Lecture 4

Vector space.

Action on vectors.
→
Directed line segment is called vector, denoted by АВ , where
A is the beginning of the vector, and B is the end of the vector
→ → ¿
(Sometimes denoted as а = АВ , а , а).
→
Length of the vector АВ is the length of the segment АВ.
A directed segment at which the beginning and the
end coincide (B = A) is called the zero vector.
Two non-zero vectors AB and CD are equal if they
lie on parallel lines, are directed to the same direction
and have equal lengths, i.e. | AB | = |CD |.
Vectors lie on a straight line or in parallel lines is called
collinear vectors.
¿ ¿
Let two vectors а and b be given. Let’s connect the
¿ ¿
beginning of b with the end of а . Then the directed
¿
segment c of which the beginning coincides with the
¿ ¿
beginning of а and the end – with the end of b is called
¿ ¿
the sum of а and b . This definition is called triangle rule.

b b
a a a
b a b a b
 ¿ ¿
Recall that the sum of vectors а and b of which the
beginnings coincide is depicted by the directed segment
having the same beginning coinciding with the diagonal
of parallelogram of which sides are the directed
¿ ¿
segments а and b (the parallelogram rule). Subtraction
¿ ¿
(difference) of vectors а and b is defined as:
¿ ¿ ¿ ¿
а - b = а + (-1) b

a b
a
b

¿ ¿
The difference а - b of these vectors is depicted by the
vector coinciding with the second diagonal of the same
parallelogram so that the beginning of this vector is at the
¿ ¿
end of the vector b , and its end – at the end of the vector а .
¿ ¿
The product а of a directed segment а on number  is
zero directed segment for   0 and the directed
segment for   0 such that its length is equal to |  |  |
¿ ¿
а | and its direction coincides with the direction of а if  
¿
0 and is opposite to the direction of а if   0.
For example, λ = 2, λ = -1.

5
 a 2a a

Theorem. The operations of addition and multiplication on real

number on the set of vectors have the following properties:
¿ ¿ ¿ ¿
1. а  b  b  а (commutativity)
¿ ¿ ¿ ¿ ¿ ¿ ¿ ¿
2. а  (b c )  (а b ) c , ( а )  ()а (associativity)
¿ ¿ ¿ ¿ ¿ ¿ ¿
3. ( а b )  а  b , (  )а а  а (distributiveness)
¿ ¿ ¿
for all vectors а , b and c and all real numbers  and .
¿ ¿
Scalar product (the dot product) of non-zero vectors а and b is
the number that is equal to product of lengths of these vectors on cosine
of the angle between them. In case when at least one of vectors is zero
vector the scalar product is assumed to be equal zero. Scalar product is
denoted by ā⋅b̄ .

ā⋅b̄=|ā|⋅|b̄|cos ϕ ,
¿ ¿
where φ is angle between а and b , 0   
Properties of scalar product
¿ ¿ ¿ ¿
1. ā⋅b̄=0 for а 0 and b 0 if а and b are mutually
orthogonal.
2. ā⋅b̄=b̄⋅ā
3. ( ā+ b̄ )⋅с̄=ā⋅с̄+ b̄⋅с̄
2
4. ā⋅ā=|ā|

6
 ā⋅b̄
cos ϕ=
¿ ¿
5. For non-zero а and b |ā|⋅|b̄|
Consider the Cartesian coordinate system. A( x 1 , y 1 ) is beginning
¿
point and В( x 2 , y 2 ) is the endpoint of the vector АВ . Then we can
¿
vector АВ writing by components:
B
y2
¿
АВ = ( x 2−x 1 , y 2 − y 1 )
A

y1

0 x1 x2 x

In the plane vector can be written as

а =( a1 , a2 ) and in the space as
¿
а =( a1 , a2 , a 3 ) .
z

y
a3

a2
a a
a2 y

a1 x

a1
x

Length of the vector can be calculated as:

|ā|= √a 21 +a 22 +a 23

7
 ¿ ¿

Let
а =( a1 , a2 , a 3 ) , b =(b 1 , b2 , b 3 ) and λ real number, then:

¿
а + b̄=(a1 +b1 , a 2 +b 2 , a3 +b3 )
¿
λ а=( λa1 , λa2 , λa3 )
¿
а⋅b̄=a1⋅b1 +a2⋅b2 +a3⋅b3

Vector product (the cross–product) of vectors and

its properties

An ordered triple of non-coplanar vectors { , ,с̄ }

is right if after combining their beginnings the

shortest turning from to is visible from the end

с̄
of vector making in anticlockwise way.

The vector product of non-collinear vectors and is the

vector с̄ such that

1) |с̄ |=| || |sin where  is the angle between

vectors and , 0    ;

2) с̄ is orthogonal both to and ;

3) The triple of vectors { , ,с̄ } is right.

In case when and are collinear, their vector

product is assumed to be equal to zero-vector.

Vector product is denoted by x . From the

definition we have the following:

8
 1. | x | is equal to the area of parallelogram

constructed on vectors and .

2. Non-zero vectors and are collinear  their

vector product is equal to zero.

Properties of vector product

1. x =- x
2. ( λ ā ) x b̄=λ ( ā x b̄ )
3. ( ā+ b̄ ) x с̄=ā x с̄+ b̄ x с̄
¿ ¿

Let
а =( a1 , a2 , a 3 ) and b =(b 1 , b2 , b 3 ) . Then

x =
The cross–product enables us to derive elegant formulae
for the distance
from a point to a line, the area of a triangle and the
distance between two skew lines.

Mixed product

The mixed (or vector-scalar) product of vectors , and с̄

( а ×b̄ )⋅c̄ .
¿

denoted by ( , ,с̄ ) is called the number

Theorem. The absolute value of the mixed product of vectors ( ,

,с̄ ) is equal to the volume of parallelepiped

constructed on vectors , and с̄ . The sign of

9
mixed product is positive if the triple of vectors ,
and с̄ is right, and is negative if left.
¿ ¿ ¿

Let
а =( a1 , a2 , a 3 ) , b =(b 1 , b2 , b 3 ) and с =(с 1 , с 2 , с 3 ) . Then
a1 a 2 a 3
|b 1 b 2 b 3 |
( , ,с̄ )= c 1 c 2 c3

The dimension of the vector space and basis

Let x, y, z, …, u be vectors of a linear space R.
A vector
v=α x+ β y+γ z+…+ λ u
belongs to this space, whereα ,β ,γ ,..., λ -are real numbers. This vector
v is called a linear combination of vectors x, y, z, … u.
Suppose a linear combination of vectors x, y, z,…u is equal to
zero vector 0, i.e.
α x+ β y+γ z+…+ λ u= 0. (1)

Def. If (1) is correct only if α = β =γ =…= λ =0 then х, y, z,

…, u called linearly independent vectors. If (1) is correct, provided if at
least one of the vectors is non-zero, then х, y, z, …, u are called linearly
dependent.
It is easy to verify the correctness of the following statement: If
the vectors x, y, z, …, u are linearly dependent, one of the vectors is
a linear expression to others. And vice versa, If one of the vectors x,
y, z, …, u is expressed linearly by the others, they are linearly
dependent. Two non-collinear vectors on the plane is an example of
→ →
linearly independent vectors. Indeed, for vectors on a plane x and y
equality (1)

10
 → →
α x + β y =0
is truly if only α = β =0. If we assume that this is not true, say β≠0 ,
→ α→ → →
then y =- β x , and it means that vectors x , y are collinear. Any
three vectors on the plane are linearly dependent.
Properties of the vector space:
1. If among the vectors x, y, z, …, u there is zero vector, then this
vectors are depended vectors. Indeed, say x=0 . Then (1) is correct if
α =1, β =γ =…= λ =0.
2. If several vectors of a x, y, z, …, u are linearly dependent, then
they are linearly dependent. Indeed, if we want the vectors y, z, …, u
are linearly dependent, the equation β y+γ z+…+ λ u=0 must be valid
only if all the coefficients β ,γ ,…, λ are simultaneously equal to zero.
Consider the example. Whether the vectors x=(3,2,-1), y=(2,-
1,3), z=(1,3,-4) are linearly dependent?
Decision. Vectors x, y, z are linearly dependent if this α x+ β y+γ
z= 0
is true for inequality to zero at least one of the coefficients α , β ,γ .
Let us write as columns vectors x, y, z:

() ()( )
3 2 1
2 −1 3
α −1 +β 3 +γ −4 =0

The problem can be rewritten in the following form:

{3α+2β−γ=0¿{2α−β+3γ=0¿ ¿
This system consistence, i.e. it always has a solution. Solve the problem
by Gauss and find all non-zero solutions:
α=−5 С , β=11С , γ =7 С ,
11
Here C - any real number.
For the given vectors equation (1) is true if at least one of the numbers
α , β ,γ is nonzero. So, given vectors are linearly dependent.
Say, α=−5 , β=11 , γ =7 (С=1).
Def. If there is a n linearly independent vectors in a vector
space R and any (n+1st) linearly expressed through them, then the space
is called the n-dimensional. dim(R)=n or Rn - whichever way they
write.
Def. п linearly independent vectors of n-dimensional vector
space is called a basis.
Following statements are true:
1. The determinant coordinates of basis vectors consisted matrix is not
zero.
2. Any vector of space is expressed in terms of basis vectors, and the
only way.
e ,e ,
If 1 2
..., e n - a basis, any x∈ R expressed by them as follows:
x=x 1 e 1 + x 2 e 2 + . . . + x n e n .
e ,e ,
It turns out, the number х is determined by 1 2
..., e n only way with
numbers 1 2
x , x , .. . , x
n , which called coefficients.
Example. Are x=(1;3;0), y=(-1;2;1), z=(1;-1;2) basis? If so,
write out u=(2;0;1) the terms of the basis vectors.
Decision. By the first assertion, if x, y, z are basis, then determinant
consisting of the coordinates is not zero:

1 3 0
|−1 2 1|=14≠0
1 −1 2
Consequently, these vectors form a basis.
By the second assertion,u is expressed in terms of basis vectors
(x,y,z), and the only way:
u=u1 x+ u2 y + u3 z .
x, y, z, u written in the form of columns, and remove the parentheses:

12
 () ( ) ( )()
1 −1 1 2
3 2 −1 0
u1 0 +u2 1 +u3 2 = 1
Obtain the following problem:

{u1+3u2=2¿{−u1+2u2+u3=0¿¿¿¿
u u u
Solving this equation, we find the coordinates( 1 , 2 , 3 ) of the u in
basis (x, y, z). Consisting of system three equations with three
unknowns can be solved in any way. We find the only right decision:
9 8 11
u1 = u =− u =
14 , 2 14 , 3 14 .

9 8 11
u= x− y+ z
So, 14 14 14 .

13
 ЕСЕПТЕР МЕН ТАПСЫРМАЛАР

1. а=(3, -1, 4) және b=(2, 3, 0) векторлары берілген. 2a, -3b, 2a+b,

a-3b векторлардың координаталарын табу керек.

2. А(2, 1) және В(3, 0) векторлары берілген. АВ векторын және

ұзындығын табу керек.

3. а=(4,5) векторының ұшы А(1,3) нүктесімен беттеседі. А

векторының басы болатын нүкте мен ұзындығын табу керек.

4. а=(2,-1,0) және b=(0,-2,1) векторлары берілген. Осы

векторлардың скаляр көбейтіндісі мен арасындағы бұрышты
табу керек.

5. Мына вектолар сызықты тәуелді ме?

a) а=(1,-4), b=(2,3); b) х=(2,3), у=(4,6); c) i=(1,0), j=(0,1);

6. Мына вектолар сызықты тәуелді ме?

a) а=(1,4,0), b=(0,2,3), c=(3,0,1);

b) а=(1,2,3), b=(5,-2,3), c=(3,6,9);
c) i=(1,0,0), j=(0,1,0), k=(0,0,1);

7. а, b, с векторлары берілген. а, b векторлары базис құра ма?

Егер құрса с векторының (а, b) базисте жіктелу
коэффициенттерін тап:

а) а=(3,1), b=(2,-1), c=(4,1);

в) а=(-1,2), b=(2,-4), c=(3,5);
с) а=(1,1), b=(0,-1), c=(5,3);

8. а, b, с және d векторлары берілген. a, b, c векторлары базис

құра ма? Егер құрса d векторының (а,b,c) базисте жіктелу
коэффициенттерін тап:

а) а=(1,3,0), b=(2,-1,1), c=(0,-1,2), d=(6,12,-1);

14
 в) а=(0,-1,2), b=(0,2,-4), c=(6,3,5); d=(6,2,-7);
с) а=(1,-2,0), b=(-1,1,3), c=(1,0,4), d=(6,-1,7);

9. ( e1 , e 2 , e 3 )
базисінде а=e 1+ 2 e 2−e 3 , b=e 1+ 3 e 3 , c=e 2 +5 e 3
векторлары берілген. а, b,c векторлары базис құратынын
e 1−2e 2 + ¿ e ¿
дәлелдеу керек; d= 3 векторының (а,b,c) базисте
жіктелу коэффициенттерін тап

10. x’=3x+4y, y’=x-5y теңдеулерімен берілген А сызықты

түрлендіруді матрицалық түрде жаз.

11. А сызықты түрлендіруі ( e1 , e 2 ) базисінде

A= (12 −13 )
матрицасымен берілген. 1 х=3 e −e
2 векторына жасалған
y= Ах сызықты түрлендіруін табу керек.

( )
1 −1 2
A= 3 2 1
12. А сызықты түрлендіруі ( e1 , e 2 , e 3 ) базисінде 2 0 1

матрицасымен берілген. 1 2 х=e +3 e + e

3 векторына жасалған
y= Ах сызықты түрлендіруін табу керек.

13. x’=x-3y, y’=-3x+y теңдеулерімен берілген А сызықты

түрлендірудің сипаттамалық саны мен өзіндік векторын
анықтау керек.

14. Мынадай матрицалармен берілген А сызықты түрлендірудің

сипаттамалық саны мен өзіндік векторын анықтау керек:

( )
1 2 −2

(−12 −34 ) ;
A= 1 3 0
A=
а) б) 1 0 3 .

15
15. Квадраттық форманың матрицасын жазу керек:

f ( x1 , x 2 )=x 21 +7 x 1 x 2 +3 x 22
а)

f ( x1 , x 2 , x3 )= x12−6 x 1 x 2 +3 x 22−8 x 1 x 3 +x 23
б)

f ( x1 , x 2 , x3 )=3 x 21− 4 x22 +5 x23

в)

f ( x1 , x 2 )=2 x 21 +3 x 1 x 2− 4 x 22
16. квадраттық формасынан
x1 = y1 −2 y 2 x2 = y1 + 3 y 2
сызықтық түрлендіру арқылы
алынған квадраттық форманы анықтау керек.

f ( x1 , x 2 )=x 21−3 x 1 x 2 +5 x 22 x = y + y2
17. квадраттық формасынан 1 1
x2 = y1 −2 y 2
сызықтық түрлендіру арқылы алынған квадраттық
форманы анықтау керек.

18. Мына квадрат формалардың оң(теріс) анықталғандығын тексер:

f ( x1 , x 2 )=x 21 +x 1 x 2 +x22
а)

f ( x1 , x 2 , x3 )=− x 21− x1 x3 −2 x22 +2 x2 x3 −2 x23

б)

f ( x , x , x )= x 2 +2 x x +4 x 2 +3 x 2
в) 1 2 3 1 1 2 2 3.
______________________________________________________

19. а=(1,-1,0) және b=(-2,3,0) векторлары берілген. -3a, 5b, a-5b

векторлардың координаталарын табу керек.

20. а=(3,-5) векторының басы А(1,3) нүктесімен беттеседі. А

векторының ұшы болатын нүкте мен ұзындығын табу керек.

16
21. а=(1,-2,0) және b=(5,0,-1) векторлары берілген. Осы
векторлардың скаляр көбейтіндісі мен арасындағы бұрышты
табу керек.

22. Мына вектолар сызықты тәуелді ме?

a) а=(-3,4), b=(2,0); b) х=(1,5), у=(-1,-5);

23. Мына вектолар сызықты тәуелді ме?

1) а=(0,5,1), b=(1,-2,3), c=(5,0,-1);

2) а=(5,2,-3), b=(2,-2,3), c=(-4,4,-12);

24. а, b, с векторлары берілген. а, b векторлары базис құра ма?

Егер құрса с векторының (а, b) базисте жіктелу
коэффициенттерін тап:

а) а=(-1,1), b=(2,1), c=(-3,1);

б) а=(0,2), b=(0,7), c=(8,5);

25. а=(2, -1, 5), b=(3, 2, 1), c=(1, 1, 0), векторлары базис құра ма?
Егер құрса d=(5, 6, -3) векторының (а, b, c) базисте жіктелу
коэффициенттерін тап.

26. ( e1 , e 2 , e 3 ) e +e + e 2 e +3 e 3 , c=e 2 +5 e 3
базисінде а= 1 2 3 , b= 2
векторлары берілген. а, b,c векторлары базис құратынын
2e −e + ¿ e ¿
дәлелдеу керек; d= 1 2 3 векторының (а,b,c) базисте
жіктелу коэффициенттерін тап

27. А сызықты түрлендіруі ( 1 2 )

e ,e
базисінде
A= (52 −21 )
х =e1 −5 e2
матрицасымен берілген. векторына жасалған y= Ах
сызықты түрлендіруін табу керек.

17
 ( )
1 1 −3
A= 1 2 1
28. А сызықты түрлендіруі ( 1 2 3 ) базисінде
e ,e , e −3 1 1
матрицасымен берілген. х =e1 +2 e3 векторына жасалған
y= Ах сызықты түрлендіруін табу керек.

29. Мынадай матрицалармен берілген А сызықты түрлендірудің

сипаттамалық саны мен өзіндік векторын анықтау керек:

( )
2 −1 1

а)
A= (64 −4
−2 ) ; б)
A= (−ba −ba ); в)
A= −1 2 −1
0 0 1 .

30. Квадраттық форманың матрицасын жазу керек:

f ( x1 , x 2 )=x 21 +9 x 1 x 2 +5 x 22
а)

f ( x1 , x 2 , x3 )= x12−8 x 1 x 2 +x22 − x23

б)

f ( x1 , x 2 )=2 x 21 +7 x 1 x 2 −3 x 22
31. квадраттық формасынан x1 = y1 + y 2
x2 = y1 −2 y 2
сызықтық түрлендіру арқылы алынған квадраттық
форманы анықтау керек.

32. Мына квадрат формалардың оң(теріс) анықталғандығын тексер:

f ( x1 , x 2 )=x 21 +3 x 1 x 2− x 22
а)

f ( x1 , x 2 , x3 )= 4 x21 −4 x1 x 2 +x 22 +4 x1 x3 −3 x 2 x 3 + x23
б)

18
19