Śladami Złotego – Szczegółowa Notatka

Zrozumienie pieniądza – początki i znaczenie

●​ Wartość pieniądza:
○​ Pieniądz działa dzięki umowie społecznej i wierze w jego wartość. To nasza
zbiorowa zgoda sprawia, że moneta umożliwia zakup towarów – od herbaty
po budynki.
○​ Film przedstawia narodziny tej wiary w systemy monetarne.

1. Historia początków pieniądza

●​ Płacidła jako prekursory pieniądza:

○​ Babilonia: Ziarno jako podstawowe płacidło – uniwersalne i trudne do
podrobienia.
○​ Inne przykłady:
■​ Ryż w Korei,
■​ Sól w Etiopii,
■​ Sprasowana herbata w Tybecie.

●​ Starożytna Grecja:
○​ Grecy, z uwagi na brak żyznych gleb, rozwinęli handel, wspierając się
pierwszymi monetami z naturalnego stopu złota i srebra (elektron).
○​ Elektron przekształcono w monety w Lidii pod rządami Krezusa, którego imię
stało się synonimem bogactwa.
●​ Rzym:
○​ Rzymskie denary, wybite ze srebra, ukształtowały europejskie systemy
monetarne.
○​ Monety pełniły funkcje ekonomiczne, ale też symboliczne (np. wrzucanie
monet do wody na szczęście).

2. Rozwój monetarny w Polsce

●​ Pierwsze polskie monety:

○​ Denary Bolesława Chrobrego (1000 lat temu) zawierały od 1,7 do 9 gramów
czystego srebra.
○​ Ostatnie badania potwierdziły, że istnieją jedynie trzy egzemplarze tych
monet.
●​ Średniowieczne zmiany:
○​ Przejście na tańsze srebro z uwagi na większą dostępność kruszcu.
 ○​ Wprowadzenie groszy przez Kazimierza Wielkiego (tzw. grosze krakowskie).
○​ Pierwsza złota moneta – floren Władysława Łokietka (rzadkość
numizmatyczna, dziś przechowywana w Muzeum Narodowym w Krakowie).
●​ XV-XVI wiek:
○​ Polska gospodarka osiągnęła „złoty wiek” dzięki eksportowi zboża, drewna i
żagli.
○​ Powstanie polskiego złotego jako jednostki rozliczeniowej (1496 r., sejm
piotrkowski): ustalono, że 1 złoty ma wartość 30 groszy.

3. Reformy i wkład naukowców

●​ Mikołaj Kopernik:
○​ W renesansie intelektualiści zaczęli interesować się sprawami
gospodarczymi.
○​ Kopernik napisał traktat o biciu monet, gdzie sformułował prawo, że „gorszy
pieniądz wypiera lepszy” (pieniądz o niższej wartości wypiera z obiegu
monety o wyższej wartości).
●​ Złoty Dukat Zygmunta III Wazy:
○​ Największa złota moneta Polski, wyceniona na ponad milion dolarów. Na
świecie istnieje zaledwie kilka jej egzemplarzy.

4. Bankowość w Polsce

4.1. Ks. Piotr Wawrzyniak i bankowość spółdzielcza

●​ Ksiądz Wawrzyniak:
○​ Działacz społeczny i duchowny, który odegrał kluczową rolę w rozwoju
bankowości spółdzielczej w Polsce w XIX wieku.
○​ Założył wiele banków spółdzielczych, wspierających chłopów i drobnych
przedsiębiorców, szczególnie w Wielkopolsce.
●​ Ruch spółdzielczy:
○​ Banki spółdzielcze były tworzone przez lokalne społeczności z myślą o
pomocy biedniejszym warstwom społecznym.
○​ W Niemczech na terenie Westfalii Polacy również zakładali banki
spółdzielcze, wspierając polskich emigrantów.

4.2. Leopold Kronenberg

●​ Przemysł i bankowość:
 ○​ Założyciel Banku Handlowego w Warszawie – najstarszego działającego
banku w Polsce.
○​ Finansował rozwój przemysłu kolejowego i hutniczego, w tym budowę linii
Warszawsko-Wiedeńskiej.
●​ Szkoła Handlowa:
○​ Założył instytucję edukacyjną, która z czasem stała się Szkołą Główną
Handlową w Warszawie.

4.3. Banki pobożne

●​ Pierwszy bank pobożny:

○​ Założony przez ks. Piotra Skargę w XVI wieku.
○​ Celem było wspieranie najbiedniejszych poprzez niskooprocentowane
pożyczki, przeciwdziałając lichwie.

5. Kryzysy gospodarcze i inflacja

●​ Hiperinflacje w Polsce:

Reforma monetarna po I wojnie światowej

●​ Wprowadzenie polskiej marki:

○​ Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku rząd wprowadził markę polską
jako pierwszą walutę odrodzonego państwa.
○​ Marka była emitowana przez Polską Krajową Kasę Pożyczkową.
○​ Konflikty na nowo ustanawianych granicach i wydatki wojenne spowodowały
nadmierną emisję pieniądza bez pokrycia.
●​ Hiperinflacja lat 20.:
○​ Z powodu nadmiaru marki w obiegu, jej wartość drastycznie spadła.
○​ W 1923 roku za chleb płacono miliony marek, a codzienne życie było
utrudnione przez konieczność transportowania gotówki w walizkach.
●​ Reforma Władysława Grabskiego w 1924 roku:
○​ Przyczyny reformy:
■​ Marka polska straciła całkowicie na wartości.
■​ Potrzebna była waluta stabilna i oparta na pokryciu w złocie.
○​ Reforma Grabskiego:
■​ Wprowadzono polskiego złotego, równającego się 0,1687 grama
czystego złota.
■​ Powstał Bank Polski jako nowy bank emisyjny, finansowany m.in.
dzięki zbiórkom złota i kosztowności od obywateli.
■​ Wstrzymano emisję pieniądza bez pokrycia i ustabilizowano budżet.
○​

Hiperinflacja lat 80. w PRL

●​ Przyczyny:
 ○​ Gospodarka PRL była centralnie planowana, co powodowało chroniczne
braki towarów i niewłaściwe zarządzanie finansami.
○​ Drukowanie pieniądza bez pokrycia, by spłacać długi zagraniczne i
finansować socjalistyczne projekty, doprowadziło do wzrostu cen.
●​ Skutki:
○​ Inflacja przekroczyła 1000% w 1989 roku.
○​ Płace i emerytury nie nadążały za wzrostem cen, a oszczędności obywateli
straciły na wartości.
●​ Reforma Balcerowicza w 1990 roku:
○​ Wprowadzono twardą politykę antyinflacyjną, uwolniono ceny i ograniczono
emisję pieniądza.
○​ Złoty zyskał wymienialność, co przywróciło zaufanie społeczne.

Reforma z 1995 roku

●​ Denominacja złotego:
○​ Usunięto cztery zera z banknotów – 10 000 starych złotych stało się 1 nowym
złotym.
○​ Nowe banknoty przedstawiały polskich królów, co symbolizowało ciągłość i
stabilność narodowej waluty

6. Papierowy pieniądz

●​ Pierwsze banknoty w Polsce:

○​ Wydano je podczas insurekcji kościuszkowskiej na potrzeby wojskowe.
○​ Niemcy podczas okupacji Generalnego Gubernatorstwa wprowadzili „złote
krakowskie”.
●​ Pieniądze polimerowe:
○​ Nowoczesne banknoty stosowane m.in. w krajach afrykańskich, odporne na
zniszczenie i podrabianie.

7. Banki centralne

●​ Bank Polski (1828):

○​ Pierwszy narodowy bank emisyjny, wspierający rozwój gospodarczy.
●​ NBP w PRL-u:
○​ Funkcjonował w gospodarce centralnie planowanej, finansując państwowe
przedsiębiorstwa.
●​ Transformacja ustrojowa:
○​ Reforma z 1990 roku przywróciła zaufanie do złotego, a denominacja w 1995
roku uprościła system monetarny.
8. Ciekawostki i anegdoty

●​ Monety Krezusa:
○​ Symbol bogactwa, które przetrwało tysiąclecia jako wyznacznik wartości.
●​ 4-kilogramowe miedziane monety w Szwecji:
○​ W XVII wieku miedź była używana zamiast złota i srebra, co prowadziło do
emisji ogromnych monet transportowanych saniami.

Afera kryminalna w Warszawie:

●​ W latach międzywojennych odkryto tunel wykopany do siedziby banku na ul. Fredry.

Złodzieje, przy wsparciu strażnika bankowego, planowali kradzież, ale zostali
schwytani przez policję.
●​

Podsumowanie

Film „Śladami złotego” pokazuje wielowiekową historię pieniądza i bankowości – od płacideł

w starożytności, przez monety kruszcowe, papierowy pieniądz, po współczesne systemy
finansowe. Szczególną uwagę poświęcono Polsce, która mimo licznych kryzysów zdołała
stworzyć silny i stabilny system monetarny, na czele z Narodowym Bankiem Polskim. Film
przypomina, że pieniądz jest nie tylko narzędziem gospodarczym, ale także ważnym
elementem naszej kultury, historii i zaufania społecznego.

Mam nadzieję, że teraz uwzględniłem wszystkie kluczowe wątki! Daj znać, czy coś jeszcze
mogę dopracować lub rozszerzyć.