀĸÀÆzÉAiÀÄ£Àg
ªÀ GvÀÛg:À ¸ÁévÀAvÉÆöæ åÃvÀÛgÀ ¨sÁgÀvÀzÀ°è eÁwAiÀįÁèzÀ §zÀ¯ÁuÉUÀ¼À£ÀÄß
JgÀqÀÄ jÃwAiÀÄ°è «±Éèö¸À§ºÀÄzÀÄ. CAzÀgÉ
2) DAUÀè ²PÀz
s
Á Äß ªÀÄAr¹vÀÄ.
ëtzÀ ¥À¨ æ Ás ªÀ: ©æµÀgÀÄ eÁjUÉƽ¹zÀ DAUÀè ²PÀëtªÀÅ I) eÁwAiÀÄ PÁAiÀiÁðvÀäPÀ §zÀ¯ÁªÀuU É ¼À ÄÀ :
GzÁgÀ¤ÃwAiÀÄ£ÀÄß DzsÀj¹vÀÄÛ CzÀÄ ¸ÀªÀiÁ£ÀvÉAiÀÄ vÀvÀéªÀ£ÀÄß 1) ªÀÈwÛAiÀÄ DAiÉÄÌUÀ¼ÀÄ ªÀÄÄPÀÛªÁVªÉ.
¥Àw
æ ¥Á¢¹zÀÝjAzÀ eÁwAiÀÄ°è ¥ÀjªÀvð
À £ÉU¼
À ÄÀ PÁt¹PÉÆAqÀªÅÀ . 2) eÁw ¥ÀAZÁAiÀÄwUÀ¼ÀÄ PÀtägÉAiÀiÁVªÉ.
3) ¸ÀºÀ¨sÉÆÃd£ÀzÀ ¤§ðAzsÀUÀ¼ÀÄ ¸Àr®UÉÆArªÉ.
3) ¸ÀªiÀ Ád ¸ÀÄzsÁgÀuÁ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½UÀ¼À ¥À¨
æ Ás ªÀ: ©ænµÀgÀ PÁ¯ÁªÀ¢A
ü iÀÄ°è
4) eÁwAiÀÄÄ zÉʪÀ¸ÈÀ ¶ÖAiÉÄA§ £ÀA©PÉ ªÀiÁAiÀĪÁV eÁw ¸ÀA§A¢üvÀ
DgÀA¨sÀUÉÆAqÀ ¸ÀªÀiÁd ¸ÀÄzsÁgÀuÁ ZÀ¼ÀĪÀ½UÀ¼ÀÄ eÁw
¤§ðAzsÀ PÀrªÉÄAiÀiÁVzÉ.
ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ°è ªÀĺÀvÀÛgÀ §zÀ¯ÁªÀuÉUÀ¼À£ÀÄß GAlÄ ªÀiÁrzÀªÀÅ.
5) ªÀÈwÛ ªÀÄvÀÄÛ ªÉʪÁ»PÀ ¤§ðAzsÀUÀ¼ÀÄ PÀrªÉÄAiÀiÁVªÉ. DzÀgÀÆ
F ZÀ¼ÀĪÀ½UÀ¼ÀÄ eÁwAiÀÄ£ÀÄß ¤ªÀÄÆð®£É ªÀiÁqÀĪÀ, eÁw
eÁw DzsÁjvÀ ¸ÁªÀiÁfPÀ CAvÀ¸ÀÄÛ EA¢UÀÆ C¹ÛvÀézÀ°èzÉ.
ªÀÄÄPÀÛ ¸ÀªiÀ Ád, ªÀUð
À gÀ»vÀ ¸ÀªiÀ ÁdªÀ£ÄÀ ß ¸Áܦ¸ÀĪÀ UÀÄjAiÀÄ£ÀÄß
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 10
II) eÁwAiÀÄ ¥ÁvÀz æ ¯ À ÁèzÀ §zÀ¯ÁªÀuU É ¼À ÄÀ 4) gÁdåzÀ ¸ÀgÁ¸ÀjVAvÀ ±ÉÃ.25PÀÆÌ ºÉa£
Ñ À ¸ÀASÉåAiÀÄ ªÀÄ»¼ÉAiÀÄgÀÄ
1) ZÀÄ£ÁªÀuÉUÀ¼À°è eÁw PÁAiÀÄð¤gÀvÀgÁVªÀÅzÀÄ.
2) ºÉZÀÄÑwÛgÀĪÀ eÁw ¥Àe æ ÉÕ ªÀÄvÀÄÛ eÁw ¸ÀAWÀl£ÉUÀ¼ÀÄ
II. ±ÉÊPÀëtÂPÀ ªÀiÁ£ÀzAÀ qÀU¼
À ÄÀ :
3) DzsÀĤPÀ ¸ÀA¥ÀPÀð ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAªÀºÀ£À ªÀiÁzsÀåªÀÄUÀ¼À ¥À¨ æ sÁªÀ
1) 5 jAzÀ 15 ªÀAiÉÆêÀiÁ£ÀzÀ ªÀÄPÀ̼ÀÄ gÁdåzÀ ¸ÀgÁ¸ÀjVAvÀ
4) DzsÀĤPÀ ²PÀëtzÀ ¥À¨ æ sÁªÀ (EªÀÅUÀ¼À «ªÀgÀuÉ)
±É à .25QÌAvÀ ® Æ ºÉ a Ñ £ À ¸À A SÉ å AiÀ Ä ªÀ Ä PÀ Ì ¼À Ä ±Á¯É U É
4) ¥À§ æ ® eÁwAiÀÄ ¸ÀégÆ À ¥Àª£ À ÄÀ ß «ªÀj¹
ºÉÆÃUÀ¢gÀĪÀÅzÀÄ.
GvÀÛg:À 1) ¥Á槮åzÀ ¤zsÁðgÀPÀUÀ¼ÀÄ 2) ¥Á槮åzÀ ºÀAaPÉ
3) ¥Á槮åªÀÅ ¸ÀA¥ÀÆtðªÁV ¸ÀܽÃAiÀĪÀ®è
2) gÁdåzÀ ¸ÀgÁ¸ÀjVAvÀ ±ÉÃ.25QÌAvÀ®Æ ºÉa£ 5
Ñ À ªÀÄPÀ̼ÄÀ ±Á¯ÉAiÀÄ£ÀÄß
2
4) eÁwAiÀÄ ¥Á槮媣 À ÄÀ ß ¥À¨ æ Ás «¸ÀÄwÛgÄÀ ªÀ ºÉƸÀ CA±ÀU¼ À ÄÀ
CzsÀðzÀ°èAiÉÄ vÀåf¹gÀĪÀÅzÀÄ.
3) ªÉÄnæPï (J¸ï.J¸ï.J¯ï.¹.) ²PÀt ë ¥Àqz É ªÀ g -
À À ¸ÀASÉåAiÀÄÄ gÁdåzÀ
5) gÁdåªÀÄlÖzÀ ¥À§ æ ® eÁwUÀ¼ÀÄ (EªÀÅUÀ¼À «ªÀgÀuÉ)
2 4
¸ÀgÁ¸ÀjVAvÀ ±ÉÃ.25QÌAvÀ®Æ PÀrªÉÄ EgÀĪÀÅzÀÄ.
5) ¥Àj²µÀÖ eÁwAiÀÄ ¸ÀªÄÀ ¸ÉåUÀ¼£ À ÄÀ ß «ªÀj¹
GvÀÛg:À 1) ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼ÀÄ 2) DyðPÀ ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼ÀÄ III. DyðPÀ ªÀiÁ£ÀzAÀ qÀU¼ À ÄÀ :
2 0
3) zsÁ«ÄðPÀ ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼ÀÄ (EªÀÅUÀ¼À «ªÀgÀuÉ) 1) PÀÄlÄA§zÀ D¹Û ªÀiË®åªÅÀ gÁdå
j ) zÀ ¸ÀgÁ¸ÀjVAvÀ ±ÉÃ.25QÌAvÀ®Æ
6) ¨sÁgÀwÃAiÀÄ §ÄqÀPl À ÄÖU¼À À ¨sËUÉÆýPÀ ºÀAaPÉAiÀÄ£ÀÄß «ªÀj¹. PÀrªÉÄ EgÀĪÀÅzÀÄ.
É (
GvÀÛg:À 1) GvÀÛgÀzÀ ºÁUÀÆ F±Á£Àå ªÀ®AiÀÄ
2) ªÀÄzsÀåªÀ®AiÀÄ
2) PÀZÁÑ ªÀÄ£ÉU¼ À °
P
À è ªÁ¹¸ÀĪÀªg
±ÉÃ. 25QÌAvÀ®Æ¢ºÉaÑUÉ EgÀĪÀÅzÀÄ.
À À ¥Àª
æ iÀ ÁtªÀÅ gÁdåzÀ ¸ÀgÁ¸ÀjVAvÀ

3) zÀQët ªÀ®AiÀÄ (EªÀÅUÀ¼À «ªÀgÀuÉ) 3) ±ÉÃ.50 QÌAvÀ®ÆÃ

ª É ºÉa£Ñ À ªÀÄ£ÉU½À UÉ PÀÄrAiÀÄĪÀ ¤Ãj£À ªÀÄÆ®UÀ¼ÄÀ
7) ¥Àj²µÀÖ ¥ÀAUÀqU À ¼ À À ¸ÀªÄÀ ¸ÉåUÀ¼£ À ÄÀ ß «ªÀj¹.
À
g
500 «ÄÃlgïVAvÀÀ ®Æ zÀÆgÀ«gÀĪÀÅzÀÄ.
GvÀÛg:À 1) ¨sËUÉÆýPÀ ¥Àv æ ÉåÃPÀvÉAiÀÄ ¸ÀªÀĸÉå ÀåPÀ¸ÄlÄA§UÀ¸À¼gÀÄ Á¸À¸Á®j ¥À¥ÀæqªÉ¢ÀiÁtQÌ
4) gÁdåzÀ P AvÀ ±ÉÃ.25QÌAvÀ®Æ ºÉaÑ£À
2) ¸ÁA¸ÀÌøwPÀ ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼ÀÄ
4) ±ÉÊPÀëtÂPÀ ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼ÀÄ Á
3) ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀªÄÀ ¸ÉåU¼
À¥ ¸ÀÆZÁåAPÀ
£
À ÄÀ
5) DgÉÆÃUÀå ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼ÀÄ
¸ÁªÀiÁfPÀ ªÀiÁ£ÀzÀAqÀzÀ ¥Àw
gÀĪÀÅzÀÄ.
æ AiÉÆAzÀÄ CA±ÀPÉÌ ªÀÄÆgÀÄ
6) ¯ÉêÁzÉëzÁgÀjAzÀ ±ÉÆõÀuÉ UÀ¼ÀÄ, ±ÉÊPÀëtÂPÀ ªÀiÁ£ÀzÀAqÀzÀ ¥Àw æ AiÉÆAzÀÄ CA±ÀPÉÌ
7) DyðPÀ ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼ÀÄ
a) §ÄqÀPÀlÄÖ d£ÀgÀ ¨sÀÆ«Ä C£ÀåjUÉ ºÀ¸ÁÛAvÀgÀªÁzÀ ¸ÀªÀĸÉå ç¸ÛÀ G CA±À JgÀqÄÀ ¸ÀÆZÁåAPÀU¼ À ÄÀ ªÀÄvÀÄÛ DyðPÀ ªÀiÁ£ÀzA
PÌÉ MAzÀÄ ¸ÀÆZÁåAPÀª£
À qÀzÀ ¥Àw
À ÄÀ ß ¤Ãr MlÄÖ 22 ¸ÀÆZÁåAPÀU¼
æ AiÉÆAzÀÄ
À £
À ÄÀ ß
b) ¸Á®¨sÁzÉ
±Á ¤ÃqÀ¯Á¬ÄvÀÄ. EzÀgÀ°è 11 QÌAvÀ ºÉaÑ£À ¸ÀÆZÁåAPÀUÀ¼À£ÀÄß
c) CgÀtå PÁAiÀiÁðZÀgÀuÉAiÀÄ°è §ÄqÀPÀlÄÖ d£ÀgÀ ±ÉÆõÀuÉ
d) »AzÀĽzÀ ¨ÉøÁAiÀÄ ¥ÀzÀÞwUÀ¼ÀÄ (EªÀÅUÀ¼À «ªÀgÀuÉ) ÁiÀ d ¥Àqz É À eÁw CxÀªÁ ¸ÀªÄÀ ÄzÁAiÀĪÀ£ÄÀ ß »AzÀĽzÀ ªÀUð À JAzÀÄ

À¸ª
8) ¥À j ²µÀ Ö ¥À A UÀ q À CxÀ ª Á §ÄqÀ P À l ÄÖ PÀ ¯ ÁåtzÀ ªÀ Ä ÆgÀ Ä
¥ÀjUÀt¸À¯Á¬ÄvÀÄ.
10) EvÀgÀ »AzÀĽzÀ ªÀUð À UÀ¼À ¸ÀªÄÀ ¸ÉåUÀ¼£ À ÄÀ ß «ªÀj¹.
zÀȶÖPÆ
É Ã£ÀU¼ À £ Áè
À ÄÀ ß «ªÀj¹ GvÀÛg:À 1) EvÀgÀ »AzÀĽzÀ ªÀUÀðUÀ¼ÀÄ C¤²ÑvÀ, CªÀÄÆvÀð ªÀÄvÀÄÛ
GvÀÛg:À a) ¥Àv ¯
æ ÉåÃPÀvÉAiÀÄ ¤Ãw
f b) ¸ÁéAVÃPÀgÀt ¤Ãw C¸ÀAWÀnvÀ ¸ÀªÀÄƺÀUÀ¼ÁVªÉ.

qÀ
c) LPÀåvÉAiÀÄ ¤Ãw (¥ÀÄ£ÀgïªÀ¸ÀwÃPÀgÀt ¤Ãw) 2) EvÀgÀ »AzÀĽzÀ ªÀUÀðUÀ¼ÀÄ DyðPÀªÁV »AzÀĽ¢ªÉ.

Àg Á
(EªÀÅUÀ¼À «ªÀgÀuÉ) 3) EvÀgÀ »AzÀĽzÀ ªÀUÀðUÀ¼ÀÄ ±ÉÊPÀëtÂPÀªÁV »AzÀĽ¢ªÉ.
9) EvÀgÀ »AzÀĽzÀ ªÀUð ª À UÀ¼À »AzÀĽ¢gÀÄ«PÉAiÀÄ DzsÁgÀ 4) gÁdQÃAiÀĪÁV C¸ÀAWÀnvÀ ¸ÀªÀÄƺÀªÁVªÉ.

zÁs
CA±ÀU¼ À ÄÀ (ªÀiÁ£ÀzAÀ qÀU¼ À ÄÀ ) AiÀiÁªÀŪÀÅ? (EªÀÅUÀ½UÉ ¸ÀAQë¥ÀÛ «ªÀgÀuÉ)
GvÀÛg:À I. ¸ÁªÀiÁfPÀ ªÀiÁ£ÀzAÀ qÀU¼ À ÄÀ : 11) §ÄqÀPl À ÄÖ ¥ÀAZÀ²Ã® vÀvéÀU¼À £
À ÄÀ ß «ªÀj¹.
1) EvÀgÀgÀÄ ¥ÀjUÀt¸ÀĪÀAvÉ ¸ÁªÀiÁfPÀªÁV »AzÀĽ¢gÀĪÀÅzÀÄ. GvÀÛg:À ªÉÃjAiÀÄgï J°é£ï CªÀgÀÄ §gÉzÀ “¢ ¦ü¯Á¸À¦ü D¥sï
2) fêÀ£ÉÆÃ¥ÁAiÀÄPÁÌV zÉÊ»PÀ ±Àª
æ ÀĪÀ£Éßà CªÀ®A©¹gÀĪÀÅzÀÄ. £É¥sÁ” JA§ PÀÈwUÉ ªÀÄÄ£ÀÄßr §gÉAiÀÄĪÁUÀ ¥ÀArvï £ÉºÀgÀÄ
3) UÁæ«ÄÃt ¥ÀæzÉñÀUÀ¼À°è 17 ªÀµÀðQÌAvÀ PÀrªÉÄ ªÀAiÀĹì£À CªÀgÀÄ §ÄqÀPÀlÄÖUÀ¼À C©üªÀÈ¢ÞUÉ ¸ÀÆa¹zÀ LzÀÄ vÀvÀéUÀ½UÉ
±ÉÃ.25gÀµÀÄÖ ¨Á®QAiÀÄgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ±ÉÃ.10gÀµÀÄÖ ¨Á®PÀgÀÄ ºÁUÀÆ “§ÄqÀPÀlÄÖ ¥ÀAZÀ²Ã®” J£ÀÄߪÀgÀÄ. CªÀÅUÀ¼ÉAzÀgÉ.
£ÀUÀgÀ ¥Àz
æ ÉñÀUÀ¼À°è ±ÉÃ.10gÀµÀÄÖ ¨Á®QAiÀÄgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ±ÉÃ.5gÀµÀÄÖ 1) §ÄqÀPÀlÄÖUÀ¼ÀÄ vÀªÀÄä ¸ÁªÀÄxÀåð¢AzÀ¯Éà C©üªÀÈ¢Þ ºÉÆAzÀ®Ä
¨Á®PÀgÀÄ «ªÁºÀªÁVgÀĪÀÅzÀÄ. CªÀPÁ±À ¤ÃqÀ¨ÃÉ PÀÄ. ªÀÄvÀÄÛ CªÀgÀ ªÉÄÃ¯É §®ªÀAvÀªÁV K£À£ÄÀ ß
ºÉÃgÀ¨ÁgÀzÀÄ.
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 11
2) ¨sÆ À «Ä ªÀÄvÀÄÛ CgÀtåU¼ À À «ZÁgÀz° À è §ÄqÀPl À ÄÖU¼
À ÄÀ ºÉÆA¢gÀĪÀ 3) 1983gÀ ªÉAPÀl¸Áé«Ä DAiÉÆÃUÀ: 1983gÀ°è ¸ÀgPÀ ÁgÀ ªÉAPÀl¸Áé«Ä
ºÀPÀÌ£ÀÄß UËgÀ«¸À¨ÉÃPÀÄ. CªÀgÀ CzsÀåPÀëvÉAiÀÄ°è ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ DAiÉÆÃUÀªÀ£ÀÄß £ÉëĹvÀÄ.
3) §ÄqÀPl À ÄÖU¼ À ÄÀ C©üªÈÀ ¢Þ PÁAiÀÄðUÀ¼° À è £ÉÃgÀªÁV ¥Á¯ÉÆμÄîÀ ªÀAvÉ F DAiÉÆÃUÀªÀÅ 1986gÀ°è vÀ£Àß ªÀgÀ¢AiÀÄ£ÀÄß ¸À°è¹vÀÄ. EAvÀºÀ
vÀgÀ¨ÉÃw ¤ÃqÀ¨ÉÃPÀÄ. ªÀgÀ¢AiÀÄ£ÀÄß C£ÀĵÁ×£ÀUÉƽ¸ÀĪÁUÀ »AzÀĽzÀ ªÀUÀðUÀ¼À
4) §ÄqÀPl À ÄÖ ¥Àz æ ÃÉ ±ÀU¼ À °
À è KPÀPÁ®zÀ°è ºÀ®ªÁgÀÄ AiÉÆÃd£ÉU¼ À £
À ÄÀ ß ¥ÀnÖ¬ÄAzÀ °AUÁAiÀÄvÀgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ MPÀÌ°UÀgÀ£ÀÄß PÉÊ©qÀ¯ÁVvÀÄÛ.
eÁjUÉƽ¸À¨ÁgÀzÀÄ. ªÀÄvÀÄÛ AiÉÆÃd£ÉUÀ¼ÀÄ CªÀgÀ ¸ÁªÀiÁfPÀ EzÀjAzÀ ºÀ¼ÉAiÀÄ ªÉÄʸÀÆgÀÄ ¥ÁæAvÀzÀ°è GUÀæ ZÀ¼ÀĪÀ½UÀ¼ÀÄ
ºÁUÀÆ ¸ÁA¸ÀÌøwPÀ ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼ÉÆA¢UÉ ¸Àà¢üð¸ÀĪÀAwgÀ¨ÁgÀzÀÄ.
5) §ÄqÀPl À ÄÖU¼ À À PÀ¯ÁåtzÀ ¸Ázs£ À A
É iÀÄ£ÀÄß CªÀgÀ ªÀåQÛvéÀzÀ ¥ÀU æ wÀ AiÀÄ 2 5
DgÀA¨sÀªÁzÀªÀÅ. EAvÀºÀ ZÀ¼ÀĪÀ½AiÀÄ£ÀÄß ¤AiÀÄAwæ¸À®Ä
ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ DAiÉÆÃUÀªÀ£ÀÄß £ÉëĸÀ¯Á¬ÄvÀÄ.
ªÀÄÆ®PÀ C¼ÉAiÀĨÉÃPÉ «£ÀB RZÀÄð ªÀiÁrzÀ ºÀt¢AzÀ®è. -
JAzÀÄ ºÉý ¥ÀArvï £ÉºÀgÀÄ CªÀgÀÄ §ÄqÀPÀlÄÖUÀ¼À PÀ¯ÁåtPÉÌ
4) 1990gÀ a£ÀߥÀàgÉrØ DAiÉÆÃUÀ: F DAiÉÆÃUÀªÀÅ ¸ÀªÀiÁfPÀ
£ÁåAiÀĪÀ£ÀÄß JwÛ»rAiÀÄ®Ä ¥ÀA æ iÀÄwß¹zÀ 2 4
ÝjAzÀ CzÀÄ ªÉÄZÀÄÑUÉUÉ
LzÀÄ vÀvÀéUÀ¼À£ÀÄß C¼ÀªÀrPÉƼÀÄîªÀAvÉ PÀgÉ ¤ÃrzÀgÀÄ.
12) PÀ£ÁðlPÀz° À è£À »AzÀĽzÀ ªÀUð À UÀ¼À DAiÉÆÃUÀU¼ À £
¥ÁvÀªæ Á¬ÄvÀÄ. PÀ£ÁðlPÀz°
À ÄÀ ß PÀÄjvÀÄ 2
À è ¥À.eÁ.UÉ0 ±ÉÃ. 15% gÀµÄÀ Ö ¥À.¥ÀA.PÉÌ
¸ÀAQë¥ÀÛªÁV «ªÀj¹.
±ÉÃ.3% ªÀÄvÀÄÛ EvÀgÀ »AzÀĽzÀ ªÀUð
) À UÀ½UÉ 32% gÀµÄÀ Ö «ÄøÀ¯Áw
GvÀg
Û :À PÀ£ÁðlPÀz° À £è À »AzÀĽzÀ ªÀUð
¤ÃqÀ®Ä ²¥sÁgÀ¸ÀÄì ªÀiÁrvÀ
À UÀ¼À ºÉÆÃgÁlPÉÌ ¸ÀÄ¢ÃWÀð (É jÄ.
EwºÁ¸À«zÉ. 12£Éà ±Àvª À iÀ Á£Àz° À è dUÀeÆ É åÃw §¸Àªt À £ ªÀÄAqÀ¯ï DAiÉP
Ú ª
À jÀ AzÀ ÆÃUÀzÀ ²¥sÁgÀ¹ì£À C£ÀéAiÀÄ PÉÃAzÀ,æ gÁdå,
ºÁUÀÆ PÉÃAzÁæq¢
DgÀA¨sÀªÁzÀ F ºÉÆÃgÁl PÀ£ÁðlPÀ gÁdå GzÀAiÀĪÁzÀ
£ÀAvÀgÀ PÀ£ÁðlPÀzÀ°è£À »AzÀĽzÀ ªÀUÀðUÀ½UÉ ¸Ë®¨sÀåUÀ¼À£ÀÄß DAiÉÆÃUÀªª
É
à ½À vÀ ¥Àz
æ ÃÉ ±ÀU¼À °À è ±Á±ÀévÀ »AzÀĽzÀ ªÀUð À UÀ¼À

MzÀV¸À®Ä DAiÉÆÃUÀU¼ À £À ÄÀ ß gÀa¸À¯Á¬ÄvÀÄ. 1917gÀ°è ªÉÄʸÀÆgÀÄ

À
g
PÀ£ÁðlPÀ
À À£ÀÄß ¸Áܦ¸À®Ä ¤zÉÃð±À£À ¤ÃrvÀÄ. EzÀgÀ C£ÀéAiÀÄ
zÀ°è ²æÃ. PÉ. £ÁgÁAiÀÄt gÉÊ (1994-97) ¥ÉÆ.æ gÀ«
MqÉAiÀÄgÀÄ ¯É¹è «Ä®ègï ¸À«ÄwAiÀÄ£ÀÄß £ÉëĹzÀgÀÄ. 1956gÀ°è Àå ÀÄðPÀĪÀiÁgÀ (1997-2000) ²æÃ. ªÀÄĤgÁdÄ (2001-03)
ªÀªP
¸
ªÉÄʸÀÆgÀÄ gÁdå GzÀAiÀĪÁzÀ £ÀAvÀgÀ 1973gÀ°è PÀ£ÁðlPÀ
Á ²æÃ.¹zÀÞ°AUÀAiÀÄå (2003-05) qÁ|| ¹.J¸ï. zÁégPÀ £ À Áxï (2007-

¥£À 2010)
JAzÀÄ £ÁªÀÄPÀgÀt ªÀiÁqÀ¯Á¬ÄvÀÄ. £ÀAvÀgÀ PÁ® PÁ®PÉÌ ²æà ºÉZï. PÁAvÀgÁdÄ ¥À¸ æ ÀÄÛvÀ ²æà dAiÀÄ¥ÀPæ Á±À ºÉUÉØ
DAiÉÆÃUÀUÀ¼À£ÀÄß £É«Ä¸À¯Á¬ÄvÀÄ. CªÀ g À Ä »AzÀ Ä ½zÀ ªÀ U À ð UÀ ¼ À DAiÉ Æ ÃUÀ Czs À å PÀ ë g ÁV
1) 1960gÀ £ÁUÀ£U À ËqÀ DAiÉÆÃUÀ: 1960gÀ°è £ÁUÀ£ÀUËqÀ CªÀgÀ
ç¸ÛÀ G PÁAiÀ Äð¤ªÀð»¸ÀÄwÛzÁÝgÉ. F DAiÉÆÃUÀUÀ¼ÀÄ PÁ®PÁ®PÉÌ
CzsåÀ PvëÀ A É iÀÄ°è DAiÉÆÃUÀª£
ªÉÆzÀ® »AzÀĽzÀ ªÀUð ±Á
À ÄÀ ß £ÉëĸÀ¯Á¬ÄvÀÄ. EzÀÄ PÀ£ÁðlPÀzÀ
À UÀ¼À DAiÉÆÃUÀªÁVzÉ. F DAiÉÆÃUÀªÅÀ
»AzÀĽzÀ ªÀUð À UÀ¼À ¥ÀnUÖ É ¸ÉÃgÀĪÀ ªÀÄvÀÄÛ ¥Àn¬ Ö ÄAzÀ PÉÊ©qÀĪÀ
eÁwUÀ¼À£ÀÄß PÀÄjvÀÄ ¸ÀgÀPÁgÀPÉÌ ²¥sÁgÀ¸ÀÄì ªÀiÁqÀÄvÀÛªÉ. ¥À¸ æ ÀÄÛvÀ
1961gÀ°è ªÀgÀ¢AiÀÄ£ÀÄß ¸À°è¹vÀÄ. ªÀgÀ¢AiÀÄ°è ¥À.eÁ.UÉ 15%
gÀµÀÄÖ, ¥À.¥ÀAUÉ 3% gÀµÀÄÖ ªÀÄvÀÄÛ EvÀgÀ »AzÀĽzÀ ªÀUÀðUÀ½UÉ ÀªÀ Ád
i PÀ£ÁðlPÀzÀ°è 101 ¥Àj²µÀÖ eÁwUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ 51 ¥Àj²µÀÖ
¥ÀAUÀqÀUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀnÖ ªÀiÁqÀ¯ÁVzÉ.
50% gÀµÄÀ Ö «Ä¸À¯Áw PÀ°à¸¨
è ¸
À ÃÉ PÉAzÀÄ ²¥sÁgÀ¸ÄÀ ì ªÀiÁrvÀÄ. DzÀgÉ
____________________________________________

¯ Á
F «ÄøÀ¯ÁwUÉ ¸ÀªÇÉ ÃðZÀÒ £ÁåAiÀiÁ®AiÀĪÀÅ vÀqA É iÀiÁeÉÕ ¤ÃrvÀÄ.
CzsÁåAiÀÄ-3
À f
£ÀAvÀgÀ ¸ÀgÀPÁgÀ 1963gÀ°è ¥À.eÁUÉ 15% gÀµÀÄÖ ¥À.¥ÀAUÉ 3%
gÀµÄÀ Ö EvÀgÀ »AzÀĽzÀ ªÀUð À UÀ½UÉ 30% gÀµÄÀ Ö «ÄøÀ¯ÁwAiÀÄ£ÀÄß M¼ÀUÆ
É ¼ÀÄî«PÉAiÀÄ PÁAiÀÄðvÀAvÀU
æ ¼
À ÄÀ
Áq
¤ÃqÀĪÀ DeÉÕ ºÉÆgÀr¹vÀÄ. ¨sÁUÀ-J
À
ª
g ºÁªÀ£ÆÀ gï DAiÉÆÃUÀ: 1972gÀ°è ¸ÀgÀPÁgÀªÀÅ I. ¸ÀjAiÀiÁzÀ GvÀg
Û U
À ¼
À £
À ÄÀ ß Dj¹ §gɬÄj
Ás
2) 1972gÀ J¯ï.f.
J¯ï.f. zºÁªÀ£ÀÆgï CªÀgÀ CzsÀåPÀëvÉAiÀÄ°è 2£Éà »AzÀĽzÀ 1. ‘¤±ÀÑAiÀiÁvÀäPÀ QæAiÉÄ’ JA§ ¥Àzª
À £
À ÄÀ ß ªÉÆzÀ®Ä ¥ÀjZÀ¬Ä¹zÀªg
À ÄÀ .
DAiÉÆÃUÀªÀ£ÀÄß £ÉëĹvÀÄ. EzÀÄ 1975gÀ°è vÀ£Àß ªÀgÀ¢AiÀÄ£ÀÄß C) qÁ.©.Dgï.CA¨ÉÃqÀÌgï §) eÁ£ï J¥sï PÉ£r À
¸À°è¹vÀÄ. ªÀgÀ¢AiÀÄ°è gÁdåzÀ°è ±ÉÃ.75% gÀµÀÄÖ d£ÀgÀÄ PÀ) ªÀĺÁvÁä UÁA¢üà qÀ) JA.J£ï.²æäªÁ¸ï
»AzÀĽ¢zÀÄÝ CªÀjUÉ CµÉÆÖAzÀÄ «ÄøÀ¯Áw ¤ÃqÀ®Ä 2. C¸Ààç±åÀ vÉAiÀÄ£ÀÄß ¤µÉâü¸ÄÀ ªÀ ¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ PÀ®ªÀÄÄ.
¸ÀA«zsÁ¤PÀ CªÀPÁ±À«®è. »ÃUÁV «ÄøÀ¯ÁwAiÀÄ ¥Àª æ iÀ ÁtªÀ£ÄÀ ß C) 15 £Éà PÀ®ªÀÄÄ §) 16 £Éà PÀ®ªÀÄÄ
±ÉÃ. 50PÉÌ ¤UÀ¢¥Àr¸À¯Á¬ÄvÀÄ. DzÀgÉ zÉêÀgÁd CgÀ¸ÄÀ ¸ÀgPÀ ÁgÀ PÀ) 17 £Éà PÀ®ªÀÄÄ qÀ) 23 £Éà PÀ®ªÀÄÄ
±ÉÃ. 58% «ÄøÀ¯Áw ¤ÃqÀ®Ä DzÉñÀ ºÉÆgÀr¹vÀÄ. EzÀPÉÌ
¸ÀªÉÇÃðZÀÒ £ÁåAiÀiÁ®AiÀĪÀÅ vÀqÉAiÀiÁeÉÕ ¤ÃrvÀÄ.
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 12
3. C¸Ààç±åÀ vÁ ¤µÉÃzsÀ (C¥ÀgÁzs)À PÁAiÉÄÝ eÁjUÉ §AzÀ ªÀµð À . [(qÁ. ©. Dgï. CA¨ÉÃqÀÌgï(3), ªÀĺÁvÁä UÁA¢üÃf(2),
C) 1955 §) 1956 PÀ) 1961 qÀ) 2005 1959(1), ªÀĺÁvÁä UÁA¢üÃf(6), zÀAiÀiÁ£ÀAzÀ ¸ÀgÀ¸Àéw(5),
4. £ÁUÀjPÀ ºÀPÀÄÌUÀ¼À ¸ÀAgÀPÀëuÁ PÁAiÉÄÝ eÁjUÉ §AzÀ ªÀµÀð. «ªÉÃPÁ£ÀAzÀ Vjd£À PÉÃAzÀæ (4),
C) 1979 §) 1976 PÀ) 1956 qÀ) 1929 qÁ. ©. Dgï.CA¨ÉÃqÀÌgï(7))
5. J®è ¨sÁgÀwÃAiÀÄ £ÁUÀjPÀjUÀÆ ªÀÄvÀzÁ£ÀzÀ ºÀPÀÌ£ÀÄß PÀ°à¹zÀ
¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ PÀ®ªÀÄÄ. III. ºÉÆA¢¹ §gɬÄj.
1. »AzÀÆ «ªÁºÀ PÁAiÉÄÝ C) 1970 (5)
C) 335 £Éà PÀ®ªÀÄÄ
PÀ) 325 £Éà PÀ®ªÀÄÄ
§) 338 £Éà PÀ®ªÀÄÄ
qÀ) 339 £Éà PÀ®ªÀÄÄ 2. »AzÀÆ GvÀÛgÁ¢üPÁgÀ PÁAiÉÄÝ §) 2005 (3)
25
6. ªÀiÁ£ÀªÀ ¸ÁUÁtÂPÉ ªÀÄvÀÄÛ §®ªÀAvÀzÀ zÀÄrªÉÄ PÁ£ÀÆ£ÀÄ ¨Á»gÀ 3. PÀÄlÄA§ zËdð£Àå vÀqÉ PÁAiÉÄÝ PÀ) 1956 (2) -
JAzÀÄ WÉÆö¹zÀ ¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ PÀ®ªÀÄÄ. 4. 4
ªÀgÀzÀQëuÉ ¤µÉÃzÀ PÁAiÉÄÝ (wzÀÄÝ¥Àr) qÀ) 1955 (1)
2
20
C) 23 £Éà PÀ®ªÀÄÄ §) 25 £Éà PÀ®ªÀÄÄ 5) ¸ÀÄ®¨sÀ EAlgï£ÁåµÀ£À¯ï E)1984 (4)
PÀ) 35 £Éà PÀ®ªÀÄÄ qÀ) 29 £Éà PÀ®ªÀÄÄ ¸ÁÜ¥À£ÉAiÀiÁzÀ ªÀµÀð
7. ‘¸ÀÄ®¨sÀ EAlgï £ÁåµÀ£¯ À ï’ ¸ÀAWÀl£ÉAiÀÄ ¸ÁÜ¥PÀ g À ÄÀ .
j )
~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~
C) qÁ.ºÉZï.¸ÀÄzÀ±Àð£ï §) qÁ.f.J¸ï.WÀÄAiÉÄð
IV & V. PɼV À £À ¥À±
(
æ ßÉ UÀ½UÉÉ MAzÀÄ ¥ÀzÀ CxÀªÁ MAzÀÄ ªÁPÀåzÀ°è
/ JgÀqÄÀ ªÁPÀåUÀ¼P
PÀ) qÁ. ©AzÉñÀégÀ ¥ÁoÀPï qÀ) qÁ.«ÃgÉÃAzÀæ ºÉUÀÎqÉ
8. ‘°dÓvï’ £À PÉÃAzÀæ PÀbÃÉ j EgÀĪÀ ¸Àܼ.À
1) ¹Û ç à ±À Q Û Ã
¢ °
À è GvÀj Û ¹.
É AiÉ Æ Ãd£É A iÀ Ä £À Ä ß AiÀ i ÁªÀ ªÀ µ À ð zÀ ° è
C) ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ §) zɺÀ° PÀ) PÀ®ÌvÁÛ qÀ) ªÀÄÄA¨ÉÊ ª
À ¯Á¬ÄvÀÄ?
9. ‘¸ÀªiÀ Á£ÀvAÉ iÀÄvÀÛ ªÀg¢
À ’ eÁjUÉ §AzÀ ªÀµð
C) 1964 §) 1974 PÀ) 1984 qÀ) 1994
À . eÁjUÉƽ¸À
À
P À
g
GvÀÛgÀ : 2000-01gÀ°è
10. gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ªÀÄ»¼Á DAiÉÆÃUÀªÅÀ ¸ÁÜ¥£ À AÉ iÀiÁzÀ ªÀµð À . ¸
2) å°AUÀ vÁgÀvª
Á À ÄÀ å JAzÀgÃÉ £ÀÄ?
C) 1972 §) 1982 PÀ) 1992 qÀ) 2002
11. ¨sÁgÀvÀ ¸ÀPÁðgÀªÅÀ ‘ªÀÄ»¼Á ¸À§°ÃPÀgt
À¥ GvÀÛgªÀÀ:iÁqÀ°AUÀĪÀÅzÀzÄÀ CxÀDzsªÁÁgÀMAzÀ
£
À ’ªÀ£ÄÀ ß WÉÆö¹zÀ
zÀ ªÉÄÃ¯É ¹Ûçà ¥ÀÄgÀĵÀgÀ°è vÁgÀvÀªÀÄå
Ä °AUÀPÌÉ ¥ÁæzÁs £ÀåvÉ ¤Ãr ªÀÄvÉÆA Û zÀÄ
ªÀµð À .
ç¸ÛÀ G 3) ¹Û°AUÀçà ±ÀªQÛ £À JAzÀ
ÄÀ ß PÀqU É tÀ ¸ÄÀ ªÀ DZÀgu À U
É É °AUÀ vÁgÀvª À ÄÀ å J£ÀÄߪÀgÄÀ .
C) 1991 §) 2001 PÀ) 2011 qÀ) 2021
12. ‘¸ÀÆPÀëöä ºÀtPÁ¸ÀÄ’ ¥ÀjPÀ®à£AÉ iÀÄ£ÀÄß ¥ÀjZÀ¬Ä¹zÀªg ±Á À ÄÀ .
GvÀg
gÃÉ £ÀÄ?
Û À : 2001 gÀ°è ªÀÄ»¼ÉAiÀÄgÀ£ÄÀ ß ¸À§°ÃPÀgt À UÉƽ¸À®Ä PÀ£ÁðlPÀ
C) E¼Á Dgï ¨sÀmï
PÀ) ªÀĺÀªÄÀ äzÀ AiÀÄƣɸï ÀªÀ Ád
i
§) «ÃgÉÃAzÀæ ºÉUÀÎqÉ
qÀ) qÁ. ºÉZï ¸ÀÄzÀ±Àð£ï
¸ÀPÁðgÀªÀÅ eÁjUÉƽ¹zÀ AiÉÆÃd£ÉAiÉÄà ¹Ûçà ±ÀQÛ AiÉÆÃd£É.
4) ªÀÄ»¼Á ¸À§°ÃPÀgt À JAzÀgÃÉ £ÀÄ?
13. ‘ºÀjd£À’ JA§ ¥Àzª À £
è
À ÄÀ ß ¥ÀjZÀ¬Ä¹zÀªg ¸ À ÄÀ . GvÀÛgÀ: ¸À§°ÃPÀgÀt JAzÀgÉ C¢üPÁgÀ ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ JAzÀxÀð,
C) ªÀĺÁvÁäUÁA¢üÃf
¯ Á §) £Àg¹À AºÀ ªÉĺÀvÁ ªÀÄ»¼ÉAiÀÄgÀ£ÀÄß ¸À§°ÃPÀgÀtUÉƽ¸À®Ä CªÀjUÉ C¢üPÁgÀ ¤Ãr
PÀ) dªÁºÀgÀ¯Á¯ï £ÉºÀgÀÄ
II: F PɼVÀ £À DªÀgt À f qÀ) qÁ.ºÉZï ¸ÀÄzÀ±Àð£ï CªÀg£
À ÄÀ ß DyðPÀªÁV ¸Á骮 À A©AiÀÄ£ÁßV ªÀiÁqÀĪÀ ¥ÀAæ iÀÄvÀߪÀ£ÄÀ ß

q
À zÀ°è PÉÆnÖgÄÀ ªÀ ¸ÀjAiÀiÁzÀ GvÀg Û UÀ ¼ À £ À ÄÀ ß Dj¹ ªÀÄ»¼Á ¸À§°ÃPÀgÀt J£ÀÄߪÀgÀÄ.
§gɬÄj.
Àg Áª
1. ‘°dÓvï’ ¸ÀAWÀl£É ¥ÁægÀA¨sÀªÁzÀ ªÀµÀð__________.
5) ¹ÛçñÀQÛ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ JgÀqÄÀ GzÉÝñÀU¼ À £
À ÄÀ ß w½¹

2.
z s ªÀPÀ ¸ÀAWÀ’zÀ ¸ÀA¸ÁÜ¥ÀPÀgÀÄ __________.
‘ºÀjd£À ¸ÉÃÁ
GvÀÛgÀ: 1) UÁæ«ÄÃt ªÀÄ»¼ÉAiÀÄgÀ£ÀÄß DyðPÀªÁV C©üªÀÈ¢Þ
¥Àr¸ÀĪÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CªÀg£
À ÄÀ ß ¸Á骮
À A©UÀ¼£ À ÁßV ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ.
3. ‘§»µÀÌøvÀ »vÀPÁjt ¸À¨sÁ’zÀ ¸ÀA¸ÁÜ¥ÀPÀgÀÄ _______. 2) DzÁAiÀÄ vÀg§ À ®è ZÀlĪÀnPÉU¼
À °
À è vÉÆqÀV¹ CªÀjUÉ DyðPÀ
4. PÀ£ÁðlPÀzÀ ¸ÉÆðUÀgÀ K¼ÉÎUÁV ±À«
æ ĸÀÄwÛgÀĪÀ ¸ÀéAiÀÄA ¸ÉêÁ ¨sÀzÀv
æ ÉAiÀÄ£ÀÄß MzÀV¸ÀĪÀÅzÀÄ.
¸ÀAWÀl£É ________. (EvÀgÀ AiÀiÁªÀÅzÉà JgÀqÀÄ)
5. DAiÀÄð ¸ÀªÀiÁdzÀ ¸ÁÜ¥ÀPÀgÀÄ ____________. 6) LAMPS £ÀÄß «¸ÀÛj¹
6. ºÀjd£À JA§ ¥ÀzÀªÀ£ÀÄß d£À¦Ãæ AiÀÄUÉƽ¹zÀªÀgÀÄ ______. GvÀÛg:À «±Á® ¥Àz
æ ÉñÀ ««zsÉÆÃzÉÝñÀ ¸ÀAWÀUÀ¼ÀÄ
7. ªÀÄÆPÀ £ÁAiÀÄPÀ ¥ÀwPæ É ¥ÁægÀA©ü¹zÀªÀgÀÄ ________. (Large Area multipurpose societies)

zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg

À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 13
7) TRIFED C£ÀÄß «¸ÀÛj¹ 17) °AUÀ ªÀÄvÀÄÛ °AUÀvéÀzÀ ¥ÀjPÀ®à£AÉ iÀÄ CxÀðªÀ£ÄÀ ß w½¹.
GvÀgÛ :À °AUÀªÅÀ eÉÊ«PÀªÁzÀzÄÀ EzÀÄ ºÀÄnÖ¤AzÀ ¤zsÁðgÀªÁUÀĪÀÅzÀÄ.
GvÀg
Û :À ¨sÁgÀwÃAiÀÄ §ÄqÀPl
À ÄÖ ¸ÀºPÀ Áj ªÀiÁgÀÄPÀmÖÉ C©üªÈÀ ¢Þ MPÀÆÌl.
°AUÀvÀéªÀÅ ¸ÁªÀiÁfPÀªÁzÀÄzÀÄ EzÀÄ ¹Ûçà ¥ÀÄgÀĵÀgÀ ¥ÁvÀU æ À¼À
(Tribal Co-operative Marketing Development Federation)
DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É ¤zsÁðgÀªÁUÀĪÀÅzÀÄ.
8) NCW «¸ÀÛj¹ 18) SCP C£ÀÄß «¸ÀÛj¹
GvÀÛg:À National commission for Women GvÀÛg:À Special Component Plan
(gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ªÀÄ»¼Á DAiÉÆÃUÀ) («±ÉõÀ WÀlPÀ AiÉÆÃd£É).
9) SHG C£ÀÄß «¸ÀÛj¹ 19) SCA C£ÀÄß «¸ÀÛj¹
25
GvÀÛgÀ : ¸Àé-¸ÀºÁAiÀÄ UÀÄA¥ÀÄUÀ¼ÀÄ (Self Help Groups)
GvÀÛg:À Special Central Assistance -
10) ¸Àé-¸ÀºÁAiÀÄ UÀÄA¥ÀÄUÀ¼ÄÀ /¸ÀAWÀU¼
À ÄÀ JAzÀgÃÉ £ÀÄ?
(«±ÉõÀ PÉÃAzÀæ £Égª
20) SCDC C£ÀÄß «¸ÀÛj¹
À ÅÀ )
24
GvÀÛgÀ : §qÀvÀ£À ªÀÄvÀÄÛ PÀrªÉÄ DzÁAiÀÄ ºÉÆA¢gÀĪÀ, ¸ÀªÀiÁ£À
20
GvÀÛg:À Scheduled Caste Development Corporation
¸ÁªÀiÁfPÀ ºÁUÀÆ DyðPÀ »£É߯ÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ 10
)
(¥Àj²µÀÖ eÁw C©üªÀÈ¢Þ ¤UÀªÀÄ)
j
jAzÀ 15 ¸ÀzÀ¸ÀågÀ£ÀÄß M¼ÀUÉÆAqÀ ¸ÀAWÀªÉà ¸Àé¸ÀºÁAiÀÄ ¸ÀAWÀ.
EzÀÄ ¸ÀzÀ¸ÀågÀ ¸ÀtÚ G½vÁAiÀÄzÀ ªÀÄÆ®PÀ DyðPÀ £ÉgÀªÀ£ÀÄß
(
¨sÁÉ UÀ-¹ ªÀÄvÀÄÛ r
¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ.
VI & VII. F Pɼ ¢ P æ ßÉ UÀ½UÉ 15 ªÁPÀåUÀ¼°À è / 30
11) SKDRDP C£ÀÄß «¸ÀÛj¹ ªÁPÀåUÀ¼° À èª
ÃÉ Û ¹.
GvÀj
V
À £À ¥À±

GvÀÛg:À ²æà PÉëÃvÀæ zsÀªÀÄð¸ÀܼÀ UÁæ«ÄÃt C©üªÀÈ¢Þ AiÉÆÃd£É. 1) ¥Àj²µÀÖÀ eÁw

g À ªÀÄvÀÄÛ §ÄqÀPlÀ ÄÖU¼À À PÀ¯ÁåtPÁÌV PÉÊUÉÆAqÀ ºÀvÄÀ Û
12) CIIL C£ÀÄß «¸ÀÛj¹ Àå Á£ÁvÀäPÀ PÀªæ ÀÄUÀ¼À£ÀÄß ZÀað¹.
¸ÀAP
¸ «zs
GvÀÛg:À Central Institute of Indian Languages (¨sÁgÀwÃAiÀÄ
¨sÁµÉUÀ¼À PÉÃA¢æAiÀÄ ¸ÀA¸ÉÜ)
Á
GvÀgÛ :À 1) ¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ 15£Éà PÀ®«Ä£À C£ÀA
À¥ zsvÁgÀÀªÀÄvð,ªÀ ÄÀ åeÁw,
£
é iÀÄ AiÀiÁªÀÅzÉà £ÁUÀjPÀ££
d£ÁAUÀ, d£Àä¸ÀܼÀ, EªÀÅUÀ¼À DzsÁgÀzÀ ªÉÄïÉ
À ÄÀ ß

ªÀiÁqÀĪÀAw®è, eÉÆvÉUÉ ¸ÁªÀðd¤PÀjUÁV ¤«Äð¹zÀ

ç¸ÛÀ G PɤgÁPÀ
13) NABARD C£ÀÄß «¸ÀÛj¹
gÉ, ¨Á«, gÀ¸ÉÛ ªÀÄ£ÀgÀAd£Á PÉÃAzÀæUÀ½UÉ ¥ÀæªÉò¸À®Ä
GvÀ Û g À : National Bank of Agriculture and Rural
Development (PÀȶ ªÀÄvÀÄÛ UÁæ«ÄÃt C©üªÈÀ ¢ÞAiÀÄ ÁgÁ¶ÖçÃAiÀÄ
j¸ÀĪÀAw®è.
± 2) ¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ 16£Éà PÀ®«Ä£À C£ÀéAiÀÄ ¸ÀPÁðgÀzÀ £ÉêÀÄPÁwUÀ¼° À è

ÀªÀ Ád
¨ÁåAPï)
14) ¸ÀÆPÀëöä ºÀtPÁ¸ÀÄ JAzÀgÃÉ £ÀÄ? i J®è £ÁUÀjPÀjUÀÆ ¸ÀªÀiÁ£À CªÀPÁ±À PÀ°à¹PÉÆqÀ¯ÁVzÉ.
3) ¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ 17£Éà PÀ®«Ä£À C£ÀéAiÀÄ C¸Ààø±ÀåvÉAiÀÄ£ÀÄß AiÀiÁªÀÅzÉÃ
À À ªÀÄvÀÄÛ PÀrªÉÄ DzÁAiÀĪÀżÀî ¸
GvÀgÛ :À §qÀv£
SÁvÉ, fêÀ«ªÉÄ ªÀÄvÀÄÛ QgÀÄ ¸Á®zÀ Áè PÀÄlÄA§UÀ½UÉ G½vÁAiÀÄ
AvÀºÀ DyðPÀ £ÉgÀªÀ£ÀÄß
¸À é g À Æ ¥À z À ° è DZÀ j ¸À Ä ªÀ Å zÁUÀ ° E®è ª É Ã DZÀ j ¸À ® Ä
¥ÉÆÃæ vÁ컸ÀĪÀÅzÀÄ ²PÁëºÀð C¥ÀgÁzsÀªÁVzÉ.
¤Ãr CªÀgÀ DzÁAiÀÄ ªÀÄvÀį
f Û fêÀ£ÀªÀÄlÖªÀ£ÀÄß ¸ÀÄzsÁj¸À®Ä
£ÉgÀªÁUÀĪÀÅzÀ£Éßà ¸ÀÆPÀëöÀä ºÀtPÁ¸ÀÄ J£ÀÄߪÀgÀÄ.
4) ¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ 23£Éà PÀ®«Ä£À C£ÀéAiÀÄ ªÀiÁ£ÀªÀ ¸ÁUÁtÂPÉ ªÀÄvÀÄÛ

15) ¸ÉêÁ (SEWA) C£À Áq Äß «¸ÀÛj¹

§®ªÀAvÀzÀ zÀÄrªÉÄ PÁ£ÀÆ£ÀÄ ¨Á»gÀªÁVzÉ.
5) ¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ 25(©) PÀ®«Ä£À C£ÀéAiÀÄ ¸ÁªÀðd¤PÀjUÁV
GvÀÛg:À ¸Àé-GzÉÆg
À
ªªÀÄ»¼Á ¸ÀAWÀ ¤«Äð¹zÀ »AzÀÆ zsÁ«ÄðPÀ ¸ÀܼÀUÀ½UÉ J®è »AzÀÄUÀ½UÀÆ

z
(Self
Ás åÃV
Employed Women Association)
ªÀÄÄPÀÛ ¥Àª æ ÉñÀ ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ.
6) ¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ 325 £ÉAiÀÄ PÀ®«Ä£À C£ÀéAiÀÄ J®è ¨sÁgÀwÃAiÀÄ
15) ¸ÉêÁ (SEWA) ¸ÀAWÀl£ÉAiÀÄ ¥ÉÃæ gÀPg À ÄÀ AiÀiÁgÀÄ ?
£ÁUÀjPÀjUÀÆ ªÀÄvÀzÁ£ÀzÀ ºÀPÀÌ£ÀÄß PÀ°à¹PÉÆqÀ¯ÁVzÉ.
GvÀÛg:À E¼Á. Dgï ¨sÀmï 7) ¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ 330, 332 ªÀÄvÀÄÛ 334 £ÉAiÀÄ PÀ®AUÀ¼À C£ÀéAiÀÄ
16) ¸ÀÆPÀëöä ºÀtPÁ¹£À JgÀqÀÄ ¥ÀæPÁgÀUÀ¼À£ÀÄß w½¹. ¯ÉÆÃPÀ¸¨
À És ªÀÄvÀÄÛ «zsÁ£À¸¨
À U
És ¼
À °
À è ¥Àj²µÀÖ eÁw ªÀÄvÀÄÛ ¥Àj²µÀÖ
GvÀÛg:À 1) C£Ë¥ÀZÁjPÀ ºÀtPÁ¸ÀÄ ¸ÉÃªÉ ¤ÃqÀĪÀªÀgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀAUÀqÀUÀ½UÉ ¸ÁÜ£ÀUÀ¼À£ÀÄß PÁ¬ÄÝj¸À¯ÁVzÉ.
2) ¸ÀzÀ¸ÀågÀ ªÀiÁ°PÀvÀézÀ ¸ÀAWÀl£ÉUÀ¼ÀÄ 8) ¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ 335£Éà PÀ®«Ä£À C£ÀéAiÀÄ ¸ÉêÉUÀ¼ÀÄ ºÁUÀÆ
GzÉÆåÃUÀU¼ À °
À è ¥Àj²µÀÖ eÁwUÀ¼ÄÀ ªÀÄvÀÄÛ ¥Àj²µÀÖ ¥ÀAUÀqU À ½
À UÉ
CªÀPÁ±À PÀ°à¹PÉÆqÀ¯ÁVzÉ.
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 14
9) ¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ 338£Éà PÀ®«Ä£À C£ÀéAiÀÄ ¥Àj²µÀÖ eÁwUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¨sÀƸÀÄzsÁgÀuÁ PÀª
æ ÀÄUÀ¼À ªÀÄÆ®PÀ ¨sÀƪÀiÁ°PÀvÀézÀ CªÀPÁ±À,
¥Àj²µÀÖ ¥ÀAUÀqÀUÀ½UÁV DAiÉÆÃUÀªÉÇAzÀ£ÀÄß gÀa¸À®Ä PÉÃAzÀæ §qÀ gÉÊvÀjUÉ GavÀ ©vÀ£ Û É ©Ãd, UÉƧâg,À PÀȶ G¥ÀPg À t
À UÀ¼ÄÀ ,
¸ÀPÁðgÀPÉÌ «±ÉõÀ C¢üPÁgÀ ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ. §rØ gÀ»vÀ ¸Á®, ¨sÀÆ G½ªÉÄUÁV JvÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß Rj¢¸À®Ä
10) ¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ 339£Éà PÀ®«Ä£À C£ÀéAiÀÄ »AzÀĽzÀ ¥Àz æ ÉñÀUÀ¼À ºÉÊ£ÀÄUÁjPÉ, PÉÆý ¸ÁPÁtÂPÉ ªÀÄÄAvÁzÀªÅÀ UÀ½UÉ zs£
À À ¸ÀºÁAiÀÄ
DqÀ½vÀ ªÀÄvÀÄÛ gÁdåU¼ À °
À £è À ¥Àj²µÀÖ ¥ÀAUÀqU À ¼
À À PÀ¯Áåt PÀÄjvÀÄ ¤ÃqÀ¯ÁUÀĪÀÅzÀÄ.
ªÀgÀ¢ ¸À°è¸À®Ä DAiÉÆÃUÀªÉÇAzÀ£ÀÄß gÀa¸À®Ä gÁµÀÖç¥ÀwUÀ½UÉ 4) GzÉÆåÃUÁªÀPÁ±ÀU¼ À À «¸ÀgÛ u
À É ªÀÄvÀÄÛ «ÄøÀ¯Áw ¸Ë®¨såÀ : ¥Àj²µÀÖ
«±ÉõÀ C¢üPÁgÀ ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ.
11) ¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ 341£Éà PÀ®«Ä£À C£ÀéAiÀÄ ¤¢ðµÀÖ gÁdå CxÀªÁ
eÁw ªÀÄvÀÄÛ §ÄqÀPl À ÄÖU¼
À À DyðPÀ ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß GvÀª
«ÄøÀ¯Áw ¸Ë®¨sÀå PÀ°à¹PÉÆqÀ¯ÁVzÉ. CAzÀgÉ ¥Àj²µÀÖ eÁwUÉ
5
Û ÄÀ ¥Àr¸À®Ä
2
PÉ Ã AzÁæ q À ½ vÀ ¥À æ z É Ã ±À z À ° è £ À ¥À j ²µÀ Ö eÁwUÀ ¼ À ¥À n Ö U É -
±ÉÃ. 15gÀµÀÄÖ ªÀÄvÀÄÛ ¥Àj²µÀÖ ¥ÀAUÀqÀPÉÌ ±ÉÃ. 7.5 gÀµÀÄÖ «ÄøÀ¯Áw
¸ÉÃgÀ§ºÀÄzÁzÀ eÁw, d£ÁAUÀ CxÀªÁ §ÄqÀPÀlÄÖUÀ¼À£ÀÄß
24
¤ÃqÀ¯ÁVzÉ. eÉÆvÉUÉ G£ÀßvÀ ¸ÁÜ£ÀUÀ½UÉ §rÛ ºÉÆAzÀ®Ä

20
UÀÄgÀÄw¸À®Ä gÁµÀÖç¥ÀwUÀ½UÉ «±ÉõÀ C¢üPÁgÀ ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ. CªÀPÁ±À, ªÀAiÉÆëÄwAiÀÄ ¸ÀqÀ°PÉ CºÀðvÁ ªÀiÁ£ÀzÀAqÀUÀ¼À
12) ¸ÀA«zsÁ£À 342£Éà PÀ®«Ä£À C£ÀéAiÀÄ ¤¢ðµÀÖ gÁdå CxÀªÁ «£Á¬Äw EªÉ ªÀÄÄAvÁzÀ ¸Ë®¨sÀåUÀ¼À£ÀÄß ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ.
PÉÃAzÁæqÀ½vÀ ¥Àz æ ÉñÀzÀ°è£À ¥Àj²µÀÖ ¥ÀAUÀqÀPÉÌ ¸ÉÃgÀ§ºÀÄzÁzÀ
5) ¥ÀAZÀªÁ¶ðPÀ AiÉÆÃd£ÉU¼
j) À À ªÀÄÆ®PÀ ¥Àj²µÀÖ eÁwUÀ¼À PÀ¯Áåt:
§ÄqÀPÀlÄÖUÀ¼À£ÀÄß UÀÄgÀÄw¸À®Ä gÁµÀÖç¥ÀwUÀ½UÉ «±ÉõÀ C¢üPÁgÀ
¤ÃqÀ¯ÁVzÉ. ÉP (
¥ÀAZÀªÁ¶ðPÀ AiÉÆÃd£ÉUÀ¼À ªÀÄÆ®PÀ EªÀgÀ PÀ¯ÁåtPÉÌ «±ÉõÀ
DzÀåvÉ ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ. 6£Éà ¥ÀAZÀªÁ¶ðPÀ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ°è (1980-
»ÃUÉ ºÀvÀÄÛ ºÀ®ªÀÅ PÀ®ÄAUÀ¼À C£ÀéAiÀÄ ¥Àj²µÀÖ eÁw ªÀÄvÀÄÛ
¥Àj²µÀÖ ¥ÀAUÀqU À ½À UÉ ¸ÀA«zsÁ£ÁvÀäPÀ gÀPu ëÀ AÉ iÀÄ£ÀÄß ¤ÃqÀ¯ÁUÀÄwÛz.É Éª ¢
Ã
85) PÉÃAzÀæ ¸ÀPÁðgÀªÀÅ ¥Àj²µÀÖ eÁwUÀ¼À PÀ¯ÁåtPÁÌV ªÀÄÆgÀÄ

ÀPÀ À
¸ÀªÄÀ UÀæ AiÉÆÃd£ÉU¼
À £
À ÄÀ ß eÁjUÉƽ¹vÀÄ. CªÀÅUÀ¼A É zÀg,É i) «±ÉõÀ
¥À±
æ ßÉ 2. ¥Àj²µÀÖ eÁwUÀ¼À PÀ¯ÁåtPÁÌV PÉÊUÉƼÀî¯ÁzÀ ±Á¸À£ÁvÀäPÀ PÀª
æ ÄÀ UÀ¼£
À ÄÀ ß g WÀlPÀ AiÉÆÃd£É (SCP)
«ªÀj¹
GvÀÛg:À a) C¸Ààø±ÀåvÁ C¥ÀgÁzsÀUÀ¼À PÁAiÉÄÝ-1955 åÁ ii)iii)¸ «±É¥ÀjòµÀµÀ PÉÖ ÃeÁwAzÀæ £ÉC©ügÀªªÀÅ ÀÈ¢Ý(SCA)
b) £ÁUÀjPÀ ºÀPÀÄÌUÀ¼À ¸ÀAgÀPÀëuÁ PÁAiÉÄÝ-1976 À¥ 6) EvÀgÀ PÀ¯Áåt PÁAiÀÄðPÀæªÀÄUÀ¤UÀ¼ÀÄ:ªÀÄGzÁ-
£ (SCDC)
GavÀ ªÀÄ£ÉUÀ¼À
c) ¥Àj²µÀÖ eÁwUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ §ÄqÀPÀlÄÖUÀ¼À zËdð£Àå
¥Àwæ §AzsÀPÀ PÁAiÉÄÝ-1989 (EªÀÅUÀ¼À ¸ÀAQë¥ÀÛ «ªÀguçÛÀ G
À )É
¤ªÀiÁðt, GavÀ DºÁgÀ zsÁ£ÀåUÀ¼À ¥ÀÆgÉÊPÉ, GavÀ «zÀÄåvï

¥Àæ±Éß 3. ¥Àj²µÀÖ eÁwUÀ¼À PÀ¯ÁåtPÁÌV PÉÊUÉƼÀî¯ÁzÀ C©üªÀÈ¢Ý Á¸ ¸Ë®¨sÀå, DgÉÆÃUÀå ¸Ë®¨sÀå, ¥ÀæªÉñÀ ±ÀÄ®ÌzÀ°è «£Á¬Äw
ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅ
PÁAiÀÄðPÀªæ ÄÀ UÀ¼£
À ÄÀ ß «ªÀj¹
d± ¥À±
æ ßÉ 4. ¨sÁgÀvz À ° À è PÉÊUÉƼÀî¯ÁzÀ §ÄqÀPl À ÄÖ PÀ¯Áåt PÁAiÀÄðPÀª
æ ÄÀ UÀ¼£
À ÄÀ ß
GvÀg Û :À 1) ¥Àj²µÀÖ eÁwUÀ¼ÄÀ ªÀÄvÀÄÛ §ÄqÀPl
À ÄÖU¼
ÀªÀ Á
i
À À PÀ¯ÁåtPÁÌV gÁ¶ÖçÃAiÀÄ
DAiÉÆÃUÀzÀ £ÉêÀÄPÀ: ¥Àj²µÀÖ eÁwUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ §ÄqÀPÀlÄÖUÀ¼À
«ªÀj¹
1) DyðPÀ PÁAiÀ Ä ðPÀ æ ª À Ä UÀ ¼ À Ä : ¥À j ²µÀ Ö ¥À A UÀ q À U À ¼ À DyðPÀ
è ¸
¸ÀAgÀPÀëuÉUÁV PÉÃAzÀæ ¸ÀPÁðgÀªÀÅ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ DAiÉÆÃUÀªÀ£ÀÄß

¯ Á
gÀa¹zÉ. F DAiÉÆÃUÀªÀÅ EªÀgÀ C©üªÀÈ¢ÞUÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀ
C©üªÈÀ ¢ÞUÁV 5£Éà ¥ÀAZÀ ªÁ¶ðPÀ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ°è 1100 PÉÆÃn
gÀÆ¥Á¬Ä, 6£Éà ¥ÀAZÀ ªÁ¶ðPÀ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ°è 5535 PÉÆÃn

À f
«µÀAiÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¤ÃwUÀ¼À£ÀÄß gÀƦ¸ÀĪÀAvÉ ¸ÀPÁðgÀPÉÌ ¸À®ºÉ gÀÆ¥Á¬Ä ªÀÄvÀÄÛ 7£Éà ¥ÀAZÀ ªÁ¶ðPÀ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ°è 10,500
¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ.
q
2) ±ÉÊPÀëtÂPÀ CªÀPÁ±ÀÁUÀ¼ÀÄ: ¥Àj²µÀÖ eÁw ªÀÄvÀÄÛ §ÄqÀPÀlÄÖUÀ¼À
PÉÆÃn gÀÆ¥Á¬ÄUÀ¼À£ÀÄß PÁ¬ÄÝj¸À¯Á¬ÄvÀÄ.

g ªÀ J) 20 CA±À U À ¼ À PÁAiÀ Ä ðPÀ æ ª À Ä : §qÀ v À £ À ¤ªÀ Ä Æð®£É U ÁV

¸Ë®¨sÀåUÀz
Ás
±ÉÊPÀëtÂPÀ C©üª ÀÈ¢ÞUÉ «±ÉõÀ DzÀåvÉ ¤Ãr CªÀjUÉ «±ÉõÀ
¼À£ÀÄß PÀ®à¹PÉÆqÀ¯ÁVzÉ. GzÁ: GavÀ ²PÀët, ¥ÀoÀå
eÁjUÉƽ¸À¯ÁzÀ 20 CA±ÀUÀ¼À PÁAiÀÄðPÀª æ ÀÄzÀ°è §ÄqÀPÀlÄÖUÀ¼À
C©üªÀÈ¢ÞUÉ «±ÉõÀ MvÀÄÛ ¤Ãr §qÀvÀ£ÀzÀ gÉÃSÉVAvÀ PɼÀUÉ
¥ÀĸÀÛPÀ, ¸ÀªÀĪÀ¸ÀÛç, ¯ÉÃR£À ¸ÁªÀÄVæ, «zÁåyðªÉÃvÀ£À, ±ÉÊPÀëtÂPÀ ªÁ¹¸ÀĪÀ PÀÄlÄA§UÀ½UÉ DyðPÀ £ÉgÀªÀÅ ¤ÃqÀ¯Á¬ÄvÀÄ.
¸Á® ¸Ë®¨sÀå, GavÀ DºÁgÀ ªÀÄvÀÄÛ ªÀ¸Àw ¸Ë®¨sÀå, ¸ÀPÁðj ©) ¯ÁåA¥ïì ªÀÄvÀÄÛ mÉöæ Ê¥sq É ï ¸ÁÜ¥£À :É ¥Àj²µÀÖ ¥ÀAUÀqÀUÀ¼À£ÀÄß fÃvÀ
ªÀÄvÀÄÛ C£ÀÄzÁ¤vÀ «zÁå¸A
À ¸ÉÜU¼
À °
À è ¸ÁÜ£U
À ¼
À £
À ÄÀ ß PÁ¬ÄÝj¸ÀĪÀÅzÀgÀ ¥À z À Þ w¬ÄAzÀ ªÀ Ä ÄPÀ Û U É Æ ½¸À ® Ä 1976gÀ ° è fÃvÀ ¥À z À Þ w
ªÀÄÆ®PÀ EªÀgÀ ²PÀëtPÉÌ ¥ÉÆÃæ vÁìºÀ ¤ÃqÀ¯ÁUÀÄwÛzÉ. ¤ªÀÄÆð®£Á PÁAiÉÄÝAiÀÄ£ÀÄß eÁjUÉƽ¸À¯Á¬ÄvÀÄ C®èzÃÉ SÁ¸ÀV
3) DyðPÀ CªÀPÁ±ÀU¼À À «¸ÀÛgu
À É : ¥Àj²µÀÖ eÁw ªÀÄvÀÄÛ ¥Àj²µÀÖ ¯É à ªÁzÉ Ã «zÁgÀ g À Ä ªÀ Ä vÀ Ä Û ªÀ Ä zs À å ªÀ w ðUÀ ¼ À »rvÀ ¢ AzÀ
¥ÀAUÀqÀUÀ¼À DyðPÀ C©üªÀÈ¢ÞUÁV «±ÉõÀ AiÉÆÃd£ÉUÀ¼À£ÀÄß ªÀÄÄPÀÛUÉƽ¸À®Ä ¸ÀPÁðgÀ «±Á® ¥ÀæzÉñÀ ««zsÉÆÃzÉÝñÀ
PÉÊUÉƼÀ¯
î ÁVzÉ. GzÁ: ¨sÆÀ gÉÊvÀjUÉ GavÀ ¨sÆ À «Ä ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ, ¸ÀAWÀU¼ À £
À ÄÀ ß (¯ÁåA¥ïì) ¸Áܦ¹vÀÄ. F ¸ÀAWÀU¼ À ÄÀ PÀȶ GvÀ£
à U
À ¼
À ÄÀ

zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg

À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 15
 ªÀÄvÀÄÛ CgÀtå GvÀ£ à ßÀ UÀ¼£À ÄÀ ß ªÀiÁgÁl ªÀiÁqÀ®Ä ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀÄzsÁjvÀ PÁAiÉÄÝ(1955), »AzÀÄ GvÀÛgÁ¢üPÁgÀ PÁAiÉÄÝ(1956), »AzÀÄ
©Ãd, UÉƧâgÀ, PÀȶ G¥ÀPÀgÀtUÀ¼À£ÀÄß PÀj¢¸À®Ä £ÉgÀªÀÅ zÀvÀÄÛ ¹éÃPÀgÁgÀ ªÀÄvÀÄÛ fêÀ£ÁA±À PÁAiÉÄÝ(1956), ªÀgÀzÀPÀëuÁ
¤ÃqÀÄvÀÛª.É C®èzÃÉ §ÄqÀPl À ÄÖU¼ À À PÀȶ GvÀà£ßÀ UÀ¼À ªÀiÁgÁlPÁÌV ¤µÉÃzsÀ PÁAiÉÄÝ (wzÀÄÝ¥Àr) (1984), PËlÄA©PÀ zËdð£Àå
¨sÁgÀwÃAiÀÄ §ÄqÀPl À ÄÖ ¸ÀºPÀ Áj ªÀiÁgÀÄPÀmÖÉ C©üªÈÀ ¢Þ MPÀÆÌl vÀqÉPÁAiÉÄÝ (2005) ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅ
(mÉ æ ö Ê¥s É q ï)ªÀ £ À Ä ß ¸Áܦ¸À ¯ Á¬ÄvÀ Ä . F MPÀ Æ ÌlªÀ Å 2) ¸ÁªÀiÁfPÀ PÁAiÀÄðvÀAvÀU æ ¼À ÄÀ :
ªÀÄzsÀåªÀwðUÀ½AzÀ ±ÉÆõÀuÉAiÀÄ£ÀÄß vÀ¦à¹ PÀȶ GvÀà£ÀßUÀ½UÉ * ªÀÄ»¼Á PÀ¯Áåt PÁAiÀÄðPÀª æ ÀÄUÀ¼À eÁj
GvÀÛªÀÄ ¨É¯É zÉÆgÀQ¹ PÉÆqÀ®Ä ¸ÀºÁAiÀÄ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ. * ¸ÀªÀÄƺÀ ªÀiÁzsÀåªÀÄUÀ¼À ªÀÄÆ®PÀ ªÀÄ»¼ÉAiÀÄgÀ°è PÁ£ÀƤ£À
¹) PÀȶ PÁAiÀÄðPÉÌ £ÉgÀªÀÅ: ªÉÊeÁÕ¤PÀ ¥ÀzÀÞw C¼ÀªÀr¹PÉƼÀî®Ä CjªÀÅ.
25
GvÉÛÃd£À ¤Ãr PÀȶ G¥ÀPÀgÀtUÀ¼ÀÄ, ©Ãd, UÉƧâgÀ ªÀÄvÀÄÛ * zËdð£ÀåPÉÆ̼ÀUÁzÀ ªÀÄ»¼ÉAiÀÄjUÉ £ÉgɺÉÆgÉAiÀĪÀgÀ £ÉgÀªÀÅ -
¸Á®zÀ ¸Ë®¨sÀå ¤ÃqÀ¯ÁUÀĪÀÅzÀÄ.
2) ±ÉÊPÀëtÂPÀ PÁAiÀÄðPÀª
¥ÀqÉAiÀÄĪÀÅzÀÄ.
24
20
æ ÄÀ UÀ¼ÄÀ : ¨sÁgÀvÀzÀ°è£À ±ÉÃ. 80QÌAvÀ®Æ ºÉaÑ£À * ¸ÁªÀðd¤PÀ ²PÀët ªÀÄvÀÄÛ eÁUÀÈw ªÀÄÆ®PÀ ªÀÄ»¼ÉAiÀÄjUÉ
§ÄqÀPÀlÄÖUÀ¼ÀÄ C£ÀPÀëgÀ¸ÀÜgÁVzÁÝgÉ, EªÀgÀ ²PÀëtPÁÌV ¸ÀPÁðgÀ C£ÁåAiÀÄzÀ «gÀÄzÀÞ ºÉÆÃgÁqÀĪÀ §® ¸ÀȶָÀĪÀÅzÀÄ.
«±ÉõÀ CªÀPÁ±ÀUÀ¼À£ÀÄß PÀ°à¹PÉÆnÖzÉ. GzÁ-GavÀ ²PÀët, )
* §zÀ¯ÁzÀ ¸À¤ßªÉñÀzÀ°è ¥ÀÄgÀĵÀgÀ°è vÀªÀÄä ¥ÁvÀU
j
æ À¼À CjªÀÅ
GavÀ «zÁåy𠤮AiÀÄzÀ ¸Ë®¨sÀå, «zÁåyð ªÉÃvÀ£À, ¥ÀoÀå
¥ÀĸÀPÛ ,À ¸ÀªÄÀ ªÀ¸çÛÀ CzÉà jÃw §ÄqÀPl À ÄÖU¼ À ÄÀ ªÁ¹¸ÀĪÀ ¥Àz æ ÃÉ ±ÀU¼ À °À è ÉP (
ªÀÄÆr¸ÀĪÀÅzÀÄ ºÁUÀÆ PÀÄlÄA§ fêÀ£ÀzÀ°è CªÀgÀ PÉÆqÀÄUÉ
EzÉ JA§ÄzÀ£ÀÄß ªÀÄ£ÀzÀlÄÖ ªÀiÁr¸ÀĪÀÅzÀÄ ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅ.
D±Àª æ ÄÀ ±Á¯ÉU¼ À ÄÀ ªÀÄvÀÄÛ vÁAwæPÀ vÀg¨
eÉÆvÉUÉ zɺÀ°AiÀÄ NCERT ªÀÄvÀÄÛ ªÉÄʸÀÆj£À ¨sÁgÀwÃAiÀÄ
À ÃÉ w ±Á¯ÉU¼ À £
À ÄÀ ß ¸Áܦ¹zÉ 3) DyðPÀ PÁAiÀÄðvÀAvÀU
ɪ ¢
Ã æ ¼À ÄÀ :
* DyðPÀªÁV ¸ÀévÀAvÀægÁUÀ®Ä ªÀÄvÀÄÛ GzÉÆåÃUÁªÀPÁ±ÀUÀ¼À£ÀÄß
¨sÁµÁ ¸ÀA¸ÉÜ F JgÀqÀÄ ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼ÀÄ 60PÀÆÌ ºÉZÀÄÑ §ÄqÀPÀlÄÖ
¨sÁµÉUÀ¼À°è ¥ÀoÀå ¥ÀĸÀÛPÀUÀ¼À£ÀÄß ¹zÀÞ¥Àr¹ «zÁåyðUÀ¼À PÀ°PÁ
ÀPÀ À
g ¥ÀqÉAiÀÄ®Ä ¸ÀªÀÄxÀðgÁUÀĪÀAvÉ ±ÉÊPÀëtÂPÀ ªÀÄvÀÄÛ ªÀÈwÛ vÀgÀ¨ÉÃw
¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ.
¥Àªæ ÀiÁtªÀ£ÀÄß ºÉaѸÀ®Ä ¥ÀA æ iÀÄw߸ÀÄwÛªÉ.
Áå¸ * zÉÊ»PÀ ±Àª æ ÄÀ PÀrªÉÄ ªÀiÁqÀĪÀ vÀAvÀe æ ÁÕ£zÀ À §¼ÀP¬ É ÄAzÀ ¢£À¤vÀåzÀ

¥£À
3) ¸ÀA±ÉÆÃzsÀ£Á PÁAiÀÄðPÀæªÀÄUÀ¼ÀÄ: §ÄqÀÄPÀlÄÖUÀ¼À ªÉÊeÁÕ¤PÀ PÉ®¸ÀzÀ ±ÀÀæªÀÄ PÀrªÉÄ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ.
CzsåÀ AiÀÄ£ÀPÁÌV ¸ÀA±ÉÆÃzs£ À Á PÉÃAzÀU æ ¼À £
À ÄÀ ß ¸Áܦ¸À¯ÁVzÉ. ¥À¸ æ ÄÀ vÛ À * O¥ÀZÁjPÀ ªÀÄvÀÄÛ C£Ë¥ÀZÁjPÀ ²PÀët ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ.
11 ¸ÀA±ÉÆÃzsÀ£Á PÉÃAzÀU
4) DgÉÆÃUÀå, ªÀ¸w À , ªÀÄwÛvg
æ À¼ÀÄ PÁAiÀÄð¤ªÀð»¸ÀÄwÛªÉ.
À À AiÉÆÃd£ÉU¼ ç¸ÛÀ G
À ÄÀ : ¥Àj²µÀÖ ¥ÀAUÀqÀUÀ¼À
* ¸ÀtÚ PÉÊUÁjPÉU¼
¸Ë®¨sÀå.
À £À ÄÀ ß ¸Áܦ¸À®Ä ªÀÄvÀÄÛ ¸Àé GzÉÆåÃUÀPÁÌV ¸Á®zÀ

DgÉÆÃUÀå ¸ÀÄzsÁgÀuÉUÁV ¥ÁæxÀ«ÄPÀ DgÉÆÃUÀå PÉÃAzÀU

±Á æ À¼À£ÀÄß * ««zsÀ ºÀAvÀUÀ¼À ¥Àª æ ÀÄÄR ºÀÄzÉÝUÀ¼À°è ªÀÄ»¼ÉAiÀÄjUÉ CªÀPÁ±À

ÀªÀ Ád
vÉgÉzÀÄ §ÄqÀPÀlÄÖ d£ÀgÀ DgÉÆÃUÀå ¸ÀA§A¢üvÀ ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼À£ÀÄß ¤ÃqÀ®Ä AiÉÆÃd£É gÀƦ¸ÀĪÀÅzÀÄ.
§Uɺj À ¸À¯ÁUÀÄwÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ §ÄqÀPl i
À ÄÖ ªÀÄ»¼ÉAiÀÄjUÉ ¥À¸ æ ª
À ¥ À Æ À ªÀð * ªÀÄ»¼Á ¸À§°ÃPÀgt À PÁÌV ¨sÁgÀvÀ ¸ÀPÁðgÀ 2001£Éà E¸À«AiÀÄ£ÀÄß
ªÀÄvÀÄÛ ¥À¸
è ¸
æ ÀªÁ £ÀAvÀgÀzÀ ¸ÉêÉUÀ¼À£ÀÄß ¤ÃqÀ¯ÁUÀÄwÛzÉ. ««zsÀ ªÀÄ»¼Á ¸À§°ÃPÀgt À ªÀµð À JAzÀÄ WÉÆö¹vÀÄ.

¯Á
AiÉÆÃd£ÉUÀ¼À CrAiÀÄ°è ªÀÄ£ÉUÀ¼À£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ ¤ªÉñÀ£ÀUÀ¼À£ÀÄß
¤ÃqÀ¯ÁUÀÄwÛz,É eÉÆvÉUÉ ºÀ®ªÁgÀÄ ¸ÀéAiÀÄA ¸ÉêÁ ¸ÀAWÀl£ÉU¼ À ÄÀ
4) gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ªÀÄ»¼Á DAiÉÆÃUÀzÀ ¸ÁÜ¥£
»A¸ÉAiÀÄ£ÀÄß vÀqÉUÀlÖ®Ä ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄ»¼ÉAiÀÄjUÉ ¸ÁªÀiÁfPÀ
À :É ªÀÄ»¼ÉAiÀÄgÀ ªÉÄð£À

EªÀgÀ PÀ¯ÁåtPÁÌV ±À« À f æ ĸÀÄwÛªÉ. GzÁ- qÁ. ºÉZï ¸ÀÄzÀ±Àð£À PÁ£ÀÆ£ÁvÀäPÀ ªÀÄvÀÄÛ DyðPÀ ¸ÀªiÀ Á£ÀvÉ ¤ÃqÀ®Ä ¨sÁgÀvÀ ¸ÀPÁðgÀ
q
Àg Á
CªÀgÀ £ÉÃvÀÈvÀézÀ «ªÉÃPÁ£ÀAzÀ Vjd£À PÉÃAzÀæ ªÀÄvÀÄÛ PÀgÄÀ uÁ 1992 gÀ°è gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ªÀÄ»¼Á DAiÉÆÃUÀª£ À ÄÀ ß ¸Áܦ¹vÀÄ. PÉ®ªÀÅ
ª
læ¸ïÖ EªÀÅ ZÁªÀÄgÁd£ÀUg À À f¯ÉèAiÀÄ ©½Vj gÀAUÀ£À ¨ÉlÖz° À è£À gÁdåU¼ À ° À è gÁdå ªÀÄlÖzÀ ªÀÄ»¼Á DAiÉÆÃUÀU¼ À £À ÄÀ ß gÀa¸À¯ÁVzÉ.

zÁs
¸É Æ Ã°UÀ g À DgÉ Æ ÃUÀ å , ²PÀ ë t ªÀ Ä vÀ Ä Û ¸Áé ª À ® A§£É U ÁV F DAiÉÆÃUÀU¼ À ÄÀ ªÀÄ»¼ÉAiÀÄgÀ ªÉÄð£À zËdð£Àå ¥ÀPæ g À t
À UÀ¼° À è
PÁAiÀÄð¤ªÀð»¸ÀÄwÛªÉ ªÀÄzsÀå ¥Àª æ Éò¹ ªÀÄ»¼ÉAiÀÄgÀ »vÀgÀPÀëuÉUÉ PÀª æ ÀÄ PÉÊUÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ
¥À-
æ 5: ªÀÄ»¼Á ¸À§°ÃPÀgt À zÀ PÁAiÀÄðvÀAvÀU æ ¼À £À ÄÀ ß «ªÀj¹j ªÀÄvÀÄÛ vÀj
é vÀUw À AiÀÄ°è £ÁåAiÀÄ MzÀV¸ÀĪÀÅzÀÄ DAiÉÆÃUÀzÀ ¥Àª æ ÄÀ ÄR
GvÀÛg:À ªÀÄ»¼Á ¸À§°ÃPÀgÀtzÀ PÁAiÀÄðvÀAvÀU æ À¼À£ÀÄß dªÁ¨ÁÝjAiÀiÁVzÉ. EµÉÖà C®èzÉà gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ªÀÄ»¼Á PÉÆñÀ
1) PÁ£À Æ £ÁvÀ ä PÀ 2) ¸ÁªÀ i ÁfPÀ ªÀ Ä vÀ Ä Û 3) DyðPÀ (1992) ªÀÄ»¼Á ¸ÀªÄÀ È¢Þ AiÉÆÃd£É, EA¢gÁ ªÀÄ»¼Á AiÉÆÃd£É
PÁAiÀÄðvÀAvÀU æ À¼ÉAzÀÄ ªÀVÃðPÀj¸À¯ÁUÀĪÀÅzÀÄ. (1995), ªÀÄ»¼Á C©üªÀÈ¢Þ ¤UÀªÀÄ (1986-87) ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅ
1) PÁ£ÀÆ£ÁvÀäPÀ PÁAiÀÄðvÀAvÀU æ ¼À ÄÀ :- ¸ÁévÀAvÉÆöæ åÃvÀÛgÀ ¨sÁgÀvÀzÀ°è ªÀÄ»¼Á ¸À§°ÃPÀgÀtPÁÌV ¥Àj±Àª æ ÀÄ ¥ÀqÀÄwÛªÉ.
¥ÀÄgÀĵÀjUÉ ¸ÀªÀÄ£ÁzÀ ¸ÁÜ£À ¤ÃqÀĪÀ GzÉÝñÀ¢AzÀ ºÀ®ªÁgÀÄ ¥Àæ-6 ¸ÀÆPÀëöä ºÀtPÁ¹£À ®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¹.
±Á¸À£ÀUÀ¼À£ÀÄß gÀƦ¸À¯Á¬ÄvÀÄ. GzÁ- »AzÀÄ «ªÁºÀ GvÀÛg:À 1). ¨sÀzÀv æ É E®èzÉ ¸Á® ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 16
2) §qÀvÀ£ÀzÀ gÉÃSÉVAvÀ PɼÀVgÀĪÀªÀjUÉ ¸Á® ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ. (EªÀÅUÀ¼À ¸ÀAQë¥ÀÛ «ªÀgÀuÉ)
3) ¸Àé-¸ÀºÁAiÀÄ ¸ÀAWÀzÀ ¸ÀzÀ¸ÀågÀÄ ¸ÀÆPÀëöä ºÀtPÁ¹£À ¯Á¨sÀ
¥À-
æ 10) C¸Ààø±ÀåvÁ ¤ªÁgÀuAÉ iÀÄ°è ªÀĺÁvÁä UÁA¢üÃf ªÀÄvÀÄÛ qÁ.
¥ÀqÉAiÀÄĪÀAvÉ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ.
©.Dgï. CA¨ÉÃqÀÌgï CªÀgÀ ¥ÁvÀª æ £
À ÄÀ ß «ªÀj¹.
4) UÀjµÀ× ¸Á®zÀ ªÉÆvÀÛªÀÅ PÀrªÉÄ ¥Àª æ ÀiÁtzÀ°è EgÀÄvÀÛzÉ.
GvÀÛg:À ªÀĺÁvÀä UÁA¢üÃfAiÀĪÀgÀ ¥ÁvÀ.æ (1869-1948)
5) §qÀªÀjUÉ ¸ÀÆPÀëöä ºÀtPÁ¹£À°è ¤ÃqÀĪÀ ¸Á®zÀ ªÉÆvÀÛªÀ£ÀÄß
* ¨Á¥ÀÆf JAzÉà PÀgÉAiÀÄ®àqÀĪÀ ªÀĺÁvÀä UÁA¢üÃfAiÀĪÀgÀÄ
¸Àé¸ÀºÁAiÀÄ ¸ÀAWÀUÀ¼ÀÄ ¤zsÀðj¸ÀÄvÀÛªÉ.
£ÀªÀÄUÉ ¸ÁévÀAvÀöæ åªÀ£ÀÄß vÀAzÀÄ PÉÆqÀĪÀÅzÀgÀ eÉÆvÉUÉ C¸Ààø±ÀåvÁ
¥À±æ ßÉ 7) 1955 gÀ C¸Ààø±ÀåvÁ C¥ÀgÁzsÀ PÁ£ÀƤ£À ªÀÄÄSÁåA±ÀU¼ À £
À ÄÀ ß
PÀÄjvÀÄ «ªÀj¹.
¤ªÁgÀuÉ F JgÀqÀgÀ®Æè ¥Àª 5
æ ÀÄÄR ¥ÁvÀæ ªÀ»¹zÁÝgÉ.
2
GvÀÛg:À 1) C¸Ààø±ÀåvÉAiÀÄ DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É ¸ÁªÀðd¤PÀ ¨Á«, PÉgÉ * “C¸Àøà ±ÀåvA É iÀÄÄ ¨sÁgÀwÃAiÀÄ ¸ÀªiÀ Ád JA§ zÉúÀª£
- À ÄÀ ß ¦Ãr¸ÀĪÀ
ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀÆeÁ ¸ÀܼÀUÀ¼À ¥ÀæªÉñÀªÀ£ÀÄß ¤§ðA¢ü¸ÀĪÀÅzÀÄ PÀĵÀ×gÉÆÃUÀzÀ ºÀÄtÂÚ£ÀAwzÉ” JAzÀÄ ºÉüÀĪÀÅzÀgÀ ªÀÄÆ®PÀ
C¸Ààø±ÀåvÁ DZÀgÀuÉAiÀÄ£ÀÄß §®ªÁV RAr¹zÀ 2 4 gÀÄ.
* UÁA¢üÃfAiÀĪÀgÀÄ vÀªÀÄä QæAiÉÄ 0
C¥ÀgÁzsÀªÁUÀĪÀÅzÀÄ.
2) GzÉÆåÃUÀ, ªÀÈwÛ CxÀªÁ ªÁå¥ÁgÀUÀ½UÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀAvÉ
2 ªÀÄvÀÄÛ D¯ÉÆÃZÀ£ÉAiÀÄ°è
¤§ðAzsÀ «¢ü¸ÀĪÀÅzÀÄ C¥ÀgÁzsÀªÁUÀĪÀÅzÀÄ.
UÁA¢üÃfAiÀĪÀgÀÄ ¥ÀÆeÉj
)
§zÀ Þ gÁVzÀ Ý gÀ Ä C¸À à ø ±À å gÀ ¸À ª À Ä ¸É å UÀ ¼ À £ À Ä ß CjvÀ Ä PÉ Æ ArzÀ Ý
3) C¸Àøà ±ÀågA É zÀÄ ¥ÀjUÀt¸  ®
À là ª Ö j À UÉ ªÀ¸ÄÀ U Û ¼À £À ÄÀ ß ªÀiÁgÁl ªÀiÁqÀ®Ä
( , ¥ÁæxÀð£É ºÁUÀÆ QÃvÀð£ÉUÀ¼À°è
C¸Ààø±ÀågÀÄ ¨sÁVAiÀiÁUÀÄÉ ªÀAvÉ £ÉÆÃrPÉÆAqÀgÀÄ.
CxÀªÁ ¸ÉêÉUÀ¼À£ÀÄß MzÀV¸À®Ä ¤gÁPÀj¸ÀĪÀÅzÀÄ C¥ÀgÁzsÀ
J¤¹PÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ. * “ºÀjd£À” ªÀÄvÀÄÛ ¢
P
4) ¸ÁªÀðd¤PÀ CAUÀr, G¥ÀºÁgÀ UÀȺÀ, zsÁ«ÄðPÀ DZÀgÀuÉ
ª É
à “AiÀÄAUï EArAiÀiÁ” JA§ JgÀqÄÀ ¥ÀwPæ U
DgÀA©ü¹ ºÀjd£ÀgÀ ¹ÜwUÀwUÀ¼£ À ÄÀ ß PÀÄjvÀÄ F ¥ÀwPæ U É ¼ À °
É ¼À £À ÄÀ ß
À è ¸ÁPÀµÄÀ Ö
¯ÉÃR£ÀUÀ À¼À£ÀÄß §gÉAiÀÄĪÀÅzÀgÀ ªÀÄÆ®PÀ C¸Ààø±ÀågÀ°è ªÀÄvÀÄÛ
ªÉÆzÀ¯ÁzÀªÀÅUÀ¼À ªÉÄÃ¯É ¤§ðAzsÀ «¢ü¸ÀĪÀÅzÀÄ PÀÆqÁ
C¥ÀgÁzsÀªÁVzÉ EAvÀºÀ C¥ÀgÁzsÀPÉÌ DgÀA¨sÀzÀ°è 6 wAUÀ¼À ¸ÀªPÀ gÀ
ÀtÂðAiÀÄgÀ°è eÁUÀÈwAiÀÄ£ÀÄßAlÄ ªÀiÁrzÀgÀÄ.
eÉ樀 ²PÉë ªÀÄvÀÄÛ 1,000 gÀÆ UÀ¼À zÀAqÀ CxÀªÁ JgÀqÀ£ÀÆß
Á ¸ ÃfAiÀĪÀgÄÀ C¸Àøà ±ÀågÀ §UÉUÉ ¸ÀªtÀ ð AiÀÄgÀ°è M¼ÉAî iÀÄ ¨sÁªÀ£É
* åUÁA¢ü

¥À-
«¢ü¸À§ºÀÄzÁVzÉ.
æ 8 ¸ÀªiÀ Á£ÀvAÉ iÀÄvÀÛ ªÀg¢ À AiÀÄ GzÉÝñÀU¼ À £ À ÄÀ ß «ªÀj¹
À¥ ªÀ§gÀÄÆqÀĪÀA°vÉ JA§
£ PÁgÀt¢AzÀ “zÉêÀgÀ ªÀÄPÀ̼ÄÀ ” JA§ CxÀð
C¸Ààø±ÀågÀ£ÄÀ ß ‘ºÀjd£ÀgÄÀ ’ JAzÀÄ PÀgz É ÄÀ D ¥Àzª À £À ÄÀ ß
GvÀg Û :À 1) ªÀÄ»¼ÉAiÀÄgÀ ¸ÁªÀiÁfPÀ CAvÀ¸ÄÀ ,Û ²PÀt
ªÉÄÃ¯É ¥À¨ æ sÁªÀ ©ÃjgÀĪÀ ¸ÀA«zsÁ£ÁvÀäPÀ, PÁ£ÀÆ£ÁvÀäPÀ ªÀÄvÀÄÛç¸ÛÀ G * d£ÀUÁA¢ü¦Ãæ AiÀÃfAiÀ
ë ªÀÄvÀÄÛ GzÉÆåÃUÀU¼ À À
ÄUÉƽ¹zÀgÀÄ.

DqÀ½vÁvÀäPÀ CªÀPÁ±ÀUÀ¼À ¥Àj²Ã®£É ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ.

±Á Ä ªÀ g À Ä ¥À æ ª Á¸À z À ¸À A zÀ ¨ s À ð zÀ ° è ºÀ j d£À
PÁ¯ÉÆäUÀ¼À°èAiÉÄà G½zÀÄPÉƼÀÄîwÛzÀÝgÀÄ. C®èzÉ vÁªÉà ¸ÀévÀB

ÀªÀ Ád
2) PÀ¼ÉzÀ JgÀqÀÄ zÀ±ÀPÀUÀ¼À°è F ¸Ë®¨sÀåUÀ¼ÀÄ zÉñÀzÀ UÁæ«ÄÃt
¨sÁUÀzÀ ªÀÄ»¼ÉAiÀÄgÀ CAvÀ¹Û£À ªÉÄÃ¯É ©ÃjzÀ ¥À¨ i ±ËZÁ®AiÀÄUÀ¼£
æ sÁªÀªÀ£ÀÄß
¥ÁæAiÀÄgÁzÀgÀÄ.
À ÄÀ ß ±ÀÄaUÉƽ¸ÀĪÀÅzÀgÀ ªÀÄÆ®PÀ EvÀgj À UÉ DzÀ±ð À

ªÀiË®åªÀiÁ¥À£À ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ.
è ¸ * UÁA¢üÃfAiÀĪÀgÄÀ vÀªÄÀ ä ¥ÁæªiÀ ÁtÂPv À É ºÁUÀÆ ¤¸Áéxð À ¸ÉêÉU¼ À À
PÉ®ªÀÅ PÉëÃvÀU æ ¼
À °
Á
3) ªÀÄ»¼ÉAiÀÄgÀ ²PÀëtzÀ C©üªÀÈ¢Þ PÀÄjvÀÄ C¨sÀ幸ÀĪÀÅzÀÄ ºÁUÀÆ
¯
À è ¤zsÁ£ÀUw À AiÀÄ ¥ÀU æ w
À UÉ PÁgÀtUÀ¼£ À ÄÀ ß UÀÄgÀÄw¹
ªÀÄÆ®PÀ ºÀjd£ÀgÀ°è eÁUÀÈw ªÀÄÆr¹zÀgÀÄ.

À f
¥ÀjºÁgÉÆÃ¥ÁAiÀÄUÀ¼À£ÀÄß w½¸ÀĪÀÅzÀÄ. * 1931gÀ £ÀAvÀgÀ ¨sÁgÀwÃAiÀÄ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ PÁAUɸ
æ ï ¥ÀPª
ëÀ ÅÀ C¸Ààø±ÀåvÁ
q
Àg Á
4) GzÉÆåÃUÀ ªÀÄvÀÄÛ ªÉÃvÀ£z À ° À £ è À vÁgÀvª À ÄÀ å ¸ÉÃjzÀAvÉ zÀÄrAiÀÄĪÀ ¤ªÁgÀuÉUÁV MAzÀÄ ¥ÀævÉåÃPÀ ¸À«ÄwAiÀÄ£ÀÄß gÀa¹vÀÄ.
ª
ªÀÄ»¼ÉAiÀÄgÀ ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼À£ÀÄß ¸À«ÄÃPÉë ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ. * EzÉà ¸ÀAzÀ¨ð Às zÀ°è “ºÀjd£À ¸ÉêÀPÀ ¸ÀAWÀ” JA§ ¸ÀAWÀl£ÉAiÀÄÄ

zÁs
5) zÉñÀ ¤ªÀiÁðt PÁAiÀÄðzÀ°è ªÀÄ»¼ÉAiÀÄgÀÄ ¥ÀÆtð ¥Àª æ iÀ ÁtzÀ d£ÀävÁ½vÀÄ. F ¸ÀAWÀl£ÉAiÀÄÄ ºÀjd£À «zÁåyðUÀ½UÉ DyðPÀ
¥ÁvÀæ ¤ªÀð»¸À®Ä ¸ÁzsåÀ ªÁUÀĪÀAvÉ ªÀiÁqÀĪÀ EvÀgÉ AiÀiÁªÀÅzÉà £ÉgÀªÀÅ ªÀÄvÀÄÛ «zÁåyð ªÉÃvÀ£ÀªÀ£ÀÄß ¤ÃqÀ®Ä ¥ÁægÀA©ü¹vÀÄ.
PÀªæ ÀÄUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀÆa¸ÀĪÀÅzÀÄ ¸ÀªÀiÁ£ÀvÉAiÀÄvÀÛ ªÀgÀ¢AiÀÄ ªÀÄÄRå EµÉÖà C®èzÉ ¹ÛçÃAiÀÄgÀ ²PÀëtPÁÌV zɺÀ°AiÀÄ°è PÀ¸ÀÆÛ¨Áð
GzÉÝñÀUÀ¼ÁVªÉ. ¨Á°PÁ±ÀæªÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸Á§gÀªÀÄwAiÀÄ°è ºÀjd£À ¨Á°PÁ
9) ¥Àj²µÀÖ eÁw ªÀÄvÀÄÛ ¥Àj²µÀÖ ¥ÀAUÀqU À ¼À À PÀ¯ÁåtzÀ°è ¸ÀéAiÀÄA «zÁå®AiÀÄUÀ¼À£ÀÄß vÉgÉzÀgÀÄ.
¸ÉêÁ ¸ÀAWÀl£ÉU¼ À À ¥ÁvÀª æ £ À ÄÀ ß «ªÀj¹ * ºÀjd£À ¸ÉêÀPÀ ¸ÀAWÀªÀÅ zÉñÁzÀåAvÀ ±ÁSÉUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢zÀÄÝ
GvÀÛg:À 1) ²æà PÉëÃvÀæ zsÀªÀÄð¸ÀܼÀ UÁæ«ÄÃt C©üªÀÈ¢Þ AiÉÆÃd£É 120 ªÀ¸Àw ±Á¯ÉUÀ¼À£ÀÄß ªÀÄÄ£ÀßqɸÀÄwÛzÉ.
2) °dÓvï ¸ÀAWÀl£É
3) ¸Àé- GzÉÆåÃV ªÀÄ»¼Á ¸ÀAWÀ (SEWA)
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 17
* »ÃUÉ UÁA¢üÃfAiÀĪÀgÀÄ C¸Ààø±ÀåvÁ ¤ªÁgÀuÉUÁV vÀªÀÄä zÀ ° vÀ g À £ À Ä ß ¸À A WÀ n ¸À Ä ªÀ ° è CA¨É à qÀ Ì g ï CªÀ g À ¥ÁvÀ æ
fêÀ£ÀzÀÄzÀÝPÀÆÌ ºÉÆÃgÁl ªÀiÁqÀÄvÀÛ¯Éà §AzÀgÀÄ ±ÁAwAiÀÄ ¥Àz
æ sÁ£ÀªÁzÀÄzÀÄ.
ªÀiÁUÀðzÀ ªÀÄÆ®PÀ ZÀ¼ÀĪÀ½, G¥ÀªÁ¸À, ¸ÀvÁåUÀæºÀzÀAvÀºÀ * CA¨ÉÃqÀÌgï CªÀgÀÄ “ªÀÄÆPÀ £ÁAiÀÄPÀ” JA§ ¥ÀwæPÉAiÀÄ£ÀÄß
C¸ÀÛçUÀ¼À£ÀÄß §¼À¹ ¨sÁgÀvÀPÉÌ ¸ÁévÀAvÀöæ åªÀ£ÀÄß vÀAzÀÄPÉÆqÀĪÀÅzÀgÀ DgÀA©ü¹ zÀ°vÀgÀÄ JzÀÄj¸ÀÄwÛzÀÝ dé®AvÀ ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼À PÀÄjvÀÄ
eÉÆvÉUÉ ºÀjd£ÀgÀ K½UÉUÁV ¸ÁPÀµÀÄÖ ¥Àj±Àª
æ ÀÄ ¥ÀlÖgÀÄ. ¯ÉÃR£ÀUÀ¼À£ÀÄß §gÉAiÀÄĪÀÅzÀgÀ ªÀÄÆ®PÀ CªÀÀgÀ°è eÁUÀÈw
* »ÃUÉ UÁA¢üÃfAiÀĪÀgÄÀ ºÀjd£ÀgÀ K½UÉUÁV ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁévAÀ vÀöæ åPÁÌV ªÀÄÆr¹zÀgÀÄ.
¸ÁPÀµÄÀ Ö DAzÉÆî£ÀU¼À £
À ÄÀ ß ¸ÀAWÀn¹ CzÀg°
À è AiÀıÀ¹A
é iÀiÁzÀgÄÀ . * 1942 gÀ°è J®è ±ÉÆövÀ ªÀUÀðUÀ¼À£ÀÄß ¸ÉÃj¹ £ÁUÀ¥ÀÄgÀzÀ°è
25
* »ÃUÁV UÁA¢üÃfAiÀĪÀgÀ£ÀÄß ºÀjd£ÀgÀ GzÁÝgÀPÁÌVAiÉÄÃ
CªÀvÀj¹zÀ “CªÀvÁj ¥ÀÄgÀĵÀ” JAzÀgÀÆ vÀ¥ÁàUÀ¯ÁgÀzÀÄ.
“CT® ¨sÁgÀvÀ ±ÉÆövÀ ªÀUð
À UÀ¼À ¸ÀªÄÉ äüÀ£z
»AzÀĽzÀ eÁwUÀ¼À£ÀÄß MUÀÆÎr¹zÀgÀÄ. -
À ”À CrAiÀÄ°è J®è

* ¸ÁévA
À vÀöæ å ZÀ¼ÄÀ ªÀ½ ªÀÄvÀÄÛ C¸Ààø±ÀåvÁ ¤ªÁgÀuÉ UÁA¢üÃfAiÀĪÀgÀ * 2 4
C¸Ààø±ÀåvÉAiÀÄ £ÉÆêÀ£ÀÄß ¸ÀévÀB C£ÀĨsÀ«¹ CzÀgÀ «gÀÄzÀÞ vÀªÀÄä
JgÀqÀÄ DzÀåvÉUÀ¼ÁVzÀݪÀÅ. fêÀ£z À À PÉÆ£ÉAiÀÄ G¹gÀÄ EgÀĪÀªg À U
É Æ
2 0
À ºÉÆÃgÁl ªÀiÁrzÀgÄÀ .
qÁ. © Dgï CA¨ÉÃqÀÌgï CªÀgÀ ¥ÁvÀ.æ (1891-1956)
) 1956 gÀ°è CªÀgÀÄ »AzÀÆ
* ¨sÁgÀvÀzÀ°è£À eÁw ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ §UÉUÉ ¸ÁPÀµÀÄÖ C¸ÀªÀiÁzsÁ£À
j
* ¸ÀA«zsÁ£À ²°à, DzsÀĤPÀ ªÀÄ£ÀÄ, ªÀĺÁ£ïªÀiÁ£ÀªÀvÁªÁ¢, ªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÀÝgÀÄ. »ÃUÁV
(
zsÀªÀÄðªÀ£ÀÄß vÉÆgÉzÀÄ É ¨ËzÀÞ zsÀªÀÄðªÀ£ÀÄß ¹éÃPÁgÀ ªÀiÁrzÀgÀÄ.
zÀ°vÀgÀ ¸ÀÆAiÀÄð JAzÉà PÀgÉAiÀÄ®àqÀĪÀ qÁ. ©. Dgï.
* »ÃUÉ UÁA¢üÃf ¢
PÀ vÉ CA¨ÉÃqÀÌgï CªÀgÄÀ PÀÆqÁ C¸Ààø±ÀåvÁ
CA¨ÉÃqÀÌgï CªÀgÀÄ ¸ÀévÀB C¸Ààø±Àå eÁwAiÀÄ°è d¤¹ C¸Ààø±ÀågÀ
£ÉÆêÀÅ £À°ªÀÅUÀ¼À£ÀÄß C£ÀĨsÀ«¹zÀÝgÀÄ. ¤ªÁgÀuÉAiÀÄ°èÃ
ª É ¥Àzæ sÁ£À ¥ÁvÀæ ªÀ»¹zÀgÀÄ.
CªÀgA

* C¸À à ø ±À å gÀ Ä JzÀ Ä j¸À Ä wÛ z À Ý ¸À ª À Ä ¸É å UÀ ¼ À «gÀ Ä zÀ Þ ¸ÁPÀ µ À Ä Ö

g À À
____________________________________________
ºÉÆÃgÁlUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀAWÀn¹zÀgÀÄ D ªÀÄÆ®PÀ C¸Ààø±ÀågÀ fêÀ£À
å¸ PÀ
«zsÁ£ÀzÀ°è ¸ÁPÀµÀÄÖ ¸ÀÄzsÁgÀuÉAiÀÄ£ÀÄß vÀgÀ®Ä ¥ÀA æ iÀÄwß¹zÀgÀÄ.
À ÄÀ ß gÀƦ¸ÀĪÀ°è CA¨ÉÃqÀÌgï £
Á CzsÁåAiÀÄ- 4
À ¨sÁgÀvzÀ °À è PÀÄlÄA§ (C«¨sPÀ ÛÀ PÀÄlÄA§)
* C¸Ààø±ÀågÀ PÀ¯ÁåtPÁÌV PÁ£ÀÆ£ÀÄUÀ¼£
CªÀgÀ ¥ÁvÀæ ¥Àz æ sÁ£ÀªÁzÀÄzÀÄ. ¥
ÀG
¨sÁUÀ-J
* ¨sÁgÀwÃAiÀÄ ¸ÀA«zsÁ£Àz° À è ¸ÀªiÀ Á£À ºÀPÄÀ ÌU¼
À ÄÀ ªÀÄvÀÄÛ PÀvðÀ ªÀåUç Û À ¼£
À ÄÀ ß
gÀ Æ ¦¸À Ä ªÀ Å zÀ g À ªÀ Ä Æ®PÀ C¸À à ø ±À å gÀ D±ÁQgÀ Á ¸tªÁV I.1) ¸ÀC«¨s jAiÀiÁzÀ GvÀg Û U À ¼
À £
À ÄÀ ß Dj¹ §gɬÄj.

PÁt¹PÉÆAqÀgÀÄ.
d ± ÀPÀÛ PÀÄlÄA§ªÀ£ÀÄß ‘ªÀĺÁªÀģɒ JAzÀÄ PÀgÉzÀªÀgÀÄ

* ¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ°è C¸Ààø±ÀåjUÉ «±ÉõÀ PÀ®AUÀ¼iÀ À£ÁÀÄß gÀa¹ CªÀjUÉ

C) ºÉ¤æ ªÉÄÃ£ï §) N ªÀiÁ¯ÉÃ

¸ÀA«zsÁ£ÁvÀäPÀ gÀPÀëuÉAiÀÄ£ÀÄß MzÀV¹PÉƪ À¸ lÖgÀÄ. PÀ) EgÁªÀw PÀªÉð qÀ) L.¦.zÉøÁ¬Ä

* CA¨É à qÀ Ì g ïgÀ ª À g À Ä “§»µÀ Ì øvÀ »vÀ èÁ PÁgÀt ¸À¨sÁ” JA§ 2) C«¨s ÀPÀÛ PÀÄlÄA§zÀ ªÀÄÄRå¸ÀÜ
¸À A WÀ l £É A iÀ Ä £À Ä ß ºÀ Ä lÄÖ ºÁQ ¯
f gÀÄ. CzÀ g À ªÀ Ä Æ®PÀ zÀ ° vÀ C) PÀtðªÀ£ï §) vÀªÀ½ PÀ) PÀvÁð qÀ) E®èA
DAzÉÆî£ÀPÉÌ ZÁ®£É ¤ÃrzÀ
* C¸Ààø±ÀågÀÄ EvÀgÀgÀAvÉ q
À 3) PÉÃgÀ¼ÀzÀ £ÀA§ÆzÀjUÀ¼À ¦vÀÈ ¥Àz æ sÁ£À C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§

Á UËgÀªÀAiÀÄÄvÀÀ fêÀ£À PÀ¼ÉAiÀÄ®Ä CªÀgÀ

À vÀæUÀ¼À£ÀÄß ¤ÃrzÀgÀÄ CAzÀgÉ
˻
C) vÀgÀªÁqÀ §) E®èA PÀ) vÀªÀ½ qÀ) PÀvÁð
4) PÉÃgÀ¼ÀzÀ £ÁAiÀÄgïUÀ¼À ªÀiÁvÀÈ ¥Àz æ sÁ£À C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§
ªÀÄÄAzÉ ¥ÀAZÀ¸Æ
1) ¸Àé-¸ÀÄzsÁ s g
ÁgÀuÉ C) E®èA §) PÀvÁð PÀ) PÀtðªÀ£ï qÀ) vÀgª À ÁqÀ
2) ¸Áéª zÀ®A§£É 5) £ÀgÀ¹AUÀ£ÀªÀgÀ C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§zÀ ªÀÄÄRå GzÉÆåÃUÀ
3) ¸Àé-UËgÀªÀ C) PÀȶ §) PÀªÀiÁäjPÉ
4) ¸Àé-£ÀA©PÉ ªÀÄvÀÄÛ PÀ) PÀÄA¨ÁjPÉ qÀ) vÉÆÃlUÁjPÉ
5) ¸Àé-¥ÀU
æ Àw
6) ªÀĺÀĪÁ ¥ÀlÖtzÀ°è£À C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§ªÀ£ÀÄß CzsÀåAiÀÄ£À
JA§ ¥ÀAZÀ ¸ÀÆvÀU æ ¼
À À ªÀÄÆ®PÀ ºÀjd£ÀgÀ fêÀ£À ¸ÀÄzsÁgÀuÉUÉ
ªÀiÁrzÀªÀgÀÄ
¸ÁPÀµÀÄÖ ¥Àj±Àªæ ÀÄ ¥ÀlÖgÀÄ.
* eÉÆvÉUÉ 1) ²PÀët, 2) ¸ÀAWÀl£É ªÀÄvÀÄÛ 3) ºÉÆÃgÁl JA§ C) ºÉ¤æ ªÉÄÃ£ï §) L.¦.zÉøÁ¬Ä
“w檽
À ¸ÀÆvÀæ”UÀ¼À ªÀÄÆ®PÀ J®è »AzÀĽzÀ ªÀUð À UÀ¼£À ÄÀ ß ªÀÄvÀÄÛ PÀ) JªÀiï.J£ï. ²æäªÁ¸ï qÀ) N ªÀiÁ¯ÉÃ
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 18
7) C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§ªÀ£ÀÄß ‘PÀÆqÀÄ §AqÀªÁ¼À ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀºÀPÁj IV & V. PɼV
À £À ¥À±
æ ßÉ UÀ½UÉ MAzÀÄ ¥Àz/À ªÁPÀå/ JgÀqÄÀ ªÁPÀåUÀ¼°
À è
¸ÀAWÀ’ JAzÀÄ PÀgÉzÀªÀgÀÄ GvÀj
Û ¹
C) JªÀiï.J£ï. ²æäªÁ¸ï §) L.¦.zÉøÁ¬Ä 1) PÀvÁð JAzÀgÉ AiÀiÁgÀÄ?
PÀ) N ªÀiÁ¯Éà qÀ) ºÉ¤æ ªÉÄãï
GvÀÛg:À »AzÀÆ C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§zÀ AiÀÄdªÀiÁ£À CxÀªÁ »jAiÀÄ
8) PÉ ¼ À V £À ª À Å UÀ ¼ À ° è AiÀ i ÁªÀ Å zÀ Ä C«¨s À P À Û PÀ Ä lÄA§zÀ
¸ÀzÀ¸Àå£À£ÀÄß PÀvÁð JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄĪÀgÀÄ.
C£ÀÄPÀÆ®vÉAiÀiÁVzÉ.
2) “E®èA” JAzÀgÃÉ £ÀÄ?
C) ¸ÉÆêÀiÁjvÀ£À §) UÀ®¨sÉ
PÀ) ¸ÀAWÀµÀð qÀ) ¸Àz¸
À åÀ gÀ gÀPëÀ uÉ
GvÀÛg:À PÉÃgÀ¼z À À £ÀA§ÆzÀjUÀ¼À ¦vÀÈ¥Àz
25
æ Ás £À C«¨sPÀ ÛÀ PÀÄlÄA§ªÀ£ÄÀ ß
9. C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§zÀ §zÀ¯ÁªÀuÉUÉ PÁgÀtªÁzÀ CA±À.
“E®èA” JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄĪÀgÀÄ.
-
C) £ÀUj À ÃPÀgt À §) §qÀvÀ£À 3) vÀgª
GvÀg
À ÁqÀÄ JAzÀgÃÉ £ÀÄ?
Û :À PÉÃgÀ¼z À À £ÁAiÀÄgïUÀ¼À ªÀiÁvÀÈ ¥Àz 24
æ Ás £À C«¨sPÀ ÛÀ PÀÄlÄA§ªÀ£ÄÀ ß

20
PÀ) C£ÀPÀëgÀvÉ qÀ) ªÀÄ£ÀgÀAd£É
10. L.¦ zÉøÁ¬ÄgÀªg À ÄÀ ªÀVÃðPÀj¹zÀ C«¨sPÀ ÛÀ PÀÄlÄA§zÀ MAzÀÄ vÀgÀªÁqÀÄ JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄĪÀgÀÄ.
¥ÀPæ ÁgÀ. 4) PÀtðªÀ£ï JAzÀgÉ AiÀiÁgÀÄ ?
j)
ÉP (
C) ªÀiÁvÀÈ ªÀA²ÃAiÀÄ §) ±ÀÆ£Àå C«¨sPÀ ÛÀ PÀÄlÄA§ GvÀÛg:À vÀgÀªÁqÀÄ PÀÄlÄA§zÀ ºÉÆuÉUÁjPÉUÀ¼À£ÀÄß ¤ªÀð»¸ÀĪÀ
PÀ) ¦vÀÈ¥Àz æ sÁ£À qÀ) J®èªÀÇ ¸Àj vÁ¬ÄAiÀ Ä »jAiÀ Ä ¸À º É Æ ÃzÀ g À £ À £ À Ä ß PÀ t ðªÀ £ ï JAzÀ Ä
~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~ PÀgÉAiÀÄĪÀgÀÄ.
5) vÀª½ ɪ ¢
Ã
À JAzÀgÃÉ £ÀÄ?

ÀPÀ À
II. DªÀgt
À zÀ°è PÉÆnÖgÄÀ ªÀ ¸ÀjAiÀiÁzÀ GvÀg Û UÀ ¼
À £
À ÄÀ ß Dj¹ §gɬÄj
1. ¨sÁgÀwÃAiÀÄ ¸ÀªÀiÁdzÀ DzsÁgÀ¸ÀÛA¨sÀ _______ g GvÀ Û g À : vÀ g À ª ÁqÀ Ä PÀ Ä lÄA§¢AzÀ «¨s À d £É U É Æ AqÀ ¸À é v À A vÀ æ
PÀÄlÄA§ªÀ£ÀÄß vÀªÀ½ J£ÀÄߪÀgÀÄ.
2. C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§zÀ MAzÀÄ C£Á£ÀÄPÀÆ® ________
3. ____ ¥ÀjªÀvÀð£ÉAiÀÄÄ C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§zÀ PÁAiÀiÁðvÀäPÀ Áå¸ 6) £Àg¹À AUÀ£ª À g
À À C«¨sPÀ ÛÀ PÀÄlÄA§zÀ ¥Àª æ ÄÀ ÄR GzÉÆåÃUÀ AiÀiÁªÀÅzÀÄ?
¥ÀjªÀvÀð£ÉAiÀiÁVzÉ
¥£À GvÀÛg:À MPÀ̮ģÀvÀ (PÀȶ)
7) C«¨sPÀ ÛÀ PÀÄlÄA§ JAzÀgÃÉ £ÀÄ?
ç¸ÛÀ G
4. C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§zÀ ªÉÄÃ¯É ¥À¨ æ Ás ªÀ ©ÃjzÀ PÁAiÉÄÝ ____
5. PÉÃgÀ¼ÀzÀ ªÀiÁvÀÈ ¥Àz
æ sÁ£À C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§zÀ ªÀåªÀºÁgÀ GvÀÛg:À L ¦ zÉøÁ¬Ä CªÀgÀ ¥ÀPæ ÁgÀ “D¹Û, DzÁAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ºÀPÀÄÌ
£ÉÆÃrPÉƼÀÄîªÀ vÁ¬ÄAiÀÄ ¸ÀºÉÆÃzÀgÀ£À£ÀÄß _______
±Á ¨ÁzsÀåvÉUÀ¼À ªÀÄÆ®PÀ ¥ÀgÀ¸ÀàgÀ ¸ÀA§A¢üvÀgÁzÀ ªÀÄÆgÀÄ CxÀªÁ
£Á®ÄÌ vÀ¯ÉªÀiÁgÀÄUÀ½UÉ ¸ÉÃjzÀ d£À ¸ÀªÀÄƺÀªÀ£ÀÄß C«¨sÀPÀÛ

ÀªÀ Ád
J£ÀÄߪÀgÀÄ.
i
[¸ÉÆêÀiÁjvÀ£À(2), PÀtðªÀ£ï(5), »AzÀÆ GvÁÛ¢üPÁgÀ PÀÄlÄA§ J£ÀÄߪÀgÀÄ.
8) C©ü¨PÀs ÛÀ PÀÄlÄA§zÀ JgÀqÄÀ ¥ÀPæ ÁgÀU¼ À £À ÄÀ ß w½¹
¸
PÁAiÉÄÝ(4), C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§(1), zsÁ«ÄðPÀ PÁAiÀÄðUÀ¼À°è£À (3)]
è
¯ Á
~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~ GvÀÛg:À 1) ¦vÀÈ ¥Àz
2) ªÀiÁvÀÈ ¥Àz
æ sÁ£À C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§ ªÀÄvÀÄÛ
æ sÁ£À C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§.
III. ºÉÆA¢¹ §gɬÄj
1) Q£ï¶¥sï DUÀð£ÉÊeɵÀ£ïÀ
f a) I.P zÉøÁ¬Ä (3)
9) C«¨sPÀ ÛÀ PÀÄlÄA§zÀ ªÉÄÃ¯É ¥À¨ æ Ás ªÀ ©ÃjzÀ JgÀqÄÀ ±Á¸À£U À ¼À £À ÄÀ ß

E£ï EArAiÀiÁ Á q ºÉ¸Àj¹.

g
2) ªÀiÁågÉÃeï DåAqï ªÀ ¥sÁå«Ä° b) EgÁªÀw PÀªÉð (1) GvÀÛg:À 1) »AzÀÆ «ªÁºÀ PÁAiÉÄÝ-1955

z
E£ï EArAiÀÁs iÁ 2) »AzÀÆ GvÀÛgÁ¢üPÁgÀ PÁAiÉÄÝ-1956
10) C«¨sPÀ ÛÀ PÀÄlÄA§zÀ ¥ÀjªÀvð À £ÉUÉ JgÀqÄÀ PÁgÀtUÀ¼£ À ÄÀ ß w½¹.
3) ¸ÀªÀiï D¸À¥sÉPÀÖ¸ï D¥sï c) K.M
PÀ¥ÁrAiÀiÁ (2)
¥sÁå«Ä° E£ï ªÀĺÀĪÁ GvÀÛg:À PÉÊUÁjÃPÀgÀt, £ÀUÀjÃPÀgÀt, DzsÀĤPÀ ²PÀët, ¸ÁªÀiÁfPÀ
4) vÀªÀ½ d) ªÀiÁvÀÈ¥Àz
æ Ás £À PÀÄlÄA§zÀ°£
è À ±Á¸À£ÀUÀ¼ÀÄ (AiÀiÁªÀÅzÉà JgÀqÀÄ).
vÁ¬ÄAiÀÄ ¸ÀºÉÆÃzÀgÀ (5) 11) ¦vÀÈ ¥Àz æ Ás £À C«¨sPÀ ÛÀ PÀÄlÄA§ JAzÀgÃÉ £ÀÄ?
5) PÀtðªÀ£ï e) vÀgÀªÁqÀÄ PÀÄlÄA§zÀ GvÀÛg:À vÀAzÉ CxÀªÁ »jAiÀÄ ªÀÄUÀ PÀÄlÄA§zÀ ºÉÆuÉUÁjPÉU¼ À £À ÄÀ ß
«¨sÀfvÀ ¨sÁUÀ (4) ¤¨sÁ¬Ä¸ÀÄwÛzÀÝgÉ CAvÀºÀ PÀÄlÄA§ªÀ£ÀÄß ¦vÀÈ ¥Àz æ sÁ£À C«¨sÀPÀÛ
~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~ PÀÄlÄA§ J£ÀÄߪÀgÀÄ.

zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg

À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 19
12) ªÀiÁvÀÈ ¥Àzæ Ás £À C«¨sPÀ ÛÀ PÀÄlÄA§ JAzÀgÃÉ £ÀÄ? PÀÄlÄA§zÉÆA¢UÉ ¨sÁªÀ£ÁvÀäPÀ ªÀÄvÀÄÛ DyðPÀ ¸ÀA¥ÀPÀð
GvÀÛgÀ: vÁ¬Ä CxÀªÁ PÀÄlÄA§zÀ »jAiÀÄ ¸ÀzÀ¸Àå¼ÀÄ PÀÄlÄA§zÀ ºÉÆA¢gÀĪÀgÀÄ.
J¯Áè ºÉÆuÉUÁjPÉU¼ À £
À ÄÀ ß ¤¨sÁ¬Ä¸ÀÄwÛzÝÀ gÉ CAvÀºÀ PÀÄlÄA§ªÀ£ÄÀ ß 3) ¸ÁªÀiÁ£Àå CqÀÄUÉ ªÀÄ£É (M¯É): C«¨sPÀ ÛÀ PÀÄlÄA§zÀ J¯Áè ¸Àz¸ À åÀ gÄÀ
ªÀiÁvÀÈ ¥Àz æ sÁ£À C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§ J£ÀÄߪÀgÀÄ MAzÉà CqÀÄUÉ ªÀÄ£ÉAiÀÄ°è vÀAiÀiÁj¹zÀ DºÁgÀªÀ£ÀÄß MmÁÖV
13) C«¨sPÀ ÛÀ PÀÄlÄA§zÀ JgÀqÄÀ C£ÀÄPÀÆ®vÉU¼ À £ À ÄÀ ß w½¹. ¸Éë¸ÀĪÀgÀÄ EzÀÄ C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§zÀ «²µÀÖ ®PÀëtªÁVzÉ.
GvÀÛg:À 1) DyðPÀ C£ÀÄPÀÆ® ªÀÄvÀÄÛ PÀÄlÄA§zÀ »jAiÀÄ ¸ÀzÀ¸ÉÀå (PÀvÀð£À ¥Àwß) CqÀÄUÉ ªÀÄ£ÉAiÀÄ
ªÉÄðéZÁgÀuÉAiÀÄ£ÀÄß £ÉÆÃrPÉƼÀÄîªÀ¼ÀÄ E¤ßvÀgÀ ¹Ûçà ¸ÀzÀ¸ÀågÀÄ
2) ¸ÀzÀ¸ÀågÀ ¸ÀAgÀPÀëuÉ
14) C«¨sPÀ ÛÀ PÀÄlÄA§zÀ JgÀqÄÀ C£Á£ÀÄPÀÆ®vÉU¼ À £À ÄÀ ß §gɬÄj CqÀÄUÉ PÁAiÀÄðzÀ°è ¸ÀºÀPÁgÀ ¤ÃqÀĪÀgÀÄ.
25
GvÀÛg:À 1) ¸ÉÆêÀiÁjvÀ£ÀªÀ£ÀÄß ¥ÉÆÃæ vÁ컸ÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ 4) ¸ÁªÀiÁ£Àå zsÁ«ÄðPÀ QæAiÀiÁ «¢ü (¸ÁªÀÄÆ»PÀ ¥ÀÆeÉ): C«¨sÀPÀÛ -
2) ªÀåQÛvÀézÀ ¨É¼ÀªÀtÂUÉUÉ CqÀZÀuÉAiÀiÁVzÉ.
24
PÀÄlÄA§zÀ J¯Áè ¸ÀzÀ¸ÀågÀÄ PÀÄlÄA§zÀ°è dgÀÄUÀĪÀ zsÁ«ÄðPÀ

20
15) C«¨sPÀ ÛÀ PÀÄlÄA§zÀ JgÀqÄÀ gÀZ£ À ÁvÀäPÀ ¥ÀjªÀvð À £ÉU¼ À £
À ÄÀ ß w½¹ QæAiÀiÁ«¢üU¼ À °
À è MmÁÖV ¥Á¯ÉÆμÄÀ ª î gÀ ÄÀ . PÀÄ® zÉêÀvA É iÀÄ ¥ÀÆeÉ,
GvÀÛg:À 1) PÀÄlÄA§zÀ UÁvÀz æ À°è ¥ÀjªÀvÀð£É ªÀÄvÀÄÛ «ªÁºÀ ¸ÀªiÀ ÁgÀA¨s,À UÀȺÀ ¥Àª æ ÃÉ ±ÀzA À vÀºÀ zsÁ«ÄðPÀ PÁAiÀÄðUÀ¼° À è
2) D¹ÛAiÀÄ MqÉvÀ£ÀzÀ°è ¥ÀjªÀvÀð£ÉUÀ¼ÀÄ
j)
J®ègÀÆ MmÁÖV ¥Á¯ÉÆμÀÄîªÀgÀÄ.
16) PÀÄlÄA§zÀ JgÀqÄÀ PÁAiÀiÁðvÀäPÀ ¥ÀjªÀvð À £ÉU¼
GvÀÛg:À 1) PÀÄlÄA§zÀ zsÁ«ÄðPÀ PÁAiÀÄðzÀ°è ¥ÀjªÀvÀð£É ªÀÄvÀÄÛ
À £À ÄÀ ß §gɬÄj.
ÉP (
5) ¸ÁªÀiÁ£Àå D¹Û (¸ÁªÀÄÆ»PÀ MqÉv£ À )À : C«¨sPÀ ÛÀ PÀÄlÄA§zÀ J¯Áè
¸ÀzÀ¸ÀåjUÀÆ D¹ÛAiÀÄ ªÉÄÃ¯É ¸ÀªÀiÁ£À ºÀPÀÄÌ EgÀĪÀÅzÀÄ EAvÀºÀ
2) PÀÄlÄA§zÀ DyðPÀ PÁAiÀÄðzÀ°è ¥ÀjªÀvÀð£ÉÀ.
17) C«¨sPÀ ÛÀ PÀÄlÄA§ªÀ£ÄÀ ß PÀÆqÀÄ §AqÀªÁ¼À ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀºPÀ Áj ¸ÀAWÀ
¸ÁªÀÄÆ»PÀ MqÉv£
ɪ ¢
à À ª
À £
À ÄÀ ß PÀÄjvÀÄ N ªÀiÁ¯Éà JA¨ÁvÀ£ÄÀ C«¨sPÀ ÛÀ
PÀÄlÄA§ªÀÅ PÀÆqÀÄ §AqÀªÁ¼À ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀºPÀ Áj ¸ÀAWÀzAÀ vÉ PÁAiÀÄð
JAzÀÄ PÀgz
GvÀÛg:À N ªÀiÁ¯ÉÃ.
É ªÀ g
À ÄÀ
ÀPÀ À
g ¤ªÀð»¸ÀĪÀÅzÀÄ JA¢zÁÝ£É.
6) PÀvÀð£À C¢üPÁgÀ
18) EgÁªÀw PÀªð É CªÀgÀ C«¨sPÀ ÛÀ PÀÄlÄA§zÀ ªÁåSÉå ¤Ãr.
Áå¸ 7) ¥ÀƪÀð ¤AiÉÆÃfvÀ «ªÁºÀUÀ¼ÀÄ

¥£À
GvÀÛg:À EgÁªÀw PÀªð É CªÀgÀ ¥ÀPæ ÁgÀ “MAzÉà ¸ÀÆj£À CrAiÀÄ°è 8) CwAiÀiÁzÀ ¸ÀAvÁ£À
ªÁ¹¸ÀĪÀ, MAzÉà CqÀÄUÉ ªÀÄ£ÉAiÀÄ°è vÀAiÀiÁj¹zÀ DºÁgÀª£ À ÄÀ ß 9) ¥ÀgÀ¸ÀàgÀ ºÀPÀÄÌUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ PÀvÀðªÀåUÀ¼À CjªÀÅ
MmÁÖV ¸Éë¸ÀĪÀ, D¹ÛUÀ¼À ªÉÄÃ¯É ¸ÁªÀÄÆ»PÀ MqÉvÀ£ÀªÀ£ÀÄß
ç¸ÛÀ G 10) ¸ÀéAiÀÄA ¥Àj¥ÀÆtðvÉ
(EvÀgÀ AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ LzÀPÉÌ «ªÀgÀuÉ)
ºÉÆA¢gÀĪÀ ªÀÄvÀÄÛ zsÁ«ÄðPÀ QæAiÀiÁ «¢üU¼
¥Á¯ÉÆμÄÀ ª î À gÀPÛÀ ¸ÀA§A¢üU¼ À À ¸ÀªÄÀ ƺÀª£ ±Á
À ° À è J®èªÇÀ MmÁÖV
À ÄÀ ß C«¨sPÀ ÛÀ PÀÄlÄA§” ¥À±
æ ßÉ -2) C«¨sPÀ ÛÀ PÀÄlÄA§zÀ C£ÀÄPÀÆ®vÉU¼ À £ À ÄÀ ß «ªÀj¹

ÀªÀ Ád
JAzÀÄ ªÁåSÁ夹zÁÝgÉ. 1) DyðPÀ C£ÀÄPÀÆ®: C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§ªÀÅ D¹ÛAiÀÄÄ aPÀÌ aPÀÌ
~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~ i »qÀĪÀ½UÀ¼ÁUÀĪÀÅzÀ£ÄÀ ß vÀ¦¸ à ÄÀ vÀz
Û .É ¥Àw æ AiÉƧ⠸Àz¸ À åÀ gÀ zÀÄrªÉÄ

è ¸ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀºÀPÁgÀ¢AzÀ DyðPÀ ZÀlĪÀnPÉUÀ¼ÀÄ dgÀÄV ªÀåQÛAiÀÄ

VI. PɼV
À £À ¥À±
¨sÁUÀ-¹
æ ßÉ UÀ½UÉ 15 ªÁPÀåUÀ¼°
À è GvÀj¯
Û ¹,
Á 2) ¸Àz¸
ªÀÄvÀÄÛ PÀÄlÄA§zÀ ¸ÀªÁðAVÃt C©üªÀÈ¢ÞAiÀiÁUÀĪÀÅzÀÄ.
À åÀ gÀ ¸ÀAgÀPëÀ uÉ : C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§ªÀÅ vÀ£Àß ¸ÀzÀ¸ÀågÀ£ÀÄß ¥Àw æ
¥À± f
æ ßÉ -1) C«¨sPÀ ÛÀ PÀÄlÄA§zÀ À AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ À LzÀÄ ®PÀëtUÀ¼£ À ÄÀ ß ºÀAvÀzÀ®Æè ¸ÀAgÀPÀëuÉ ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ. d£À£À, ¨Á®å, AiÀi˪Àé£À,
«ªÀj¹
Á q ¥ËæqÁs ªÀ¸ÜÉ , ªÀÈzÁÞ¥åÀ ºÁUÀÆ PÁ¬Ä¯ÉU¼ À ÄÀ , ¸ÁªÀÅ-£ÉÆêÀÅ ªÀÄvÀÄÛ
GvÀÛg:À 1) ¦Ã½UÉU¼
g À
À ª À ¸ÀªiÀ ÁªÉñÀ: C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§ªÀÅ CdÓ-CfÓ, E¤ßvÀgÀ ¸ÀAPÀµÀÖzÀ°è ¸ÀAgÀPÀëuÉ ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ.
vÀAzÉ-vÁ¬Ä,
aPÀÌ¥-
àÀ aPÀ
s
Á ªÀÄPÀ̼ÄÀ -ªÉƪÀÄäPÌÀ¼ÄÀ , ªÀÄjªÉƪÀÄPÀ̼ÄÀ , (PÉ®ªÉǪÉÄä
z̪ÄÀ ä CªÀgÀ ªÀÄPÀ̼ÄÀ ) »ÃUÉ ªÀÄÆgÀÄ CxÀªÁ ªÀÄÆgÀQÌAvÀ
3) ªÀÄ£ÀgÀAd£É PÀ°à¸ÀĪÀÅzÀÄ: C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§ªÀÅ ¸ÀzÀ¸ÀåjUÉ
ªÀÄ£ÀgÀAd£É ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ. E°è J®ègÀÆ MnÖUÉ PÀĽvÀÄ Hl
ºÉZÀÄÑ vÀ¯ÉªÀiÁgÀÄUÀ¼À ¸ÀzÀ¸ÀågÀ ¸ÀªÀiÁªÉñÀªÁVgÀĪÀÅzÀÄ. ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ, DmÉÆÃlUÀ¼À°è ¨sÁUÀªÀ»¸ÀĪÀÅzÀÄ, ¥ÀÆeÁ
2) ¸ÁªÀiÁ£Àå ªÀÄ£É (ªÁ¸À¸ÜÀ ¼)À : ¸ÁªÀiÁ£Àå ªÁ¸À¸ÀܼÀªÀÅ PÀÄlÄA§zÀ PÁAiÀÄðUÀ¼À°è ¨sÁUÀªÀ»¸ÀĪÀÅzÀÄ ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ½AzÀ J®ègÀ°è
¥Àz
æ Ás £À ®PÀt
ë ªÁVzÉ. PÀÄlÄA§zÀ J®è ¸Àz¸ À åÀ gÄÀ MAzÉà ¸ÀÆj£À LPÀåvÉAiÀÄ ¨sÁªÀ£É ¨É¼ÉAiÀÄĪÀÅzÀÄ.
CrAiÀÄ°è ªÁ¹¸ÀĪÀgÀÄ. C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§zÀ ¸ÁªÀiÁ£Àå 4) ªÀåQÛvéÀ «PÁ¸À: C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§ªÀÅ vÀ£Àß ¸ÀzÀ¸ÀåjUÉ PÀÄlÄA§zÀ
ªÀÄ£ÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉ¤æ ªÉÄãï JA¨ÁvÀ£ÄÀ ªÀĺÁªÀÄ£É CxÀªÁ §ÈºÀvï ¸ÁA¸ÀÌøwPÀ ZËPÀnÖ£À°è vÀªÀÄä ªÀåQÛvÀé gÀƦ¹PÉƼÀî®Ä ¥ÉÃæ gÀuÉ
ªÀÄ£É JAzÀÄ PÀgÉ¢zÁÝ£É. EwÛÃa£À ¢£ÀUÀ¼À°è GzÉÆåÃUÀPÁÌV ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ. F ¤nÖ£À°è ªÀåQÛUÀ¼ÀÄ vÁ¼Éä, ¸ÀºÀ£É, ¸ÉêÁ-
ªÀÄvÀÄÛ ²PÀëtPÁÌV ¸ÀzÀ¸ÀågÀÄ ¥Àvæ ÉåÃPÀªÁV ªÁ¹¸ÀÄwÛzÀÝgÀÄ CªÀgÀÄ ªÀÄ£ÉÆèsÁªÀ ªÀÄvÀÄÛ «zsÉÃAiÀÄvÉAiÀÄ£ÀÄß PÀ°AiÀÄÄvÁÛgÉ. ¸ÁéxÀðzÀ
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 20
 §zÀ¯ÁV vÁåUÀ, ²¸ÀÄÛ, ¸ÀAAiÀĪÀÄzÀ UÀÄtUÀ¼À£ÀÄß C«¨sÀPÀÛ ¥À±æ ßÉ -4 C«¨sPÀ ÛÀ PÀÄlÄA§zÀ ¸ÀAgÀZ£ À ÁvÀäPÀ ¥ÀjªÀvð À £ÉU¼ À £À ÄÀ ß ZÀað¹.
PÀÄlÄA§¢AzÀ ¨É¼É¹PÉƼÀÄîvÁÛgÉ. GvÀÛgÀ: 1) C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§zÀ UÁvÀæzÀ°è ¥ÀjªÀvÀð£É: C«¨sÀPÀÛ
5) ¸ÀªiÀ ÁdªÁzÀzÀ ¥ÀjPÀ®à£:É C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§ªÀÅ ¸ÀºÀPÁj PÀÄlÄA§UÀ¼À°è£À UÁvÀæ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄwÛzÉ. EwÛÃa£À ¢£ÀUÀ¼À°è
¸À A WÀ z À A vÉ PÁAiÀ Ä ð¤ªÀ 𠻸À Ä vÀ Û z É . F PÀ Ä lÄA§zÀ ° è JgÀ q À Ä CxÀ ª Á ªÀ Ä ÆgÀ Ä vÀ ¯ É ª À i Áj£À 8-10 ¸À z À ¸ À å gÀ Ä
¥ÀæwAiÉƧâgÀÄ vÀªÀÄä ªÀAiÀĸÀÄì, ±ÀQÛ, °AUÀ ªÀÄvÀÄÛ E¤ßvÀgÀ PÀAqÀħgÀÄwÛzÁÝgÉ.
¸ÁªÀ Ä xÀ å ðPÉ Ì C£À Ä UÀ Ä tªÁV PÁAiÀ Ä ð ¤ªÀ 𠻸À Ä vÁÛ g É . 2) D¹ÛAiÀÄ MqÉv£ À zÀ °À è ¥ÀjªÀvð À £É: »AzÀÆ GvÀg Û Á¢üPÁgÀ PÁAiÉÄÝ-
¸Áé¨Ás «PÀªÁV PÀÄlÄA§zÀ DAvÀjPÀ ¸ÀA§AzsU À ¼À ÄÀ ªÀÄvÀÄÛ E¤ßvÀgÀ 1956 ªÀÄvÀÄÛ EvÀgÉ ±Á¸À£U À ¼ À £À ÄÀ ß eÁjUÉƽ¹zÀ £ÀAvÀgÀ D¹ÛAiÀÄ
ªÀåQÛUÀ¼À zsÁgÁ¼ÀvÀ£À ªÀÄvÀÄÛ ªÁvÀì®å ¥ÀqÉzÀ ªÀåQÛUÀ¼ÀÄ CzÉà MqÉvÀ£ÀzÀ°è ¥ÀjªÀvÀð£ÉUÀ¼ÀÄ ¸ÀA¨sÀ«¹zÀªÀÅ. PÁ£ÀƤ£À ¥ÀPæ ÁgÀ
25
jÃwAiÀÄ ¥Àª æ ÀÈwÛAiÀÄ£ÀÄß ªÀåPÀÛ¥Àr¸ÀÄvÁÛgÉ. D¹ÛAiÀÄ MqÉv£ À zÀ ° À è ¹ÛçÃAiÀÄjUÀÆ ¸ÀªiÀ Á£À ¥Á®Ä ¤ÃqÀ¯Á¬ÄvÀÄ. -
¥À±
æ ßÉ -3 C«¨sPÀ ÛÀ PÀÄlÄA§zÀ C£Á£ÀÄPÀÆ®vÉU¼ À £À ÄÀ ß «ªÀj¹ 3) PÀvð À £À C¢üPÁgÀz° À è ¥ÀjªÀvð
24
À £É: EwÛÃa£À ¢£ÀU¼ À °À è PÀÄlÄA§zÀ

20
1) ¸ÉÆêÀiÁjvÀ£ÀªÀ£ÀÄß ¥ÉÆæÃvÁ컸ÀÄvÀÛzÉ: C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§ªÀÅ KPÀ ªÀåQA Û iÀÄ C¢üPÁgÀ ¹Ã«ÄvÀªÁUÀÄwÛz.É ¦vÀÈ¥Àz æ Ás £À PÀÄlÄA§zÀ
¸ÉÆêÀiÁjvÀ£ÀªÀ£ÀÄß ¥ÉÆÃæ vÁ컸ÀÄvÀÛzÉ. C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§UÀ¼À°è ¥ÁæªÀÄÄRåvÉAiÀÄÆ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄwÛzÉ.
PÉ®ªÀÅ ¸ÀzÀ¸ÀågÀÄ ¸ÀzÁ zÀÄrAiÀÄÄwÛzÀÝgÉ. E£ÀÆß PÉ®ªÀÅ ªÀåQÛUÀ¼ÀÄ
j)
4) ¹ÛçÃAiÀÄgÀ CAvÀ¸ÄÀ Û ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁÜ£ª À iÀ Á£Àz° À è ¥ÀjªÀvð À £É: ¸ÁévA À vÉÆöæ åÃvÀg Û À
PÁ®ºÀgÀt ªÀiÁqÀÄwÛgÀÄvÁÛgÉ.
2) ªÀåQÛvéÀzÀ ¨É¼ª À tÀ U UÉ É CqÀZu À :É C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§zÀ°è ªÀåQÛvÀézÀ
ÉP (
¨s Á gÀ v À z À ° è ¹Û ç à AiÀ Ä gÀ UËgÀ ª À , WÀ £ À v É ¸ÁÜ£À ª À i Á£À U À ¼ À Ä
GvÀÛªÀÄUÉÆArªÉ. DzÀgÉ ¥ÀÄgÀĵÀgÀµÀÄÖ ¸Àj¸ÀªÀiÁ£ÀªÁzÀ
¨É¼ª À t
À UÂ U
É É ªÀÄvÀÄÛ ¸Á骮 À A§£ÉUÉ CvÀåAvÀ PÀrªÉÄ CªÀPÁ±À«zÉ.
ɪ ¢
CAvÀ¸ÀÄÛUÀ½¹®è DzÀgÀÆ C®àªÀÄnÖUÉ ¸ÀÄzsÁgÀuÉAiÀiÁVzÉ.
Ã
5) fêÀ£À ¸ÀAUÁw DAiÉÄÌ ªÀÄvÀÄÛ ¥Àw -¥ÀwßAiÀÄgÀ: ¸ÀA§AzsU À ¼À ° À è

ÀPÀ À
¸ÀzÀ¸ÀågÀÄ AiÀiÁªÁUÀ®Æ »jAiÀÄgÀ ¨ÉA§® ªÀÄvÀÄÛ £ÉgÀ«£À¯ÉèÃ
¨É¼A É iÀĨÉÃPÁUÀÄvÀz Û .É ºÁUÁV ¨ÁºÀå ¥À¥ æ A À ZÀz° g
À è M§âAnAiÀiÁV ¥ÀjªÀvð À £É : ¸ÁA¥ÁæzÁ¬ÄPÀ C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§zÀ°è »jAiÀÄ
¸ÀzÀ¸ÀågÀÄ QjAiÀÄ ¸ÀzÀ¸ÀågÀ ¸ÀAUÁw DAiÉÄÌAiÀÄ°è ¥ÀæªÀÄÄR
fêÀ£À JzÀÄj¸ÀĪÀ ¸ÁªÀÄxÀåð EgÀĪÀÅ¢®è.
3) ¸Àéd£À ¥ÀPÀë¥ÁvÀ: C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§zÀ°è ©ü£Áß©ü¥ÁæAiÀÄUÀ¼ÀÄ Áå¸ ¥ÁvÀª æ À»¸ÀÄwÛzÀÝgÀÄ. AiÀÄĪÀPÀ-AiÀÄĪÀwAiÀÄjUÉ ¨Á¼À ¸ÀAUÁw

¥£À
DAiÉÄÌAiÀÄ ¸ÁévÀAvÀöæ å ¹Ã«ÄvÀªÁVvÀÄÛ. DzÀgÉ EwÛÃa£À ¢£ÀUÀ¼À°è
ºÉZÁÑzÀAvÉ DAvÀjPÀ WÀµÀðuÉ ªÀÄvÀÄÛ zÁªÉUÀ¼ÀÄ ºÉZÁÑUÀÄvÀÛªÉ.
AiÀÄĪÀP- À AiÀÄĪÀwAiÀÄgÀÄ vÀªÄÀ ä ¸ÀAUÁwAiÀÄ DAiÉÄÌAiÀÄ°è ¥ÀÆtð
¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§UÀ¼À°è D¹ÛUÁV ¸ÀzÀ¸ÀågÀ
ç¸ÛÀ G
©ü £ Áß©ü ¥ Áæ A iÀ Ä ªÀ Ä vÀ Ä Û zÁªÉ A iÀ Ä ªÀ Ä Æ®PÀ PÀ Ä lÄA§
¸ÁévÀAvÀöæ å ºÉÆA¢zÁÝgÉ.
6) CvÉÛ ¸ÉƸÉAiÀÄgÀ ¸ÀA§AzsÀUÀ¼À°è ¥ÀjªÀvÀð£É
«WÀl£ÉUÉƼÀÄîvÀÛzÉ.
±Á 7) zÀħð®ªÁUÀÄwÛgÀĪÀ PËlÄA©PÀ ¤AiÀĪÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ «¨sÀPÀÛ

ÀªÀ Ád
4) G½vÁAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ DyðPÀ ºÀÆrPÉUÉ CªÀPÁ±À«®è : C«¨sÀPÀÛ
PÀÄlÄA§zÀ d£À¦Ãæ AiÀÄvÉ (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ LzÀPÉÌ «ªÀgÀuÉ)
i
PÀÄlÄA§zÀ ¸ÀzÀ¸ÀågÀ ªÀÄÆ®¨sÀÆvÀ CUÀvÀåUÀ¼À£ÀÄß FqÉÃj¸À®Ä
ªÁ¶ðPÀ DzÁAiÀ Ä ªÀ £ É ß ¯Áè «¤AiÉ Æ ÃV¸À ¨ É Ã PÀ Ä . ºÁUÁV
¥À±
æ ßÉ -5 C«¨sPÀ ÛÀ PÀÄlÄA§UÀ¼À PÁAiÀiÁðvÀäPÀ ¥ÀjªÀvð À £ÉU¼ À £À ÄÀ ß «ªÀj¹

è ¸
PÀÄlÄA§UÀ¼À°è §AqÀªÁ¼ÀzÀ ¹Ã«ÄvÀ CªÀPÁ±À«gÀÄvÀÛzÉ.
1) ¸ÁªÀiÁ£Àå ªÁ¸À¸ÜÀ ¼z À °À è ¥ÀjªÀvð À £É: C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§UÀ¼ÀÄ vÀ£Àß

¯Á
C£ÀÄvÁàzPÀ À ªÉZ,ÑÀ ¨s« À µÀåzÀ §UÉÎ PÁ¼Àf E®è¢gÀÄ«PÉ ªÀÄÄAvÁzÀ
¸Àz¸ À åÀ jUÉ ¸ÁªÀiÁ£Àå ªÁ¸À¸ÜÀ ¼À ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄÆ®¨sÆ
FqÉÃj¸ÀÄwÛzÀݪÀÅ DzÀgÉ EwÛÃa£À ¥ÀjªÀvÀð£ÉUÀ½AzÁV
À vÀ CUÀvåÀ UÀ¼£ À ÄÀ ß

À f
PÁgÀtUÀ½AzÀ G½vÁAiÀÄ ªÀiÁqÀ®Ä ¸ÁzsÀå«®è.
PÀÄlÄA§zÀ ºÉÆgÉUÉ vÀªÀÄä ªÀÄÆ®¨sÀÆvÀ CUÀvÀåvÉUÀ¼À£ÀÄß
q
5) ¸ÁªÀiÁfPÀ ZÀ®£ÉUÉ ªÀiÁgÀPÀ ªÀÄvÀÄÛ ¹ÛçÃAiÀÄgÀ PɼÀ CAvÀ¹ÛUÉ

Àg Á
FqÉÃj¹PÉƼÀî®Ä ¸ÁzsÀåªÁVzÉ.
ª
PÁgÀtªÁVzÉ: C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§ªÀÅ ªÉÊAiÀÄQÛPÀ ¨É¼ÀªÀtÂUÉUÉ
2) zsÁ«ÄðPÀ PÁAiÀÄðUÀ¼À°è ¥ÀjªÀvÀð£É: PÀÄlÄA§zÀ ¸ÀzÀ¸ÀågɯÁè

zÁs
ªÀiÁgÀPª À ÁVzÉ. ªÀåQA Û iÀÄ ¸ÀAé vÀ C©ü¥ÁæAiÀÄUÀ¼ÄÀ , ¥Àw æ ¨s,É ¸ÁªÀÄxÀåð,
zsÁ«ÄðPÀ PÁAiÀÄðUÀ¼ÁzÀ ºÀ§âUÀ¼ÀÄ, «ªÁºÀ, ¦vÀÈ¥ÀÆeÉ,
¥Àªæ ÀÈwÛ, GzÀåªÀIJîvÉUÉ PÀÄlÄA§zÀ »jAiÀÄgÀÄ C¸ÀºÀPÁgÀ
QæAiÀiÁ«¢üUÀ¼ÀÄ ªÉÆzÀ¯ÁzÀ «±ÉõÀ ¸ÀAzÀ¨sÀðUÀ¼À°è MnÖUÉ
ªÀåPÀÛ¥Àr¸ÀÄvÁÛgÉ. EAvÀºÀ PÀÄlÄA§zÀ°è ¹ÛçÃAiÀÄgÀÄ ¥ÀÄgÀĵÀjUÉ
¸ÉÃgÀÄwÛzÝÀ gÄÀ . DzÀgÉ EwÛÃa£À PÉ®ªÀÅ ¸À¤ßªÉñÀU½ À AzÁV ¸Àz¸ À åÀ gÄÀ
C¢üãÀgÁVgÀ¨ÉÃPÉAzÀÄ ¸ÀAzÉñÀ ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ. EzÀjAzÀ ¹ÛçÃAiÀÄgÀ
¸ÉÃgÀĪÀ ¸ÀAzÀ¨sÀðUÀ¼ÀÄ vÀÄA¨Á PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄwÛªÉ.
¸ÁévÀAvÀöæ å ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀU æ ÀwUÉ »£ÀßqÉAiÀiÁUÀĪÀÅzÀÄ
3) £Àªe À ÁvÀ ²±ÀÄ«£À ¸ÀAgÀPëÀ uÉ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁªÀiÁfÃPÀgt À zÀ PÁAiÀÄðzÀ°è
6) DyðPÀ ¸ÀAWÀµÀð ªÀÄvÀÄÛ zÁªÉUÀ½UÉ ¥ÉÆÃæ vÁìºÀ ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ. ¥ÀjªÀvÀð£É: EA¢£À ¢£ÀUÀ¼À°è £ÀªÀeÁvÀ ²¸ÀÄ«£À ¸ÀAgÀPÀëuÉ
7) UÀ®¨sÉ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAWÀµÀðUÀ¼À ªÀÄÆ®ªÁVzÉ. ªÀ Ä vÀ Ä Û ¸ÁªÀ i ÁfÃPÀ g À t PÁÌV ºÀ ® ªÁgÀ Ä ¸À A ¸É Ü UÀ ¼ À Ä
8) CwAiÀiÁzÀ ¸ÀAvÁ£ÀPÉÌ ¥ÉÆÃæ vÁìºÀ ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ. PÁAiÀÄð¤ªÀð»¸ÀÄwÛªÉ. CªÀÅUÀ¼À°è ªÀÄÄRåªÁzÀªÀÅ ²±ÀÄ«ºÁgÀ
(AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ LzÀPÉÌ «ªÀgÀuÉ) ±Á¯Á-PÁ¯ÉÃdÄUÀ¼ÀÄ, ¥À¸ æ ÀÆw PÉÃAzÀU æ À¼ÀÄ C£ÁxÁ±Àª æ ÀÄUÀ¼ÀÄ
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 21
 ªÀ Ä ÄAvÁzÀ ª À Å C«¨s À P À Û PÀ Ä lÄA§UÀ ¼ À ¸À A gÀ P À ë u É ªÀ Ä vÀ Ä Û ªÀÄÆr¹vÀÄ, DzsÀĤPÀ ²PÀët ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀiÁd ¸ÀÄzsÁgÀPÀgÀ
¸ÁªÀiÁfÃPÀgÀt PÁAiÀÄðUÀ¼À£ÀÄß ¤ªÀð»¸ÀÄwÛªÉ. ºÁUÉAiÉÄà ¥À¨ æ sÁªÀ¢AzÀ vÀªÀÄä CAvÀ¸ÀÄÛUÀ¼À §UÉÎ eÁUÀÈw ªÀÄÆr¹vÀÄ.
¸ÁªÀiÁfÃPÀgÀt ªÀÄvÀÄÛ ²PÀëtzÀ ¥ÀQæ A æ iÉÄAiÀÄ°è »jAiÀÄgÀ ¥ÁvÀæ ¸ÀªÀiÁd ¸ÀÄzsÁgÀPÀgÁzÀ gÁdgÁªÀiï ªÉÆúÀ£ï gÁAiÀiï
UÀt¤ÃAiÀĪÁV QëÃt¹zÉ. eÉ Æ åÃwgÁªï ¥s À Ä ¯É ¥À A rvÀ gÁªÀ i Á¨Á¬Ä ªÀ Ä ÄAvÁzÀ
4) DyðPÀ PÁAiÀÄðzÀ°è ¥ÀjªÀvð À £É: PÉÊUÁjÃPÀgt À zÀ ¥À¨ æ Ás ªÀ¢AzÁV ªÀĺÀ¤ÃAiÀÄgÀ ºÉÆÃgÁlUÀ½AzÀ ¹ÛçÃAiÀÄgÀÄ ªÀĺÀvéÀzÀ ¸ÁÜ£ª À iÀ Á£À
ºÉƸÀ ¦Ã½UÉU¼ À ÄÀ GvÀª Û ÄÀ ªÁzÀ GzÉÆåÃUÀU¼ À ÄÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸Àv é AÀ vÀªæ ÁzÀ ¥ÀqÉzÀÄPÉÆArzÁÝgÉ.
¨sÀ«µÀå gÀƦ¹PÉƼÀÄîªÀ°è ¸ÁzsÀåªÁVzÉ. EzÀjAzÀ AiÀÄĪÀd£ÀvÉ 5) ¸ÁªÀiÁfPÀ ±Á¸À£U À ¼ À À ¥À¨
æ Ás ªÀ: ©ænµÀgÀ PÁ®zÀ°è C£ÀĵÁ×£U À ÆÉ AqÀ
£ÀUg À À ªÀÄvÀÄÛ ¥Àlt Ö UÀ¼°À è vÀªÄÀ ä fêÀ£ª À £ À ÄÀ ß gÀƦ¹PÉƼÀÄw î z
Û ÁÝg.É ºÀ®ªÁgÀÄ ¸ÁªÀiÁfPÀ ±Á¸À£ÀUÀ¼ÀÄ C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§UÀ½UÉ
25
DzÀÝjAzÀ C«¨sPÀ ÛÀ PÀÄlÄA§zÀ DyðPÀ PÁAiÀÄð UÀt¤ÃAiÀĪÁV ¥Àw æ PÀÆ®ªÁzÀªÅÀ . CAzÀgÉ ¸À¸ é A -
À ¥ÁzÀ£É PÁAiÉÄÝ-1930 ¸Àw ¤µÉÃzsÀ
QëÃt¹zÉ. 4
PÁAiÉÄÝ - 1829, »AzÀÆ «zsÀªÁ ¥ÀÄ£Àgï «ªÁºÀ PÁAiÉÄÝ-
2
20
5) ªÀÄ£ÀgAÀ d£Á PÁAiÀÄðzÀ°è ¥ÀjªÀvð À £É : EwÛÃa£À ¢£ÀUÀ¼À°è 1856, ¨Á®å «ªÁºÀ ¤µÉÃzsÀ PÁAiÉÄÝ- 1929 ªÀÄÄAvÁzÀ
C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§ªÀÅ ªÀÄ£ÀgÀAd£ÉUÁV ¨ÁºÀå ªÀåªÀ¸ÉÜUÀ¼ÁzÀ PÁAiÉÄÝUÀ¼ÀÄ C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§zÀ ¥ÀjªÀvÀð£ÉUÉ PÁgÀtªÁzÀªÀÅ.
n.«. gÉ Ã rAiÉ Æ Ã, ¹¤ªÀ i ÁUÀ ¼ À Ä , Qæ à qÉ , ¢£À ¥ À w æ P É U À ¼ À Ä , ¥À±
æ ßÉ -7 £Àg¹À AUï£Àªg )
À À ¦vÀÈ ¥Àz
j
æ Ás £À C«¨sPÀ ÛÀ PÀÄlÄA§zÀ ªÉÄÃ¯É MAzÀÄ

¥À±
ªÁgÀ¥ÀwPæ ÉUÀ¼ÀÄ ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ¼À£ÀÄß CªÀ®A©¸ÀÄwÛzÉ.
æ ßÉ -6 C«¨sPÀ ÛÀ PÀÄlÄA§zÀ ¥ÀjªÀvð À £ÉUÉ PÁgÀtªÁzÀ CA±ÀU¼ À £À ÄÀ ß GvÀg
n¥ÀàuÉ §gɬÄj.
Û :À * £Àg¹ ÉP (
À AUï£Àªg À À ¦vÀÈ ¥Àz æ Ás £À C«¨sPÀ ÛÀ PÀÄlÄA§ªÀÅ PÀ£ÁðlPÀ
«ªÀj¹
1) OzÉÆåÃVPÀgÀt ªÀÄvÀÄÛ £ÀUÀjÃPÀgÀt: zÉñÀzÀ J¯Áè PÀqÉAiÀÄ®Æè §gÀĪÀÅzÀÄ. ɪ ¢
gÁdåzÀ zsÁgÀªÁqÀ f¯ÉèAiÀÄ ¯ÉÆÃPÀÄgÀ UÁæªÀÄzÀ°è PÀAqÀÄ
Ã
ºÉƸÀ ªÀiÁzÀjAiÀÄ PÁSÁð£ÉUÀ¼ÀÄ ¸ÁÜ¥À£ÉUÉÆArªÉ. F
¨É¼ª À tÀ U
 ¬
É ÄAzÁV PÀȶ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁA¥Àz æ Á¬ÄPÀ UÀȺÀ PÉÊUÁjPÉU¼
ÀPÀ À
g À À
* F PÀÄlÄA§ªÀÅ LzÀÄ ¦Ã½UÉAiÀÄ ¸ÀĪÀiÁgÀÄ 206 ¸ÀzÀ¸ÀågÀ£ÀÄß
M¼ÀUÉÆAqÀ UÀdUÁvÀæzÀ PÀÄlÄA§ªÁVzÉ. ©üêÀÄtÚ fãÀ¥Àà
ªÉ Ä Ã¯É UÀ t ¤ÃAiÀ Ä ªÁzÀ ¥À j uÁªÀ Ä GAmÁVzÉ . ºÉ Æ ¸À
Áå¸ £ÀgÀ¹AUï£ÀªÀgÀ EªÀgÀÄ F PÀÄlÄA§zÀ MqÉAiÀÄgÁVzÁÝgÉ.

¥£À
PÁSÁð£ÉU½ À UÉ PÀıÀ®PÀ«ÄðUÀ¼ÄÀ PÀȶ PÁ«ÄðPÀgÄÀ UÁæªÄÀ UÀ½AzÀ PÀÄlÄA§zÀ RZÀÄð ªÉZÄÀ U Ñ ¼À ÄÀ EªÀgÀ C¢üãÀz° À A
è iÉÄ £ÀqA
É iÀÄÄvÀªÛ .É
PÉ Ê UÁjPÁ PÉ Ã AzÀ æ U À ½ UÉ ªÀ ® ¸É ºÉ Æ ÃUÀ Ä wÛ z ÁÝgÉ . EAvÀ º À * PÀȶAiÀÄÄ F PÀÄlÄA§zÀ ªÀÄÄRå GzÉÆåÃUÀªÁVzÀÄÝ ¸ÀĪÀiÁgÀÄ
¥ÀjªÀvÀð£ÉUÀ¼ÀÄ ºÉZÁÑzÀAvÉ C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§ªÀÅ §zÀ¯ÁªÀuÉUÉ
M¼ÀUÁ¬ÄvÀÄ. UÁæ«ÄÃt ¥Àz æ ÃÉ ±ÀU½À AzÀ £ÀUg ç¸ÛÀ G
À À ¥Àzæ ÃÉ ±ÀU½ À UÉ ««zsÀ
270 JPÀgÉ PÀȶ ¨sÆ À «ÄAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. F PÀȶ ¨sÆ
ªÁ¶ðPÀ 10 jAzÀ 12 ®PÀë gÀÆ¥Á¬ÄUÀ¼ÀªÀgÉUÉ DzÁAiÀÄ
À «Ä¬ÄAzÀ

GzÉÆåÃUÁªÀPÁ±ÀUÀ½UÁV ªÀ®¸É ºÉÆÃUÀĪÀÅzÀjAzÀ PÀȶAiÀÄ

±Á ¥ÀqÉAiÀÄÄvÁÛgÉ.

ÀªÀ Ád
ªÉÄð£À CªÀ®A§£É PÀrªÉÄAiÀiÁ¬ÄvÀÄ. * PÀȶ ¨sÆ À «ÄAiÀÄ°è PÀÄlÄA§PÉÌ ¨ÉÃPÁzÀ DºÁgÀ zsÁ£Àå, vÀgPÀ Áj
2) d£À¸AÀ SÁå ¨É¼ª À tÀ U i
 :É d£À¸ÀASÉåAiÀÄÄ ºÉZÁÑzÀAvÉ ¨sÀÆ«ÄAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ºÀtÄÚUÀ¼À£ÀÄß ¨É¼ÉAiÀÄÄvÁÛgÉ.
ªÉÄð£À MvÀq Û ª
À ÇÀ ºÉZÁѬÄvÀÄ. UÁæ«ÄÃt d£ÀgÄÀ ¨sÆ
è ¸ À «ÄAiÀÄ£ÀÄß * PÀÄlÄA§ªÀÅ vÀ£ßÀ zÉà DzÀ ºÁ°£À qÉÊj ºÁUÀÆ »nÖ£À VgÀtA iÀÄ£ÀÄß

¯Á
CªÀ®A©¹zÀÝjAzÀ ¤gÀÄzÉÆåÃUÀ ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼À£ÀÄß JzÀÄj¸À
¨ÉÃPÁ¬ÄvÀÄ. EAvÀºÀ ¤gÀÄzÉÆåÃUÀ ¸ÀªÀĸÉåUÀ½UÉ ¥ÀjºÁgÀ
ºÉÆA¢zÉ.
* PÀÄlÄA§PÉÌ ¢£Á®Æ 50 °Ãlgï ºÁ®Ä CUÀvåÀ ªÁVzÀÄÝ CzÀ£ÄÀ ß
À f
PÀAqÀÄPÉƼÀî®Ä £ÀUÀgÀ ¥Àz æ ÉñÀUÀ½UÉ ªÀ®¸É ºÉÆÃzÀgÀÄ. »ÃUÉ vÀªÀÄä zÀ£ÀPÀgÀÄUÀ½AzÀ¯Éà ¥ÀqÉAiÀÄÄvÁÛgÉ.
q
Àg Á
C¢üPÀ ¸ÀASÉåAiÀÄ d£ÀgÀÄ vÀªÀÄä C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§ªÀ£ÀÄß * E¤ßvÀgÀ ¢£À§¼ÀPÉ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÁzÀ §mÉÖ, OµÀ¢ü, ¸ÉÆÃ¥ï, nÃ
ª
vÀåf¹zÀÝjAzÀ PÀÄlÄA§ªÀÅ «WÀl£ÉAiÀiÁ¬ÄvÀÄ. ªÀÄÄAvÁzÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß ªÀiÁgÀÄPÀmÉÖ¬ÄAzÀ ¥ÀqÉAiÀÄÄvÁÛgÉ.

zÁs
3) DzsÄÀ ¤PÀ ²PÀët: ²PÀëtªÀÅ d£ÀgÀ ¸ÁA¥Àz æ Á¬ÄPÀ zÀȶÖPÆ É Ã£Àª£ À ÄÀ ß * UÀdUÁvÀz æ À F PÀÄlÄA§zÀ ªÁ¶ðPÀ RZÀÄð ªÉZÀѪÀÅ PÀÆqÁ
§zÀ¯Á¬Ä¹zÉ. EA¢£À ²PÀt ë ªÀÅ ªÀÈwÛ ZÀ®£ÉUÉ CªÀPÁ±À £ÃrzÉ. ¸ÀĪÀiÁgÀÄ 10 jAzÀ 12 ®PÀëzÀªÀgÉUÉ GAmÁUÀĪÀÅzÀÄ.
²PÀëtzÀ ¥ÀæªÀiÁt KjPÉAiÀiÁzÀAvÉ ºÉƸÀ «zsÁ£À aAvÀ£É, * EAvÀºÀ UÀdUÁvÀæzÀ PÀÄlÄA§ªÀ£ÀÄß ªÀÄÄA¢£À ¢£ÀUÀ¼À°è
C©ü¥ÁæAiÀÄ zÀȶÖPÉÆãÀzÀ°è ºÉƸÀ ªÀÈwÛ ªÀÄvÀÄÛ DyðPÀ G½¹PÉÆAqÀÄ §gÀĪÀÅzÀÄ §ºÀÄ zÉÆqÀØ ¸ÀªÁ¯ÁVzÉ.
¸ÁéªÀ®A§£ÉAiÀÄÄ ªÉÊAiÀÄQÛPÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀévÀAvÀæ fêÀ£ÀPÉÌ ¥ÉÃæ gÀuÉ ~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~
¤ÃrvÀÄ. »ÃUÉ ²PÀëtªÀÅ PÀÄlÄA§zÀ gÀZÀ£É ªÀÄvÀÄÛ PÁAiÀÄðUÀ¼À°è
¥ÀjªÀvÀð£É vÀA¢vÀÄ.
4) §zÀ¯ÁUÀÄwÛgÄÀ ªÀ ¹ÛçÃAiÀÄgÀ CAvÀ¸ÄÀ Û: ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀÄzsÁgÀuÉAiÀÄÄ
¹ÛçÃAiÀÄjUÉ vÀªÀÄä CAvÀ¸ÀÄÛ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁÜ£ÀªÀiÁ£ÀzÀ §UÉÎ CjªÀÅ
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 22
 CzsÁåAiÀÄ 5 §) ¨sÀÆ »qÀĪÀ½ ¥Àª æ ÀiÁt ºÉaѸÀĪÀÅzÀÄ
¨sÁgÀwÃAiÀÄ UÁæªÄÀ UÀ¼À ¥ÀjªÀvð À £É, C©üªÈÀ ¢Þ ªÀÄvÀÄÛ PÀ) UÉÃtÂzÁgÀgÀ ¸ÀÄzsÁgÀuÉ ªÀÄvÀÄÛ ¨sÆ
À MqÉv£
À z
À À ºÀPÌÀ £ÄÀ ß
¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ
¨sÁgÀvz À °
À è £ÀUjÀ ÃPÀgt
À
qÀ) AiÀiÁªÀÇzÀÄ C®è
¨sÁUÀ-J 12. ¨sÆÉ Ã¥Á¯ï C¤® zÀÄgÀAvÀPÌÉ PÁgÀtªÁzÀ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ PÀA¥À¤.
I. ¸ÀjAiÀiÁzÀ GvÀg
Û U
À ¼
À £
À ÄÀ ß Dj¹ §gɬÄj C) mÁmÁ PÉ«ÄPÀ®ì
1. ¨sÁgÀwÃAiÀÄ UÁæªÄÀ UÀ¼£ À ÄÀ ß ‘¥ÀÄlÖUt
À gÁdå’UÀ¼ÄÀ JAzÀÄ PÀgz É ª À g
À ÄÀ . §) AiÀÄƤAiÀÄ£ï PÁ¨ÉÊðqï
C) J.Dgï. zÉøÁ¬Ä §) ZÁ®ìð ªÉÄlPÁ¥sï PÀ) EArAiÀÄ£ï D¬Ä¯ï PÁ¥ÉÆÃðgÉñÀ£ï
25
PÀ) JA.J£ï.²æäªÁ¸ï qÀ) r.J£ï ªÀÄdÄAzÁgï qÀ) ¦r¯ÉÊmï PÉ«ÄPÀ¯ï EAqÀ¹Öçøï -
2. CvÀå¢üPÀ §rØzg
C) 2003
À À PÁAiÉÄÝ eÁjUÉ §AzÀ ªÀµð
§) 2004
À .
PÀ) 2005 qÀ) 2006
13. ¨sÆ 4
É Ã¥Á® C¤® zÀÄgÀAvÀPÌÉ PÁgÀtªÁzÀ «µÁ¤®
2
20
C) JAqÉÆà ¸À¯Áá£ï §) «ÄÃxÉʯï L¸ÉÆùAiÀÄ£ÉÃmï
3. ºÀ¹gÀÄ PÁæAwAiÀÄ ¦vÁªÀĺÀ JAzÀÄ EªÀg£ À ÄÀ ß PÀgAÉ iÀÄĪÀgÄÀ . PÀ) ªÉÆãÉÆà PÉÆæêÉÆÃ¥Á¸ï qÀ) ¸À®ágïqÉÊDPÉìöÊqï
C) f.J¸ï WÀÄAiÉÄð §) JA.J£ï ²æãªÁ¸ï
)
~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~
j
PÀ) f.PÉ. «ÃgÉñÀ
4. C¢üPÁgÀ «PÉÃA¢æÃPÀgt
qÀ) JA.J¸ï. ¸Áé«Ä£ÁxÀ£ï
À ªÀåªÀ¸ÜÉ . II. DªÀgÀtzÀ°è PÉÆnÖgÉ ÀĪÀ ( ¸ÀjAiÀiÁzÀ GvÀÛgÀUÀ¼À£ÀÄß Dj¹
C) UÁæªÀiï ¥ÀAZÁAiÀÄvï §) ¥ÀAZÁAiÀÄvï ¸À«Äw §gɬÄj.
¢ P
PÀ) f¯Áè ¥ÀAZÁAiÀÄvï qÀ) J®èªÇÀ ¸Àj 1. UÁæ«ÄÃt d£ÀÃ
ª ÉjUÉ DgÉÆÃUÀå ¸Ë®¨sÀåUÀ¼À£ÀÄß ¤ÃqÀ®Ä ¸ÀgÀPÁgÀ
5. 2011 gÀ d£À U À t w ¥À æ P ÁgÀ PÀ £ ÁðlPÀ z À Cw ºÉ Z À Ä Ñ eÁjUÉ vÀÀ A¢gÀĪÀ AiÉÆÃd£É ________
£ÀUjÀ ÃPÀgtÀ UÉÆAqÀ f¯Éè.
C) zsÁgÀªÁqÀ §) ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ £ÀUÀgÀ
Àå¸À¸ÄzsÁj¸ÀÀÀzÀ ®UÁæÄ «eÁjAiÀ
2. ¨sÁgÀvg
P ÄÃt ¥Àzæ ÉñÀzÀ PÀqÀħqÀªÀgÀ fêÀ£ÀªÀÄlÖªÀ£ÀÄß
iÁzÀ AiÉÆÃd£É ________
PÀ) ªÀÄAqÀå
6. F PɼV À £ÀªÅÀ UÀ¼°
qÀ) ZÁªÀÄgÁd£ÀUÀgÀ
À è AiÀiÁªÀÅzÀÄ PÉƼÀZÉ ¥Àz
À¥ 3.Á¨seÁjAiÀ
£
æ ÃÉ ±ÀzÀ ®PÀëtªÁVzÉ.
ÁgÀvÀzÀ UÁæ«ÄÃt d£ÀjUÉ GzÉÆåÃUÁªÀPÁ±ÀUÀ¼À£ÀÄß ¤ÃqÀ®Ä
iÁzÀ AiÉÆÃd£É ____________

ç¸ÛÀ G 5. gÁªÀiÁ¥ÀÄgÀ UÁæªÀÄ CzsÀåAiÀÄ£À ªÀiÁrzÀªÀgÀÄ ____

C) «±Á®ªÁzÀ gÀ¸ÉÛ §) ¸ÀªÀÄ¥ÀðPÀªÁzÀ PÀlÖqÀUÀ¼ÀÄ4. Q±À£ïUÁj UÁæªÀÄ CzsÀåAiÀÄ£À ªÀiÁrzÀªÀgÀÄ ______
PÀ) ²y® PÀlÖqU À ¼À ÄÀ qÀ) M¼ÀZÀgÀAr ªÀåªÀ¸ÉÜ
7. ¨sÁgÀwÃAiÀÄ UÁæªÄÀ UÀ½UÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀAvÉ F PɼV
±Á À £ÀªÅÀ UÀ¼°À è
[ªÉÄQÌA ªÉÄjAiÀÄmï(4), JA.J£ï. ²æäªÁ¸ï(5), AiÀıÀ¹é¤
AiÀiÁªÀÅzÀÄ ¸ÀjAiÀiÁVzÉ.
C) zÉÆqÀØ UÁvÀæ ÀªÀ Á
i d
§) ªÀiÁzsÀå«ÄPÀ ¸ÀA§AzsÀ
AiÉÆÃd£É(1), ¸ÀªÀÄUÀæ UÁæ«ÄÃt C©üªÀÈ¢Þ AiÉÆÃd£É(2),
gÁ¶ÖçÃAiÀÄ UÁæ«ÄÃt GzÉÆåÃUÀ ¨sÀgÀªÀ¸É PÁAiÉÄÝ-2005(3)]
PÀ) O¥ÀZÁjPÀ ¸ÁªÀiÁfPÀ ¤AiÀÄAvÀt
è ¸
æ qÀ) ¥Áæx« À ÄPÀ ¸ÀA§AzsÀ
III. ºÉÆA¢¹ §gɬÄj.

¯Á
8. ¨sÁgÀwÃAiÀÄ UÁæªÄÀ UÀ½UÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀAvÉ F PɼV
¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀªÄÀ ¸ÉåAiÀiÁVzÉ.
À £À AiÀiÁªÀÅzÀÄ
1. ªÉÃzÀUÀ¼À PÁ®zÀ £ÀUÀgÀ C) ªÀÄzsÀÄgÉÊ (3)

C) C£ÀPëÀ gÀvÉ
À f §) §gÀ¦ÃrvÀ ¥Àz æ ÉñÀUÀ¼À ºÉZÀѼÀ
2. ¨ËzÀÞgÀPÁ®zÀ £ÀUÀgÀ §) ¥Ál°Ã¥ÀÄvÀæ (2)

q 3. zÉêÁ®AiÀÄ £ÀUÀgÀ PÀ) ¥ÀvÉÃ¥ÀÄgÀ ¹Qæ (4)

Àg Á
PÀ) ¸ÀºÀPÁj ªÉÊ¥sÀ®åvÉ qÀ) ¤ÃgÁªÀj ¸ÀªÀĸÉå
4. ªÀÄzsÀåPÁ®zÀ £ÀUÀgÀ qÀ) ¨sÀzÁæªÀw (5)
9. “¨sÁgÀvz À °
ª
À è UÁæ«ÄÃt ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀÛç’’ (Rural Sociology in
5. PÉÊUÁjPÁ £ÀUÀgÀ E) ªÀÄÄA¨ÉÊ (6)

zÁs
India) PÀÈwAiÀÄ ¯ÉÃRPÀgÄÀ
6. §AzÀgÀÄ £ÀUÀgÀ ¥sÀ) vÀPÀ벯Á (1)
C) JªÀiï.J£ï. ²æäªÁ¸ï §) J.Dgï.zÉøÁ¬Ä
~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~
PÀ) f. J¸ï. WÀÄAiÉÄð qÀ) ªÉÄQÌA ªÉÄÃjAiÉÄmï
10. 2011gÀ d£ÀUw À AiÀÄ ¥ÀPæ ÁgÀ PÀ£ÁðlPÀzÀ AiÀiÁªÀ f¯ÉèAiÀÄÄ CvÀåAvÀ IV & V. PɼV
À £À ¥À±
æ ßÉ UÀ½UÉ MAzÀÄ ¥ÀzÀ CxÀªÁ MAzÀÄ ªÁPÀåzÀ°è
PÀrªÉÄ £ÀUj À ÃPÀgt À UÉÆAqÀ f¯ÉèAiÀiÁVzÉ. / JgÀqÄÀ ªÁPÀåUÀ¼° À è GvÀj
Û ¹.
C) §¼Áîj §) PÉÆ¥Àà¼À 1) UÁæªÄÀ JAzÀgÃÉ £ÀÄ?
PÀ) zÀQët PÀ£ÀßqÀ qÀ) PÉÆqÀUÄÀ GvÀÛg:À JZï. «. £ÁUÉñï CªÀgÀÄ vÀªÀÄä “UÁæªiÀ ÁAvÀg”À JA§
11. ¨sÆÀ ¸ÀÄzsÁgÀuÁ PÁAiÉÄÝAiÀÄ ªÀÄÄRå GzÉÝñÀ UÀæAxÀzÀ°è ªÁåSÁ夹gÀĪÀAvÉ, “5,000 QÌAvÀ®Æ PÀrªÉÄ
C) ªÀÄzsÀåªÀwðUÀ½UÉ ¸ÀºÁAiÀÄ d£À¸ÀASÉåAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ ¥Àw
æ ZÀzÀgï Q¯ÉÆà «Äà UÉ 40
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 23
 QÌAvÀ®Æ PÀrªÉÄ d£À¸ÁAzÀv æ A
É iÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ, PÀȶ E®èªÃÉ 12) gÉÊvÀgÀ DvÀäºv À åÉ UÉ PÁgÀtªÁzÀ MvÀÛqPÀ ÁgÀPU À ¼À ÄÀ AiÀiÁªÀŪÀÅ?
PÀȶUÉ ¥ÀÆgÀPª À ÁzÀ GzÉÆåÃUÀª£ À ÄÀ ß CªÀ®A©¹gÀĪÀ ¥Áæx« À ÄPÀ GvÀÛg:À 1) ¨sÁj ¥ÀæªÀiÁtzÀ ¸Á®
¸ÀA§AzsU À ½ À AzÀ PÀÆrzÀ aPÀÌ ¸ÀªÄÀ ÄzÁAiÀĪÀ£ÄÀ ß UÁæªÄÀ CxÀªÁ 2) PÀÄlÄA§zÀ ¸ÀzÀ¸ÀågÀ C£ÁgÉÆÃUÀå
UÁæ«ÄÃt ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄ JAzÀÄ ªÁåSÁ夹zÁÝgÉ”. 3) PËlÄA©PÀ PÀ®ºÀUÀ¼ÀÄ (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ)
2) UÁæ«ÄÃt CzsåÀ AiÀÄ£Àª£ À ÄÀ ß PÉÊUÉÆAqÀ M§â ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛdg Õ £À ÄÀ ß ºÉ¸j À ¹ 13) UÁæ«ÄÃt C©üªÈÀ ¢ÞAiÀÄ£ÀÄß ªÁåSÁ夹.
GvÀ Û g À : J . D g ï . z É Ã ¸ Á ¬ Ä , J A . J £ ï . ² æ à ¤ ª Á ¸ ï , GvÀÛg:À PÀvÁgï ¹AUï CªÀgÀ ¥ÀPæ ÁgÀ “UÁæ«ÄÃt C©üªÀÈ¢ÞAiÀÄÄ
r.J£ï.ªÀÄdĪÀÄzÁgï, gÁ§mïð gÉqï ¦ü¯ïØ, L ¦ zÉøÁ¬Ä, UÁæ«ÄÃt d£ÀgÀ CzÀg® À Æè «±ÉõÀªÁV §qÀªg À À fêÀ£À ªÀÄlÖz° À è
ªÉÄQÌA ªÉÄÃjAiÀÄmï (AiÀiÁgÁzÀgÀÆ M§âgÀÄ) ¸ÀÄzsÁgÀuÉ vÀgÀĪÀ ¥ÀQæ A æ iÉÄAiÀiÁVzÉ” JA¢zÁÝgÉ.
25
3) £ÀUj À ÃPÀgt À JAzÀgÃÉ £ÀÄ? 14) ¨sÆ À ¸ÀÄzsÁgÀuAÉ iÀÄ JgÀqÄÀ GzÉÝñÀU¼ À £ À ÄÀ ß w½¹. -
GvÀg Û :À £ÀUgÀ UÀ ¼ À À ¨É¼ª À t
À U
 A É iÀÄ£ÀÄß «ªÀj¸ÀĪÀ ¥ÀjPÀ®£ à UÉ É £ÀUj À ÃPÀgt À GvÀÛg:À 1) ªÀÄzsÀåªÀwðUÀ¼À ¤µÉÃzsÀ
24
20
J£ÀÄߪÀgÀÄ. CxÀªÁ UÁæªÀÄ-£ÀUÀgÀ ªÀ®¸É¬ÄAzÁV £ÀUÀgÀzÀ°è 2) ¨sÀÆ »qÀĪÀ½AiÀÄ£ÀÄß PÉÆÃæ rüÃPÀj¸ÀĪÀÅzÀÄ
d£À¸ÀASÉå ºÉZÁÑV £ÀUÀgÀUÀ¼ÀÄ ¨É¼ÀªÀtÂUÉ ºÉÆAzÀĪÀÅzÀ£ÀÄß 3) UÉÃtÂzÁgÀgÀ ¸ÀÄzsÁgÀuÉ ªÀÄvÀÄÛ ¨sÀÆ MqÉvÀ£ÀzÀ ºÀPÀÄÌ
£ÀUÀjÃPÀgÀt J£ÀÄߪÀgÀÄ. ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ
j)
4) ¥ÁæaãÀ ¨sÁgÀvz
w½¹
À À AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ À MAzÀÄ £ÀUg À zÀ À ºÉ¸g À £
À ÄÀ ß
ÉP (
4) ¸ÀºÀPÁj ªÀåªÀ¸ÁAiÀĪÀ£ÀÄß ¸ÀAWÀn¸ÀĪÀÅzÀÄ
(AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ)
GvÀgÛ :À ºÀg¥ À ,àÀ ªÉĺÉAeÉÆÃzÁgÉÆÃ, vÀP²
CAiÉÆÃzsåÀ ¥Ál°¥ÀÄvÀ,æ PÁ² ªÀÄzsÄÀ gÉÊ. (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ
ëÀ ¯Á, §ÄzÀÞUAÀ iÀiÁ, ªÁgÀuÁ¹,
À MAzÀÄ) ɪ ¢
15) UÁæªÄÀ ¥ÀAZÁ¬ÄwAiÀÄ JgÀqÄÀ PÁAiÀÄðUÀ¼£
Ã
GvÀÛg:À 1) PÀÄrAiÀÄĪÀ ¤Ãj£À ¸Ë®¨sÀåªÀ£ÀÄß MzÀV¸ÀĪÀÅzÀÄ.
À ÄÀ ß w½¹.

5) “jªÉÄA§qï𠫯ÉÃeï” UÀAæ xÀzÀ PÀvÈÀ ð

GvÀÛg:À JªÀiï.J£ï. ²æäªÁ¸ï
ÀPÀ À
g 2) ¸ÀtÚ ¤ÃgÁªÀjAiÀÄ£ÀÄß ¤ªÀðºÀuÉ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ
3) ±Á¯Á PÀlÖqÀUÀ¼À ¤ªÀðºÀuÉ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ.
6) ¨sÆ À ¸ÀÄzsÁgÀuAÉ iÀÄ vÀvéÀªÃÉ £ÀÄ?
Áå¸ 4) PÀÄlÄA§ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß eÁjUÉƽ¸ÀĪÀÅzÀÄ.

¥£À
GvÀÛg:À G¼ÀĪÀªÀ£Éà ¨sÀÆ«ÄAiÀÄ MqÉAiÀÄ CxÀªÁ ¨sÀÆ gÀ»vÀjUÉ (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ)
¨sÀÆ«Ä JA§ÄzÀÄ ¨sÀÆ ¸ÀÄzsÁgÀuÉAiÀÄ vÀvÀéªÁVzÉ. 16) AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ À JgÀqÄÀ UÁæ«ÄÃt C©üªÈÀ ¢Þ PÁAiÀÄðPÀª æ ÄÀ UÀ¼£À ÄÀ ß
7) «ÄQ£Éì ªÀiÁzÀj C©üªÈÀ ¢Þ JAzÀgÃÉ £ÀÄ?
ç¸ÛÀ G ºÉ¸j À ¹ CxÀªÁ «¸ÀÛj¹
GvÀÛg:À 1) ¸ÀªÀÄUÀæ UÁæ«ÄÃt C©üªÀÈ¢Þ AiÉÆÃd£É (IRDP)
GvÀÛgÀ: «±Àé ªÁtÂdå ¸ÀAWÀl£ÉAiÀÄÄ GzÀåªÀÄ DzsÁjvÀ PÀȶ ªÀÄvÀÄÛ
ªÀiÁ»w vÀAvÀe ±Á
æ ÁÕ£ÀPÉÌ ºÉaÑ£À ªÀĺÀvÀé ¤ÃrgÀĪÀÅzÀ£Éßà «ÄQ£Éì 2) ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄ C©üªÀÈ¢Þ AiÉÆÃd£É (CDP)

ÀªÀ Ád
3) ¸Àté ð dAiÀÄAw UÁæªÄÀ ¸Àg É ÃeÁÎgÀ AiÉÆÃd£É (SGSY)
é Æ
C©üªÀÈ¢Þ CxÀªÁ ªÀiÁzÀj PÀȶ ¥ÀzÀÞw J£ÀÄߪÀgÀÄ.
8) “PÀȶAiÀÄ ©PÀÌlÄÖ ªÀÄvÀÄÛ gÉÊvÀgÀ DvÀäºÀvÉåUÀ¼ÀÄ” JA§ UÀæAxÀzÀ
i 4) ªÀĺÁvÀä UÁA¢üà gÁ¶ÖçÃAiÀÄ UÁæ«ÄÃt GzÉÆåÃUÀ
¸ÀA¥ÁzÀPg
è
À ÄÀ AiÀiÁgÀÄ? ¸ ¨sÀgÀªÀ¸É PÁAiÉÄÝ-2005 (MGNAREGA)

¯Á
GvÀÛg:À Dgï.J¸ï. zÉñÀ¥ÁAqÉ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀgÉÆÃeï CgÉÆÃgÀ.
17) PÉƼÀZÉ ¥Àz
(AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ)
æ ÃÉ ±À JAzÀgÃÉ £ÀÄ?
À f
9) PÀȶ «µÀAiÀĪÀ£ÄÀ ß CzsåÀ AiÀÄ£À ªÀiÁqÀ®Ä PÀ£ÁðlPÀ ¸ÀPÁðgÀ gÀa¹zÀ
GvÀÛg:À ²Ãy¯ÁªÀ¸ÉÜAiÀÄ PÀlÖqÀUÀ¼ÀÄ, d£ÀzÀlÖuÉ, QjzÁzÀ NtÂUÀ¼ÀÄ,
AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ
q À MAzÀÄ ¸À«ÄwAiÀÄ£ÀÄß ºÉ¸j À ¹

Àg Á
C¸ÀªÄÀ ¥ÀðPÀ UÁ½ ¨É¼PÀ ÄÀ , ±ËZÁ®AiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁߣÀ UÀȺÀzA À vÀºÀ
ª
GvÀÛg:À 1) zÁégÀPÀ£ÁxÀ ¸À«Äw (2000), 2) f.PÉ. «gÉÃ±ï ¸À«Äw
¸ÀªÄÀ ÄzÁAiÀÄ ¸ËPÀAiÀÄðUÀ¼À PÉÆgÀvÉ EªÉ ªÀÄÄAvÁzÀ ®PÀt ë UÀ¼£ À ÄÀ ß

zÁs
(2002)
M¼ÀUÉÆAqÀ ¥Àz æ ÉñÀªÀ£ÀÄß PÉƼÀZÉ ¥Àz æ ÉñÀ J£ÀÄߪÀgÀÄ.
10) ¸ÀA«zsÁ£ÀPÌÉ JµÀÖ£ÃÉ wzÀÄÝ¥r À AiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ ¥ÀAZÁAiÀÄvï gÁeïUÉ
18) «±ÉõÀ DyðPÀ ªÀ®AiÀĪÀ£ÄÀ ß ªÁåSÁ夹 CxÀªÁ SEZ C£ÀÄß
ºÉaÑ£À C¢üPÁgÀ ¤ÃqÀ¯Á¬ÄvÀÄ? «¸ÀÛj¹.
GvÀÛg:À 73 £Éà wzÀÄÝ¥ÀrAiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ GvÀgÛ :À gÀ¥ÄÀs Û GzÉÝñÀPÁÌV ªÀÄÄPÀÛ DyðPÀ zsÆ É ÃgÀuA É iÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ
11) Dgï. J¸ï. zÉñÀ¥ÁAqÉ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀgÆ É Ãeï CgÉÆÃgÀ CªÀgÀ ¥ÀPæ ÁgÀ PÁ¬ÄÝlÖ OzÉÆåÃVPÀ ¥Àz æ ÉñÀªÀ£ÀÄß «±ÉõÀ DyðPÀ ªÀ®AiÀÄ
gÉÊvÀgÀ DvÀäºv À åÉ UÉ PÁgÀtªÁzÀ JgÀqÄÀ CA±ÀU¼ À £À ÄÀ ß w½¹. (Special Economic Zone) J£ÀÄߪÀgÀÄ.
GvÀÛg:À 1) WÀl£ÉUÀ¼ÀÄ 2) MvÀÛqÀPÁgÀPÀUÀ¼ÀÄ 19) JA.f. £À g É Ã UÁ PÁAiÀ Ä ðPÀ æ ª À Ä ªÀ £ À Ä ß AiÀ i ÁªÀ ªÀ µ À ð
3) PÁgÀtPÀvÀðgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ eÁjUÉƽ¸À¯Á¬ÄvÀÄ ?
4) ¥ÀZ æ ÉÆÃzÀPÀUÀ¼ÀÄ (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ) GvÀÛg:À 2005 gÀ°è
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 24
20) ¨sÁgÀwÃAiÀÄ UÁæªÄÀ UÀ¼À AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ À JgÀqÄÀ ®PÀëtUÀ¼£ À ÄÀ ß w½¹ 6) £Égº
É ÆÉ gÉ ªÀÄvÀÄÛ ¸Àg¼
À À fêÀ£À : UÁæ«ÄÃt d£ÀgÀ ¸ÁªÀiÁfPÀ
GvÀÛg:À 1) aPÀÌ UÁvÀæ 2) ¥ÁæxÀ«ÄPÀ ¸ÀA§AzsÀUÀ¼À ¥ÁæzsÁ£ÀåvÉ fêÀ£ÀzÀ°è £ÉgɺÉÆgÉ ¸ÀA§AzsÀªÀÅ ¥Àª æ ÀÄÄR ¥ÁvÀªæ À»¸ÀĪÀÅzÀÄ.
3) ¥ÀæzsÁ£À GzÉÆåÃUÀ MPÀÌ®ÄvÀ£À (PÀȶ) UÁæªÀÄUÀ¼À°è ¸ÀgÀ¼À fêÀ£À ªÀÄvÀÄÛ £ÉgɺÉÆgÉAiÀÄ ªÉÄÃ¯É ¥ÀgÀ¸ÀàgÀ
(AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ) CAvÀgï CªÀ®A§£ÉAiÀÄ£ÀÄß PÁt§ºÀÄzÀÄ.
21) £ÀUÀgÀ JAzÀgÉãÀÄ? 7) UÁæªÀÄ ¸ÁéAiÀÄvÀÛvÉ (¸ÀéAiÀÄA ¥Àj¥ÀÆtðvÉ): ¨s Á gÀ v À z À ° è £ À
GvÀ Û g À : ®Æ¬Ä¸ï ªÀ v ïð CªÀ g À ¥À æ P ÁgÀ “¸ÁªÀ i ÁfPÀ ª ÁV ¥Àw
æ AiÉÆAzÀÄ UÁæªÄÀ ªÀÅ ¸Á¥ÉÃPÀëªÁV ¸ÀéAiÀÄA ¥Àj¥ÀÆtð ªÀÄvÀÄÛ
ªÉ Ê «zs À å vÉ ¬ ÄAzÀ PÀ Æ rzÀ , CwAiÀ i ÁzÀ d£À ª À ¸ À w ªÀ Ä vÀ Ä Û
d£À¸ÁAzÀv æ A
É iÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ §ÈºÀvï ¸ÀªÄÀ ÄzÁAiÀĪÀ£ÄÀ ß £ÀUg
À À
¸Àv
é AÀ vÀª
æ ÁVgÀĪÀÅzÀÄ. CzÀPÁÌV ZÁ¯ïìð ªÉÄlPÁ¥sï JA§ ©ænµï
C¢üPÁjAiÀÄÄ ¨sÁgÀwÃAiÀÄ UÁæªÀÄUÀ¼À£ÀÄß ‘¥ÀÄlÖ UÀtgÁdåUÀ¼ÀÄ’ 25
J£À Ä ßªÀ g À Ä ”. CxÀ ª Á ºÀ v À Ä Û ¸Á«gÀ Q ÌAvÀ ® Æ ºÉ a Ñ £ À JAzÀÄ PÀgÉ¢zÁÝ£É. DzÀgÉ EwÛÃa£À CzsÀåAiÀÄ£ÀUÀ¼ÀÄ F -
d£À¸ÀASÉåAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ ªÀÄvÀÄÛ ªÉÊ«zsÀåvɬÄAzÀ PÀÆrzÀ C©ü¥ÁæAiÀĪÀ£ÀÄß C®èUÀ¼É¢ªÉ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅ ¸ÀéAiÀÄA ¥Àj¥ÀÆtð
2 4
§ÈºÀvï ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀĪÀ£ÀÄß £ÀUÀgÀ J£ÀÄߪÀgÀÄ.
~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~
UÀtgÁdåUÀ¼ÁV PÀAqÀÄ §gÀÄwÛ®è.
2 0
¨sÁUÀ-¹ ªÀÄvÀÄÛ ¨sÁUÀ-r
¥À±
æ ßÉ -2 UÁæªÄÀ CzsåÀ AiÀÄ£ÀzÀ ªÀĺÀvéÀª£
) À ÄÀ ß «ªÀj¹
jAyPÀ zÀȶÖUÉ ¥ÀjºÁgÀªÁVzÉ.: qÁ||
VI & VII. PɼV À £À ¥À± æ ßÉ UÀ½UÉ 15 ªÁPÀåUÀ¼° À è / 30 ªÁPÀåUÀ¼° À è
GvÀÛgÀ : 1) PÉëÃvÀæ PÁAiÀÄðªÀÅ UÁæ
É (
GvÀj Û ¹ ¨s À « µÀ å ªÀ £ À Ä ß gÀ¢
P
JªÀiï.J£ï ²æäªÁ¸ï CªÀgÀ ¥ÀPæ ÁgÀ UÁæªÄÀ CzsåÀ AiÀÄ£ÀªÅÀ zÉñÀzÀ

¥À±
æ ßÉ -1 UÁæªÀÄzÀ ®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¹ DqÀ ½ vÁ¢ü P ÁjUÀ
ª ÃÉ ½UÉ ºÉZÀÄÑ G¥ÀAiÀÄÄPÀÛªÁVzÉ. ¸ÀªÀiÁd
Æ ¦¸À Ä ªÀ AiÉ Æ Ãd£Á¢ü P ÁjUÀ ½ UÉ ºÁUÀ Æ

GvÀÛg:À 1) aPÀÌUÁvÀæ : ¨sÁgÀwÃAiÀÄ UÁæªÀÄUÀ¼ÀÄ CvÀåAvÀ PÀrªÉÄ

À
g
±Á¸ÀçÛ dÕjAzÀ À ¥ÀqzÉ À ªÀiÁ»wAiÀÄÄ PÉÃë vÀæ CzsåÀ AiÀÄ£À¢AzÀ §A¢zÉ.
d£À ¸ À A SÉ å ºÁUÀ Æ d£À ¸ ÁAzÀ æ v É A iÀ Ä £À Ä ß M¼À U É Æ AqÀ
¸ÀªÀÄÄzÁAiÀĪÁVªÉ. LzÀÄ ¸Á«gÀQÌAvÀ®Æ PÀrªÉÄ d£À¸ÀASÉå
Àå²æ¸Ã¤ªÁ¸À
FP eÁÕ£ª À ÅÀ AiÀiÁªÀÅzÉà UÀA æ xÀ eÁÕ£PÀ ÌÉ ¸Àj¸ÁnAiÀiÁUÀzÄÀ . GzÁ:

AiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢zÀ aPÀÌ ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀĪÀ£ÀÄß UÁæªÀÄ JAzÀÄ

£ Á
À¥ Czs
CªÀgÀĪÉÄʸÀÆj£À ºÀwÛgÀ«gÀĪÀ gÁªÀÄ¥ÀÄgÀ UÁæªÀÄ
ÀåAiÀÄ£ÀzÀ°è vÉÆrzÁUÀ ¨sÁgÀwÃAiÀÄ gÉÊvÀgÀ PÀȶ ZÀlĪÀnPÉ,
PÀgÉAiÀįÁUÀĪÀÅzÀÄ. vÀAvÀe æ ÁÕ£À, £ÁåAiÀÄ, fêÀ£À ±ÉÊ° PÀÄjvÀÄ vÀªÀÄä ‘jªÉÄA§gïØ
À ÄÀ : ¨sÁgÀwÃAiÀÄ UÁæªÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄÄSÁªÀÄG
2) ¥Áæx« À ÄPÀ ¸ÀA§AzsU À ¼
¸ À A § A z s À U À ¼ À £ À Ä ß M ¼ À U É Æ A r ª É . E ª À Å U Á¸
ç Û À ÄT «¯ÉÃeï’ (£É£¦ À £À UÁæªÄÀ ) JA§ UÀA æ xÀzÀ°è G¯ÉèÃT¹zÁÝgÉ.

aPÀÌzÁVgÀĪÀÅzÀjAzÀ ¸ÀªÄÀ ÄzÁAiÀÄzÀ ¸Àz¸ À åÀ g°

± Á vÀæzÀ°è
À è £ÉÃgÀ CAvÀBQæAiÉÄ
2) §zÀ¯ÁªÀuU É É GzÉÝñÀ¥Æ À ªÀðPÀ ¥Àw æ gÉÆÃzsÀ w½AiÀÄ®Ä ¸ÀºÁAiÀÄ:
£À Æ gÁgÀ Ä ªÀ µ À ð UÀ ½ AzÀ ® Æ ¨s Á gÀ v À z À gÉ Ê vÀ £ À £ À Ä ß
ªÀÄvÀÄÛ ¥ÁæxÀ«ÄPÀ ¸ÀA§AzsÀUÀ¼ÀÄ ºÉZÁÑV PÀAqÀd
À
i Á ħgÀÄvÀÛªÉ. ¸ÀA¥ÁæzÁAiÀĪÁ¢, ºÀoÀªÀiÁj, CeÁÕ¤, CAzÀ±ÀæzÉÞªÀżÀîªÀ£ÀÄ
3) ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀªÄÉ ÊPÀåvÉ : UÁæ«ÄÃt ¤ªÁ¹UÀ ªÀ
£ÉÊwPÀ ¤AiÀĪÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ fêÀ£À¸±ÉÊ° KPÀgÀÆ¥ÀvÉAiÀÄ£ÀÄß
¼À ¨sÁµÉ, £ÀA©PÉ, JAzÉ ¯ Áè nÃQ¸À ¯ ÁUÀ Ä wÛ v À Ä Û . DzÀ g É ¸À ª À i Ád±Á¹Û ç à AiÀ Ä

è
ºÉÆA¢gÀĪÀgÀÄ. UÁæ«ÄÃt d£ÀgÁÀÄ ¥ÀgÀ¸ÀàgÀ ¸ÀºÁAiÀÄ ¸ÀºÀPÁgÀ
CzsåÀ AiÀÄ£ÀU¼ À ÄÀ F C©ü¥ÁæAiÀĪÀ£ÄÀ ß C®èU¼ À ¢É ªÉ. GzÁ: GvÀÛgÀ

ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ¼À°è C£ÀÆ f ¯
å£ÀåvɬÄAzÀ ªÀÄvÀÄÛ MPÀÌnÖ¤AzÀ
¥Àz æ ÉñÀzÀ°è ªÉÄQÌA ªÉÄjAiÀÄmï JA¨ÁvÀ£ÀÄ PÉÊUÉÆAqÀ Q±À£ï
UÁj UÁæªÀÄ CzsÀåAiÀÄ£À¢AzÀ w½AiÀÄĪÀÅzÉ£ÉAzÀgÉ, ¨sÁgÀwÃAiÀÄ
fë¸ÀĪÀgÀÄ.
q À gÉ Ê vÀ g À Ä £À Æ vÀ £ À ¨É ¼ É U À ¼ À Ä , ¨É à ¸ÁAiÀ Ä zÀ vÀ A vÀ æ U À ¼ À Ä
4) C£Ë¥ÀZÁjPÀ ¸ÁªÀ À
ª Á
i ÁfPÀ £AiÀ
Ä AvÀt
æ : UÁæ « ÄÃt d£À g À £Àq ÀvÉ
ªÀ Ä ÄAvÁzÀ ª À Å UÀ ¼ À £ À Ä ß M¦à ¹é à PÀ j ¸À Ä ªÀ g À Ä . DzÀ g É PÉ ® ªÀ Å
ªÀÄvÀÄÛ ªÀvÀð£Ég
§zÀ¯ÁªÀuÉUÀ¼À£ÀÄß «gÉÆâü¸ÀĪÀgÀÄ. gÁªÀÄ¥ÀÄgÀ UÁæªÀÄzÀ
¯ÉÆÃPÀgÀÆ z Ás AiÀÄ£ÀÄß ¤AiÀÄAwæ¸ÀĪÀ°è zsÀªÀÄð, ¸ÀA¥Àz
rüUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ £ÉÊwPÀ ¤AiÀĪÀÄUÀ¼ÀÄ ¥Àª
æ ÁAiÀÄ,
æ ÀÄÄR ¥ÁvÀæ
ªÀÄÄRAqÀ£ÄÀ eɹ© ªÀÄvÀÄÛ «zÀÄåvïZÀÒQÛ EµÀ¥ Ö qÀ ÄÀ ªÀAvÉ ±Á¯ÉAiÀÄ£ÀÄß
ElÖ¥ÀqÀĪÀÅ¢®è. KPÉAzÀgÉ eɹ© ªÀÄvÀÄÛ «zÀÄåvïZÀÒQÛ DvÀ¤UÉ
ªÀ»¸ÀÄvÀÛªÉ.
ºÉ¸ÀgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ d£À¦A
æ iÀÄvÉAiÀÄ£ÀÄß vÀAzÀÄPÉÆqÀĪÀÅzÀÄ. DzÀgÉ
5) PÀȶ ªÀÄvÀÄÛ PÀȶ ¸ÀA§A¢üvÀ ªÀÈwÛUÀ¼ÀÄ: §ºÀÄvÉÃPÀ UÁæ«ÄÃt ²PÀt
ë ¢AzÀ PÀȶ PÁ«ÄðPÀgÄÀ zÀĨÁjAiÀiÁUÀÄvÁÛgÉ ªÀÄvÀÄÛ §qÀªg À ÄÀ
¤ªÁ¹UÀ¼À ªÀÄÄRå GzÉÆåÃUÀ PÀȶAiÀiÁVgÀĪÀÅzÀÄ. ¨sÁgÀvÀzÀ°è£À ²æêÀÄAvÀjUÉ UËgÀªÀ ¤ÃqÀĪÀÅ¢®è EAvÀºÀ «gÉÆÃzsÀªÀÅ
UÁæ«ÄÃt ¤ªÁ¹UÀ¼ÀÄ EA¢UÀÆ PÀȶAiÀÄ£Éßà £ÀA© fêÀ£À ªÀÄÄRðvÀ£¢ À AzÀ®è CzÀÄ §ÄzÀÞªA À wPɬÄAzÀ JA§ÄzÀ£ÄÀ ß PÉÃë vÀæ
PÀ¼AÉ iÀÄÄwÛzÁÝg.É CAvÉAiÉÄà ¨sÁgÀvª
À £
À ÄÀ ß ‘UÁæªÄÀ UÀ¼À £ÁqÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CzsÀåAiÀÄ¢AzÀ w½AiÀįÁVzÉ.
MPÀÌ°UÀgÀ ©ÃqÀÄ’ JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁUÀĪÀÅzÀÄ.

zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg

À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 25
3) ¸Á»wåPÀ ¥ÀƪÁðUÀº æ À w½AiÀÄ®Ä ªÀÄvÀÄÛ C£ÀAvÀgz À À ªÀiË®åªÀiÁ¥À£À 2) UÁæ«ÄÃt §qÀvÀ£À: UÁæ«ÄÃt ¤ªÁ¹UÀ¼ÀÄ EA¢UÀÆ §qÀvÀ£À
zÁR°¸À®Ä ¸ÀºÁAiÀÄ : UÁæªÄÀ zÀ°£ è À eÁwAiÀÄ ªÉÄð£À §gÀºU À ¼ À ÄÀ gÉÃSÉVAvÀ PɼU À É ªÁ¹¸ÀÄwÛgÄÀ ªÀgÄÀ . ªÀÄÆ®¨sÆ À vÀ ¸Ë®¨såÀ UÀ¼ÁzÀ
eÁwAiÀÄÄ ¥ÀjªÀvÀð£ÉUÉ M¼À¥ÀqÀzÀ ªÀåªÀ¸ÉÜAiÉÄAzÀÄ w½¸ÀÄvÀÛªÉ. DºÁgÀ, §mÉ,Ö ªÀ¸w À , DgÉÆÃUÀå ¸Ë®¨såÀ U½ À AzÀ ªÀAavÀgÁVzÁÝg.É
DzÀgÉ EzÀÄ ¸ÀvÀåPÉÌ zÀÆgÀªÁzÀÄzÀÄ. JªÀiï J£ï ²æäªÁ¸ï 3) DgÉÆÃUÀå ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼ÀÄ: §ºÀÄvÉÃPÀ UÁæªÀÄUÀ¼À°è DgÉÆÃUÀå
CªÀgÀ ¸ÀA¸ÀÌøvÁ£ÀÄPÀgÀt ¥ÀQæ A æ iÉÄAiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ PɼÀ eÁwUÀ¼ÀÄ ¸Ë®¨såÀ U½ À ®è¢gÀĪÀÅzÀjAzÀ UÁæ«ÄÃt ¤ªÁ¹UÀ¼ÄÀ £Á£Á jÃwAiÀÄ
C£ÀÄPÀgÀuÉAiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ ªÉÄîÄäRªÁV ZÀ°¹gÀĪÀÅzÀ£ÀÄß DgÉÆÃUÀå ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼À£ÀÄß JzÀÄj¸ÀÄwÛzÁÝgÉ. ¸ÀéZÀÒvÉ CjªÀÅ
PÁt§ºÀÄzÀÄ. CzÉà jÃw ªÀÄ»¼ÉAiÀÄgÀ «µÀAiÀÄzÀ®Æè EzÀÄ
¸ÀvåÀ ªÁVzÉ. ªÉÄïï eÁwAiÀÄ ªÀÄ»¼ÉAiÀÄgÀ GvÀÛªÄÀ ¹Üw £ÉÆÃr
E®è¢gÀĪÀÅzÀjAzÀ PÁ®gÁ, ¥ÉÃè Uï, ªÀįÉÃjAiÀiÁ, C¸Àª
DgÉÆÃUÀå ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼À£ÀÄß JzÀÄj¸ÀÄwÛzÁÝgÉ.
25 Û iÀ ÁzÀAvÀºÀ

J®è ªÀÄ»¼ÉAiÀÄgÀÄ »ÃUÉ EzÁÝgÉ JAzÀÄ ¸ÁªÀiÁ¤åÃPÀgÀt -

ªÉÄð£À ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼À®èzÉ ªÀÄÆqÀ£ÀA©PÉUÀ¼ÀÄ,
ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ vÀ¥ÀÄà. UÁæAyPÀ zÀȶ֬ÄAzÀ £ÉÆÃqÀ¯ÁV ªÉÄð£À 4
C¸Ààø±ÀåvÉ, eÁwÃAiÀÄvÉ, ²æêÀÄAvÀgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ §qÀªÀgÀ £ÀqÀÄ«£À
2
20
ºÉýPÉUÀ¼ÀÄ vÀ¥ÀÄà JA§ÄzÀÄ UÁæªÀÄ CzsÀåAiÀÄ£À¢AzÀ w½zÀÄ ¸ÁªÀiÁfPÀ CAvÀgÀ, ¹ÛçÃAiÀÄgÀ PɼÀªÀÄlÖzÀ ¸ÁÜ£À, CwAiÀiÁzÀ
§gÀĪÀÅzÀÄ. ¸ÀAvÁ£À, ¨Á®å«ªÁºÀ, ªÀgz À PÀ uëÀ ,É ¨Á®PÁ«ÄðPÀ EªÉ ªÀÄÄAvÁzÀ
4) «±ÉèõÀuÁvÀäPÀ ¥ÀjPÀ®à£U É ¼À À ¨É¼ª À t À U  U É É ¸ÀºÁAiÀÄ: ¨sÁgÀwÃAiÀÄ )
¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼ÀÄ EA¢UÀÆ UÁæªÀÄUÀ¼À°è PÀAqÀħgÀÄwÛªÉ.
j
UÁæªÄÀ CzsåÀ AiÀÄ£ÀªÅÀ PÉ®ªÀÅ «±ÉÃè µÀuÁvÀäPÀ ¥ÀjPÀ®£
¥Àr¸ÀĪÀ°è ¸ÀºÁAiÀĪÁVzÉ. zÉñÀzÀ £Á£Á ¨sÁUÀUÀ¼À°è PÉëÃvÀæ
à U
É ¼À £
À ÄÀ ß C©üªÈÀ ¢Þ
ÉP (
II. UÁæªÄÀ zÀ DyðPÀ ªÀÄvÀÄÛ PÀȶ ¸ÀA§A¢üvÀ ¸ÀªÄÀ ¸ÉåUÀ¼ÄÀ
1) C¸ÀªÀiÁ£ÀvÉAiÀÄ ºÉZÀѼÀ
CzsÀåAiÀÄ£À £ÀqɸÀ¯ÁVzÉ. F CzsÀåAiÀÄ£ÀUÀ¼ÀÄ ¸ÀܽÃAiÀĪÁV
§zÀ¯ÁªÀuÉAiÀÄ PÉ®ªÀÅ ¥ÀQæ A æ iÉÄUÀ¼À£ÀÄß UÀÄgÀÄw¹ªÉ. GzÁ : ɪ ¢
3) PÀȶ PÉëÃvÀzÃ
2) vÁgÀvÀªÀÄåzÀ ¤ÃwUÀ¼ÀÄ
æ À ¸ÀA¢UÀÝ ¥Àj¹Üw
JªÀ i ï.J¸ï. ²æ à ¤ªÁ¸ï CªÀ g À ¸ÀA¸ÀÌøvÁ£ÀÄPÀgÀt ªÀ Ä vÀ Ä Û
¥Á±ÁÑwåÃPÀgÀt, J£ï ¥À¸ æ ÁzÀ CªÀgÀ PÀÄ®¤ÃPÀgÀt, r.J£ï.
ÀPÀ À
g 4) ªÀåªÀ¸ÁAiÀÄPÉÌ vÀUÀ®ÄªÀ Rað£À ºÉZÀѼÀ ªÀÄvÀÄÛ ¥Àj¸ÀgÀ£Á±À
5) gÁdå¢AzÀ PÀ ¯ Áåt PÁAiÀ Ä ðPÀ æ ª À Ä UÀ ¼ À £ À Ä ß GzÉ Ý Ã±À
ªÀÄdÄAzÁgï CªÀgÀ C¥ï ¸ÀA¸ÀÌøvÁ£ÀÄPÀgt
Áå¸
À , ªÉÄQÌA ªÉÄjAiÀÄmï ¥ÀƪÀðPÀªÁV »A¥ÀqÉAiÀÄĪÀÅzÀÄ

¥£À
CªÀgÀ ¸ÁªÀðwæÃPÀgt À ªÀÄvÀÄÛ ¥ÁæAwÃPÀgt À , gÁ§mïð gÉqï¦üïïØgÀ 6) eÁUÀwÃPÀgt À zÀ ¸Àz à ðÉs ªÀÄvÀÄÛ §AqÀªÁ¼À ±Á»UÀ½AzÀ DUÀĪÀ
«¸ÀøÛ vÀ ¥ÀgAÀ ¥ÀgÉ ªÀÄvÀÄÛ QgÀÄ¥ÀgAÀ ¥ÀgÉ EªÉ ªÀÄÄAvÁzÀ ¥ÀjPÀ®£ à UÉ ¼ À ÄÀ ±ÉÆõÀuÉ
¸ÀªiÀ ÁdzÀ°è PÀAqÀħgÀĪÀ ¥ÀjªÀvð
ç¸ÛÀ G
À £ÉAiÀÄ£ÀÄß «±ÉÃè µÀuÉ ªÀiÁqÀĪÀ°è
¸ÀºÁAiÀÄPÁjAiÀiÁVªÀÉ. F ¢¸ÉAiÀÄ°è J.Dgï. zÉøÁ¬Ä CªÀgÀ
7) ¸ÀAQÃtð ¨ÁåAQAUï ¤AiÀĪÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁA¹ÜPÀ

‘¢ gÀÆgÀ¯ï ¸ÉÆòAiÀiÁ®f E£ï EArAiÀiÁ’ JA§ PÀÈwAiÀÄÄ

±Á ªÀÄÆ®UÀ½AzÀ ¸Á®zÀ PÉÆgÀvÉ
8) ¸ÀºÀPÁj ªÀ®AiÀÄzÀ ªÉÊ¥sÀ®å

ÀªÀ Ád
UÁæªÀÄ CzsÀåAiÀÄ£ÀzÀ°è MAzÀÄ CvÀÄåvÀÛªÀÄ PÀÈwAiÀiÁVzÉ. 9) ¤ÃgÁªÀjUÁV CAvÀdð®zÀ ªÉÄð£À CwAiÀiÁzÀ CªÀ®A§£É
5) UÁæªÄÀ CzsåÀ AiÀÄ£ÀU¼ À ÄÀ ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀÄzsÁgÀuU i É É ¸ÀºÁAiÀÄPÁjAiÀiÁVªÉ: 10) §gÀ¦ÃrvÀ ¥Àz æ ÉñÀUÀ¼À ºÉZÀѼÀ (EªÀÅUÀ½UÉ «ªÀgÀuÉ)
¸
Dgï.PÉ . ªÀ Ä ÄRfðAiÀ Ä ªÀ g À UÁæ ª À Ä Czs À å AiÀ Ä £À ¢ AzÀ
è ¥À±
æ ßÉ -4 PÀ£ÁðlPÀz° À è£À gÉÊvÀgÀ ¸ÀAPÀµÖÀ ¤ªÁgÀuÉ ªÀiÁqÀ®Ä ¸ÀPÁðgÀ

¯Á
«±Éèö¸ÀĪÀÅzÉAzÀgÉ, UÁæªÀĪÀÅ EAzÀÄ J®è §UÉAiÀÄ ZÀZÉðUÀ¼ÀÄ,
AiÉÆÃd£É, §eÉmï, DqÀ½vÁvÀäPÀ PÁAiÀÄðvÀAvÀæ ªÀÄÄAvÁzÀªÅÀ UÀ¼À
PÉÊUÉÆAqÀ EwÛÃa£À PÀª æ ÄÀ UÀ¼£ À ÄÀ ß «ªÀj¹

À f
PÉÃAzÀæ ©AzÀĪÁVzÉ. C®èzÉ UÁæªÀÄ CzsÀåAiÀÄ£ÀUÀ¼ÀÄ ¸ÀªÀiÁd
1) ¸Á® ªÀÄ£Áß ªÀÄvÀÄÛ «£Á¬Äw
2) CvÀå¢üPÀ §rØ zÀgÀ PÁAiÉÄÝ - 2004
q
Àg Á
¸ÀÄzsÁgÀPg À ÄÀ ªÀÄvÀÄÛ EvÀgg À ÄÀ UÁæªÄÀ zÀ ªÉÄÃ¯É vÀªÄÀ ä CzsåÀ AiÀÄ£Àª£ À ÄÀ ß 3) DgÉÆÃUÀå «ªÀiÁ AiÉÆÃd£É
ª
PÉ Ã A¢æ P À j ¹zÁÝgÉ . ªÀ Ä vÀ Ä Û ªÀ i Á»wAiÀ Ä £À Ä ß ¸À A UÀ æ » ¸À Ä ªÀ ° è 4) PÀrªÉÄ §rØzÀgÀzÀ°è ¸Á® ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ

zÁs
vÀ ° è à £À g ÁVzÁÝgÉ . EzÀ j AzÀ UÁæ ª À Ä UÀ ¼ À Ä §zÀ ¯ ÁªÀ u É U É 5) ¥ÀjºÁgÀ ¤ÃqÀĪÀ ¤ÃwAiÀÄ ¥ÀÄ£Àg﫪ÀıÉð
M¼À¥q À ÄÀ wÛª.É »ÃUÉ UÁæªÄÀ CzsåÀ AiÀÄ£ÀªÅÀ ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀÄzsÁgÀuU É É 6) ªÀiÁ»w ¸Ë®¨sÀå
vÀÄA¨Á ¸ÀºÁAiÀÄPÁjAiÀiÁVzÉ. 7) ¨É¼É«ªÀiÁ AiÉÆÃd£É.
¥À±
æ ßÉ -3 ¨sÁgÀwÃAiÀÄ UÁæªÄÀ UÀ¼À ¸ÀªÄÀ ¸ÉåUÀ¼£ À ÄÀ ß «ªÀj¹ 8) ©vÀÛ£É ©ÃdzÀ ªÉÄÃ¯É ¸À©ìr ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ
I. ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀªÄÀ ¸ÉåUÀ¼ÄÀ 9) d¯Á£ÀAiÀÄ£À C©üªÀÈ¢Þ PÁAiÀÄðPÀª æ ÀÄUÀ¼ÀÄ
1) C£ÀPëÀ gÀv:É ¨sÁgÀvz À °À £è À §ºÀÄvÉÃPÀ UÁæ«ÄÃt ¤ªÁ¹UÀ¼ÄÀ EA¢UÀÆ 10) ªÀiÁgÀÄPÀmÉÖ ªÀÄzsÀå¥Àª æ ÉñÀ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ ¥ÀÄ£Àgï «ªÀıÉð.
C£ÀPg ëÀ ¸
À ÜÀ gÁVzÁÝg.É EAvÀºÀ C£ÀPg ëÀ vÀ A
É iÀÄÄ ºÀ®ªÁgÀÄ ¸ÀªÄÀ ¸ÉåU½ À UÉ 11) PÀȶ ¸ÀA±ÉÆÃzsÀ£ÉUÉ DzÀåvÉ
PÁgÀtªÁVzÉ. (EªÀÅUÀ½UÉ ¸ÀAQë¥ÀÛ «ªÀgÀuÉ)

zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg

À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 26
¥Àæ±Éß-5 PÀȶAiÀÄ ¸ÀAPÀµÀÖzÀ ¸À¤ßªÉñÀUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀÄzsÁj¸À®Ä EgÀĪÀ 5) UÁæªÀÄ-£ÀUÀgÀ ªÀ®¸É vÀqÉAiÀÄ®Ä UÁæ«ÄÃt ¥Àz æ ÉñÀUÀ¼À°è
¸À®ºÉU¼ À £À ÄÀ ß ZÀað¹ ±ÉÊPÀëtÂPÀ ¸Ë®¨sÀå ªÀÄvÀÄÛ GzÉÆåÃUÁªÀPÁ±ÀUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀȶָÀĪÀÅzÀÄ
1) DvÀäºÀvÉå §°¥À±ÀÄUÀ½UÉ ¥ÀjºÁgÀ ªÀÄvÀÄÛ PÀȶ DzÁAiÀĪÀ£ÀÄß ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅ.
¥ÀÄ£À±ÉÑÃvÀ£ÀUÉƽ¸ÀĪÀÅzÀÄ. ___________________________________________
2) UÁæªÀÄUÀ¼À°è ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀÄzsÁgÀuÉ PÉÊUÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ. CzsÁåAiÀÄ- 6.
3) ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄ DzsÁjvÀ C©üªÀÈ¢Þ PÁAiÀÄðPÀª æ ÀÄ eÁj. ªÀiÁgÀÄPÀmÖÉ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAªÀº£
À À ªÀåªÀ¸ÜÉ U¼
À ÄÀ
4) C¯ÁàªÀ¢ü ¸Á®zÀ ¸Ë®¨sÀå.
5) PÀrªÉÄ §rØ CxÀªÁ ±ÀÆ£Àå §rØzÀgÀzÀ ¸Á® ¤ÃqÀÄ«PÉAiÀÄ
I. ¸ÀjAiÀiÁzÀ GvÀg
¨sÁUÀ-J
2 5
ºÉZÑÀ¼.À
Û U
À ¼
À £
À ÄÀ ß Dj¹ §gɬÄj.
1. “PÁtzÀ PÉÊ” ªÀÄvÀÄÛ “ªÀÄÄPÀÛ ªÀiÁgÀÄPÀmÖÉ” JA§ ¥ÀjPÀ®à£U
- É ¼À £À ÄÀ ß
6) UÁæ«ÄÃt vÀvÁÌ® AiÉÆÃd£É eÁj.
¥ÀjZÀ¬Ä¹zÀªg À ÄÀ
2 4
§) UÀÄ0
7) ¸Á®gÀ»vÀ ¥ÀjºÁgÀ PÁAiÀÄðPÀª æ ÀÄUÀ¼À eÁj.
C) DåqÀA ¹ävï £Àßgï «ÄqÀð¯ï
8) d¯Á£ÀAiÀÄ£À C©üªÀÈ¢Þ AiÉÆÃd£É. 2
9) ªÀÄ¼É ¤ÃgÀÄ PÉƬÄè£À ¤ªÀiÁðt.
PÀ) D¯ÉáçqÀ UÉïï
j )
qÀ) gÀÆ¥Àlð ªÀÄqÉÆÃðPï
2. zÉÆgÁ¬Ä ªÀiÁgÀÄPÀmÖÉAiÀÄ£ÀÄß CzsåÀ AiÀÄ£À ªÀiÁrzÀªg À ÄÀ
10) PÀȶ vÉÆÃlUÁjPÉUÉ ¥ÉÆæÃvÁìºÀ ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ
C) DåqÀA ¹ävï É ( §) D¯ï¥sq æÉ ï Uɯï
PÀ) UÀÄ£Àßgï «ÄqÀðP
(EªÀÅUÀ½UÉ ¸ÀAQë¥ÀÛ «ªÀgÀuÉ)
¥À±æ ßÉ -6 ¨sÁgÀvz À À UÁæªÄÀ UÀ¼° À è GAmÁzÀ ¥ÀjªÀvð À £ÉU¼À £À ÄÀ ß «ªÀj¹
3. ªÀ®Øð ªÉÊqï ªÉ É
à ¢ ¯ï
¨ï (www) PÀAqÀÄ »rzÀªg
qÀ) eÁdð jlÓgï
À ÄÀ .
C) ªÉÄÊPÉÀ ¯ª
1) PÀȶ¬ÄAzÀ PÀȶAiÉÄÃvÀgÀ ZÀlĪÀnPÉAiÀÄ PÀqÉUÉ M®ªÀÅ.
ï D®ØjZï §) D¯ï¥sÉq æ ï Uɯï
2) fêÀ£ÁzsÁgÀ PÀȶ¬ÄAzÀ ªÁtÂfåÃPÀgÀt PÀȶUÉ DzÀåvÉ.
3) DzsÄÀ ¤PÀ vÀAvÀe æ ÁÕ£z À À ¥ÀjZÀAiÀÄ¢AzÀ GAmÁzÀ ªÀiÁ¥ÁðqÀÄ
ÀP ÄmÉ£ï §UÀð qÀ) nªÀiï ¨ÉgßÀ ¸Àð °Ã
À g
PÀ) eÁ£ïUÀ

4) ªÀÄzsÀåªÀwðUÀ¼À ¤ªÀÄÆð®£É åÁ C)¸ ²æà ªÉAÀ PÀè lªÉPÀÆȵÀlÖÚAªiÀÆÉ ÄåzÀ®Ä ¢£À ¥ÀwPæ AÉ iÀÄ£ÀÄß ¥ÁægAÀ ©ü¹zÀªgÀ ÄÀ .
4. PÀ£ÁðlPÀz°

¥£À §)PÀ) ºÀgÁeÁgÁªÀ

5) ««zsÀ ¸ÀAWÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼À GUÀªÀÄ
iï ªÉÆúÀ£ïgÁAiÀiï
6) UÁæªÀiÁAvÀgÀ ¥ÀæzÉñÀUÀ½AzÀ £ÀUÀgÀ ¥Àz æ ÉñÀUÀ½UÉ ªÀ®¸É
(EªÀÅUÀ½UÉ ¸ÀAQë¥ÀÛ «ªÀgÀuÉ) G ªÄÀ ð£ï ªÉÆÃVèAUï
çÛÀ 6. ªÉqÀÆ) lÖF±ÀªÉégÆÀZzÀÀA®zÀæPÀ«zÁå¸ÁUÀ
¥À± æ ßÉ -7 ¨sÁgÀwÃAiÀÄ £ÀUg À UÀ ¼ À À ¸ÀªÄÀ ¸ÉåUÀ¼£
Á¸
À ÄÀ ß «ªÀj¹
gÀ
£ßÀ qÀ ªÁvÁð ªÁ»¤
1) £ÀUÀgÀ §qÀvÀ£À
d± C) ¸ÀĪÀtð £ÀÆå¸ï §) GzÀAiÀÄ ªÁvÉðUÀ¼ÀÄ
2) PÉƼÀZÉ ¥Àz æ ÉñÀ
3) ¸ÁjUÉ ªÀÄvÀÄÛ ªÁºÀ£À zÀlÖuÉAiÀÄ ¸ÀªÀĸÉå ÀªÀ Á
i PÀ) n« 9
7. ¥ÀĵÀÌgÀ eÁvÉAæ iÀÄÄ £ÀqAÉ iÀÄĪÀ gÁdå.
qÀ) r r ZÀAzÀ£À

4) ªÀ¸Àw ¸ÀªÀĸÉå
è ¸
Á
5) PÀÄrAiÀÄĪÀ ¤Ãj£À ¥ÀÆgÉÊPÉ ªÀÄvÀÄÛ M¼ÀZÀgÀAr ¸ÀªÀĸÉå
¯
C) GvÀÛgÀ ¥Àz
PÀ) ºÀjAiÀiÁuÁ
æ ÉñÀ §) gÁd¸ÁÜ£À
qÀ) ¥ÀAeÁ§

À
(EªÀÅUÀ½UÉ «ªÀgÀuÉ)
f
6) PÉÊUÁjPÁ C¥ÀWÁvÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ gÉÆÃUÀUÀ¼ÀÄ
8. ¨sÁgÀvz À °
À è zÀÆgÀ zÀ±ð À £À ¥ÁægAÀ ¨sª
À ÁzÀ ªÀµð À .
q C) 1960 §) 1920 PÀ) 1959 qÀ) 1979

Àg Á
¥À±
æ ßÉ -8 PÉƼÀZÉ ¥Àz æ ÃÉ ±ÀzÀ ®PÀëtUÀ¼£ À ÄÀ ß «ªÀj¹
ª
1) ²y® ªÀÄvÀÄÛ ªÁ¸ÀPÉÌ AiÉÆÃUÀåªÀ®èzÀ PÀlÖqÀUÀ¼ÀÄ
9. ªÀiÁzsåÀ ªÀÄzÀ zÉÆgÉ JAzÀÄ PÀgAÉ iÀÄ®àqÄÀ ªÀªg À ÄÀ .

zÁs
C) gÀÆ¥Àlð ªÀÄqÉÆÃðPï
2) CwAiÀiÁzÀ d£À¸ÁAzÀv æ É ªÀÄvÀÄÛ EPÀÌmÁÖzÀ ªÀÄ£ÉUÀ¼ÀÄ
§) gÁeÁgÁªÀÄ ªÉÆúÀ£À gÁAiÀiï
3) ªÀÄÆ®¨sÀÆvÀ ¸ËPÀAiÀÄðUÀ¼À PÉÆgÀvÉ
PÀ) £ÉAiÀÄè ¥ÉÆøÀÖªÀiÁå£ï
4) ¸ÁªÀiÁfPÀ ¥Àv æ ÉåÃPÀvÉ (EªÀÅUÀ½UÉ «ªÀgÀuÉ ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ)
qÀ) fÃ£ï §Äræ¯Áqï
¥À± æ ßÉ -9 £ÀUg À zÀ À ¸ÀªÄÀ ¸ÉåUÀ½UÉ ¥ÀjºÁgÀU¼ À £ À ÄÀ ß ¸ÀÆa¹
10. ¸ÀªÄÀ ƺÀ ªÀiÁzsåÀ ªÀĪÀ£ÄÀ ß ¸ÁA¸ÀÌøwPÀ G¢ÝªÄÉ JAzÀÄ PÀgz
É ª
À g
À ÄÀ .
GvÀÛg:À 1) £ÀUÀgÀUÀ¼À ªÀåªÀ¹ÜvÀ ¨É¼ÀªÀtÂUÉ
C) fÃ£ï §Äræ¯Áqï
2) »AzÀĽzÀ ¥Àz æ ÉñÀUÀ¼À°è PÁSÁð£ÉUÀ¼À ¸ÁÜ¥À£É.
§) dVð£ï ºÉçgï ªÀiÁ¸ï
3) GvÀÛªÀÄ ¸ÁjUÉ - ¸Ë®¨sÀå PÀ°à¸ÀĪÀÅzÀÄ
PÀ) gÁ§lð ¥ÀÄlßA
4) ªÀåªÀ¹ÜvÀ ªÀ¸Àw AiÉÆÃd£É eÁj ªÀÄvÀÄÛ PÀrªÉÄ
qÀ) ºÁQð ºÉʪÀÄgï ªÀÄvÀÄÛ CqÉÆãÉÆÃð
Rað£À°è ªÀÄ£É ¤ªÀiÁðt.
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 27
II. DªÀgt
À zÀ°è PÉÆnÖgÄÀ ªÀ ¸ÀjAiÀiÁzÀ GvÀg
Û U
À ¼
À £
À ÄÀ ß Dj §gɬÄj. GvÀÛg:À bÀwÛøÀÎqï gÁdåzÀ §¸ÁÛgÀ f¯ÉèAiÀÄ zÉÆgÁ¬Ä JA§°è
1. _______ gÀªÀgÀÄ mÉ°±Á¦AUï ¥ÀjPÀ®à£ÉAiÀÄ£ÀÄß ªÉÆzÀ®Ä PÀAqÀħgÀĪÀÅzÀÄ.
¥ÀjZÀ¬Ä¹zÀgÀÄ. 8) zÉÆgÁ¬Ä ªÀiÁgÀÄPÀmÖÉAiÀÄ°è ¥Á¯ÉÆμÄÀ îªÀ ¸ÀܽÃAiÀÄ §ÄqÀPl À ÄÖ
2. ¸ÀAªÀzï P˪ÀÄÄ¢ JA§ ¥ÀwPæ ÉAiÀÄ£ÀÄß ¥ÁægÀA©ü¹zÀªÀgÀÄ __. AiÀiÁªÀÅzÀÄ?
3. ªÀÄÄzÀt æ AiÀÄAvÀª
æ À£ÀÄß PÀAqÀÄ»rzÀªÀgÀÄ _______. GvÀÛgÀ : UÉÆAqÀ §ÄqÀPÀlÄÖ
4. ªÀÈvÁÛAvÀ aAvÁªÀÄt JA§ ªÁgÀ¥ÀwPæ É ¥ÁægÀA©ü¹zÀªÀgÀÄ _. 10) ¸ÀªÄÀ ƺÀ ªÀiÁzsåÀ ªÀÄ JAzÀgÃÉ £ÀÄ?
5. PÀ£ÀßqÀzÀ ªÉÆlÖªÉÆzÀ® ¥ÀwPæ É ________
6. “¨Ë°AUï C¯ÉÆÃ£ï” JA§ ¥ÀĸÀÛPÀªÀ£ÀÄß §gÉzÀªÀgÀÄ__
GvÀg Û :À ¹Ã«ÄvÀ ¸ÀªÄÀ AiÀÄzÀ°è ºÉZÄÀ Ñ d£ÀjUÉ ªÀiÁ»wAiÀÄ£ÀÄß vÀ®Ä¦¸ÀĪÀ
¸ÀAªÀºÀ£À ªÀåªÀ¸ÉÜUÉ ¸ÀªÀÄƺÀ ªÀiÁzsÀåªÀÄ J£ÀÄߪÀgÀÄ. 25
7. ¸ÀªÀÄƺÀ ªÀiÁzsÀåªÀÄUÀ¼À ¥Àæ¨sÁªÀªÀ£ÀÄß PÀÈvÀPÀ £ÉÊdvÉ JAzÀÄ 11) ¸ÀªÄÀ ƺÀ ªÀiÁzsåÀ ªÀÄzÀ JgÀqÄÀ ¥ÀPæ ÁgÀU¼ À £À ÄÀ ß w½¹. -
ªÁåSÁ夹zÀªÀgÀÄ ______ GvÀÛg:À 1) ªÀÄÄzÀt æ ªÀiÁzsÀåªÀÄ ªÀÄvÀÄÛ
24
20
[gÁeÁgÁªÀÄ ªÉÆúÀ£ïgÁAiÀiï(2), 2) «zÀÄå£Áä£À ªÀiÁzsÀåªÀÄ
ªÀÄAUÀ¼ÀÆgÀÄ ¸ÀªÀiÁZÁgÀ(5), eÁ£ïUÀÄn£ï §UÀð(3),
12) ¸ÀªÄÀ ƺÀ ªÀiÁzsåÀ ªÀÄUÀ¼À JgÀqÄÀ PÁAiÀÄðUÀ¼£ À ÄÀ ß w½¹
ªÉÄÊPɯï D¯ïrjZï(1), ²æà ªÉAPÀlPÀȵÀÚAiÀÄå(4),
j)
GvÀÛg:À 1) ªÀiÁ»w MzÀV¸ÀĪÀÅzÀÄ 2) ªÀÄ£ÀgÀAd£É ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ
gÁ§mïð ¥ÀÄlßA (6), fÃ£ï §ÄqÀæ¯Áqïð(7)]
III. ºÉÆA¢¹ §gɬÄj. ÉP (
3) ¤gÀAvÀgÀvÉ (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ)

ɪ ¢
13) zÀ Æ gÀ z À ± À ð £À z À d£À ¦ æ à AiÀ Ä vÉ U É PÁgÀ t ªÁzÀ JgÀ q À Ä
1. ¸Á«£À ¸ÀªÉÆäû¤ C) eÁdðjlÓgï(2)
2. ¢ ªÀiÁåPïqÉÆ£Á®ØqÉÊeÉñÀ£ï §) £ÉAiÀiïè ¥ÉÆøÀÖªÀÄ£ï(1)
ªÀĺÁPÁªÀåUÀ¼£ ÃÀ ÄÀ ß ºÉ¸j
À ¹

ÀPÀ À
GvÀÛg:À 1) gÁªÀiÁAiÀÄt ªÀÄvÀÄÛ 2) ªÀĺÁ¨sÁgÀvÀ
D¥sï ¸ÉƸÉÊn
3. DåqÀA ¹ävï PÀ) ¸ÁªÀiÁfPÀ §AqÀªÁ¼À(7)
14) zÀÆgÀz± gÀ ðÀ £À C¼ÀvÉ ©AzÀÄ JAzÀgÃÉ £ÀÄ? CxÀªÁ TRP C£ÀÄß
4. ªÉÄÊPÀ¯ïD¯ïrjÃeï qÀ) ªÀiÁåPïqÉÆãÁ°ÃØPÀgÀt(5)
Áå¸
«¸ÀÛj¹?

¥£À
GvÀÛg:À zÀÆgÀzÀ±Àð£ÀzÀ°è ¥À¸ æ ÁgÀªÁUÀĪÀ PÁAiÀÄðPÀª æ ÀÄUÀ¼À°è AiÀiÁªÀ
5. eÁdðjlÓgï E) ¢ ªÉ®Û D¥sï £ÉõÀ£ïì(3)
PÁAiÀÄðPÀæªÀĪÀ£ÀÄß «ÃPÀëPÀgÀÄ ºÉZÁÑV «ÃPÀëuÉ ªÀiÁqÀÄvÁÛgÉ
6. fÃ£ï §ÄqÀæ¯ÁqÀð F) mÉ° ±Á¦AUï (4)

ç¸ÛÀ G
JA§ÄzÀ£ÄÀ ß C¼ÀvÉ ªÀiÁqÀĪÀ ªÀiÁ¥À£ª À £À ÄÀ ß zÀÆgÀz± À ðÀ £ÀÀ C¼ÀvÉ
7. gÁ§lð ¥ÀÄlßA G) PÀÈvÀPÀ £ÉÊdvÉ (6)
©AzÀÄ (Television Rating Point) J£ÀÄߪÀgÀÄ.
~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~
± Á 15) gÀÆ¥Àlð ªÀÄqÉÆÃðPï gÀªg À ÄÀ ¥ÀwPæ Æ
É ÃzÀåªÀĪÀ£ÄÀ ß AiÀiÁªÀÅzÀgÀ

Ád
IV. PɼÀV£À ¥Àæ±ÉßUÀ½UÉ MAzÀÄ ¥ÀzÀ/ªÁPÀå/JgÀqÀÄ ªÁPÀåUÀ¼À°è ªÉÄÃ¯É ¨É¼¹É zÀgÄÀ ?
GvÀj Û ¹.
ªÀ À
i GvÀg Û :À ¯ÉÊAVPÀv,É C¥ÀgÁzsÀ ªÀÄvÀÄÛ QæÃqÁ «ZÁgÀU½ À UÉ ºÉZÄÀ Ñ ªÀÄ£ÀßuÉ
1) ªÀiÁgÀÄPÀmÖÉAiÀÄ MAzÀÄ ®PÀët w½¹.
¸
è iÁgÀĪÀ ¸ÀܼªÀ ÃÉ ªÀiÁgÀÄPÀm.ÖÉ
¤Ãr G£ÁäzÀPÁj ¥ÀwPæ ÉÆÃzÀåªÀÄzÀ ªÉÄÃ¯É ¥ÀwPæ Á gÀAUÀªÀ£ÀÄß
GvÀÛg:À 1) ªÀ¸ÄÀ U Û ¼
À £
À ÄÀ ß PÉƼÀĪ
2) ªÀiÁgÀÄPÀmÉÖAiÀÄÄ MAzÀ¯
Á
î À ªÀÄvÀÄÛ ªÀ
Ä ªÁtÂdå ZÀlĪÀnPÉ CxÀªÁ
¨É¼É¹zÀgÀÄ.
16) ¸ÁA¸ÀÌøwPÀ G¢ÝªÄÉ JAzÀgÃÉ £ÀÄ?
ªÁå¥ÁgÀªÁVzÉ. (AiÀif
3) ªÀiÁgÀÄPÀmÖÉAiÀÄÄ MAzÀÄq
À ÁªÀÅzÁzÀgÀÆ MAzÀÄ) GvÀÛg:À ªÀÄ£ÀgA À d£É ¤ÃqÀĪÀ ¹¤ªÀiÁUÀ¼ÄÀ , zÀÆgÀz± À ð À £À, gÉÃrAiÉÆ

GvÀÛgÀ: ºËzÀÄ, CzÉÆ À

ª Á ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀA¸ÉÜAiÀiÁVzÉAiÉÄ?
AzÀÄ ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀA¸ÉÜAiÀiÁVzÉ.
EvÁå¢ ¸ÀȶֹzÀ ¸ÀA¸ÀÌøwAiÀÄ ¯Á¨sPÀ Æ É ÃgÀv£
§¼À¹PÉƼÀÄîªÀÅzÀPÉÌ ¸ÁA¸ÀÌøwPÀ G¢ÝªÉÄ J£ÀÄߪÀgÀÄ.
À ª À £À ÄÀ ß G¢ÝªÄÉ zÁgÀgÄÀ

4) “K¶AiÀÄ£ï qÁæ
s
Á gªiÀ Á” UÀAæ xÀzÀ PÀvÈÀ ð AiÀiÁgÀÄ? 17) ¸ÁªÀiÁfPÀ ªÀ®AiÀÄ JAzÀgÃÉ £ÀÄ?
z
GvÀÛg:À UÀÄ£Àßgï «ÄqÀð¯ï
5) ªÀÄÄPÀÛ ªÀiÁgÀÄPÀmÖÉ JAzÀgÃÉ £ÀÄ?
GvÀÛgÀ: dVð£ï ºÉçgï ªÀiÁ¸ï ¥ÀæPÁgÀ “d£À¸ÁªÀiÁ£ÀåjUÉ
¸ÀA§A¢ü¹zÀ «µÀAiÀÄUÀ¼À §UÉÎ ¸ÁªÀðd¤PÀ ZÀZð É AiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ
GvÀÛg:À AiÀiÁªÀÅzÉà ¤§ðAzsÀUÀ½®èzÉ ªÁå¥ÁjUÀ½UÉ ¸ÀA¥ÀÆtð d£Á©ü¥ÁæAiÀÄ gÀƦ¸ÀĪÀÅzÀ£ÄÀ ß ¸ÁªÀiÁfPÀ ªÀ®AiÀÄ” J£ÀߧºÀÄzÀÄ.
¸ÁévÀAvÀæöå ¤ÃqÀĪÀ DyðPÀ ZÀlĪÀnPÉUÉ ªÀÄÄPÀÛ ªÀiÁgÀÄPÀmÉÖ 18) ªÀiÁgÀÄPÀmÖÉ JAzÀgÃÉ £ÀÄ?
J£ÀÄߪÀgÀÄ. GvÀgÛ :À UÁæºPÀ gÀ ÄÀ ªÀÄvÀÄÛ ªÀiÁgÁlUÁgÀgÄÀ AiÀiÁªÀÅzÉà ¥ÀPæ ÁgÀzÀ ªÀ¸ÄÀ U Û ¼À ÄÀ
6) ªÀÄÄPÀÛ ªÀiÁgÀÄPÀmÖÉUÉ EgÀĪÀ ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ ºÉ¸g
À ÄÀ . ªÀÄvÀÄÛ ¸ÉêÉUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀgÀ¸ÀàgÀ «¤ªÀÄAiÀÄ ªÀiÁrPÉƼÀÄîªÀ vÁtPÉÌ
GvÀÛg:À vÀl¸ÀÜ ¤Ãw ªÀiÁgÀÄPÀmÉÖ J£ÀÄߪÀgÀÄ.
7) zÉÆgÁ¬Ä ªÀiÁgÀÄPÀmÖÉ J°è PÀAqÀÄ §gÀÄvÀÛz?É
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 28
19) DåqÀA ¹ävï CªÀgÀ ¥ÀPæ ÁgÀ ªÀiÁgÀÄPÀmÖÉ JAzÀgÃÉ £ÀÄ? 28) ªÉÆlÖªÉÆzÀ®Ä ±ÉÃgÀÄ ªÀiÁgÀÄPÀmÉÖAiÀÄ ªÉÊ»ªÁlªÀ£ÀÄß J°è
GvÀÛg:À “ªÀiÁgÀÄPÀmÉÖAiÀÄÄ DyðPÀ ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀiÁVzÉ. EzÀÄ ªÀåQÛAiÀÄ ¥ÁægAÀ ©ü¸¯ À Á¬ÄvÀÄ?
ºÀtzÀ «¤ªÀÄAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ªÀ媺 À ÁgÀU¼ À À ¤gÀAvÀgÀ ¸Àgt À  PÀªæ ÄÀ UÀ½AzÀ GvÀÛg:À ¥sÁ£ æ ïì zÉñÀzÀ°è
¸ÀȶÖAiÀiÁzÀ ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀiÁVzÉ”. 29) mÉ ° ±Á¦AUï JA§ ¥À j PÀ ® à £ É A iÀ Ä £À Ä ß AiÀ i ÁªÀ ªÀ µ À ð
20) ªÁgÀzÀ ¸ÀAvÉ JAzÀgÃÉ £ÀÄ? ¥ÀjZÀ¬Ä¸À¯Á¬ÄvÀÄ?
GvÀÛg:À ªÁgÀzÀ ¤¢ðµÀÖ ¢£ÀzÀAzÀÄ £ÉgɺÉÆgÉAiÀÄ J¯Áè UÁæªÀĸÀÜgÀÄ GvÀÛgÀ : 1979 gÀ°è
vÀªÀÄä ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß ªÀiÁgÀ®Ä ºÁUÀÆ vÀªÀÄUÉ ¨ÉÃPÁzÀ CUÀvÀå 30) mÉ° ±Á¦AUï JA§ ¥ÀjPÀ®à£AÉ iÀÄ£ÀÄß AiÀiÁgÀÄ ¥ÀjZÀ¬Ä¹zÀgÄÀ ?
ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß PÉÆAqÀÄPÉƼÀî®Ä §AzÀÄ ¸ÉÃgÀĪÀ ¸ÀܼÀPÉÌ ªÁgÀzÀ GvÀÛg:À ªÉÄÊPÀ¯ï D¯ïrjÃeï
25
¸ÀAvÉ CxÀªÁ ºÁvï J£ÀÄߪÀgÀÄ. 31) ªÀiÁåPïqÉÆãÁ°ØÃPÀgt À ¥ÀjPÀ®à£AÉ iÀÄ£ÀÄß ¥ÀjZÀ¬Ä¹zÀªg- À ÄÀ .
21) §¸ÁÛgÀ D¢ªÁ¹ ªÀiÁgÀÄPÀmÖÉ CxÀªÁ zÉÆgÁ¬Ä ¸ÀAvÉAiÀÄ JgÀqÄÀ GvÀÛg:À eÁeïð jlÓgï
24
20
¸ÁªÀiÁfPÀ ¥ÁæªÄÀ ÄRåvÉU¼ À À£ÄÀ ß w½¹. 32) ªÀÄÄzÀt æ AiÀÄAvÀª æ £
À ÄÀ ß ªÉÆzÀ®Ä PÀAqÀÄ»rzÀªg À ÄÀ .
GvÀÛg:À 1. F ªÀiÁgÀÄPÀmA ÖÉ iÀÄ ¨sËwPÀ «£Á帪 À ÅÀ ¸ÀªÄÀ ƺÀzÀ ¸ÁªÀiÁfPÀ GvÀÛg:À eÁ£ï UÀÄn£ï §Uïð (1440gÀ°è)
Kt ±ÉÃæ tÂAiÀÄ ¸ÀAPÉÃvÀªÁVzÉ. )
33) 1849 gÀ°è ¥Áåj¸ï£À°è ªÉÆzÀ® ¨ÁjUÉ ªÁvÁð ¸ÉêÉAiÀÄ£ÀÄß
j
2. d£ÀgÀ ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀA§AzsÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ UÀÄtªÀÄlÖªÀÅ
CªÀgÀÄ JAxÀºÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß ªÀiÁgÁl ªÀiÁqÀÄvÁÛgÉ ªÀÄvÀÄÛ
DgÀA©ü¹zÀªg
ÉP (
À ÄÀ AiÀiÁgÀÄ?
GvÀÛgÀ: ¥Á¯ï dÆ°AiÀĸï jAiÀÄÄlgï
PÉÆAqÀÄPÉƼÀÄîvÁÛgÉ JA§ÄzÀgÀ ªÉÄÃ¯É ¤zsÁðgÀªÁUÀĪÀÅzÀÄ.
22) CUÉÆÃZÀgÀ ªÀiÁgÀÄPÀmÖÉ JAzÀgÃÉ £ÀÄ?
34) ¨sÁgÀvz
GvÀg
À °
ɪ ¢
À è ªÉÆzÀ® ¨ÁjUÉ ¥ÀwPæ AÉ iÀÄ£ÀÄß DgÀA©ü¹zÀªg
Ã
Û :À gÁeÁgÁªÀiï ªÉÆúÀ£ï gÁAiÀiï “¸ÀAªÀzï P˪ÀÄÄ¢” JA§
À ÄÀ AiÀiÁgÀÄ?

GvÀÛg:À ªÀiÁ»w ªÀÄvÀÄÛ vÀAvÀe æ ÁÕ£ÀªÀ£ÀÄß §¼À¹PÉÆAqÀÄ D£ï ¯ÉÊ£ï

ªÀÄÆ®PÀ £ÀqɸÀĪÀ £À«Ã£À (ºÉƸÀ) ±ÉÊ°AiÀÄ ªÀiÁgÀÄPÀmÉÖAiÀÄ£ÀÄß
ÀPÀ À
g ¨ÉAUÁ° ¥ÀwPæ ÉAiÀÄ£ÀÄß 1821 gÀ°è ¥ÁægÀA©ü¹zÀgÀÄ.
35) PÀ£ÁðlPÀz° À è ªÉÆzÀ®Ä ªÀvð À ªÀiÁ£À ¥ÀwPæ AÉ iÀÄ£ÀÄß DgÀA©ü¹zÀªg À ÄÀ
CUÉÆÃZÀgÀ ªÀiÁgÀÄPÀmÉÖ J£ÀÄߪÀgÀÄ. EzÀPÉÌ D£ï ¯ÉÊ£ï ±Á¦AUï
Áå¸ AiÀiÁgÀÄ ?

¥£À
JAvÀ®Æ PÀgÉAiÀÄĪÀgÀÄ. GvÀÛg:À 1843 gÀ°è ºÀgÀªÀÄ£ï ªÉÆVèAUï CªÀgÀÄ “ªÀÄAUÀ¼ÀÆgÀÄ
23) AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ À JgÀqÄÀ D£ÉèöÊ£ï ±Á¦AUï vÁtUÀ¼À£ÀÄß ºÉ¸Àj¹. ¸ÀªÀiÁZÁgÀ” JA§ ¥ÀwPæ ÉAiÀÄ£ÀÄßDgÀA©ü¹zÀgÀÄ.
GvÀÛg:À E. ¨ÉÃ. E£ï, ¦üè¥ÁÌmïð qÁmï. PÁªÀiï, ªÉÄÊ£ÀvÁæ. PÁA,
CªÉÄÃeÁ£ï. PÁªÀiï, ¸ÁߥÀrïï.PÁA (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ ç¸ÛÀ G À JgÀqÄÀ )
36) ¨sÁgÀvz
AiÀiÁgÀÄ?
À ° À è ªÉÆzÀ®Ä gÉÃrAiÉÆà PÉÃAzÀª æ £À ÄÀ ß ¥ÁægAÀ ©ü¹zÀªg À ÄÀ

24) ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀA¥ÀPð À vÁt JAzÀgÃÉ £ÀÄ?

±Á GvÀÛg:À 1920 gÀ°è ºÁåªÀiï ¨ÁåqÀPÁ¹ÖAUï PÀè¨ï zÀªÀgÀÄ gÉÃrAiÉÆÃ

ÀªÀ Ád
GvÀg Û :À ¸ÀªiÀ Á£À D¸ÀQU Û ¼À £À ÄÀ ß ºÉÆA¢gÀĪÀªg À ÆÉ A¢UÉÉ ºÁUÀÆ ¸ÀªiÀ Á£À PÉÃAzÀª æ À£ÀÄß ¥ÁægÀA©ü¹zÀgÀÄ.
jÃwAiÀÄ ZÀlĪÀnPÉUÀ¼À°è vÉÆqÀVgÀĪÀªÀgÉÆA¢UÉ D£ÉèöÊ£ï i 37) AIR C£ÀÄß «¸ÀÛj¹.
ªÀÄÆ®PÀ ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀA§AzsU
è À ¼À £
¸
À ÄÀ ß ¸Áܦ¸ÀĪÀÅzÀPÌÉ ¸ÁªÀiÁfPÀ GvÀÛgÀ: All India Radio
¸ÀA¥ÀPÀð vÁt J£ÀߧºÀÄzÀÄ.
25) ªÀiÁåPïqÉÆãÁ°ØÃPÀgt ¯Á À JAzÀgÃÉ £ÀÄ?
38) ¨sÁgÀvz À ° À è zÀÆgÀz±
C©üªÈÀ ¢Þ PÁAiÀÄðPÀª
À ðÀ £ÀªÅÀ ªÉÆzÀ® ¨ÁjUÉ AiÀiÁªÀ UÁæ«ÄÃt
æ ÄÀ ªÀ£ÄÀ ß ¥À¸æ ÁgÀ ªÀiÁrvÀÄ?
GvÀg À f
Û :À ªÀiÁåPï qÉÆ£Á¯ïØ JA§ ºÉ¸j À £À CªÉÄÃjPÁzÀ PÀA¥À¤AiÉÆAzÀÄ GvÀÛgÀ: PÀ È ¶ zÀ ± À ð £À PÁAiÀ Ä ðPÀ æ ª À Ä ªÀ £ À Ä ß 1959gÀ ° è ¥À æ ¸ ÁgÀ
q
Àg Á
¥sÁ¸ïÖ ¥sÄÀ qï gÉ¸Æ É ÃÖ gÉAmï ªÀÄÆ®PÀ dUÀw£ Û ÁzÀåAvÀ vÀ£ßÀ vÀvU éÀ ¼
À £
À ÄÀ ß ªÀiÁqÀ¯Á¬ÄvÀÄ.
ª
ºÁUÀÆ DºÁgÀ GvÀà£ÀßUÀ¼À£ÀÄß ¥À¸ æ ÁgÀ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀ£ÀÄß ªÀiÁåPï 39) SITE C£ÀÄß «¸ÀÛj¹.

zÁs
qÉÆ£Á°ØÃPÀgÀt JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄĪÀgÀÄ. GvÀÛg:À ¸Él¯ÉÊmï E£Àì÷ÖçPÀë£À¯ï mÉ°«µÀ£ï JPÀì¦jªÉÄAmï (G¥ÀUÀº æ À
26) ¥ÁæaãÀ ¨sÁgÀvz À ° À è gÀ¥ÄÀs Û ªÀiÁqÀÄwÛzÝÀ AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ À MAzÀÄ PÁAiÀÄð ¸ÀÆa zÀÆgÀzÀ±Àð£À ¥ÀA æ iÉÆÃUÀ)
ªÀ¸ÄÀ Ûª£À ÄÀ ß w½¹ 40) DAPRA C£ÀÄß «¸ÀÛj¹.
GvÀÛg:À ºÀwÛ ªÀÄvÀÄÛ gÉõÉä §mÉÖUÀ¼ÀÄ GvÀÛg:À r¥sÉ£ïì CqÁé£ïì j¸ÀZïð ¥ÁæeÉÃPïÖ Keɤì
27) eÁw DzsÁjvÀ ªÁå¥Áj ¸ÀªÄÀ ÄzÁAiÀÄPÉÌ MAzÀÄ GzÁºÀgu À É ¤Ãrj 41) CAvÀeÁð® JAzÀgÃÉ £ÀÄ?
CxÀªÁ AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ ¸ÁA¥ÁæzÁ¬ÄPÀ ªÁå¥Áj GvÀgÛ :À eÁ®UÀ¼À eÁ®vÁtªÀ£ÄÀ ß CAvÀeÁð® J£ÀÄߪÀgÄÀ . (Internet
¸ÀªÄÀ ÄzÁAiÀÄUÀ¼£ À ÄÀ ß ºÉ¸j À ¹. is a Network of many Networks) UÀtPÀAiÀÄAvÀæ ªÀÄvÀÄÛ
GvÀÛg:À vÀ«Ä¼ÀÄ£Ár£À £ÀUÀvÀðPÀgÀÄ, ¥Á¹ðUÀ¼ÀÄ, ªÀiÁªÁðrUÀ¼ÀÄ, ªÀiÁ»w vÀAvÀe æ ÁÕ£ÀzÀ ªÀÄÆ®PÀ eÁUÀwPÀ ªÀÄlÖzÀ°è ¸ÀA¥ÀPÀð
ªÉʱÀågÀÄ, (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ MAzÀÄ/JgÀqÀÄ) ¨É¸ÉAiÀÄĪÀ vÁtªÀ£ÀÄß CAvÀeÁð® J£ÀÄߪÀgÀÄ.
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 29
42) LAN C£ÀÄß «¸ÀÛj¹. ¥À±æ ßÉ -2 ªÀiÁåPïqÉÆðØÃPÀgt À zÀ LzÀÄ ªÀiÁUÀðzÀ²ð vÀvU éÀ ¼
À £À ÄÀ ß «ªÀj¹.
GvÀÛg:À ¯ÉÆÃPÀ¯ï KjAiÀiÁ £ÉléPïð GvÀÛg:À 1) zÀPëÀ vÉ : eÁeïð jlÓgï CªÀgÀ ¥ÀPæ ÁgÀ ªÀiÁåPïqÉÆ£Á¯ïØ
(Local Area Network) JA§ gɸÉÆÖÃgÉAmïUÉ ºÀ¹zÀÄ §gÀĪÀ UÁæºÀPÀ¤UÉ DºÁgÀ
43) SNS C£ÀÄß «¸ÀÛj¹ ¤ÃqÀĪÁUÀ PÀrªÉÄ ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ°è zÀPÀëvɬÄAzÀ
GvÀÛg:À ¸ÉÆòAiÀÄ¯ï £ÉléQðAUï ¸ÉÊmïì PÁAiÀÄð¤ªÀð»¸ÀÄvÀÛzÉ JA¢zÁÝgÉ.
2) «±Áé¸ÁºÀðvÉ: ªÀiÁåPïqÉÆ£Á¯ïØ gÉ¸Æ É ÖÃgÉAmï UÁæºPÀ ¤ À UÉ ¤ÃrzÀ
(Social Networking Sites)
DºÁgÀªÀÅ UÁæºÀPÀ£ÀÄ vÁ£ÀÄ RZÀÄðªÀiÁrzÀ ºÀtPÉÌ PÀrªÉÄ
44) ªÀiÁzsåÀ ªÀÄzÀ zÉÆgÉ JAzÀÄ AiÀiÁgÀ£ÄÀ ß PÀgAÉ iÀÄĪÀgÄÀ ?
¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ°è GvÀÛªÀÄ UÀÄtªÀÄlÖzÀ DºÁgÀªÀ£ÀÄß ¥ÀqÉzÀÄPÉÆAqÉ
25
GvÀÛg:À gÀÄ¥ÉÆÃmïð ªÀÄÄqÉÆÃðPï
45) «zÀÄå£Áä£À ªÀiÁzsåÀ ªÀĪÀÅ eÁUÀwPÀ UÁæªÄÀ (Global Village)
JA§ ¨sÁªÀ£AÉ iÀÄ£ÀÄß ªÀÄÆr¸ÀĪÀÅzÀÄ. EzÀjAzÀ UÁæºPÀ £ - À ÄÀ RZÀÄð

ªÀ£ÄÀ ß ¤«Äð¹zÉ JAzÀªg À ÄÀ AiÀiÁgÀÄ? 24

ªÀiÁrzÀ ºÀt ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀqÉzÀ DºÁgÀ EªÀÅUÀ¼À£ÀÄß ¯ÉPÁÌZÁgÀ

20
ªÀiÁqÀĪÀgÀÄ. PÀrªÉÄ ºÀt ¤Ãr ºÉZÀÄÑ DºÁgÀ ¥ÀqÉzÉ JA§
GvÀÛg:À ªÀiÁµÀð¯ï ªÀiÁåPï ®ÄºÁ£ï ¨sÁªÀ£É ªÀÄÆqÀĪÀÅzÀÄ.
46) ¸ÀªÄÀ ƺÀ ªÀiÁzsåÀ ªÀÄUÀ¼À ¥À¨ æ Ás ªÀª£
À ÄÀ ß PÀÈvÀPÀ £ÉÊdvÉ JAzÀÄ 3) ¥Àª )
æ iÀ Át §zÀÞvÉ ªÀÄvÀÄÛ KPÀgÆ
j
À ¥ÀzÀ ¸ÉêÉ: UÁæºÀPÀgÀÄ dUÀwÛ£À

ÉP (
ªÁåSÁ夹zÀªg À ÄÀ AiÀiÁgÀÄ? AiÀiÁªÀÅzÉà zÉñÀzÀ°è£À ªÀiÁåPïqÉÆãÁ¯ïØ gɸÉÆÖÃgÉAnUÉ ¨sÉÃn
GvÀÛg:À f£ï §Äræ¯Áèqïð ¤ÃrzÀgÀÆ ¥ÀæªÀiÁt§zÀÞ ªÀÄvÀÄÛ KPÀgÀÆ¥ÀzÀ ¸ÉêÉAiÀÄ£ÀÄß
47) AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ À JgÀqÄÀ SÁ¸ÀV F.M gÉÃrAiÉÆÃUÀ¼£
GvÀÛg:À gÉÃrAiÉÆà «Äað, gÉqï J¥sï.JªÀiï, gÉÃrAiÉÆà ¹n
À ÀÄß ºÉ¸j
À ¹ ¥Àqz
ɪ ¢
É ÄÀ PÉƼÀÄîªg
à À ÄÀ . EzÀÄ C°è£À PÁ«ÄðPÀjUÀÆ C£Àé¬Ä¸ÀĪÀÅzÀÄ.
gÉ ¸ É Æ Ö Ã gÉ A n£À M¼ÁAUÀ t «£Áå¸À ªÀ Ä vÀ Ä Û ¨s Á µÉ ¨É à gÉ
(AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ)
~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~
ÀPÀ À
g DVgÀ§ºÀÄzÀÄ DzÀgÉ DºÁgÀ ¥ÀqÉAiÀÄĪÀ «zsÁ£À, £ËPÀgÀgÀ
¸ÀªÀĪÀ¸ÀÛç, mÉç¯ï, ¥ÁåQAUï, £ÀUÀĪÀÄÄRzÀ ¸ÉêÉ. J¯Áè PÀqÉ
¨sÁUÀ-¹ Áå¸ MAzÉà jÃw DVgÀÄvÀÛªÉ. E°è£À ¹§âA¢UÀ¼ÀÄ ºÁåªÀiï§UÀðgï

¥£À
«±Àé«zÁå®AiÀÄzÀ°è vÀgÀ¨ÉÃw ¥ÀqÉAiÀÄÄvÁÛgÉ.
VI.PɼV À £À ¥À± æ ßÉ UÀ½UÉ 15 ªÁPÀåUÀ¼° À è GvÀj Û ¹.
4) ¸ÀéAiÀÄA ZÁ®£ÉAiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ ¤AiÀÄAvÀæt: ªÀiÁåPïqÉÆ£Á¯ïØ

ç¸ÛÀ G
¥À±
æ ßÉ -1 ªÀiÁgÀÄPÀmÖÉAiÀÄ ®PÀëtUÀ¼£ À ÄÀ ß «ªÀj¹ gÉ¸Æ É ÖÃgÉAmï PÀA¥À¤AiÀÄÄ UÀÄtQÌAvÀ ¥ÀjªÀiÁtPÉÌ ºÉa£ Ñ À ªÀÄ£ÀßuÉ
GvÀÛg:À 1) ªÀ¸ÄÀ ÛU¼ À £
À ÄÀ ß PÉƼÀÄîªÀ ªÀÄvÀÄÛ ªÀiÁgÀĪÀ ¸Àܼª À ÃÉ ªÀiÁgÀÄPÀmÖÉ: ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ. E°è PÉ®¸À ªÀiÁqÀĪÀ ¨Át¹UÀgÀÄ PÉÊUÁjPÉUÀ¼À°è£À

±Á
ºÉ¸ÀgÉ ¸ÀÆa¸ÀĪÀAvÉ ªÀiÁgÀÄPÀmÉÖAiÀÄÄ ªÀ¸ÀÄÛ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÉêÉUÀ¼À£ÀÄß C¸É A ©è ªÀ i ÁzÀ j ªÀ Ä vÀ Ä Û gÉ Æ Ã¨É Æ mïUÀ ¼ À jÃwAiÀ Ä °è

ÀªÀ Ád
ªÀiÁgÀĪÀ ªÀÄvÀÄÛ PÉƼÀÄîªÀ ¸ÀܼÀªÁVzÉ. PÁAiÀÄðªÀiÁqÀĪÀgÀÄ.
2) ªÀiÁgÀÄPÀmÖÉ JA§ÄzÀÄ PÉêÀ® ¨sËwPÀ ¥Àz i
æ ÃÉ ±Àª®À è: ªÀiÁgÀÄPÀmÉÖAiÀÄÄ 5) CwAiÀ i ÁzÀ CªÉ Ê ZÁjPÀ v É : ªÉ Ê ZÁjPÀ v É A iÀ Ä ¸É Æ ÃV£À ° è

è ¸
PÉêÀ® MAzÀÄ ¸ÀܼÀ ªÀiÁvÀæ ªÀ®è CzÉÆAzÀÄ UÁæºÀPÀgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ªÀiÁåPïqÉÆ£Á¯ïØ PÀA¥À¤AiÀÄÄ CªÀiÁ£À«ÃAiÀÄ CA±ÀU½ À UÉ ºÉa£ Ñ À

¯Á
ªÀiÁgÁlUÁgÀgÀÄ ¸ÀA¢ü¸ÀĪÀ ¸ÀܼÀªÀÅ DVzÉ. GzÁ: ªÁgÀ ¸ÀAvÉ.
3) ªÀiÁgÀÄPÀmÉÖAiÀÄÄ MAzÀÄ jÃwAiÀÄ ªÁå¥ÁgÀ CxÀªÁ ªÁtÂdå
ªÀÄ£ÀßuÉ ¤ÃqÀÄwÛzÉ. EAvÀºÀ CªÉÊZÁjPÀvÉ, CªÀiÁ£À«ÃAiÀÄvÉ,
ªÀÄvÀÄÛ gÀº¸ À åÀ xð
À ªÀÅ HlzÀ vÀmU ÖÉ É ¸ÉÃ¥ÀðqÉAiÀiÁUÀÄwÛz.É CAvÉAiÉÄÃ
À f
ZÀlĪÀnPÉAiÀiÁVzÉ. ªÀiÁgÀÄPÀmÖÉAiÀÄÄ ¤¢ðµÀÖ ¸Àܼz À °À è £ÀqA
É iÀÄĪÀ ¸ÀªÀiÁd±Á¸ÀÛçdÕ£ÁzÀ ªÀiÁPïì ªÉçgï£ÀAvÉ eÁeïð jlÓgï
q
Àg Á
MAzÀÄ §UÉAiÀÄ ªÁå¥ÁgÀ CxÀªÁ ªÁtÂdå ZÀlĪÀnPÉAiÀiÁVzÉ. PÀÆqÁ ªÉÊZÁjPÀvÉ CwAiÀiÁzÀ ©üÃPÀgÀvÉ JA§ C©ü¥ÁæAiÀÄ
ª
ªÀiÁgÀÄPÀmÉÖAiÀÄ°è ¹zÀÞ GqÀÄ¥ÀÄ, ¢£À§¼ÀPÉ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ, PÁgÀÄ, w½¹zÁÝ£.É EzÀÄ ªÉÊZÁjPÀvÉ E®èzÀ ¸Àgt À A  iÀÄ£ÀÄß ºÀÄlÄÖºÁPÀÄvÀz Û .É

zÁs
»ÃUÉ C¸ÀASÁåvÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ ºÀtPÁÌV «¤ªÀÄAiÀÄUÉƼÀÄîvÀÛªÉ. EAvÀºÀ ¥ÀQæ AiÉÄAiÀÄ£ÀÄß ªÉÊZÁjPÀvA É iÀÄ CwAiÀiÁzÀ CªÉÊZÁjPÀvÉ
4) ªÀiÁgÀÄPÀmÖAÉ iÀÄÄ DyðPÀ ZÀlĪÀnPÉU¼ À À ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀA¸ÉÜU¼ À À JAzÀÄ ¥ÀjUÀt¹zÁÝ£É. EAvÀºÀ ¹Üw D¯ÉÆÃZÀ£ÉUÀ¼ÀÄ ¥Àj¸ÀgÀ
¸À ª À Ä UÀ æ avÀ æ t ªÀ £ À Ä ß M¼À U É Æ ArzÉ : «±Á® CxÀ ð zÀ ° è ªÀÄvÀÄÛ DgÉÆÃUÀåPÉÌ ºÁ¤ GAlÄ ªÀiÁqÀÄvÀÛªÉ.
ªÀiÁgÀÄPÀmÉÖAiÀÄÄ MAzÀÄ DyðPÀ ZÀlĪÀnPÉAiÉÄAzÀÄ PÀgÉzÀgÀÄ ¥À±
æ ßÉ -3 ¸ÀªÄÀ ƺÀ ªÀiÁzsåÀ ªÀÄUÀ¼À ¥ÀPæ ÁgÀU¼ À £
À ÄÀ ß «ªÀj¹
CzÀÄ PÉêÀ® DyðPÀ ZÀlĪÀnPÉAiÀiÁVgÀzÉ. ¸ÀA§AzsÀUÀ¼À£ÀÄß (1) ªÀÄÄzÀt æ ªÀiÁzsåÀ ªÀÄUÀ¼ÄÀ a) ¢£À¥ÀwPæ ÉUÀ¼ÀÄ
¨É¸ÉAiÀÄĪÀ, ªÀÄ£ÉÆÃgÀAd£É ¤ÃqÀĪÀ, ºÀgÀmÉAiÀÄ vÁtªÀÅ b) ªÁgÀ¥ÀwPæ ÉUÀ¼ÀÄ
DVgÀĪÀÅzÀjAzÀ EvÀgÀ ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼ÀAvÉ ªÀiÁgÀÄPÀmÉÖAiÀÄÄ MAzÀÄ d) ªÀiÁ¹PÀ ¥ÀwPæ ÉUÀ¼ÀÄ
¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀA¸ÉÜAiÀiÁVzÉ. e) ¤AiÀÄvÀPÁ°PÉUÀ¼ÀÄ
f) ¥ÀĸÀÛPÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅ
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸À (2)P«zÀ g
À À ªÉÄå£Áä
âPÉ£À ªÀ(j)iÁzsåÀ ªÀÄUÀ¼ÄÀ
2024-25 30
 a) gÉÃrAiÉÆà ªÀiÁ»w ¥ÀqÉzÀÄ gÁµÀÖç¥ÉæêÀÄ ¨É¼É¹PÉƼÀî®Ä ªÀiÁzsÀåªÀÄUÀ¼ÀÄ
b) zÀÆgÀzÀ±Àð£À ¸ÀºÁAiÀÄPÁjAiÀiÁzÀªÀÅ.
c) CAvÀeÁð® ¥À±
æ ßÉ -5 zÀÆgÀz± À ðÀ £ÀzÀ n.Dgï.¦. ºÉZѼ À PÀ ÌÉ PÁgÀtªÁzÀ ¸ÀAUÀwUÀ¼£ À ÄÀ ß
d) ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀA¥ÀPÀð eÁ®UÀ¼ÀÄ (¥sɸï§ÄPï, ªÁlì¥ï «ªÀj¹
nélgï ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅ) (EªÀÅUÀ½UÉ ¸ÀAQë¥ÀÛ «ªÀgÀuÉ) a) QæÃqÁ ¸ÀÄ¢ÝUÀ¼ÀÄ
¥À±
æ ßÉ -4 ¸ÀªÄÀ ƺÀ ªÀiÁzsåÀ ªÀÄUÀ¼À PÁAiÀÄðUÀ¼£ À ÄÀ ß ZÀað¹. b) gÁdQÃAiÀÄ ¸ÀÄ¢ÝUÀ¼ÀÄ
GvÀÛg:À 1) ªÀiÁ»wAiÀÄ£ÀÄß MzÀV¸ÀĪÀÅzÀÄ : ¸ÀªÀÄƺÀ ªÀiÁzsÀåªÀÄUÀ¼ÀÄ c) C¥ÀgÁzsÀ ªÀÄvÀÄÛ »A¸ÉAiÀÄ ¸ÀÄ¢ÝUÀ¼ÀÄ
gÁdQÃAiÀ Ä , Qæ à qÉ , ªÀ Ä £À g À A d£É , ºÀ ª ÁªÀ i Á£À ªÀ g À ¢ , d) ªÀtðgÀAfvÀ ¸ÀÄ¢ÝUÀ¼ÀÄ
25
±ÉÃgÀĪÀiÁgÀÄPÀmÉÖ, ªÀåQÛUÀvÀ ¸ÀÄ¢ÝUÀ¼ÀÄ, ¥ÀZ æ À°vÀ WÀl£ÉUÀ¼ÀÄ EªÉ e) ¥ËgÁtÂPÀ ªÀÄvÀÄÛ ¨sÀQÛ ¥Àz æ sÁ£À PÁAiÀÄðPÀª -
æ ÀÄUÀ¼À ¥À¸ æ ÁgÀ
ªÀÄÄAvÁzÀªÅÀ UÀ¼À §UÉUÉ ¤gÀAvÀgª À ÁV ªÀiÁ»wAiÀÄ£ÀÄß MzÀV¸ÀÄvÀª Û .É ¥Àæ±Éß-6 ¥ÀĵÀÌgï ªÁ¶ðPÀ ªÉÄüÀ (eÁvÉæ) PÀÄjvÀÄ MAzÀÄ n¥ÀàtÂ
24
20
2) ¸ÀªÀÄ£ÀéAiÀÄvÉAiÀÄ£ÀÄß vÀgÀĪÀÅzÀÄ: ¸À ª À Ä ÆºÀ ªÀ i Ázs À å ªÀ Ä UÀ ¼ À Ä §gɬÄj
ªÀiÁ»wAiÀÄ£ÀÄß MzÀV¸ÀĪÀÅzÀgÀ eÉÆvÉUÉ ¸ÁªÀiÁfPÀ ¤AiÀĪÀÄUÀ¼£ À ÄÀ ß GvÀÛg:À ¥ÀĵÀÌgï ªÁ¶ðPÀ ªÉÄüÀ (eÁvÉ)æ :
gÀƦ¸À®Ä ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄPÀ̼À GvÀÛªÀÄ ¸ÁªÀiÁfÃPÀgÀt PÁAiÀÄðzÀ°è
j)
* ¥ÀĵÀÌgï ªÁ¶ðPÀ ªÉÄüÀªÅÀ / eÁvÉAæ iÀÄÄ «±Àz é À CvÀåAvÀ zÉÆqÀz Ø ÁzÀ
CvÀåAvÀ ¥Àz æ sÁ£À ¥ÁvÀæ ªÀ»¸ÀÄvÀÛªÉ. D ªÀÄÆ®PÀ ¸ÀªÀiÁdzÀ°è
¸ÀªÀÄ£ÀéAiÀÄvÉAiÀÄ£ÀÄß vÀgÀÄvÀÛªÉ. ÉP (
MAmÉ ªÀÄvÀÄÛ eÁ£ÀĪÁgÀÄUÀ¼À eÁvÉA
* eÁvÉæAiÀÄ°è £ÀqÉAiÀÄĪÀ «±ÉõÀ ¸À¤ßªÉñÀUÀ¼À£ÀÄß «ÃQë¸À®Ä
æ iÀiÁVzÉ.

3) ¤gÀAvÀgv À AÉ iÀÄ£ÀÄß PÁAiÀÄÄÝPÆ É ¼ÀÄîªÅÀ zÀÄ : ªÀiÁzsåÀ ªÄÀ UÀ¼ÄÀ ¸ÀA¸ÀÌøwAiÀÄ£ÀÄß

MAzÀÄ vÀ¯ÉªÀiÁj¤AzÀ ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ vÀ¯É ªÀiÁjUÉ ¤gÀAvÀgÀªÁV
¸Á«gÁgÀÄ ¥Àª
ɪ ¢
à æ Á¹UÀgÀÄ DUÀ«Ä¸ÀĪÀgÀÄ.
* gÁd¸ÁÜ£À gÁdåzÀ ¥ÀĵÀÌgï ¸ÀgÉÆêÀgÀzÀ zÀAqÉAiÀÄ ªÉÄÃ¯É F
¸ÁV¸ÀÄvÀÛªÉ. eÉÆvÉUÉ ¸ÁªÀiÁfPÀ ªÀiË®åUÀ¼ÁzÀ ¸ÀvÀå, ¥ÉÃæ ªÀÄ,
¸ÁévÀAvÀöæ å, ¸ÀªÀiÁ£ÀvÉ EªÉ ªÀÄÄAvÁzÀ ªÀiË®åUÀ¼À gÀPÀëuÉAiÀÄ°è
ÀPÀ À
g eÁvÉA æ iÀÄÄ dgÀÄUÀĪÀÅzÀÄ. ªÀÄvÀÄÛ MAmÉ, zÀ£À ªÀÄÄAvÁzÀ ¥ÁætU
ªÀiÁgÁl, MAmÉ NlzÀÀ ¸Ààzð És , ¸ÀAVÃvÀ ¸Ààzð És , «ÄÃ¸É ¥Àz æ ±À ð
 ¼
À £À
À À

ªÀiÁzsåÀ ªÄÀ UÀ¼ÄÀ ¥Àª æ ÄÀ ÄR ¥ÁvÀæ ªÀ»¸ÀÄvÀª

Áå¸
Û .É D ªÀÄÆ®PÀ ¸ÁªÀiÁfPÀ F eÁvÉA æ iÀÄ «±ÉõÀ DPÀµÀðuÉUÀ¼ÁVªÉ.

¥£À
¥ÀU
æ ÀwUÉ ¸ÀºÁAiÀÄPÁjAiÀiÁVªÉ. * ¥ÀĵÀÌgï ªÁ¶ðPÀ ªÉÄüÀ/ eÁvÉæAiÀÄÄ PÁwðPÀ ªÀiÁ¸ÀzÀ
4) ªÀÄ£ÀgÀAd£É ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ: ªÀiÁzsÀåªÀÄUÀ¼ÀÄ d£À ¸ÁªÀiÁ£ÀåjUÉ KPÁzÀ²¬ÄAzÀ ¥ÀÆtÂðªÉÄ(ºÀÄtÂÚªÉÄ)AiÀĪÀgÉUÉ LzÀÄ ¢£ÀUÀ¼À
ªÀÄ£ÀgÀAd£É MzÀV¸ÀÄvÀÛªÉ. ¤gÀAvÀgÀ PÁAiÀÄðUÀ¼À°è vÉÆqÀV
¸ÁªÀiÁfPÀ MvÀq Û ¢À AzÀ ªÀÄÄPÀg Û ÁUÀ®Ä ªÀÄ£ÀgA ç¸ÛÀ G
À d£É CUÀvåÀ , EAvÀºÀ
PÁ® £ÀqÉAiÀÄĪÀÅzÀÄ.
* ¥À Æ t ð ªÉ Ä (ºÀ Ä tÂ Ú ª É Ä )AiÀ Ä ¢£À z À A zÀ Ä §æ º À ä £ À Ä ¥À Ä µÀ Ì g ï
ªÀÄ£ÀgÀAd£ÉAiÀÄ£ÀÄß ªÀiÁzsÀåªÀÄUÀ½AzÀ ¥ÀqÉAiÀÄĪÀgÀÄ.
±Á ¸ÀgÉÆêÀgÀzÀ°è ¸ÁߣÀ ªÀiÁrzÀ£ÀÄ JA§ £ÀA©PÉ EzÉ. F

ÀªÀ Ád
5) PÉÆÃæ rüÃPÀgt À PÁAiÀÄð: ªÀiÁzsåÀ ªÄÀ UÀ¼ÄÀ ¸ÀªiÀ ÁdzÀ GzÉÝñÀU¼ À £À ÄÀ ß £ÀA©PɬÄAzÀ C¥ÁgÀ ¸ÀASÉåAiÀÄ ¨sÀPÀÛgÀÄ ¥À«vÀæ ¸ÁߣÀ ªÀiÁr
PÉÆÃæ rüPÀj¸ÀĪÀ°è ¥Àª i
æ ÀÄÄR ¥ÁvÀæ ªÀ»¸ÀÄvÀÛªÉ. DyðPÀ ¥ÀU æ Àw, ¥ÀĤÃvÀgÁUÀĪÀgÀÄ.

è ¸
zsÁ«ÄðPÀ «ZÁgÀUÀ¼À «¤ªÀÄAiÀÄ AiÀÄÄzÀÞPÁ®zÀ ¸À¤ßªÉñÀzÀ°è * F jÃwAiÀÄ DyðPÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁªÀiÁfPÀ ªÀĺÀvª éÀ £ À ÄÀ ß ºÉÆA¢gÀĪÀ

¸ÀºÁAiÀÄPÁjAiÀiÁVªÉ. ¯Á
±ÁAw ¸ËºÁzÀðvÉ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀºÀPÁgÀPÉÌ ªÀiÁzsÀåªÀÄUÀ¼ÀÄ vÀÄA¨Á eÁvÉU æ ¼À ÄÀ PÀ£ÁðlPÀzÀ ¨ÉÃgÉ ¨ÉÃgÉ ¨sÁUÀz°
zsÁgÀªÁqÀ f¯ÉèAiÀÄ £ÀªÀ®UÀÄAzÀ vÁ®ÆQ£À AiÀĪÀÄ£ÀÆgÀ eÁvÉ,æ
À è dgÀÄUÀÄvÀª Û .É GzÁ:

À f
6) ¸ÀªiÀ Ád ¸ÀÄzsÁgÀuAÉ iÀÄ£ÀÄß ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ: ªÀiÁzsÀåªÀÄUÀ¼ÀÄ ¸ÀªÀiÁd ¨ÁUÀ®PÉÆÃmÉ f¯ÉèAiÀÄ ¨ÁzÁ«Ä §£À±A À PÀj eÁvÉ,æ ¨ÉAUÀ¼Æ À j£À
q
Àg Á
¸ÀÄzsÁgÀuÉ ªÀÄvÀÄÛ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ºÉÆÃgÁlzÀ°è UÀt¤ÃAiÀÄ PÀqPèÉ Á¬Ä ¥ÀjµÉ, £ÁAiÀÄPÀ£º À n À AÖ iÀÄ w¥Ég à ÄÀ zÀ¸æ Áé«Ä eÁvÉ,æ §¼Áîj
ª
¥ÁvÀæªÀ»¹ªÉ. ¸ÁévÀAvÀæöå £ÀAvÀgÀzÀ CªÀ¢üAiÀÄ°è ¸ÀªÀÄƺÀ f¯Éè ºÉƼÀ®zÀ°è dgÀÄUÀĪÀ ªÉÄʯÁgÀ eÁvÉ,æ PÉÆïÁgÀzÀ CAvÀgÀ

zÁs
ªÀ i Ázs À å ªÀ Ä UÀ ¼ À Ä gÁµÀ Ö ç ¤ªÀ i ÁðtzÀ ° è vÀ ª À Ä ä £ À Ä ß vÁªÉ à UÀAUÉ eÁvÉ,æ PÉÆqÀV£À ¨sÁUÀªÀÄAqÀ®zÀ PÁªÉÃj wÃxÉÆÃðzÀãªÀ
vÉÆqÀV¹PÉÆAqÀÄ §ºÀÄ¥Á®Ä d£ÀgÀ zsÀé¤AiÀiÁV ªÀÄvÀÄÛ gÁµÀÖç EªÉ ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅ ¥Àª æ ÀÄÄRªÁVªÉ.
¤ªÀiÁðtzÀ°è ¥Àz æ sÁ£À ¥ÁvÀæ ªÀ»¹zÀªÀÅ. ¥À±æ ßÉ -7 zÉÆgÁ¬Ä §ÄqÀPl À ÄÖ ªÀiÁgÀÄPÀmÖÉAiÀÄ gÀZ£ À É PÀÄjvÀÄ n¥ÀàtÂ
7) gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¥Àe æ ÕÉ ªÀÄÆr¸ÀĪÀÅzÀÄ: 18 ªÀÄvÀÄÛ 19£Éà ±ÀvÀªÀiÁ£ÀzÀ°è §gɬÄj
¸ÁjUÉ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀA¥ÀPÀð PÉëÃvÀU æ À¼À°è UÀt¤ÃAiÀÄ ¥ÀjªÀvÀð£ÉUÀ¼ÀÄ GvÀÛg:À * D¯ï¥sÉq æ ïUɯï JA§ ªÀiÁ£ÀªÀ ±Á¸ÀÛçdÕ£ÀÄ 1982 gÀ°è
PÁt¹PÉÆAqÀªÀÅ EAvÀºÀ ¥ÀjªÀvÀð£ÉUÀ¼ÀÄ d£À¸ÁªÀiÁ£ÀåjUÉ zÉÆÃgÁ¬Ä ªÀiÁgÀÄPÀmÉÖAiÀÄ£ÀÄß CzsÀåAiÀÄ£À ªÀiÁrzÀ£ÀÄ.
vÀ®Ä¦¸ÀĪÀ°è ªÀiÁzsÀåªÀÄUÀ¼À ¸ÉÃªÉ DUÁzsÀªÁzÀÄzÀÄ. zÉñÀzÀ * EªÀgÀ ¥ÀPæ ÁgÀ zÉÆÃgÁ¬Ä ¸ÀAvÉ DyðPÀ PÁAiÀÄðUÀ½VAvÀ
¨ÉÃgÉ ¨ÉÃgÉ ¨sÁUÀUÀ¼À°è ªÁ¹¸ÀĪÀ d£ÀgÀÄ ¢£À¥ÀwæPÉUÀ¼À£ÀÄß ºÉZÁÑV ¸ÁªÀiÁfPÀ ªÀĺÀvÀéªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ.
NzÀĪÀÅzÀgÀ ªÀÄÆ®PÀ zÉñÀz° À è GAmÁzÀ §zÀ¯ÁªÀuA É iÀÄ §UÉUÉ
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 31
* EzÀÄ bÀwÛøÀUq À À gÁdåzÀ §¸ÁÛgï f¯ÉèAiÀÄ zÉÆÃgÁ¬Ä JA§°è 6. ¸ÀéUËgÀªÀ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½AiÀÄ£ÀÄß DgÀA©ü¹zÀªg À ÄÀ .
¥Àwæ ±ÀÄPÀªæ ÁgÀ £ÀqÉAiÀÄĪÀÅzÀÄ. C) eÉÆåÃw ¨Á ¥sÀįÉÃ
* UÉÆAqÀ §ÄqÀPÀlÄÖUÀ¼ÀÄ F ¸ÀAvÉAiÀÄ°è ºÉaÑ£À ¸ÀASÉåAiÀÄ°è §) ªÀĺÁvÁä UÁA¢üÃf
¨sÁUÀªÀ»¸ÀĪÀgÀÄ. PÀ) ¹.J£ï. CuÁÚzÉÆgÉ
* F ªÀiÁgÀÄPÀmÖA É iÀÄÄ ««zsÀ ±ÉÃæ tÂU¼
À À ºÁUÀÆ «©ü£ßÀ ¸ÀªÄÀ ƺÀU¼ À À qÀ) ¥ÉjAiÀiÁgï E. «. gÁªÀĸÁé«Ä £ÁAiÀÄÌgï
CAvÀ¸ÀÛ£ÀÄß ¸ÀAPÉÃw¸ÀĪÀÅzÀÄ. 7. ¸ÀvåÀ ±ÉÆÃzsÀPÀ ¸ÀªiÀ ÁdzÀ ¸ÁÜ¥PÀ g À ÄÀ .
* F ªÀiÁgÀÄPÀmÉÖAiÀÄÄ ZÀvÀĨsÀÄðeÁPÀÈwAiÀÄ MAzÀÄ £ÀÆgÀÄ UÀd C) ©. Dgï. CA¨ÉÃqÀÌgï §) ¸ÁºÀÆ ªÀĺÁgÁd
«¹ÛçÃtðªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀÅzÀÄ. (MAzÀÄ UÀd=ªÀÄÆgÀÄ ¥ÀÄmï) PÀ) eÉÆåÃw ¨Á ¥ÀįÉÃ
25
qÀ) §¸ÀªÉñÀégÀgÀÄ
* F ªÀiÁgÀÄPÀmÖA É iÀÄ°è ²æêÀÄAvÀ ªÀÄvÀÄÛ G£ÀßvÀ CAvÀ¹£ Û À gÀd¥ÀÆvÀ 8. MAzÀÄ eÁw, MAzÀÄ zsª -
À ÄÀ ð, M§â zÉêÀgÄÀ JA§ WÉÆõÀuÉ
ªÁå¥ÁjUÀ¼ÄÀ ºÁUÀÆ ªÀÄzsåÀ ªÀÄ ±ÉÃæ tÂAiÀÄ ¸ÀܽÃAiÀÄ ªÁå¥ÁgÀ¸ÜÀ gÄÀ ªÀiÁrzÀªg À ÄÀ .
24
20
PÉÃAzÀæ ªÀ®AiÀÄzÀ°è ªÀiÁgÁl ªÀiÁqÀÄvÁÛgÉ. C) §¸ÀªÉñÀégÀgÀÄ §) ²æÃ. £ÁgÁAiÀÄt UÀÄgÀÄ
* D¢ªÁ¹ ªÀiÁgÁlUÁgÀgÄÀ , ºÀtÄÚ vÀgPÀ Áj ªÀiÁgÀĪÀªg À ÄÀ ºÉÆgÀ PÀ) ©.±ÁåªÀĸÀÄAzÀgÀ qÀ) ¥ÉjAiÀiÁgï gÁªÀĸÁé«Ä £ÁAiÀÄÌgï
ªÀ®AiÀÄzÀ°è ªÀiÁgÁl ªÀiÁqÀÄvÁÛgÉ. 9. ±ÀÄ¢Þà DAzÉÆî£Àª£
j) À ÄÀ ß ¥ÁægAÀ ©ü¹zÀªg À ÄÀ .
* D¢ªÁ¹UÀ¼ÄÀ ªÀÄvÀÄÛ D¢ªÁ¹AiÉÄÃvÀgg À À £ÀqÄÀ «£À ¸ÀA§AzsU
eÁw eÁwUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À ¸ÀA§AzsÀQÌAvÀ ©ü£ÀߪÁVgÀÄvÀÛªÉ.
À ¼ À ÄÀ
ÉP (
C) ²æÃ. £ÁgÁAiÀÄt UÀÄgÀÄ
PÀ) zÀAiÀiÁ£ÀAzÀ ¸Àg¸ À éÀw
§) §¸ÀªÉñÀégÀgÀÄ
qÀ) ©.Dgï. CA¨ÉÃqÀÌgÀ
* ªÀiÁgÀÄPÀmÉÖAiÀÄ ¢£À (±ÀÄPÀª æ ÁgÀ) zÉÆÃgÁ¬Ä ¸ÀAvÉAiÀÄ avÀt
ºÁUÀÆ zÀȱÀå ©ü£ÀߪÁVgÀÄvÀÛzÉ G½zÀ ¢£À CzÀÄ ¤dð£À
æ
C) ©. §¸Àª° ɪ ¢
10. PÀ£ßÀ qÀ ¸Á»vÀåªÀ£ÄÀ ß “§Æ¸Á ¸Á»vÀå” JAzÀÄ PÀgz
à À AUÀ¥àÀ §) ©.PÀȵÀÚ¥Àà
É ªÀ g
À ÄÀ .

¥Àz æ ÉñÀªÁVgÀĪÀÅzÀÄ.
gÀ À
PÀ) ºÉZï.J¸ï. gÀÄzÀ¥ æ Àà qÀ) ©.±ÁåªÀĸÀÄAzÀgÀ
________________________________________ Àå
¸ P
11. ¸Àw ¤µÉÃzsÀ PÁAiÉÄÝ eÁjUÉ §AzÀ ªÀµð À .

À¥ Á
CzsÁåAiÀÄ - 7 C) 1929 §) 1939 PÀ) 1829 qÀ) 1839
¸ÁªÀiÁfPÀ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½ £12. ©üêÀĸÉãÁ ¸ÀAWÀl£É ¥ÁægAÀ ¨sª
C) 1970 §) 1870 PÀ) 1960 qÀ) 1950
À ÁzÀ ªÀµð À .

ç¸ÛÀ G
¨sÁUÀ-J ~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~
I. ¸ÀjAiÀiÁzÀ GvÀÛgª À £
À ÄÀ ß Dj¹ §gɬÄj.
À è ¸ÁªÀiÁfPÀ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½UÀ¼ÄÀ ” JA§ PÀÈwAiÀÄ£ÀÄß Á II. DªÀgtÀ zÀ°è PÉÆnÖgÄÀ ªÀ ¸ÀjAiÀiÁzÀ GvÀÛgUÀ ¼
À £
À ÄÀ ß Dj¹ §gɬÄj.
1. “¨sÁgÀvzÀ °
C) PÁåxÉÆð£ï UËªï §) ©¦£ï ZÀAzÀ
d ±æ §gÉzª À gÀ ÄÀ .
1) ¨sÁgÀvÀzÀ ¸ÁévÀAvÀöæ å ¸ÀAUÁæªÀĪÀ£ÀÄß MAzÀÄ ¸ÁªÀiÁfPÀ ZÀ¼ÀĪÀ½
PÀ) JA.J¸ï.J. gÁªï ÀªÀ ÁPæ Á±À £ÁgÁAiÀÄt 2. PÁUÉ
qÀ) dAiÀÄi¥À JAzÀÄ «±Éèö¹zÀªÀgÀÄ __________.

¸
2. PÁæAwPÁj ZÀ¼ÄÀ ªÀ½UÀ¼ÄÀ ¸ÀªiÀ ÁdzÀ°è AiÀiÁªÀ jÃw PÀAqÀÄ §gÀÄvÀª Û ?É
è ¸ÀAWÀµðÀ ªÀÄvÀÄÛ »A¸ÁZÁgÀ ºÉÆÃgÁlªÁVzÉ.
ÆÃqÀÄ ¸ÀvÁåUÀæºÀªÀÅ __________ ºÀQÌUÁV £ÀqÉzÀ
C) ¦æÃw-¸ÀAvÉÆõÀ Á
§)
æ É ¯qÀ) ¸ËºÁzÀðvÉ 3. PÀ£ÁðlPÀ gÁdå gÉÉÊvÀ ¸ÀAWÀ ¸ÁÜ¥À£ÉAiÀiÁzÀ ªÀµÀð _____.
PÀ) ±ÁAvÀvÉ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀÄUÀv
3. d£ÀvÁ «¥ÀèªU À ÄÀ JAzÀgÀ ,É
À ¼
f 4. PÀ £ ÁðlPÀ gÁdå gÉ Ê vÀ ¸À A WÀ z À ªÉ Æ zÀ ® Czs À å PÀ ë g ÁV
C) ¨sÀAiÉÆÃvÁàzÀPÀ Á¥Àq
DAiÉÄÌAiÀiÁzÀªÀgÀÄ ____________.
w
æ ÃPÁgÀUÀ¼ÀÄ
§) zsÁ«ÄðPÀ ZÀª
g À ¼ÀĪÀ½UÀ¼ÀÄ 5. ____________ DAiÉ Æ ÃUÀ ª À Å ¥À æ e Á«ÄvÀ æ ªÀ Ä AqÀ ½ AiÀ Ä
sz ¤µÀ× zsÀgÉÆÃqÉUÀ¼ÀÄ
PÀ) ¸ÀªÀiÁdÁ
¨ÉÃrPÉUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀÆgÉʹvÀÄ.
6. zÀ°vÀ ¸ÀAWÀµÀð ¸À«ÄwAiÀÄÄ ¸ÁÜ¥À£ÉAiÀiÁzÀ ªÀµÀð _____.
qÀ) ¥ÀjºÁgÀªÁUÀzÀ ¸ÀªÄÀ ¸ÉåUÀ½AzÀ G®ât¹Â zÀ »A¸ÉU¼ À ÄÀ .
7. ªÀÄ®¥À¨ æ sÁ gÉÊvÀ ºÉÆÃgÁlªÀÅ DgÀA¨sÀªÁzÀ ªÀµÀð _______.
4. “G¼ÀĪÀª¤ À UÉ ¨sÀÆ«Ä” JA§ WÉÆõÀuAÉ iÀÄÄ F ºÉÆÃgÁlzÀÄÝ.
8. ²PÀët, ¸ÀAWÀl£É ªÀÄvÀÄÛ ºÉÆÃgÁl _________ CªÀgÀ wæªÀ½
C) ªÀÄ®¥À¨ æ sÁ ºÉÆÃgÁl §) PÁUÉÆÃqÀÄ ºÉÆÃgÁl
¸ÀÆvÀUæ À¼ÀÄ
PÀ) £ÀªÀ®UÀÄAzÀ ºÉÆÃgÁl qÀ) £ÀgÀUÀÄAzÀ ºÉÆÃgÁl
[¯É¹è «Ä®ègï(5), ©¦£ï ZÀAzÀ(æ 1), ¨sÀÆ«ÄAiÀÄ ºÀQÌUÁV(2),
5. ¤ÃgÁ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½ F GvÁàz£ À AÉ iÀÄ ºÉÆÃgÁlªÁVzÉ.
1980(3), ºÉZï.J¸ï.gÀÄzÀæ¥Àà(4) 1980(7),
C) vÉÆUÀj GvÁàzÀ£É §) eÉÆüÀ GvÁàzÀ£É
©.Dgï.CA¨ÉÃqÀÌgï(8), 1977(6)]
PÀ) vÉAUÀÄ GvÁàz£ À É qÀ) PÀ§Äâ GvÁàzÀ£É
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 32
III. ºÉÆA¢¹ §gɬÄj. 11) PÀ£ÁðlPÀzÀ AiÀiÁªÀ f¯ÉèAiÀÄ°è PÁUÉÆÃqÀÄ ¸ÀvÁåUÀº æ À £Àq¬ É ÄvÀÄ?
1. ºÉÊzÁæ¨Ázï C) «ªÉÆÃZÀ£Á (4) GvÀÛg:À ²ªÀªÉÆUÀÎ f¯ÉèAiÀÄ ¸ÁUÀgÀ vÁ®ÆQ£À PÁUÉÆÃqÀ£À°è
2. ¥ÀÆ£Á §) ªÀÄ»¼Á zÀPÀëvÉ (3) 12) PÁUÉÆÃqÀÄ ¸ÀvÁåUÀº æ zÀ À WÉÆõÀuÉ K£ÀÄ?
3. zɺÀ° PÀ) ¥ÀÄgÉÆÃUÁ«Ä ¸ÀAWÀl£É(2) GvÀÛg:À “G¼ÀĪÀªÀ¤UÉ ¨sÀÆ«Ä” JA§ÄzÀÄ PÁUÉÆÃqÀÄ ¸ÀvÁåUÀº æ ÀzÀ
4. ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ qÀ) ¨ÁæºÀät ªÀÄ»¼Á ¤®AiÀÄ(5) WÉÆõÀuÉAiÀiÁVzÉ.
5. ªÀÄzÁæ¸ï E) ¹Ûçà ±ÀQÛ ¸ÀAWÀl£É (1) 13) PÁUÉÆÃqÀÄ ¸ÀvÁåUÀæºÀPÉÌ ¨ÉA§® ¤ÃrzÀ SÁåvÀ ¸ÀªÀiÁdªÁ¢
AiÀiÁgÀÄ?
III. ºÉÆA¢¹ §gɬÄj. GvÀÛg:À qÁ. gÁªÀiï ªÀÄ£ÉÆúÀgï ¯ÉÆûAiÀiÁ
25
1. ¥ÀÄ£Àgï¸ÁÜ¥À£Á zÀAUÉUÀ¼ÀÄ C) §æµÁÖZÁgÀ «gÉÆâü 14) KRRS C£ÀÄß «¸ÀÛj¹ -
2. zsÁ«ÄðPÀ ZÀ¼ÀĪÀ½UÀ¼ÀÄ
ºÉÆÃgÁl(4)
§) ºÀ¼É ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ ¸ÁÜ¥À£É(1)
GvÀÛg:À PÀ£ÁðlPÀ gÁdå gÉÊvÀ ¸ÀAWÀ
24
20
15) eÁw ¥ÀzÞÀwAiÀÄ «gÀÄzÀÞ ªÉÆzÀ® ¸ÀAWÀnvÀ ºÉÆÃgÁl ªÀiÁrzÀªg À ÄÀ
3. ¸ÀªÀiÁd¤µÀ× zÀÀgÉÆÃqÉUÀ¼ÀÄ PÀ) ²æêÀÄAvÀgÀ D¹ÛAiÀÄ£ÀÄß zÉÆa AiÀiÁgÀÄ?

4. d£ÀvÁ «¥ÀèªÀUÀ¼ÀÄ
§qÀªÀjUÉ ºÀAZÀĪÀÅzÀÄ(3)
qÀ) §¸ÀªÀtÚ£ÀªÀgÀ ªÀZÀ£À
GvÀÛg:À eÉÆåÃw¨Á ¥sÀįÉÃ.
j)
5. zÀ°vÀ ZÀ¼ÀĪÀ½
ZÀ¼ÀĪÀ½(5)
E) CªÀvÁj ZÀ¼ÀĪÀ½UÀ¼ÀÄ(2)
AiÀiÁªÀÅzÀÄ? ÉP (
16) ªÀÄzÁæ¸ï ¥ÁæAvÀåzÀ°è ¨ÁæºäÀ uÃÉ vÀgÀ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½ DgÀA©ü¹zÀ ¸ÀAWÀl£É

____________________________________________
IV & V. MAzÀÄ ¥Àz/À ªÁPÀå/JgÀqÄÀ ªÁPÀåUÀ¼°
GvÀÛg:À d¹Ö¸ï ¥Ánð
ɪ ¢
Ã
17) ¸Àé UËgÀªÀ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½ CxÀªÁ zÁæ«qÀ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½AiÀÄ£ÀÄß ¥ÁægAÀ ¨s¹À zÀªg À ÄÀ

ÀPÀ À
À è GvÀj Û ¹.
1) ¸ÁªÀiÁfPÀ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½AiÀÄ AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ É AzÀÄ ªÀÄƯÁA±À w½¹. g AiÀiÁgÀÄ ?
GvÀÛg:À ¥ÉjAiÀiÁgï E.«. gÁªÀĸÁé«Ä £ÁAiÀÄÌgï
GvÀÛgÀ : 1) ¹zÁÞAvÀ 2) ¸ÁªÀÄÆ»PÀ PÀÆærüÃPÀgÀt
3) £ÁAiÀÄPÀvÀé ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAWÀl£É (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ MAzÀÄ)
Áå¸ 18) ²æà £ÁgÁAiÀÄt UÀÄgÀÄ zsª À ÄÀ ð ¥Àj¥Á®£Á AiÉÆÃUÀA (SNDP)

¥£À
3) M¼ÀUÆ É ¼ÀÄîªÀ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½UÉ MAzÀÄ GzÁºÀgu À É PÉÆr. EzÀgÀ ¸ÀA¸ÁÜ¥PÀ g À ÄÀ AiÀiÁgÀÄ?
GvÀÛgÀ : gÉÊvÀgÀ ZÀ¼ÀĪÀ½, ªÀÄ»¼Á ZÀ¼ÀĪÀ½, zÀ°vÀ ZÀ¼ÀĪÀ½. GvÀÛg:À ²æà £ÁgÁAiÀÄt UÀÄgÀÄ
(AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ MAzÀÄ)
ç¸ÛÀ G 19) ªÉÄʸÀÆgÀÄ ¥ÁæAvÀåzÀ°è ¨ÁæºäÀ uÃÉ vÀgÀ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½AiÀÄ£ÀÄß DgÀA©ü¹zÀ
¸ÀAWÀl£É AiÀiÁªÀÅzÀÄ?
4) ºÉÆgÀUÆ É ½AiÀÄĪÀ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½UÉ MAzÀÄ GzÁºÀgu
GvÀÛgÀ: C¸Áì«Ä£À ¥ÀævÉåÃPÀvÁ ZÀ¼ÀĪÀ½, PÁ²äÃgÀzÀ ¥ÀævÉåÃPÀvÁ ±Á À É ¤Ãr.
GvÀÛg:À ¥Àe æ Á«ÄvÀæ ªÀÄAqÀ½

ÀªÀ Ád
20) ¥Àe æ Á«ÄvÀæ ªÀÄAqÀ½ ªÀÄ£À« ªÉÄÃgÉUÉ ªÉÄʸÀÆgÀÄ ªÀĺÁgÁdgÀÄ
ºÉÆÃgÁlUÀ¼ÀÄ (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ MAzÀÄ)
5) ¨sÁgÀvz i
À À ¸ÁévAÀ vÀöæ å ¸ÀAUÁæªÄÀ ªÀ£ÄÀ ß MAzÀÄ ¸ÁªÀiÁfPÀ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½ AiÀiÁªÀ ¸À«ÄwAiÀÄ£ÀÄß £ÉëĹzÀgÄÀ ?
JAzÀÄ «±Éèö¹zÀªg
è À ÄÀ AiÀiÁgÀÄ ? ¸ GvÀÛg:À ¯É¹è «Ä®ègï ¸À«Äw-1917
GvÀÛg:À ©¦£ï ZÀAzÀæ
¯Á 21) DSS C£ÀÄß «¸ÀÛj¹
GvÀÛg:À zÀ°vÀ ¸ÀAWÀµÀð ¸À«Äw.
6) ¥ÀÄ£Àgï ¸ÁÜ¥£
À f
À Á zÀAUÉUÉ MAzÀÄ GzÁºÀgu À É PÉÆr.
22) zÀ°vÀ ¸ÀAWÀµð À ¸À«Äw AiÀiÁªÁUÀ gÀZ£ À AÉ iÀiÁ¬ÄvÀÄ?
q
GvÀÛgÀ : ©ænµÀgÀ «gÀÄzÀÞ ¸ÀAvÁ®gÀÄ £ÀqɹzÀ ºÉÆÃgÁl

Àg Á
7) CªÀvÁj ZÀ¼ÀĪÀ½ JAzÀÄ AiÀiÁªÀ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½AiÀÄ£ÀÄß PÀgAÉ iÀÄĪÀgÄÀ ? GvÀÛg:À 1977
ª
GvÀÛgÀ : zsÁ«ÄðPÀ ZÀ¼ÀĪÀ½. 23) PÀ£ÁðlPÀzÀ°è ¸ÁévÀAvÁæöå £ÀAvÀgÀ DgÀA¨sª À ÁzÀÀ MAzÀÄ zÀ°vÀ

zÁs
8) d£ÀvÁ «¥ÀèªU À ½À UÉ MAzÀÄ GzÁºÀgu À É PÉÆr. ZÀ¼ÄÀ ªÀ½AiÀÄ£ÀÄß ºÉ¸j À ¹.
GvÀÛgÀ : ¨sÀæµÁÖZÁgÀ «gÉÆâü ºÉÆÃgÁl. GvÀÛg:À ©üêÀĸÉãÁ ¸ÀAWÀl£É
9) ¸ÁªÀiÁd ¤µÀ× zÀgÆ É ÃqÉUÉ MAzÀÄ GzÁºÀgu À É PÉÆr. 24) ©üêÀĸÉãÁ ¸ÀAWÀl£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¥ÁægAÀ ©ü¹zÀªg À ÄÀ AiÀiÁgÀÄ?
GvÀg Û :À ªÀÄzsåÀ ¨Ás gÀvz À °À è oÀPÌÀgÄÀ £Àq¹ É zÀ zÀgÆ É ÃqÉ, DAzsæÀ ¥Àz æ ÃÉ ±Àz° À è GvÀÛg:À ©. ±ÁªÀĸÀÄAzÀgï CªÀgÀÄ ºÉÊzÀgÁ¨Ázï PÀ£ÁðlPÀzÀ°è
£Àg¹À AºÀgr É Ø vÀAqÀ £Àq¹ É zÀ zÀgÆ É ÃqÉ. (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ À MAzÀÄ) 1970 gÀ°è ©üêÀĸÉãÁ ¸ÀAWÀl£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¥ÁægÀA©ü¹zÀgÀÄ.
10) gÉÊvÀ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½ JAzÀgÃÉ £ÀÄ? 25) ¸ÁévAÀ vÀöæ å ¥ÀƪÀðzÀ°è gÀZ£ À AÉ iÀiÁzÀ MAzÀÄ ªÀÄ»¼Á ¸ÀAWÀ£AÉ iÀÄ£ÀÄß
GvÀgÛ :À gÉÊvÀgÄÀ vÀªÄÀ ä ºÀPÄÀ ÌU¼ À ÁV CxÀªÁ £ÁåAiÀÄAiÀÄÄvÀ ¨É¯É ¥ÀqA É iÀÄ®Ä ºÉ¸Àj¹.
£ÀqɸÀĪÀ ºÉÆÃgÁlªÀ£ÀÄß gÉÊvÀ ZÀ¼ÀĪÀ½ J£ÀÄߪÀgÀÄ. GvÀÛg:À 1) ªÀÄzÁæ¹£ÀÀ-¨ÁæºÀät ªÀÄ»¼Á ¤®AiÀÄ,
2) ªÉÄʸÀÆj£À ªÀÄ»¼Á ¸ÉêÁ ¸ÀªÀiÁd.
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 33
 3) ¥ÀÆ£ÁzÀ ¨sÀV¤Ã ¸ÀªÀiÁd (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ MAzÀÄ) 2) zsÁ«ÄðPÀ ZÀ¼ÀĪÀ½UÀ¼ÀÄ
26) ¸ÁévAÀ vÀöæ å £ÀAvÀgÀ gÀZ£ À AÉ iÀiÁzÀ MAzÀÄ ªÀÄ»¼Á ¸ÀAWÀl£ÉAiÀÄ£ÀÄß 3) ¸ÁªÀiÁd¤µÀ× zÀgÉÆÃqÉUÀ¼ÀÄ
ºÉ¸Àj¹. 4) ¨sÀAiÉÆÃvÁàzÀPÀ ¥Àw æ ÃPÁgÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ
GvÀÛg:À 1) ºÉÊzÀgÁ¨Ázï£À- ¹Ûçà ±ÀQÛ ¸ÀAWÀl£É, 5) d£ÀvÁ «¥ÀèªÀUÀ¼ÀÄ
2) ¥ÀÆ£ÁzÀ -¥ÀÄgÀUÁ«Ä ¸ÀAWÀl£É, 36) d£ÀvÁ «¥ÀèªU À ¼À ÄÀ JAzÀgÃÉ £ÀÄ?
3) ¨ÉAUÀ¼ÀÆj£À-«ªÉÆÃZÀ£Á (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ MAzÀÄ) GvÀgÛ :À ¢ÃWÀðPÁ®¢AzÀ ¥ÀjºÁgÀªÁUÀzÀ ¸ÀªÄÀ ¸ÉåU¼ À ÄÀ G®ât¹  zÁUÀ
27) AIWC C£ÀÄß «¸ÀÛj¹ KPÁKQ ¸ÉÆàÃlUÉƼÀÄîªÀ ZÀ¼ÀĪÀ½UÉ d£ÀvÁ «¥ÀèªÀUÀ¼ÀÄ JAzÀÄ
GvÀÛgÀ : D¯ï EArAiÀiÁ ªÀŪÉÄ£ïì PÁ£ÀágÉ£ïì (CT® ¨sÁgÀvÀ PÀgÉAiÀÄĪÀgÀÄ.
25
¹ÛçÃAiÀÄgÀ ¸ÀªÉÄäüÀ£À) GzÁ: ¨sÀµ æ ÁÖZÁgÀ «gÉÆâü ºÉÆÃgÁl -
28) ¸ÁªÀiÁfPÀ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½ JAzÀgÉãÀÄ? 4
37) PÀ£ÁðlPÀzÀ AiÀiÁªÀÅzÁgÀÆ JgÀqÄÀ gÉÊvÀgÀ ºÉÆÃgÁlUÀ¼£
2
À ÄÀ ß w½¹

20
GvÀÛgÀ : §ÆèªÀÄgï gÀªÀgÀ ¥ÀPæ ÁgÀ “¸ÁªÀÄÆ»PÀ ¥ÀA æ iÀÄvÀßzÀ ªÀÄÆ®PÀ GvÀÛg:À 1) PÁUÉÆÃqÀÄ gÉÊvÀgÀ ¸ÀvÁåUÀæºÀ (1950-51)
ºÉƸÀ ¸ÁªÀiÁfPÀ ªÀ媸 À ÜÉ AiÀÄ£ÀÄß ¸Áܦ¸ÀĪÀ PÀª æ ÄÀ ªÀ£ÄÀ ß ¸ÁªÀiÁfPÀ 2) ªÀÄ®¥Àæ¨sÁ gÉÊvÀgÀ ºÉÆÃgÁl (1980)
ZÀ¼ÀĪÀ½” JAzÀÄ ªÁåSÁ夹zÁÝgÉ. )
37) PÁUÉÆÃqÀÄ ¸ÀvÁåUÀæºÀPÉÌ JgÀqÀÄ PÁgÀtUÀ¼À£ÀÄß ¤Ãr.
j
29) CAvÉÆäAiÉÆà UÁæªÀĹ CªÀgÀ ¥ÀæPÁgÀ ¨sÁgÀvÀzÀ ¸ÁévÀAvÀæöå
ºÉÆÃgÁlzÀ ªÀÄÆgÀÄ PÀz£ À U
À ¼
À ÄÀ AiÀiÁªÀŪÀÅ? 2) C¢üPÀ ¥Àª ÉP (
GvÀÛg:À 1) ¨sÀÆ ªÀiÁ°ÃPÀjAzÀ UÉÃtÂzÁgÀgÀ ±ÉÆõÀuÉ.
æ ÀiÁtzÀ ¥Á®Ä PÉÆqÀ®Ä ¤gÁPÀj¹ ¨sÀÆ
GvÀÛg:À 1) ºÉÆÃgÁlzÀ PÀzÀ£À (ªÀÄĵÀÌgÀUÀ¼ÀÄ)
2) RavÀ ¤®ªÀÅ vÉUÉzÀÄPÉƼÀÄî«PÉ (UÁA¢üÃfAiÀĪÀgÀ ɪ ¢
ºÀQÌUÁV ºÉÆÃgÁl.
Ã
38) ¤ÃgÁ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½AiÀÄ JgÀqÄÀ GzÉÝñÀU¼ À £
À ÄÀ ß w½¹.
C¸ÀºÀPÁgÀ ZÀ¼ÀĪÀ½ ªÀÄvÀÄÛ «zÉò ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À §»µÁÌgÀ)
3) ¨sÀÆUÀvÀ ºÉÆÃgÁl (¨sÀÆUÀvÀ ±À¸ÁÛç¸ÀÛç vÀgÀ¨ÉÃw)
ÀPÀ À
g GvÀÛg:À 1) vÉAV£À ªÀÄgÀ¢AzÀ ¤ÃgÁ JA§ ¥Á¤ÃAiÀÄ vÀAiÀiÁj¸À®Ä
¸ÀPÁðgÀ C£ÀĪÀÄw ¤ÃqÀ¨ÉÃPÀÄ.
30) JA.J¸.ïJ. gÁªï CªÀgÀ ¥ÀæPÁgÀ ¸ÁªÀiÁfPÀ ZÀ¼ÀĪÀ½AiÀÄ
Áå¸ 2) ¤ÃgÁ GvÀà£ÀߢAzÀ ¨É®è, ZÁPÀ¯ÉÃmï vÀAiÀiÁj¸À¨ÉÃPÀÄ

¥£À
¥ÀPæ ÁgÀU¼ À ÄÀ AiÀiÁªÀŪÀÅ? 39) ªÀÄ®¥Àæ¨sÁ ZÀ¼ÀĪÀ½UÉ JgÀqÀÄ PÁgÀtUÀ¼À£ÀÄß ¤Ãr.
GvÀÛg:À 1) ¸ÀªÀiÁd ¸ÀÄzsÁgÀuÁ ZÀ¼ÀĪÀ½UÀ¼ÀÄ GvÀÛg:À 1) ¹ÜgÀ ¨É¯ÉAiÀÄ ¥À± æ Éß 2) ¯ÉëAiÀÄ ¥À± æ Éß
2) PÁæAwPÁj ZÀ¼ÀĪÀ½UÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ
3) gÀÆ¥ÁAvÀgÀ ZÀ¼ÀĪÀ½UÀ¼ÀÄ ç¸ÛÀ G 3) ¸ÀܽÃAiÀÄ £ËPÀgÀ ±Á»AiÀÄ GzÁ¹Ã£ÀvÉ
(AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ)
31) M¼ÀUÆ É ¼ÀÄîªÀ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½ JAzÀgÃÉ £ÀÄ?
±Á 40) PÀ£ÁðlPÀ gÁdå gÉÊvÀ ¸ÀAWÀªÅÀ ¸ÀgPÀ ÁgÀzÀ ªÀÄÄA¢lÖ AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ À

ÀªÀ Ád
GvÀÛg:À C£À£ÀåvÉ, ¸ÀªÀiÁ£ÀvÉUÁV ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁªÀiÁfPÀ £ÁåAiÀĪÀ£ÀÄß JgÀqÀÄ ¨ÉÃrPÉUÀ¼À£ÀÄß w½¹.
i
¥ÀqÉAiÀÄ®Ä £ÀqɸÀĪÀ ºÉÆÃgÁlªÀ£ÀÄß M¼ÀUÉƼÀÄîªÀ ZÀ¼ÀĪÀ½ GvÀÛg:À 1) gÉÊvÀgÀ §AzsÀ£ÀªÀ£ÀÄß ¨ÉõÀgÀvÁÛV ©qÀÄUÀqÉ ªÀiÁqÀ¨ÉÃPÀÄ.
J£ÀÄߪÀgÀÄ.
è ¸ 2) ¸Á®ªÀÄ£Áß ªÀiÁqÀ¨ÉÃPÀÄ

¯Á
32) ºÉÆgÀUÄÀ ½AiÀÄĪÀ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½ JAzÀgÃÉ £ÀÄ?
GvÀÛg:À vÀªÀÄä gÀPÀëuÉUÁV ¸ÁªÀiÁfPÀ, DyðPÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁA¸ÀÌøwPÀ
3) ºÉZÄÀ w Ñ gÛ ÄÀ ªÀ PÀȶ ªÉZPÑÀ ÌÉ C£ÀÄUÀÄtªÁV ¸Á® ¤ÃqÀ¨ÃÉ PÀÄ.
(AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÄ JgÀqÀÄ)
À f
C£À£ÀåvɬÄAzÀ ºÉÆgÀUÀĽAiÀÄ®Ä ¥ÀæAiÀÄw߸ÀĪÀ ¥ÀævÉåÃPÀvÁ 41) PÀ£ÁðlPÀ gÁdå gÉÊvÀ ¸ÀAWÀzÀ ºÉÆÃgÁlzÀ JgÀqÄÀ «µÀAiÀÄUÀ¼£ À ÄÀ ß
q
Àg Á
ZÀ¼ÀĪÀ½UÉ ºÉÆgÀUÀĽAiÀÄĪÀ ZÀ¼ÀĪÀ½ J£ÀÄߪÀgÀÄ. w½¹
ª
33) ¸ÁªÀiÁfPÀ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½AiÀÄ ºÉƸÀ ªÀÄƯÁA±ÀU¼ À £À ÄÀ ß w½¹. GvÀÛg:À 1) ¸Á® ªÀ¸ÀƯÁw «µÀAiÀÄ 2) ¥Àj¸ÀgÀ «µÀAiÀÄ,

zÁs
GvÀÛg:À ªÀiË®åUÀ¼ÀÄ, «µÀAiÀĤµÀ×vÉ, DzÀ±ÀðUÀ¼ÀÄ, £ÉÊwPÀvÉ, C£À£ÀåvÉ, 3) UÀtÂUÁjPÉ 4) §ºÀÄ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ PÀA¥À¤UÀ¼À «gÉÆÃzsÀ.
¸À§°ÃPÀgt À EvÁå¢UÀ¼ÄÀ . £À«Ã£À ZÀ¼ÄÀ ªÀ½AiÀÄ ªÀÄįÁA±ÀU¼ À ÁVªÉ. (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ)
34) PÁæAwPÁj ZÀ¼ÄÀ ªÀ½ JAzÀgÃÉ £ÀÄ? 42) ¸ÁévAÀ vÀöæ å ¥ÀƪÀðzÀ zÀ°vÀ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½AiÀÄ ºÀAvÀU¼ À £ À ÄÀ ß w½¹.
GvÀÛg:À Erà ¸ÀªÀiÁdzÀ gÀZÀ£ÁvÀäPÀ ¥ÀjªÀvÀð£ÉAiÀÄ£ÀÄß vÀgÀĪÀ, GvÀÛgÀ: 1) §¸ÀªÉñÀégÀ ªÀÄvÀÄÛ zÀ°vÀ ZÀ¼ÀĪÀ½,
¸ÀAWÀµÀð ªÀÄvÀÄÛ »A¸É¬ÄAzÀ PÀÆrzÀ ZÀ¼ÀĪÀ½UÉ PÁæAwPÁj 2) ºÀ¼ÉAiÀÄ ªÉÄʸÀÆgÀÄ ¥ÁæAvÀåzÀ zÀ°vÀ ZÀ¼ÀĪÀ½.
ZÀ¼ÀĪÀ½ J£ÀÄߪÀgÀÄ. 3) ªÀÄÄA¨ÉÊ PÀ£ÁðlPÀzÀ zÀ°vÀ ZÀ¼ÀĪÀ½.
35) PÁåxÀ°Ã£ï U˪ï CªÀgÀ ¥ÀPæ ÁgÀ gÉÊvÀ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½AiÀÄ ¥ÀPæ ÁgÀU¼ À ÄÀ 43) ¸ÁévAÀ vÀöæ å £ÀAvÀgz À À JgÀqÄÀ zÀ°vÀ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½UÀ¼£ À ÄÀ ß ºÉ¸j À ¹.
AiÀiÁªÀŪÀÅ? GvÀÛgÀ: 1) ©üêÀĸÉãÁ ¸ÀAWÀl£É ªÀÄvÀÄÛ
GvÀÛg:À 1) ¥ÀÄ£Àgï ¸ÁÜ¥À£Á zÀAUÉUÀ¼ÀÄ 2) zÀ°vÀ ¸ÀAWÀµÀð ¸À«Äw
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 34
44) zÀ°vÀ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½AiÀÄ ªÀÄÄRå GzÉÝñÀU¼ À £À ÄÀ ß w½¹ ¥À±
æ ßÉ -3) PÁåxÀ°£ï U˪ï CªÀgÀ ¥ÀPæ ÁgÀ gÉÊvÀ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½AiÀÄ ¥ÀPæ ÁgÀU¼
À £
À ÄÀ ß
GvÀÛgÀ: 1) ¸ÁªÀiÁfPÀ, DyðPÀ, zsÁ«ÄðPÀ ªÀÄvÀÄÛ gÁdQÃAiÀÄ «ªÀj¹.
C¸ÀªÀiÁ£ÀvÉAiÀÄ «gÀÄzÀÞ zÀ°vÀgÀ£ÀÄß ¸ÀAWÀn¸ÀĪÀÅzÀÄ. GvÀÛgÀ: PÁåxÀ°£ï U˪ï CªÀgÀÄ ©ænµï PÁ¯ÁªÀ¢üAiÀÄ gÉÊvÀgÀ
2) zÁjzÀ æ ö å ªÀ Ä vÀ Ä Û ±É Æ ÃµÀ u É A iÀ Ä «gÀ Ä zÀ Þ zÀ ° vÀ g À £ À Ä ß ºÉÆÃgÁlUÀ¼À£ÀÄß LzÀÄ ¥ÀæPÁgÀUÀ¼À£ÁßV ªÀVÃðPÀj¹zÁÝgÉ
¸À A WÀ n ¸À Ä ªÀ Å zÀ Ä EªÀ Å zÀ ° vÀ ¸À A WÀ l £É A iÀ Ä ªÀ Ä ÄRå CªÀÅUÀ¼ÉAzÀgÉ.
GzÉÝñÀUÀ¼ÁVªÉ. 1) ¥ÀÄ£Àgï ¸ÁÜ¥£ À Á zÀAUÉU¼
À ÄÀ : ºÀ¼A
É iÀÄ ªÀ媸
À ÜÉ AiÀÄ£Éßà ªÀÄgÀÄ ¸ÁÜ¥£
À É
45) ªÀÄ»¼Á ZÀ¼ÄÀ ªÀ½AiÀÄ ªÉÊZÁjPÀ »£É߯ÉAiÀÄ£ÀÄß w½¹.
GvÀÛg:À 1) ¹ÛçÃAiÀÄgÀ «gÀÄzÀÞzÀ »A¸ÁZÁgÀzÀ ¥Àw æ ¨sÀl£É, ¥ÀÄ£Àgï¸ÁÜ¥£ À Á zÀAUÉU¼ 2
À ÄÀ J£ÀÄߪÀgÄÀ . GzÁ: ©ænµïgÀ «gÀÄzÀÞ
5
ªÀ i ÁqÀ ¨ É Ã PÉ A zÀ Ä MvÁÛ A iÀ Ä ¥À r ¸À Ä ªÀ ºÉ Æ ÃgÁlUÀ ¼ À £ À Ä ß

2) °AUÀ vÁgÀvÀªÀÄåzÀ «gÀÄzÀÞ ºÉÆÃgÁl. ¸ÀAvÁ®gÀÄ £ÀqɹzÀ ºÉÆÃgÁl. -

3) ¸ÀªÀiÁ£À ºÀPÀÄÌUÀ½UÁV ºÉÆÃgÁl.
24
2) zsÁ«ÄðPÀ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½UÀ¼ÄÀ : zsÁ«ÄðPÀ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½UÀ¼ÄÀ vÀªÄÀ ä PÀµÖU
À ¼
À £
À ÄÀ ß

20
4) ²PÀët ªÀÄvÀÄÛ GzÉÆåÃUÀzÀ°è£À vÁgÀvÀªÀÄå ¤ªÁgÀuÉ.
¥ÀjºÀj¸À®Ä zÉêÀzÀÆvÀgÀ DUÀªÀĪÁUÀÄvÀÛzÉ, gÁªÀÄgÁdå
5) §zÀ¯ÁUÀÄwÛgÀĪÀ ¸À¤ßªÉñÀUÀ¼À°è ªÀÄ»¼Á ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼ÀvÀÛ
¸ÁÜ¥À£ÉAiÀiÁUÀĪÀÅzÀÄ, ¸ÀÄR±ÁAw £É¯É¸ÀĪÀÅzÀÄ. ¸ÀĪÀtðAiÀÄÄUÀ
UÀªÀÄ£À ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅ.
DgÀA¨sª
j)
À ÁUÀĪÀÅzÀÄ JAvɯÁè ¨sÁ«¹ £Àq¸ É ÄÀ ªÀ ºÉÆÃgÁlUÀ¼ÁVªÉ.
~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~
ÉP (
EAvÀºÀ ZÀ¼ÀĪÀ½UÀ¼À£ÀÄß CªÀvÁj ZÀ¼ÀĪÀ½UÀ¼ÀÄ JAvÀ®Æ
PÀgÉAiÀÄĪÀgÀÄ, ¹ÖÃ¥sÀ£ï ¥sÀZï CªÀgÀ ¥ÀPæ ÁgÀ ¨sÁgÀvÀzÀ°è £ÀqÉzÀ
ɪ ¢
¨sÁUÀ-¹
VI.PɼV
À £À ¥À±
æ ßÉ UÀ½UÉ 15 ªÁPÀåUÀ¼°
À è GvÀj
Û ¹. Ã
±ÉÃ.50% gÀµÄÀ Ö gÉÊvÀ ºÉÆÃgÁlUÀ¼ÄÀ zsÁ«ÄðPÀ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½UÀ¼ÁVªÉ.

ÀPÀ À
¥À±
æ ßÉ -1) JªÀiï. J¸ï. J. gÁªï CªÀgÀ ¥ÀPæ ÁgÀ ¸ÁªÀiÁfPÀ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½AiÀÄ GzÁ: 1836 jAzÀ 1921gÀ CªÀ¢üAiÀÄ°è PÉÃgÀ¼ÀzÀ ªÀiÁ¦¼ÉåUÀ¼ÀÄ
ªÀÄƯÁA±ÀU¼ À £ À ÄÀ ß «ªÀj¹. g £ÀqɹzÀ ºÉÆÃgÁl.
GvÀÛg:À 1) ¹zÁÞAvÀ : ¹zÁÞAvÀªÀÅ ¸ÁªÀiÁfPÀ ZÀ¼ÀĪÀ½AiÀÄ ZËPÀlÖ åÁ ²æ¸ÃªªÀiÀ ÄÁd¤µÀ
3) ¸À × zÀgÆ É ÃqÉU¼ À ÄÀ : ²æêÀÄAvÀ ¨sÀƪÀiÁ°ÃPÀgÀ CxÀªÁ

À¥ zÀgÆÉ AvÀÃqÉAgiÀÀ ĸÀ£ÀAÄ¥Àß ¸Àvª£ÛÀ iÀÄÀ Ád¤µÀ

ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁªÀÄÆ»PÀ PÉÆÃæ rüÃPÀgÀtPÉÌ ¸ÀºÁAiÀÄPÀªÁUÀĪÀÅzÀÄ.
2) ¸ÁªÀÄÆ»PÀ PÉÆæÃrüÃPÀgÀt: ¸ÁªÀiÁfPÀ ZÀ¼ÀĪÀ½AiÀÄ ¸ÀégÀÆ¥À
£ ß PÉƼɺî ÆÉ qÉzÄÀ §qÀ ºÀ½î d£ÀjUÉ ºÀAZÀĪÀ
× zÀgÆ
É ÃqÉ J£ÀÄߪÀgÄÀ . »ÃUÉ zÀgÆ É ÃqÉ

çÛÀ G
ªÀÄvÀÄÛ ¢PÀÌ£ÀÄß ¸ÁªÀÄÆ»PÀ PÉÆÃæ rüPÀgÀtªÀÅ ¤zsÀðj¸ÀĪÀÅzÀÄ. ªÀiÁqÀĪÀªÀgÀÄ vÀªÀÄä ºÉÆmÉÖ¥ÁrUÁV zÀgÉÆÃqÉ ªÀiÁqÀzÉ

¸
PÉÆÃæ rüÃPÀgÀtªÀÅ wêÀæ ¸ÀégÀÆ¥À, ¸ÀéAiÀÄA ¥ÉÃæ jvÀ, C»A¸ÁvÀäPÀ
Á
¨sÀƪÀiÁ°ÃPÀgÀ ªÉÄð£À ¹nÖ¤AzÀ zÀgÉÆÃqÉ ªÀiÁqÀÄwÛzÀÝgÀÄ.
EAvÀºÀ zÀgÉÆÃqÉPÉÆÃgÀgÀÄ §qÀªÀgÀ DgÁzsÀå zÉʪÀªÁVzÀÝgÀÄ.
ªÀÄvÀÄÛ ¹Ã«ÄvÀªÁVgÀ§ºÀÄzÀÄ.
d±
3) £ÁAiÀÄPÀvéÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAWÀl£É : £ÁAiÀÄPÀvÀé ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAWÀl£É EªÀÅ GzÁ: 17 ªÀÄvÀÄÛ 18£Éà ±ÀvÀªÀiÁ£ÀzÀ°è ªÀÄzsÀå¨sÁgÀvÀzÀ°è oÀPÀÌgÀÄ
ÀªÀ Á
i
¸ÁªÀÄÆ»PÀ PÉÆæÃrüÃPÀgÀtPÉÌ ¥ÀÆgÀPÀªÁzÀ ¸ÀAUÀwUÀ¼ÁVªÉ. £Àq¹ É zÀ zÀgÆ É ÃqÉU¼ À ÄÀ , 1946-47gÀ°è DAzs¥ æÀ z
æÀ ÃÉ ±ÀzÀ PÀ£Æ
À ð¯ï
£ÁAiÀÄPÀ£ÄÀ DPÀµð
èÀ PÀªÁzÀ ªÀåQvÛ ¢
¸ ¨sÁUÀzÀ°è £ÀgÀ¹AºÀ gÉrØ vÀAqÀzÀªÀgÀÄ £ÀqɹzÀ zÀgÉÆÃqÉ.
éÀ AzÀ ZÀÄ£Á¬ÄvÀ£ÁVgÀ§ºÀÄzÀÄ.
¥À± Á
æ ßÉ -2) ¸ÁªÀiÁfPÀ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½AiÀÄ ¥ÀPæ ÁgÀU¼
¯
À £
À ÄÀ ß «ªÀj¹. 4) ¨sAÀ iÉÆÃvÁàzPÀ À ¥Àw æ ÃPÁgÀU¼ À ÄÀ : vÀªÀÄä ªÉÊjUÀ¼ÀÄ JAzÀÄ ¨sÁ«¸ÀĪÀ
d£ÀgÀ£ÀÄß PÉÆ®ÄèªÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ »A¹¸ÀĪÀÅzÀgÀ ªÀÄÆ®PÀ £ÀqɸÀĪÀ
À f
GvÀÛg:À JªÀiï.J¸ï.J. gÁªï CªÀgÀÄ ¸ÁªÀiÁfPÀ ZÀ¼ÀĪÀ½UÀ¼À£ÀÄß
ªÀÄÆgÀÄ ¥ÀPæ ÁgÀUÀ¼À£ÁßV ªÀVÃðPÀj¹zÁÝgÉ. CªÀÅUÀ¼ÉAzÀgÉ ºÉÆÃgÁlUÀ¼£ À ÄÀ ß ¨sAÀ iÉÆÃvÁàzPÀ À ¥Àw
æ ÃPÁgÀU¼À ÄÀ J£ÀÄߪÀgÄÀ . EAvÀºÀ
q
Àg Á
ºÉÆÃgÁlUÀ¼À°è ¨sÀƪÀiÁ°ÃPÀgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¨sÀæµÀÖ C¢üPÁjUÀ¼ÀÄ
1) ¸ÁªÀiÁd ¸ÀÄzsÁgÀuÁ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½UÀ¼ÄÀ : ¸ÁªÀiÁdzÀ°è ¨sÁUÀ±ÀB
ª
¥ÀjªÀvÀð£ÉAiÀÄ£ÀÄß vÀgÀĪÀ ZÀ¼ÀĪÀ½UÀ¼ÁVªÉ.
§°¥À±ÀÄUÀ¼ÁUÀÄwÛzÀÝgÀÄ.

zÁs
2) PÁæAwPÁj ZÀ¼ÀĪÀ½UÀ¼ÀÄ: PÁæAwPÁj ZÀ¼ÀĪÀ½UÀ¼ÀÄ Erà 5) d£ÀvÁ «¥Àª è U
À ¼À ÄÀ : ¢ÃWÀðPÁ®¢AzÀ ¥ÀjºÁgÀªÁUÀzÀ ¸ÀªÄÀ ¸ÉåU¼ À ÄÀ
¸ÀªiÀ ÁdzÀ gÀZ£ À ÁvÀäPÀ ¥ÀjªÀvð À £ÉAiÀÄ£ÀÄßAlÄ ªÀiÁqÀĪÀ, ¸ÀAWÀµðÀ G®ât¹  zÁUÀ KPÁKQ PÁt¹PÉƼÀĪ î À ºÉÆÃgÁlUÀ¼£ À ÄÀ ß d£ÀvÁ
ªÀÄvÀÄÛ »A¸É¬ÄAzÀ PÀÆrzÀ ZÀ¼ÀĪÀ½UÀ¼ÁVªÉ. «¥ÀèªUÀ ¼À ÄÀ J£ÀÄߪÀgÄÀ . DgÀA¨sz À ° À è EªÀÅ C¸ÀºPÀ ÁgÀ, WÉÆõÀuÉ
PÀÆUÀĪÀÅzÀgÀ ªÀÄÆ®PÀ DgÀA¨sª À ÁV ªÀÄĵÀÌgU À ¼
À °
À è PÉÆ£ÉUÆ É ¼ÀÄv
î ª
ÛÀ .É
3) gÀ Æ ¥ÁAvÀ g À ZÀ ¼ À Ä ªÀ ½ UÀ ¼ À Ä : EªÀ Å ¸À ª À i ÁdzÀ ° è C®à
EAvÀºÀ ZÀ¼ÀĪÀ½UÀ¼À£ÀÄß ºÀwÛPÀÄ̪À ¥ÀA æ iÀÄvÀß ªÀiÁrzÀgÉ CªÀÅ
¥ÀjªÀvð À £ÉAiÀÄ£ÀÄß vÀgÄÀ ªÀÅzÀgÀ eÉÆvÉUÉ C¢üPÁgÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀA¥Àw£Û À
»A¸ÁgÀÆ¥Àª£ À ÄÀ ß ¥Àqz
É ÄÀ PÉƼÀÄv
î ªÛÀ .É GzÁ: zɺ° À AiÀÄ°è EwÛÃaUÉ
¸ÀªÀiÁ£À ºÀAaPÉ, ºÀPÀÄÌ ªÀÄvÀÄÛ ¨ÁzsÀåvÉUÀ¼À°è ¥ÀjªÀvÀð£ÉAiÀÄ£ÀÄß
£Àqz
É À ¨sµ æÀ ÁÖZÁgÀ «gÉÆâü ºÉÆÃgÁl ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄ»¼Á zËdð£Àå
vÀgÀÄvÀÛªÉ. GzÁ: M¼ÀUÉƼÀÄîªÀ ªÀÄvÀÄÛ ºÉÆgÀUÀĽAiÀÄĪÀ
«gÉÆâü ºÉÆÃgÁl
ZÀ¼ÀĪÀ½UÀ¼ÀÄ

zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg

À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 35
¥À±
æ ßÉ -4) PÀ£ÁðlzÀ°è£À gÉÊvÀ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½UÀ¼£ À ÄÀ ß «ªÀj¹ 1) ¹ÜgÀ ¨É¯AÉ iÀÄ ¥À± æ ßÉ : DzÁAiÀÄ vÀgÀĪÀ ªÀgÀ®Qëöäà ºÀwÛ ªÀÄvÀÄÛ
GvÀÛg:À A. PÁUÉÆÃqÀÄ ¸ÀvÁåUÀº æ À (1950-51): PÁUÉÆÃqÀÄ ¸ÀvÁåUº æÀ ªÀ ÅÀ ºÉÊ©æÃqï eÉÆüÀ ¨É¼A É iÀÄĪÀAvÉ gÉÊvÀg£
À ÄÀ ß ¥ÉÆÃæ vÁ컸À¯Á¬ÄvÀÄ.
¸ÁévA À vÉÆÃæ vÀÛgÀ ¨sÁgÀvzÀ °À è ¨sÆ À «ÄAiÀÄ ºÀQÌUÁV £Àqz É À ªÉÆzÀ® ªÀiÁgÀÄPÀmAÖÉ iÀÄ°è EªÀÅUÀ¼À ¨É¯É DPÀµð À PÀªÁVgÀĪÀÅzÀÝjAzÀ gÉÊvÀgÄÀ
ºÉÆÃgÁlªÁVzÉ. F ¸ÀvÁåUÀº æ ÀªÀÅ ²ªÀªÉÆUÀÎ f¯ÉèAiÀÄ ¸ÁUÀgÀ zÀĨÁj ¨É¯ÉAiÀÄ ©Ãd, UÉƧâgÀ ªÀÄvÀÄÛ Qæ«Ä£Á±ÀPÀUÀ¼À£ÀÄß
vÁ®ÆQ£À PÁUÉÆÃqÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀÄvÀÛªÀÄÄvÀÛ°£À UÁæªÀÄUÀ¼À°è £ÀqÉzÀ §¼À¹zÀÝgÀÄ. DzÀgÉ vÀAvÀe æ ÁÕ£ÀzÀ PÉÆgÀvÉ, PÀ¼À¥É UÀÄtªÀÄlÖzÀ
ºÉÆÃgÁlªÁVzÀÝjAzÀ CzÀ£ÀÄß PÁUÉÆÃqÀÄ ¸ÀvÁåUÀº æ À JAzÀÄ ©Ãd EªÀÅ gÉÊvÀgÀ D¸ÉAiÀÄ£ÀÄß ¤gÁ¸ÉUÉƽ¹zÀªÀÅ. ºÀwÛAiÀÄ ¨É¯É
PÀgAÉ iÀįÁUÀĪÀÅzÀÄ. ©ænµï PÁ®¢AzÀ®Æ ¨sÆ À -ªÀiÁ°ÃPÀvéÀ ¥ÀzÞÀ w,
eÉÆÃrzÁgÀgÄÀ , E£ÁªÀÄÄzÁgÀgÄÀ , eÁVÃgÀzÁs gÀgÄÀ ¨sÆ À -ªÀiÁ°PÀ
QéAl¯ïUÉ 1000 gÀÆ¥Á¬Ä¢AzÀ 350 gÀÆ¥Á¬ÄUÀ½UÉ
PÀŬÄvÀÄ.
2 5
zÉøÁ¬ÄUÀ¼ÄÀ ªÀiÁvÀæ ¨sÆ À -ªÀiÁ°PÀgÁVzÀÝgÄÀ . UÉÃtÂzÁgÀgÄÀ ªÀÄvÀÄÛ 2) ¯É«AiÀÄ ¥Àæ±Éß: ¤ÃgÁªÀjAiÀÄ ¸Ë®¨sÀå zÉÆgÉ- vÀ ªÀµÀð¢AzÀ
¨sÀÆ gÀ»vÀ PÀȶPÁ«ÄðPÀgÀÄ ¸ÀAPÀµÀÖPÉÌ M¼ÀUÁVzÀÝgÀÄ. EvÀgÀ C£ÀéAiÀĪÁUÀĪÀAvÉ ¨sÀÆ«ÄAiÀÄ ªÀiË®åPÉ
2 4Ì C£ÀÄUÀÄtªÁV
¥Àz
æ ÃÉ ±ÀU¼À °
PÁUÉÆÃqÀÄ ¥Àz
À è 60 PÉƼÀUz À °À è UÉÃt ¤ÃqÀĪÀ ¥ÀzÞÀ w eÁjAiÀÄ°èzÝÀ gÉ
æ ÉñÀzÀ°è ªÀiÁvÀæ 63 PÉƼÀUÀzÀ°è UÉÃt ¤ÃqÀĪÀ
¯ÉëAiÀÄ£ÀÄß PÀlÖ¨ÉÃPÁ¬ÄvÀÄ. EAvÀºÀ ¯ÉëAiÀÄÄ ªÀÄ®¥À¨
ºÉÆÃgÁlPÉÌ ªÀÄvÉÆA Û zÀÄ PÁgÀtªÁ¬ÄvÀ
0
2 Ä, 500 gÀÆ¥Á¬ÄUÀ½AzÀ
æ sÁ

¥ÀzÀÞw eÁjAiÀÄ°èvÀÄÛ. EAvÀºÀ vÁgÀvÀªÀÄåzÀ «gÀÄzÀÞ £ÉqÉzÀ 15,000 gÀÆ¥Á¬ÄUÀ½UÉ ¯É)ëAiÀÄ£ÀÄß ºÉaѹ CzÀ£ÀÄß 20
ºÉÆÃgÁlªÀÅ PÁUÉÆÃqÀÄ UÁæªÀÄzÀ ¸ÀÄvÀÛªÀÄÄvÀÛ°£À ¸ÀÆgÀUÀÄ¥Éà, ªÀµÀðUÀ¼À°è PÀAvÀÄUÀ¼À°( è j
AiÀÄ®PÀÄA¢è, aPÀÌ£® É ÆgÀÄ, ªÀÄqÀ¸Æ À gÀÄ, PÁ£Éè, Pɼ¢À ªÀÄÄAvÁzÀ ºÉÆgÀr¹vÀÄ. ¤ÃgÁªÀ P É ¥ÁªÀw¸À¨ÉÃPÉAzÀÄ ¸ÀgÀPÁgÀ DzÉñÀ
j ¸Ë®¨såÀ zÉÆgÉAiÀÄzÀ ¨sÆ À «ÄAiÀÄ ªÉÄîÆ
UÁæªÀÄUÀ½UÀÆ ªÁ妹vÀÄ. ‘G¼ÀĪÀªÀ¤UÉ ¨sÀÆ«Ä’ JA§ÄzÀÄ ¯ÉëAiÀÄ£ÀÄß ¥ÁªÀ
É
à ¢w¸À¨ÉÃPÁ¬ÄvÀÄ. EzÀÄ gÉÊvÀgÀ£ÀÄß ªÀÄvÀÛµÀÄÖ
PÁUÉÆÃqÀÄ ¸ÀvÁåUÀº æ ÀzÀ ¥Àª æ ÀÄÄR WÉÆõÀuÉAiÀiÁ¬ÄvÀÄ. PÉgÀ½¹vÀÄ. ª
PÁUÉÆÃqÀÄ ¸ÀvÁåUÀæºÀzÀ°è ºÉZï UÀt¥ÀwAiÀÄ¥Àà, ±ÁAvÀªÉÃj 3) ¸ÀܽÃAiÀgÀ À À Á»AiÀÄ ¥ÁvÀ:æ ªÀÄ®¥À¨æ Ás ºÉÆÃgÁlPÉÌ PÁgÀtªÁzÀ
Ä £ËPÀg±
UÉÆÃ¥Á®UËqÀ, ¸ÀzÁ²ªÀgÁAiÀÄ EªÀgÉ ªÀÄÄAvÁzÀªÀgÀÄ £ÉÃvÀv
ªÀ»¹zÀÝgÀÄ. SÁåvÀ ¸ÀªÀiÁdªÁ¢ qÁ|| gÁªÀÄ ªÀÄ£ÉÆúÀgï
æ Àé ¸ÀAP
¸ À
åÁ CAzÀUÀwgUÀÉ ¼¨sÀ°µæÀ è ÖÀZ¸ÀÁgÀܽÃAiÀ, £ËPÀÄ £ËPÀ gÀ±Á»AiÀÄ ¥ÁvÀæ ¥Àª æ ÀÄÄRªÁzÀÄzÀÄ
g±À Á»AiÀÄ GzÁ¹Ã£Àv,É MvÁÛAiÀÄ¢AzÀ
¯ÉÆûAiÀiÁ CªÀgÀÄ ZÀ¼ÀĪÀ½AiÀÄ°è ¨sÁUÀªÀ»¹zÀ £ÀAvÀgÀ £
ºÉÆÃgÁl ªÀÄvÀÛµÀÄÖ §® ¥ÀqÉzÀÄPÉÆArvÀÄ. ªÀÄÄAzÉ JgÀqÀÄ ¥
À PÀAzÁAiÀÄ ªÀ¸ÀÆ° ªÀÄvÀÄÛ gÁdQÃAiÀÄ £ÁAiÀÄPÀvÀézÀ ªÉÊ¥sÀ®å
À -¸ÀÄzsÁgÀG
EªÀÅ ºÉÆÃgÁlPÉÌ PÁgÀtªÁzÀªÀÅ.
zÀ±PÀ U
À ¼
À À £ÀAvÀgÀ 20 CA±ÀU¼ À À PÁAiÀÄðPÀª æ ÄÀ zÀ°è ¨sÆ
¸ çÛÀ AiÀÄ’. 1980gÀ°è ªÀÄ®¥À¨æ Ás DuÉPlÀ ÄÖ ¥Àzæ ÃÉ ±ÀzÀ £ÀgUÀ ÄÀ AzÀ, £Àª®À UÀÄAzÀ,
uÁ
PÁAiÉÄÝAiÀÄ£ÀÄß eÁjUÉƽ¹ ‘G¼ÀĪÀª£
JA§ WÉÆõÀuÉAiÀÄÄ PÁUÉÆÃqÀÄ ¸ÀvÁåUÀæºÀ¢AzÀ
À ÃÉ ¨sÆ
± Á ¸ÀÆàwð gɤÃqÀÆÃt,¯Á¬ÄvÀ¸ËzÀÄ.w£ÀÛ gªÀUÀ ÄÄÀvÀAzÀÄÛ gÁªÀ
À «ÄAiÀÄ MqÉ
ÄzÀÄUÀð ¥Àz æ ÉñÀzÀ°è §AzsÀUÉ PÀgÉ

¥ÀqÉzÀÄPÉÆArvÀÄ. d z°À è dįÉÊ 21 1980 gÀAzÀÄ ¸Á«gÁgÀÄ

ÀªÀ ÆÁÃqÀÄ ¸ÀvÁåUÀºæ ÀzÀ ¸ÀªÀAiÁrSÉåAiÀ¥ÀÄ°èwæ ¨s¸ÉÀnøÀjzÀÄwÛÝzgÉÀÝgÊvÀÀÄ.gÀÄDzÀvÀºgÀ²É ïÁÝ
i gÀ PÀZÉÃjAiÀÄ£ÀÄß §AzÀ
B. ªÀÄ®¥À¨ æ Ás gÉÊvÀgÀ ºÉÆÃgÁl (1980): PÁUÉ
£ÀAvÀgÀ ªÀÄ®¥À¨ ¸
è ªÉÄÊ®ÄUÀ¯Áè¬ÄvÀÄ. ºÉzÁjÃjzÀÝgGzÀÄÀ . DzÀÝPÀÆgÌ É CqÀ
æ sÁ gÉÊvÀgÀ ºÉÆÃgÁlªÀ Å PÀ£ÁðlPÀzÀ gÉÊvÀgÀ
vÀºÀ²Ã¯ÁÝgÀgÀÄ ¥Àª æ Éò¸ÀĪÀ

ºÉÆÃgÁlUÀ¼À°èAiÉÄà MAzÀÄ L¹ºÁ¹PÀ

¯ Á vÀº²
تÁV ªÀÄ®V ¥ÀæªÉò¸À®Ä ¤§ðAzsÀ
À ïÁÝgg À ÄÀ gÉÊvÀgÀ ªÉÄÃ¯É ¨sÆ À lUÁ°¤AzÀ
1960gÀ°è 30 PÉÆÃn gÀÆ¥Á¬ÄUÀ
f ¼£
À ÄÀ ß RZÀÄð ªÀiÁr ªÀÄ®¥À¨
£À¢UÉ DuÉPÀlÄÖ PÀlÖ®ÄÀ GzÉÝò¸À¯Á¬ÄvÀÄ. DzÀgÉ 1980gÀ
æ Ás £ÀqÉzÀÄ PÀbÉÃj ¥Àª æ Éò¹zÀgÀÄ. EzÀjAzÀ gÉÆaÑUÉzÀÝ gÉÊvÀgÀÄ
q
Àg ÁƼÀî°®è. ªÀgÀzÁ£À JAzÀÄ ¨sÁ«¹zÀÝ F UɺÀÆÄvÁvÀð¨Ágï
C¢üPÁjAiÀÄ£ÀÄß vÀgÁmÉUÉ vÉUÉzÀÄPÉÆAqÀÄ UÀ®¨sÉ ªÀiÁqÀĪÁUÀ
ºÉÆwÛUÉ 162 PÉÆÃn gÀÆ ¥Á¬ÄUÀ ¼ À£ ÀÄß RZÀ Äð ªÀiÁrzÀ g ÀÄ
DuÉPÀlÄÖ ¥ÀÆtðUÉ ª GAmÁ¬ÄvÀÄ. EzÀgÀ°è FgÀ¥Àà PÉÆrè JA§ gÉÊvÀ

AiÉÆÃd£É Á sz ±Á¥ÀªÁV ¥Àjt«Ä¹vÀÄ. 1973gÀ°è ªÀÄ®¥Àæ¨sÁ gÉÊvÀ ºÀÄä£vÁvÀÁzÀ䣢£ÁZÀ ÀÄ. EvÀ£À £É£À¦UÁV ¥Àw
gu
æ ªÀµÀð dįÉÊ 21gÀAzÀÄ
À É ªÀiÁqÀ¯ÁUÀĪÀÅzÀÄ.
AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ CrAiÀÄ°è ¤ÃgÁªÀj ¸ËPÀAiÀÄð zÉÆgɬÄvÀÄ.
¥Àæ±Éß-5) PÀ£ÁðlPÀ gÁdå gÉÊvÀ ¸ÀAWÀzÀ ºÉÆÃgÁlzÀ ¥ÀæªÀÄÄR
EzÀjAzÀ ¤ÃgÀÄ MAzÉà PÀqÉ ¤AvÀÄ ¨sÀÆ«ÄAiÀÄ ¥sÀ®ªÀvÀÛvÉ
«µÀAiÀÄUÀ¼À£ÀÄß ZÀað¹j.
ºÁ¼Á¬ÄvÀÄ.
GvÀÛg:À 1) ¸Á® ªÀ¸ÀÆ° «µÀAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¨sÀµ æ ÀÖ C¢üPÁjUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ
* ªÀÄ®¥À¨
æ Ás ºÉÆÃgÁlPÉÌ PÁgÀtUÀ¼ÄÀ : (¥ÀÆgÀPÀªÁzÀ CA±ÀUÀ¼ÀÄ)
gÁdPÁgÀtU ¼ æ ÃÉ ±À ¤µÉÃzs,À 2) ¥Àj¸Àgz
À À UÁæªÄÀ ¥Àª À À «µÀAiÀÄ
ªÀÄ®¥À¨æ sÁ ºÉÆÃgÁlªÀÅ PÉêÀ® MAzÀÄ WÀl£É C®è CzÀÄ
3) UÀtÂUÁjUÉ, 4) §ºÀÄgÁ¶ÖçÃAiÀÄ PÀA¥À¤UÀ¼À «gÉÆÃzsÀ
C£ÉÃPÀ ¸ÀAUÀwUÀ¼À ¥Àw
æ ¥sÀ®ªÁ¬ÄvÀÄ. ªÀÄ®¥À¨ æ sÁ ºÉÆÃgÁlzÀ
5) ¤ÃgÁ ZÀ¼ÀĪÀ½ (EªÀÅUÀ¼À «ªÀgÀuÉ)
PÁgÀtUÀ¼À£ÀÄß F ªÀÄÄA¢£ÀAvÉ «±Éèö¸À§ºÀÄzÀÄ.

zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg

À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 36
¥À±
æ ßÉ -6) »AzÀĽzÀ ªÀUð À UÀ¼À ºÉÆÃgÁlzÀ §UÉÎ n¥Ààt §gɬÄj. 3) «zsª À AÉ iÀÄgÀ£ÄÀ ß £ÉÆÃrPÉƼÀÄîªÀ «zsÁ£ÀU¼ À °
À è F PɼV À £ÀªÅÀ UÀ¼° À è
1) eÉÆåÃw¨Á ¥sÀįÉà AiÀiÁªÀÅzÀÄ ¸ÀjAiÀÄ®è.
2) ¸ÁªÀÅ ªÀĺÁgÁeï ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀvÀå ±ÉÆÃzsÀPÀ ¸ÀªÀiÁd. C) PÉñÀ ªÀÄÄAqÀ£À ªÀiÁrPÉƼÀî¨ÉÃQvÀÄÛ
3) d¹Ö¸ï ¥Ánð ªÀÄvÀÄÛ »AzÀĽzÀ ªÀUÀðUÀ¼À ZÀ¼ÀĪÀ½. §) ªÀÄgÀÄ«ªÁºÀPÌÉ CªÀPÁ±À«vÀÄÛ
4) PÀ£ÁðlPÀzÀ°è ¨ÁæºÀäuÉÃvÀgÀ ZÀ¼ÀĪÀ½. PÀ) D¨sÀgÀt zsÀj¸ÀĪÀAw®è
5) PÉÃgÀ¼ÀzÀ ¨ÁæºÀäuÉÃvÀgÀ ZÀ¼ÀĪÀ½. qÀ) ±ÀĨsÀ ¸ÀªÀiÁgÀA¨sÀUÀ¼À°è ¨sÁUÀªÀ»¸ÀĪÀAw®è
6) ²æà £ÁgÁAiÀÄt UÀÄgÀÄ zsÀªÀÄð ¥Àj¥Á®£Á AiÉÆÃUÀA 4) ¸ÀA¸ÀÌøvÁ£ÀÄPÀgt À ¥ÀQæ Aæ iÉÄAiÀÄ vÀvÁéz± À ð
À UÀ¼° À è PɼV À £À AiÀiÁªÀÅzÀÄ
(EªÀÅUÀ¼À «ªÀgÀuÉ) ¸ÀjAiÀÄ®è.
25
¥Àæ±Éß-7) zÀ°vÀ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½AiÀÄ §UÉÎ n¥Ààt §gɬÄj. C) zsÀªÀÄð-PÀªÀÄð §) ¥Á¥À-¥ÀÄtå
-
GvÀÛgÀ : zÀÀ°vÀ ZÀ¼ÀĪÀ½AiÀÄÄ MAzÀÄ ¸ÁªÀiÁfPÀ ZÀ¼ÀĪÀ½AiÀiÁVzÉ.
¨sÁgÀvÀzÀ ¸ÁªÀiÁfPÀ, DyðPÀ, zsÁ«ÄðPÀ ªÀÄvÀÄÛ gÁdQÃAiÀÄ
PÀ) ±ÁAw-C±ÁAw
24
qÀ) ¸ÀA¸ÁÌgÀ-ªÉÆÃPÀë
5) ¸ÀA¸ÀÌøvÁ£ÀÄPÀgÀtPÉÌ ¸ÀA§A¢ü¹zÀAvÉ F PɼÀV£À CA±ÀUÀ¼À°è
C¸ÀªiÀ Á£Àv,É zÀ¨Áâ½PÉ ªÀÄvÀÄÛ ±ÉÆõÀuÉ «gÀÄzÀÞ zÀ°vÀgÄÀ £Àq¹ É zÀ AiÀiÁªÀÅzÀÄ ¸Àj.
20
¸ÀAWÀnvÀ ºÉÆÃgÁlªÀ£ÀÄß zÀ°vÀ ZÀ¼ÀĪÀ½ J£ÀÄߪÀgÀÄ. zÀ°vÀ
ZÀ¼ÀĪÀ½AiÀÄ£ÀÄß ¸ÁévÀAvÀöæ å ¥ÀƪÀðzÀ zÀ°vÀ ZÀ¼ÀĪÀ½ ªÀÄvÀÄÛ j)
C) ¨sÁgÀvÀzÀ ¨ÁæºÀätgÀÄ ºÉZÀÄÑ PÀrªÉÄ ¸À¸ÁåºÁjUÀ¼ÁVzÁÝgÉ.
§) PɼÀeÁwAiÀÄ d£ÀgÀÄ ¨ÁæºÀätgÀ£ÀÄß C£ÀÄPÀj¸ÀÄwÛgÀ°®.è
¸ÁévAÀ vÀöæ å £ÀAvÀgz
À À zÀ°vÀ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½ JAzÀÄ JgÀqÄÀ ºÀAvÀU¼
À £
À ÁßV ÉP (
PÀ) PɼÀeÁwUÀ¼ÀÄ d¤ªÁgÀ zsÀj¸À®Ä EµÀÖ¥ÀqÀ°®è.
qÀ) ¢éÃdgÀÄ d¤ªÁgÀ zsÀj¸ÀÄwÛgÀ°®.è
ɪ ¢
«¨sÁV¸À¯ÁUÀĪÀÅzÀÄ.
I) ¸ÁévAÀ vÀöæ å ¥ÀƪÀðzÀ zÀ°vÀ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½ 6) DzsÄÀ ¤ÃPÀgt Ã
À ¥ÀjPÀ®à£AÉ iÀÄ£ÀÄß ¥ÀjZÀ¬Ä¹zÀªg À ÄÀ .

ÀPÀ À
i) §¸ÀªÉñÀégÀgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ zÀ°vÀ ZÀ¼ÀĪÀ½ C) JA.J£ï ²æäªÁ¸ï §) ©.J¸ï.UÀĺÁ
ii) ºÀ¼ÉAiÀÄ ªÉÄʸÀÆgÀÄ ¥ÁæAvÀåzÀ°è zÀ°vÀ ZÀ¼ÀĪÀ½ g PÀ) qÉäAiÀÄ¯ï ®£Àðgï qÀ) yAiÉÆqÉÆÃgï ¯É«mï
iii) ªÀÄÄA¨ÉÊ PÀ£ÁðlPÀzÀ zÀ°vÀ ZÀ¼ÀĪÀ½
II) ¸ÁévAÀ vÀöæ å £ÀAvÀgz À À zÀ°vÀ ZÀ¼ÄÀ ªÀ½ Áå¸ 7) ¢édgÀÄ JAzÀg,É
C) MAzÀÄ ¸À® ªÀiÁvÀæ d¤¹zÀªÀgÀÄ
i) ©üêÀĸÉãÁ ¸ÀAWÀl£É
¥£À
ii) zÀ°vÀ ¸ÀAWÀµÀð ¸À«Äw (EªÀÅUÀ½UÉ ¸ÀAQë¥ÀÛ «ªÀgÀuÉ)
§) JgÀqÄÀ ¨Áj d¤¹zÀªg
PÀ) MAzÀÄ ¸À® ºÀÄnÖzÀªÀgÀÄ
À ÄÀ .

8) ¨sÁgÀvz À ° ç¸ÛÀ G
À è£À ªÀÄ»¼Á ZÀ¼ÄÀ ªÀ½ PÀÄjvÀÄ n¥ÀàuÉ §gɬÄj. qÀ) ªÀÄÆgÀ£Éà ºÀÄlÄÖ ¥ÀqÉzÀªÀgÀÄ

±Á
GvÀÛgÀ : ¨sÁgÀvÀzÀ°è£À ªÀÄ»¼Á ZÀ¼ÀĪÀ½AiÀÄ£ÀÄß ¸ÁévÀAvÀöæ å ¥ÀƪÀðzÀ
ªÀÄ»¼Á ZÀ¼ÀĪÀ½ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁévÀAvÀöæ å £ÀAvÀgÀzÀ ªÀÄ»¼Á ZÀ¼ÀĪÀ½
8) “j°d£ï DAqï ¸ÉƸÉÊn CªÀÄAUï ¢ PÀÆUÀìð D¥sï ¸ËxÀ
EArAiÀiÁ” PÀÈwAiÀÄ PÀvÈÀ ð

1) ¸ÁévÀA ÀªÀ Ád
JAzÀÄ JgÀqÀÄ ºÀAvÀUÀ¼À°è «¨sÁV¸À¯ÁUÀªÀÅzÀÄ.
i
æ vÀå ¥ÀƪÀðzÀ ªÀÄ»¼Á ZÀ¼ÀĪÀ½ ªÀÄvÀÄÛ
C) ¥ÉÆ.æ AiÉÆÃUÉÃAzÀæ ¹AUï §) qÁ.©.Dgï.CA¨ÉÃqÀÌgï
PÀ) J.Dgï.zÉøÁ¬Ä qÀ) JA.J£ï ²æäªÁ¸ï

è¸
2) ¸ÁévÀAvÀæöå £ÀAvÀgÀzÀ ªÀÄ»¼Á ZÀ¼ÀĪÀ½ (¸ÀAQë¥ÀÛ «ªÀgÀuÉ 9. ¥Á±ÁÑwåÃPÀgt À JAzÀg,É
¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ)
¯ Á C) ©ænõïgÀ D½éPɬÄAzÀ ¨sÁgÀvÀzÀ ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀAgÀZÀ£ÉAiÀÄ°è

f
____________________________________________
CzsÀ ÁåAiÀÄ- 8
GAmÁzÀ ¥ÀjªÀvð À £ÉU¼ À ÄÀ
§) ¨ÁæºÀätjAzÀ DzÀ ¸ÁªÀiÁfPÀ ¥ÀjªÀvÀð£É
q
À Áè ¸ÁªÀiÁfPÀ ¥ÀjªÀvð PÀ) PɼÀ eÁwAiÀÄ d£ÀjAzÀ DzÀ ¥ÀjvÀð£ÉUÀ¼ÀÄ
Àg ¨sÁUÀ-J À £É
¨sÁgÀvz
ª À °
qÀ) ²æêÀÄAvÀgÀ fêÀ£À «zsÁ£ÀzÀ C¼ÀªÀrPÉ

I. z
¸ÀjAiÀiÁzÀ
ÁsGvÀgÛ UÀ ¼À £À ÄÀ ß Dj¹ §gɬÄj. 10. ¥Á±ÁÑwåÃPÀgt À ¥ÀQæ Aæ iÉĬÄAzÁzÀ ¥ÀjuÁªÀÄUÀ¼°
AiÀiÁªÀÅzÀÄ ¸ÀjAiÀiÁzÀÄzÀ®è.
À è PɼV À £ÀªÅÀ UÀ¼° À è

1) ¸ÀA¸ÀÈvÁ£ÀÄPÀgtÀ JA§ ¥ÀjPÀ®à£AÉ iÀÄ£ÀÄß ¥ÀjZÀ¬Ä¹zÀªg

À ÄÀ . C) vÀAvÀe æ ÁÕ£À
C) qÉäAiÀÄ¯ï ®£Àðgï §) JA.J£ï ²æäªÁ¸ï §) ªÀÄÆqs£ À AÀ ©PÉU¼ À ÄÀ
PÀ) yAiÉÆqÉÆÃgï ¯É«mï qÀ) VqÉØ£Àì PÀ) ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼ÀÄ
2) ¸ÀA¸ÀÌøvÁ£ÀÄPÀgt
À zÀ CA±ÀU½À UÉ F PɼV
À £À AiÀiÁªÀÅzÀÄ ¸ÉÃgÀĪÀÅ¢®è. qÀ) vÀvÁézÀ±Àð ªÀÄvÀÄÛ ªÀiË®åUÀ¼ÀÄ
C) QæAiÀiÁ«¢ü §) «ªÁºÀ 11. “ªÀiÁqÀ£ÊÉ ðeÉñÀ£ï E£ï EArAiÀÄ£ï mÉr æ ±À£ï’’ PÀÈw gÀa¹zÀªg À ÄÀ .
PÀ) ¥ÀÄgÀĵÀgÀ£ÀÄß £ÉÆÃrPÉƼÀÄîªÀ jÃw C) gÁªÀiïCºÀÄeÁ §) d¸ÀéAvï ¹AUï
qÀ) ¹ÛçÃAiÀÄgÀ£ÀÄß £ÉÆÃrPÉƼÀÄîªÀ jÃw PÀ) ¥ÉÆ.æ AiÉÆÃUÉÃAzÀæ ¹AUï qÀ) CAxÉÆÃt VqÉØãïì
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 37
12. eÁUÀwÃPÀgÀt ¥ÀjPÀ®à£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¤ÃrzÀªÀgÀÄ. 3. ¨Á©ðAiÀÄ ªÀÄÆ® fêÀ£À DgÀA¨sÀªÁUÀĪÀÅzÀÄ __ zÉñÀzÀ°è
C) ªÉÄÊgÀ£ï «Ã£Àgï §) yAiÉÆqÉÆÃgï ¯É«mï 4. ___ zÉñÀªÀÅ Jy°£ï zÀª æ ÀªÀ£ÀÄß DªÀÄÄzÀÄ ªÀiÁrPÉƼÀÄîvÀÛzÉ.
PÀ) JA.J£ï. ²æäªÁ¸ï qÀ) qÉäAiÀÄ¯ï ®£Àðgï 5. aãÁ dUÀw£ Û °À Aè iÉÄà CwºÉZÄÀ Ñ _______ GvÁàz£ À É ªÀiÁqÀĪÀ
II. DªÀgt À zÀ°è PÉÆnÖgÄÀ ªÀ ¸ÀjAiÀiÁzÀ GvÀÛgU À ¼ À £ À ÄÀ ß Dj¹ §gɬÄj. zÉñÀªÁVzÉ.
1. DAvÀjPÀ ªÀÄÆ®zÀ ¸ÁªÀiÁfPÀ ¥ÀjªÀvÀð£É _______. 6. ¨Á©ð UÉÆA¨ÉAiÀÄ zÉúÀzÀ ¥Áè¹ÖPï «£Áå¸À ______ zÉñÀz° À è
2. vÀ£Àß eÁwAiÀÄ ¸ÁÜ£ÀªÀiÁ£ÀªÀ£ÀÄß ºÉaѹPÉƼÀÄîªÀ ¥ÀQæ A æ iÉÄ ___. gÀÆ¥ÀÄUÉƼÀÄîvÀÛzÉ.
3. ¨sÁgÀvÀzÀ ¨ÁæºÀätgÀÄ ºÉZÀÄÑ PÀrªÉÄ ____________. [gÀÄvï ºÁåAqÀ¯gï(2), ¸Ë¢ CgÉéAiÀiÁ(3), ¨Á©ð
4. ¢é d gÀ Ä vÀ ª À Ä ä G¥À £ À A iÀ Ä £À ¸À A ¸ÁÌ g À Qæ A iÀ i Á«¢ü U À ½ AzÀ UÉÆA¨É(1), ¦.«.¹.(5), CªÉÄÃjPÁ(6), vÉʪÁ£ï(4),]
25
__________ zsÀj¸ÀÄvÁÛgÉ. ~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~
III. ºÉÆA¢¹ §gɬÄj
-
5. ¨ÁæºÀät «zsÀªÉAiÀÄjUÉ ªÀÄgÀÄ «ªÁºÀPÉÌ ___________.
[¸À¸ÁåºÁjUÀ¼ÀÄ(3), d¤ªÁgÀ(4), CªÀPÁ±À E®è(5), 1) ¸ÀA¸ÀÌøvÁPÀgt À 24
C) yAiÉÆqÉÆÃgï ¯É«mï(3)
¸ÀA¸ÀÌøvÁ£ÀÄPÀgÀt(1), ¸ÀA¸ÀÌøvÁ£ÀÄPÀgÀt(2)]
II. DªÀgt
2) DzsÄÀ ¤ÃPÀgt À
20
§) JªÀiï.J£ï. ²æäªÁ¸ï(1)
À zÀ°è PÉÆnÖgÄÀ ªÀ ¸ÀjAiÀiÁzÀ GvÀÛgU
1. PɼÀ eÁwAiÀÄ «zsª
À ¼ À £ À ÄÀ ß Dj¹ §gɬÄj.
À Á ¹ÛçÃAiÀÄjUÉ ¥ÀÄ£À«ðªÁºÀPÌÉ ºÁUÀÆ «ªÁºÀ
3) eÁUÀwÃPÀgt
4) ¨Á©ðUÉÆA¨É
À
j )
PÀ) eÁUÀwPÀ ¥Àe
æ A
É iÀÄ ¯ÁAbÀ£(À 4)
qÀ) ¥ÉÆ. AiÉÆÃUÉÃAzÀæ ¹AUï(5)
«ZÉÑÃzÀ£ÀPÉÌ ______. ÉP (
5) ªÀiÁqÀ£ÊÉ ðeÉõÀ£ï E) qÉäAiÀÄ¯ï ®£Àðgï(2)
D¥ï EArAiÀÄ£ï mÉr æ µÀ£ï
ɪ ±æ ¢ßÉ UÀ½UÉ MAzÀÄ ¥Àz/À ªÁPÀå/JgÀqÄÀ - ªÁPÀåUÀ¼°À è
2. _____ CªÀgÀÄ DzsÀĤÃPÀgÀt ¥ÀjPÀ®à£É ¥ÀjZÀ¬Ä¹zÀgÀÄ.
3. ²PÀëtªÀÅ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¥ÀæeÉÕ ºÁUÀÆ _______ D«µÁÌgÀPÉÌ IV & V. PɼV À £À ¥ÀÃ
CUÀvÀåªÁzÀ P˱À®å ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄ£ÉÆèsÁªÀªÀ£ÀÄß ¸ÀȶָÀÄvÀÛzÉ. GvÀj Û ¹.À
4. yAiÉ Æ qÉ Æ Ãgï ¯É « mï _________ ¥À j PÀ ® à £ É A iÀ Ä £À Ä ß
¥ÀjZÀ¬Ä¹zÀgÀÄ. Àå¥À¸jZÀ¬gÀ ĹzÀÄPÀgªtÀ gÀ ÄÀ ªÀAiÀÄvÀiÁgÀÄÛ Ä¥Á±ÁÑ
P
1) ¸ÀA¸ÀÌøvÁ£À
?
wåÃPÀgt
À JA§ ¥ÀjPÀ®à£UÉ ¼À £
À ÄÀ ß

5. CAvÀgÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¸ÀPÁðgÉÃvÀgÀ ¸ÀAWÀl£ÉUÉ MAzÀÄ GzÁºÀgÀuÉ

____________.
Á Ûg:À JA. J£ï. ²æäªÁ¸ï
À¥ GvÀ
£2) “j°d£ï CAqï ¸ÉƸÉÊn CªÀiÁAUï ¢ PÀÆUïìð D¥sï ¸Ëvï
[qÉäAiÀÄ¯ï ®£Àðgï(2), eÁUÀwÃPÀgÀt(4),
gÉqïPÁæ¸ï(5), CªÀPÁ±À«vÀÄÛ(1), vÁAwæPÀ(3)] G
çÛÀ GvÀ
EArAiÀiÁ” UÀAæ xÀzÀ PÀvÈÀ ð AiÀiÁgÀÄ?

II. DªÀgt À zÀ°è PÉÆnÖgÄÀ ªÀ ¸ÀjAiÀiÁzÀ GvÀÛgU À ¼ À £

Á¸ Ûg:À JA. J£ï. ²æäªÁ¸ï
À ÄÀ ß Dj¹ §gɬÄj.
3) “¸ÉÆòAiÀįï ZÉÃAeï E£ï ªÀiÁqÀ£ïð EArAiÀiÁ” UÀAæ xÀzÀ
1. ºÀÆrPÉzÁgÀgÀÄ CAvÀeÁð®zÀ ªÀÄÆ®PÀ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ
d± PÀvÈÀ ð AiÀiÁgÀÄ
CAvÀgÁ¶ÖçÃAiÀÄ ªÀÄlÖzÀ DyðPÀ ªÀ»ªÁl£ÀÄß ________ JAzÀÄ
PÀgÉAiÀÄÄvÁÛgÉ. ÀªÀ Á
i GvÀÛgÀ: qÁ. JA J£ï ²æäªÁ¸ï
4) DzsÄÀ ¤ÃPÀgt À JA§ ¥ÀjPÀ®à£AÉ iÀÄ£ÀÄß ¥ÀjZÀ¬Ä¹zÀªg À ÄÀ AiÀiÁgÀÄ?
è ¸
2. PÀA¥À¤UÀ¼ÀÄ JgÀqÀÄ CxÀªÁ ºÉZÀÄÑ zÉñÀUÀ½UÉ ¸ÀgÀPÀÄ ªÀÄvÀÄÛ GvÀÛg:À qÉäAiÀÄ¯ï ®£Àðgï
¸ÉêÉU¼ À £
¯Á
À ÄÀ ß ªÀiÁgÀĪÀ PÀA¥À¤UÀ¼£ À ÄÀ ß ___ JAzÀÄ PÀgA É iÀÄÄvÁÛg.É 5) eÁUÀwÃPÀgt À JA§ ¥ÀjPÀ®à£AÉ iÀÄ£ÀÄß ¥ÀjZÀ¬Ä¹zÀªg À ÄÀ AiÀiÁgÀÄ?

À f
3. ¸ÀܽÃAiÀÄ CxÀªÁ ¥ÁæzÃÉ ²PÀ ¸ÀA§AzsU À ¼
À £
À ÄÀ ß «ÄÃj CAvÀgÁ¶ÖçÃAiÀÄ
ªÀÄlÖzÀ°è ¸ÀA§AzsÀUÀ¼ÀÄ ¸ÀȶÖAiÀiÁUÀÄwÛªÉ EAvÀºÀ ¥Àª æ ÀÈwÛAiÀÄ£ÀÄß
GvÀÛg:À yAiÉÆqÉÆÃgï ¯É«mï

q 6) DAvÉÆä VqÉØ£ïì §gÉzÀ UÀAæ xÀ AiÀiÁªÀÅzÀÄ?

Àg Á
_________ JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÁÛgÉ. GvÀÛg:À “¸ÉÆòAiÀiÁ®f” (Sociology)
ª
4. eÁUÀwÃPÀgÀt ¥ÀæªÀÈwÛ ºÉaÑzÀAvÉ ____________ JA§ 7) eÁUÀwPÀ ¥Àe æ AÉ iÀÄ ¯ÁAbÀ£À AiÀiÁªÀÅzÀÄ?

zÁs
¥ÀjPÀ®à£É ºÉZÀÄÑ ªÀĺÀvÀé ¥ÀqÉAiÀÄÄvÀÛzÉ. GvÀÛg:À ¨Á©ð UÉÆA¨É
5. gÉÆãÁ¯ïØ gÁ§lð¸À£ï __________ JA§ ¥ÀjPÀ®£ à AÉ iÀÄ£ÀÄß 8) §ºÀÄgÁ¶ÖçÃAiÀÄ PÀA¥À¤ JAzÀgÃÉ £ÀÄ?
¥ÀjZÀ¬Ä¹zÁÝgÉ. GvÀÛg:À JgÀqÀÄ CxÀªÁ ºÉZÀÄÑ zÉñÀUÀ½UÉ ¸ÀgÀPÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÉêÉUÀ¼À£ÀÄß
[eÁUÀwPÀ ¸ÀܽÃPÀgÀt(5), «zÀÄå£Áä£À DyðPÀvÉ(1), ªÀiÁgÁl ªÀiÁqÀĪÀ PÀA¥À¤AiÀÄ£ÀÄß §ºÀÄgÁ¶ÖçÃAiÀÄ PÀA¥À¤
eÁUÀwPÀ C£À£ÀåvÉ(3), §ºÀÄgÁ¶ÖçÃAiÀÄ PÀA¥À¤(2), J£ÀÄߪÀgÀÄ.
eÁUÀwPÀ ¥Àe æ É(4)] 9) ¨sÁgÀvz À À JgÀqÄÀ §ºÀÄgÁ¶ÖçÃAiÀÄ PÀA¥À¤UÀ¼£
À ÄÀ ß ºÉ¸jÀ ¹.
II. DªÀgÀtzÀ°è PÉÆnÖgÀĪÀ ¸ÀjAiÀiÁzÀ GvÀÛgÀUÀ¼À£ÀÄß Dj¹ §gɬÄj.
GvÀg
Û :À mÁmÁ ©¯Áð, «¥ÉÆÃæ , E£ÉÆÃà ¹¸ï, ªÀÄ»ÃAzÁæ ªÀÄÄAvÁzÀªÅÀ
1. _________ MAzÀÄ ±ÉÊ°AiÀÄ UÉÆA¨É.
(AiÀiÁªÀÅzÉà JgÀqÀÄ)
2. CªÉÄÃjPÁ ªÁå¥ÁgÉÆÃzÀå«Ä ___ ¨Á©ð UÉÆA¨ÉAiÀÄ ¸À馅 PÀvÉð.
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 38
10) §ºÀÄ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ PÀA¥À¤UÀ¼g É qÀ £À ÄÀ ß ºÉ¸j À ¹. 2) ¸À A ¸À Ì ø vÁ£À Ä PÀ g À t ªÀ Å PÉ Ã ªÀ ® ¨s Á gÀ v À z À ° è £ À ¸ÁªÀ i ÁfPÀ
GvÀÛg:À ¥É¦ì, PÉÆÃPÁ PÉÆïÁ, j¯ÁAiÀiïì, PÉÆïÉÎÃmï ¥ÀjªÀvÀð£ÉAiÀÄ §UÉUÉ CzÀgÀ®Æè eÁw ªÀåªÀ¸ÉÜUÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀ
(AiÀiÁªÀÅzÉà JgÀqÀÄ) ¥ÀjªÀvÀð£ÉAiÀÄ£ÀÄß w½AiÀÄ®Ä ªÀiÁvÀæ ¸ÀºÁAiÀÄPÀªÁVzÉ.
11) IGO C£ÀÄß «¸ÀÛj¹ 19) ¥Á±ÁÑwåÃPÀgt À zÀ AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ À JgÀqÄÀ PÉëÃvÀU æ ¼
À £
À ÄÀ ß ºÉ¸j À ¹.
GvÀÛg:À EAlgï£ÁåµÀ£À¯ï UË£ÀðªÉÄAl DUÀð£ÉÊeÉõÀ£ïì GvÀÛgÀ : 1) vÀAvÀe æ ÁÕ£À
(International Government Organisation) 2) ºÉƸÀ ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼ÀÄ
12) INGOS C£ÀÄß «¸ÀÛj¹ 3) vÀvÁé zÀ±ÀðUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ªÀiË®åUÀ¼ÀÄ
GvÀÛg:À EAlgï £ÁåµÀ£À¯ï £Á£ï U˪ÉÄðAmï (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ)
25
DUÀð£ÉÊeÉõÀ£ï (International Non Government 20) DzsÄÀ ¤ÃPÀgt À ¥ÀQæ Aæ iÉÄUÉ ¸ÀºÁAiÀÄPÀªÁzÀ JgÀqÄÀ CA±ÀU¼ - À £À ÄÀ ß w½¹
Organisation) 4
GvÀÛg:À ªÉÄÊgÀ£ï «Ã£Àgï JA¨ÁvÀ£ÀÄ ºÉüÀĪÀAvÉ DzsÀĤÃPÀgÀtPÉÌ
2
20
13) ¸ÀA¸ÀÌøvÁ£ÀÄPÀgt À JAzÀgÃÉ £ÀÄ? ªÀÄÄRåªÁV LzÀÄ CA±ÀUÀ¼ÀÄ PÁgÀtªÁVªÉ. CªÀÅUÀ¼ÉAzÀgÉ -
GvÀÛgÀ : JA.J£ï. ²æäªÁ¸ï CªÀgÀ ¥ÀPæ ÁgÀ “PɼÀ »AzÀĽzÀ 1) ²PÀët 2) ¸ÀAªÀºÀ£À
eÁw, §ÄqÀPÀlÄÖ, EvÀgÀ ¸ÀªÀÄƺÀªÀÅ / ªÀUÀðªÀÅ vÀ£Àß DZÁgÀ )
3) gÁ¶ÖçÃAiÀÄvÉ DzsÁgÀªÁzÀ DzÀ±ÀðUÀ¼ÀÄ
j
«ZÁgÀUÀ¼ÀÄ, gÀÆrü ¥ÀzÀÞwUÀ¼ÀÄ ºÁUÀÆ fêÀ£À «zsÁ£ÀªÀ£ÀÄß
¢éÃdgÀ ºÁUÉ CzÀgÀ®Æè «±ÉõÀªÁV ¨ÁæºÀätgÀ ºÁUÉ 5) ¥À§ ÉP (
4) d£ÁPÀµÀðPÀªÁzÀ £ÁAiÀÄPÀvÀé ªÀÄvÀÄÛ
æ ® ¸ÀPÁðgÀ (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ)
ªÀiÁ¥Àðr¹PÉƼÀÄîªÀ ¥ÀQæ A
14) ¥Á±ÁÑwåÃPÀgt À JAzÀgÃÉ £ÀÄ?
æ iÉÄUÉ ¸ÁA¸ÀÌøvÁ£ÀÄPÀgÀt J£ÀÄߪÀgÀÄ”. 21) eÁUÀwÃPÀgt
w½¹ ɪ ¢
À PÉÌ ¸ÀºÁAiÀÄPÀªÁzÀ AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ
à À JgÀqÄÀ CA±ÀU¼ À £
À ÄÀ ß

GvÀÛgÀ: JA.J£ï. ²æäªÁ¸ï CªÀgÀ ¥ÀæPÁgÀ. ¥Á±ÁÑwåÃPÀgÀtªÀÅ

“¨sÁgÀwÃAiÀÄ ¸ÀªÀiÁdzÀ ªÉÄÃ¯É ©ænµï ¸ÀA¸ÀÌøwAiÀÄÄ ©ÃjzÀ
ÀPÀ À
g GvÀÛg:À 1) ªÀiÁ»w ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAªÀºÀ£À vÀAvÀe
2) ªÀiÁ»wUÀ¼À ¤gÀAvÀgÀ ºÀjªÀÅ
æ ÁÕ£ÀzÀ ¥ÀU æ Àw

¥À¨ æ Ás ªÀª£À ÄÀ ß «ªÀj¸ÀĪÀ ¥ÀjPÀ®£ à AÉ iÀiÁVzÉ. CzÀg®

Á å¸
À Æè «±ÉõÀªÁV 3) eÁÕ£À DzsÁjvÀ ¸ÀªÀiÁdzÀ GUÀªÀÄ

¥£À
¨sÁgÀwÃAiÀÄgÀ vÀAvÀe æ ÁÕ£À, ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼ÀÄ, vÀvÀézÀ±ÀðUÀ¼ÀÄ 4) §ºÀÄ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ PÀA¥À¤UÀ¼ÀÄ
ºÁUÀÆ ªÀiË®åU¼ À °
À è GAmÁzÀ ¥ÀjªÀvð À £ÉU¼ À £
À ÄÀ ß «ªÀj¸ÀĪÀÅzÀÄ. 5) «zÀÄå£Áä£À DyðPÀvÉ ªÀÄvÀÄÛ
15) DzsÄÀ ¤ÃPÀgt
GvÀg
À JAzÀgÃÉ £ÀÄ?
Û :À gÀĸÉÆÃÖ ªÀÄvÀÄÛ ªÁqïð CªÀgÀ ¥ÀPæ ÁgÀ “DzsÄÀ ¤ÃPÀgt ç¸ÛÀ G À JA§ÄzÀÄ
6) gÁdQÃAiÀÄ ¥ÀjªÀvÀð£ÉUÀ¼ÀÄ (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ)
~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~
ªÀiÁ£ÀªÀ£À zÉÊ£ÀA¢£À ZÀlĪÀnPÉUÀ¼À°è DzsÀĤPÀ «eÁÕ£À ªÀÄvÀÄ
±Á
vÀAvÀe
16) eÁUÀwÃPÀgt
æ ÁÕ£ªÀ £ À ÄÀ ß C¼Àªr
À JAzÀgÃÉ £ÀÄ?
À ¹PÉƼÀĪ
ÀªÀ Á
î À ¥ÀQæ A d VI.PɼV
æ iÉÄAiÀiÁVzÉ”. JA¢zÁÝg.É
i ¥À±
À £À ¥À±æ ßÉ UÀ½UÉ 15 ªÁPÀåUÀ¼°
æ ßÉ -1 ¸ÀA¸ÀÌøvÁ£ÀÄPÀgt À zÀ ¥Àª
À è GvÀj
æ ÄÀ ÄR CA±ÀU¼
Û ¹
À £À ÄÀ ß «ªÀj¹
Û :À 1) QæAiÀiÁ«¢üU¼
GvÀÛg:À eÁUÀwÃPÀgÀt JA§ÄzÀÄ eÁUÀwPÀ ªÀÄlÖzÀ°è zÉñÀ zÉñÀUÀ¼À
è ¸ GvÀg À ÄÀ : ¸ÀA¸ÀÌøvÁ£ÀÄPÀgt
À zÀ ªÀÄÆ®PÀ Pɼe À ÁwUÀ¼ÄÀ
£ÀqÄÀ «£À ¥Àg¸ À g Á
àÀ À CªÀ®A§£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀÆa¸ÀĪÀ ¥ÀQæ A
¯
EzÀÄ AiÀiÁªÀÅzÉà ¤§ðAzsÀ E®èzÉ ºÀt, ªÀ¸ÀÄÛ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÉêÉUÀ¼ÀÄ
æ iÉÄAiÀiÁVzÉ. CxÀªÁ EvÀgÀ ¸ÀªÄÀ ƺÀU¼ À ÄÀ ¢édgÀ jÃw-¤Ãw QæAiÀiÁ«¢üU¼
C£ÀÄPÀgÀuÉ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀgÀ ªÀÄÆ®PÀ eÁwAiÀÄ Kt ±ÉÃæ tÂAiÀÄ°è
À £ À ÄÀ ß

À f
ªÀÄÄPÀÛªÁV dUÀwÛ£ÉÀ®èqÉ ªÀUÁðªÀuÉAiÀiÁUÀĪÀ ¥ÀQæ A æ iÉÄAiÀiÁVzÉ. G£ÀßvÀ CAvÀ¸ÀÛ£ÀÄß ¥ÀqÉzÀÄPÉƼÀÄîªÀ MAzÀÄ ªÀiÁUÀðªÁVzÉ.
q 2) «ªÁºÀ: ¢édgÀ°è ºÉtÄÚªÀÄPÀ̼ÀÄ ¥ËæqsÁªÀ¸ÉÜ vÀ®Ä¥ÀĪÀ ¥ÀƪÀð
Àg Á
* E£ÉÆßAzÀÄ CxÀðzÀ°è eÁUÀwÃPÀgt À ªÀÅ dUÀw£ Û ÁzÀåAvÀ KPÀgÆ À ¥ÀzÀ
ª
¸ÀA¸ÀÌøw ªÀÄvÀÄÛ DyðPÀ CªÀ®A§£ÉAiÀÄ ¸ÀAPÉÃvÀªÁVzÉ. «ªÁºÀ ªÀiÁqÀ¨ÉÃPÉA§ ¤AiÀĪÀÄ«vÀÄÛ. DzÀgÉ PɼÀeÁwUÀ¼À°è

zÁs
17) ¸ÁA¸ÀÌøvÁ£ÀÄPÀgt À zÀ AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ À JgÀqÄÀ CA±ÀU¼ À £À ÄÀ ß w½¹ ¥ËæqsÀ«ªÁºÀ DZÀgÀuÉAiÀÄ°èvÀÄÛ ªÀÄvÀÄÛ «ªÁºÀ «ZÉÒÃzÀ£ÀPÀÆÌ
GvÀÛg:À 1) QæAiÀiÁ«¢üUÀ¼ÀÄ 2) «ªÁºÀ ¥ÀzÀÞw CªÀPÁ±À«vÀÄÛ. ¸ÀA¸ÀÌøvÁ£ÀÄPÀgÀt ¥ÀQæ A æ iÉÄ ªÀÄÆ®PÀ PɼÀeÁwUÀ¼ÀÄ
3) «zsÀªÉAiÀÄgÀ£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ ¹ÛçAiÀÄgÀ£ÀÄß £ÉÆÃrPÉƼÀÄîªÀ PÀª æ ÀÄ, PÀÆqÀ ¨Á®å«ªÁºÀU¼ À £
À ÄÀ ß DZÀj¸À vÉÆqÀVzÀªÅÀ ªÀÄvÀÄÛ «ªÁºÀªÅÀ
4) vÀvÁézÀ±ÀðUÀ¼ÀÄ 5) DºÁgÀ ¥ÀzÀÞw 6) GqÀÄUÉ-vÉÆqÀÄUÉ ±Á±ÀévÀªÁzÀ §AzsÀ£À JAzÀÄ ¥ÀjUÀt¸ÀvÉÆqÀVzÀªÀÅ.
7) £ÁªÀÄPÀgÀt ¸ÀA¸ÀÌøw (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ) 3) «zsªÀ AÉ iÀÄgÀ£ÄÀ ß £ÉÆÃrPÉƼÀÄîªÀ «zsÁ£À : ¢édgÀ°è «zsÀªÉAiÀÄjUÉ
18) ¸ÀA¸ÀÌøvÁPÀgt À zÀ JgÀqÄÀ nÃPÉU¼ À £À ÄÀ ß §gɬÄj ªÀÄgÀÄ«ªÁºÀªÁUÀ®Ä CªÀPÁ±À EgÀ°®è. ªÀÄvÀÄÛ AiÀiÁªÀÅzÉÃ
GvÀÛg:À 1) ¸ÀA¸ÀÌøvÁ£ÀÄPÀgÀtªÀÅ ªÀÄÆ®¨sÀÆvÀªÁV ¸ÁA¸ÀÌøwPÀ jÃwAiÀÄ D¨sg À t À zsj
À ¸À®Ä CªÀPÁ±À«gÀ°®è. ±ÀĨsÀ ¸ÀªiÀ ÁgÀA¨sz À ° À è
¥ÀjªÀvÀð£ÉAiÀÄ §UÉUÉ «±Éèö¸ÀÄvÀÛzÉAiÉÄà «£ÀB ¸ÀAgÀZÀ£ÁvÀäPÀ ¨sÁUÀª» À ¸À®Ä ¤gÁPÀj¸À¯ÁUÀÄwÛvÄÀ ,Û DzÀgÉ Pɼe À ÁwUÀ¼°À è «zsªÀ Á
¥ÀjªÀvÀð£ÉUÀ¼À §UÀUÉ «±ÉèõÀuÉ ¤ÃqÀĪÀÅ¢®è. ªÀÄgÀÄ«ªÁºÀPÀÆÌ CªÀPÁ±À«vÀÄÛ. DzÀgÉ ¸ÀA¸ÀÌøvÁPÀgÀt¢AzÁV
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 39
 PɼÀeÁwUÀ¼ÀÄ PÀÆqÁ «zsÀªÁ ªÀÄgÀÄ«ªÁºÀªÀ£ÀÄß ¤gÁPÀj¸À 2) ºÉƸÀ ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼ÀÄ: ¥Á±ÁÑwåÃPÀgÀtzÀ ¥Àæ¨sÁªÀ¢AzÁV ©ænµÀ
vÉÆqÀVzÀªÀÅ. ¨ÁæºÀätgÀAvÉ «zsÀªÉAiÀÄgÀ£ÀÄß £ÉÆÃrPÉƼÀÄîªÀ ªÀiÁzÀjAiÀÄ O¥ÀZÁjPÀ ²PÀt ë ¸ÀA¸ÉÜU¼ À ÄÀ ¸ÁÜ¥£ À AÉ iÀiÁzÀªÅÀ . CAzÀgÉ
P˻
æ ÀĪÀ£ÀÄß C£ÀĸÀj¸ÀvÉÆqÀVzÀªÀÅ. ±Á¯Á-PÁ¯ÉÃdÄ vÁAwæPÀ ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼ÀÄ ¸ÀA±ÉÆÃzsÀ£Á PÉÃAzÀU æ À¼ÀÄ,
4) ¹ÛçÃAiÀÄgÀ£ÄÀ ß £ÉÆÃrPÉƼÀÄîªÀ PÀª æ ÄÀ : G£ÀßvÀ eÁwAiÀÄ°è ¹ÛçÃAiÀÄgÀ£ÄÀ ß «±À é « zÁå®AiÀ Ä UÀ ¼ À Ä d£À ä v Á½ DAUÀ è ¨s Á µÉ A iÀ Ä °è ²PÀ ë t
QüÁV £ÉÆÃqÀ¯ÁUÀÄwÛvÄÀ .Û ¹ÛçÃAiÀÄgÀÄ AiÀiÁªÁUÀ®Æ «zsÃÉ AiÀÄgÁV ¤ÃqÀ v É Æ qÀ V zÀ ª À Å . EzÀ j AzÀ ¸ÁA¥À æ z Á¬ÄPÀ eÁw
£Àqz É ÄÀ PÉƼÀ¨ î ÃÉ PÁVvÀÄ.Û Pɼe À ÁwUÀ¼° À è ¹ÛçÃAiÀÄjUÉ G£ÀßvÀ CAvÀ¸ÄÀ Û ¥ÀAZÁAiÀÄwUÀ¼ÀÄ ªÀiÁAiÀĪÁV PÁ£ÀÆ£ÀÄ £ÁåAiÀiÁ®AiÀÄ
PÀ®à¹PÉÆqÀ¯ÁVvÀÄÛ DzÀgÉ ¸ÀA¸ÀÌøvÁPÀgÀtzÀ ¥Àæ¨sÁªÀ¢AzÁV ¥Éưøï£ÀAvÀºÀ ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼ÀÄ d£ÀävÁ½zÀªÀÅ. ªÀÄvÀÄÛ PÁ£ÀƤ£À
PɼÀeÁwUÀ¼ÀÄ PÀÆqÀ ¹ÛçÃAiÀÄgÀ£ÀÄß QüÁV £ÉÆÃqÀvÉÆqÀVzÀªÀÅ. ªÀÄÄAzÉ J®ègÀÆ ¸ÀªÀiÁ£ÀgÀÄ JAzÀÄ ¸ÁjzÀªÀÅ.
25
5) gÀPÛÀ ¸ÀA§AzsU À ¼À ÄÀ : ªÉÄïÁÓwUÀ¼ÀÄ UÀAqÀÄ ¸ÀAvÁ£ÀPÉÌ ¥ÁæªÀÄÄRåvÉ -
3) vÀ v Áé z À ± À ð UÀ ¼ À Ä ªÀ Ä vÀ Ä Û ªÀ i Ë®åUÀ ¼ À Ä : ¥Á±ÁÑ w åÃPÀ g À t zÀ
¤ÃqÀÄwÛzÝÀ ªÅÀ . DzÀgÉ PɼÀ eÁwUÀ¼° À è UÀAqÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ºÉtÄÚ ¸ÀAvÁ£ÀPÌÉ ¥À¨
24
æ sÁªÀ¢AzÁV ¨sÁgÀwÃAiÀÄgÀ°è ºÉƸÀ vÀvÁézÀ±ÀðUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ
ªÀiË®åUÀ¼ÀÄ ¥ÀjZÀ¬Ä¸À®àlÖªÀÅ. CAzÀgÉ ªÀiÁ£ÀªÀvÁªÁzÀ

20
¸ÀªiÀ Á£À CªÀPÁ±À«vÀÄ.Û DzÀgÉ ¸ÀA¸ÀÌøvÁ£ÀÄPÀgt À zÀ ¥À¨ æ Ás ªÀ¢AzÁV
PɼÀeÁwUÀ¼ÀÄ PÀÆqÀ ºÉtÄÚ ¸ÀAvÁ£ÀQÌAvÀ UÀAqÀÄ ¸ÀAvÁ£ÀPÉÌ ªÉ Ê ZÁjPÀ v É , ¸À ª À i Á£À v É , ªÀ å QÛ ª ÁzÀ EvÁå¢ ªÀ i Ë®åUÀ ¼ À Ä
¥ÁæªÀÄÄRåvÉ ¤ÃqÀvÉÆqÀVzÀªÀÅ.
j)
¸ÁA¥ÁæzÁ¬ÄPÀ zÀȶÖPÉÆãÀ §zÀ¯Á¬Ä¹PÉƼÀî®Ä ¥ÉæÃgÀuÉ

ÉP (
6) vÀvÁéz± À ðÀ UÀ¼ÄÀ : ¸ÀA¸ÀÌøvÁ£ÀÄPÀgt À zÀ ¥À¨ æ Ás ªÀ¢AzÁV Pɼe À ÁwUÀ¼ÄÀ ¤ÃrzÀªÅÀ ºÁUÀÆ ¸ÀªiÀ Ád ¸ÀÄzsÁgÀuU É É ¸ÀÆàwð ¤Ãr ¸ÀªiÀ Ád
PÀÆqÀ ºÉƸÀ vÀvÁézÀ±ÀðUÀ¼À£ÀÄß C£ÀĸÀj¸ÀvÉÆqÀVzÀªÀÅ GzÁ: ¸ÀÄzsÁgÀuÁ DAzÉÆîUÀ¼ÀÄ dgÀÄUÀ®Ä PÁgÀtªÁzÀªÀÅ.

ɪ ¢
¥Á¥À-¥ÀÄtå, zsª À ÄÀ ð-PÀªÄÀ ð, ªÉÆÃPÀë EvÁå¢UÀ¼£ À ÄÀ ß PɼeÀ ÁwUÀ¼ÄÀ ¥Àæ±Éß-3 DzsÀĤÃPÀgÀtPÉÌ PÁgÀtªÁzÀ CA±ÀUÀ¼À£ÀÄß ZÀað¹
ªÁå¥ÀPÀªÁV vÀªÀÄä zÉÊ£ÀA¢£À fêÀ£ÀzÀ°è §¼À¸ÀvÉÆqÀVzÀªÀÅ Ã
GvÀÛg:À ªÉÄÊgÀ£ï «Ã£Àgï JA¨ÁvÀ£ÀÄ DzsÀĤÃPÀgÀtPÉÌ PÁgÀtªÁzÀ
7) DºÁgÀ ¥ÀzÞÀw: ¨sÁgÀvz À °À £
ÀPÀ À
g
è À ¨ÁæºäÀtgÀÄ ±ÀÄzÀÞ ¸À¸åÀ ºÁjUÀ¼ÁVzÀÝgÄÀ .
DzÀgÉ PɼÀeÁwUÀ¼ÀÄ ªÀiÁvÀæ ªÀiÁA¸ÀºÁjUÀ¼ÁVzÀÝgÀÄ. DzÀgÉ
CA±ÀUÀ¼À£ÀÄß F PɼÀPÀAqÀAvÉ ¥ÀnÖ ªÀiÁrzÁÝ£É.
1) ²PÀët : DzsÀĤPÀ ²PÀëtªÀÅ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¥Àe æ ÉÕ ªÀÄvÀÄÛ vÁAwæPÀ
¸ÀA¸ÀÌøvÁ£ÀÄPÀgÀtzÀ ¥Àæ¨sÁªÀ¢AzÁV DºÁgÀ ¥ÀzÀÞwAiÀÄ°è
Áå¸ D«µÁÌ g À P É Ì CUÀ v À å ªÁzÀ P˱À ® åUÀ ¼ À £ À Ä ß ¨É ¼ É ¹ PÉ Æ ¼À î ® Ä

¥£À
¥ÀjªÀvð À £ÉU¼ À ÄÀ GAmÁzÀªÅÀ . CAzÀgÉ Pɼe À ÁwUÀ¼ÄÀ ¢édgÀ ºÁUÉ PÁgÀtªÁ¬ÄvÀÄ.
±ÀÄzÀÞ ¸À¸åÀ ºÁjUÀ¼ÁV ªÀÄzsåÀ ¥Á£À vÀåf¹ eÁwAiÀÄ KuÉ ±ÉÃæ tÂAiÀÄ°è 2) ¸ÀAªÀº£ À :À ¸ÀAªÀº£ À À ªÀiÁzsåÀ ªÄÀ UÀ¼ÁzÀ zÀÆgÀªÁtÂ, zÀÆgÀz± À ðÀ £À,

ç¸ÛÀ G
gÉÃrAiÉÆÃ, ZÀ®£ÀavÀæ ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ¼À ¨É¼ÉªÀtÂUɬÄAzÁV
G£ÀßvÀ CAvÀ¸ÀÄÛ ¥ÀqÉzÀÄPÉÆAqÀªÀÅ.
DzsÀĤPÀ aAvÀ£É ¨É¼ÉAiÀÄvÉÆqÀVvÀÄ.
8) GqÀÄUÉ vÉÆqÀUÉ : ¢édgÀÄ G¥À£ÀAiÀÄ£À ¸ÀA¸ÁÌgÀzÀ ªÀÄÆ®PÀ
d¤ªÁgÀ zsÀj¸ÀÄwÛzÀÝgÀÄ. ¸ÀA¸ÀÌøvÁ£ÀÄPÀgÀtzÀ ¥À¨
±Á æ sÁªÀ¢AzÁV
3) gÁ¶ÖçÃAiÀÄvÉ DzsÁgÀªÁzÀ DzÀ±ð À UÀ¼ÄÀ : gÁ¶ÖçÃAiÀÄvÉAiÀÄ DzÀ±ð À UÀ¼ÄÀ

ÀªÀ Ád
ªÀÄvÀÄÛ aAvÀ£ÉUÀ¼À ¥À¨ æ sÁªÀ¢AzÁV ªÉÊ«zsÀåªÀÄAiÀÄ ¸ÀªÀiÁdUÀ¼ÀÄ
PɼÀeÁwUÀ¼ÀÄ d¤ªÁgÀ zsÀj¸ÀvÉÆqÀVzÀªÀÅ eÉÆvÉUÉ ¢édgÀ ºÁUÉ
zsÉÆÃw ±Á®Ä ¥sÉÃl zsÀj¸ÀĪÀ ªÀÄÆ®PÀ G£ÀßvÀ CAvÀ¸ÀÛ£ÀÄß i MAzÀÄUÀÆr KPÀvA É iÀÄ ¨sÁªÀ£É ¨É¼¬ É ÄvÀÄ. gÁdQÃAiÀÄ £ÉÃvÁgÀgÄÀ
zÉñÁ©üªÀiÁ£À ¨É¼É¹PÉƼÀÄîªÀAvÉ ¥ÉÃæ gÀuÉ ¤ÃrzÀgÀÄ.
¥ÀqÉzÀÄPÉÆAqÀªÀÅ.
è ¸ 4) d£ÁPÀµÀðPÀªÁzÀ £ÁAiÀÄPÀvÀé : ¨sÁgÀvÀzÀ°è£À PÉ®ªÀÅ ªÀåQÛUÀ¼ÀÄ

¯Á
9) £ÁªÀÄPÀgÀt : PɼÀeÁwUÀ¼ÀÄ vÀªÀÄä £ÀªÀeÁvÀ ²±ÀÄUÀ½UÉ PÀjAiÀÄ
PÁ¼À, PÉA¥À, PÉA¦, ºÉƤß, w«Ää JAvɯÁè PÀgÉAiÀÄÄwÛzÀÝgÀÄ.
«²µÀÖªÁzÀ UÀÄtUÀ½AzÀ C¥ÁgÀ ¸ÀASÉåAiÀÄ d£ÀgÀ£ÀÄß GvÀÛªÀÄ

À f
¸ÀA¸ÀÌøvÁ£ÀÄPÀgÀtzÀ ¥À¨ æ sÁªÀ¢AzÁV PɼÀeÁwUÀ¼ÀÄ ¢édgÀ ºÁUÉ
£ÀA©PÉ, £ÀqÄÀ ªÀ½PÉ, DZÀgu À UÉ ¼ À £
À ÄÀ ß C¼Àªr À ¹PÉƼÀĪ î A
À vÉ ¥ÉÃæ gÀuÉ

q ¤ÃrzÀgÀÄ. ªÀÄvÀÄÛ d£ÀgÀ UËgÀªÀ, C©üªÀiÁ£À ªÀÄvÀÄÛ ¤µÉ×AiÀÄ£ÀÄß

Àg Á
gÁªÀÄ, PÀȵÀÚ, ±ÀAPÀgÀ, UËj, ¥ÁªÀðw, ®Qëöäà JAvɯÁè PÀgÉAiÀÄ
vÉÆqÀVzÀªÀÅ. ª ¥ÀqÉzÀÄPÉÆAqÀgÀÄ. GzÁ: UÁA¢üÃf, ¸ÀĨsÁ¸ï ZÀAzÀæ ¨ÉÆøï,
£ÉºÀgÀÄ ªÀÄÄAvÁzÀªÀgÀÄ.

zÁs
¥À±
æ ßÉ -2 ¥Á±ÁÑwåÃPÀgt À zÀ ¥ÀjuÁªÀÄUÀ¼£ À ÄÀ ß «ªÀj¹.
5) ¥À§ æ ® ¸ÀPÁðgÀ : ¸ÀgÀPÁgÀªÀÅ ¥À§ æ ®ªÁVzÀÝgÉ ¥ÀjuÁªÀÄPÁj
GvÀÛg:À 1) vÀAvÀe æ ÁÕ£:À ©ænµÀgÀÄ ¥ÀjZÀ¬Ä¹zÀ ºÉƸÀ vÀAvÀe æ ÁÕ£ÀzÀ
¤AiÀĪÀÄUÀ¼À£ÀÄß eÁjUÉ vÀgÀ®Ä AiÀıÀ¹éAiÀiÁUÀĪÀÅzÀÄ. eÉÆvÉUÉ
¥Àæ¨sÁªÀ¢AzÁV ¨sÁgÀvÀzÀ°è DzsÀĤPÀ PÉÊUÁjPÁ AiÀÄÄUÀ
¸ÀgÀPÁgÀ d£À¸ÁªÀiÁ£ÀågÀ DzsÀĤÃPÀgÀt ªÀÄ£ÉÆèsÁªÀ£ÉUÉ MvÀÄÛ
DgÀA¨sÀªÁ¬ÄvÀÄ. EzÀÄ £ÀUÀgÀ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀlÖtUÀ¼ÀÄ ¨É¼ÉAiÀÄ®Ä ¤Ãr C©üªÀÈ¢ÞAiÀÄ PÀqÉUÉ UÀªÀÄ£À PÉÃA¢æÃPÀj¸ÀĪÀÅzÀÄ.
¥ÉÃæ gÀuÉ ¤ÃrvÀÄ. UÁæ«ÄÃt d£ÀgÀÄ £ÀUÀgÀ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀlÖtUÀ½UÉ ¥À±
æ ßÉ -4 ¨sÁgÀvz À °
À è£À DzsÄÀ ¤ÃPÀgt À zÀ ¥ÀQæ Aæ iÉÄAiÀÄ£ÀÄß «ªÀj¹
ºÉZÀÄÑ DPÀ¶ðvÀgÁzÀgÀÄ. vÀAvÀe æ ÁÕ£ÀzÀ ¥ÀU æ Àw¬ÄAzÁV ¸ÁjUÉ- 1) DyðPÀªÁV DzsÀĤÃPÀgÀt
¸ÀA¥ÀPÀð, CAZÉ, zÀÆgÀªÁtÂ, gÉÃrAiÉÆ, gÉ樀 ¸ÁjUÉ EªÀÅ 2) gÁdQÃAiÀĪÁV DzsÀĤÃPÀgÀt
¨É¼ÉAiÀÄ®Ä ¸ÀºÁAiÀÄPÀªÁ¬ÄvÀÄ. 3) ¸ÁA¸ÀÌøwPÀªÁV DzsÀĤÃPÀgÀt
4) ¸ÁªÀiÁfPÀªÁV DzsÀĤÃPÀgÀt (EªÀÅUÀ¼À «ªÀgÀuÉ)
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 40
¥À±
æ ßÉ -5 eÁUÀwÃPÀgt À PÉÌ ¸ÀºÁAiÀÄPÀªÁzÀ CA±ÀU¼ À £
À ÄÀ ß «ªÀj¹ eÉÆvÉUÉ gÁdQÃAiÀÄ ¥ÀjªÀvÀð£ÉUÀ¼ÀÄ eÁUÀwÃPÀgÀtzÀ ¥À¨ æ sÁªÀ
GvÀg Û :À 1) ªÀiÁ»w ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAªÀº£ À À vÀAvÀe æ ÁÕ£z À À ¥ÀUæ wÀ : eÁUÀwÃPÀgt À PÉÌ ºÉZÁÑUÀ®Ä PÁgÀtªÁzÀªÀÅ.
ºÀ®ªÁgÀÄ CA±ÀUÀ¼ÀÄ ¸ÀºÁAiÀÄPÀªÁVªÉ. CzÀgÀ®Æè ªÀÄÄRåªÁV ¥À±æ ßÉ -6 eÁUÀwÃPÀgt À zÀ DAiÀiÁªÀÄUÀ¼£ À ÄÀ ß ZÀað¹
¸À A ªÀ º À £ À vÀ A vÀ æ e ÁÕ £ À z À ¨É ¼ À ª À t  U É ¬ ÄAzÀ G¥À U À æ º À U À ¼ À A) eÁUÀwPÀ ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄ
GqÁªÀuɬÄAzÀ CAvÀgïgÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¸ÀAªÀºÀ£À PÉëÃvÀz æ À°è ¥ÀUæ Àw B) eÁUÀwPÀ C£À£ÀåvÉ (EªÀÅUÀ¼À «ªÀgÀuÉ)
GAmÁUÀ®Ä ¸ÁzsÀåªÁ¬ÄvÀÄ. EAzÀÄ dUÀwÛ£ÁzÀåAvÀ 200 PÀÆÌ ¥À±
æ ßÉ -2 ¨Á©ð UÉÆA¨É MAzÀÄ eÁUÀwPÀ ¥Àe æ AÉ iÀÄ ¯ÁAbÀ£ª À ÁVzÉ
ºÉZÄÀ Ñ G¥ÀUº æÀ UÀ ¼ À ÄÀ ¨sÁºÀåPÁ±À¢AzÀ ªÀiÁ»wUÀ¼£ À ÄÀ ß gÀªÁ¤¸ÀÄwÛª.É «ªÀj¹
CAvÀgïeÁ®, PÀA¥ÀÆålgï, zÀÆgÀzÀ±Àð£À EªÉ ªÀÄÄAvÁzÀ GvÀÛg:À ¨Á©ð UÉÆA¨É MAzÀÄ eÁUÀwPÀ ¥Àe
25
æ AÉ iÀÄ ¯ÁAbÀ£À.
ªÀiÁzsåÀ ªÄÀ UÀ¼ÄÀ ¸ÀAªÀº£ À À PÉÃë vÀzæ °À è zÉÆqÀØ PÁæAwAiÀÄ£Éßà ªÀiÁrªÉ. * ¨Á©ð UÉÆA¨ÉAiÀÄÄ eÁUÀwPÀ ªÀ»ªÁn£À MAzÀÄ ¥ÀPæ ÁgÀªÁVzÀÄÝ -
eÁUÀwÃPÀgt À zÀ ¥À¨ æ Ás ªÀ¢AzÁV EAzÀÄ ¨sÁgÀvz À ° À è PÁ¯ï¸ÉAlgï 4
CzÀÄ «±ÀézÀ CxÀðªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ£ÀÄß MnÖUÉ ¸ÉÃj¸ÀĪÀ MAzÀÄ
2
20
ªÀÄvÀÄÛ ªÀiÁ»w ¥ÀjµÀÌgu À Á PÉÃAzÀU æ ¼À ÄÀ d£ÀävÁ½ªÉ. ¥ÀæQæAiÉÄAiÀiÁVzÉ.
2) ªÀiÁ»wUÀ¼À ¤gÀAvÀgÀªÁzÀ ºÀjªÀÅ: eÁUÀ w ÃPÀ g À t ¢AzÁV * ¨Á©ð UÉÆA¨ÉAiÀÄÄ MAzÀÄ ±ÉÊ°AiÀÄ UÉÆA¨ÉAiÀiÁVzÉ.
ªÀiÁzsÀåªÀÄUÀ¼ÀÄ ¸ÀÄ¢Ý, ¸ÀªÀiÁZÁgÀ, avÀæUÀ¼À ªÀiÁ»w ¤Ãr )
* CªÉÄÃjPÁzÀ ªÉÄlÖ¯ï ªÀiÁmïð PÀA¥À¤AiÀÄÄ 1959 gÀ°è F
j
¨ÁºÀådUÀw£ Û Æ É A¢UÉ £ÉÃgÀ ªÀÄvÀÄÛ ¤gÀAvÀgÀ ¸ÀA¥ÀPð
¸ÁzsåÀ ªÁVzÉ. GzÁ: 2001gÀ°è £ÀÆåAiÀiÁPïð£ï ªÁtÂdå PÀlq
À ºÉÆAzÀ®Ä
Ö z À À ÉP (
UÉÆA¨ÉAiÀÄ£ÀÄß ªÀiÁgÀÄPÀmÉÖUÉ ©qÀÄUÀqÉ ªÀiÁrvÀÄ.
* ¨Á©ð UÉÆA¨ÉAiÀÄÄ ¸ÀgÁ¸Àj ¥Àw æ JgÀqÀÄ ¤«ÄµÀPÉÌ MAzÀgÀAvÉ
ªÉÄð£À zÁ½, ªÀÄÄA¨ÉÊ£À vÁeï ºÉÆÃmÉ® ªÉÄÃ¯É £ÀqÉzÀ
¨sÀAiÉÆÃvÁàzÀPÀgÀ zÁ½ ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ¼À ¤gÀAvÀgÀ ªÀiÁ»w ɪ ¢
ªÀiÁgÁlªÁUÀÄwÛzÉ.
Ã
* ªÉÄlÖ¯ï ªÀiÁmïð PÀA¥À¤AiÀÄÄ UÉÆA¨ÉAiÀÄ ªÀiÁgÁl¢AzÀ
MzÀV¸ÀĪÀ°è ªÀiÁzsÀåªÀÄUÀ¼ÀÄ PÁgÀtªÁVªÉ.
3) eÁÕ£À DzsÁjvÀ ¸ÀªiÀ Ád: eÁÕ£À DzsÁjvÀ ¸ÀªÀiÁdzÀ GUÀªÀĪÀÅ
ÀPÀ À
g ªÁ¶ðPÀ ª ÁV MAzÀ Ä ©°AiÀ Ä £ïqÁ®gïVAvÀ ® Æ C¢ü P À
DzÁAiÀĪÀ£ÀÄß UÀ½¸ÀÄwÛzÉ.
vÀAvÀæeÁÕ£À, PÀA¥ÀÆålgï, ªÀÄ£ÀgÀAd£É ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAªÀºÀ£ÀzÀ
Áå¸ * CªÉÄjPÁzÀ gÀÄvï ºÁåAqÀègï JA¨ÁPÉAiÀÄÄ F UÉÆA¨ÉAiÀÄ

¥£À
UÁæºÀPÀgÀ£ÀÄß ¸ÀȶֹvÀÄ. eÁUÀwPÀ ªÀÄlÖzÀ J¯Áè C«µÁÌgÀUÀ¼ÀÄ ¸ÀȶÖPÀvÉðAiÀiÁVzÁݼÉ.
ªÀiÁ»w vÀAvÀe æ ÁÕ£ÀAiÀÄÄUÀzÀ DgÀA¨sÀPÉÌ £ÁA¢AiÀiÁzÀªÀÅ. EzÀÄ * ¥ÁægÀA¨sÀzÀ°è CªÉÄjPÁ, AiÀÄÄgÉÆæ£À zÉñÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ
eÁÕ£À DzsÁjvÀ ¸ÀªÀiÁdzÀ PÉÆqÀÄUÉAiÀiÁVzÉ.
4) §ºÀÄgÁ¶ÖçÃAiÀÄ PÀA¥À¤UÀ¼ÀÄ: JgÀqÀÄ CxÀªÁ ºÉZÀÄÑ zÉñÀUÀ½UÉ ç¸ÛÀ G d¥Á£ï£À°è F UÉÆA¨ÉUÀ¼ÀÄ ºÉZÀÄÑ ªÀiÁgÁlªÁUÀÄwÛzÀݪÀÅ.
* EAzÀÄ dUÀw£ Û ÁzÀåAvÀ 140PÀÆÌ ºÉZÄÀ Ñ zÉñÀU¼ À °
À è ¨Á©ð UÉÆA¨É
¸ÀgÀPÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÉêÉUÀ¼À£ÀÄß ªÀiÁgÁl ªÀiÁqÀĪÀ PÀA¥À¤UÀ¼À£ÀÄß
±Á ªÀiÁgÁlªÁUÀÄwÛzÉ. »ÃUÁV EzÉÆAzÀÄ eÁUÀwPÀ ¥ÀæeÉAiÀÄ

ÀªÀ Ád
§ºÀÄgÁ¶ÖçÃAiÀÄ PÀA¥À¤UÀ¼ÄÀ JAzÀÄ PÀgA É iÀÄĪÀgÄÀ . GzÁ: PÉÆPÉÆ- ¯ÁAbÀ£ÀªÁVzÉ.
PÉƯÁ, ¥É¦ì, eÁ£ïì£À DAqï eÁ£ïì£À, ¥sÉÆÃqïð, PÉÆïÉÎmï i * ¨Á©ð UÉÆA¨ÉAiÀÄ «£Áå¸À, ªÀiÁgÁlzÀ vÀAvÀU æ À¼ÀÄ ºÁUÀÆ
CzÉà jÃw ¨sÁgÀvÀzÀ §ºÀÄgÁ¶ÖçÃAiÀÄ PÀA¥À¤UÀ¼ÁzÀ j®AiÀÄ£ïì,
è ¸ eÁ»gÁw£À «zsÁ£ÀUÀ¼À£ÀÄß CªÉÄjPÁzÀ°è ªÀiÁqÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.

¯Á
mÁmÁ, ©¯Áð, E£ï¥ÉÆù¸ï, n«J¸ï, «¥ÉÆÃæ ªÀÄÄAvÁzÀ
PÀA¥À¤UÀ¼ÀÄ eÁUÀwPÀ ªÀiÁgÀÄPÀmÉÖ ªÀÄvÀÄÛ eÁUÀwPÀ ¯Á¨sÀzÀ PÀqÉUÉ
* ¨Á©ðAiÀ Ä ªÀ Ä Æ® fêÀ £ À DgÀ A ¨s À ª ÁUÀ Ä ªÀ Å zÀ Ä ¸Ë¢
CgÉéAiÀiÁzÀ°è ¨Á©ðUÉÆA¨ÉAiÀÄ zÉúÀzÀ ¥Áè¹ÖPï «£Áå¸À
UÀªÀÄ£À PÉÃA¢æPÀj¹ªÉ.À f CªÉÄjPÁzÀ°è gÀÆ¥ÀUÉÆAqÀÄ UÉÆA¨ÉAiÀÄ £ÉʯÁ£ï PÀÆzÀ®UÀ¼ÀÄ
q
Àg Á
5) «zÀÄå£Áä£À DyðPÀvÉ: eÁUÀwÃPÀgÀtzÀ ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ CA±ÀªÉà d¥Á£ï£À°è ¹zÀÝUÉÆAqÀÄ CzÀgÀ GqÀÄ¥ÀÄUÀ¼ÀÄ ¨ÁAUÁèzÉñÀ
ª
«zÀÄå£Áä£À DyðPÀvÉ ºÀtPÁ¸ÀÄ ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼ÀÄ. CAvÀgïeÁ®zÀ ªÀÄvÀÄÛ ¨sÁgÀvÀzÀ°è ¹zÀÞUÉƼÀÄîvÀÛªÉ.

zÁs
ªÀÄÆ®PÀ gÁµÀÖç ªÀÄvÀÄÛ CAvÀgÁ¶ÖçÃAiÀÄ ªÀÄlÖzÀ°è PÉÊUÉƼÀÄîªÀ * CAwªÀĪÁV ºÁAUï PÁAUï §AzÀj£À ªÀÄÆ®PÀ ¨Á©ð
DyðPÀ ªÉ Ê »ªÁl£À Ä ß «zÀ Ä å£Áä£À DyðPÀ v É JAzÀ Ä UÉÆA¨ÉAiÀÄÄ dUÀw£ Û À ¨ÉÃgÉ ¨ÉÃgÉ zÉñÀU½ À UÉ ªÀiÁgÁlªÁUÀĪÀÅzÀÄ.
PÀgÉAiÀįÁUÀĪÀÅzÀÄ. eÁUÀwPÀ CxÀðªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄÄ ¥ÀgÀ¸ÀàgÀ CAvÀgï * »ÃUÉ ¨Á©ð UÉÆA¨ÉAiÀÄÄ MAzÀÄ eÁUÀwPÀ ¥Àe æ ÉAiÀÄ ¯ÁA¨sÀ£À
CªÀ®A©vÀªÁVgÀĪÀÅzÀjAzÀ dUÀwÛ£À MAzÀÄ ¨sÁUÀzÀ DyðPÀ JA§ÄzÀ£ÀÄß ¤gÀƦ¸ÀĪÀÅzÀÄ. (Barbie doll as a Global
»£ÉßqÉAiÀÄÄ E¤ßvÀgÀ ¨sÁUÀUÀ¼À ªÉÄÃ®Æ wêÀð ¥ÀjuÁªÀÄ Citizen)
GAlĪÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ.
6) gÁdQÃAiÀÄ ¥ÀjªÀvð À £ÉU¼À ÄÀ : ¥À¸ æ ÄÀ v
Û À eÁUÀwÃPÀgt À PÉÌ PÁgÀtªÁzÀ Best of Luck for Your Exam -2025
ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ ¥ÀæªÀÄÄR CA±ÀªÉà gÁdQÃAiÀÄ ¥ÀjªÀvÀð£É.
~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~
¸ÀªiÀ ÁdªÁ¢ vÀvz éÀ À ¥Àx£ À ªÀ ÅÀ eÁUÀwÃPÀgt À zÀ ªÉÃUÀª£ À ÄÀ ß ºÉa¹
Ñ vÀÄ.
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 41
 «¸Àj
Û ¹ §gɬÄj
1. NABARD : National Bank of Agriculture and Rural Development

(PÀȶ ªÀÄvÀÄÛ UÁæ«ÄÃt C©üªÈÀ ¢ÞAiÀÄ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¨ÁåAPï)

2. TRIFED : Tribal Co-operative Marketing Development Federation

2 5
3. LAMPS :
(§ÄqÀPl
À ÄÖ ¸ÀºPÀ Áj ªÀiÁgÀÄPÀmÖÉ C©üªÈÀ ¢Þ MPÀÆÌl)

Large Area Multipurpose Societies («±Á® ¥Àz æ ÃÉ ±À ««zÉÆÃzÉÞñÀ ¸ÀAWÀU4

¼
À ÄÀ )
-
4. NEFA : North East Fronties of Assam 0 2
5. SEWA : Self Employed Women Association (¸Àé-GzÉÆåÃV ªÀÄ»¼Á ¸ÀA)WÀ)
2
6. NSWC :
(j
National Social Watch Coaliation (gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¸ÁªÀiÁfPÀ É PÁªÀ®Ä MPÀÆÌl)

¢ P
7. IRDP : Integrated Rural Development Programme (¸À ɪ ªÄÀ UÀæ UÁæ«ÄÃt C©üªÈÀ ¢Þ AiÉÆÃd£É)
Ã
8. MGNAREGA : Mahatma Gandhi National Rural Employment
ÀPÀ À Guarantee Act-2005
g
åÁ ¸ À gÀ ¸À É PÁAiÉÄÝ-2005)
(ªÀĺÁvÀäUÁA¢üà gÁ¶ÖçÃAiÀÄ UÁæ«ÄÃt GzÉÆåÃUÀ ¨sª

9. SEZ : Special Economic Zone («±ÉõÀ£ À¥ DyðPÀ ªÀ®AiÀÄ)

10. WWW : World Wide Web (eÁUÀwPÀ eÁ® vÁt)
ç Û À G
11. TRP : Television Rating Point Á ¸ (zÀÆgÀz±À ðÀ £À C¼ÀvÉ ©AzÀÄ)
12. SNDP : Shri Narayan Guru d ± Dharma Paripalan Yogam
À
i Á
À Ät UÀÄgÀÄ zsªÀ ÄÀ ð ¥Àj¥Á®£À AiÉÆÃUÀªiÀ ï)
(²æà £ÁgÁAiÀª
¸
13. SNS : Á
Social
è Networking Sites (¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀA¥ÀPðÀ vÁtUÀ¼ÄÀ )
f ¯ Nations Population Fund (¸ÀAAiÀÄÄPÀÛ gÁµÀÖçU¼À À d£À¸AÀ SÁ夢ü)
14. UNPF :
qÀ United

15. NCW : Á
Àg National Commission For Women (gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ªÀÄ»¼Á DAiÉÆÃUÀ)
ª
16. sz :
SHGÁ Self Help Groups (¸Àé ¸ÀºÁAiÀÄ ¸ÀAWÀU¼ À ÄÀ )

17. SKDRDP : Shri Kshetra Dharmasthala Rural Development Project

(²æà PÉëÃvÀæ zsª

À ÄÀ ð¸ÀܼÀ UÁæ«ÄÃt C©üªÈÀ ¢Þ AiÉÆÃd£É)

18. SCA : Special Central Assistance («±ÉõÀ PÉÃAzÀæ £Égª

À ÀÅ)

19. SCP : Special Component Plan («±ÉõÀ WÀlPÀ AiÉÆÃd£É)

zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg

À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 42
20. SCDC : Scheduled Caste Development Corporation (¥Àj²µÀÖ eÁw C©üªÈÀ ¢Þ ¤UÀªÄÀ )

21. CIIL : Central Institute of Indian Languages (¨sÁgÀwÃAiÀÄ ¨sÁµÉU¼

À À PÉÃAzÀæ ¸ÀA¸ÉÜ)

22. IGOS : International Government Organizations (CAvÀgïgÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¸ÀPÁðj ¸ÀAWÀl£ÉU¼

À ÄÀ )

23. INGOS : International Non-Government Organizations (CAvÀgï gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¸ÀPÁðgÉÃvÀgÀ ¸ÀAWÀl£ÉU¼

À ÄÀ )

24. DSS : Dalit Sangharsha Samiti (zÀ°vÀ ¸ÀAWÀµð

À ¸À«Äw)
25
25. KRRS : Karnataka Rajya Raita Sangha (PÀ£ÁðlPÀ gÁdå gÉÊvÀ ¸ÀAWÀ) -
26. NCERT : National Council of Educational Research and Training
24
(gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ±ÉÊPÀëtÂPÀ ¸ÀA±ÉÆÃzs£
À É ºÁUÀÆ vÀg¨
À ÃÉ w ¸ÀA¸ÉÜ) 20
j )
27. UNPF : United Nations Population Fund (¸ÀAAiÀÄÄPÀÛ gÁµÀÖçU¼
À À d£À¸AÀ SÁå ¤¢ü)
É (
28. TFR : Total Fertility Rate (MlÄÖ ¥s° À vÀvéÀ zÀg)À
¢P
29. AIDS : Aquired Immuno Deficiency Syndrome (CPÁéAiÀÄqïð
ªÃÉ EªÀÄÄå£ÉÆà qɦ¹ü AiÀÄ¤ì ¹AqÉÆÃæ ªÀiï)
30. TRP : Television Rating Point (zÀÆgÀz± À ð ÀPÀ ÀÄ)
À £À C¼ÀvÉ ©AzÀ g
World Trade Organization («±Àé ªÁtÂdå¸
31. WTO :
Á å ¸ÀAWÀl£É)

32. CDP : Community Development programme ¥£À (¸ÀªÄÀ ÄzÁAiÀÄ C©üªÈÀ ¢Þ PÁAiÀÄðPÀªæ ÄÀ )
33. TRYSEM : Training of Rural Youth for ç¸ÛÀ Gself Employment
À UÉ ¸ÀéAiÀÄAÁGzÉÆåÃUÀ vÀg¨
(UÁæ«ÄÃt AiÀÄĪÀPj
± À ÃÉ w AiÉÆÃd£É)

34. SITE : ÀªÀ Ád Television Experiment (G¥ÀUºæÀ À PÁAiÀÄð¸ÀÆa zÀÆgÀz±À ðÀ £À ¥ÀAæ iÉÆÃUÀ)
i
Satellite Instructional

Local Area¸Network (¯ÉÆÃPÀ¯ï KjAiÀiÁ £ÉmïªÀPïð)

35. LAN :
Á è
36. MNC : Multi¯National Company (§ºÀÄgÁ¶ÖçÃAiÀÄ PÀA¥À¤)

37. HYVP : Àq f Yielding Variety Programme (C¢üPÀ E¼ÀĪÀjAiÀÄ ªÉÊ«zsåÀ ªÀÄAiÀÄ PÁAiÀÄðPÀªæ ÄÀ )
High

38. Àg Á Frequency Modulator Radio

FMR : ª

39. zÁs : South Asian Association for Regional Co-operation

SAARC

(zÀQët K¶AiÀiÁzÀ ¥ÁæzÃÉ ²PÀ ¸ÀºPÀ Áj ¸ÀAWÀ)

40. NPP : National Population Policy (gÁ¶ÖçÃAiÀÄ d£À¸AÀ SÁå ¤Ãw)

~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~

zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg

À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 43
¸ÁévAÀ vÀöæ å ¥ÀƪÀð ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁévAÀ vÁæöå £ÀAvÀgÀ ¨sÁgÀvz
À °
À è eÁjUÉ §AzÀ PÉ®ªÀÅ ¥Àª
æ ÄÀ ÄR ±Á¸À£U
À ¼
À ÄÀ . (PÁAiÉÄÝU¼
À ÄÀ )

1. ¸Àw ¤µÉÃzsÀ PÁAiÉÄÝ -1829

2. «zsª
À Á ¥ÀÄ£Àgï «ªÁºÀ PÁAiÉÄÝ -1856
3. £ÁUÀjPÀ «ªÁºÀ PÁAiÉÄÝ -1872
4. C«ªÁ»vÀ ¹ÛçÃAiÀÄ D¹ÛAiÀÄ PÁAiÉÄÝ -1874
25
5. ¨Á®å «ªÁºÀ ¤µÉÃzsÀ PÁAiÉÄÝ -1929
-
6. «zÁådð£É¬ÄAzÀ ¸ÀA¥Á¢vÀ D¹Û PÁAiÉÄÝ -1930
24
20
7. »AzÀÆ ªÀÄ»¼ÉAiÀÄgÀ D¹Û ºÀQÌ£À PÁAiÉÄÝ -1939
8. «±ÉõÀ «ªÁºÀ PÁAiÉÄÝ -1954
j)
9. »AzÀÆ «ªÁºÀ PÁAiÉÄÝ -1955
ÉP (
ɪ ¢
10. C¸ÀÖø±ÀåvÁ C¥ÀgÁzsU
À ¼
À À PÁAiÉÄÝ -1955
11. »AzÀÆ GvÀg
Û Á¢üPÁgÀ PÁAiÉÄÝ -1956 Ã
12. »AzÀÆ zÀvÄÀ Û ¹éÃPÁgÀ ªÀÄvÀÄÛ fêÀ£ÁA±À PÁAiÉÄÝ -1956 ÀPÀ Àg
13. ªÀgz À QÀ ëuÉ ¤µÉÃzÀ PÁAiÉÄÝ -1961
Áå¸
14. ªÉÊzÀåQÃAiÀÄ UÀ¨ð Às ¤ªÁgÀuÁ PÁAiÉÄÝ -1971 £
¥À
15. ¸ÀªiÀ Á£À ªÉÃvÀ£À PÁAiÉÄÝ -1976
ç Û À G
16. fÃvÀ ¤ªÀÄÆð®£Á PÁAiÉÄÝ -1976 ¸
± Á
17. £ÁUÀjPÀ ºÀPÄÀ ÌU¼
À
i Ád
À À ¸ÀAgÀPëÀ uÁ PÁAiÉÄÝ -1976
18. PÁSÁð£É (wzÀÄÝ¥r
ªÀ PÁAiÉÄÝ -1984
À ) PÁAiÉÄÝ -1976
¸
19. PÀÄlÄA§ £ÁåAiÀiÁ®AiÀ
Á è Ä
20. ¨Á®±Àª ¯
æ ÄÀ (¨Á® PÁ«ÄðPÀ ¥Àw æ §AzsPÀ )À ¤AiÀÄAvÀtæ PÁAiÉÄÝ -1986
21. ¥Àj²µÀÖ eÁw Àq f ºÁUÀÆ ¥Àj²µÀÖ ¥ÀAUÀqUÀ ¼À À zËdð£Àå ¥Àwæ §AzsPÀ À PÁAiÉÄÝ -1989
22. ¨sª Àg µæÀ ÁÖÁZÁgÀ ¥Àwæ §AzsPÀ À PÁAiÉÄÝ -1947 ºÁUÀÆ 1988
z23.24.Ás ¥ÀPÀĸæ lÄA§
ª
À À ¥ÀƪÀð ªÀÄUÀÄ«£À °AUÀ ¥ÀvÛÉ C¥ÀgÁzsÀ PÁAiÉÄÝ -1994
zËdð£Àå vÀqÉ PÁAiÉÄÝ -2005
25. ¥ÉÆÃPÉÆìà PÁAiÉÄÝ -2012
POCSO - PROTECTION OF CHILDREN FROM SEXUAL OFFENCES ACT-2012

**************GOOD LUCK**************

zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg

À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 44
 25
-
24
20
j)
ÉP (
ɪ ¢
Ã
ÀPÀ À
g
Áå¸
¥£À
ç¸ÛÀ G
±Á
ÀªÀ Ád
i
è ¸
¯Á
À f
q
Àg Á
ª
zÁs

zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg

À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 45
 ¢éwÃAiÀÄ ¦AiÀÄĹ ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ (28)
¸ÀªÀÄAiÀÄ: 3 UÀAmÉ 15 ¤«ÄµÀUÀ¼ÀÄ : ªÁ¶ðPÀ ¥ÀjÃPÉë - 1 UÀjµÀ× CAPÀUÀ¼ÀÄ :80

¨sÁUÀ - J

¥À-æ I. ¸ÀjAiÀiÁzÀ GvÀÛgU À ¼

À £
À ÄÀ ß Dj¹ §gɬÄj. 5××1=5
1. 2011gÀ d£ÀUÀtwAiÀÄ ¥ÀPæ ÁgÀ ¨sÁgÀvÀzÀ °AUÁ£ÀÄ¥ÁvÀ
25
J) 950 ©) 930 ¹) 970 r) 940
-
2. §æºÀä¸ÀªÀiÁdzÀ ¸ÀA¸ÁÜ¥ÀPÀgÀÄ.
J) D¤¨É¸ÉAmï ©) zÀAiÀiÁ£ÀAzÀ ¸ÀgÀ¸Àéw ¹) gÁeÁgÁA ªÉÆúÀ£g 24
À ÁAiÀiï r) «ªÉÃPÁ£ÀAzÀ
3. ‘°dÓvï’ £À PÉÃAzÀæ PÀbÉÃj EgÀĪÀ ¸ÀܼÀ.
20
J) ªÀÄÄA¨ÉÊ ©) ºÉÊzÀgÁ¨Ázï ¹) ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ
j) r) zɺÀ°
4. “ªÉ¯ïÛ D¥sï £ÉõÀ£ïì” PÀÈwAiÀÄ ¯ÉÃRPÀgÀÄ.
J) UÀÄ£Àßgï «ÄqÀð¯ï ©) D¯ï¥sÉqæ ï Uɯï ÉP (
¹) DqÀA ¹ävï r) ªÉÄÊPÀ¯ï D°Øjeï
5. “G¼ÀĪÀªÀ¤UÉ ¨sÀÆ«Ä” JA§ WÉÆõÀuÉAiÀÄÄ F ºÉÆÃgÁlzÀÄÝ.
ɪ ¢
Ã
ÀPÀ À
J) ªÀÄ®¥À¨ æ sÁ ºÉÆÃgÁl ©) PÁUÉÆÃqÀÄ ºÉÆÃgÁl ¹) £ÀªÀ®UÀÄAzÀ ºÉÆÃgÁl r) £ÀgÀUÀÄAzÀ ºÉÆÃgÁl
II) F PɼV À £À DªÀgtÀ zÀ°è PÉÆnÖgÄÀ ªÀ ¸ÀjAiÀiÁzÀ GvÀÛgU g
À ¼
À £
À ÄÀ ß Dj¹ §gɬÄj. × 1=5
5×
6) ¨sÁgÀvÀzÀ ¥ÁæaãÀ ºÉ¸ÀgÀÄ ______.
7) ¥À§ Áå¸
æ ® eÁw ¥ÀjPÀ®à£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀjZÀ¬Ä¹zÀªÀgÀÄ ________
8) ªÀÄ»¼Á ¸À§°ÃPÀgÀtzÀ ªÀµÀð_________
¥£À
ç¸ÛÀ G
9) CUÉÆÃZÀgÀ ªÀiÁgÀÄPÀmÉÖUÉ EgÀĪÀ EvÀgÉ ºÉ¸ÀgÀÄ______.
10) ¸ÀéUËgÀªÀ ZÀ¼ÀĪÀ½AiÀÄ£ÀÄß ¥ÁægÀA©ü¹zÀªÀgÀÄ______

±Á
(2001(8), ¨sÀgÀvÀªÀµÀð(6), ¥ÉjAiÀiÁgï E.« gÁªÀĸÁé«Ä £ÁAiÀÄÌgï (10), E-±Á¥ï(9),

III) ºÉÆA¢¹ §gɬÄj ÀªÀ Ád

²æà £ÁgÁAiÀÄtUÀÄgÀÄ, JªÀiï.J£ï. ²æäªÁ¸ï(7))
i × 1=5
5×
11) PÉ£É ¥ÀzÀgÀ
è¸ a) w¬ÄqÉÆÃgï ¯É«mï (15)
12) ¸ÉÆðUÀgÀÄ
¯ Á b) mÉ°«µÀ£ï gÉÃnAUï ¥Á¬ÄAmï (13)
13) n.Dgï,¦
À f c) ¸ÀAvÁ£ÀA ¸À«Äw (11)
14) ºÀ¹gÀÄ PÁæAw
q d) «ªÉÃPÁ£ÀAzÀ Vjd£À PÀ¯Áåt PÉÃAzÀæ (12)

Àg Á
ª
15) eÁUÀÀwÃPÀgÀt e) ªÀÄĺÀªÀÄzï AiÀÄÆ£À¸ï

z Ás f) JªÀiï. J¸ï. ¸Áé«Ä£ÁxÀ£ï (14)

IV) PɼV
À £À ¥À±
æ ßÉ UÀ½UÉ MAzÀÄ ¥ÀzÀ CxÀªÁ MAzÀÄ ªÁPÀåzÀ°è GvÀÛj¹. × 1=5
5×
16) ¨sÁgÀvÀzÀ AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ MAzÀÄ zsÁ«ÄðPÀ ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀĪÀ£ÀÄß ºÉ¸Àj¹.
17) PÀ£ÀßqÀ ¨sÁµÉUÉ ±Á¹ÛçÃAiÀÄ ¸ÁÜ£ÀªÀiÁ£À ¹QÌzÀ ªÀµÀð AiÀiÁªÀÅzÀÄ?
18) E®èA JAzÀgÉãÀÄ?
19) I.R.D.P AiÀÄ£ÀÄß «¸ÀÛj¹.
20) gÉÊvÀ ZÀ¼ÀĪÀ½ JAzÀgÉãÀÄ?

zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg

À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 46
 ¨sÁUÀ - ©

¥Àæ-V F PɼÀV£À AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ LzÀÄ ¥Àæ±ÉßUÀÀ½UÉ 2-3 ªÁPÀåUÀ¼À°è GvÀÛj¹. ×2=10

5×
21) ªÀÄPÀ̼À °AUÁ£ÀÄ¥ÁvÀ PÀĹAiÀÄ®Ä PÁgÀtªÁzÀ JgÀqÀÄ CA±ÀUÀ¼À£ÀÄß w½¹.
22) zÀQët ªÀ®AiÀÄzÀ AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ §ÄqÀPÀlÄÖUÀ¼À£ÀÄß ºÉ¸Àj¹.
23) ¸Àé ¸ÀºÁAiÀÄ ¸ÀAWÀUÀ¼ÀÄ JAzÀgÉãÀÄ?
24) ¨sÁgÀwÃAiÀÄ UÁæªÀÄUÀ¼À AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ ®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß w½¹.
25
25) £ÀUÀjÃPÀgÀt JAzÀgÉãÀÄ?
-
26) CAvÀeÁð® JAzÀgÉãÀÄ?
24
20
27) ¨sÁgÀvÀzÀ AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ ªÀÄ»¼Á ¸ÀAWÀl£ÉUÀ¼À£ÀÄß ºÉ¸Àj¹.
28) DzsÀĤÃPÀgÀt JAzÀgÉãÀÄ?

j)
ÉP (
29) AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ §ºÀÄgÁ¶ÖçÃAiÀÄ PÀA¥À¤UÀ¼À£ÀÄß ºÉ¸Àj¹.

¨sÁUÀ-¹
ɪ ¢
Ã
ÀPÀ À
¥Àæ-VI. F PɼÀV£À AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ DgÀÄ ¥Àæ±ÉßUÀ½UÉ vÀ¯Á 15 ªÁPÀåUÀ¼À°è GvÀÛj¹, × 5=30
6×
g
30) gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¨sÁªÉÊPÀåvÉAiÀÄ£ÀÄß §®¥Àr¸À®Ä qÁ|| ¸ÀA¥ÀÆuÁð£ÀAzÀ ¸À«ÄwAiÀÄÄ ¤ÃrzÀ ¸À®ºÉUÀ¼À£ÀÄß w½¹.

Áå¸
31) £ÀgÀ¹AUÀ£ÀªÀgÀ C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§zÀ §UÉÎ n¥Ààt §gɬÄj.
32) C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§zÀ C£Á£ÀÄPÀÆ®UÀ¼À£ÀÄß ZÀað¹.
¥£À
ç¸ÛÀ G
33) UÁæªÀÄ CzsÀåAiÀÄ£ÀzÀ ªÀĺÀvÀéªÀ£ÀÄß «±Éèö¹.
34) ªÀÄ®¥Àæ¨sÁ ºÉÆÃgÁlPÉÌ ¸ÀºÁAiÀÄPÀªÁzÀ CA±ÀUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¹.

±Á
35) ¸ÁévÀAvÁæöå£ÀAvÀgÀzÀ zÀ°AiÀÄ ZÀ¼ÀĪÀ½AiÀÄ §UÉÎ n¥Ààt §gɬÄj.

ÀªÀ Ád
i
36) ¸ÀA¸ÀÌøvÁ£ÀÄPÀgÀtzÀ LzÀÄ CA±ÀUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¹.

¸
37) ªÀiÁgÀÄPÀmÉÖAiÀÄ ®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¹.
è
Á
38) ¸ÀªÀÄƺÀ ªÀiÁzsÀåªÀÄzÀ PÁAiÀÄðUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¹.
¯
À f ¨sÁUÀ-r

q
¥Àæ-VII. F PɼÀV£À AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ ¥Àæ±ÉßUÀ½UÉ vÀ¯Á 30 ªÁPÀåUÀ¼À°è GvÀÛj¹. ×10=20
2×

Àg Á
ª
39) ¨sÁgÀvÀzÀ°è PÁtĪÀ ªÉÊ«zsÀåvÉAiÀÄ CA±ÀUÀ¼À£ÀÄß ªÀtÂð¹.

zÁs
40) eÁwAiÀÄ£ÀÄß ªÁåSÁ夹. eÁwAiÀÄ ¸ÁA¥ÀæzÁ¬ÄPÀ ®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¹.
41) ¥Àj²µÀÖ eÁw ªÀÄvÀÄÛ ¥Àj²µÀÖ ¥ÀAUÀqÀUÀ¼À PÀ¯ÁåtPÁÌV eÁjUÉƽ¸À¯ÁzÀ ºÀvÀÄÛ ¸ÀA«zsÁ£ÁvÀäPÀ PÀæªÀÄUÀ¼À£ÀÄß §gɬÄj.
42) PÉƼÀZÉ ¥ÀæzÉñÀ JAzÀgÉãÀÄ? PÉƼÀZÉ ¥ÀæzÉñÀzÀ ®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¹.

zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg

À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 47
 PÀ£ÁðlPÀ ±Á¯Á ¥ÀjÃPÉë ªÀÄvÀÄÛ ªÀiË®å¤tðAiÀÄ ªÀÄAqÀ½
¢éÃwAiÀÄ ¦AiÀÄĹ ¥ÀjÃPÉë-1, ªÀiÁZïð 2024
¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ ªÀiÁzÀj GvÀg Û U
À ¼À ÄÀ «µÀAiÀÄ ¸ÀAPÉÃvÀ : 28
QN. No ¨sÁUÀ-J MARKS
I) ¸ÀjAiÀiÁzÀ GvÀg Û UÀ ¼ À £
À ÄÀ ß Dj¹ §gɬÄj
1 (d) 940 1
2 (c) gÁeÁgÁA ªÉÆúÀ£g À ÁAiÀiï 251
3 (a) ªÀÄÄA¨ÉÊ - 1
4 (c) DqÀA¹ävï
24 1
5 (b)
II)
PÁUÉÆÃqÀÄ ¸ÀvÁåUÀº æ À
20 1
PɼVÀ £À DªÀgt À zÀ°è PÉÆnÖgÄÀ ªÀ ¸ÀjAiÀiÁzÀ GvÀg Û U
À ¼
À £
)
À ÄÀ ß Dj¹ §gɬÄj.
j
ÉP (
6 ¨sg
À v À ª
À µ
À ð
À 1
7 JA.J£ï. ²æäªÁ¸ï 1
8
9
2001
ɪ ¢
à 1
1
ÀPÀ À
E-±Á¥ï
10
III)
¥ÉjAiÀiÁgï E.«.gÁªÀĸÁé«Ä £ÁAiÀÄÌgï g 1

11
ºÉÆA¢¹ §gɬÄj
¸ÀAvÁ£ÀA ¸À«Äw Áå¸ 1
12 «ªÉÃPÁ£ÀAzÀ Vjd£À PÀ¯Áåt PÉÃAzÀæ ¥£À 1
13
14
mÉð«µÀ£ï gÉÃnAUï ¥Á¬ÄAmï
JA. J¸ï. ¸Áé«Ä£ÁxÀ£ï ç¸ÛÀ G 1
1
15 yAiÉÆqÉÆÃgï ¯É«mï
±Á 1
IV)
16
PɼV À £À ¥À±
ÀªÀ Ád
æ ßÉ UÀ½UÉ MAzÀÄ ªÁPÀåzÀ°è GvÀj
i Û ¹
»AzÀÆ, eÉÊ£ï ¨ËzÀÞ, PÉöæ ʸÀÛ, E¸ÁèA, ¹Sï (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ À MAzÀÄ) 1
17 2008
è¸ 1
18
¯ Á
£ÀA§Æ¢æ ¦vÀȪÀA²ÃAiÀÄ C«¨sPÀ ÛÀ PÀÄlÄA§ 1
19
À f
¸ÀªÄÀ UÀæ UÁæ«ÄÃt C©üªÈÀ ¢Þ AiÉÆÃd£É 1
PÀȶUÉqCxÀªÁ ªÀåªÀ¸ÁAiÀÄPÉÌ ¸ÀA§AzsÀ¥ÀlÖ ªÀUÀð £ÀqɸÀĪÀ ºÉÆÃgÁl 1
Àg¨sÁÁUÀ-©
20
V) ª
21 sz 1)2) ºÉ¨Á®åzÀ
Á tÄÚ ªÀÄPÀ̼ÀÄ ºÀÄlÄÖªÀÅzÀ£ÀÄß vÀqÉUÀlÄÖªÀ UÀ¨sÀð¥ÁvÀ ºÁUÀÆ ºÉtÄÚ ²±ÀÄ ºÀvÉå.
°è ºÉtÄÚ ªÀÄPÀ̼À ¥ÉÆõÀuÉAiÀÄ ¤®ðPÀëöå
3) ¥À¸æ ÀªÀ ¥ÀƪÀð °AUÀ¥ÀvÉÛ (¸ÉÆãÉÆÃUÁæªÀiï vÀAvÀe
æ ÁÕ£ÀzÀ zÀħð¼ÀPÉ)
(AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ) 1+1=2
22 §qÀUÀ, vÉÆÃqÁ, ¸ÉÆðUÀ, EgÀļÁ, PÁqÀÄPÀÄgÀħ, eÉãÀÄPÀÄgÀħ, ºÀQ̦QÌ (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ)
1+1=2
23 ¸Àé EZÉÒ¬ÄAzÀ ¤AiÀÄ«ÄvÀªÁV ¸ÀtÚ ªÉÆvÀª
Û £
À ÄÀ ß G½vÁAiÀÄ ªÀiÁr ¥Àg¸
À àg
À À £Ég«
À £À ªÀÄÆ®PÀ vÀªÄÀ ä vÀÄvÀÄð CUÀvåÀ vU
É ¼
À £
À ÄÀ ß
¥ÀÆgÉʹPÉƼÀÄîªÀ ¸ÀªÀiÁ£À ¸ÁªÀiÁfPÀ DyðPÀ »£À߯ɬÄAzÀ §AzÀ G¢ÝªÉÄzÁgÀgÀÄ. 2

zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg

À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 48
24 aPÀÌ UÁvÀ,æ ¥ÁæxÀ«ÄPÀ ¸ÀA§AzsÀ, ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀªÉÄÊPÀåvÉ, C£Ë¥ÀZÁjPÀ ¤AiÀÄAvÀt æ , ¸ÀgÀ¼À fêÀ£À, UÁæªÀÄ ¸ÁéAiÀÄvÀÛvÉ
(AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ) 2
25 UÁæ«ÄÃt ¥Àz æ ÉñÀ¢AzÀ £ÀUÀgÀ ¥Àz æ ÉñÀPÉÌ ªÀ®¸É¬ÄAzÁV £ÀUÀgÀUÀ¼À°è d£À¸ÀASÉå ºÉZÀѼÀªÁUÀĪÀÅzÀÄ.
2
26 ªÀiÁ»w vÀAvÀe æ ÁÕ£ÀzÀ ªÀÄÆ®PÀ eÁUÀwPÀ ªÀÄlÖzÀ°è ¸ÀA¥ÀPÀð ¨É¸ÉAiÀÄĪÀ ªÀåªÀ¸ÉÜ CxÀªÁ ¸ÀA¥ÀPÀðUÀ¼À eÁ®vÁt.
2
27 ¹Ûçà ªÀÄÄQÛ ¸ÀAWÀl£É, ¹ÛçñÀQÛ ¸ÀAWÀl£É, ¥ÀÄgÉÆÃUÁ«Ä ¸ÀAWÀl£É, ªÀÄ»¼Á zÀPÀëvÁ (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ)

25 1+1=1
28 PÀrªÉÄ C©üªÈÀ ¢Þ ºÉÆA¢gÀĪÀ zÉñÀU¼ À ÄÀ ºÉZÄÀ Ñ C©üªÈÀ ¢Þ ºÉÆA¢gÀĪÀ zÉñÀU¼ À À ¸ÁªÀiÁ£Àå ®PÀëtUÀ¼£ -
À ÄÀ ß ¹éÃPÀj¹PÉƼÀÄîªÀ

29
¥Àªæ ÀÈwÛ.
24 2

20
PÉÆÃPÉÆÃPÉÆïÁ, ¥É¦ì: eÁ£Àì£ï DAqï eÁ£Àì£ï, mÁmÁ ©¯Áð, E£ï¥ÉÆù¸ï, «¥ÉÆæà (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ)
1+1=2
¨sÁUÀ-¹
j)
VI
30
PɼVÀ £À AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ
* ¥Áæx«
À DgÀÄ ¥À± æ ßÉ UÀ½UÉ 15 ªÁPÀåzÀ°è GvÀÛj¹.
À ÄPÀ, ªÀiÁzsåÀ «ÄPÀ, PÁ¯ÉÃdÄ, «±Àé«zÁ央AiÀÄ ºÀAvÀz° ÉP (
À è ¥ÀoåÀ Pª
æÀ ÄÀ UÀ¼£
À ÄÀ ß zsª
À ÄÀ ð£gÀ¥ÃÉ PÀª
ë ÁV ¥ÀÄ£Àgï gÀa¸ÀĪÀÅzÀÄ.
* O¥ÀZÁjPÀ ²PÀt
* ¥ÀoÀåPÀª
ë zÀ eÉÆvÉUÉ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¨sÁªÉÊPÀåvA
ɪ ¢
É iÀÄ£ÀÄß ¥ÉÃæ gÉæ¸ÀĪÀ ¥ÀoåÉ ÃvÀgÀ ZÀlĪÀnPÉU½
Ã
æ ÀÄzÀ°è ¸ÀÄzsÁgÀuÉ vÀgÀĪÀÅzÀjAzÀ «zÁåyðUÀ¼À°è ¤dªÁzÀ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¨sÁªÉÊPÀåvÉ ªÀÄÆqÀ®Ä ¸ÁzsÀå«zÉ.
À UÉ ¥ÉÆÃæ vÁìºÀ ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ.

PÁAiÀÄðPÀª æ ÀÄUÀ¼À£ÀÄß £ÀqɸÀĪÀÅzÀÄ.

ÀPÀ À
g
* ¸ÁªÀÄÆ»PÀ ¥ÁæxÀð£É, ¸ÁªÀÄÆ»PÀ ¸À¨sÉUÀ¼ÀÄ UËgÀªÁ¤évÀ £ÁAiÀÄPÀjAzÀ G¥À£Áå¸ÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄÄAvÁzÀ ¸ÁªÀÄÄzÁ¬ÄPÀ
5
31
Áå¸
* £ÀgÀ¹AUÀ£ÀªÀgÀ C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§ zsÁgÀªÁqÀ f¯ÉèAiÀÄ ¯ÉÆÃPÀÆgÀÄ UÁæªÀÄzÀ°èzÉ.

¥£À
* 72 ªÀµÀðzÀ ©üêÀÄtÚ fãÀ¥Àà £ÀgÀ¹AUÀ£ÀªÀgÀ PÀÄlÄA§zÀ ªÀÄÄRå¸ÀÜ 30 ªÀµÀðUÀ½AzÀ PÀÄlÄA§zÀ ¤ªÀðºÀuÉ.
* 5 ¦Ã½UÉAiÀÄ 206 d£À ¸ÀzÀ¸ÀågÀÄ.

ç¸ÛÀ G
* 270 JPÀgÉ PÀȶ ¨sÀÆ«Ä EzÀjAzÀ PÀÄlÄA§zÀ DzÁAiÀÄ 6 jAzÀ 12 ®PÀë. EzÀgÀ°è 10 ®PÀë PÀÆ°UÉ «¤AiÉÆÃUÀ,
PÀȶ ªÀÄÄRå PÀ¸ÀħÄ.

±Á
* PÀÄlÄA§PÉÌ ¨ÉÃPÁzÀ §ºÀÄvÉÃPÀ CAzÀgÉ ºÀtÄÚ, ºÁ®Ä, vÀgÀPÁj, zsÀªÀ¸ÀzsÁ£Àå vÁªÉà ¸ÀA¥Á¢¸ÀÄvÁÛgÉ. G½zÀ §mÉÖ,

ÀªÀ Ád
¸ÉÆÃ¥ÀÄ, nà ¥ÀÄr ªÀÄÄAvÁzÀªÀ£ÀÄß ºÉÆgÀV¤AzÀ Rjâ¸ÀÄvÁÛgÉ. n.«. EªÀgÀ KPÉÊPÀ ªÀÄ£ÉÆÃgÀAd£É ªÀiÁzsÀåªÀÄ
5 i
32
¸
* ¸ÉÆêÀiÁjvÀ£ÀªÀ£ÀÄß ¥ÉÆÃæ vÁ컸ÀÄvÀÛzÉ.
è
¯Á
* ªÀåQÛvÀézÀ ¨É¼ÉªÀtÂUÉUÉ CqÀZÀuÉ
* ¸Àéd£À ¥ÀPÀë¥ÁvÀ, WÀµÀðuÉ
À f
* G½vÁAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ DyðPÀ ºÀÆrPÉUÉ PÀµÀÖ
q
Àg Á
*¸ÁªÀiÁfPÀ ZÀ®£ÉUÉ ªÀiÁgÀPÀ («ªÀgÀuÉ ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ) 2+3=5
33 ª
* PÉëÃvÀæ PÁAiÀÄð CzsÀåAiÀÄ£ÀªÀÅ ¥ÀĸÀÛPÁzsÁjvÀ CzsÀåAiÀÄ£ÀUÀ¼À zÉÆõÀUÀ½UÉ ¥ÀjºÁgÀ MzÀV¸ÀÄvÀÛzÉ.

zÁs
* ¥ÀjªÀvÀð£ÉUÉ GzÉÝñÀ¥ÀƪÀðPÀ ¥Àw æ gÉÆÃzsÀ w½AiÀÄ®Ä
* ¸Á»vÀåPÀ ¥ÀƪÀðUÀº æ À
* D£ÀAvÀgÀzÀ ªÀiË®åªÀiÁ¥À£ÀªÀ£ÀÄß zÁR°¸ÀĪÀÅzÀÄ.
* «±ÉèõÀuÁvÀäPÀ ªÀiÁzÀjAiÀÄ ¨É¼ÀªÀtÂUÉ
* UÁæªÀÄ CzsÀåAiÀÄ£À ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀÄzsÁgÀuÉUÉ ¸ÀºÁAiÀÄPÀ («ªÀj¸ÀĪÀÅzÀÄ) 2+3=5
34 ¹ÜgÀ¨É¯É, ¯É«AiÀÄ ¥À± æ Éß, ¸ÀܽÃAiÀÄ £ËPÀgÀ±Á»AiÀÄ ¥ÁvÀæ (EªÀÅUÀ¼À «ªÀgÀuÉ ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ.) 2+3=5
35 ¸ÁévÀAvÁæöå £ÀAvÀgÀzÀ°è PÀ£ÁðlPÀzÀ°è PÀAqÀħgÀĪÀ zÀ°vÀ ZÀ¼ÀĪÀ½UÉAzÀgÉ * ©üêÀĸÉãÁ * zÀ°vÀ ¸ÀAWÀµÀð ¸À«Äw
(«ªÀgÀuÉ ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ) 5

zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg

À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 49
36 ¸ÀA¸ÀÌøvÁ£ÀÄPÀgtÀ zÀ CA±ÀU¼ À ÄÀ : QæAiÀiÁ «¢üU¼
À ÄÀ «ªÁºÀ, «zsª
À AÉ iÀÄgÀ£ÄÀ ß £ÉÆÃrPÉƼÀĪ
î À PÀª
æ ÄÀ , ¹ÛçÃAiÀÄgÀª£
À ÄÀ ß £ÉÆÃrPÉƼÀĪ
î À
P˻
æ ÀÄ, gÀPÀÛ ¸ÀA§AzsÀUÀ¼ÀÄ, vÀvÁézÀ±ÀðUÀ¼ÀÄ, DºÁgÀ ¥ÀzÀÞw, GqÀÄUÉ - vÉÆqÀÄUÉ £ÁªÀÄPÀgÀt ¸ÀA¸ÀÌøw (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ
LzÀgÀ «ªÀgÀuÉ) 2+3=5
37 * ªÀiÁgÀÄPÀmÉÖ JA§ÄzÀÄ PÉêÀ® ¨sËwPÀ ¥Àz æ ÉñÀªÀ®è.
* MAzÀÄ §UÉAiÀÄ ªÁå¥ÁgÀ CxÀªÁ ªÁtÂdå ZÀlĪÀnPÉ
* ªÀiÁgÀÄPÀmÉÖ DyðPÀ ZÀlĪÀnPÉ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼À ¸ÀªÀÄUÀª æ ÁzÀ avÀt æ («ªÀgÀuÉ ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ) 2+3=5
38 * ªÀiÁ»w, ¸ÀªÀÄ£ÀéAiÀÄvÉ, ¤gÀAvÀgÀvÉ, ªÀÄ£ÀgÀAd£É, ¸ÀªÀiÁd ¸ÀÄzsÁgÀuÉ (EªÀÅUÀ¼À «ªÀgÀuÉ ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ) 2+3=5

25
¨sÁUÀ-r -
VII) PɼV
À £À AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ
À JgÀqÄÀ ¥À±
æ ßÉ UÀ½UÉ 30 ªÁPÀåUÀ¼°
À è GvÀÛj¹
2 4
39 ¨sÁgÀvÀzÀ ªÉÊ«zsÀåvÉAiÀÄ ®PÀëtUÀ¼ÉAzÀgÉ * ¨sËUÉÆýPÀ ªÉÊ«zsÀåvÉ * zsÁ«ÄðPÀ ªÉÊ«zsÀåvÉ * ¨sÁ0 µÁ ªÉÊ«zsÀåvÉ * ¸ÁA¸ÀÌøwPÀ
2 2+8=10
ªÀÄvÀÄÛ d£ÁAVÃAiÀÄ ªÉÊ«zsÀåvÉ («ªÀgÀuÉ ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ)

eÁwAiÀÄ ªÁSÉå: J¸ï. «. PÉÃvÀÌgïgÀªÀgÀÄ vÀªÀÄä ‘»¸ÀÖj D¥sï PÁ¸ïÖ E£ï EArAiÀ(iÁ”
)
j JA§ PÀÈwAiÀÄ°è eÁwAiÀÄ JgÀqÀÄ
40
®PÀt
ë UÀ¼À ¸ÀªÄÀ ƺÀªÁVzÉ. 1) ¸Àz¸ À åÀ vª
éÀ ÅÀ ºÀÄnÖ¤AzÀ §gÀÄvÀz
Û .É 2) ¸Àz¸
P É
À åÀ gÄÀ vÀªÄÀ ä ¸ÀªÄÀ ƺÀzÀ ºÉÆgÀUÉ «ªÁºÀªÁUÀ¨ÁgÀzAÉ §
(M¼À¨ÁAzsÀªÀå) ¤AiÀĪÀÄ«gÀÄvÀÛzÉ.(EzÉà C®èzÉà eÁwAiÀÄ §UÉÎ EgÀĪÀ ¢
§gÉAiÀÄĪÀÅzÀÄ) * eÁwAiÀÄÄ ¸ÀªÀiÁdzÀ ºÉÆüÀÄ ºÉÆüÁzÀ ¨sÁª
ÃÉ EvÀgÀ ªÁåSÉåUÀ¼À°è AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ MAzÀ£ÀÄß

¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀA¸ÀUÀðUÀ½UÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀ ¤§ðAzsÀUÀ¼ÀÄ * £ÁUÀÀ jPÀ ªÀÄvÀÄÛ zsÁ«ÄðPÀ C£ÀºÀðvÉUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ««zsÀ
UÀªÁVzÉ. * ±ÉÃæ tÂÃPÀÈvÀªÁzÀzÀÄÝ * DºÁgÀ ªÀÄvÀÄÛ

ªÀUÀðzÀªÀjVzÀÝ ¸Ë®¨sÀåUÀ¼ÀÄ * ªÀÈwÛ ¸ÀA§A¢üvÀ ¤§ðAzsÀUP À gÀ

À¼ÀÄ * ªÉʪÁ»PÀ ¤§ðAzsÀUÀ¼ÀÄ (M¼À¨ÁAzsÀªÀå) («ªÀgÀuÉ
¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ)
Á å¸ 2+3+5=10

41 ¥Àj²µÀÖ eÁw ªÀÄvÀÄÛ ¥Àj²µÀÖ ¥ÀAUÀqÀUÀ¼À PÀ¯ÁåtPÁÌ ¥ £À V PÉÊUÉƼÀî¯ÁzÀ ¸ÀA«zsÁ£PÀ PÀªæ ÀÄUÀ¼ÀÄ. ¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ 15, 16, 17,
«ªÀgÀuÉ ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ. ç¸ÛÀ G
23, 25, 29, 46, 164, 325, 330, 332, 334, 335, 338, 339, 341, 342£Éà PÀ®ªÀÄÄUÀ¼À°è AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ ºÀvÀÛPÉÌ
10

42 PÉƼÀZÉ ¥Àzæ ÉñÀ JAzÀgÉ “²y® ±

Á
PÀlÖqÀUÀ¼ÀÄ d£ÀzÀlÖuÉ, C¸ÀªÀÄ¥ÀðPÀ PÀlÖqÀUÀ¼ÀÄ QjzÁzÀ MtÂUÀ¼ÀÄ, C¸ÀªÀÄ¥ÀðPÀ UÁ½,
¨É¼ÀPÀÄ, ±ËZÁ®AiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ Á¸ÁߣÀ
À
i d UÀȺÀUÀ¼À C¨sÁªÀ EAvÀºÀ ®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß M¼ÀUÉÆArgÀĪÀ ¥Àzæ ÉñÀªÉ PÉƼÀZÉ ¥Àzæ ÉñÀ.
PÉƼÀZÉ ¥Àz À
ª
æ ÃÉ ±ÀzÀ ®PÀëtUÀ
EPÀÌmÁÖzÀ ªÀÄ£ÉUÀ¼ÀÄ ¸
¼ÄÀ * ²y® ªÀÄvÀÄÛ ªÁ¸ÀPÉÌ AiÉÆÃUÀåªÀ®èzÀ PÀlÖqÀUÀ¼ÀÄ * CwAiÀiÁzÀ d£À¸ÁAzÀv æ É ªÀÄvÀÄÛ
èÁ * ªÀÄÆ®¨sÀÆvÀ ¸ËPÀAiÀÄðUÀ¼À PÉÆgÀvÉ ¸ÁªÀiÁfPÀ ¥Àvæ ÉåÃPÀvÉ (EªÀÅUÀ½UÉ «ªÀ2+3+5=10 gÀuÉ ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ)

f ¯
À
~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~
q
Àg Á
ª
zÁs

zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg

À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 50
 ¢éwÃAiÀÄ ¦AiÀÄĹ ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ (28)
¸ÀªÀÄAiÀÄ: 3 UÀAmÉ 15 ¤«ÄµÀUÀ¼ÀÄ : ªÁ¶ðPÀ ¥ÀjÃPÉë -2 UÀjµÀ× CAPÀUÀ¼ÀÄ :80

¨sÁUÀ - J

I. PɼÀV£À ¥Àæ±ÉßUÀ½UÉ ¸ÀjAiÀiÁzÀ GvÀÛgÀUÀ¼À£ÀÄß Dj¹ §gɬÄj. ×1=5

5×
1. ¥À¥
æ ÀAZÀzÀ CvÀåAvÀ ºÀ¼ÉAiÀÄ d®«ªÁzÀ
2 5
J) UÉÆÃzÀªÁj d®«ªÁzÀ ©) PÁªÉÃj d®«ªÁzÀ ¹) £ÀªÀÄðzÁ d®«ªÁzÀ r) AiÀĪÀÄÄ£Á d®«ªÁzÀ -
2. PÀ£ÁðlPÀzÀ ¥Àx æ ÀªÀÄ »AzÀĽzÀ ªÀUÀðUÀ¼À DAiÉÆÃUÀ
24
20
J) a£ÀߥÀà gÉrØ DAiÉÆÃUÀ ©) ªÉAPÀl¸Áé«Ä DAiÉÆÃUÀ
¹) J¯ï. f. ºÁªÀ£ÀÆgï DAiÉÆÃUÀ r) £ÁUÀ£U
À ËqÀ DAiÉÆÃUÀ
3. ªÀÄ»¼Á ¸À§°ÃPÀgÀt ªÀµÀð
j)
J) 2000 ©) 2001 ¹) 2011 r) 2021 ÉP (
ɪmïì¢
4. SNS «¸ÀÛj¹
J) ¸ÉÆòAiÀÄ¯ï £ÉmïªÀQðAUï ¸ÀÆÌ¯ï ©) ¸ÉÆòAiÀÄ¯ï £ÉmïªÀQðAUï ¸ÉÊÃ
¹) ¸ÉÆòAiÀÄ¯ï £ÉmïªÀQðAUï ¹ÌêÀiï r) ¸ÉÆòAiÀÄ¯ï £ÉlªÀQðAUï
À
g À ¹¸ÀÖªÀiï
5. ¸ÀvÀå±ÉÆÃzsÀPÀ ¸ÀªÀiÁdzÀ ¸ÁÜ¥ÀPÀgÀÄ. Àå¸ P
J) eÉÆåÃwgÁªï ¥sÄÀ ¯É ©) E.« gÁªÀĸÁé«Ä £ÁAiÀ Á ÄÌgï
¹) ²æà £ÁgÁAiÀÄt UÀÄgÀÄ r) ¹.J£ï CuÁÚzÉÆgÉÊ£
¥À
II. F PɼV À £À DªÀgt À zÀ°è PÉÆnÖgÄÀ ªÀ ¸ÀjAiÀiÁzÀ GvÀÛgUÀ¸À ç£
¼
ÛÀ G
À ÄÀ ß Dj¹ §gɬÄj. ×1=5
5×
6) PÀ£ÀßqÀªÀÅ _____________ ¨sÁµÁ PÀÄlÄA§PÉ ± Á Ì ¸ÀA§A¢ü¹zÉ.
æ ¥ÁzÀPÁÀgd
7) §ÄqÀPÀlÄÖ ¥ÀAZÀ²Ã® vÀvÀézÀ ¥Àw
8) ________ gÀªÀgÀÄ ¸ÀÄ®¨sÀ EAlgï£ÁåµÀ ª À
i ÀÄ _____
À¸ £À¯ï ¸ÁÜ¥ÀPÀgÁVzÁÝgÉ.
9) ____ gÀªÀgÀÄ gÁªÀiÁ¥ÀÄgÀ UÁæè ªÀĪÀ£ÀÄß CzsÀåAiÀÄ£À £ÀqɹzÀªÀgÀÄ.
10) ‘PÁtzÀ PÉÊ’ JA§ ¥Àj¯
Á
PÀ®à£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀjZÀ¬Ä¹zÀªÀgÀÄ. ______.
(DåqÀA ¹ävï(10), À JªÀ fiï,J£ï, ²æäªÁ¸ï(9). ¥ÀA. £ÉºÀgÀÄ(7), zÁæ«qÀ(6), ©AzÉñÀégÀ ¥ÁoÀPï(8), n¨ÉmÉÆà §ªÀÄð£ï)
Á q
III. ºÉÆA¢¹ §gɬª
g À Äj ×1=5
5×
A
z s
Á B
11) qɪÉÆUÀæ¦ü J) E®èA (13)
12) PÁ¸ïÖ CAqï gÉøï E£ï EArAiÀiÁ ©) ¨Á©ð ¨ÉÆA¨É(15)
13) ¦vÀÈ¥Àz
æ sÁ£À C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§ ¹) Ca¯ï V°AiÀiÁqïð(11)
14) §Æ¸Á ¸Á»vÀå r) f.J¸ï.WÀÄAiÉÄÃð (12)
15) eÁUÀwPÀ ¥Àe
æ É F) JªÀiï.J£ï. ²æäªÁ¸ï
J¥sï) ©. §¸À°AUÀ¥Àà (14)
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 51
IV F PɼV
À £À ¥À±
æ ßÉ UÀ½UÉ MAzÀÄ ¥ÀzÀ CxÀªÁ ªÁPÀåzÀ°è GvÀÛj¹j. ×1=5
5×
16) PÀ£ÁðlPÀzÀ AiÀiÁªÀ f¯ÉèAiÀÄ°è ºÉZÀÄÑ °AUÁ£ÀÄ¥ÁvÀ«zÉ?
17) SHG AiÀÄ£ÀÄß «¹Ûj¹.
18) ¨sÀƸÀÄzsÁgÀuÉAiÀÄ vÀvÀéªÉãÀÄ?
19) ªÀiÁgÀÄPÀmÉÖ JAzÀgÉãÀÄ?
20) ¨sÁgÀvÀzÀ AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ MAzÀÄ ªÀÄ»¼Á ¸ÀAWÀl£ÉAiÀÄ£ÀÄß w½¹.
¨sÁUÀ - ©
25
V F PɼV
À £À AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ
À LzÀÄ ¥À±
æ ßÉ UÀ½
À UÉ 2-3 ªÁPÀåUÀ¼°
À è GvÀÛj¹. ×2=10
5× -
21) ªÉÊ«zsÀåvÉ JAzÀgÉãÀÄ?
24
22) PÀ£ÁðlPÀzÀ JgÀqÀÄ ¥À§
æ ® eÁwUÀ¼À£ÀÄß ºÉ¸Àj¹.
20
23) ªÀÄ»¼Á ¸À§°ÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß ªÁåSÁ夹.
j)
ÉP (
24) UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁ¬ÄwAiÀÄ AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ ®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß w½¹.
25) PÉƼÀZÉ ¥Àz æ ÉñÀzÀ AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ ®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß w½¹?
26) zÀÆgÀzÀ±Àð£ÀzÀ d£À¦A æ iÀÄvÉUÉ PÁgÀtªÁzÀ JgÀqÀÄ ªÀĺÁPÁªÀåUÀ¼À£ÀÄß w½¹.
É
à ¢
æ ¨sÀl£ÉUÉ AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ PÁgÀtUÀ¼À£ÀÄß w½¹.ª
ÀPÀ À
27) ªÀÄ®¥À¨ æ sÁ gÉÊvÀgÀ ¥Àw
28) ¥Á²ÑѪÀiÁwåÃPÀgÀtzÀ AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ PÉëÃvÀU æ À¼À£ÀÄß ºÉ¸Àj¹. g
29) ¸ÀA¸ÀÌøvÁ£ÀÄPÀgÀtªÀ£ÀÄß ªÁåSÁ夹
Á å¸
VI. F PɼV À £À AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ À DgÀÄ ¥À± æ ßÉ UÀ½UÉ vÀ¯Á 15 ªÁPÀåUÀ¼°
¨sÁUÀ-¹
£À
À ¥è GvÀÛj¹, ×5=30
6×
30) qÁ. ©.J¸ï UÀĺÁ CªÀgÀÄ ªÀVÃðPÀj¹zÀ d£ÁAVÃAiÀ
ç Û À GÄ ¸ÀªÀÄƺÀUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¹.
31) C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§zÀ AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ LzÀÄ ®PÀ¸
32) C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§zÀ C£ÀÄPÀÆ®vÉUÀ¼À£ÀÄß ªÀ±
Á ëtUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¹.

33) ¨sÁgÀwÃAiÀÄ UÁæªÀÄUÀ¼À AiÀiÁªÀÅzÁzÀgiÀ ÀÆ

d tÂð¹j.
Á LzÀÄ ®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¹.
34) PÀ£ÀßqÀzÀ AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ LzÀÄ ¥À
¸ ªÀ ªæ ÀÄÄR ªÁvÁð¥ÀwPæ ÉUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¹.
35) ¥ÀĵÀÌgï ªÁ¶ðPÀ eÁvÉæAiÀÄÁè§UÉÎ n¥Ààt §gɬÄj.
36) ªÀÄ»¼ÉAiÀÄgÀ EwÛÃa£À ¯
f ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀnÖ ªÀiÁr, ¸ÀAQë¥ÀÛªÁV «ªÀj¹.
37) zÀ°vÀ ZÀ¼ÀĪÀ½AiÀÄÀ §UÉÎ n¥Ààt §gɬÄj.
q
38) ¨sÁgÀvÀzÀ°è£À ÁDzsÀĤÃPÀgÀt ¥ÀQæ A
Àg ¨sÁUÀ-r æ iÉÄAiÀÄ£ÀÄß «ªÀj¹.
ª
VII. F PɼV Àz
Ás
£À AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ À JgÀqÄÀ ¥À± æ ßÉ UÀ½UÉ 30 ªÁPÀåUÀ¼° À è GvÀÛj¹. ×10=20
2×
39) KPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ªÁåSÁ夹, ¨sÁgÀvÀzÀ°è PÁtĪÀ KPÀvÉAiÀÄ «zsÀUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¹.
40) eÁw ¥ÀzÀÞwAiÀÄ£ÀÄß ªÁåSÁ夹, CzÀgÀ ¸ÁA¥Àz
æ Á¬ÄPÀ ®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¹.
41) ¥Àj²µÀÖ eÁw ªÀÄvÀÄÛ ¥Àj²µÀÖ ¥ÀAUÀqÀUÀ¼À PÀ¯ÁåtPÁÌV PÉÊUÉƼÀî¯ÁzÀ AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ ºÀvÀÄÛ ¸ÁA«zsÁ¤PÀ PÀª
æ ÀÄUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¹.
42) gÉÊvÀgÀ DvÀäºÀvÉå vÀqÉUÀlÖ®Ä ¸ÀgÀPÁgÀ PÉÊUÉÆAqÀ EwÛÃa£À PÀª
æ ÀÄUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¹.
~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~

zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg

À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 52
 PÀ£ÁðlPÀ ±Á¯Á ¥ÀjÃPÉë ªÀÄvÀÄÛ ªÀiË®å¤tðAiÀÄ ªÀÄAqÀ½
¢éÃwAiÀÄ ¦AiÀÄĹ ¥ÀjÃPÉë-2, J¦æïï/ªÉÄà 2024
¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀÛç ªÀiÁzÀj GvÀÛgUÀ ¼
À ÄÀ «µÀAiÀÄ ¸ÀAPÉÃvÀ : 28
I ¨sÁUÀ-J MARKS
1 (b) PÁªÉÃj d® «ªÁzÀ 1
2 (d) 1
3 (b)
£ÁUÀ£ÀUËqÀ DAiÉÆÃUÀ
2001
25 1
4 (b) ¸ÉÆòAiÀÄ¯ï £ÉmïªÀQðAUï ¸ÉÊmïì - 1
5 (a) eÉÆåÃwgÁªï ¥sÀįÉÃ
24 1

20
6 zÁæ«qÀ 1
7 ¥ÀArvÀ £ÉºÀgÀÄ 1
8 ©AzÉñÀégÀ ¥ÁoÀPï
j) 1
9
10
JªÀiï, J£ï, ²æäªÁ¸ï
DqïA ¹ävï ÉP ( 1
1
11
12
Da¯ï V°AiÀiÁqÀð
f.J¸ï.WÀÄAiÉÄð
ɪ ¢
à 1
1
13
14
E®èA
©. §¸À°AUÀ¥Àà
ÀPÀ À
g 1
1
15 ¨Á©ð ¨ÉÆA¨É
Áå¸ 1

¥£À
IV)
16 GqÀĦ f¯Éè 1
17
ç¸ÛÀ G
¸Àé-¸ÀºÁAiÀÄ ¸ÀªÀÄƺÀUÀ¼ÀÄ 1
18
19 ±Á
G¼ÀĪÀªÀ£Éà ¨sÀÆ«ÄAiÀÄ MqÉAiÀÄ/¨sÀÆgÀ»vÀjUÉ ¨sÀÆ«Ä.
¤¢ðµÀÖ ¥ÀæzÉñÀzÀ°è ªÀ¸ÀÄÛ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÉêÉUÀ¼À£ÀÄß ªÀiÁgÀĪÀ ªÀÄvÀÄÛ PÉƼÀÄîªÀ ¸ÀܼÀªÁVzÉ. 1
1

20
ÀªÀ Ád
¸ÁévÀAvÀæöå ¥ÀƪÀð - ¨ÁæºÀät ªÀÄ»¼Á ¤®AiÀÄ, ¨sÀV¤Ã ¸ÀªÀiÁd CxÀªÁ ¸ÁévÀAvÀæöå £ÀAvÀgÀ - ¥ÀÄgÉÆÃUÁ«Ä ¸ÀAWÀl£É,
i
«ªÉÆÃZÀ£Á (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ MAzÀÄ) 1
V) ¨sÁUÀ-©
è ¸
21 Á
d£À¸ÀªÀÄƺÀªÉÇAzÀgÀ ¨sËUÉÆýPÀ, zsÁ«ÄðPÀ, ¨sÁµÉ ªÀÄvÀÄÛ d£ÁAUÀUÀ¼À°è ¸ÁªÀÄÆ»PÀªÁV PÀAqÀÄ §gÀĪÀ ©ü£ÀßvÉUÀ¼À£ÀÄß
¯
À f
CxÀªÁ ªÀåvÁå¸ÀUÀ¼À£ÀÄß ªÉÊ«zsÀåvÉ J£ÀÄߪÀgÀÄ. 2
22
q
°AUÁAiÀÄvÀgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ MPÀÌ°UÀgÀÄ 1+1

Àg Á
23 ¸À§°ÃPÀgÀt JAzÀgÉ, C¢üPÁgÀ PÉÆqÀĪÀÅzÀÄ JAzÀxÀð, ªÀÄ»¼ÉAiÀÄgÀ£ÀÄß ¸À§®UÉƽ¸À®Ä CªÀjUÉ C¢üPÁgÀ PÉÆqÀĪÀÅzÉÃ
ªªÀÄ»¼Á ¸À§°ÃPÀgÀtªÁVzÉ. 2
24
zÁs PÀÄrAiÀÄĪÀ ¤Ãj£À ¸Ë®¨sÀå, ±Á¯Á PÀlÖqÀUÀ¼À ¤ªÀðºÀuÉ, ¨Á«-PÉgÉUÀ¼À ¤ªÀiÁðt, PÀȶ, ²PÀët ªÀÄvÀÄÛ UÀȺÀ PÉÊUÁjPÉUÀ½UÉ
¥ÉÆæÃvÁìºÀ. (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ) 1+1
25 ²y® ªÀÄvÀÄÛ ªÁ¸ÀPÉÌ AiÉÆÃUÀåªÀ®èzÀ PÀlÖqÀUÀ¼ÀÄ, CwAiÀiÁzÀ d£À¸ÁAzÀævÉ, ªÀÄÆ®¨sÀÆvÀ ¸Ë®¨sÀåUÀ¼À PÉÆgÀvÉ.
(AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ) 1+1
26 gÁªÀiÁAiÀÄt ªÀÄvÀÄÛ ªÀĺÁ¨sÁgÀvÀ 1+1
27 1) ¹ÜgÀ ¨É¯ÉAiÀÄ ¥Àæ±Éß 2) ¯É«AiÀÄ ¥Àæ±Éß 3) ¸ÀܽAiÀÄ £ËPÀgÀ±Á»AiÀÄ ¥ÁvÀæ (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ) 1+1
28 1) vÀAvÀæeÁÕ£À 2) ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼ÀÄ 3) vÀvÁézÀ±ÀðUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ªÀiË®åUÀ¼ÀÄ (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ) 1+1

zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg

À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 53
29 JªÀiï. J£ï. ²æäªÁ¸ï “PɼÀ »AzÀÄ eÁw / §ÄqÀPÀlÄÖ/EvÀgÉ ¸ÀªÀÄƺÀ vÀ£Àß ¥ÀzÀÞw, ¸ÀA¸ÁÌgÀ, ¨sÁªÀ£É ªÀÄvÀÄÛ fêÀ£À
«zsÁ£ÀªÀ£ÀÄß G£ÀßvÀ eÁw CxÀªÁ ¢éÃdgÀ jÃw ¤ÃwUÀ½UÉ C£ÀĸÁgÀªÁV ªÀiÁ¥Àðr¹PÉƼÀÄîªÀ ¥ÀæQæAiÉÄAiÀiÁVzÉ.”
2
VI) ¨sÁUÀ - ¹
30 1) ¤VæmÉÆà 2) ¥ÉÆæmÉÆà C¸ÀÖç¯ÁAiÀiïØ 3) ªÀÄAUÉÆïÁAiÀiïØ 4) ªÉÄrlgɤAiÀÄ£ÀßgÀÄ 5) ¥À²ÑªÀÄ ¨ÁæQ ¸É¥sÁ®gÀÄ
6) £ÁrðPï (EªÀÅUÀ¼À «ªÀgÀuÉ) 2+3=5
31 1) ¸ÁªÀiÁ£Àå ªÀÄ£É 2) ¦Ã½UÉUÀ¼À ¸ÀªÀiÁªÉñÀ 3) ¸ÁªÀiÁ£Àå CqÀÄUÉ ªÀÄ£É 4) PÀvÀð£À C¢üPÁgÀ
«ªÁºÀUÀ¼ÀÄ 6) ¸ÁªÀiÁ£Àå D¹Û 7) ¸ÀéAiÀÄA ¥Àj¥ÀÆtðvÉ (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ LzÀgÀ «ªÀgÀuÉ) 2+3=5 5
5) ªÀåªÀ¹ÜvÀ

2
32 1) DyðPÀ C£ÀÄPÀÆ® 2) ¸ÀzÀ¸ÀågÀ ¸ÀAgÀPÀëuÉ -
3) ªÀÄ£ÉÆÃgÀAd£É 4) ªÀåQÛvÀé «PÁ¸À 5) ¸ÀªÀiÁdªÁzÀzÀ ¥ÀjPÀ®à£É
(EªÀÅUÀ½UÉ «ªÀgÀuÉ)
24 2+3=5

20
33 1) aPÀÌ UÁvÀæ 2) ¥ÁæxÀ«ÄPÀ ¸ÀA§AzsÀ 3) ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀªÉÄÊPÀåvÉ 4) C£Ë¥ÀZÁjPÀ ¸ÁªÀiÁfPÀ ¤AiÀÄAvÀæt
5) PÀȶ ¥ÀæzsÁ£À GzÉÆåÃUÀ 6) UÁæªÀÄ ¸ÁéAiÀÄvÀÛvÉ (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ LzÀgÀ «ªÀgÀuÉ) 2+3=5
34 )
¥ÀæeÁªÁtÂ, PÀ£ÀßqÀ ¥Àæ¨sÀ, ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛ PÀ£ÁðlPÀ, «dAiÀĪÁtÂ, «dAiÀÄ PÀ£ÁðlPÀ, ¸ÀAeɪÁtÂ, GzÀAiÀĪÁt (EªÀÅUÀ¼À
j
35
«ªÀgÀuÉ)
ÉP ( 2+3=5
¥ÀĵÀÌgÀ ªÁ¶ðPÀ eÁvÉæ (ªÉÄüÀ) - gÁd¸ÁÜ£À gÁdåzÀ ¥ÀĵÀÌgÀ ¸ÀgÉÆêÀgÀzÀ zÀAqÉAiÀÄ ªÉÄÃ¯É £ÀqÉAiÀÄĪÀ MAmÉUÀ¼À

36
eÁvÉæAiÀiÁVzÉ.
ɪ ¢
à 1+2+2=5
1) C£ÀPÀëgÀvÉ 2) vÁAiÀÄA¢gÀgÀ C¢üPÀ ªÀÄgÀt 3) °AUÀ C¸ÀªÀiÁ£ÀvÉ 4) DgÉÆÃUÀå PÉëÃvÀæzÀ ¸ÀªÀĸÉå 5) GzÉÆåÃUÀ

37
ÀPÀ À
g
vÁtUÀ¼À°è£À QgÀÄPÀļÀ (EvÁå¢UÀ¼À ¸ÀAQë¥ÀÛ «ªÀgÀuÉ) 2+3=5
CxÀð: ¨sÁgÀvÀzÀ ¸ÁªÀiÁfPÀ, DyðPÀ zsÁ«ÄðPÀ, ªÀÄvÀÄÛ gÁdQÃAiÀÄ CªÀiÁ£ÀvÉ, zÀ¨Áâ½PÉ ªÀÄvÀÄÛ ±ÉÆõÀuÉ «gÀÄzÀÞ zÀ°vÀgÀÄ

Áå¸
£ÀqɹzÀ ¸ÀAWÀnvÀ ºÉÆÃgÁlªÀ£ÀÄß zÀ°vÀ ZÀ¼ÀĪÀ½ J£À߯ÁUÀĪÀÅzÀÄ. 1) ¸ÁévÀAvÀæöå ¥ÀƪÀð J) §¸ÀªÉñÀégÀ ªÀÄvÀÄÛ zÀ°vÀ

¥£À
ZÀ¼ÀĪÀ½, ©) ºÀ¼É ªÉÄʸÀÆgÀÄ ¥ÁæAvÀåzÀ zÀ°vÀ ZÀ¼ÀĪÀ½ ¹) ªÀÄÄA¨ÉÊ PÀ£ÁðlPÀzÀ zÀ°vÀ ZÀ¼ÀĪÀ½ 2) ¸ÁévÀAvÀæöå £ÀAvÀgÀ J)
©üêÀĸÉãÁ ©) zÀ°vÀ ¸ÀAWÀµÀð ¸À«Äw 2+3=5
38
ç¸ÛÀ G
DyðPÀ, gÁdQÃAiÀÄ, ¸ÁA¸ÀÌøwPÀ, ¸ÁªÀiÁfPÀ F PÉëÃvÀæUÀ¼À°è£À DzsÀĤÃPÀgÀt ¥ÀæQæAiÉÄ PÀÄjvÀÄ «ªÀgÀuÉ ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ.

¨sÁUÀ-r
±Á 2+3=5

39
ÀªÀ Ád
CxÀð: £ÁªÉ®è MAzÉà CxÀªÁ £ÁªÀÅ JA§ ¨sÁªÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀÆa¸ÀĪÀ ¥ÀæQæAiÉÄAiÀiÁVzÉ. ¨sÁgÀvÀzÀ°è£À KPÀvÉAiÀÄ
i
CA±ÀUÀ¼ÀÄ:-1) ¥ÁæAwÃAiÀÄ KPÀvÉ 2) ¨sÁµÁ KPÀvÉ 3) zsÁ«ÄðPÀ KPÀvÉ 4) ¸ÁA¸ÀÌøwPÀ KPÀvÉ (EªÀÅUÀ¼À «ªÀgÀuÉ)

è ¸ 2+2+2=6
40 Á
ªÁåSÉå: J¸ï.«. PÉÃvÀÌgï - CªÀgÀÄ “»¸ÀÖj D¥sï PÁ¸ïÖ E£ï EArAiÀiÁ” JA§ PÀÈwAiÀÄ°è eÁwAiÀÄÄ JgÀqÀÄ ®PÀëtUÀ¼À
¯
À f
¸ÀªÀÄƺÀªÁVzÉ.1) ¸ÀzÀ¸ÀåvÀéªÀÅ ºÀÄnÖ¤AzÀ §gÀÄvÀÛzÉ. 2) ¸ÀzÀ¸ÀågÀÄ vÀªÀÄä ¸ÀªÀÄƺÀzÀ ºÉÆgÀUÉ «ªÁºÀªÁUÀ¨ÁgÀzÉA§
¤AiÀĪÀÄ. (CxÀªÁ EvÀgÀ MAzÀÄ ¸ÀjAiÀiÁzÀ ªÁåSÉå) ®PÀëtUÀ¼ÀÄ : 1) eÁwAiÀÄÄ ¸ÀªÀiÁdzÀ ºÉÆüÀÄ ºÉÆüÁzÀ ¨sÁUÀªÁVzÉ.
q
Àg Á
2) ±ÉæÃtÂPÀÈvÀ ªÀåªÀ¸ÉÜ. 3) DºÁgÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀA¸ÀUÀðUÀ½UÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀ ¤§ðAzsÀ£ÉUÀ¼ÀÄ. 4) £ÁUÀjPÀ ªÀÄvÀÄÛ
ªzsÁ«ÄðPÀ C£ÀºÀðvÉUÀ¼ÀÄ ºÁUÀÆ ««zsÀ ªÀUÀðzÀªÀjVzÀÝ ¸Ë®¨sÀåUÀ¼ÀÄ.5) ªÀÈwÛ ¸ÀA§A¢üvÀ ¤§ðAzsÀUÀ¼ÀÄ. 6) ªÉʪÁ»PÀ

41 zÁs ¤§ðAzsÀUÀ¼ÀÄ (M¼À ¨ÁAzsÀªÀå) (EªÀÅUÀ½UÉ «ªÀgÀuÉ) 2+4+4=10

¸ÀA«zsÁ£ÀzÀ: 15, 16, 17, 23, 25, 29, 46, 164, 325, 330, 332, 334, 335, 338, 339, 341 ªÀÄvÀÄÛ 342£Éà PÀ®AUÀ¼ÀÄ
¥Àj²µÀÖ eÁw ªÀÄvÀÄÛ ¥Àj²µÀÖ ¥ÀAUÀqÀUÀ½UÉ ¤ÃrzÀ CªÀPÁ±ÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ªÀĺÀvÀé PÀÄjvÀÄ «ªÀgÀuÉ (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ 10
PÀ®AUÀ¼À ¸ÀjAiÀiÁzÀ «ªÀgÀuÉ) 10
42. 1) ¸Á®ªÀÄ£Áß ªÀÄvÀÄÛ «£Á¬Äw. 2) CvÀå¢üPÀ §rØzÀgÀ PÁAiÉÄÝ 2004. 3) gÉÊvÀgÀ ¸ÀAPÀµÀÖUÀ½UÉ ¥ÀæwQæAiÉÄ J) DgÉÆÃUÀå «ªÀiÁ
AiÉÆÃd£É. ©) §rØzÀgÀ E½PÉ ¹) ¥ÀjºÁgÀ ¤ÃqÀĪÀ ¤ÃwAiÀÄ ¥ÀÄ£Àg﫪ÀıÉð, r) ªÀiÁ»w ¸Ë®¨sÀå, ¨É¼É «ªÉÄ. E) ©üvÀÛ£É
©ÃdzÀ ªÉÄÃ¯É ¸À©ìr, J¥sï) d¯Á£ÀAiÀÄ£À C©üªÀÈ¢Þ PÁAiÀÄðPÀæªÀÄUÀ¼ÀÄ, f) ªÀiÁgÀÄPÀmÉÖ ªÀÄzsÀå¥ÀæªÉñÀ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ
¥ÀÄ£Àg﫪ÀıÉð, JZï) PÀȶ ¸ÀA±ÉÆÃzsÀ£ÉUÉ DzÀåvÉ (EªÀÅUÀ½UÉ «ªÀgÀuÉ) 4+6=10

zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg

À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 54
 ¢éwÃAiÀÄ ¦AiÀÄĹ ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ (28)
¸ÀªÀÄAiÀÄ: 3 UÀAmÉ 15 ¤«ÄµÀUÀ¼ÀÄ : ªÁ¶ðPÀ ¥ÀjÃPÉë - 3 UÀjµÀ× CAPÀUÀ¼ÀÄ :80
¨sÁUÀ - J

æ I. ¸ÀjAiÀiÁzÀ GvÀÛgU
¥À- À ¼
À £
À ÄÀ ß Dj¹ §gɬÄj. ×1=5
5×
1. d£À¸ÀASÁå «¨sÀdPÀ ªÀµÀð
J) 1911 ©) 1921 ¹) 1931 r) 1941
25
2. ‘PÁå¸ïÖ DåAqï gÉøï E£ï EArAiÀiÁ’ UÀA æ xÀzÀ PÀvÀÈð. -
J) J.Dgï. zÉøÁ¬Ä
3. ¸ÀÄ®¨sï EAlgÀ£ÁåµÀ£À¯ï ¸ÀA¸ÁÜ¥ÀPÀgÀÄ.
©) f.J¸ï. WÀÄAiÉÄð ¹) ºÀ§ðmïð j¸Éè
4
r) J¸ï.« PÉÃvÀÌgï
2
J) qÁ. ºÉZï ¸ÀÄzÀ±Àð£À ©) qÁ. ©AzÉñÀégÀ ¥ÁoÀPï ¹) qÁ. «gÉÃAzÀæ ºÉUÀÎqÉ
20
r) qÁ.©.Dgï. CA¨ÉÃqÀÌgï
4. zÉÆgÁ¬Ä D¢ªÁ¹ ªÀiÁgÀÄPÀmÉÖAiÀÄ CzsÀåAiÀÄ£À £ÀqɹzÀªÀgÀÄ.
j)
J) eÁeïð jlÖeï
5. PÁUÉÆÃqÀÄ ¸ÀvÁåUÀº
©) UÀÄ£Áßgï «ÄqÀð¯ï ¹) D¯ï¥sq
æ ÀzÀ WÉÆõÀuÉ . ÉP (
æÉ ï Uɯï r) DqÀA ¹ävï

J) ªÀÄzsÀåªÀwðUÀ¼À ¤ªÀÄÆð®£É
II) F PɼV À £À DªÀgt
©) UÀtÂUÁjPÉ
À zÀ°è PÉÆnÖgÄÀ ªÀ ¸ÀjAiÀiÁzÀ GvÀÛgUÀ ¼
À £ ɪ ¢
À ÄÀ ß Dj¹ §gɬÄj.Ã
¹) G¼ÀĪÀª¤À UÉ ¨sÆ
À «Ä r) ¸ÀºÀPÁj PÀȶ
×1=5
5×
6) ¨sÁgÀvÀzÀ ¥ÀÄgÁvÀ£À £ÁUÀjPÀvÉ ______.
ÀPÀ À
g
7) ºÀjd£À JA§ ¥ÀzÀªÀ£ÀÄß d£À¦Ãæ AiÀÄUÉƽ¹zÀªÀgÀÄ ________
8) °dÓvï£À PÉÃAzÀæ PÀbÉÃj _________
Áå¸
¥£À
9) PÀ£ÁðlPÀ gÁdå gÉÊvÀ ¸ÀAWÀ ¸ÁÜ¥À£ÉAiÀiÁzÀ ªÀµÀð ______.
10) ¨sÁgÀvÀzÀ ªÉÆzÀ® ¢£À¥ÀwPæ É ______
ç¸ÛÀ G
(UÁA¢üÃf(7), ¸ÀAªÀzÀ P˪ÀÄÄ¢(10), ªÀÄÄA¨ÉÊ(8), 1980(9), ¹AzsÀÆ £ÁUÀjPÀvÉ(6), zɺÀ°)
III) ºÉÆA¢¹ §gɬÄj
11) qɪÉÆUÀæ¦ü ±Á a) dªÁºÀgÀ¯Á® £ÉºÀgÀÄ (12)
×1=5
5×

12) ¥ÀAZÀ²Ã®
13) vÀªÀ½
ÀªÀ Ád
i b) Da¯ï V°AiÀiÁqïð(11)
c) ©. ±ÁåªÀĸÀÄAzÀgÀ(14)
14) ©üêÀĸÉãÁ
è ¸ d) eÁUÀwPÀ ¥Àe æ É (15)
15) ¨Á©ð ¨ÉÆA¨É
¯Á e) vÀgÀªÁqÀÄ PÀÄlÄA§ «¨sÀfvÀ ¨sÁUÀ(13)

À f f) gÁeÁgÁªÀiï ªÉÆúÀ£ÀgÁAiÀiï
IV) PɼV À £À ¥À±
q
æ ßÉ UÀ½UÉ MAzÀÄ ¥ÀzÀ CxÀªÁ MAzÀÄ ªÁPÀåzÀ°è GvÀÛj¹. ×1=5
5×

Àg Á
ª
16) ¨sÁgÀvÀzÀ°è PÉöæ ʸïÛ zsÀªÀÄðªÀ£ÀÄß ¥ÀjZÀ¬Ä¹zÀªÀgÀÄ AiÀiÁgÀÄ?

zÁs
17) C¸Ààø±ÀåvÁ PÁAiÉÄÝ eÁjUÉ §AzÀ ªÀµÀð AiÀiÁªÀÅzÀÄ?
18) £ÀUÀjÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß ªÁåSÁ夹.
19) WWW K£À£ÀÄß ¸ÀÆa¸ÀÄvÀÛzÉ?
20) PÀ£ÁðlPÀzÀ AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ MAzÀÄ gÉÊvÀ ºÉÆÃgÁlªÀ£ÀÄß w½¹.

¨sÁUÀ - ©
æ V F PɼV
¥À- À £À AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ
À LzÀÄ ¥À±
æ ßÉ UÀ½
À UÉ 2-3 ªÁPÀåUÀ¼°
À è GvÀÛj¹. ×2=10
5×
21) zÉêÀiÁgÀÄ JA§ÄzÀÄ K£ÀÄß ¸ÀÆa¸ÀÄvÀÛzÉ?
22) PÀ£ÁðlPÀzÀ JgÀqÀÄ ¥À§æ ® eÁwUÀ¼À£ÀÄß ºÉ¸Àj¹.
zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg
À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 55
 23) ¸ÀÆPÀëöä ºÀtPÁ¸ÀÄ JAzÀgÉãÀÄ?
24) UÁæªÀÄ ¥ÀAZÁAiÀÄwAiÀÄ JgÀqÀÄ PÁAiÀÄðUÀ¼À£ÀÄß w½¹.
25) ¨sÀÆ ¸ÀÄzsÁgÀuÉAiÀÄ JgÀqÀÄ GzÉÝñÀUÀ¼À£ÀÄß w½¹.
26) ¸ÀªÀÄƺÀ ªÀiÁzsÀåªÀÄzÀ JgÀqÀÄ ¥ÀPæ ÁgÀUÀ¼À£ÀÄß w½¹.
27) ªÀÄ®¥À¨ æ sÁ ZÀ¼ÀĪÀ½UÉ JgÀqÀÄ PÁgÀtUÀ¼À£ÀÄß w½¹.
28) eÁUÀwÃPÀgÀtPÉÌ ¸ÀºÁAiÀÄPÀªÁzÀ JgÀqÀÄ CA±ÀUÀ¼À£ÀÄß w½¹.
29) ¸ÀA¸ÀÌøvÁ£ÀÄPÀgÀtzÀ JgÀqÀÄ CA±ÀUÀ¼À£ÀÄß w½¹.
25
¨sÁUÀ-¹ -
æ VI. F PɼV
¥À- À £À AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ À DgÀÄ ¥À± æ ßÉ UÀ½UÉ vÀ¯Á 15 ªÁPÀåUÀ¼°
À è GvÀÛj¹,
246××5=30
20
30) qÁ|| ©.J¸ï. UÀĺÁgÀªÀgÀÄ ªÀVÃðPÀj¹zÀ d£ÁAVÃAiÀÄ ¸ÀªÀÄƺÀUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¹.
31) C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§zÀ LzÀÄ ®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¹.
32) C«¨sÀPÀÛ PÀÄlÄA§zÀ C£ÀÄPÀÆ®UÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¹.
j)
33) UÁæªÀÄzÀ ®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¹
34) ªÀiÁgÀÄPÀmÉÖAiÀÄ£ÀÄß ªÁåSÁ夹. CzÀgÀ ®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¹.
ÉP (
35) ¥ÀĵÀÌgÀ ªÁ¶ðPÀ eÁvÉA æ iÀÄ §UÉÎ n¥Ààt §gɬÄj. ɪ ¢
Ã
ÀPÀ À
36) ¸ÁªÀiÁfPÀ ZÀ¼ÀĪÀ½AiÀÄ ªÀÄƯÁA±ÀUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀAQë¥ÀÛªÁV §gɬÄj.
g
37) PÁåxÀ°£ï U˪ïgÀªÀgÀ ¥ÀPæ ÁgÀ gÉÊvÀ ZÀ¼ÀĪÀ½UÉ PÁgÀtªÁzÀ CA±ÀUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¹.
38) ¨Á©ð ¨ÉÆA¨É MAzÀÄ eÁUÀwPÀ ¥Àe æ É ¥ÀjUÀt¹.
Á å¸
Àr
¨sÁUÀ-£
¥ ×10=20
æ VII. F PɼV
¥À- À £À AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÆ
À JgÀqÄÀ ¥À±
G
æ ßÉ UÀ½UÉ vÀ¯Á 30 ªÁPÀåUÀ¼°
À è GvÀÛj¹.
39) d£À¸ÀASÁå±Á¸ÀÛçªÀ£ÀÄß ªÁåSÁ夹. ¨sÁgÀvÀzÀ d£Àç Û À¸ÀASÁå ±Á¹ÛçÃAiÀÄ avÀt
2×

40) ¥Àj²µÀÖ eÁwAiÀÄ£ÀÄß ªÁåSÁ夹. ¥Àj²µÀÖ eÁwUÀ ¸ æ zÀ ¥Àª

Á ¼À ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¹.
æ ÀÄÄR ®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¹.

d ±
41) C¸Ààø±ÀåvÉAiÀÄ ¤ªÁgÀuÉAiÀÄ°è UÁA¢üÃf ªÀÄvÀÄÛ qÁ|| CA¨ÉÃqÀÌgï CªÀgÀ ¥ÁvÀª æ À£ÀÄß «ªÀj¹.
Á ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¹.
42) ¨sÁgÀwÃAiÀÄ UÁæªÀÄUÀ¼À PÀȶ ªÀÄvÀÄÛ iÀ DyðPÀ

¸ ªÀ
~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~~*~

Áè
f ¯
q À
Àg Áª
zÁs

zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg

À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 56
 PÀ£ÁðlPÀ ±Á¯Á ¥ÀjÃPÉë ªÀÄvÀÄÛ ªÀiË®å¤tðAiÀÄ ªÀÄAqÀ½
¢éÃwAiÀÄ ¦AiÀÄĹ ¥ÀjÃPÉë-3, J¦æïï/ªÉÄà 2024
¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀÛç ªÀiÁzÀj GvÀÛgU À ¼
À ÄÀ «µÀAiÀÄ ¸ÀAPÉÃvÀ : 28
I ¨sÁUÀ-J MARKS
1 (b) 1921 1
2 (b) f.J¸ï.WÀÄAiÉÄð 1
3 (b) ©AzÉñÀégÀ ¥ÁoÀPÀ
25 1
4 (c) D¯Éáçqï Uɯï - 1
5 (c)
6
H¼ÀĪÀªÀ¤UÉ ¨sÀÆ«Ä
¹AzsÀÆ £ÁUÀjPÀvÉ 24 1
1
7 UÁA¢üÃf
20 1
8 ªÀÄÄA¨ÉÊ
j) 1

ÉP (
9 1980 1
10 ¸ÀAªÀzÀ P˪ÀÄÄ¢ 1

ɪ ¢
11 Da¯ï V°AiÀiÁqÀð 1
12 dªÁºÀgÀ¯Á® £ÉºÀgÀÄ Ã 1
13
14
vÀgÀªÁqÀÄ PÀÄlÄA§zÀ «¨sÀfvÀ ¨sÁUÀ
©. ±ÁåªÀÄĸÀÄAzÀgÀ ÀPÀ À
g 1
1
15 eÁUÀÀwPÀ ¥Àe
æ É
Áå¸ 1

¥£À
IV)
16 ¸ÀAvÀ xÁªÀÄ¸ï ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAvÀ ¨ÁxÀð®ÆªÀÄÄå 1

ç¸ÛÀ G
17 1955 1
18 UÁæªÀÄ-£ÀUÀgÀ ªÀ®¸É¬ÄAzÀ £ÀUÀgÀzÀ°è d£À¸ÁAzÀævÉ ºÉZÀÄѪÀÅzÀÄ. 1
19
±Á
ªÀ¯ïØð ªÉÊqï ªÉ¨ï £ÀÄß ¸ÀÆa¸ÀÄvÀÛzÉ. 1

ÀªÀ Ád
20 PÁUÉÆÃqÀÄ ¸ÀvÁåUÀæºÀ, ªÀÄ®¥sÀæ¨sÁ ºÉÆÃgÁl (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÉÆà MAzÀÄ) 1
V) ¨sÁUÀ-© i
DEMARU JA§ DAUÀè ¥ÀzÀzÀ D JA§ CPÀëgÀªÀÅ qÁlgÀ ªÀÄUÀ¼ÀÄ JA§ÄzÀ£ÀÄß ¸ÀÆa¹zÀgÉ E JA§ÄzÀÄ J°«Ä£ÉñÀ£ï
21
è ¸
22
¯Á
JAzÀgÉ PÉÆAzÀÄ ºÁPÀÄ JAzÀxÀð.
°AUÁAiÀÄvÀgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ MPÀÌ°UÀgÀÄ
2
2
23
À f
§qÀvÀ£À gÉÃSÉVAvÀ PɼÀUÉ EgÀĪÀ PÀÄlÄA§UÀ½UÉ ¨sÀzÀævɬĮèzÉ ¸Á® ¤Ãr CªÀgÀ DzÁAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ fêÀ£À ªÀÄlÖªÀ£ÀÄß

q
¸ÀÄzsÁj¸À®Ä £ÉgÀªÁUÀĪÀÅzÉà ¸ÀÆPÀëöä ºÀtPÁ¸ÀÄ. 2
24
Àg Á
ª
1) PÀÄrAiÀÄĪÀ ¤Ãj£À ¸Ë®¨sÀåªÀ£ÀÄß MzÀV¸ÀĪÀÅzÀÄ. 2) ¸ÀtÚ ¤ÃgÁªÀjAiÀÄ£ÀÄß £ªÀðºÀuÉ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ. 2

zÁs
25 1) ªÀÄzsÀåªÀwðUÀ¼À ¤µÉÃzsÀ 2) ¨sÀÆ-»qÀĪÀ½AiÀÄ£ÀÄß PÉÆæÃrüPÀj¸ÀĪÀÅzÀÄ 2
26 1) ªÀÄÄzÀæt ªÀiÁzsÀåªÀÄ 2) «zÀÄå£Áä£À ªÀiÁzsÀåªÀÄ 2
27 1) ¹ÜgÀ ¨É¯ÉAiÀÄ ¥Àæ±Éß 2) ¯É«AiÀÄ ¥Àæ±Éß 2
28 1) ªÀiÁ»w ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAªÀºÀ£À 2) ªÀiÁ»wUÀ¼À ¤gÀAvÀgÀ ºÀjªÀÅ 2
29 1) QæAiÀiÁ «¢üUÀ¼ÀÄ 2) «ªÁºÀ 2
VI) ¨sÁUÀ - ¹
30 1) ¤VæmÉÆà 2) ¥ÉÆæmÉÆà C¸ÀÖç¯ÁAiÀiïØ 3) ªÀÄAUÉÆïÁAiÀiïØ 4) ªÉÄrlgɤAiÀÄ£ÀßgÀÄ 5) ¥À²ÑªÀÄ ¨ÁæQ ¸É¥sÁ®gÀÄ
6) £ÁrðPï (EªÀÅUÀ¼À «ªÀgÀuÉ) 5

zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg

À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 57
31 1) ¦Ã½UÉUÀ¼À ¸ÀªÀiÁªÉñÀ 2) ¸ÁªÀiÁ£Àå ªÀÄ£É CxÀªÁ ªÁ¸À¸ÀܼÀ 3) ¸ÁªÀiÁ£Àå CqÀÄUÉ ªÀÄ£É CxÀªÁ M¯É 4) zsÁ«ÄðPÀ
QæAiÀiÁ«¢ü 5) PÀvÀð£À C¢üPÁgÀ (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ LzÀgÀ «ªÀgÀuÉ) 5
32 1) DyðPÀ C£ÀÄPÀÆ® 2) ¸ÀzÀ¸ÀågÀ ¸ÀAgÀPÀëuÉ 3) ªÀÄ£ÉÆÃgÀAd£É 4) ªÀåQÛvÀé «PÁ¸À 5) ¸ÀªÀiÁdªÁzÀzÀ ¥ÀjPÀ®à£É
(EªÀÅUÀ½UÉ «ªÀgÀuÉ) 5
33 1) aPÀÌ UÁvÀæ 2) ¥ÁæxÀ«ÄPÀ ¸ÀA§AzsÀ 3) ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÀªÉÄÊPÀåvÉ 4) C£Ë¥ÀZÁjPÀ ¸ÁªÀiÁfPÀ ¤AiÀÄAvÀæt 5) £ÉgɺÉÆgÉ
ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀgÀ¼À fêÀ£À 6) PÀȶ ¥ÀæzsÁ£À GzÉÆåÃUÀ (AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ LzÀgÀ «ªÀgÀuÉ) 5
34 ªÀiÁgÀÄPÀmÉÖ JAzÀgÉ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß ªÀiÁgÀĪÀ CxÀªÁ PÉÆAqÀÄPÉƼÀÄîªÀ ¸ÀܼÀªÁVzÉ-ªÁåSÉå §gÉzÀÄ 1) ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß PÉƼÀÄîªÀ-
ªÀiÁgÀĪÀ ¸ÀܼÀ 2) ªÀiÁgÀÄPÀmÉÖ PÉêÀ® ¨sËwPÀ ¥ÀæzÉñÀªÁV®è 3) ªÀiÁgÀÄPÀmÉÖ MAzÀÄ jÃwAiÀÄ ªÁå¥ÁgÀ CxÀªÁ ªÁtÂdå
25
4) DyðPÀ ZÀlĪÀnPÉ CxÀªÁ ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼À ¸ÀªÀÄUÀæ avÀæt (E£ÀÄß PÉ®ªÀÅ CA±ÀUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¸ÀĪÀÅzÀÄ) - 2+3=5
35
4
¥ÀĵÀÌgÀ ªÁ¶ðPÀ eÁvÉæ (ªÉÄüÀ) - F eÁvÉæ «±ÀézÀ CvÀåAvÀ zÉÆqÀØzÁzÀ MAmÉ ªÀÄvÀÄÛ eÁ£ÀĪÁgÀÄUÀ¼À eÁvÉæ gÁd¸ÁÜ£ÀzÀ°è
2
£ÀqÉAiÀÄÄvÀÛzÉ. gÁdåzÀ ¥ÀĵÀÌgÀ ¸ÀgÉÆêÀgÀ §½ MAmÉ, zÀ£À ¥ÁætÂUÀ¼À ªÀiÁgÁl MAmÉ NlUÀ¼À ¸ÀàzsÉð, ¸ÀAVÃvÀ ¸ÀàzsÉð «ÄøÉ

20
¥ÀæzÀ±Àð£À F eÁvÉæAiÀÄ «±ÉõÀ DPÀµÀðuÉUÀ¼ÁVªÉ. EzÀÄ PÁwðPÀ ªÀiÁ¸ÀzÀ KPÁzÀ²¬ÄAzÀ ¥ÀÆtÂðªÉÄAiÀÄ ¢£ÀzÀªÀgÉUÉ LzÀÄ
¢£ÀUÀ¼À PÁ® £ÀqÉAiÀÄÄvÀÛzÉ.
j) 5

ÉP (
36 1) ¹zÁÞAvÀ 2) ¸ÁªÀÄÆ»PÀ PÉÆæÃrüPÀgÀt 3) £ÁAiÀÄPÀvÀé ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAWÀl£É (EªÀÅUÀ¼À «ªÀgÀuÉ §gÉAiÀÄĪÀÅzÀÄ)2+3=5
37 1) C¢üPÀ PÀAzÁAiÀÄ ¸ÀAUÀæºÀuÉ 2) ¨sÀÆ«ÄAiÀÄ£ÀÄß SÁ¸ÀV C¹ÛAiÀÄ£ÁßV ªÀiÁ¥ÁðqÀÄ 3) «©ü£Àß ¥ÀæPÁgÀzÀ ªÀÄzsÀåªÀwðUÀ¼À

ɪ ¢
gÉÊvÀjAzÀ PÀȶAiÀÄ ºÉZÀÄѪÀj GvÁàzÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß PÀ¹zÀÄPÉÆArzÀÄÝ. (E£ÀÄß ºÀ®ªÁgÀÄ CA±ÀUÀ¼À£ÀÄß §gÉAiÀÄĪÀÅzÀÄ)2+3=5
38 ¨Á©ð ¨ÉÆA¨É eÁUÀwPÀ ¥Àe Ã
æ É ¨Á©ð JA§ÄzÀÄ MAzÀÄ ±ÉÊ°AiÀÄ UÉÆA¨ÉAiÀiÁVzÀÄÝ, CªÉÄÃjPÁzÀ UÉÆA¨É vÀAiÀiÁjPÁ PÀA¥À¤AiÀiÁzÀ

ÀPÀ À
ªÉÄlÖ¯ï ªÀiÁmïð 1959 gÀ°è ©qÀÄUÀqÉ ªÀiÁrvÀÄÛ. CªÉÄÃjPÁzÀ ªÁå¥ÁgÉÆÃzÀå«ÄAiÀiÁzÀ gÀÄvï ºÁåAqÀ®gï F ¨ÉÆA¨É
g
¸ÀȶÖPÀvÀð. (E£ÀÄß ºÀ®ªÁgÀÄ «¼ÀAiÀÄUÀ¼À «ªÀgÀuÉ) 5
¨sÁUÀ-r
Áå¸
¥£À
39 d£À¸ÀASÁå±Á¸ÀÛª æ ÀÅ d£À¸ÀASÉåAiÀÄ UÁvÀæ d£À£À ªÀÄgÀt ªÀ®¸ÉAiÀÄ ¥ÀPæ ÁgÀUÀ¼ÀÄ ««zsÀ ªÀAiÉÆêÀiÁ£ÀzÀ ¸ÀA§A¢ü¹zÀ d£À¸ÀªÀÄƺÀzÀ
gÀZÀ£É ºÁUÀÆ ¸ÀAAiÉÆÃd£É ªÀÄÄAvÁzÀ CA±ÀUÀ½UÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀ ¥ÀæQæAiÉÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ M®ªÀÅUÀ¼À£ÀÄß CzsÀåAiÀÄ£À ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ.

ç¸ÛÀ G
1) ¨sÁgÀwÃAiÀÄ d£À¸A À SÉåAiÀÄ UÁvÀæ ªÀÄvÀÄÛ ¨É¼ªÀ t
À U
Â É 2) ¨sÁgÀwÃAiÀÄ d£À¸A
À SÉåAiÀÄ ªÀAiÉÆÃgÀZ£
À É 3) ¨sÁgÀvz À °À è E½ªÀÄÄRªÁUÀÄwÛgÄÀ ªÀ
°AUÁ£ÀÄ¥ÁvÀ 4) d£À£À ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄgÀt ¥ÀæªÀiÁt 5) ¨sÁgÀvÀzÀ°è ºÉZÀÄÑwÛgÀĪÀ ¸ÁPÀëgÀvÉ ¥ÀæªÀiÁt 6) ºÉZÀÄÑwÛgÀĪÀ UÁæ«ÄÃt

±Á
£ÀUÀgÀ ªÀåvÁå¸ÀUÀ¼ÀÄ. (F ªÉÄð£À J¯Áè ®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¸ÀĪÀÅzÀÄ) 2+3+5=10

ÀªÀ Ád
40 ªÀÄAdÄzÁgÀ CªÀgÀÄ “¸ÀA¥ÀæzÁAiÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ªÉÄïÁÓwAiÀĪÀjAzÀ ¸ÁªÀiÁfPÀªÁV eÁjUÉƽ¸À®àlÖ ««zsÀ ¸ÁªÀiÁfPÀ ªÀÄvÀÄÛ
i
gÁdQÃAiÀÄ C£ÀºÀðvÉUÀ½UÉ M¼ÀUÁzÀ C¸Ààø±Àå eÁwUÀ¼Éà ¥Àj²µÀÖ eÁwUÀ¼ÁVªÉ” JAzÀÄ ªÁåSÁ夹zÁÝgÉ. ¥Àj²µÀÖ eÁwUÀ¼À

¸
¸ÀªÀĸÉåUÀ¼ÀÄ 1) ¸ÁªÀiÁfPÀ z˧ð®åUÀ¼ÀÄ 2) DyðPÀ z˧ð®åUÀ¼ÀÄ 3) zsÁ«ÄðPÀ z˧ð®åUÀ¼ÀÄ (F ªÉÄð£À J¯Áè
è
41
¯Á
¸ÀªÀĸÉåUÀ¼À£ÀÄß ¸À«¸ÁÛgÀªÁV «ªÀj¸ÀĪÀÅzÀÄ)
C¸Ààø±ÀåvÁ ¤ªÁgÀuÉAiÀÄ°è UÁA¢üÃf ªÀÄvÀÄÛ CA¨ÉÃqÀÌgÀ CªÀgÀ ¥ÁvÀæ : ªÀĺÁvÀä UÁA¢üÃf:- EªÀgÀÄ £ÀªÀÄUÉ ¸ÁévÀAvÀæå vÀAzÀÄ
5+5=10

À f
PÉÆqÀĪÀÅzÀgÀ eÉÆvÉUÉ C¸Àà±ÀåvÉ ¤ªÁgÀuÉ F JgÀqÀgÀ®Æè ¥ÀæªÀÄÄR ¥ÁvÀæ ªÀ»¹zÁÝgÉ C¸Àà±ÀåvÉAiÀÄ ¨sÁgÀwÃAiÀÄ ¸ÀªÀiÁd JA§

q
zÉúÀª£ À ÄÀ ß ¦Ãr¸ÀĪÀ PÀĵÀ×gÆ É ÃUÀzÀ ºÀÄt£ Ú A
À wzÉ” JAzÀÄ ºÉüÀĪÀÅzÀgÀ eÉÆvÉUÉ C¸Ààø±ÀåvÁ DZÀgu À A
É iÀÄ£ÀÄß §®ªÁV RAr¹zÀgÄÀ .

Àg Á
ª
‘ºÀjd£À ªÀÄvÀÄÛ AiÀÄAUï EArAiÀiÁ’ JA§ JgÀqÀÄ ¥ÀwæPÉUÀ¼À£ÀÄß DgÀA©ü¹ C¸Àà±ÀågÀ£ÀÄß zÉêÀgÀ ªÀÄPÀ̼ÀÄ JAzÀÄ CxÀð §gÀĪÀAvÉ

zÁs
‘ºÀjd£À’ JAzÀÄ PÀgÉzÀÄ F ¥ÀzÀ d£À¦æAiÀÄUÉƽ¹zÀgÀÄ. qÁ| ©. Dgï. CA¨ÉÃqÀÌgÀÄ: qÁ| CA¨ÉÃqÀÌgÀgÀªÀgÀÄ C¸Ààø±Àå eÁwAiÀÄ°è
d¤¹ CªÀgÀ £ÉÆêÀÅ £À°ªÀÅUÀ¼À£ÀÄß C£ÀĨsÀ«¹zÀÝgÀÄ EªÀgÀÄ JzÀÄj¸ÀÄwÛzÀÝ ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼À «gÀÄzÀÞ ¸ÁPÀµÀÄÖ ºÉÆÃgÁlUÀ¼À£ÀÄß
¸ÀAWÀn¹zÀÝgÀÄ “§»µÀÌøvÀ »vÀPÁjt ¸À¨sÁ” JA§ ¸ÀAWÀl£ÉAiÀÄ£ÀÄß ºÀÄlÄÖ ºÁQ CAzÉÆî£ÀPÉÌ ZÁ®£É ¤ÃrzÀgÀÄ C¸Àà±ÀågÀÄ
EvÀgÀgÀAvÉ fêÀ£À £ÀqɸÀ®Ä ¥ÀAZÀ¸ÀÆvÀæUÀ¼À£ÀÄß w½¹zÀgÀÄ ‘ªÀÄÆPÀ£ÁAiÀÄPÀ’ JA§ ¥ÀwæPÉ DgÀA©ü¹ CªÀgÀ°è eÁUÀæw ªÀÄÄr¹zÀgÀÄ.
»ÃUÉ E£ÀÄß ¸ÁPÀµÀÄÖ «µÀAiÀÄUÀ¼À «ªÀgÀUÀ¼À£ÀÄß ¸À«¸ÁÛgÀªÁV ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ. 5+5=10
42. ¨sÁgÀwÃAiÀÄ UÁæªÀÄUÀ¼À PÀȶ ªÀÄvÀÄÛ DyðPÀ ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼ÀÄ 1) C¸ÀªÀiÁ£ÀvÉ 2) vÁgÀvÀªÀÄå ¤ÃwUÀ¼ÀÄ 3) PÀȶ PÉëÃvÀæzÀ ¸ÀA¢UÀÞvÉ 4)
ªÀåªÀ¸ÁAiÀÄPÉÌ vÀUÀ®ÄªÀ Rað£À ºÉZÀѼÀ ªÀÄvÀÄÛ ¥Àj¸ÀgÀ £Á±À 5) ¸ÀPÁðj ªÀ®AiÀÄzÀ ªÉÊ¥sÀ®åvÉ 6) CAvÀeÁð®zÀ ªÉÄð£À
CwAiÀiÁzÀ CªÀ®A§£É 7) §gÀ¦ÃrvÀ ¥ÀæzÉñÀUÀ¼À ºÉZÀѼÀ (E£ÀÄß C£ÉÃPÀ ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼À «ªÀgÀuÉ ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ)
5+5=10

zsÁgÀªÁqÀ f¯Áè ¸ÀªiÀ Ád±Á¸ÀçÛ G¥À£Áå¸ÀPg

À À ªÉâPÉ (j) 2024-25 58