0% found this document useful (0 votes)
204 views127 pages

- ေမာင္ - ယဥ္ - လိႈင္ - း (ပ်ဥ္ - းမၿမိဳင္ -) ေညာင္ - ရမ္ - း - ေခတ္ - ယဥ္ - - ေက်းမႈ

Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
0% found this document useful (0 votes)
204 views127 pages

- ေမာင္ - ယဥ္ - လိႈင္ - း (ပ်ဥ္ - းမၿမိဳင္ -) ေညာင္ - ရမ္ - း - ေခတ္ - ယဥ္ - - ေက်းမႈ

Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
You are on page 1/ 127

armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI

2013 ckESpf? yckuúL OD;tHk;azwnfaxmifaom


yckuúLpmayqk
okawoe pmay? 'kwd,qk

anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI
armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd if)

wnf;jzwfol - a':cif0gaqG (0g0g-tif;pde)f


pmwnf; (wm0efcH)
rsufESmzHk;yef;csD - H. Lwin

pmayAdrmefxkwf jynfol YvufpGJpmpOf


armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI
2016 ckESpf? yxrtBudrf? tkyfa& 700

'dw
Yk m0efta&;oH;k yg;

wefzdk; (1700 ) usyf jynfaxmifpk rNydKuGJa&; ... 'dkYta&;


wdkif;&if;om;pnf;vHk;nDnGwfrI rNydKuGJa&;... 'dkYta&;
tcsKyftjcmtmPm wnfwHhcdkifNrJa&; ... 'dkYta&;

yHkESdyfa&;ESifh pmtkyfxkwfa0a&;vkyfief;
pmayAdrmef acwåpmwnf;rSL;csKyf
OD;pdk;jrifhoef; (aEGoifEdkif)u
rSwfyHkwiftrSwf (07492) jzifh yHkESdyfí
rSwfyHkwiftrSwf (03911) jzifh xkwfa0onf/
armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI
rmwd u m
pOf taMumif ; t&m pmrsuf E S m
1/ ed'gef;
2/ anmif&rf;acwfrif;rsm; 1
3/ anmif&rf;acwfpmay 15
4/ anmif&rf;acwfeH&Haq;yef;csD 40
5/ anmif&rf;acwfyef;warmh 47
(ausmufqpf) vuf&m
6/ anmif&rf;acwfaMu;oGef;(yef;wOf;) 59
twwf
7/ anmif&rf;acwfbk&m;ykxdk;apwDrsm; 68
8/ anmif&rf;acwfvdkPf*lAdokum 96
9/ anmif&rf;acwftkwfwdkufcH*lbk&m;rsm; 104
10/ anmif&rf;acwfbek ;f awmfBu;D ausmif;Adou
k m 107
11/ anmif&rf;acwfeef;wnfpepf 119
rmwd u m
pOf taMumif ; t&m pmrsuf E S m
12/ anmif&rf;acwftdrf 145
13/ anmif&rf;acwfAdokumpepfqdkif&mtcsKd; 152 ed'gef;
14/ anmif&rf;acwfqif,ifxHk;zGJUrI 161 jrefrmhordkif;wGif ]]anmif&rf;acwf}} [laom acwfwpf
15/ anmif&rf;acwfjrefrmrI (37) yg;pk 173 acwf&Sdonf/ anmif&rf;rif; (at'D 1600-1606) pwif
wnfaxmifcJhNyD; anmif&rf;rif;\ tEG,ftqufrsm; pdk;pHcJh
16/ anmif&rf;acwfrif;rsm;\bdodufoGef;cHyHk 183 onfh acwfjzpfonf/
17/ anmif&rf;acwfeef;opfwufr*Fvmobif 202 anmif&rf;acwfukd ]]'kw, d tif;0acwf}} [kvnf; ordik ;f
pmrsufESmrsm;wGif a&;xdk;Muonf/ ]]anmif&rf;acwf}} rwdkif
18/ anmif&rf;acwf'kr*Fvmusif;yyHkpepf 212
rDu yxrtif;0rif;rsm; pdk;pHcJhonfh acwfwpfacwf&SdcJhaom
19/ ed*Hk; 229 aMumifh xdkacwfudk ]]yxrtif;0acwf}}? anmif&rf;acwfudk
20/ udk;um;aompmtkyfpmwrf;rsm; 233 ]]'kwd, tif;0acwf}} [k armfuGef;a&;xdk;cJhMuonf/
anmif&rf;acwfwGif rif; (10)quf pdk;pHcJhonf/ r[m
oD[ol&bGJUcH anmif&rf;rif; (at'D 1600-1606) rS r[m
"r®&mZm "dywdbGJUcH [Hom0wDa&mufrif; (at'D 1733-
1752)xd ESpfaygif; (150) ausmfrQ &SnfMumcJhonf/
ESpfumvtm;jzifh wdkawmif;onf[kqdkEdkifaomfvnf;
xduk mvonf jrefrmEdik if jH refrmvlrsK;d wdt
Yk wGuf tvGet
f a&;
armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI
ygcJhonf/ bk&ifhaemifrif;w&m;BuD; (at'D 1551-1581) a&S;jrefrmBu;D rsm;\ tarGuqkd ufcu
H m aemufrsK;d qufrsm;
xlaxmifcahJ om 'kw, d jrefrmEdik if aH wmfBu;D onf om;awmfBu;D twG u f tarG a y;aygif ; ul ; ozG , f aus;Zl ; rsm;cJ h a om
eE´bk&if (at'D 1581-1599) vufxufwGif rxdef;Edkif anmif&rf;acwf,Ofaus;rIukd rsuaf rSmufacwf jrefrmwpfrsK;d
rodr;f Edik b f J ysupf ;D wdr;f ,dr;f cJ&h onf/ xdt k csed f anmif&rf;NrKd Uudk om;vHk;odoifh? avhvmoifhonf[k,lqNyD; wwfpGrf;orQ
pm;&aom bk&ifah emifrif;w&m;Bu;D om;awmfi,f anmif&rf; xkwfEkwfpkaqmif;um jyKpka&;om;xm;ygonf/
rif;om; rif;&JeE´rdwfu anmif&rf;NrdKUwGif tcdkiftrmjyK
ae&mrS tif;0odkY ajymif;a&TUxD;eef;pdkufNyD; z½dkz&J NydKuGJvsuf armif , Of v d I i f ; (ysOf ; rNrd K if )
&Sad om jrefrmEdik if u H kd odr;f ½H;k cJo
h nf/ Edik if jH yefvnf xlaxmif
rIudk anmif&rf;rif;vufxuf tNyD;rowfEdkifcJhaomfvnf;
om;awmfrsm;vufxufwGif wpnf;wvHk;wnf;jzpfatmif
jyKpEk ikd cf o
hJ nf/
anmif&rf;rif;rsm;\ aus;Zl;aMumifh ESpaf ygif;(150) ausmrf Q
Mumatmif EdkifiHa&;? pD;yGm;a&;? vlrIa&;rsm; wnfNidrfum
xdkufoifhoavmuf om,m0ajymcJhonf/ tvm;wl jrefrmh
,Ofaus;rIa&;&mrsm;wGiv f nf; a&S;jrefrmh,Ofaus;rItarGukd
aumif;pGmqufcHNyD; pnfyifEdkifapcJhonf/
xdu k mv\ ,Ofaus;rIonf yxrtif;0acwf ,Ofaus;rI
tarGudkqufcHNyD; aESmif;acwfjzpfonfh ukef;abmifacwfudk
aygif;ul;ay;Edik cf o hJ nft h wGuf xkad nmif&rf;acwf,Ofaus;rI
onf jrefrmEdik if ?H jrefrmwpfrsK;d om;vH;k twGuf tvGet f a&;
ygvSonf/
armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI

anmif&rf;acwfrif;rsm;
anmif&rf;acwf,Ofaus;rIa&;&mrsm;udk rwifjyrD a&S;OD;pGm
anmif&rf;acwfwiG f pd;k pHcMhJ uaom rif;qufrsm;udk azmfjyvdak y
onf/
anmif&rf;acwfwGif rif;(10)quf pdk;pHcJhonf/ xdkrif;
rsm;\ trsm;odtrnf? bGUJ trnfEiS hf tjcm;xif&mS ;aom trnf?
eef;pHESpfrsm;rSm atmufygtwdkif;jzpfonf/
trsm;od t rnf bG J U trnf E S i f h eef ; pH E S p f
tjcm;trnf
1/ anmif&rf;rif; r[moD[ol& at'D(1600-
(r[mjrwfrked 1606)
bk&m;'g,um)
2/ taemufbufvGefrif; r[m"r®&mZm at'D(1606-
1628)

1
2 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 3
3/ omvGefrif; oD&dok"r®&mZm at'D(1629- 8/ paerif; oD&dr[mok"r®&mZm at'D(1698-
r[m"dywd 1648) 1714)
(&mZmrPdpl|mbk&m;'g,um) (rmefatmif&wem'g,um)
4/ yif;wvJrif; oD&deE´"r®&mZm at'D(1648- 9/ we*FaEGrif; oD&dy0&r[m"r® at'D(1714-
y0&m"dywd 1661) &mZm"dywd 1733
(a&csrif;? ig;xyf'g,um) (av;uRef;rmefatmif
5/ jynfrif; r[my0&"r®&mZm at'D(1661- bk&m;'g,um)
avmum"dywd 1672) 10/[Hom0wD r[m"r®&mZm"dywd at'D(1733-
6/ e&m0&rif; r[moD[ol& at'D(1672- a&mufrif; (avmuo&zl'g,um) 1752)
"r®&mZm 1673) ESpfaygif; 152 ESpftwGif; pdk;pHcJhaomrif; (10)yg;
7/ rif;&Jausmfxif 1/oD&dy0&r[m at'D(1673- jzpfonf/ þrif;rsm;tm;vHk;onf awmifilacwf? [Hom0wD
"r®&mZm 1698) jynfh&Sif? bk&ifhaemifausmfxifaemf&xm (at'D 1551-
2/oD&dy0&ok"r® 1581)\ om;ajr;tquftEG,frsm;csnf;jzpfonf/
&mZm"d&mZm anmif&rf;rif; (at'D 1600-1606)
3/oD&dy0&r[moD[ anmif&rf;rif;qufudk wnfaxmifol anmif&rf;rif;
ol&ok"r®&mZm (at'D 1600-1606)rSm bk&ifah emifausmx f ifaemf&xm (at'D
4/oD&dy0&y@dwr[m 1551-1581) \ om;awmfjzpfNyD; bk&ifhaemifrif;w&m;BuD;
ok"r®&mZm"d&mZm vufxuf anmif&rf;NrdKUudkpm;cJh&oljzpfonf/ eE´bk&ifac:
5/oD&dy0&b0emoD[ol& ig;ql'g,um (at'D 1581-1599) vufxufwGifvnf;
y@dw&mZm"dr[m&mZm anmif&rf;NrKd Uudk qufípm;cJ&h onf/ ]]rif;&J eE´rw
d }f } [laom
4 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 5
bGJUvnf;csDcHcJh&onf/ eE´bk&ifac: ig;ql'g,umrif;vuf odr;f oGi;f Ny;D tm;jznfch o hJ nf/ tm;jynfv h monfEiS hf Edik if aH wmf
xufwGif bk&ifhaemifrif;w&m;BuD; odrf;½Hk;wnfaxmifí udk jyefvnfxal xmif&ef tif;0udak &TUajymif;Ny;D tif;0NrKd Uawmf
om,m0ajymcJhaom [Hom0wDjynfBuD;onf wdrf;cJh? ,drf;cJh? udk jyefvnfwnfaxmifcJhonf/ [Hom0wDysufonfESifh
vHk;0ysufpD;jcif;odkY a&mufcJh&onf/ txufjrefrmEdkifiHwpfvTm;udk pwifodrf;oGif;cJhonf/ xkdYjyif
[Hom0wDysufonfhtcg tif;0wGif wpfrif;? jynfwGif Aef;armf? rdk;aumif;? rkd;n§if;? rdk;rdwf? odEéDpaom jrefrm
wpfrif;? awmifilwGif wpfrif;? rkwårwGif wpfrif; toD;oD; Edik if aH jrmufyikd ;f ? &Sr;f jynftv,fyikd ;f ESihf ajrmufyikd ;f a'orsm;
rif;jyKvsuf&SdMuonf/ &Srf;jynfwGifvnf; woD;wjcm; udkvnf; vSnfhvnfodrf;oGif;cJhonf/
apmfbGm;rsm; ay:vmMuonf/ oHvGifjrpf\ awmifbuf&Sd odEo Dé Ykd tcsw D iG f ruse;f rmawmfro l jzifh jyefvm&m a&Tom
weoFm&Dwikd ;f a'oBu;D wdo Yk nf ,d;k ',m;udk tcGeb f @mquf avsmif;awmifodkYta&mufwGif vGefawmfrlcJh&onf/
aeMu&onf/ &cdik o f nfvnf; ud, k rhf if;ud,k chf si;f ESihf tiftm; taemufbufvGefrif; (at'D 1606-1628)
aumif;vsu&f adS eonf/ iZifumacgif;aqmifonfh Edik if jH cm;om; anmif&rf;rif;\ EdkifiHjyefvnfxlaxmifa&;vkyfief;udk
ay:wl*DwdkYuvnf; atmufjrefrmEdkifiHudkodrf;ydkuf&ef tBuH om;awmftBu;D taemufbufveG rf if;u qufvufaqmif&u G f
xkwfvsuf&SdaeMuonf/ onf/ taemufbufvGefrif; eef;wufonfhtcg txuf
Edik if aH wmfrwnfrNird jf zpfvsu&f o dS jzifh atmufjrefrmEdik if o H m; jrefrmEdik if EH iS hf &Sr;f jynfwpfvmT ;udo k rd ;f ½k;H cJNh y;D jzpfonf/ jynf?
rsm;onf ta&SUbufa'oodv Yk nf;aumif;? &ckid jf ynfe,fbuf awmifi?l yJc;l ([Hom0wD) paom atmufjrefrmEdik if H wpfvmT ;
odkYvnf;aumif; ajy;0ifcdkvIHoGm;Muonf/ xdktajctaeqdk; udk odrf;½kH;zdkYusefonf/
udk tcsed rf x D ed ;f odr;f &ef BuKd ;yrf;cJo h rl mS anmif&rf;rif; (at'D 1608 ckEpS ?f Zlvik d v f ? 12 &ufwiG f taemufbufveG rf if;onf
1600-1606) jzpfonf/ jynfNrKd Uudk wduk cf u kd of rd ;f ydu
k Ef ikd cf o
hJ nf/ 1610 jynfEh pS ?f Mo*kwv f ?
anmif&rf;rif;onf [Hom0wDudk awmifilbk&ifESifh&cdkif 24 &ufwiG f awmifiu l kd odr;f Edik cf NhJy;D aemuf awmifib l &k ifewf&iS f
bk&ifwYkd 0ef;&Hwu dk cf ukd zf suq f ;D pOfuyif anmif&rf;NrKd Uudk tcdik f aemifuykd if awmifiNl rKd Upm;tjzpfxm;cJo h nf/ 1612 ckEpS w f iG f
tvHkjyKíaecJhonf/ onfhaemuf ywf0ef;usifNrdKU&Gmrsm;udk awmifiludk oefvsifpm; iZifumESifh rkwårpm; Anm;'vwdkY
6 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 7
aygif;í wdkufcdkufum rif;ESifhwuG vlolwkdYudkzrf;,loGm;NyD; xm;0,f? ajrmufbufwiG f Aef;armf? ta&SUbufwiG f usKid ;f ½k;H Bu;D
a&TaiGrsm;udv k nf; odr;f ,lomG ;onf/ eef;awmfEiS hf ausmif;uef ESifh Zif;r,f? taemufbufwGif &cdkif½dk;rawmifwef;txd
tdrf&mrsm;udkvnf; rD;wdkufoGm;Muonf/ xdkowif;udkMum; us,0f ef;cJoh nf/ xlaxmifa&;umv (15) ESpw f m ukev f eG o
f nfh
onfESifh taemufbufvGefrif;vnf; oefvsifodkYcsDwufNyD; tcg wpfwdkif;jynfvHk; at;csrf;om,mvmojzifh b*Fvm;?
Munf;? a&yg 0ef;&Hum tjyif;txefvyk Bf u&H m oefvsiNf rKd U tcsif? a*:uGef;'g;ESifh *dktmNrdKUwdkYrS oHwrefrsm; a&mufvm
udak &m iZifumudyk g &onf/ awmifib l &k ifewf&iS af emifuv kd nf; Muonf/
opömazmufonfqu dk m uGyrf suv f u kd o f nf/ iZifumudv k nf; taemufbufvGefrif;onf eef;wufpü tif;0wGif
ausmif;uefb&k m;ykx;kd rsm; zsuq f ;D onfh rdpmä 'd|q d Nkd y;D wHusif xD;eef;pduk xf al omfvnf; c&pfEpS f 1613 ckEpS f aemufyikd ;f wGif
vQKdum uGyfrsufawmfrlcJhonf/ yJcl; ([Hom0wD) wGif ajymif;a&TUxD;eef;pdkuf pdk;pHcJhonf/
oefvsiu f &kd onfEiS hf rkwrå pm;ESiahf &;NrKd Upm;wdu Yk taemuf omvGefrif; (at'D 1629-1648)
bufvGefrif;xHodkY tvdktavsmuf opömcHvmMuonf/ taemufbufveG rf if;vGev f Qif om;awmf? nDawmf eef;vkyJG
xm;0,furkd l cufcpJ mG wku d cf u
kd o
f rd ;f yduk &f onf/ weoFm&Durkd l jzpfMuonf/ nDawmfjzpfaom omvGerf if;eef;&onf/ xdrk if;
,d;k ',m;wdYk ulnaD eojzifrh odr;f ydu k Ef ikd ?f Zif;r,fu&kd cJo h nf/ vuf x uf w G i f wd k i f ; um;jynf & G m omvG e f a omaMumif h
c&pfESpf 1615 ckESpfwGif oHwGJudkvnf;&cJhonf/ þodkYjzifh ]]omvGefrif;}} [lí ac:a0:orkwfMuonf/
anmif&rf;rif;w&m;BuD;tpysKd;cJhom EdkifiHawmfjyefvnf xdrk if;eef;wufp ESprf sm;wGif Zif;r,fu MoZmrcH aoGznf[ef
xlaxmifa&;vkyfief;udk om;awmf taemufbufvGefrif; &Sdonf/ xdkYaMumifh Zif;r,fudkcsDwufwdkufcdkuf&ao;onf/
vufxufü tNyD;owfatmif aqmif&GufEdkifcJhonf/ Zif;r,fukd Nird 0f yfatmifjyKNy;D rS aejynfawmfwiG f bdou d cf NH y;D
xdkokdYaqmif&Guf&mü vG,fvG,fulul xlaxmifEkdifcJhjcif; OuifziG yhf oJG bifqif,ifusi;f ycJo h nf/ OuifziG Nhf y;D pwGiyf if
awmhr[kwfay/ eef;wufNyD; (10) ESpfausmfMumrS EdkifiHawmf atmufjrefrmEdkifiHom;wpfpku ykefuefojzifh ESdrfeif;&ao;
pnf;vH;k a&;&cJjh cif;jzpfonf/ xkpd Ofu taemufbufveG rf if;\ onf/ aemufydkif;wGif om;awmf&Sifw½kwfta&;tcif;ESifh
tif;0aejynfawmfe,fedrdwfudkMunfhygu awmifbufwGif uonf;wd\ Yk usL;ausm&f efprIrwS pfyg; tjcm;ta&;tcif;rsm;
8 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 9

ray:aygufawmhacs/ qd&k ygu omvGerf if;onf ol\eef;ouf xdke,fedrdwftwGif; -


ESpf (20) eD;yg;umvtwGi;f ay:aygufvmaom ta&;tcif; puk? pvif;? v,fudkif;? azmif;vif;? uav;? aomifoGyf
ESihf olyek o f u
l efwuYkd kd xda&mufatmifErdS ef if;Ny;D wkid ;f jynfukd tp&Sad om jynfBu;D wd\ Yk wnf&mokemy&EÅwidk ;f ? yk*?H yif;,?
om,mat;csrf;atmif tkyfcsKyfEdkifcJhonf/ tif;0? jrifpikd ;f tp&Sad om jynfBu;D wd\Yk wnf&m wrÜ'yD wdik ;f ?
1637 ckEpS ?f {Nyv D ? 27 &ufwiG f xkwjf yefaom trdeaYf wmf oDayg? anmifa&T? rdk;eJtp&Sdaom jynfBuD;wdkY\wnf&m
uarÇmZwdik ;f ? Aef;armf? acG;vH?k pE´m; tp&Sad om jynfBu;D wd\
Yk
t& xdkrif;vufxuf EdkifiHawmftus,ft0ef;rSm -
wnf&m pdefYwdkif;? oa&acwå&m? Oa'w&pf? yef;awmif;
]]&Srf;jynf? ,Gef;jynf? rGefjynfrSpí ta&SUudkvm;aomf
tp&Sad om jynfBu;D wd\Yk wnf&m oD&ad cwå&mrwdik ;f ? auwkrwD?
oHww H m;? taemufuv kd m;aomf yifv,fem;? awmifuv kd m;aomf Z,0wD tp&Sdaom jynfBuD;wdkY\wnf&m Z,0#ewdkif;?
,dk;',m;? ajrmufudkvm;aomf a&ay:rD;ighem;BuD;? tuúywf [Hom0wD? '*ke?f 'v? ukodrf? a&mifjy? rkwårtp&Sdaom
uonf;wdaYk e&m}} (1) [lí od&onf/ qk&d ygu ta&SUbufwiG f jynfBuD;wdkY\wnf&m &mrnwdkif;? usKdif;wHktp&Sdaom
usKdif;½kH;BuD;? Zif;r,f? vif;Zif;txd? taemufbufwGif jynfBuD;wdkY\wnf&m acr0& wdkif;? Zif;r,f? usKdif;oOf
yifv,fpyftxd? awmifbufwGif ,dk;',m;e,fpyftxd? tp&Sdaom jynfBuD;wdkY\wnf&m [&dykOöwdkif;? usKdif;½kH;?
ajrmufbufwGif r*dkbk&if tuúAmrif;\ MoZmcHjzpfcJhonfh rdkif;qnf tp&Sdaom jynfBuD;wdkY\wnf&m r[me*&wdik ;f (1)
rPdyl&uonf;wdkYa'otxd jzpfonf/(2) wdkYyg0ifaMumif; at'D 1650 jynfhESpfwGif a&;xdk;onf h
ppfudkif;aumif;rIawmf bk&m;ausmufpmt& od&onf/
1/ ZrÁL'DyOaqmif;usrf;? jrefrmEkdifiHokawoetoif;? &efukef? omvGefrif;onf eef;wufpwGif yJcl; ([Hom0wD) udk
1960 ckESpf/ pm- 63 (aemifwGif ]] ZrÁL}} [kom nTef;rnf/) rif;aejynfawmfjyKcahJ omfvnf; eef;wufíajcmufEpS cf efMY umonfh
2/ r[m&mZ0ifopf (anmif&rf;quf) wwd,wG?J wGi;f oif;wdu k 0f ef
tcg aejynfawmfukd yJc;l ([Hom0wD) rStif;0odYk a&TUajymif;
r[mpnfol OD;xGef;ndK rdbarwåm vlrIa&;tzGJU? jrwfrdcif
jrefrmrIpmayrsm; jyefvnfazmfxkwfyHkESdyfxkwfa0a&;tzGJUi,f?
cJo
h nf/ yJc;l jrpfonf c&pfEpS f 1600 jynfah vmufrpS í aomif
&efukef? 1997 ckESpf? pm- *g; (aemifwGif ]] &mZ0ifopf? w}} wjznf;jznf;xGef;vm&m omvGefrif;vufxufa&mufonfh
[komnTe;f rnf/) 1/ &mZ0ifopf? w (nTef;NyD;) pm- C
10 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 11
tcg yJcl;NrdKUatmufydkif;&Sd yifv,fonf wa&GUa&GUqkwfoGm; onf/ ,leefe,fwiG f cdv k &HI if; &efrat;ojzifh c&pfEpS f 1651
ojzifh yJcl;NrdKUrSm EdkifiHjcm;oabFmrsm; rqdkufuyfEdkifawmhbJ ckESpfwGif aemufvdkufaemufygwdkYESifhtwl jrefrmjynfwGif;odkY
oabFmqdyftjzpfrS &yfpJoGm;&onf/ xdkYaMumifh ul;oef; cd0k ifvmonf/
a&mif;0,fa&;vkyfief;rsm; usqif;vmonf/ þtajctae xdrk if;tm; yif;wvJrif;u ppfuikd ;f wGif ae&mcsxm;ay;
aMumifh yJc;l wGif qufvufaevd[ k efr&Sad wmhojzifh jrefrmjynf NyD; umuG,fapmifha&Smufay;xm;onf/ xkdrif;tjyif EdkifiH
txufydkif; rif;aejynfawmfa[mif;jzpfaom tif;0udk ysujf ym;í vGiyhf g;vmMuaom w½kwv f q l ;kd rsm;u jrefrmEdik if H
a&TUajymif;pdk;pHcJhjcif;jzpfonf/ twGi;f odYk 0ifa&mufvmNy;D cd;k qd;k aomif;use;f Muonf/ &Sr;f jynf
omvGerf if;onf c&pfEpS f 1648 ckEpS w f iG f ewf&mG pHco
hJ nf/
ajrmufydkif;rSpí ausmufqnfe,ftwGif;odkY a&mufatmif
yif;wvJrif; (at'D 1648 - 1661) 0ifa&muf wkdufcdkufvk,ufMuonf/(1)
omvGefrif;ewf&GmpHNyD;aemuf omvGefrif;\xD;eef;udk w½kww f \
Ykd aomif;use;f rIaMumifh Edik if rH Nird rf oufjzpfvmcJh
om;awmfyif;wvJrif;u qufcHonf/ xkdrif;vufxufü &onf/ yif;wvJrif;um; w½kww f t
Ykd m; ESrd ef if;Ekid af om tiftm;
w½kwfwdkY\ tEÅ&m,fusa&mufcJhonf/ r&Sad cs/ tif;0NrKd Uudo k m tcdik tf vHjk yKíaeonf/ odjYk zifh w½kwf
(13) &mpktukef (14) &mpktpjyKcsdefü jrefrmEdkifiHodkY
wdkYvnf; xifwdkif;qdk;onfxufqdk;? aomif;usef;onfxuf
w½kwfwmwmwyfrsm; 0ifa&mufwdkufcdkufcJhaMumif; jrefrmh
aomif;use;f um ausmufqnfe,fwpfcv k ;kH udk vTr;f rd;k vmMu
ordkif;rSwfwrf;rsm;wGif awGU&onf/ xdkwmwmwyfrsm;onf
w½kwfjynf rGef*dkrif;qufudk xlaxmifonfh ulAvdkifcHrif;\ onf/ w½kww f &Ykd efaMumifh v,form;wdv Yk nf; v,f,mrsm;udk
wyfrsm;jzpfonf/ rGe*f rkd if;qufuek q f ;kH Ny;D aemuf w½kwjf ynf &J0HhpGmrvkyf&Jatmif&SdMu&onf/ &SdorQqefpyg;udkvnf;
wGif rif;rif;quftyk pf ;kd onf/ xkrd if;qufonf yif;wvJrif; w½kww f uYkd ,lMuonf/ xkaYd Mumifh ausmufqnfe,f&dS &dum©
vufxufwGif aemufxyfw½kwfjynfodkY 0ifvmaom refcsL; udkrSDae&aom tif;0rif;aejynfawmfü qefpyg; &Sm;yg;
wdkY\vufcsufaMumifh ysufjym;chJ&onf/ 1/ Adv
k b
f &Si\
f ]] jrefrmEdik if aH wmfordik ;f }} jynfot
Yl vif;yHEk ydS w
f u
kd ?f
rif;rif;quf\aemufqHk;rif;jzpfonfh ½kHvSDonf refcsL; &efukef? 1953 ckESpf? yOörtBudrf? pm-206-207 (aemifwGif
wdkYudk rcHEdkifí w½kwfjynfawmifydkif;? ,leefe,fodkYajy;vm& ]]b&Sifordkif;}} [kom nTef;rnf/)
12 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 13
vmonf/ qefpyg;vufudkifjyKxm;aom rif;aqG rif;rsKd;ESifh awmif;cHvmonf/ jynfrif;vnf; refcsL;wd\ Yk awmif;qdck suu f kd
t&m&SdBuD;i,fwdkYu qefpyg;udk tqrweftjrwfwifí vdkufavsmNyD; ½kHvSDESifhrdom;pkudk ay;tyfvdkufonf/
tcsif;csif;a&mif;csMuonf/ xdktcsdefrSpí w½kwfvlqdk;"m;jywdkY qlylrIonfvnf;
þodkYjzifh EdkifiHtwGif;rw&m;rIrsm;? rauseyfrIrsm; Nidrf;at;oGm;awmhonf/ þjynfrif;vufxufwGif w½kwf
ay:ayguf v monf / xd k r w&m;rI ? rauseyf r I r sm;ud k olykefwdkY zsufqD;chJorQ ausmif;uefbk&m;? Z&yf? wefaqmif;
yif;wvJrif;u ajz&Si;f Edik pf rG ;f r&Sad y/ xdaYk Mumifh Edik if t H wGi;f rsm;udk jyefvnfjyKjyifjcif;vkyif ef;rsm; aqmif&u G o f nfuo kd m
ay:aygufBuHKawGUae&aom tcuftcJtusyftwnf;udk awGU&onf/ tjcm;xll;jcm;aom aqmif&Gufcsufrsm;r&Sday/
ajz&Si;f Ekid v f rd rhf nf[k ,HMk unf&aom yif;wvJrif;\ nDawmf aemufaemifqufcHaom rif;rsm;
jynfrif; (at'D 1661-1672) udk eef;wifMuonf/ (1) jynfrif;aemuf tif;0wGif qufcHpdk;pHMuaom rif;&J
jynf r if ; ausmfxif (at'D 1673-1698)? paerif; (at'D 1698-
jynfrif;eef;wufonfw h ikd af tmif w½kwv f q
l ;kd wd\
Yk ta&; 1714) ESifh we*FaEGrif; (at'D 1714-1733) rif;rsm;
onf Nidrf;at;roGm;ao;ay/ qufvufqlylvIyf&Sm;aeqJ onfvnf; acgif;aqmifrIt&nftcsif; nHhzsif;Muolrsm;
jzpfonf/ xkdYaMumifh jynfrif;uppfudkif;wGif ½kHvSDwdkYESifhtwl jzpfonf/ qkwf,kwfysufjym;vsuf&Sdaom EdkifiHawmf\
&Sad eaom w½kwt f rIxrf;wdu Yk kd xlyg½kb
H &k m;twGi;f opömay; pD;yGm;a&;ESihf umuG,af &;paom vkyif ef;rsm;udk vspv f sLjyKcMhJ u
&ef pDpOfco hJ nf/ þuJo h oYkd pömay;&efppD Ofonfukd w½kww f u
Ykd onf[k jrefrm&mZ0ifrsm;wGif azmfjyMuonf/
¤if;wdkYtm; owfrnfxifNyD; &JrufawmfwdkYxHrS vufeufrsm; xdrk if;rsm;vufxufwiG f wdik ;f jynfat;csr;f onf[ak wmh
vkí ckcw H u kd cf u kd Mf uonf/ xdaYk Mumifh jrefrm&Jrufawmfrsm;u qd&k rnf/ odaYk omf wdik ;f jynfw;kd wufraI wmh r&Sad y/ a,bk,s
okwfoifvdkuf&onf/(2) tm;jzifh ppfrufat;csrf;onf[k qdkEkdifaomfvnf; we*FaEG
c&pfEpS f 1662 ckEpS w f iG f refcsL;ppfwyfu tif;0bk&ifxH rif;vufxufwGif rPdyl&uonf;wdkY\ {&m0wDjrpfwdkif
0ifa&mufvmNyD; eef;usbk&if½kHvSDESifh rdom;pkudkay;tyf&ef atmif vma&mufxdyg;aESmifh,Sufjcif;udk cH&ao;onf/
1/ b&Sifordkif; (nTef;NyD;) pm- 208 we*FaEGrif;udk qufcHaom r[m"r®&mZm"dywdrif;
2/ &mZ0ifopf? w (nTef;NyD;) pm- aC (at'D 1733-1752) vuf x uf w G i f ,cif t if ; 0\
14 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI
vufatmufcEH ikd if rH sm;u axmifxm;Muonf/ rPdy&l uonf;
wdkYuvnf; jrefrmEdkifiHtwGif;0ifNyD; tBudrfBudrfzsufqD;cJh
Muonf/ pOfu h ikd t
f a&SUtkwzf akd wmifajcwGi&f adS om auGUvlrsK;d
rsm;uvnf; c&pfEpS f 1747 ckEpS w f iG f tif;0udk ykeu f efonf/
aemufqHk; atmufjrefrmEdkifiHrS rGefrsm;u 1752 ckESpfwGif anmif&rf;acwfpmay
tif;0aejynfawmfukd wdu k cf u
kd o
f rd ;f ydu
k Nf y;D tif;0bk&if r[m
"r®&mZm"dywdudk [Hom0wDodkY ac:aqmifoGm;cJhonf/ jrefrmpmayordik ;f udk avhvmonft h cg ouú&mZf 726 ckEpS f
xdaYk Mumifv
h nf; xkrd if;udk ]] [Hom0wDa&mufrif;}} [lí ac: owd k ; rif ; zsm; (at'D 1365-1367) tif ; 0a&T e ef ; ud k
a0:orkwMf uonf/ þrif;um; anmif&rf;rif; (10) qufwiG f wnfaxmifco hJ nfrpS í ouú&mZf 888 ckEpS f &Sr;f rif;od[ k efbmG ;
(at'D 1527-1542) vufxuf yxrtif;0acwfum; jrefrm
aemufqHk;rif;jzpfonf/ anmif&rf;rif;qufjywfcJh&ovdk
pmay qDrD;ta&mifonf tvQHwnD;nD;jzifh yGifhvif;pnfyif
anmif&rf;acwfvnf; ed|dwHoGm;cJh&onf/
cJo
h nfah cwfjzpfonf/ xdu k mvü ysKUd ? armfueG ;f ? {csi;f ? arwåmpm?
vuFm? &wkrsm;pGm t&Sed t f [kejf zifh yGm;pnf;ay:xGe;f cJo h nf/
txl;ojzifh tif;0acwfpmayqdkvQif ysKdUESifharmfuGef;udk
wef;Ny;D jrifrMd uonf/ taMumif;um; tif;0acwfonf ysKUd ESihf
armf u G e f ; wH c G e f p d k u f a qmuf a om acwf j zpf a omaMumif h
jzpfonf/
yk*Hjynfh&Sif ted½k'¨rif; (at'D 1044-1077) vufxuf
oxHkjynfudk wdkufcdkufatmifjrifNyD; yd#uwfoHk;yHktpHk (30)
udk yk*HjynfodkY yifhaqmifvmcJhonfrSpí Ak'¨omoemawmf
BuD;onf yk*HjynfüxGef;awmufvmcJhonf/ xdktcgrSpí yk*H
jynfom; &[ef;&Siv f rl sm;onf bk&m;a[ma'oem ygVdusr;f
15
16 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 17
*efrsm;udk avhvmvdkufpm;Muonf/ EIwfwuftm*Hkvnf; Edik o f nf[k rSww f rf;wifc&H aom pmqd&k iS &f [ef; av;yg;vnf;
aqmifMuonf/ yk*Hacwfa&;xdk;aom ausmufpmrsm;tvdk ay:xGe;f cJo h nf/ &SiOf wårausm?f &Sirf [moDv0Ho? &Sit f ;kH ndK?
t& bk&m;ykxkd;rsm;odkYvnf; yd#uwfoHk;yHkrsm; vSLaMumif;od &SifacrmwdkY jzpfMuonf/ tif;0acwfwGif &[ef;pmqkdrsm;
&onf/ *lb&k m;ausmif;rsm;wGiv f nf; (550) Zmwfawmfrsm;rS omru vly*k Kd¾ vpf mqdrk sm;vnf; ay:xGe;f cJo h nf/ xkv d yl *k Kd¾ vf
aumif;Edk;&m&mtcef;rsm;? tuGufrsm;udk o½kyfazmfaq;a&; rsm;u yd#uwfpmayt&mwGif &[ef;yk*¾dKvfrsm;\ÓPf&nf
jcif;? pOfu h iG ;f rsm;xkqpfjcif;jyKMuNy;D bk&m;a[ma'oem? ygVd udk rrDEikd &f um; ysKUd ? armfueG ;f rsm;xuf {csi;f ? &wk? armifbUJG ?
usrf;*efrsm;rS tqHk;trrsm;? oifcef;pmrsm;udk xkwfEkwfum r,fbGJUrsm;udk tm½kHpdkufa&;zGJUcJhMuonf/
ynmay;cJMh uonf/ þodjYk zifh yd#uwfusr;f *efrsm; xGe;f um; ouú&mZf 888 ckEpS w f iG f tif;0jynfBu;D onf wefc;kd t&Sed f
vmonfhESifhtrQ xdkyd#uwfygVdusrf;*efrsm;udk trSDo[JjyK& tapmfavsmhNyD; ysufpD;cJh&onf/ xdktcg tif;0acwfpmqkd
aom jrefrmpmayonfvnf; xGef;um;wdk;wufvm&onf/ yk*Kd¾ vaf usm&f iS &f [ef;rsm;ESiw hf uG rSL;rwfjynfow l oYkd nf ajy;rd
yk*Hacwfü jrefrmpmayonf arG;zGm;pjzpfí xifay: ajy;&m ajy;Ny;D cdrk cd &kd mcdak eMu&onf/ xdt k cgrSpí tif;0acwf
yGivhf ef;jcif;r&Sad o;aomfvnf; tif;0acwfoaYkd &mufonft h cg pmayonfvnf; wdrfjrKyfvkvkjzpfoGm;cJh&onf/
vl;vGex Yf ;kd xGuu f m yGiv
hf if;pnfyifvmcJo h nf/ OD;aqmiforl sm; tif;0tysufü awmifilwGif rif;BuD;ndK (at'D 1405-
u bk&m;a[ma'oem ygVdusr;f *efrsm;udk wwfuRr;f avhvm 1430) xD;eef;tkypf ;kd csed jf zpfonf/ ouú&mZf 883 ckEpS f &Sr;f rif;
NyD; EIwfwwf&G&GaqmifEdkifMuaom &[ef;yk*¾dKvfrsm;jzpfonf/ odk[efbGm;\ &efudkaMumufNyD; ajy;rdajy;&m ajy;Muaom
usr;f *efwwfy*k Kd¾ vrf sm;jzpfonfEiS t hf nD bk&m;a[ma'oem usr;f wwf? aywwf&[ef;yk*Kd¾ vrf sm;teuf tcsKd Uonf awmifil
rsm;rS Zmwfedygwfrsm;udk xkwfEkwfum acwfumvESifh rif;BuD;ndKxHodkY a&mufMuNyD; tcsdKUrSm jynfbk&ifaxG;xHodkY
avsmfnDatmif ysKdUuAsmrsm; a&;om;cJhMuonf/ xdkYaMumifh ajy;atmif;cdkvIHa&muf&SdoGm;Muonf/ &xm;onfwHcGef&SdrS
tif;0acwfwGifay:xGef;cJhaom ysKdUuAsmarmfuGef;rsm;onf wifw h ,fouJo h Ykd eef;awmfonfvnf; eef;awmf\ usuo f a&
"r®aMumif; ET,fonfomrsm;onfudk awGU&onf/ aqmifpmqdw k &Ykd rdS S wifw
h ,faMumif; rif;Bu;D ndKu odjrifxm;
xdkodkY"r®aMumif;ET,faom pmayrsm;xGef;um;vmovdk onfESifhavsmfpGm ol\bkef;awmf&dyfudk cdkvIHvmaom pmqdk
xdpk mayrsm;udk taumif;qH;k ? tajymifajrmufq;kH a&;om;zGUJ qdk wdu Yk kd ajrm§ ufpm;cJo h nf/ xdaYk Mumifvh nf; jrefrmpmayordik ;f wGif
]] awmifilacwfpmay}} [lí wpfacwfjzpfxGef;cJhonf/
18 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 19
awmifilacwfum; tif;0acwfuJhodkY ysKdU? armfuGef;acwf xdkausmfBuD;av;ausmfrSm
r[kwb f J &wk? {csi;f xGe;f um;aom acwfjzpfonf/ acwftcg 1/ yk*Ho'´eDwd q&mawmf &Sift*¾0Ho
umvuvnf; ppfrufrsm;aom umvjzpfonf/ &Sib f &k ifrsm; 2/ ppfudkif; &Siftm&d,0Ho q&mawmf
udk,fwdkif ppfrufa&;&mwGif tm;oefcJhMuonf/ xdkYaMumifh 3/ tif;0 &Sif0&mbdoCFemx q&mawmf
vnf; ppfrufa&;&mqdkifaom {csif;uJhodkY ta&;tzGJUrsm; 4/ awmifzDvm q&mawmf rkedE´maCmo wdkYjzpfonf/
acwf p m;vmonf / Zmwd a oG ; ? Zmwd r mef w uf < up&m xdak usmaf v;ausmaf c: usr;f wwfy*k Kd¾ vaf usmaf v;yg;teuf
taMumif;rsm;udk a&;zGJUMuonf/ xdkawmifilacwfpmqdkrsm; ]]&Si0f &mbdoCFemx q&mawmf}} onf taemufbufveG rf if;
rSm vli,fv&l , G rf sm;jzpfNy;D eef;wGi;f wGif Bu;D jyif;cJMh uolrsm;jzpf (at'D 1606-1628) vufxufwiG f tvGex f if&mS ; ausmaf pmcJh
onfESifhtnD eef;wGif;a&;&mudpö? avmuDaMumif;udkom aom q&mawmfjzpfonf/ ygVdooFu½du k u
f sr;f rsm;wGif vGepf mG
tm½k&H o dS rl sm;jzpfMuonf/ tif;0acwfrmS uJo h Ykd &[ef;pmqdrk sm; ESpYH yfNy;D r-wpfv;kH ausaom q&mawmf[k xif&mS ;aomfvnf;
r[kwo f jzifh "r®aMumif;ET,af om ysKUd uAsmarmfueG ;f wdYk arS;rdeS f pmtkypf mwrf;? usr;f rsm;pGmrjyKpck ahJ cs/ toDwed yd gwfawmfvm
wdrfikyfcJhMu&onf/ armifbGJU? r,fbGJU? tcspfbGJUqdkif&m &wk r[mokwaomrZmwfukd Zmwftrd zf UJG Ny;D ]]rPdu@ k v}} 0w¬Kukd
uAsmrsm;udrk l ax&0g'&[ef;awmfrsm; yDyD 0denf;ESin hf aD wmf oma&;zGJUcJhonf/ þ0w¬Kusrf;BuD;ü 550 Zmwfawmfrsm;
rrlojzifh &[ef;pmqdrk sm;u vufa&Smifaejcif;vnf; ygayrnf/ tm;vH;k yg0ifatmif pDpOfzUJG qdx k m;onf/ tpDtpOftvGeu f sNy;D
ouú&mZf 959 ckEpS f anmif&rf;rif; (at'D 1600-1606) crf;em;vSojzifh pum;ajyusr;f rsm;wGif yxrwef;pm;usr;f Bu;D
vufxufrSponfh anmif&rf;acwfwGif yxrtif;0acwf? tjzpf rSwfwrf;wifcJhMuonf/ xdkq&mawmfonf usrf;*efü
awmifilacwfrsm;u jyKpkysKd;axmifcJhaom jrefrmpmayudk vG e f p G m wwf y G e f v d r ® m ojzif h taemuf b uf v G e f r if ; u
jyefvnfjyKpyk sK;d axmif&iS o f efap&mü &[ef;pmqdrk sm; wpfzef udk;uG,fNyD; tif;0NrdKUav;xyfausmif;BuD;udk vSL'gef;ylaZmfcJh
xGef;um;vmMujyefonf/ tif;0acwfwGif ]]ayav;yif? onf/
&Sifav;yg;}} ay:aygufouJhodkY anmif&rf;acwfwGifvnf; ausmfav;ausmf tygt0ifjzpfaom awmifzDvmq&m
ausmfBuD;av;ausmf xif&Sm;cJhonf/ awmfonf ouú&mZf 940 jynfhESpfwGif pvif;NrdKUü zGm;awmf
20 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 21
rlonf/ oufawmf 14 ESpf? ouú&mZf 954 ckESpfwGif pmwrf;paom pmwrf;rsm;wGif q&mawmfonf a0óEÅ&m
a0óEÅ&m ysKUd a[mif;udk pyfqakd wmfro l nf/ xdq k &mawmfukd ysKUd a[mif;a&;om;cJah Mumif; xif&mS ;onf/ odaYk omf xdyk sKUd a[mif;
956 ckEpS w f iG f jynfNrKd Ubk&if &efEidk rf LS ;u yOöi;f 'g,umcHonf/ udkrl &SmazGrawGU&Sd&[kqdkonf/ xkdYaMumifh q&mawmf\
&[ef;bGJUrSm ]]&SifrkedE´maCmo}} jzpfonf/ taemufbuf ysKdUta&;tom;tzGJUtEGJU*kPf&nf rnfodkY&Sdrnf qdkonfudkrl
vGerf if;w&m;Bu;D vufxuf jynfNrKd UrS yifah qmifí tif;0wGif rrSef;qEdkifMuacs/
udk;uG,fawmfrlonf/ ouú&mZf 991 ckESpf tif;0eef;udk q&mawmfonf taemufbufveG rf if;Bu;D tar;awmfy?kH
odrf;jref;aom omvGefrif;w&m;BuD;vufxuf ppfudkif;wGif omvGerf if;w&m;Bu;D tar;awmfy?kH 0rf;bJtif;pHrif;w&m;Bu;D
Adrmef&wemrnfaom av;xyfausmif;awmfBu;D udk aqmufvyk f tar;awmfyrkH sm;udv k nf; a&;om;pD&ifcahJ o;onf/ xkt d ar;
ylaZmfawmfro l nf/ xdyk al Zmfonhf aeYüyif ]] wdy#d umvuFm&}}
awmfyHkrsm;rSm &mZaMumif;? "r®aMumif;rsm;ESifhywfoufí
bGUJ wHqyd af wmfukd uyfvLS awmfrjl cif;cH&onf/ouú&mZf 1000
odEidk cf aJ om cJ&mcJqpfrsm;udk zGiv
hf pS af jzqdx
k m;aom usr;f rsm;
jynfEh pS wf iG f tvH;k pHpk eG yYf pfcNhJ y;D vQif rif;0HawmifMum;? acsmifBu;D
jzpfonf/ q&mawmfonf omvGefrif;w&m;BuD;vufxuf
awmifzv D mqD;umaeaom ae&modYk t&n0goD{upm&Dawmf
rSDcdk0ifatmif;awmfrlaomaMumifh oDwif;oHk;onfh ae&mudk wGif udik ;f &Gmpm;rEk&mZmESihf rEkom&"r®owfukd n§Ed idI ;f jyifqif
tpGjJ yKí awmifzv D mq&mawmf[í l ausmMf um;awmfro l nf/ awmfrlcJhao;onf/ rSwfom;zG,f&mtaMumif;t&mwdkYudk
xdaYk emuf ouú&mZf 1013 ckEpS f oufawmf (73) ESpw f iG f ysv
H eG f pum;ajyjzifha&;om;pD&ifaom ,o0¡ke0w¬KrSm 0gus&Snf
awmfro l nf/(1) aomfvnf; t"dymÜ ,frmS &Si;f vif;jywfom;onf/ a&S;usaom
awmifzDvmq&mawmfonf a0óEÅ&m ysKdUa[mif;? toH;k tEIe;f rsm;udk y,fí acwfo;kH pum;rsm;udk toH;k jyKxm;
,o0¡ke0w¬Krsm;udk a&;om;pD&ifawmfrcl o hJ nf/ omoem0Ho ojzifh em;vnfvG,fonf/ xkdpmrsm;tjyif 0de,mvuFm
1/ &efukefwuúodkvf ygarmu© OD;azarmifwif\ ]]jrefrmpmay &#Dumopf? arwåmpm? oHaygufq;kH rpm? ausmufpmoHyikd ;f rsm;?
ordkif;}} py,fOD;pmay? &efukef? 1987 ckESpf/ pwkw¬tBudrf? &wkrsm;vnf; a&;om;awmfrlcJhao;onf/(1)
pm- 150 ( aemifwGif ]]jrefrmpmay}} [k omnTef;rnf/) 1/ jrefrmpmay (nTef;NyD;) pm- 152
22 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 23
anmif&rf;acwf&[ef;pmqkrd sm;wGif &Siu
f &0duonfvnf; o'¨rv® uFm& q&mawmf
xif&Sm;onf/ &Sifu&0duonf ycef;BuD;NrdKUe,f? ydkufoif&Gm anmif&rf;acwfwGif 0w¬Kusrf;rsm;a&;om;&mü xif&Sm;
ZmwdjzpfNyD; yxrausmfatmif pHxm;q&mawmf\ wynfh aom &[ef;pmqdkwpfOD;&Sdao;onf/ xkdq&mawmfum;
jzpfonf/ ouú&mZf 996 ckESpf omvGefrif;w&m;BuD; Ouif yif;,NrdKU? a&Tpnf;cHkausmif;wdkufü oDwif;oHk;awmfrlaom
zGio hf nft
h cg ]] xufxeG ;f vQ0H g }} tpcsD &wky'kd pf o
kH ;kH yd'k u
f kd o'¨r®vuFm&q&mawmfjzpfonf/ yd#uwfordkif;üum;
a&;om;qufoiG ;f cJ&h m bk&ifrif;jrwftvGeo f abmawmfusNy;D ]]r[m&wemu&}} [k jyqdkxm;onf/ xdkyk*¾dKvfa&;aom
xd&k wkukd a&Tusnaf wmufü oGi;f í OD;acgif;&if;wGif tNrx J m; usrf;um; ]]&wemu&}} usrf;jzpfonf/ xdkusrf;udk ouú&mZf
awmfrlaMumif; pum;pOf&Sdonf/ xdkq&mawmfonf yk*HbGJU 1042 ckESpfwGif t&d,molawmfaumif;wdkY\ o'¨g? oDv
vl;wm;? e&ywda&vm;? rif;vS,OfEkysKdU? rif;&JausmfpGm tp&Sad om OpömyGm;rsm;apjcif;iSm "r®y'usr;f udrk í
DS a&;onf/
av;xyfausmif;wnfarmfuGef;rsm;ESifh &wkrsm;udkvnf; þq&mawmf \ pum;ajyonf toG m ;ajzmif h o nf [ k
a&;om;awmfrlcJhao;onf/(2) qdkMuonf/ (4)
&Siuf rk m&uóy OD;ukvm;
ouú&mZf 967 ckESpf eef;wufaom taemufbufvGef anmif&rf;acwfonf pum;ajyxGef;um;aom acwfjzpf
rif;vufxuf ay:xGef;aom &[ef;pmqdkwpfyg;jzpfonf/ onf/ pum;ajyxGef;um;acwfpm;onfh þanmif&rf;acwf
pmay usr;f *efwwfajrmufNy;D uAsm vuFmtpDtuH;k aumif; wGif jrefrm&mZ0ifusrf;BuD;wpfapmifay:xGef;vmcJhonf/
onf[k xif&mS ;onf/ vlrsK;d av;yg;wdYk usi0hf wfukd azmfjyonfh xd&k mZ0ifBu;D tjyif &mZ0ifvwf? &mZ0ifcsKyw f u
Ykd ykd g a&;om;
"r®&moDysKdUudk pyfqkdawmfrlonf/ xkdysKdUtjyif "r®&oysKdU olrmS pOfu
h ikd ;f &GmolaX; a'0ao|ESihf olaX;r,m; rPdMoC
udkvnf; a&;om;pD&ifawmfrlcJhonf[k od&onf/ xkdysKdUudkrl wdkY\ om; OD;ukvm;jzpfonf/ r[m&mZ0ifBuD;udk ouú&mZf
&Smí rawGU&acs/(3) 1076-1095 ckESpftwGif; anmif&rf;q,fqufrS av;uRef;
2/ nGefYaygif; ('k) (nTef;NyD;) pm- 398/ rmefatmif? avmurmefatmif apwD'g,um we*FaEGrif;
3/ jrefrmpmay (nTef;NyD;) pm- 154/ 4/ jrefrmpmay (nTef;NyD;) pm- 154/
24 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 25
vufxuf a&;om;pD&ifjcif;jzpfonf/ acwfrif;rsm;\ om;awmforD;awmfrsm;taMumif;udk zGJUEGJU
tzvnf; olaX;rsK;d ? trdvnf;apmfbmG ;NrKd Upm;rsK;d rS arG;zGm; onfh{csif;rsm;udk axmufxm;udk;um;&ayonf/ jynfpHk
aom olaX;om; OD;ukvm;onf pnf;pdrcf NH y;D wm0efrrhJ aebJ armfueG ;f uJo h aYkd om &mZ0ifaMumif;ET,o f nfh armfueG ;f rsm;udk
r[m&mZ0ifusrf;BuD;udk tywfwukwfBudK;pm;jyKpkcJhonfrSm vnf; ,l&onf/
cs;D usL;zG,&f mjzpfonf/ OD;ukvm;\ ]]r[m&mZ0ifBu;D rwdik rf D þuJo h Ykd ausmufpmrsm;? {csi;f rsm;? armfueG ;f rsm;? a&S;a&S;
&mZ0ifausmf}} &SdcJhzl;onf/ þ ]] &mZ0ifausmf }} ray:ao;rD &SdcJhay:cJhNyD;aom &mZ0ifa[mif;rsm;ukd axmufxm;udk;um;
uvnf; &mZ0ifa[mif;rsm; &Sdao;onf/ NyD; &mZ0ifBuD;wpfapmifjzpfatmif a&;om;jyKpk&onfrSm
&Sirf [moDv0Ho\ &mZ0ifausmrf mS rif;qufrsm;udo k m rnfrQcufcJNyD; yifyef;rnfqdkonfudk odEdkifayonf/ wuGJ
pDumpOfum azmfjyojzifh rif;quf&mZ0ifoabmrQom wjym;pD&Sdaeaom &mZ0ifrsm;? taMumif;t&mrsm;udk r½Iyf
&So
d nf/ xk&d mZ0iftjyif yk*&H mZ0if? waumif;&mZ0if? oa& axG;&atmif pDpOfwusae&mcsNyD; ]] r[m&mZ0ifBuD;}} usrf;
acwå&m &mZ0if? tif;0&mZ0if? awmifil&mZ0if ponfjzifh wpfckwnf;wGif 0ifatmifa&;om;jyKpk&onfrSm vG,fulvS
&mZ0ifq&mrsm; a&;om;jyKpck o hJ nfh &mZ0ifrsm;vnf; &Sad o; onf r[kwaf y/ rif;pOfrif;qufwu Ykd kd tpDtpOfwus ae&m
onf/ xkdodkYaom &mZ0ifusrf;tapmifapmifudk wkdufqdkif csEikd o
f nfh ÓPf? tyifyef;cHNy;D jyKpck o hJ nfh vHv
Yk wdu
Yk kd cs;D usL;
n§Ed idI ;f Ny;D OD;ukvm;u ]] r[m&mZ0ifBu;D }} [lí jyKpak &;om; &ayrnf/ OD;ukvm;\ tm;xkwfrIonf anmif&rf;acwf\
jcif;jzpfonf/ ]] r[m&mZ0ifBu;D }} udk a&;om;&mü xk&d mZ0if *kPfusufoa&udkyif aqmifEkdifcJhonf[k qdkEdkifonf/
rsm;tjyif ausmufpm? {csi;f ? armfueG ;f rsm;udv k nf; axmufxm; taMumif;um; ol\ ]] r[m&mZ0ifBu;D }} usr;f um; aemifvm
udk;um;&ao;onf/ aemufom;wdkY pHjyK&avmufaom usrf;BuD;jzpfaomaMumifh
{csi;f rsm;rSm rif;pOfrif;quf tjzpftysut f aMumif;t&m jzpfonf/ jrefrmordkif;&mZ0ifa&;om;jyKpkMuaom aemuf
rsm;ygonf/ qkd&ygu awmifilacwf rif;rsm;taMumif;udk aemufaom &mZ0ifq&m? ordkif;q&mrsm;onf OD;ukvm;\
a&;ygu awmifial cwfwiG af y:aygufco hJ nfh wyifa&Tx;D {csi;f þ ]] r[m&mZ0ifBu;D }} usr;f udo k m trSjD yKa&;om;cJMh u&onf/
rsm;? 0drv&mZm{csif;? ocifbkd;{csif;tp&Sdaom awmifil ukef;abmifacwfu bBuD;awmfrif; (at'D 1819-1837)
26 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 27
vufxuf rSefeef;awmftwGif; &[ef;ynm&Sd? vlynm&Sdrsm; awmfrsm;\ qufqHa&;rsm;udk ygatmifa&;zGJUxm;onf/
aygif;pka&;om;cJo h nfh ]] rSeef ef;&mZ0ifBu;D }} onfyif OD;ukvm; &mZ0iftjzpftysurf sm;wGif &mZ0ifq&mu ol\pdwu f ;l udyk g
]]r[m&mZ0ifBuD;}} \ &mZ0ifaMumif;twdkif; &Sdaeonfudk jznfph u G í
f 0w¬Kqefqefjzpfatmifa&;onft h cg zwfcsipf zG,f
awGU&onf/ jzpfvm&onf/ xkaYd Mumifh OD;ukvm;\ ]]r[m&mZ0ifBu;D }} onf
OD;ukvm; ]]r[m&mZ0ifBuD;}} \ aumif;jcif;*kPfwpf&yf okwpmay oufoufom r[kwaf wmhbJ okw&oaESmonfh
rSm pum;ajy ajyjypfacsmarmjcif;yifjzpfonf/ toHk;tEIef; pmayusrf;*efBuD;wpfckjzpfaeayonf/
xdrdonf/ olYae&mESifhol tuGufusatmifxm;odkonf/ ]] r[m&mZ0ifBu;D }} [laom trnfEiS v hf ukd af tmif jrefrm
rif;qufrsm;\ tjzpftysurf sm;udak &;&mü okw? &oygatmif &mZ0ifukd crf;em;Bu;D us,af tmif a&;om;cJo h jzifh ]]r[m&mZ
a&;zGJUxm;onfukdvnf; ESpfoufzG,fawGU&onf/ 0ifBu;D }} udzk wfowl ikd ;f &mZ0ifpmrsuEf mS rsm;udak yghayghwefwef
pum;vH;k qef;qef;jym;jym;rygbJ ½d;k ½d;k ESi£ hf a`E&´ & ajyjypf rvSefMu? wpfrsufESmudkzwf&wdkif; auseyfpdwfrsm;? MunfEl;
atmifa&;zJGUxm;jcif;aMumifhvnf; ordkif;&mZ0ifudk pdwf0if
pdwrf sm;? tm;uspw d rf sm;? jrefrmvlrsK;d jzpf&jcif;twGuf *kP, f l
pm;olrsm;omru a&S;a[mif;jrefrmpmayudk avhvmvdu k pf m;
vdpk wd rf sm; wzGm;zGm;jzpfatmif zrf;pm;xm;Edik o f jzifh ESpaf ygif;
olrsm;yif ]] r[m&mZ0ifBuD; }} udk wpfckyfw& zwf½Iavhvm
rsm;pGmMumonfw h ikd af tmif ]]r[m&mZ0ifBu;D }} udk vufrvTwf
Mu&onf/
Edkif &SdMu&ayonf/
&mZ0ifa&;ol OD;ukvm;onf jrefrm&mZ0ifukd jrefrmwdik ;f
pdwf0ifpm;ap? odapvdk[ef&Sdonf/ ol\ &mZ0ifusrf;wGif 0efBu;D ya'o&mZm
jrefrmrif;tpOftquftaMumif;udk eef;wufESpf? eef;pHESpf? anmif&rf;acwfpmayudk xGef;vif;apaom vlyk*¾dKvf
aumif;rIawmfrsm;? om;awmf? orD;awmfrsm;? ewf&GmpHonfh pmqdkrsm;teuf &mZ0ifq&m ]]OD;ukvm;}} uJhodkY xif&Sm;ol
ESp?f ewf&mG pHonft h wdwef rd w d w f uYkd kd rSww
f rf;oabmrsK;d jzifh wpfOD;rSm 0efBuD;ya'o&mZmjzpfonf/
a&;ovdk jrefrmhx;D eef;wGif pd;k pHcMhJ uaom rif;tqufqufwYkd 0efBu;D ya'o&mZmrSm &wemyl& tif;0NrKd UwGif anmif&rf;rif;
\ pdwfaeoabmxm;rsm;? p½dkufvu©Pmrsm;? rif;ESifhol&J q,fqufwdkYteuf &Spfqufajrmuf ouú&mZf (1060) jynhf
aumif;rsm;\ ppfyGJrsm;? rif;ESifhom;awmf? orD;awmf? rSL;rwf ESpwf iG f eef;wufawmfral om rm&fatmif&wem'g,umac:
28 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 29
paerif; (at'D 1698-1714) vufxufuyif pka&;pkudkif awmfysKUd ? ukrb ® ,ysKUd ? qE´ysKd U? ,d;k ',m;oHa&mufysKUd ? raemfysKd U
tjzpfESifh uAsmvuFma&;om;avhvmcJhonf/ ¤if;aemuf rsm;onf xif&Sm;onf/ xkdysKdUrsm;wGif olZmysKdUudk taumif;
ouú&mZf 1076 ckEpS w f iG f eef;wufawmfral om rSeef ef;&Sif qHk;ysKdU[k owfrSwfMuonf/
ac: om;awmf we*FaEGrif;vufxufrSmvnf; qufvufí olZmysKdUudk a&;om;NyD;pD;cJhonfrSm ouú&mZf 1103ckESpf?
uAsm oDcsi;f rsm;udk a&;oGi;f qufoonf/ xkaYd emuf ouú&mZf uqkefvqef; (8) &uf? paeaeYjzpfonf/ pmtEkt,Ofrsm;
1095 ckESpfwGif eef;wufawmfrlaom [Hom0wDa&muf wGif þysKUd onf a&S;ynm&Syd *k Kd¾ vw f Ykd todtrSwjf yK&aom ysKUd
rif;vufxufrmS ynmt&nftcsi;f ESijhf ynfph o Hk nft
h avsmuf jzpfonf/ Ek,Ofaom pmrsm;zwf½&I ef ESpNf cKd uaf omolwo Ykd nf
rif;&Jrif;vSausmfxifbGJUESifh tonf0efBuD; &mxl;udk csD;usL; olZmysKdUudk vufrvTwfMuavESifh/ olZmysKdUtjyif tjcm;pm
oem;awmf jrwfcH&onf/ xdkYaemuf bk&ifrif;jrwfonf rsm;udkvnf; Ekygonf? ,Ofygonfqdkwdkif; rESpfNcdKufMuESifh
pmqk d j cif ; t&mü vG e f p G m oabmusES p f o uf a wmf r l í
[lí rSmMum;oGeo f ifcv hJ akd omaMumifh ]] olZmudv k nf; rypfEiS ?hf
awmifilrif;qufü &wkuAsmpyfqdkjcif;t&mwGif vGefpGm
pmEkudkvnf;rcspfESifh}} [lí a&S;ynm&SdwdkY pum;qdkxHk;
ausmaf pmcJah om oefvsiaf &muf awmifib l &k if ewf&iS af emif\
bGJUemrawmftwdkif; ewf&SifaemifbGJU? ya'o&mZmbGJUwdkYudk jyKMuonf/(1)
oem;awmfrlonfhtjyif 0efBuD;\0efuawmfESpfa,muf xdkodkYaom pum;qdkxHk;ESifhtnD
udkvnf; rdzk&m;i,fw\ Ykd taqmifta,mifjzifh a'0Dwyfí ]],ckomMunf? qdt k o hH nfum;? xl;vnfpOfp?D t,OftEk?
bGUJ ay;awmfro l nf/(1) BuKd ;rI&if&h m? aocsmrSwzf ?Ykd olZmysKUd wnf?h ESpv f 0kd rf;om? &Tiv f ef;
0efBu;D ya'o&mZmonf [Hom0wDygrif;udk [Hom0wDoYkd pGmonf? aemifvmESpo f rd ?hf rSw&f pfprd }hf } [k ed'gef;wGif zGUJ qdx k m;
ac:aqmifonft h cg tyg;awmfuygvm&onf/ 1116 ckEpS ?f onft h wdik ;f olZmysKUd wpftyk v f ;kH udk vGepf mG Ek,Ofaom pum;vH;k
touf (70) jynfhwGif oefvsifü tedpöa&mufonf/ (2) toHk;tEIef;rsm;jzifh a&;zGJUxm;onfudk awGU&onf/
0efBuD;ya'o&mZmonf ysKdUrsm;pGmudka&;om;cJhonf/ olZmysKUd \ xl;jcm;csuu f m; tpOftvma&;om;cJMh uaom
a&;om;cJo h rQaom ysKUd rsm;teuf olZmysKd U? rPduufysKUd ? aus;Zl; a&S;ysdKUa[mif;rsm;\ taMumif;t&mrsm;rS vrf;cGJxGufjcif;
1/ nGefYaygif;? ('k) (nTef;NyD;) pm- 396-397/ jzpfonf/ a&S;ysKUd a[mif;rsm;rSm bk&m;a[ma'oem? ig;&mhig;q,f
2/ jrefrmpmay (nTef;NyD;) pm- 158/ 1/ nGefYaygif; (nTef;NyD;) pm- 159/
30 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 31
Zmwfedygwfawmfrsm;taMumif;udk a&;zGJUMujcif;jzpfonf/ trsK;d pHv
k o
S nf/ eef;wGi;f jyZmwfawmfBu;D rsm;wGif ta[mif;qH;k
olZmysKd UrSm xku d o hJ aYkd om ysKd Ursm;uJo
h Ykd "r®aMumif; rET,?f avmuD jzpf[efwlaom rPduufjyZmwfBuD;udkvnf; a&;om;jyKpk
a&;&moufouftvGrf;taqG;rsm;jzifh ZmwftdrfzGJUa&;om; cJo
h nf/ rPduufjyZmwfrS rPduufysKUd udyk if pmayyHo k P²mef
xm;jcif;jzpfonf/ taMumif;t&muvnf; a[rm*D&ad wmif wpfrsKd;jzifh jyefvnfa&;zJGUxm;jcif; jzpfonf/
ewfrif;BuD;ESifh rdzk&m;twkva'0DwdkY\ orD;awmfckepfazmf rPduufjyZmwfonf 0efBuD;\ pdwful;jzifha&;zGJUonfh
teuf ti,fqHk;ewforD; olZmtaMumif;a&;zJGUxm;jcif; Zmwfr[kwaf y/ rZösrd a'oü jzpfysucf ahJ om '@m&DZmwfvrf;
jzpfonf/ wpfyk'fudk jrefrmpum;jzifh wefqmqifa&;zGJUxm;jcif;om
ysKUd udk a&;zGUJ pDpOfyv kH nf; xl;onf/ jyZmwfoabmrsK;d ? tjyef jzpfonf/ Zmwfvrf;rSm umodu&mZfwikd ;f ? A&mPoDjynf&h iS f
tvSeaf jymqd[ k ef pum;rsm;jzifh a&;zJUG xm;onfuv kd nf; awGU r[mjA[®'wfrif;Bu;D ESihf rdz&k m;twkva'0Dww Ykd iG f om;awmf
&onf/ {csif;tzGJUrsm;vnf; xnfhoGif;a&;zGJUxm;onf/ orD;awmfrsm; rxGe;f um;ojzifh oDwif;oDvaqmufwnfNy;D
tif;0acwf &Sit f *¾orm"da&;om;aom bHck ef;ysKUd rsm;avmuf om;qkawmif;cJhonf/ odMum;rif;u pGefjzLa,mifaqmifNyD;
tzG J U tEG J U r,Of a us;? rcrf ; em;aomf v nf ; ol Y t wk d i f ; qD;oD;rSnu hf kd qufoonf/ rdz&k m;Bu;D u qD;oD;rSnu hf kd yGaJ wmf
twmESifhol pmzwfol avmuDom;rsm;\&ifudk pGJNidapaom wnfNyD; qD;aphudk taqmifawmfodkY,laqmifvm&mvrf;wGif
ysKdUwpfapmif[k qkd&ayrnf/ usojzifh jrif;rwpfaumifu pm;&onf/ xkad eYwpfcsed w f nf;
0efBuD;ya'o&mZmonf xdkysKdUrsm;tjyif 'E´moD&dysKdU? üyif rdzk&m;BuD;0rf;ESifh jrif;rwdkY0rf;wGif y#doaE¨wnfonf/
EktlysdKU? MumewfauomysKdU? r[mywdysKdUtp&Sdaom ysKdUi,f tcsdefa&mufonfhtcg rdzk&m;BuD;rS bkef;vu©PmESifhjynfhpHk
av;rsm;udkvnf; a&;zGJUcJhao;onf/ xdkYjyif xdyfOD;wif{csif;? aom om;awmfwpfyg;zGm;jrifNy;D jrif;rrSvnf; ywåjrm;a&mif
xdyOf ;D ae{csi;f ? xdyyf ef;{csi;f ? pukrif;{csi;f ? pvif;rif;{csi;f awmufaom rsufpd&Sdonfh ewfjrif;ysH zGm;jrifonf/ rif;om;
rsm;udkvnf; a&;om;jyKpkcJhonf/(1) i,fudk owå"EkwGifapNyD; jrif;udkrl ]]rPdu©}}wGifaponf/
0efBu;D vuf&mpmayrsm;u rsm;vSonf/ (37)rif;ewfcsi;f þjrif;\ trnfudktpGJjyKNyD; jyZmwfudk rPduufjyZmwf[k
rsm;? wsmbGUJ rsm;? bke;f awmfbUJG oDcsi;f cHBu;D rsm;? Zmwfcsi;f rsm; ac:wGijf cif;jzpfonf/(1)
1/ jrefrmpmay (nTef;NyD;) pm- 158/ 1/ jrefrmpmay (nTef;NyD;) pm- 162/
32 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 33
jyZmwfobm0tavsmuf wdkuf½dkufpum;rsm;jzifh a&;zJGU csnfeDaAmif;wGwfwGwfu,fESifhav;/
&onft h wGuf ysKUd rsm;avmuf rcrf;em;rBu;D us,af y/ rnfoYkd rdk;a&pGwfvdkY? t0wfu,fryg
qdkap rPduufjyZmwfonf a&S;a[mif;jyZmwfrsm;wGif om;orD;udk udk,fxD;ayGUvdkom
ta[mif;qHk;jyZmwfwpfyk'fjzpfonf/ aemufydkif;acwfrsm;ü aq;wHwpfxGm? udkufumxGef&if;
eef;wGif;jyZmwfrsm;xGef;um;apvdkaom apwemjzifh 0efBuD; v,fuGufuG,fwpfcGif? xGefa&;iif
ya'o&mZm\ BudK;yrf;tm;xkwfrI? wDxGifqef;opfrIÓPf a&0ifykpGefwGif;i,fESifhav;/}}
udkrl csD;usL;&ayrnf/ ponfjzifh awmolawmifom;qif;&Jom;wdkY\ b0udk
anmif&rf;acwfpmaywGif xl;jcm;csuw f pf&yfrmS vltrsm; tom;ay;a&;zGUJ &mrSm yDjyifay:vGio f nf/ rnfrQyifqif;&Jap
*½kjyKrIenf;onfh qif;&Jom;awmifolv,form;rsm;\ b0 umrl awmolawmifom;wdkYrSm aysmfaysmfyifaewwfonfh
udk cHpm;jrifoad &;zJUG aom wsmcsi;f uAsmyHpk o
H pfay:xGe;f vm obm0udv k nf; azmfusL;onf/ vlwef;pm;tjrifEiS Mhf unfyh gu
jcif;jzpfonf/ xkduAsmyHkpHopfudk a&;zGJUolrSm 0efBuD;ya'o eef;&ifjyifxufrSaeNyD; rdrdatmufvGefpGmedrfhusqif;&Jonfh
&mZmyifjzpfonf/ 0efBu;D ya'o&mZmonf eef;"avh0ef;usif awmolawmifom;wd\ Yk b0udik UkH Munfah zmf&ojzifh qif;&Jom;
wGifom usifvnfae&aomfvnf; awmolawmifom;wdkY awmolawmifom;wdkYbufrSm &yfwnfay;aom pmqdkwpfOD;
qif;&JpGm toufarG;0rf;ausmif;ae&yHkudk jrifNyD; u½kPm taejzifh 0efBuD;ya'o&mZmudk rSwfwrf;wifaus;Zl;wif
oufr[ d ef&odS nf/ xkad wmolawmifom;wdYk qif;&Jyu kH kd NrKd Uol oifhvSayonf/
NrdKUom;wdkY *½kjyKapvdkonfh apwemvnf;jzpfaeayvdrfhrnf/ 0efBu;D onf xdak wmbGUJ awmifbUJ G rsm;udak &;Ny;D NrKdUbGUJ ? bke;f awmf
xkaYd Mumifh 0efBu;D onf xef;wufbUJG ? v,fxeG b f UJG ? awmifyikd f bGUJ rsm;udk cserf xm;bJ a&;zJUG cJah o;onf/ xkt d zGUJ rsm; teuf
wufbGJUrsm;udk a&;cJhonf/ ]]bkef;xl;a0qm}}csD oDcsif;cHBuD;onf ,aeYwdkifatmifyif
]]0oefumv? rdk;uswnfhvQif ausmMf um;xif&mS ;vlord sm;qJjzpfonf/ obifonfwYkd toH;k jyK
aysmfaysmfyg;yg;? r,m;ESifhaqGi,fvif ae&qJ oDcsif;cHBuD;jzpfonf/ bkef;awmfbGJUoDcsif;rsm;wGif
vufwGJi,fajciif? udk,fwGift0wf þoDcsif;cHBuD;onf ta[mif;qHk;yifjzpfonf/(1)
ykqdk;tusÐ? pkwfNyJNyD 1/ jrefrmpmay (nTef;NyD;) pm- 165/
34 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 35
OD;atmifBuD; wefcl;vonf rdó&moDrnfyHk? pef;,SOfeu©wfrSm pdwå&
anmif&rf;acwf vlyk*¾dKvfpmqdkrsm;wGif qDonf&Gmpm; eu©wjf zpfy?kH uHah umf? &ifcwfyef;rsm;? yGiahf vh&ydS ?kH &moDyaJG wmf
OD;atmifBuD;vnf; wpfOD;tygt0ifjzpfonf/ OD;atmifBuD; tjzpf twmobifudk tif;0NrdKUawmfwGif aysmfaysmfyg;yg;
onf [Hom0wDa&mufrif;\ bd;k awmfaxG; yk*rH if; rif;ajymuf qif,ifusif;yyHkwdkYudk rsufpdtm½kHxJjrifa,mifxifa,mif&Sd
uRejf zpfonf/ [Hom0wDa&mufrif;\ crnf;awmf tif;0NrKd U vmatmif a&;zJGUxm;onf/
wGif jrefrmouú&mZf 1076 ckESpfwGif eef;wufawmfrlaom usefaom &moDbGJUrsm;udkvnf; tvm;wluGufuGuf
we*FaEGrif;vufxufwGif ]] ompGav}} csDwpfq,fhESpf&moD uGi;f uGi;f jrifatmif? &moDqidk &f mtaMumif;t&m? &moDEiS , hf OS f
vl;wm; 15 ydk'fudk a&;cJhonf/(1) aomeu©wf? &moDtvdkuf yGifhaomyef;? &moDtvdkuf
xdk 15 ydk'fteuf yxr ESpfydk'frSm tif;0NrdKUawmfbGJU usi;f yaom yGv J rf;obifrsm;udk yg0ifatmif a&;zJUG xm;ojzifh
jzpfonf/ usef 12 yd'k rf mS wpf&moDvQif wpfy'kd u f sjzifh 12 &moD 12 &moDbGJUvl;wm;rsm;wGif OD;atmifBuD;\ vl;wm;onf
twGuf 12 ydk'f? aemufqHk;tydk'frSm tcsKyfydk'fjzpfonf/ ta[mif;qH;k vl;wm;jzpfovdk taumif;qH;k vl;wm;[kvnf;
]]aumif;uifrdk;v? pdwå&ESifh? rdó&moD? tnDcgawmf qdEk ikd o
f nf/
ESpfOD;ay:u? uhHaumf&ifcwf? yifwdkif;ñGwfvsuf [H o m0wD a &muf r if ;
yGichf ufa0a0? awmifavjzL;jzL;? vwefc;l ud?k jrL;wl;aysm&f iT f anmif&rf;acwfpmaywefaqmifxeG ;f ajymifatmif xGe;f vif;
wmobif0,f? qif,ifwyk ? vG&&Gwnf?h Nird rhf Qapmif;n§i;f apolrsm;wGif [Hom0wDa&mufrif;udkvnf; csefvSyfxm;í
tJoDcsif;ESifh? xHkoif;eHYom? a&oDwm0,f? prÜmu&ruf? r&ay/ xkrd if;onf crnf;awmf we*FaEGrif; jrefrmouú&mZf
yef;aygif;qufí? a&Tcu G t
f jynf?h arT;rsK;d xnfrh ?S vnfvn S hf 1095 ckESpfü ewf&GmpHNyD;aemuf oufawmf 20 wGif tif;0
qlvS,f a&Teef;udk qufvufp;kd pHawmfral om owd;k rif;acgif jzpfonf/
wifhpHy,fvsuf? jrL;&G,f&Tiftm;? vGefaysmfyg;onf cH,laom bGJUum; ]] r[m"r®&mZm"dywd}} jzpfonf/
upm;xHk&nfjzef;wnfhav;/}} jrefrmhordik ;f wGif owd;k rif;acgif[í
l vnf;aumif;? r[m
1/ nGefYaygif; ('k) (nTef;NyD;) pm- 397/ "r®&mZm"dywd[lívnf;aumif; xif&Sm;cJhaom rif;udk
36 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 37
aemufyikd ;f wGif ]][Hom0wDa&mufrif;}} [lí ac:wGiMf uonf/ omoemvnf;? a&mif0grvif;
þodkYac:wGifonfrSm ouú&mZf 1113 ckESpfü [Hom0wD odkYjzpfjcif;udk? ajrmfwif;aphaph? BuHatmufarhaomf?
rif;u tif;0udk csw D uf0ef;&Hwu kd cf u
kd &f m NrKd Uud&k oGm;Ny;D aemuf aysmif;acGñGwfacG? vGrf;wma0cJh}}
tif;0bk&if owd;k rif;acgifuv kd nf; om;awmforD;awmfwEYkd iS hf [lí tif;0NrKd UBu;D rsupf ad tmufrmS yif ysupf ;D ,d, k iG ;f oGm;
wuGzrf;rdNy;D [Hom0wDo, Ykd al qmifomG ;cJo h jzifh [Hom0wDoYkd yHkrSm ESajrmwop&maumif;aMumif; tpcsDa&;om;cJhjcif;jzpf
a&mufjcif;aMumifh [Hom0wDa&mufrif;[lí ac:a0:Mujcif; onf/ xkdYjyif avmu"Hw&m;twdkif;jzpf&ysuf&onf[k
jzpfonf/ [Hom0wDrSmyif om;awmf orD;awmfwdkYESifhtwl pdwfudk ajz&aMumif;? rnfolrQ þocFg& oabmw&m;udk
ouú&mZf 1116 ckESpfwGif tazsmufcH&onf/(1) rvGefqefEdkifaMumif;? uHpDrH&m cH&rSmjzpfaMumif;vnf;
xdkrif;onf A[kokwtMum;tjrifESifh jynfhpHk½kHomru w&m;jyí a&;xm;onf/
apmif;jiif;paom twD;trIwrf sK;d ESihf uAsmvuFm&wkocD si;f [Hom0wDa&mufrif;onf ocFg&oabmw&m;udk qifjcif
wduYk kd wwfuRr;f onf/ a&;vnf; a&;om;um oDqEkd ikd o f nf/ ESv;kH oGi;f Edik [ f efvnf; &So d nf/ xdaYk Mumifh om;awmf orD;awmf
[Hom0wDuakd &mufNy;D aemuf tif;0NrKd Uudk wrf;wNy;D a&;om; wdkYESifhtwl a&rSmazsmufí towfrcH&rD
cJhonfh tif;0NrdKUwrf;csif;onf [Hom0wDa&mufrif;tm; ]]yk*Kd¾ vaf jcmufrnf? oaE¨wnfom;? þonfy&dw?f &Spq f ,f
anmif&rf;acwfpmqdk pm&if;twGi;f oGwo f iG ;f armfueG ;f xd;k & pdww f iG f ck? xdw?f aemifvsO?f oHa,mZOfvnf;? t,OfppD ?D
onfhtxd jzpfonf/ wdxo D mcef;? aysmrf jref;cJ?h wqef;MuL;vGe?f bHo k ;kH wefwiG ?f
]]vkZwÆ d yvkZw Æ wd D avmaum? oabmed,?H avmu"HEiS hf EIid ;f &efwal Mumif;? a&G;cs,af ygif;aomf? aomif;uvGwcf mG ?
qufqHBuHKBudKuf? &mum;uif;a0;? udk;a&mufa&S;vsif? &SifaxG;vSacgif?
ude;f cef;vdu
k jf zif?h &pf0u kd jf rpfq?kH a&Tbt kH 0? yk&Ed u ´ m;? e& vSwefaqmifonf? &Siaf tmifuo kd m vGr;f rdc}hJ } tpcsaD om
oeif;? rif;vnf;&Sif;uGm &wkydk'fpHkudk a&;cJhao;onf/
jynf&GmysufpD;? awmBuD;[lavmuf? rsufarSmufvuFm? þ[Hom0wDa&mufrif;ESit hf wlyif anmif&rf;acwfpmay
onfvnf; wpfcef;&yfoGm;cJh&avonf/ anmif&rf;acwf
1/ nGefYaygif; ('k) (nTef;NyD;) pm- 395/ pmayudk ½Ijrifavhvmygu z½dkz&J tuGJuGJtjym;jym;jzpf
38 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 39
aeaom Edik if aH wmfBu;D udk wpnf;wvH;k wnf;jzpfatmif tpp rnfodkYqdkap wpfacwfrSmwpfusrf;wnf;[k qdk&avmuf
t&m&m jyefvnfxal xmif&aom acwfjzpfojzifh anmif&rf; atmifBuD;us,faom ]]r[m&mZ0ifBuD;}} udk tyifyef;cH?
acwfpmayonfvnf; tcuftcJaygif;pHkMum;rS rxGuf0Hh0Hh? tywfwukwfBudK;pm;a&;om;jyKpkcJhaom OD;ukvm;ysKdUrsm;?
xGu0f 0hH EhH iS hf ZGw½f ek ;f uefxu
G cf &hJ onfh oabm&So d nf[k qdEk ikd f jyZmwfrsm;? wsmcsif;? oDcsif;BuD;? oDcsif;cH? ewfoH? Zmwfcsif;
onf/ yxrtif;0acwfwGif t&SdefwnD;nD;ESifh xGef;vif; rsm;jzifh anmif&rf;acwfpmayavmuBu;D udk rD;½SL;wefaqmif?
cJah om pmayudv k nf;rrD? awmifial cwf vli,fv&l , G rf sm;\ vta&mifodkY? 0if;0gxGef;vif;vmatmif aus;Zl;jyKcJhaom
ZmwdaoG;? ZmwdrmefrS pD;,dx k u G vf monfh pmayrsm;udv k nf; 0efBu;D ya'o&mZmpaom anmif&rf;acwfpmqdrk sm;\ rqkwf
rwkyEdik ?f yxrtif;0acwfrmS uJo h Ykd usr;f wwfaywwf&[ef; repfaomZGJ? vHkYvtm;xkwfrIaMumifh anmif&rf;acwfpmay
pmqdkrsm;jyefvnfxGufay:vmonfhwdkif wdkif;a&;jynfa&; onf jrefrmhordik ;f wGif wpfcef;wpfu@taejzifh cdik rf wfpmG
½Iyaf xG;rIaMumifh pmaybuf pdwaf t;vufat; tcsed rf ay;Edik /f &yfwnfEdkifcJhayonf/ anmif&rf;acwfaemufykdif; jzpfxGef;
xdaYk Mumifh anmif&rf;acwfpmayonf tif;0acwfpmay tqifh vmaom ukef;abmifacwf jrefrmpmayzHGUNzdK;wdk;wufrIwGif
twef;udk rrD[kqdkEdkifonf/ anmif&rf;acwfpmayonf rsm;pGmtaxmuftyHhjzpfcJhonf
yxrtif;0acwfwiG f ysKUd rsm;xGe;f um;ouJo h Ykd anmif&rf; qdkonfudkrl rnfolrQrjiif;qdkomay/
acwfwiG v f nf; ysKUd rsm;udk jyefvnfa&;om;Muonf/ odaYk omf
tif;0acwfysKdUrsm;\ ta&;tom;rsKd;uJhodkY rcrf;em; rBuD;
us,fay/
anmif&rf;acwfwGif xl;jcm;aompmayrSm pum;ajy
jzpfonf/ anmif&rf;acwfukd pum;ajyacwf[í l yif ac:Edik f
onf/ pum;ajytjyif jyZmwf? vl;wm;? uAsm? &wk? tar;
awmfyHkusrf;rsm;? oDcsif;BuD;? oDcsif;cHrsm;? wsmcsif;rsm;vnf;
xGufay:cJhonf/
armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 41
Zmwfrsm;udo k m a&G;cs,í f tao;pdwf Zmwfcif;xm;onf/
eH&Hatmufydkif;wGifrl owdoHa0*jzpfzG,f&m i&Jcef;rsm;udk
a&;om;xm;onf/ (1)
Zmwfawmfrsm; a&G;cs,fpDpOfolonf pdwful;aumif;vS
anmif&rf;acwfeH&Haq;yef;csD onf/ bk&m;ausmif;? *lykxdk;rsm;odkY rif;rdzk&m;rsm;vnf;vm
rnf/ rSL;rwfynm&Srd sm;vnf;ygrnf/ olaX;ol<u,fEiS hf omref
anmif&rf;acwfyef;csD tEkynmvuf&mrsm;udk xifxif t&yfolt&yfom;rsm;vnf; 0ifa&mufMurnf/ xdkodkYaom
&Sm;&Sm; awGUjrifavhvmEdik af o;aomae&mrSm ppfuikd ;f awmif½;kd trsKd;av;yg;wdkYvma&mufonfhtcg tusKd;rJhrjzpfapvdk?
&Sd ]] wdavmu*k½k }} vdkPf*lawmfjzpfonf/ xdkwdavmu*k½k bk&m;ausmif;*lyx k ;kd rsm;odYk wpfacgufqv
kd Qiw
f pfacguf vm&
vdkPf*lawmftwGif; eH&Haq;a&;yef;csDvuf&mrsm;avhvm usKd;eyfapvdkonf/ xkdYaMumifh qdkif&mqkdif&m ynmay;onfh
Edik of nf/ Zmwfvrf;rsKd;udk a&G;cs,fa&;qGJxm;onf/
xdvk P kd *f wl iG f rsuEf mS Muufukd qifp,
G 0f ef;,SuEf iS u
hf rk jk 'm Zmwfawmfrsm;wGif oDvtusKd;jyZmwfrsm;jzpfonfh parÜ
Mumyef;rsm;jzifh jc,fvS,fxm;onf/ eH&Htxufydkif;wGif ,se*g;rif;Zmwf? ocFygvZmwfvnf;ygonf/ rdef;rwdkY\
ESpu f syd &f pS qf b l &k m;yHak wmfrsm;udk oufqikd &f maAm"dyifrsm;ESihf tjypf? umr*kPw f \ Ykd tjypfujkd yaom tedw*d¬ E¨pVl yavmbe
vuf0J&H? vuf,m&H &[EÅmrsm;ESifhwuG a&;jc,fxm;onf/ ZmwfESifh Or®m'EÅDZmwf0w¬Krsm;vnf;ygonf/ awmfav;00if
¤if;tjyif Asm'dwcf cH ef;rsm;ESihf awmxGucf ef;rsm;udk pHv k ifpmG rde;f raumif;? rde;f rjrwfwyYkd gaom orÁLvZmwf0w¬Krsm;vnf;
azmfjyxm;onf/ xdkatmufrS Ak'¨0ifcef;ESifh ig;&mhig;q,f ygonf/ ao&nfao&ufaomufpm;rIonf raumif;aMumif;
edygwfawmfrsm;udk o½kyfazmfa&;qGJxm;onf/ ig;&mhig;q,f tjypfjy ukrÇZmwfvnf;ygonf/
Zmwf r sm;rS m wpf Z mwf v Qif tuG u f w pf u G u f r Qom xdkZmwfawmfrsm;teuf parÜ,se*g;rif;Zmwf? Or®m
ae&may;aom yk*HrluJhodkYr[kwfbJ ZmwfawmftptqHk; 'EÅZD mwf? yg&rDq,fyg;udk wpfb0wnf;ESijhf znfch o hJ nfh r[m
avhvmEdik &f ef Zmwfvrf;jynhpf akH tmifa&;jc,fonf/ xdaYk Mumifh 1/ a&S;½kd;jrefrmyef;csD? jynfaxmifpk,Ofaus;rIXme? pm- 21-22
Zmwfig;&mhig;q,fukefatmif ra&;qGEJ ikd af cs/ oifah vsm&f m&m (aemifwGif ]]a&S;½dk;yef;csD}} [kom nTef;rnf)
40
42 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 43
uydvarsmufrif;Zmwf? cspfjcif;arwåmzJGUbv’mwd,Zmwf eH&aH q;a&;yef;csrD sm;üygaom trsK;d orD;wd0Yk wfqifaom
ponfwdkYudk rysufrpD;awGUEdkifao;onf/(1) tusrÐ mS vufrygbJ ud, k x
f nfBu;D omjzpfí &ifom;txuf
vdkPf*lyef;csDwGif awmum; awmifum;rsm;vnf; yg0if rSm 'l;qpfatmufem;xd pGyx f m;yHak y:onf/ rsm;aomtm;jzifh
ojzifh awmaumif? om;&Jwdpämef? aus;iSufponfh owå0gyHk tjzLa&mifay:wGif yef;yGifhrsm;azmfxm;onfudk awGU&onf/
rsm;vnf;awGUEdik o f nf/ xkyd rkH sm;wGif qHx;kH xH;k rde;f r? OD;acgif; xbDrmS tuGuf odrYk [kwf tpif;rsm;jzpfí ajcrsupf t d xufem;
ESihf iSuu
f ,
kd yf g udE&é ED iS hf rud#k o
f &zlaqmif;udE&é mzdt k ½kyrf sm; us½kHom 0wfqifonf/ qHxHk;rsm;rSm rwfrwfxHk;xm;vsuf
vnf; awGU&onf/ ESmarmif;ESifhtpG,frsm;yg qifacgif;ESifh xdyw f nfw h nfrh S yef;yGit
hf &pfoP²mef a&Ta&miftqifwefqm
iSufudk,f&Sdxl;qef;aom iSufyHkvnf;awGU&onf/ aemufajc
qifjref;xm;ao;onf/ ycH;k ESpzf ufwiG u f m; y0gjzL odrYk [kwf
axmufEpS af csmif;ESi&hf yfNy;D aemufbufoYkd orifvnfjyef wGeYf
wbufudk vTrf;NcHKxm;onf/ wpfcgwpf&H y0gjzLudk ycHk;wpf
vdrMf unfah eaom uEkwyf ef;udik f trsK;d trnfrodowå0grsK;d
vnf;ygonf/ uEkwfyef;udkif qifOD;acgif;ESifhjcaoFhudk,fyg zufwnf;om odkif;í wGJavmif;csxm;onf/
owå0grsK;d vnf; awGU&onf/ qifO;D acgif;ü aAmif;ESio hf &zlyif trsKd;om;rsm;yHkudk a&;qGJ&mü vufputpdrf;a&mif
aqmif;xm;vdkufao;onf/ tjcm; tjcm;aom jcaoFh½kyf? oifwikd ;f udk 'l;zH;k atmif0wfí ykq;kd udk cg;yHck s0wf[ef a&;qGJ
orif½kyf? EGm;½kyf? a'gif;½kyf? [oFm½kyfrsm;vnf; awGU&onf/ xm;onf/ rif;nDrif;om;jzpfvQif rudk#f odkYr[kwf o&zludk
awmxGufcef;wGif eDndKa&mifudk aemuffcHjc,fí tjzL? aqmif;xm;onf/ wpfcgwpf&H 0efBu;D aqmif; aAmif;ESiv hf nf;
teDESifhtpdrf;a&mifwdkYjzifh ½kyfvHk;azmfxm;onfhjrif;½kyfudk awGU&onf/ rud#k af qmif; rif;om;rsm;yHw k iG f em;uGi;f Bu;D rsm;
[efygyg a&;qGJxm;onf/(2) vnf;ygwwfonf/ olaX;ol<u,fponfwu Ykd kd aAmif;xkyrf sm;
þodkY avmu*½k vdkPf*leH&Hyef;csDrsm;onf anmif&rf; ESihf awGU&wwfonf/ em;awmif;udrk l vlwef;pm;ra&G; 0wfqif
acwf 0wfpm;qif,ifxHk;zGJUrIudk avhvmvdkolwdkYtwGuf yH&k onf/
oufaotaxmuftxm;aumif;rsm;jzpfonf/ rsufESmayguftaetxm;rsm;rSm trsKd;orD;? trsKd;om;
1/ a&S;½kd;yef;csD (nTef;NyD;) pm- 22/ qifwlonf/ trsKd;om;rsm;yHkü yg;wpfzufazmif;vsuf
2/ ,if; pm- 22/ a&;qGaJ vh&o dS nfuv kd nf; awGU&onf/ rsuv f ;kH ESirhf sucf ;kH rsm;udk
44 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 45
aq;teufjzifh aumufaMumif;qGJavh&Sdonf/ rsuf&pf? qkd&ygu anmif&rf;acwfyef;csDonf pmayudk yef;csDjzifh
ESmacgif;ESifh yg;pyfwdkYudk teDa&mifjzifha&;onf/ o½kyfazmfjyonfrSm tqifhjrifhNyD; &nfrSef;csuf? &nf&G,fcsuf
yef;csDum;rsm;wGif aq;a&mifrsm;oHk;&mü t0ga&mifudk udk xda&mufaponf[k qdkEdkifonf/ Ak'¨bmomESifh jrefrmh
roH;k oavmuf&o dS nf/ tpdr;f &ifah &mif? tpdr;f Eka&mifurkd l toH;k ,Ofaus;rItwl,SOfvsuf xGef;um;onfudko½kyfazmfjyxm;
jyKonf/ rsm;aomtm;jzifh [oFmjy'g;eDu yef;csDum;rsm;udk jcif;jzpfovdk jrefrmpmayESifh yef;csDtEkynmaygif;pyfum
vTr;f rd;k xm;onf/ atmufcaH q;om;tvku d f aumufaMumif; bmoma&;t,ltq? tqH;k tr,Ofaus;rIp½du k rf sm;udk vlxk
rsOf;rsm;udkyif teDndKaoG;? [oFmjy'g;eD? teufponfjzifh twGi;f pdr0hf ifomG ;Edik af tmif wDxiG q
f ef;opfr[
I v k nf; qdEk ikd f
vdkufzufatmif toHk;jyKa&;jc,fxm;aMumif; awGU&onf/ onf/ anmif&rf;acwfyef;cso D nf þodYk þyH&k o dS nf[k jrefrmh
anmif&rf;acwf yef;csv D uf&mrsm;udk ppfuikd ;f wdavmu tEkynmordik ;f wGif wGi&f pfatmif pGr;f aqmifjycsurf sm;vnf;
*k½v
k P kd *f t
l jyif ppfuikd ;f avmurSeu f if;bk&m;? zd;k 0ef;awmif jzpfayonf/
*lrsm;ESihf yk*aH wmif bDy#d uwfwu dk wf w Ykd iG vf nf; awGUjrifavh
vmEdik o f nf/ a&;uGuu f sNJ y;D tEkpw d jf c,freI ;f rI enf;yg;onf/
trsK;d om;rsuEf mS rsm;wGif yg;wpfzufazmif;a&;qGo J nfukd awGU
&jcif;jzifh wpfacwfwnf;jzpfaMumif; odEdkifonf/ tr&yl&
a&T*lombk&m;rS eH&Haq;a&;yef;csDonfvnf; wdavmu*k½k
vdkPf*l&dS yef;csDrsm;ESifh qifwlonf/
xdyk ef;cst D m;vH;k onf Ak'b ¨ momqdik &f m yef;csrD sm;omjzpf
onf/ Ak'¨0ifESifhZmwfedygwfrsm;udk Zmwf&nfvnfatmif
tcef;qufí azmfjya&;qGJxm;ojzifh anmif&rf;acwftm;
pmayqkdif&m? yef;csDtEkynmqkdif&m? orkdif;qdkif&m? jrefrmrI
tEkynmqdik &f m? Adou k mydik ;f qdik &f m bufpakH xmifph rkH S avhvm
p&mrsm;tjzpf &Sdaeayonf/
46 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI

anmif&rf;acwf yef;warmh (ausmufqpf) vuf&m


jrefrmhorkdif;udk avhvmygu yk*HacwfwGif jrefrmwdkY\
tEkynmyef;q,frsKd; vufrItwwfonf txGwftxdyf
a&mufatmif xGe;f um;cJah Mumif; yk*aH cwfa&S;a[mif; ,Ofaus;rI
e,fajrrS a&S;a[mif;bk&m;ykxdk;rsm;u oufaojyaeonf/
ppf u d k i f ; Nrd K U? wd a vmu*k ½ k v d k P f * l r S eH & H a q;a&;yef ; csD
xdyk ef;q,frsK;d tEkynmxJrS ausmufux kd q
k pfNy;D yef;rsm;? t½kyf
rsm;azmfonfh ausmufqpftwwf odkYr[kwf yef;warmh
twwfvnf;ygonf/ odkYaomf xdkacwfu tEkynm[efrsm;
onf tdE, d´ [efvrT ;f rd;k rI&adS eonf[k okawoDwu Ykd oH;k oyf
Muonf/ wdkuf½dkufqdk&ygu xdkacwf[efrsm;onf ]]ukvm;
qefonf}} [kqMkd ujcif;jzpfonf/ yk*aH cwftvGef tif;0acwf
wGifrl jrefrmrItEkynmrsm;onf ]]jrefrmqef}} vmonf/
qdk&ygu jrefrmhrl[efppfppfjzpfvmNyD[k qdkMuonf/
tif;0acwfudk qufcH&aom'kwd,tif;0acwfac:
anmif&rf;acwfwGifvnf; tEkynmtqifwefqmrsm;onf
ppf u d k i f ; Nrd K U? avmurS e f u if ; vd k P f * l r S jrefrmhrl? jrefrmh[ef? jrefrmhtEkynmppfppftjzpf qufvuf
rsuf E S m Muuf a q;a&;yef ; csD &SifoefxGef;um;cJhonf/ anmif&rf;acwfonf tif;0yxr
47
48 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 49
acwfESifh ukef;abmifacwfudkaygif;ul;ay;&aom acwfjzpf twGurf l rSeaf umif;rSeEf ikd af omfvnf; *ljyif0? *l0t0iftjyif
onfEiS t hf nD tif;0acwfut kd arGcx
H m;ovdk uke;f abmifacwf ausmufom;jyifwGif xGif;xktvSqifxm;aom rkcf0wHuJ
qufcH&mtarGcHtjzpf &SdcJhonf[k qdk&rnf/ pvpf tqifwefqmrsm;twGufrl pOf;pm;p&m &Sdayonf/
anmif&rf;acwfausmufqpftwwfynm odkYr[kwf xkrd ck 0f wHuJ tqifwefqmvuf&mrsm;udk uke;f abmifacwfO;D
yef;warmhvuf&mrsm;udk rH&k mG NrKd Uwpfzufurf;rS zd;k 0ef;awmif ydkif;vuf&m? wpfenf; anmif&rf;acwf vuf&mtjzpfom
wGiaf vhvmEdik o f nf/ xkad wmifonf csi;f wGi;f jrpftaemufbuf okawoDwdkYu qdkMuonf/
rkH&Gm-*efYa*gum;vrf;ay:wGif&Sdaom ,if;rmyifNrdKUrS ig;rdkif xdv k Pkd *f t l 0 tjyiftqiftjc,ftvS,rf sm;rSm vdP k *f l
tuGmwGi&f o dS nf/ rH&k mG taemufbufurf;? anmifyifBu;D qdyf wpf c k E S i f h w pf c k rwl M uacs/ t&G , f t pm;uG m jcm;ovd k ?
rS (14) rdik f a0;onf/ zd;k 0ef;awmifukd zdv k 0f ifawmif[v k nf; yHo
k P²mef[efyefuvnf; rwlMuay/ a,bk,stm;jzifq h vdk Qif
ac:Muao;onf/ xdak wmifonf ay 1000 cefjY rifí h ta&SU xk*d 0l rkcw f u H rJ sm;rS uke;f abmifacwf &mZyv’if wHuyJ rkH sK;d om
taemufo, G w f ef;aeonf/ zk;d 0ef;awmifEiS hf wpfqufwnf; rsm;onf/ &mZyv’ifwHuJyHkESifhrwl? uGJjym;jcm;em;aomyHkrsKd;
a&Tbawmif? EGm;odk;awmif? zefcg;awmifponfh awmifpOf vnf; a&maESmvsufawGU&onf/
wef;rsm;ü ausmufawmifudkxGif;xkxm;aom vdkPf*lrsm;? rsm;aomtm;jzifh *layguf0rsm;rSm trd;k cH;k yHrk sm;jzpfonf/
vdkPf*ltwGif;ü bk&m;qif;wk½kyfyGm;awmfrsm;&Sdonf/ tcsKdUvnf; puf0dkif;jcrf;yHktcHk;? tcsKdUrSm puf0dkif;jcrf;xufydk
1914-1915 ckESpf a&S;a[mif;okawoe tpD&ifcHpmyg
aom trdk;cHk;tcRefrsKd;jzpfonf/ xdktrdk;cHk;rsm;ESifhavsmfnDpGm
'l½KG id Zf ,f\ ]]zd;k 0ef;awmif? ausmuf*rl sm;taMumif; a0zefcsu}f }
rkcf0wHuJrsm;udk xkqpfjc,fvS,fxm;jcif;jzpfonf/
pmwrf;wGif ausmufawmifyuwdukd xGi;f azmufí yv’iq f if;wk
awmfrStp tm;vHk;wpfom;wnf;jzpfjcif;ESifh ausmufpm *layguf0udk xGi;f &müvnf; axmifrh eS pf wk*yH u kH susygovdk
a&;xd;k rxm;jcif;[laom tcsuEf pS &f yfuakd xmufí ysLacwf t&if;us,ftzsm;usOf;aom yHkrsKd;vnf;ygonf/ xdkyHktae
vuf&mjzpfaMumif; a0zefa&;om;xm;onf/ txm;twdik ;f ab;ESpzf ufw½k P kd w
f ikd rf sm;udk xkqpfMuonf/
xdkpmwrf;yg a0zefa&;om;csufonf ausmufawmifudk xkqpf&müvnf; yuwdausmufom;jzif&h o dS nfh taetxm;udk
xGif;xm;aom vdkPf*lESifh*ltwGif;rS bk&m;½kyfyGm;awmfrsm; vdkufavsmnDaxGusus xkqpfxm;onf/ tcsdKUwk½kdPfwdkif
50 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 51
rsm;ü tv,fwiG f puf0ikd ;f yHyk ef;pMumudk yGizhf wfrsm;ESihf xkqpf wk½Pkd w f idk \
f xdy?f ab;ESpzf ufrS uEkwyf ef;vefusae[ef
xm;NyD; atmufbufwdkifajcrS yef;axmifBuD;u xdkpuf0dkif;yHk xkqpfxm;ovdk wk½P kd w
f ikd \ f tajcrS tjyifbufoYkd aumhvef
yef;yHkxJ wdk;0ifaeovdk wk½dkPfwdkifxdyfrS yef;vSBuD;wpfcku xGufaeaom tcReftrGrf;vnf; xkqpfjc,fvS,fxm;onf/
atmufupkd u kd qf if;um puf0ikd ;f yHk yef;yGix fh oJ Ykd wd;k 0ifae[efrsK;d xdktcReftrGrf;ESifhtay:rS vefusae[ef uEkwfyef;tMum;
awGU&onf/ tcsKdUü uEkwfyef;rsm; wkdifrsufrSmjyiftjynfh vnf; yef;wef;jc,fvS,fxm;jyefao;onf/
jc,fxm;onfuakd wGU&onf/ yef;rsm;tpm; vuftyk cf saD eaom wk ½ d k P f w d k i f \ xd y f & S d wH u J a wmf \ Ouif a wmf r S m
ewf ½ k y f w pf z uf w pf ½ k y f p D wk ½ d k P f w d k i f r suf E S m jyif t jynf h uke;f abmifacwf &mZyv’if OuifawmfrsK;d ESiw hf o
l vdv
k Ekd iS hf
jc,fv, S x f m;onfvnf;&So d nf/ a,mifa,mif uGjJ ym;aeonf/ wk½P kd w
f ikd x
f yd rf S tjyifbuf
wk½P kd wf idk \f wdik x f yd ?f wkid af jc? tjc,ftvS,rf sm;vnf; wpfzufwpfcsuu f kd uefxGufae[ef&Sdaom tcReftaxmif
ygonf/ ykvJvHk;pDabmifcwfrsOf;ay:wGif arSmufxm;aom (pdik af ygif) onf tcsKUd rkc0f wHuüJ '&if (wk&if) \ txGwu f kd
rDvkrDcif &Snfvsm;ovdk tcsKdUrkcf0wHuJü '&iftajcxdom
cGuw f pfc?k vSex f m;aomcGuw f pfcwk if[ef (MumarSmufMumvSef
&S n f o nf u d k awG U &onf / tcsKd U wH u J ü tajcae&m&S d
oabmrsKd;) tjc,ftvS,frsKd;vnf;awGU&onf/ MumarSmuf
aus;auG ; onf oH k ; ck & S d o vd k tcsKd U ü wpf c k o m&S d o nf /
MumvSet f qifwefqm\ tOD;tpavm[k pOf;pm;p&m&So d nf/ aus;auG;ae&mü yef;yGifh yef;0wfqH t0ef;oP²mef tauG;
xdtk ay:urS ckw H ;kH wpfcck NH y;D yef;axmifwifonf/ tv,fwiG f t0ef;jyKxm;onfvnf;&Sdonf/ '&ifudkyif Mumzl;MumyGifh
yef;wpfyiG jfh c,fv, S o f nf/ uke;f abmifacwf &mZyv’iw f ½k P
kd f yGifhtefae[ef xkqpfxm;onf/
wdik rf sm;ü awGU&aom ae? vtqifwefqm xnfah vSmifxm; aus;auG;txufü arSmw f ef;&So
d nf/ tcsKd UwHuüJ arSmw f ef;
aomae&mjzpfonf/ ae?v txdrf;trSwftpm; yef;yGifhudk ESpq f ifah wGU&onf/ arSmw f ef;tMum;ü yef;&Gurf sm;avSmifxm;
xnfhavSmifxm;jcif;jzpfonf/ wdkifxdyfüvnf; ykvJvHk;pD onf/ arSmfwef;txufü taqmf&Sdonf/ taqmfvnf;
abmifcwfrsOf;ay:wGif cGufarSmufcGufvSefyHkrsKd;wifNyD; xdkcHk uEkwfyef;aqmf? ewfaqmf[líawGU&onf/ awmf&aemifOD;
wHk;atmuf &Snfvsm;aom tzsm;yg anmif&GufyHk pdkufqif; aqmufyef;rsm;rawGU&bJ ½d;k ½d;k &Si;f &Si;f taqmftcRerf sm;om
ae[ef a&;qGJjc,fvS,fjcif;rsKd;vnf; awGU&onf/ wefqmqifxm;&So d nf/
52 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 53
þuJo h Ykd wk&if? taqmf? pdik af ygif? aus;auG;rsm;yg Ouif
yHrk sK;d tjyif vdP k *f 0l trd;k cH;k ay:ü trd;k cHak vsm tacsmif;twef
BuD;oP²mef OuifrsKd;vnf;awGU&onf/ tzsm;ESpfzufpGef;
wGirf l pdik af ygifrsK;d ? uEkwyf ef; tauG;taumhjzifh wefqmqif
xm;onf/ tcsKd UwHuüJ xdt k rd;k cH;k avsmtjynfh uEkwyf ef;rsm;
xkqpfjc,fv, S xf m;onf/ tcsKd UwHuüJ tem;owfrsO;f aMumif;
rsm;wGif ykvJvHk;rsm;? tpDt&Dxkqpfxm;onf/ cHk;txuf
ay:rSmrl wk&ifae&mwGif tcsKd UtxGww f ifonfvnf; &So d nf/
txGwrf mS wk&ifyrkH sK;d r[kwb f J iSuaf ysmzl;yHk rsK;d &So
d nf/ taqmf
tcRefwyf&mae&mwpfzufwpfcsufü udEé&m½kyfjc,fvS,f
xkqpfxm;onfudkvnf; awGU&onf/

zd k ; 0ef ; awmif * l b k & m;wpf q l r S *l 0 tqif w ef q m


54 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 55

zd k ; 0ef ; awmif * l b k & m;wpf q l r S *l 0 tqif w ef q m zd k ; 0ef ; awmif * l b k & m;wpf q l \


rk c f a yguf tjyif r S e wf ½ k y f
56 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 57
trd;k cH;k avQmüyif tcsKd Uu cH;k cH;k ? tcsKUd uajyajyavQmavQm
ESprf sK;d awGU&onf/ aus;auG;[laom tqifwefqmrygao;
ojzifh acwftenf;i,f apmonfhvuf&m[k ,lqEdkifp&m
&So
d nf/
pdkifaygif? taqmf? wk&if? aus;auG;yg rkcfwHuJtxGwf
rsm;rSmyif tcsKd UwHurJ sm;ü Ouifyikd ;f onf pGiphf iG u hf m;um;<um;
<um;&Gm;&Gm;r&S?d pdik af ygiftpGe;f ESpzf ufonf wk½P kd w f ikd f tjyif
bufrausmfbJ&Sdojzifh ydefcsyfcsyf&Sdaeonfrsm;vnf; awGU&
onf/ pkid af ygifw\ Ykd oabmonf wk&if\vnfukd rxk;d &ovdk
rdk;ay:odkYvnf; axmifrae&ay/ xdkYaMumifhyif ]]vnfvnf;
rxdk;? rdk;vnf;rarQmf}} [laom pum;yif&Sdonf/ xdkpum;ESifh
rnDbJ rdk;arQmfonfh pdkifaygifrsm;vnf;awGU&onf/ atmuf
ausmufom;rsuEf mS jyift&St d wdik ;f xkqpf&ojzifh yHo k P²mef
rsKd;pHk&Sdaejcif;jzpfonf[k em;vnf&onf/
*lrsm;xGif;azmuf&mü *laygufwpfckESifhwpfck eD;uyfvS
onf/ *laygufwikd ;f ü rkc0f wHuu J kd xkqpfMuonfjzpf&m wHuJ
wpfcEk iS hf wpfct k Mum; uGuv f yfrjzpf&atmif yef;uEkwrf sm;?
t½kyrf sm;jzifh uGuv f yfr&Sjd c,fv, S x f q
k pfxm;onfrmS vnf;
csD;usL;zG,f&mjzpfonf/ xdkacwfausmufqpf (yef;warmh)
zd k ; 0ef ; awmif * l b k & m;wpf q l \ rk c f a yguf r S ynm&Sifrsm;\ tEkynmpdwful;pdwfoef; uGefYjrL;csifwdkif;
ewf ½ k y f [ ef w pf r sKd ; uGejYf rL;rIrsm;u aESmif;acwfynm&Sirf sm;tm; tHMh obeef;jzpf
aponf/
58 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI
*layguftedrthf jrifh rwl? tusO;f tus,u f jJG ym;onft
h jyif
rsufESmwpfjyifwnf; nDnmjcif;r&SdonfhtwGuf rkcf0wHuJ
rsm;onf Bu;D onfuBu;D ? ao;i,fonfuao;i,f? jrifo h nfu
jrif?h edro
hf nfuedrv
hf su&f adS omfvnf; wHuyJ o
kH P²mefurl twwf
EdkifqHk;wlnDatmif xkqpfxm;onf/ acwfOD;? acwfv,f? anmif&rf;acwf
acwfaESmif;uGmonfhtavsmuf wHuJ'DZdkif;yHkpHrsm;vnf; aMu;oGef; (yef;wOf;) twwf
tenf;ESifhtrsm; uGmjcm;rI&Sdonf[kawmh qdkEdkifonf/
anmif&rf;acwfausmufqpfvuf&mrsm;wGif tEkynm awmifilacwf bk&ifhaemifrif;w&m;BuD;\vufxuf
tajrmufqHk;rSm *laygufab;eH&Hrsm;ü xkqpfxm;aom eef;awmfwcH g;ü w&m;acgif;avmif;Bu;D wpfv;kH oGe;f vkycf sw d f
rwfwyf&yf ewforD;? ewfom;½kyfrsm;jzpfonf/ acgif;rSmu qGx
J m;aMumif; yk*aH &Tpnf;cHb k &k m;ü bk&ifah emifrif;w&m;Bu;D
o&zlaqmif;onf/ tEkqpfvuf&mrSm atmufydkif; t0wf vSL'gef;xm;onfh acgif;avmif;awmf&Sd urÜnf;pmaMumif;a&
tqifjzpfonf/ ab;ESpfzufjyefYum;xGufaeonfh t0wf
7ESifh 8wGifazmfjyxm;onf/
tqifwefqm oHk;xyfoHk;qifht½kyfazmfxm;yHkrSm vuf&m
bk&ifah emifrif;w&m;Bu;D \ ajr;awmf taemufbufveG f
ajrmufvSonf/ tem;prsm;udk tzGmzGmjzpf[ef tpuf
rif; (at'D 1606-1628) uvnf; jynfoltrsm; ta&;qdk
tajymufrsm;jzifh tEkpdwfxkqpfxm;onfudk awGU&onf/
rsuEf mS yHyk ef;oP²mefuvnf; Eke,fysKjd rpfonf/ rsuEf mS xm;u wdik Mf um;Edik &f ef bd;k awmfb&k ifah emifrif;w&m;\ enf;vrf;udk
csKo
d nf/ NyKH ;[ef &,f[efrsK;d xkqpfxm;onfrmS touf0ifvS vdkufemusifhoHk;onfhtaejzifh w&m;acgif;avmif;wpfvHk;
onf/ vuftaetxm;u vuftkyfcsDae[ef tb,rkj'm oGe;f vkycf o hJ nf/
[efrsK;d rsm;onf/ wdkif;oljynfom;wdkYtm; rw&m;aomtrIudk pD&ifrdvQif
qd k & ygu zd k ; 0ef ; awmif a 'oonf anmif & rf ; acwf w&m;acgif;avmif;udk wD;&rnf/ acgif;avmif;oHa&Tem;awmf
yef;warmhtwwfudk wpfae&mwnf;ü tukeftpifavhvm Mum;awmfrv l Qif rw&m;rIrsm;udk ppfaq;Ny;D w&m;ojzifh pD&if
Edkifaom jywdkufBuD;jzpfonf[kyif qdkEdkifaumif;ayonf/ ay;rnf[k &nf&, G Nf y;D aiGpifaiGom;ydómwpfaxmif wefz;kd
59
60 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 61
xduk af om acgif;avmif;wpfv;kH udk oGe;f vkyaf ponf/ ouú&mZf wufrIESifh w&m;rQwrIwdkYudk &&SdcJhMuaMumif; azmfjyxm;Mu
984 ckESpf? rv’*kPÖoH0pä&? ewfawmfvqef; (12) &uf? onf/(1)
wevFmaeY? b'´g'D'D? "Ekv*faewuf 3 Mwm 2 yg'f? taemufbufvGefrif;w&m;BuD;\ acgif;avmif;urÜnf;
Mumoyaw;Mwif ; ? Ak ' ¨ [ l ; e0if ; aumif ; jrwf a omtcgü pmü rGefjrefrmESpfbmomudk toHk;jyKxm;jcif;rSm bdk;awmf
{u&mZfrif;jrwfonf w&m;acgif;avmif; oGef;vkyfxm;ap bk&ifah emifrif;w&m;Bu;D uJo h Ykd rGejf refrmwpfom;wnf; jzpfap
onf/ acgif;avmif;\ tav;csdefrSmydóm 8254 &SdNyD; vdak om oabmygonf/ taemufbufveG rf if;onf bk&ifah emif
acgif;avmif;udk vnfay:r@yfrSm csdwfqGJxm;onf/(1) rif;w&m;BuD; r&Sdawmhonfhaemufydkif; z½dkz&JNydKuGJcJhaom
rSefeef;&mZ0ifawmfBuD;u acgif;avmif;oGef;onfhaeYudk bk&ifah emifrif;w&m;Bu;D \ vufeufEikd if BH u;D udk jyefvnfppk nf;
wydw Yk vJG jynf?h Mumoyaw;aeY[k azmfjyxm;onf/ acgif;avmif; wnfaxmifEikd cf ½hJ rHk u jynfy&efp, G t
f EÅ&m,f usa&mufrnfh
tav;csed u f v kd nf; jrefrmurÜn;f ü ydóm 8254 [k azmfjyNy;D qJqJ Edik if aH wmfukd tcsed rf u
D ,fq,fEidk cf o hJ jl zpfonf/ olv Y uf
rGefurÜnf;pmürl usyfcsdef 8254 [k usyfcsdefESifh azmfjyxm; xufü oefvsifwGif tajcpdkufNyD; tiftm;BuD;vmaom
onf/ urÜn;f pmudk jrefrmbmom? rGeb f mom ESp&f yfpvH;k jzifh ay:wl*De,fcsJUacgif;aqmif iZifum (zdvpf'Db&pfwdk) udk
urÜnf;xdk;cJhjcif;jzpfonf/ xkdurÜnf;pm ESpf&yfpvHk;uyif tjywfokwfoif &Sif;vif;vkdufEkdifjcif;u EdkifiHawmftwGuf
w&m;acgif;avmif;BuD;udk at'D 1622 ckESpfrSm oGef;vkyfNyD; 1613 ckESpfwGif BuD;rm;aom aqmif&GufcJhrIjzpfonf/
[Hom0wDaejynfawmf&dS w&m;½k;H awmf v,fabmf (vnfay:) xdrk if;w&m; acgif;avmif;oGe;f vkyNf y;D csw d qf x
JG m;aMumif;
taqmifBuD;ü csdwfqGJxm;aMumif;? xdktcsdefrSpNyD; taemuf t*Fvdyf&mZ0ifq&m tufpf'AvsLaumufpfuvnf; ola&;
bufvGefrif;\ eef;ouf (23) ESpfwm umvywfvHk;ü om;cJo h nfh tv,fwef;oH;k jrefrm&mZ0ifpmtkyüf xnfo h iG ;f
jynfoljynfom;wdkY Nidrf;csrf;om,mcJhMuaMumif;? pD;yGm;wdk; a&;om;cJo h nf/ odaYk omf xdak cgif;avmif;awmf\yHu k rkd l rjyEdik f
1/ a'gufwm cifarmifneG \
Yf ]]jynfya&mufrif;rsm;\ w&m;acgif; Muay/ qGyJ ykH ef;csv
D nf;r&So d vdk "mwfyv kH nf;r&Sjd cif;u 0rf;enf;
avmif;awmf (3) (rGefESifh jrefrmurÜnf;pmjzifh rSwfwrf;wif? p&maumif;vSonf/
27-6-93 &ufxkwf jrefrmhtvif;? aemifwGif ]]acgif;avmif;}}
[kom nTef;onf/) 1/ acgif;avmif; (nTe;f Ny;D )/
62 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 63
xdkacgif;avmif;awmfonf ppfab;'Pf ESpfBudrfcH&NyD; rkcfwefaqmif;\ ta&SUbufwGif wpfvHk;(1) ? ta&SUbuf
jynfywpfae&m&modYk a&mufomG ;[ef&o dS nf/ tmomz,f&m\ rkcft0ifvuf,mbufüwpfvHk;(2) ? bk&m;&ifjyifay:wGif
rSwfwrf;ü tdE´d,EkdifiH? Owmy&m'wf&Sfjynfe,f? ZDvmtm wpfv;kH (3) awGUjrifavhvmEdik o
f nf/ acgif;avmif;urÜn;f pmrsm;
vD*gt&yf&Sd [dE´Lbk&m;ausmif;twGif;ü aemufqHk;awGU t& anmif&rf;acwfwGifoGef;vkyfaom acgif;avmif;rsm;
cJh&aMumif; azmfjyxm;onf/ a&S;a[mif;okawoeXmeu jzpfaMumif; twdtusqdkEkdifjcif;jzpfonf/
wpfcsed u f þacgif;avmif;awmfBu;D taMumif;udk tdE, d´ wGif tvm;wl anmif&rf;acwf\acgif;avmif;rsm;udk yckuúL?
pHpk rf;Munfch zhJ ;l aMumif;vnf; od&onf/ rnforYkd S ajc&maumuf a&Twefw Y pfb&k m;&ifjyifawmf(4) wGiw f pfv;kH ? oD[Vkd &f iS bf &k m;
(5)
ír&cJh[k qdkonf/ Bu;D \ twGi;f &ifjyifawmf ta&SUajrmufbufwiG f wpfv;kH awGU
tu,fíom xdak cgif;avmif;awmfBu;D udk ajc&maumuf Edik af o;onf/ a&TUwefw Y pfb&k m;&ifjyifawmf&dS acgif;avmif;rSm
&cJhNyD; jrefrmEdkifiHudkjyefvnfa&muf&Sdygu anmif&rf;acwf rlvu yckuLú NrKd Ue,f? uGe;f &Gm? 'DyuF&mapwD&ifjyifü csw d q f JG
xm;jcif;jzpfonf/ aMu;csdefydóm 130 &SdaMumif;vnf;od&
yef;wOf; (aMu;oGef;) twwfudk *kPf,lzG,frSwfwrf;wifEkdif
onf/ oD[Vkd &f iS b
f &k m;rS acgif;avmif;url aMu;csed rf od&ay/
Murnfjzpfonf/
acgif;avmif;t0onf wpfawmifwpfru kd ?f apmufwpfawmifx h mG ?
anmif&rf;acwfü aMu;oGef; (yef;wOf;) twwfonf (6)
vHk;ywft0ef; oHk;awmifwpfrdkuf&SdaMumif;od&onf/
toufarG;0rf;ausmif; vufryI nmwpf&yftaejzifh xGe;f um;
1/ vIdif0if;aqG\ ]] jrefrmhacgif;avmif;}} pmayAdrmef? &efukef?
vsu&f adS eonfrmS aocsmonf[k qdEk ikd o f nf/ tav;csed t f m;jzifh 1986-ck? pm- 32 (aemifwGif ]]vIdif0if;aqG}} [komnTef;
rsm;aom? tvH;k txnftm;jzifh Bu;D rm;aom anmif&rf;acwf rnf/)
acgif;avmif;BuD;rsm;udk ae&mtawmfrsm;rsm;ü awGUjrif 2/ vIdif0if;aqG (nTef;NyD;) pm- 38
avhvmEdkifonf/ 3/ ,if; pm- 43
4/ ,if; pm- 48
a&pBuKd NrKd Ue,f? ycef;pnfo&l iS bf &k m;rSmyif anmif&rf;acwf 5/ ,if; pm- 49
acgif;avmif;oH;k vH;k cefaY wGUEdik o
f nf/ pnfo&l iS bf &k m;ajrmufbuf 6/ ,if; pm- 51
64 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 65
rH k & G m Nrd K U? zd k ; 0ef ; awmif b k & m;&if j yif a wmf w G i f v nf ; ½ky?f *VKe½f yk ?f ewf½yk ?f odMum;½kyf ponfwo Ykd nf wGzJ ufyg0ifNrJ
anmif&rf;acwf oGe;f acgif;avmif;wpfv;kH awGUEdik o f nf/ aMu;csed f jzpfonf/ xdt k ½kyrf sm;udk vH;k wnf;vnf; jc,fv, S of nf/ twGJ
ydóm 250 &So d nf/ NrKd iNf rKd U? a&Tjrifwifb&k m;&ifjyifü csw d qf JG tzuft½kyrf sm;ESiv hf nf; jc,fv, S of nf/ tcsKUd ü Zmwf0ifcef;
xm;aom acgif;avmif;rSmvnf; anmif&rf;acwfacgif;avmif; wpfckü o½kyfaqmifrsm;tjzpf jc,fvS,fonfvnf;awGU
yifjzpfonf/ acgif;avmif;urÜnf;pmt& ouú&mZf 1101 &onf/ t½kyfrsm;udk jc,fvS,f&mü rsufpdyom'jzpfatmif
ckEpS ?f e,kev f jynfah usmf (9) &ufwiG f oGe;f vkyo f nf[k qdx k m; uEkwfyef;rsm;yg0ifjc,fvS,fwwfMuonf/
ojzifh anmif&rf;acwfukefqHk;umeD;umvwGif oGef;vkyfcJh anmif&rf;acwfacgif;avmif;rsm;ürl xku d o hJ aYkd om tajymuf
aom acgif;avmif;[k rSwf,l&onf/(1) trGrf;tqifwefqm enf;yg;vSayonf/ acgif;avmif;uGif;
anmif&rf;acwf acgif;avmif;rsm;\xl;jcm;csurf mS tjcm; wpfzufwpfcsufüom jcaoFh½kyfESpf½kyfudk aigif;pif;pif;awGU
aomacgif;avmif;rsm;ESirhf wl? &Snaf rsmarsmyHo k P²mef&o dS nf/ &wwfonf/
acgif;avmif;yHk rus[yk ifqEkd ikd o f nf/ tqifwefqmjc,fv, S f xdo k Ykd tqifwefqmrsm;enf;yg;&jcif;onf yef;wOf;tEk
rIvnf; enf;yg;vSonf/ acgif;avmif;uGif;\ wpfzuf ynmrzGHUNzdK;aomaMumifh[líom rqdkEdkifay/ xdkacwfumv
wpfcsufwGif rsm;aomtm;jzifh jcaoFhESpfaumifomygonf jynforl sm;\ acgif;avmif;oGe;f jcif;tay:xm;onhhf oabm
udkawGU&onf/ acgif;avmif;wpfvHk;ü acgif;avmif;udkif;? xm;tay:wGif rlwnfrnf[k qdEk ikd o f nf/ acgif;avmif;onf
acgif;avmif;uGi;f onf aMu;yef;wOf;ynm&Siw f Ykd vufprG ;f jy&m tqifwefqmwdjYk zifh vSyzdrYk vd?k ]] wnfNird cf x hH nfzo Ydk mvd&k if;}}
ae&mjzpfonf/ xkad e&müt½kyrf sm;? yef;rsm;vSyatmif wefqm [k oabmydkufMuonfvnf;jzpfEkdifonf/ acgif;avmif;[l
qifrGrf;rHMuonf/ onf toHjzifh today;jcif;? toHvLS jcif; ud, k pf m;jyKypön;f jzpf
omoedu taqmufttHrk sm;? omoemESihf qufpyfaom ojzifh toHom,mpGmxGuaf y:a&;udo k m tm½kx H m;jcif;vnf;
toH;k taqmifypön;f rsm;wGif jcaoF½h yk ?f e*g;½ky?f udE&é D udE&é m jzpfEikd o
f nf/
1/ vdIif0if;aqG\ ]]jrefrmhacgif;avmif;}} pmayAdrmef? &efukef?
xdjYk yifvnf; awGU&orQaom anmif&rf;acwfacgif;avmif;
1986 ck? pm- 32 (aemifwiG f ]]vIid 0f if;aqG}}[kom nTe;f rnf/) rsm;\ aumif ; rI & S i f r sm;rS m wpf O D ; wnf ; \ aumif ; rI
pm- 54 r[kwfMubJ trsm;pkaygif;aumif;rIcsnf;rsm;onf/ olwdkY
66 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 67
udk;uG,faom q&mawmf? oHCmawmfrsm;udk trSL;xm;í acgif;avmif;wGif ywfxm;aom tajymufrsm;uvnf;
'g,um? 'g,dumrrsm; pkaygif;vSL'gef; ukov kd jf yKjcif;rsm;jzpf xl;jcm;ovk&d o dS nf/ MumcHonft h qifwefqmrsK;d rawGU&ay/
onf/ xdYkaMumifh trsm;\oabmqE´? OD;xdyfxm;aom ykwD;aph? c½kywfrsOf; odkYr[kwf ta&;taMumif;oHk;aMumif;?
q&mawmf? oHCmawmfrsm;\oabmqE´ESifhtnD ½dk;pif; ES p f a Mumif ; ponf j zif h c H í wef q mqif w wf M uonf /
&Sif;vif;pGm oGef;vkyfcJhonf[k rSwf,l&onf/ zd;k 0ef;awmif bk&m;&ifjyifrS acgif;avmif;rSmrl aAm"d&u G yf ckH í
H
(1)
jrefrmEdkifiHwGif tapmqHk;awGU&aom yk*Ha&Tpnf;cHkapwD ¤if;txufrS ykwD;aphywfxm;aMumif;awGU&onf/
&ifjyif½dS bk&ifah emifrif;w&m;Bu;D \ aumif;rIawmf acgif;avmif; NrKd iNf rKd U? a&Tjrifwifb&k m;&ifjyif&dS acgif;avmif;ud, k x f nf
onfyif ½kd;½kd;&Sif;&Sif;jzpfonf/ acgif;avmif;uGif;ü tqif ywfvnfürl tajymufrsm;vSypGmjc,fxm;onfudk awGU&
wefqmrawGU&ay/ xdak cgif;avmif;awmfBu;D onf jrifawGU& onf/ acgif;avmif;\ atmufbufEIwfcrf;txufESpfqifh
orQü a&S;tusq;kH jzpfonf/ 'kw, d a&S;tusq;kH acgif;avmif;rSm ESpf&pfwGif ywfvnfukrÇmeft½kyfrsm;oGef;í ywfxm;onf/
ycef;pnfo&l iS b f &k m;rS acgif;avmif;jzpfonf/ þacgif;avmif; acgif;avmif;tm; tapmift h a&Smufoabmxm;jcif;jzpfonf/
ESpvf ;kH onf yHo k P²mefcsi;f qifwMl uonf/ odaYk omf pnfo&l iS f tay:ydik ;f wGiv f nf; t½kyrf sm;udk tuGut f uefjY zifh ywfvnf
bk&m;rS acgif;avmif;ü tqifwefqmt½kyEf pS rf sK;d jzifh oGe;f avmif; wefqmqifxm;onf/
xm;onfukd awGU&\/ acgif;avmif;\ txufcsw d wf iG f e&m; anmif&rf;acwfacgif;avmif;rsm;ü acgif;avmif;pmonf
½kyfudk oGef;xm;onf/ atmufajcuGif;ü jcaoFhESpfaumifcH a&;xdk;yg&SdNrJjzpfonf/ acgif;avmif;pmrsm;rSm refusnf;aph
onfudk awGU&onf/ yHkoP²mefjzpfonf/ aemufydkif;ü av;axmifhrefusnf;aph
wpfcq k &kd ef&o dS nfrmS anmif&rf;acwfacgif;avmif;rsm;rS yHo
k P²mefrS t0dik ;f yHo k Ykd ajymif;vJvmonfuv kd nf;awGU&onf/
jcaoFhrsm;onf wnfNidrfcefYnm;rIaqmifaomfvnf; yHkpHu pmvH;k t&G,t f pm;url acgif;avmif;wpfv;kH wnf;rSmyif rnD
½kd;pif; &Sif;vif;vGef;vSonf/ oGufvuf<u&Gonfh[efrsKd; rnm? tcsKdUuBuD;vsuf? tcsKdUui,fvsuf a&;xdk;xm;
rawGU&ay/ xkjYd yif t½kyrf sm;udk Munfjh yefvQiv f nf; jcaoF½h yk ?f onfudk xl;jcm;pGm awGU&ao;onf/
e&m;½kyrf Qom awGU&wwfonf/ udE&é D udE&é m? odMum;? yÍö½yl ? 1/ vIdif0if;aqG (nTef;NyD;) pm- 121
rEkó[ D wkdYudk rawGU&ay/
armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 69
trwfynm&Sw d uYkd ]]ewf*VKeBf u;D ? aumif;rINy;D aomf? &yfo;D
awmifpeG ?f jzKe;f jzKe;f yst H }hH } [kqo
kd nfh wabmifpum;&Sad Mumif;?
apwDwnfjcif;udk rpOf;pm;oifah Mumif; avQmufMum;Muonf/
rif;BuD;u ]]jzpfvQifysufNrJ"r®awGU&rnfom? bk&m;rwnfbJ
anmif&rf;acwf bk&m;ykxdk;apwDrsm; aeaomf urÇmywfvHk;touf&SnfpGmae&oavm? ukodkvf
aumif;rIjyKro S m ewf&mG edAmÁ efa&mufEidk af Mumif;}} rdeaYf wmfrNl y;D
anmif&rf;acwfAo d u k mvuf&mrsm;teuf txif&mS ;qH;k tb,*grPdtrSL;&So d nfh trwfwu Ykd kd apwDwnf&ef ae&m&Sm
bk&m;apwDwpfqq l ul jkd yygqdv
k Qif ppfuikd ;f ]]&mZrPdpVl m}} ac: apcJhonf/
]]aumif;rIawmf}} apwDBu;D udk OD;pGmjy&ayrnf/ xkad pwDawmf tb,*grPdtrSL;&Sdonfh trwfwdkYvnf; xD;? wHcGef?
BuD;onf anmif&rf;rif;qufrS oHk;qufajrmufrif; jzpfonfh qDrD;wefaqmif? aygufaygufponfh ylaZmfzG,frsm;ESifhwuG
omvGerf if; (at'D 1629-1648) \ ukov kd af wmf jzpfonf/ apwDawmfwnf&ef ajrae&mud&k mS Muonf/ xdo k &Ykd mS &mrS ,ck
omvGefrif;onf tif;0wGif eef;pHonfhESpfrSmyif b@m aumif;rIawmfBuD;wnf&mae&mudk &SmawGUMujcif;jzpfonf/
awmfwdkufrS a&TaiGrsm;pGmudk xkwf,lNyD; ½kyfwkawmf? qif;wk {&m0wDjrpfajrmufbufurf;? tif;0NrKd UawmfrS taemufajrmuf
awmfrsm; oGe;f vkyu f m apwDawmfBu;D wnfvyk &f ef pDrcH o hJ nf/ ,Ge;f csirhf eS ;f ocsmF ESp*f g0kwf ckepfrikd rf Q a0;aomt&yfjzpfonf/
omvGefrif;onf rif;om;b0ESifhjynfNrdKUrSmaepOf 'Gwå xdak jrae&mwGif ta&SUtaemuftvsm;av;q,f&h pS w f m?
abmifrif;aumif;rIawmf o&rmapwDudkjrifawmfrlcJhNyD; rdrd awmif a jrmuf t eH a v;q,f ck e pf w mES p f a wmif t wd k i f ;
txGwftjrwfodkYa&mufvQif onfapwDuJhodkY wnfrnf[k t&Snf&Sdonfh ajrae&mudkokwfoifpifMu,foyÜm,fatmif
t"d|mefawmfrl&if;&SdcJhonf/ xdkpOfu t"d|mefxm;&SdcJhonfh pD&ifaponf/ Ny;D vQif tapmufoaH wmifig;awmif (10-ay)
twdik ;f o&rmapwDoP²mef &mZrPdp|l mapwDwnf&ef pD&if tvGefrmonfh oHawmifuJhodkY&SdatmifzdkYaponf/(1)
cJhjcif;jzpfonf/(1) 1/ OD;apmjrifh\ ]]ppfudkif;NrdKU? &mZrPdplVmaumif;rIawmf apwD
1/ OD;ukvm;\ ]] r[m&mZ0ifBu;D ? wwd,tkyf ]] jrefrmokawoe awmfBu;D ordik ;f }} ppfuikd ;f NrKd Ua[mif;? aumif;rIawmfa*gyutzGUJ ?
toif;? [Hom0wDyHkESdyfwdkuf? &efukef? 1960 (aemifwGif 1995 ck? ZGefv? wwd,tBudrf? pm- 58-60 (aemifwGif
]]OD;ukvm;w}} [k omnTef;rnf) pm-237 ]]aumif;rIawmf}} [kom nTef;rnf/)
68
70 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 71
&mZrPdpVl m aumif;rIawmfapwDawmfBu;D wnfvyk jf cif; ouú&mZf 999 ckEpS ?f 0gqdv k jynfah usmf 8 &uf(1) wevFm
ESifhywfoufí OD;ukvm;\r[m&mZ0ifBuD; wwd,tkyfü aeYwGif wwd,Xmyemwdkuf ausmufzsmcif;onf/ awmfo
tus,fw0ifh azmfjyxm;onf/ vif;vqef; 10 &uf(2) aomMumaeYwGif wwd,Xmyem
f jynfah usmf 8 &uf(1) aomMum
ouú&mZf 998 ckEpS ?f uqkev awmfro l nf/(3)
aeYwiG f aumif;rIawmf&mZrPdpVl mwnf&m ajrudn k o
d§ nf/ xkEd pS f txufXmyemwdkufNyD;vQif tvHk;awmfudkaumif;rGef
'kw, k jynfah usmf 7 &uf(2) Ak'[
d 0gqdv ¨ ;l aeY wGif Xmyemwdu k f aooyfatmifvkyfaqmifawmfrlonf/ wHwdkif;0ef;usif
pwnfonf/ a&Tudk,fav;awmf bk&m;oGef;onf/ 0gacgif udv
k nf;vkyo f nf/ q&mawmfig;yg;wdYk MuyfrwfNy;D ? Zmwfawmfrsm;
vqef; 7 &uf(3) Mumoyaw;aeYwiG f aiG½yk w f ak wmfoeG ;f onf/ a&;&onf/ NyD;vQifjrefrm? rGef? ,Gef;wdkYbmom tu©&m
(4)
awmfovif;vqef; 3 &uf wevFmaeYwGif aumif;rI urÜnf;ESifhcsnfxm;onf/ 0ef;usifwHcg;av;rsufESmudkvnf;
awmfwGif oufu,feef;awmfaqmufonf/ awmfovif; tkwjf ymom'fvyk o f nf/ &ifjyifawmfukd ausmufzsmcif;onf/
vqef; 10 &uf wevFmaeY(5) Xmyemausmufzsmcif;onf/ ausmufqDrD;wdkif pdkufNyD;vSLonf/ apmif;wef;av;rsufESm
awmfovif;vqkwf 7 &uf(6) paeaeY a0gjymom'fpD;í txufwGifvnf; eHYomausmufzsmBuD;av;csyfxm;&onf/
xGuaf wmfro l nf/ ewfawmfvjynfah usmf 10 &uf(7) aomMum r[m&H0ef;usifudkvnf; ausmif;BuD;av;ausmif;? ausmif;&H
aeYwGif yxrXmyemawmfrlonf/ jymodkvqef; 1 &uf(8) 40 ESifhwuG vSLonf/(4)
aomMumaeY? 'kw, d Xmyemwdu k f ausmufzsmcif;onf/ wydw Yk JG 1002 ckEpS ?f uqkevf qef; 5 &uf(5) wevFmaeY? aumif;rI
vqef; 11 &uf Ak'¨[l;aeY(9) 'kwd,Xmyemawmfrlonf/ awmfrmS ok"r®mZ&yfjirf;yEéupf u
kd o f nf/(6)
f nf/ r@dKiaf wmfvyk o
1/ 16 {NyD? 1636 6/ 10 pufwifbmv? 1636 1/ 3 Zlvdkif? 1637
2/ 13 Zlvdkif? 1636 7/ 11 'DZifbmv? 1636 2/ 18 Mo*kwf? 1637
3/ OD;ukvm; (w) nTef;NyD; pm- 237
3/ 28 Zlvdkif? 1636 8/ 16 'DZifbmv? 1636
4/ ,if; pm-239
4/ 22 Mo*kwf? 1636 9/ 25 Zefe0g&D? 1637 5/ 14 {NyD? 1640
5/ 29 Mo*kwf? 1636 6/ OD;ukvm; (w) nTef;NyD; pm- 240
72 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 73
1005 ckESpf? uqkefuvef; 8 &uf(1) aomMumaeYwGif awmfapwDawmfBuD;wnfvkyfonfh ouú&mZf 998 ckESpfrS
awmifirl q S ufvmaom"mwfawmfukd aumif;rIawmf? &mZrPd a&wGuaf omf ouú&mZf 1010 jynfEh pS w f ik d af tmif wnfaqmufa&;
plVm cs&m;oD;wGif Xmyemonf/(2) umvonf 12 ESpf rQ&S d c J h o nf / xd k a pwD a wmf B uD ; ud k
ouú&mZf 1006 ckESp(3)f ? waygif;vwGif aumif;rIawmf 'g,umjzpfol omvGefrif;vufxuf xD;awmfrwifEdkif
ausmif;Bu;D av;ausmif;udk jyKAmÁ 0ef? 'udP© m0ef? ypärd m0ef? Owå cJhay/
&m0ef [líorkwo f nf/ odrof rkwrf nf[k ausmufukd a&G;cs,f omvGerf if;onf ouú&mZf 1010 jynfEh pS ?f awmfovif;
apNy;D q&mawmfrsm;udk ok"r®mZ&yfoyYkd ifu h m odro f rkwrf nfh vqef; 10&uf(1) &ufwiG f ewf&mG pHc&hJ m om;awmfyif;wvJrif;
taMumif;wdik yf ifonf/ aumif;rIawmfukd a&Tx;D vnf; rwif (at'D 1648-1661) u crnf;awmf\ t½du k tf &mudq k ufcH
&ao;? ausmif;awmfrsm;udkvnf; rvSL&ao;? a&TxD;wifí onf/ xdkodkYqufcHNyD; ouú&mZf 1111 ckESpf? uqkefvqef;
ausmif;udkvSLNyD;rS odrforkwfoifhonf[k q&mawmfwdkYu 8 &uf(2) wevFmaeYwGif xD;awmfwifvSLcJhonf/
rdeMYf um;onf/(4) apwDawmfBu;D \ Adou k myH[ k efum; wpfrx l ;l jcm;vsu&f dS
ouú&mZf 1010 jynf?h uqkev f jynfah usmf 6 &uf(5) t*FgaeY? onf/ oa&acwå&mwGif&Sdaom ysLacwfbk&m;BuD;? bk&m;rm
aumif;rIawmf &mZmrPdplVmodkYul;NyD; ausmif;oHk;ausmif; uJo h yYkd rkH sK;d vnf;r[kw?f yk*wH iG &f adS om bl;bk&m;ESiv hf nf;rwl?
udkvSLonf/ wpfausmif;udkrl rD;usíavmifcJhaomaMumifh yk*Ha&Tpnf;cHkrSpNyD; aemufydkif;acwftqufqufwnfvkyfcJh
topfaqmufvyk &f onf/(6) aom ajrpdkufapwDrsm;ESifhvnf; uGJjym;onf/ r[m&mZ0if
aumif;rIawmfapwDawmfBu;D wnfvyk yf u kH kd r[m&mZ0if awmfBuD;tvdkt&rl jynf (oa&acwå&m) &Sd ighhwyg;rif;\
Bu;D ü tus,w f 0ifh rSww
f rf;wifxm;jcif;jzpfonf/ þaumif;rI ]]o&rm}} apwDawmfBuD;yHkawmftwdkif; wnfvkyfonf[kqdk
1/ 14 {NyD 1640 xm;onf/
2/ OD;ukvm; (w) nTef;NyD; pm- 241 tcsKdUbk&m;ordkif;usrf;rsm;u tcsif;oHawmif (160)?
3/ at'D -1644 wpfrdkufav;opf? tapmufoHawmif (101)awmif twdkif;
4/ OD;ukvm; (w) nTef;NyD; pm- 242
5/ 2 ar 1648 1/ 17 Mo*kwf? 1648
6/ OD;ukvm; (w) nTef;NyD; pm- 249 2/ 8 {NyD? 1649
74 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 75
t&Sn&f o dS nfh oD[Vkd u
f Re;f (,cko&D v d uFm) rS a'0geHy, D wdó xD;awmfapmuf (10) awmif (8) opf
rif;Bu;D \ ukov kd af wmf ]] xlyg½kaH pwD}} yHak wmf[k qdMk uonf/ xD;awmfaMu; tav;csdef (3440) ydóm
t&Sirf [dEr´ ax&fjrwf\ Mo0g'jzifh wnfaomapwDjzpfonf/ qnf;vnf;aygif; (80)
t&Sifjrwfu ]]t&SnfcHapvdkvQif}} pyg;pHk yHkwnf&rnf[k anmif&Gufaygif; (152) csyf
rdefYawmfrlcJhonfhtwdkif; wnfonf[k qdkvdkonf/(1) ywfvnfvdkPfrkcfESifh ewf½kyfaygif; (120)
odkYaomf omoem0ifordkif;usrf;aygif;rsm;pGm jyKpkawmf ywfvnf a&>yefe*g;½kyfaygif; (60)
rlcahJ om q&mawmfBu;D wpfyg;url oD[Vkd u f Re;f tEk&m"NrKd Uü ywfvnfausmufwdkifaygif; (1000)
apwDawmfBuD;wnfvkyfjcif;twGuf tkwfcsyfaygif;
wnf&Sdaom 'k|*grPdrif;BuD;\ aumif;rIr[mapwDBuD;\
10ç186ç 552? ajreD 1ç644ç585 wif;? t*Faw 22ç498 wif;
yHkawmfESifhom trsm;qHk;wlawmfrlaMumif; ukd,fawGUrsufjrif
ukefusaMumif;(1) rSwfom;&onf/
zl;awGUcJh&onfhtwdkif; trdefY&SdawmfrlcJhaMumif; rSwfom;&
xdak pwDawmfBu;D ü r[m&mrfo;kH xyf&&dS m tjyifr[m&mrf
onf/(2) BuD;rSm ta&SUtaemuf tvsm; 97 wm? awmifajrmufteH
apwDawmfBuD;\ Adokumqdkif&m twdkif;twmrsm;rSm 95 wm? tapmufoaH wmif 5 awmif 4 opf? twGi;f r[m&mrfrmS
ÓPfawmftjrifh oHawmif (101)awmif (8) rdkuf tvsm; 62 wm2 awmif? teH 62 wm 2 awmif jzpfNyD;
(,ckacwf twdkif;twmtm;jzifh 188 ay) tay:r[m&mrfrSm tvsm; 48 wm2 awmif? teH 47 wm
tcsi;f oHawmif 162 awmif 1 rdu k f (280 ay 9vufr) 1 awmif? tapmuf 5 awmif&Sdonf/(2)
t0ef;vk;H ywf 502 awmif 2 rdu k f 4 opf (880 ay? 5 vufr) Bu;D rm;us,jf yefaY om r[m&mrfwwH ikd ;f Bu;D ESihf vH;k ywfBu;D
xD;awmftcsif; (10) awmif awmfrlaom þ&mZrPdplVmac: aumif;rIawmfapwDawmf
1/ aumif;rIawmf (nTef;NyD;) pm- 65-66 BuD;rSm Adokumtjrift& xl;jcm;aom yHkoP²mef&SdaeNyD;
2/ ppfudkif; OD;nTefY&if \ ]] ppfudkif;bk&m;rsm;ordkif;}} nTefYpmay? 1/ aumif;rIawmf (nTef;NyD;) pm- 23-24
&efukef? 1345 ck? ewfawmfvjynfh? pm- 79 2/ aumif;rIawmf (nTef;NyD;) pm- 22
76 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 77
anmif&rf;acwf\ Adokumvuf&mtaejzifh xD;xD;rm;rm; zGHUNzdK;pnfyif&ef tvkdYiSm pGrf;tm;&SdorQaqmif&GufcJhjcif;
xif&mS ;pGm wnf&adS ejcif;u anmif&rf;acwftwGuf armfueG ;f Bu;D jzpfonf/
wpfqlyif jzpfaeayonf/ xdkapwDonf tif;0ESifhwHwm;OD;tMum; armfawmfum;
vrf;\0JbufuyfvsufwGif wnf&Sdonf/ xkdapwDwnf&ef
twGuf ajrae&mudk ta&SUtaemufawmifajrmuf wmav;
q,fausmf? tapmufckepfawmifudk rSL;om;rwfajr;wdkYESifh
ouú&mZf 964-ck? wefc;l vjynfah usmf (6) &uf? aomMumaeY(1)
wGif wl;azmfjyifqifonf/ 0gqdkvjynfhaeY(2) wGifa0gpD;NyD;
rif;BuD;onf bk&m;wnfrnfhae&modkY xGuf<uvmcJhonf/
aemufwpf&uf ]]aerGef;wnfh u&u#fv*f? u&u#fw&if;?
u&u#f e0if;jynfhvQif a&TBudK;ESifhwrsOf;csí &wemtwdpD
aom a&Twl&Gif;udkifí pawmfrlonf}}(3) [k rSefeef;&mZ0if
awmfBuD;wGif vmonf/
apwDawmfBuD;pwifwnfae&mü om;awmfBuD; r[mOy
&mZm? om;awmftvwf rif;&JocFo?l om;awmfti,f pukrif;
BuD;wdkYu a&Twl&if;? aqGawmfrsKd;awmf rSL;awmfrwfawmfrsm;
ppf u d k i f ; Nrd K Uaumif ; rI a wmf &mZrPd p l V mapwD a wmf u aiGwl&Gif;rsm;udkifí yg0ifcJhMuonf/ tvsm;? teHESifh
tapmufoHckepfq,fhig;awmif owfrSwfNyD;? apwDawmfBuD;
r[mjrwfrek ad pwDawmf
anmif&rf;acwfwGif xif&Sm;aomtjcm;apwDwpfqlrSm tm; a&TtkwfaiGtkwf pípDawmfrlcJhMuonf/
r[mjrwfrkedapwDawmfjzpfonf/ anmif&rf;rif;w&m;BuD; 1/ 2 {NyD? 1602
(at'D 1600-1608) \ ukodkvfawmfjzpfonf/ anmif&rf; 2/ 23 ZGef? 1602
rif;w&m;BuD;\ eef;pH (8) ESpfumvtwGif; omoemawmf 3/ rSefeef;&mZ0ifBuD;? wwd,wGJ? pm- 128
78 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 79
ouú&mZf 964-ck? wefaqmifrek ;f vqef; (12) &ufaeY(1) taemufbufveG rf if;onf r[mjrwfrek ad pwDawmftm;
wGif yxrtBudrfXmyemonf/ ajr,mrsm;ESihf uReof ;D awmfrsm;vnf; vSLcJo h nf/ ausmufpm
ouú&mZf 966-ck? wefaqmifrek ;f vqef; (12) &ufaeY(2) vnf;a&;xdk;cJhonf/ xkdausmufpmrl&if;udk rawGU&ao;
'kwd,tBudrf Xmyemonf/ aomfvnf; bd;k awmf (A'Hrk if;) vufxuf qifx h ;dk xd;k í ylaZmf
xkdESpf waygif;vjynfhausmf (8) &ufaeY(3) wGif wwd, vSL'gef;cJhaom ausmufpmudkrl awGU&onf/ (1)

tBurd f XmyemcJo
h nf/ waygif;vjynfah usmf (13) &uf aeYwiG f ouú&mZf 972 ck? wydw JG qef; (1)&uf? Mumoyaw;aeY(2)
Yk v
yef;vnfwdkifpdku(4)
f onf/ wefcl;vqef; (1) &ufaeY(5) wGif wGif taemufbufvGefrif;onf þr[mjrwfrkedü &[ef;
pwkw¬tBudrfXmyemí aumif;rIawmfNyD;onf/ oHCmawmfwdkYudk yifhzdwfum qGrf;auR;vkyfNyD; w&m;emcJ(3) h
anmif&rf;rif;w&m;BuD;u apwDawmfBuD;udkNyD;pD;atmif aMumif; &mZ0ifrsm;wGif azmfjyMuonf/ xkt Yd wl omvGerf if;
wnfEdkifcJhaomfvnf; xD;awmfrwifEdkifoGm;&ay/ xD;awmf vufxuf ouú&mZf 999-ck? wydkYwGJvjynfhausmf (5) &uf?
rwifrD ewf&GmpHcJhonf/ om;awmftaemufbufvGefrif;u t*FgaeY(4) ,if;&JapwDawmfww H ikd ;f wGif r@yfaqmufí yd#uwf
crnf;awmf\ t½du k t
f &mudq
k ufcNH y;D ouú&mZf 968 ck? e,kef aA'ifudkpí a&;&onf/ yd#uwfoHk;yHkü t"dyÜm,fudk todrf
(6)
vjynfh? paeaeY wGif xD;awmfwifcJhonf/ apwDawmfBuD; tarGU,lEdkifaom t&d,moljrwfwdkYvnf; rp&onf/ obif
udk,fvHk;awmfudkvnf; a&Tcsonf/(7)
1/ wd;k vS? tNird ;f pm;ordik ;f ygarmu©? rEÅav;wuúov
kd ?f rEÅav;\
1/ 16 atmufwdkbm? 1602 ]]yif;,-tif;0ajrrS ordkif;0ifapwDykxdk;rsm;}} (672-1247)
2/ 23 atmufwdkbm? 1602 2006-ckEpS ?f rwfv? pm- 126 (aemifwiG f wd;k vS (yif;,-tif;0)
3/ 1 rwf? 1605 [komnTe;f rnf/)
4/ 6 rwf? 1605 2/ 3 Zefe0g&Dv? 1611
5/ 9 rwf? 1605 3/ rSefeef;&mZ0ifawmfBuD;? wwd,wGJ? pm- 162? OD;ukvm;
6/ 10 ar? 1606 r[m&mZ0if? wwd,tkyf? pm- 157
7/ rSefeef;&mZ0ifawmfBuD;? wwd,wGJ? pm- 188 4/ 23 Zefe0g&D? 1638
80 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 81
Bu;D pGm&ufvnfatmif cHawmfro l nf/ &ufvnfvQif r[mjrwf
(1)
rke0d ef;usiüf a&;&onf [lí &mZ0ifrsm;u azmfjyMuonf/
omvGefrif;vufxufü r[mjrwfrkedbk&m;udk ukd,fvHk;
awmfjynfh a&TuyfvSLylaZmfxm;aMumif;? wHwdkif;0ef;usifudk
vnf; tqef;wMu,fp&D ifí vSLcJah Mumif;(2) vnf;od&onf/
paerif;vufxufwiG f ouú&mZf 1062 ckEpS ?f waygif;v
jynfah usmf (13) &uf? paeaeY (3)wGif r[mjrwfrek u d kd xD;awmf
(4)
wifvSLcJhaMumif; &mZ0ifrsm;üawGU&onf/
xkad nmif&rf;rif;\ ukov kd af wmf r[mjrwfrek ad pwDonf
atmufajcav;axmifh ypö,mcHy*k aH &Tpnf;cHyk akH wmfrsK;d jzpfonf/
apwDawmf\ypö,mav;axmifüh jcaoF½h yk Bf u;D rsm;cHxm;onf/
tay:ypö,rH sm;udw k ufonfh avSum;rsm;u ruef;avSum;
rsm;jzpfonf/ avSum;xdyrf ck w f u H aJ &SUwpfzuf wpfcsuüf bDv;l
ESpaf umif? xkrd t
S xufypö,o H t Ykd wuf e*g;ESpaf umifqif;[ef
avSum;? xdkavSum;txufwGif jcaoFhESpfaumif ponfjzifh
wefqmqifxm;onf/ owå0grsKd;pHku apwDawmfBuD;udk
apmifha&Smuf[ef,lyHk&onf/ tif ; 0Nrd K Ua[mif ; rS r[mjrwf r k e d a pwD a wmf
1/ rSefeef;&mZ0ifawmfBuD;? wwd,wGJ? pm-235? OD;ukvm;
r[m&mZ0if? wwd,tkyf? pm-238
2/ rSefeef;r[m&mZ0ifBuD;? wwd,wGJ? pm- 248
3/ 22 azazmf0g&Dv? 1711
4/ rS e f e ef ; &mZ0if B uD ; ? wwd , wG J ? pm- 333? OD ; uk v m;
r[m&mZ0ifBuD;? wwd,tkyf? pm- 363
armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 83
vjynfhausmfwpfq,fhoHk;&uf(1) Mumoyaw;aeY oHk;csuf
wD;ausmfwGif ausmufjzLudk pdefawmifvkyf&onf/ tkwfpí
zkwf&onf/ o&Gwfajrpí,lonf/
waygif;vqef; (8) &uf(2) paeaeYnOfah v;csuw f ;D ausmf
rmefatmif&wemapwDawmf ESpef m&Dwpfyg'fwpfAZD emwGif a&Ttw k af iGtwk pf ívky&f onf/
vqef;wpfq,fo h ;kH &uf (3) Mumoyaw;aeY eHeufwpfcsuw f ;D
anmif&rf;acwfrif;rsm;\ ukov kd af wmfrsm;wGif Adou k m
ausmf ig;em&Do;kH yg'fwiG f "mwfav;&yfNrKd UMuiSmef;oH;k &yfopfxl
vuf&myHkoP²mefrwljcm;em;aom apwDrSm paerif; (at'D
onf/ wGi;f csonf/ xdn k Ofo h ;kH csuw
f ;D ausmwf iG f aumif;rIawmf
1698-1714) \ ukodkvfawmf rmefatmif&wemapwDjzpf
tkwfpívkyfonf/ Xmyemwdkufausmufzsm pía&;onf/
onf/ OD;ukvm;\r[m&mZ0ifBu;D ü paerif;\ ]]rmefatmif
vqef; (14) &uf(4)aomMumaeY nOfhav;csufwD;ausmf
&wemapwDawmf}} wnfvkyfyHktqifhqifhudk tus,fw0ifh
ckepfem&D ESpyf g'fav;ADZemwGif aumif;rIawmf&majrjyifonf/
rSwfwrf;wifxm;onf/ azmfjyxm;yHkrSm
yef;vnfwdkifapwD&modkY oGif;onf/
ouú&mZf 1060 ckESpf? jymodkvqef; (14) &uf(1)Mumo
waygif;vjynfah usmf (13) &uf(5) aomMumaeY nOfEh pS cf suf
yaw;aeY? a&Teef;awmftaemufawmifaxmifh crnf;awmf
wD;ausmf av;em&DwGifaumif;rIawmf&majrrSpí xGefonf/
bk&m;tdraf wmf&mwGif aumif;rIawmfb&k m;wnf&ef ajrMunfh
XmyemausmufzsmapwD&modkY oGif;onf/
Mu&onf/ xdak eY eHeufwpfcsuw f ;D ausmo f ;kH em&DwiG f aumif;rI
awmf&majr&SpfrsufESmwGif rSwfwdkifpdkufonf/ 1/ 16 azazmf0g&D? 1699
wydw
Yk v f pf&uf(2) paeaeY nOfw
JG jynfah usmw h pfcsuw f ;D ausmf 2/ 25 azazmf0g&D? 1699
ig;em&DwGifaumif;rIawmf&m ajrewf N*dK[fewfylaZmf&onf/ 3/ 2 rwf? 1699
4/ 3 rwf? 1699
1/ 2 azazmf0g&D? 1699
5/ 17 rwf? 1699
2/ 4 azazmf0g&D? 1699
82
84 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 85
wefcl;vqef; (12) &uf(1) eHeufav;csufwD;ausmf uqkev f jynh(1)
f t*FgaeY noH;k csuw f ;D ausmf ig;em&DwiG f
ESpef m&Dwpfyg'fq,fAZD emwGif apwDawmf&myEéupf u kd of nf/ Xmyemrnfh½kyfwkawmf taygif;wdkYudk oHCmawmfwpf&mh
xkad eYnOfw
h pfcsuwf ;D ausmf oH;k yg'fav;ADZemwGif apwDawmf ig;q,f taeuZmwifawmfro l nf/ xkad eY wpfcsuw f ;D ausmf
&majrpepfonf y&dwfawmf&Gwfonf/ ig;em&D ESpyf g'fwiG f t|0Do½kywf ak wmfEpS uf syd &f pS q f u
l kd tvsif
wefcl;vjynfhausmf (1) &uf(2) t*FgaeYnOfhwpfcsufwD; Xmyemawmfro l nf/ xkad eY nOfah v;csuw f ;D ausmf ajcmufem&D
ausmf ig;em&Dwpfyg'fwGif apwDawmfa&TtkwfaiGtkwfrSpí oHk;yg'fwGif arGawmf"mwfawmf ½kyfwkawmftaygif;wdkYudk
pDonf/ r[m&mrfajrpESpfonf? r[m&mrfopfa&Gonf/ udk,fawmfwdkif Muyfrwfawmfrlí Xmyemawmfrlonf/ xdkaeY
t*Fawpívkyfonf/ r[m&mrfwefaqmif;yHkudkifonf/ tajymufpíxkonf/
wefcl;vjynfhausmf (11) &uf(3) aomMumaeY eHeuf
xD;awmfpí vkyfonf/
av;csufwD;ausmf ckepfem&DESpfyg'fwGif apwDawmfXmyem
uqkev f jynfah usmf (1) &uf(2) Ak'[
¨ ;l aeYot Ykd 0if nOfEh pS f
ausmufzsmcif;onf/
ouú&mZf 1061 ckESpf uqkefvqef; (11) &uf(4) csufwD;ausmf oHk;yg'fig;ADZemwGif Xmyemwdkufausmufydwf
aomMumaeY eHeufav;csuw f ;D ausmf ajcmufem&DwiG f arGawmf onf/ vjynfah usmf (9) &uf(3) Mumoyaw;aeY eHeufwpfcsuf
"mwfawmfwdkYudk aysmfbG,fuRef;ü a&oyÜm,f&onf/ uqkef wD;ausmf ajcmufem&DESpfyg'fig;ADZemwGif apwDawmfjcaoFh
vqef;wpfq,fo h ;kH &uf(5) we*FaEGaeY? eHeufwpfcsuw f ;D ausmf pítkwpf v D yk o f nf/
arGawmf"mwfawmfwdkYudkapwDawmf&modkY ydkYaqmifawmfrlí e,kefvqef; (6) &uf(4) t*FgaeYodkYt0if nOfhoHk;csuf
wefaqmif;wGif oDwif;oHk;awmfrlae&onf/ wD;ausmf ESpfem&DckepfADZemwGif apwDawmfjymom'fwdkif
1/ 31 rwf? 1699 r[m&mrf0ef;usif wefaqmif;wdkif pía&Gonf/
2/ 4 {NyD? 1699 1/ 2 ar? 1699
3/ 14 {NyD? 1699 2/ 3 ar? 1699
4/ 28 {NyD? 1699 3/ 11 ar? 1699
5/ 30 {NyD? 1699 4/ 23 ar? 1699
86 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 87
0gqdkvjynfhausmf (5) &uf(1) Ak'¨[l;aeY oHk;csufwD;ausmf uyifí h jynfow l Ykd ylaZmf&onf/ xdak eYEpS cf suw f ;D ausmf oH;k em&D
oH;k em&Dwpfq,fah v;ADZemwGif apwDawmfywfvnfwikd pf u kd f ESpfyg'fwGif apwDawmft*Fawpívkyfonf/ wefaqmif;
onf/ r[m&mrfww D nf/ vjynfah usmf (8)&uf(2)
H ikd ;f pí tkwpf o jymom'fxyk u d mvkyo f nf/ emrHawmfurÜn;f ur®0gpmwGiaf &;
paeaeYnOfhoHk;csufwD;ausmf ESpfem&DoHk;yg'fav;ADZemwGif onf/
apwDawmfjymom'fwefaqmif; r[m&mrfyEéufpdkufonf/ 0gacgifvjynfah usmf (1) &uf(1) wevFmaeY eHeufwpfcsuf
jirf;axmufonf/ wD;ausmf wpfem&Dq,fhwpfADZemwGif apwDawmfrSmqGJ&ef
vjynfah usmf (10) &uf(3) wevFmaeY ESpcf suw f ;D ausmf qnf;vnf;oGef;onf/ 0gacgifvjynfhausmf (10) &uf(2)
oH;k yg'fESpfADZemwGif jymom'fwefaqmif; r[m&mrf wGif;wl; Ak'[
¨ ;l aeY eHeufav;csuw f ;D ausmf ESpef m&Do;kH yg'f ajcmufAZD em
onf/ vjynfhausmf (12) &uf(4) eHeufwpfcsufwD;ausmf wGif apwDawmfaMu;pavmif;oGe;f onf/ cs&m;oD;za,mif;yHk
oHk;em&D oHk;yg'fudk;ADZemwGif jymom'fwefaqmif; r[m&mrf vkyfí oGef;onf/
wGif;wl;onf/ wpfcsufwD;ausmf ckepfem&Dq,fADZemwGif awmfovif;vjynf(3) h wevFmaeY eHeufwpfcsuw f ;D ausmf
wGif;odkYopf&yfonf/ av;em&DwGif r[m&mrfapmif;wef;rkcfOD; aygif;ul;onf/
vjynfhausmf (14) &uf(5) aomMumaeY nOfhESpfcsufwD; acgif;avmif;av;vHk; za,mif;yHkvkyfonf/ apwDawmf
ausmf wpfem&DoHk;yg'fq,fhwpfADZemwGif r[m&mrfjymom'f opfap; píokwo f nf/awmfovif;vjynfah usmf (10) &uf(4)
wefaqmif;xkyaf vsmufwifonf/ 0gacgifvqef; (9) &uf(6) Mumoyaw;aeY q&mawmfav;yg;? yd#uwfawmfav;yg;wdu Yk kd
wevFmaeY eHeufav;csuw f ;D ausmw
f iG f pG,af wmfukd jymom'f usr;f *efMunf½h aI wmfrí l apwDr[m&mrfZmwfp&D ifawmfryl g&ef
1/ 5 Zlvdkif? 1699 awmif;yefawmfrlonf/
2/ 8 Zlvdkif? 1699 1/ 21 Zlvdkif? 1699
3/ 10 Zlvdkif? 1699 2/ 9 Mo*kwf? 1699
4/ 12 Zlvdkif? 1699
5/ 14 Zlvdkif? 1699 3/ 28 Mo*kwf? 1699
6/ 24 Zlvdkif? 1699 4/ 7 pufwifbmv? 1699
88 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 89
oDwif;uRwv f qef; (13) &uf(1) wevFmaeY nOfEh pS cf suf a&cyfonf/ xdkaeYESpfcsufwD;ausmf wpfem&DoHk;yg'fwGif
wD;ausmfoHk;em&DwGif apwDapmif;wef;jcaoFh pívkyfonf/ apwDawmfukd rmefatmif&wem[laom trnfurÜn;f xd;k onf/
cs&m;oD;oGif;onf/ jymom'fwefaqmif;xkydumwifonf/ wydkYwGJvqef; (5) &uf(1) paeaeY apwDawmfoHwHwdkif;
rSeu
f if;vkyo f nf/ oDwif;uRwv f jynfah usmf (10) &uf(2) pae pdu
k o f nf/ xdak eYeeH uf wpfcsuw f ;D ausmo f ;kH em&D ESpyf g'fwpfAD
aeY nOfhESpfcsufwD;ausmf oHk;yg'fwGifapwDawmfrSm cs&m;oD; ZemwGif aumif;rIawmfudk xD;wifawmfrlonf/ aeYESpfcsuf
aMu;rHw
k yfonf/ jymom'ftrGr;f csiyf w d w
f ifonf/ r[m&mrf wD;ausmf oH;k em&DwiG q f ak wmif;awmfpmzwfí a&pufcsawmf
wGift½kyfpía&;onf/ rlonf/ rm&fatmif&wem[laom urÜn;f udv k nf; uyfvLS awmf
ewfawmfvqef; (10) &uf(3) wevFmaeY nOfhwpfcsuf rlonf/ obifBuD;pGm &ufvnfatmifcHawmfrlonf/ 0wåu
wD;ausmf wpfem&DwGif aumif;rIawmfrmefatmif &wemodkY rdk;ajrESifhwuG uRefoD;awmfvnf;trsm; vSLawmfrlonf/(2)
rif;BuD;xGufawmfrlonf/ aeYESpfcsufwD;ausmf av;em&DwGif apwDawmfwnfvyk yf t kH qifqh ifu
h kd tao;pdwrf w S w f rf;
0ifawmfro l nf/ jymodvk jynfah usmf (9) &uf(4) t*FgaeY wpfcsuf wifxm;jcif;jzpfonf/ tjcm;aomrnfonfhtaqmufttHk
wD;ausmw f iG f obifeef;awmfu ta&SUawmif,eG ;f wGif xD;awmf udrk Q þrQtao;pdwt f us,w f 0ifah zmfjyjcif;r&Sb d J þapwD
xm;p&m wefaqmif;aqmufonf/ xkdaeY nOfhwpfcsufwD; awmfEiS yhf wfoufíomawGU&ojzifh apwDawmfwnfvyk af &;
ausmf ckepfem&DwGif apwDurÜnf;ausmuf jyKvkyfonf/ qdkif&m Adokumoabmudk &Sif;vif;pGmodEdkif&ef tjynfhtpHk
wydw
Yk v JG qef; (3) &uf(5) Mumoyaw;aeY eHeufwpfcsuf aumufEkwfazmfjy&jcif; jzpfonf/ apwDawmfwnfvkyfa&;
wD;ausmf ig;em&DwGif rmefatmif&wemxD;awmfaq;&ef umvrSm ajrMunfo h nfh 2 &uf azazmf0g&Dv 1699 ckEpS rf pS í
xD;awmfwif a&pufcsurÜn;f wyfNy;D onfh 13 &uf Zefe0g&Dv
1/ 25 pufwifbmv? 1699 1700 jynfhESpftxd wpfESpfomMumayonf/ vkyfief;
2/ 7 atmufwdkbmv? 1699 vkyfaqmifonfh &ufpGJrsm;udkMunfhygu qufwu kd qf okd vdk
3/ 20 Edk0ifbmv? 1699
1/ 13 Zeffe0g&D? 1700
4/ 2 Zefe0g&Dv? 1700
2/ OD;ukvm;r[m&mZ0ifawmfBuD;? wwd,tkyf? pm 351-358
5/ 11 Zefe0g&Dv?1700
90 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 91
wGe;f Ny;D vkyfaqmifonfudk awGU&onf/ &ufaumif; tcg vufxuf bk&m;? ykxdk;apwDrsm;pGmwnfvkyfcJh&m yHkoP²mef
aumif;vQif aeYaeYnn tcsdefra&G; vkyfief;udk pwifí tm;jzifh xl;jcm;aom þavmurm&fatmifapwDukd wifjyvdk
vkyfaqmifaMumif;vnf; awGU&onf/ ayao;onf/ avmurm&fatmifapwDonf jrifawGUaeus
tjcm;aomapwDykxdk;rsm;ESifhrwlbJ þapwDawmfü apwDyEkH iS rhf wl xl;jcm;pGm atmufajcrS xD;awmftxd axmifch sK;d
r[m&mrfww H ikd ;f wGif vdP
k pf u
D mazmufNy;D vdP k rf sm;twGi;f ü &Spfaxmifhjzifh wnfaqmufxm;jcif;jzpfonf/
Zmwfawmfrsm;qdik &f m o½kyaf zmfaq;a&;aMumif; awGU&onf/ yk*HacwfrSpNyD; þanmif&rf;acwf? paerif;vufxuf
þuJo h aYkd q;a&;&ef q&mawmfwu Ykd Zmwfawmfrsm;udk a&G;cs,f txd a&S;uwnfaqmufcJhMuaom apwDrsm;rSm atmufajc
ay;&aMumif;vnf; od&onf/ r[m&mrfww H ikd ;f ü vdP
k jf yKum ypö,aH v;rsuEf mS ? ig;rsuEf mS ? &Sprf suEf mS ponfjzif&h MdS uNy;D ypö,H
Zmwfawmfo½kyfazmfaq;a&;jcif;rsKd;udk þanmif&rf;acwf (oH;k )qifEh iS hf acgif;avmif;yHak tmufuo kd m axmifch sK;d rsm;jyKvyk f
wGifom awGUEdkifonf[k qdk&rnf/(1) avh&cdS MhJ uonf/ ,ck avmurmefatmifapwDrmS atmufajc
paerif;onf þrmefatmif&wemapwDodkY q&mawmf rSpNyD; xD;awmftxdaxmifhcsKd;&SpfaxmifhcsKd;NyD; wnfvkyfxm;
rsm;udk yifhNyD; pmayrsm;a&;om;apcJhonf/ yd#uwfoHk;yHkwGif ojzifh &Sm;yg;vuf&mAdou k m[kqEkd ikd of nf/ atmufajcaxmifh
edó&nf;r&Sad o;aom usr;f *efwu Ykd kd edó&nf;&Sad tmif pD&if &SpfaxmifhwGif jcaoFh&SpfpD;xnfhxm;onf/ atmufajc
awmfrlay;yg&ef wHqdyfawmf& q&mawmfrsm;udk yifhzdwf zd e yf a wmf a xmif h r sm;üxm;&S d j cif ; jzpf o nf / atmuf a jc
awmif;yefco hJ jzifh q&mawmfwYkd pD&ifcMhJ uonf (2) [k rSwo f m; &Spfaxmifhypö,moHk;qifh? ypö,maxmifhrsm;ü axmifhcsKd;
&onf/ pdefawmifrsm; jc,fvS,fxm;onf/
avmurm&fatmifapwDawmf xdkypö,moHk;qifhtay:ü &Spfaxmifh? azmif;&pfckepfck
avmurm&fatmifapwDawmfonfvnf; paerif;\ wufNy;D xdt k xufü &Spaf xmifch sK;d acgif;avmif;yHu k kd wifxm;
ukov kd af wmfyifjzpfonf/ tif;0? bvJb h t&yfüwnf&o dS nf/ onf/ acgif;avmif;\tv,fü cg;ywfoP²mefazmif;&pfxnfh
,ckaps;Bud K&yf[k vlodrsm;onf/ anmif&rf;acwfrif;rsm; xm;ojzif h acgif ; avmif ; yH k o nf ES p f q if h y H k j zpf a eonf /
1/ wdk;vS (yif;,-tif;0) (nTef;NyD;) pm- 140 acgif;avmif;yHktay:ü &SpfaxmifhcsKd;iSufaysmzl;udkwifNyD;
2/ ,if; pm- 140 xD;pdkufxm;jcif;jzpfonf/ jyefvnfjyKjyifxm;onfh vuf&m
92 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 93
jzpfaomfvnf; rlvAdou k m vuf&myHo k P²mefukd tajccHum od&onf/(1) xkdqif;wkawmfBuD;udef;0yfEdkif&ef tkwfjymom'f
jyKjyifrGrf;rHxm;jcif;jzpfrnf[k rSef;q&onf/ udv k nf; r[m"r®&mZm"dywdu wnfvyk cf o hJ nf/ we*FaEGrif;
þavmurmefatmifapwDukd paerif;u pwifwnfvyk f vufxuf tNyD;rowfEkdifcJhaom avmuo&zlapwDawmf
cJNh y;D we*FaEGrif;vufxufwiG rf S tNy;D owfEikd cf jhJ cif;jzpfonf/ udkvnf;NyD;pD;atmif wnfawmfrlNyD; r[m&mrfESifhwuG
bk&m;\bGJUtrnfawmfudk we*FaEGrif;u uyfvSLawmfrl vkyfaqmifawmfrlcJhonf/ a&TxD;vnf;wifawmfrlcJhonf/
cJhjcif; jzpfonf/(1) wnfNy;D p avmuo&zlapwDawmf\ xD;awmfonf 1098
avmuo&zlb&k m;ESiahf vmuo&zlapwD ckEpS f waygif;vwGif wdu k cf wfaomrkew f ikd ;f aMumifh r[m&mrf
we*F a EG r if ; vuf x uf ü pusif a wmif a jcrS p usif tjyifoaYkd &mufatmif jyKwu f sc&hJ onf(2)[k rSwo f m;&onf/
ausmufjzLwH;k Bu;D wpfw;kH ud&k &SNd y;D tif;0odo Yk ,faqmifum bk&m; aemufydkif;rif;tqufqufESifh ukodkvf&SifwdkY jyKjyif
½kyyf mG ;qif;awmfBu;D xkvyk yf al Zmfco hJ nf/ ,ck tif;0NrKd Ua[mif;? wnfvyk x f ed ;f odr;f cJjh cif;aMumifh avmuo&zlb&k m;ESihf apwD
qifusHK;&yfwGif&Sdonf/ xkd½kyfyGm;awmfBuD;onf we*FaEGrif; awmfudk ,ckwdkiftif;0NrdKUa[mif;? qifusKH;&yfwGif zl;awGU
vufxufüNy;D pD;atmif rxkvyk o f mG ;Ekid cf ahJ cs/ om;awmf r[m Edkifayao;onf/
"r®&mZm"dywd (at'D 1733-1751) [Hom0wDa&mufrif; anmif&rf;acwfrif;rsm; aumif;rIawmfapwDrsm;wnfxm;
vufxufusrS Ny;D pD;atmif vkyaf qmifcjhJ cif;jzpfonf/ bGUJ awmf &mü xkrd if;wdYk pHjref;&mt&yfrS eHawmfrv l &St d &yfü wnfvyk f
udkvnf; r[m"r®&mZm"dywdrif;yif ]] avmuo&zl}} [k avh&SdMuonf/ rlvarG;eHudkaA'ifusrf;rsm;ü jyonfrSm
urÜnf;wyfcJhjcif;jzpfonf/ we*FaEGom;\ rlvt&yfrSm taemufajrmuft&yf? Ak'¨[l;
xdk½kyfwkawmfBuD;onf yv’iftxufwpfq,fhESpfawmif om;\ rlvt&yfrSm ajrmuft&yf? &m[kom;\rlvt&yfrSm
tjrif&h o dS nf/ yv’iu f ajcmufawmiftjrif&h o dS nf/ xkaYd Mumifh ta&SUajrmuf? wevFmom;\ rlvt&yfrmS ta&SUt&yf? pae
qif;wkawmfBu;D wpfcv k ;kH \ ÓPfawmft f jrifo h nf wpfq,fh
1/ wdk;vS (yif;,-tif;0) (nTef;NyD;) pm- 156
&Spaf wmif&o dS nf/ tav;csed f (490.36) wef&adS Mumif;vnf;
2/ rSefeef;r[m&mZ0ifBuD;? wwd,wGJ? pm- 367
1/ wdk;vS (yif;,-tif;0) (nTef;NyD;) pm- 146-151
94 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 95
om;\ rlvt&yfrSm ta&SUawmif? aomMumom;\ rlv onf/ ]]bk&m;om;arG;onfqMdk uonf}} rjyKaumif;? wdik ;f a&;
t&yfrmS awmift&yf? t*Fgom;\rlvt&yfrmS taemufawmif jynfa&;cufapEdkifonf[k ,lqMuonf/(1)
t&yf? Mumoyaw;om;\rlvt&yfrSm taemuft&yf
wdjYk zpfonf/ þrlveHawmf&&dS mt&yfwiG f aumif;rIawmfapwD
rsm; wnf x m;ud k ; uG , f y gu omoemawmf j rwf p D ; yG m ;?
udk,fawmfjrwfpD;yGm;? jynfolvl&[ef;wdkYpD;yGm;? om;awmf
tpOf ajr;awmftquf? jrpfawmftñGefY t"GefY&SnfpGm pD;yGm;
rsm;rnf[kvnf; ,HkMunfMuonf/(1)
xk d o d k Y , H k M unf í vnf ; anmif & rf ; rif ; w&m;onf
aomMumom;jzpfí r[mjrwfrkedbk&m;udkawmift&yfü?
taemufbufvGefrif;onf t*Fgom;jzpfojzifh taemuf
awmifü? omvGefrif;onf we*FaEGom;jzpfí taemuf
ajrmufoYkd aumif;rIawmfuo k vkd af wmfrsm; jyKcahJ Mumif;(2) awGU
&onf/
bk&m;apwDrsm;wnf&mü apwDwpfql\OypmtwGif;
tjcm;apwDwpfqlwdk;í wnfjcif;rsKd;udka&SmifMuOfavh&SdMu
1/ ,Ofaus;rI0efBu;D Xme? a&S;a[mif;okawoe? ñTeMf um;a&;0ef\
1962-63 ckESpftwGuf ESpfcsKyftpD&ifcHpm? A[dkyHkESdyfwdkuf?
&efukef? 1971 ckESpf? pm-21 (aemifwGif ]]62-63 ESpfcsKyf}}
[kom nTef;rnf/)
1/ oGif;pmrsm; (nTef;NyD;) pm- 33/
2/ oGif;pmrsm; (nTef;NyD;) pm- 35/
armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 97
xdvk Pkd *f o l nf jrefrmouú&mZf 1034 ckEpS f (at'D-1672)
wGif eef;wufaom e&m0&rif;vufxufwiG f wnfvyk cf ahJ om
vdkPf*ljzpfonf/ tcsKdUrSwfwrf;rsm;url taemufbuf
vGerf if;\ukov kd af wmf[q k Mkd uonf/ vdP k *f w
l nfvyk cf o hJ nfh
anmif&rf;acwfvdkPf*lAdokum aemufcHordkif;uvnf; pdwf0ifpm;zG,faumif;onf/
tif;0rS pmayusrf;*efwwfajrmufNyD;aom yÍöif;ysKd
anmif&rf;acwfAdokumvuf&m vdkPf*lawmfrsm;udk wpfyg;onf vl0wfvJ&eftBuHESifh t0wftpm;rsm;,lNyD;
avhvmvdkygu ppfudkif;awmif½dk;&Sd wdavmu*k½kvdkPf*lESifh tazmf&[ef;rsm;ESifh ,if;&JqdyfodkYvmonf/ &[ef;tjzpfESifh
avmurSefuif;*l ESpfckudkyifñTefjy&ayrnf/ wdavmu*k½k bk&m;udk&Sdcdk;OD;rnf[k vdkPftwGif;odkY0ifí &Sdcdk;ylaZmfonf/
vdkPf*lonf ppfudkif;awmif½dk;&Sd qGrf;OD;ykn&SifapwDawmf\ xdt
k cg 'umrwpfa,mufu vdP k t
f jyifbufu bk&m;&Sit f m;
awmifbuftqif;? taemufbuftajcwGif&dSonf/ a&csrf;oGef;avmif;NyD; ]]þaumif;rIjzifh qif;&JESifh i&J
wdavmu*k½kvdkPf*lonf ESpfqifh*ljzpfonf/ 0ifayguf uif;vkd\? jzpfavwdkif;aomb0üvnf; vlxGufr,m;
oH;k ayguf&odS nf/ tay:xyfuw kd ufaom avSum;ud*k t l wGi;f rjzpfygvdk}}[k qkawmif;\/
ajrmufbufxdyfrSuyfí ta&SUbufodkYOD;wdkufjyKvkyfxm; xdo k q Ykd ak wmif;oHukd xdyk Íöi;f ysKMd um;vQif ]]tHzh ,
G af umif;
onf/ vdP k *f t
l wGi;f bufwiG f tv,fA[d&k dS *E¨u#k w D ukd cf ef; avpG ? iguvl x G u f z d k Y v monf ? 'umrvnf ; tjyif u
udk armif;rvnfac: ywfvnfpBuø0ef;&Hxm;NyD; xdkpBuøvrf; qkawmif;onf? ar;MunfOh ;D rnf}} [k BuNH y;D vdP k jf yifxu G u f m
rsm;ESiwhf nfwh nfw k *f il ,frsm;ESihf tcef;zGUJ xm;onf/(1)
h iG f vdP 'umrudk ar;prf;Munfhonf/
1/ ,Ofaus;rI0efBu;D Xme? a&S;a[mif;okawoe? ñTeMf um;a&;0ef\ ]]vlxGufr,m;rjzpfygvdk}} [k bmaMumifh qkawmif;
1962-63 ckESpftwGuf ESpfcsKyftpD&ifcHpm? A[dkyHkESdyfwdkuf?
oenf;[k ar;onf/ 'umru ]]vlxu G rf ,m;rjzpfygvd}k } [k
&efukef? 1971 ckESpf? pm- 21 (aemifwGif ]]62-63 ESpfcsKyf}}
qkawmif;&onfrSm ]]vlrdkufr,m;rjzpfvkd[k qdkvdkjcif;
jzpfaMumif;}} avQmufonf/
[kom nTef;rnf/)
]] vlxu G v f Qiyf if rku
d af vawmhovm;}} [k ar;jyefonf/
96
98 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 99
]]vlxGufaom &[ef;onf tb,faMumifh rrdkufbJ&Sd þwdavmu*k½k q&mawmfonf ouú&mZf 967 ckESpf
rnfenf;? &[ef;qdkonfrSm olvSLaom t0wftpm;? olvSL eef;wufonfh taemufbufveG rf if;vufxuf eef;pH (10)ESpüf
aom t&dyo f uFe;f udk oH;k aqmifpm;aomufí csr;f ompGmae ykcef;BuD;NrdKU taemufbufajcmufwdkif c&D;tuGm&Sd qdwf
xdik &f onf/ pmayusr;f *efoifvakd omfoif&\/ roifvv kd Qif qif;&GmZmwd[k yd#uwfordkif;uqdkonf/
vnf; ouFe;f Bu;D udk ajcuefum tdycf sit f yd af eEdik o
f nf/ xko d Ykd xkv
d P kd *f w
l iG f q&mawmfonf ckepf0goDwif;oH;k Ny;D aemuf
jzpfvsuf olYuRefcHOD;rnf? r,m;uRefjyKí vkyfauR;OD;rnf/ wynfhjzpfol wdavmuvuFm&ausmif;xkdifonf/ xdkq&m
xkaYd Mumifvh x l u
G af om &[ef;xufru kd af om vlr&SNd y?D vlru kd f awmfonf wy,if;NrKd Uawmifbufuefzsm;&Gm Zmwdjzpfonf/
r,m;jzpfacsu uREykf rf qif;&JNyaD vm}} [k 'umruqdo k nf/ pmwwfyk*¾dKvfausmf[lí wHqdyfuyfcH&aom q&mawmfjzpf
yÍöif;ysKdvnf; owdoHa0*&NyD; ]]vl0wfrvJawmhNyD}} [k onf/ pmwwfyk*¾dKvfausmfoHk;yg;wGif tygt0ifjzpfonf/
qHk;jzwfum ppfudkif;odkYul;onf/ wdavmuvuFm& q&mawmfonf wdavmu*k½v k P
kd *f w
l iG f
ppfudkif;odkYa&mufvQif usrf;*efwwfaom q&mwdkYxH y&dwBf u;D #Dumudk pD&ifa&;om;awmfrcl o hJ nf/ yd#uwfordik ;f ü
enf;emcHNyD;rS yknapwDawmif ,ck&Sdonfh wdavmu*k½k wdavmuvuFm& q&mawmfudk omvGefrif;vufxufu[k
ausmif;&mwGif ausmif;i,fESifhaeonf/ &[ef;oHCmrsm;udk azmfjyxm;onf/(1)
pmayoifMum;ydcYk say;onf/ pmoifpmemrsm;í ausmif;rae omoemvuFm& pmwrf;tvdkt& e&m0&rif; (at'D
avmufaomaMumifh wJaqmufumrd;k umaeMu&onf/ wpfcg 1672-1673) \ ukodkvfawmf[kqdkojzifh xkdrif;vufxuf
aomf t0rif;yknapwDodkY xGufawmfrlvm&if; wJaqmufí rS a&wGuv f Qiyf if þwdavmu*k½v k P
kd *f \
l oufwrf;onf
aeMuonfukd jrifNy;D OrifEiS w hf uG ausmif;aqmufí xkyd Íöi;f ESpfaygif;oHk;&mhav;q,frQ&SdNyDjzpfonf/ xkdYaMumifh þvdkPf
ysKdtm; wifvSLawmfrlonf/ wdavmu*k½kemrnfvnf; *ltwGi;f a&;qGx J m;aom eH&aH q;a&;yef;csrD sm;\ oufwrf;
ay;tyf(1) aMumif;qkdonf/ onfvnf; ESpfaygif;oHk;&mhav;q,frQ &SdNyD[kqdkEdkifonf/
1/ ndKacsm\ ]]tif;0acwfyef;csDvuf&mrsm;pka0;&m}} aqmif;yg;
1/ r[m"r®oBu\ ø ]] omoemvuFm&pmwrf;}} [Hom0wDy#d uwf (7-12-64) xkwfvkyfom; jynfolYaeYpOfowif;pm (aemifwGif
yHkESdyfwkduf? &efukef? 1956 ckESpf? pm- 174-176/ ]]tif;0acwfyef;csD}} [k omnTef;rnf/)
100 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 101
tcsKdUrSwfwrf;rsm;t& þvdkPf*lBuD;onf ouú&mZf &ef avSum;cHkozG,f jzpfayonf/ tay:xyfwufonfh
967 ckESpfü eef;wufaom taemufbufvGefrif; (at'D avSum;udktv,fA[dkrSaeí taemufbufodkY OD;vSnfh
1606-1628) vuf x uf r S ouú & mZf 991 ck E S p f w G i f wyfqifxm;onf/
eef;wufaom omvGefrif; (at'D 1629-1648) vufxuf vdPk *f t
l wGi;f zGUJ pnf;yHrk mS 0J? ,mjyKvyk Nf y;D awmifajrmufjyK
txd xdrk oS moemvuFm&pmwrf;tvdk ouú&mZf 1034 ckEpS f vkyfxm;aom twGif;pBuøvrf;jzifh qufxm;onf/ twGif;
eef;wufaom e&m0&rif; (at'D 1672-1673) txd pBuøvrf;\tus,frSm (3) ay (4) vufrcefY&SdNyD;? awmif
rif;quf (3) qufpvHk;ESifh oufqdkifaeonfh taqmuftOD ajrmuft&Snrf mS ay (100) cef&Y o dS nf/ xkpd Buv ø rf;rsm;ESiq hf uf
[k qk&d ayonf/ anmif&rf;acwfqikd &f m a&S;a[mif;okawoe ívkdPf*lrsm;? tcef;rsm;zGJUxm;onfhtay:xyfodkYrl twGif;
url ouú&mZf 1000 ausmfu[k tMurf;tm;jzifh cefYrSef; pBuvø rf;ESihf qufo, G xf m;&m ay (30) ausmrf Q &Snv f sm;vdrhf
xm;aMumif;od&onf/(1) rnf[k cefrY eS ;f &onf/ tay:qifw h iG f A[drk jS ywif;wpfcak zmuf
avmurSeu f if;vdP
k *f l xm;onft h jyif 0J,mwGiv f nf; "r®pMumyHt k uefY (8)uef&Y adS om
ppfuikd ;f awmif½;kd wGif anmif&rf;acwfqikd &f m eH&aH q;a&; avomjywif;ydwf oJausmufjym;i,fwkdYjzifh avnif;ESifh
yef;csDrsm;avhvmMunfh½IEdkifaom vdkPf*lESpfck&Sdonfhteuf tvif;0if&efjyKvyk x f m;onf/ ¤if; avomjywif;ydwaf usmuf
wpfckrSm avmurSefuif;vdkPf*ljzpfonf/ ppfudkif;awmif½dk; jym;i,frsm;onf yk*H*lausmufrsm;wGif toHk;rsm;aomfvnf;
taemufbufavmurSefuif;acsmifwGif &SdonfhvkdPf*ljzpf ppfudkif;wGifrl tawGU&enf;ayonf/
onf/ avmurSeu f if;vdPk *f ol nf rnfonfrh if;\ ukov kd af wmf
avmurSefuif;vdkPf*lonfvnf; wdavmu*k½kvdkPf*l [k twdtusrw S w
f rf;rawGU&aomfvnf; OD;ukvm;\ ]] r[m
uJhodkY ESpfxyfvdkPf*lyifjzpfonf/ *ltwGif;odkY0ifayguf &mZ0ifawmfBu;D }} wGirf l avmurSeu f if;ausmif;awmf aqmuf
ESpaf yguf&o dS nf/ vkPd *f rl suEf mS pmtv,fwiG f tkw½f ;kd xkBu;D vkyfyHkudk aphpHkpGmazmfjyxm;aMumif; avhvmawGU&Sd&onf/
ydwq f ;D xm;onf/ xdt k w
k ½f ;kd xkBu;D yifvQif vdP
k *f al y:odw
Yk uf ¤if;ausmif;awmfudk ouú&mZf 1062 ckESpf? wefaqmifrkef;
1/ 62-63 ESpfcsKyf (nTef;NyD;) vqef; (10) &ufaeYrSpí yHkudkif&m ouú&mZf 1063 ckESpf?
102 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 103
wydkYwGJvqef; (8) &ufaeYwGif 'k&ifrSefuif;wyfqifonf/
xdak eYwiG yf if tif;0NrKd UawmfrS qifv;kH ? jrif;&if;ESiahf 0gjymom'f
pD;um avmurSefuif;ausmif;wGif xGufawmfrlí NrdKUqdyfodkY
a&mufvQif jrpfukd u&0duaf &TazmifawmfEiS hf ul;awmfro l nf/
xkdaeYwGifyif ¤if;ausmif;awmfudk &Sifwdomoe"Ztm;
wifvLS awmfro l nf/ odaYk omf þausmif;rSm opfom;ausmif;
jzpfonf/ þausmif;awmfESifh avmurSefuif;acsmif&Sd
vkdPf*lawmfudk wpfacwfwnf;[k,lqygu þvdkPf*l\
oufwrf;rSm ESpfaygif;oHk;&mausmfrQ&SdNyDjzpfonf[k cefYrSef;&
ayrnf/

ppfudkif;NrdKU? avmurSefuif;vdkPf*lawmf t0ifvrf;

ppf u d k i f ; Nrd K U? wd a vmu*k ½ k v d k P f * l a wmf


armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 105
t*Fawyef;rsm;avhvm awGUjrifEikd o f nf/ tkww f u
kd ftay:
axmifhav;axmifhwGif t&HapwDi,frsm;&Sdonf/
tkww f ukd tf wGi;f ü tv,fr@dKi&f NdS y;D oyfpaD ygif;ul;enf;
jzifhwnfaqmufxm;onf/ tkwfwdkuftwGif;ajrmufbufrS
anmif&rf;acwftkwfwdkufcH*lbk&m;rsm; vGíJ uset f ydik ;f rsm;wGif tkwjf zifh ydwx f m;aomeH&rH sm;&So
d nf/
,if;eH&aH y:wGirf ck u f yfi,frsm;&So d nf/ odaYk omf *lb&k m;wpfck
anmif&rf;acwftw k w f u kd cf H *lb&k m;rsm;udk jynfa'owGif vHk;\ 50 &mcdkifEIef;rSm ysufpD;aeNyDjzpfygonf/(1)
avhvmEdik o f nf/ jynfa'oü tkww f u kd cf *H b
l &k m;ESpq
f &l o
dS nfh jynfa'o&Sd tkwfwdkufcH*lbk&m;wpfqlrSm jynfNrdKUe,f?
teuf wpfqrl mS av;axmifb h &k m;ac: uaygif;bk&m;jzpfonf/ oJuek ;f aus;&Gmtkypf ?k oJuek ;f aus;&Gmawmifbuf v,fuiG ;f xJ
jynfNrdKUe,f? rka|;aus;&Gmtkyfpk? uaygif;aus;&Gmü &Sdonf/ ü&Sdonf/ þbk&m;rSmvnf; av;axmifhtkwfwkdufcH bk&m;
xdak pwDrmS tkww f ukd cf aH pwDtrsK;d tpm;jzpfonf/ av;axmifh jzpfonf/ tkwfwdkuftwGif;av;axmifhr@dKifESpfckyg&SdNyD;
tkww f u
kd cf rH S tay:apwDtxd ÓPfawmf (28) ay use&f NdS y;D oyfpaD ygif;ul;enf;jzifh wnfaqmufxm;onf/ twGi;f ü vdP k f
av;axmift h w k w f u kd \ f tem;wpfzufvQif (27) ay&So d nf/ ywfvrf;&Sdonf/ tkwfwdkuftwGif; ta&SUbufwGif rkcfuyf
rlvav;axmift h w k w f ukd cf aH y:wGif apwDaygufxm;jcif; ESpcf ?k taemufbufwiG f rkcu f yfEpS cf ?k awmifbufwiG f rkcu f yf
jzpfaomfvnf; tay:apwDrmS acgif;avmif;txdom useaf wmh oH;k ck? tv,fr@dKiEf pS cf w k iG f rkcu
f yfwpfcpk ?D pkpak ygif;rkcu
f yf
onf/ useftydkif;rsm; ysufpD;aeNyDjzpfonf/ t0ifrkcfayguf ud;k ck&odS nf/ ta&SUbufrck u f yfrv S íJG rkcuf yfrsm;\taemuf
onf ajrmufbufwiG &f o dS nf/ tkww f ukd \ f ta&SU? taemufEiS hf bufwiG f tvif;aygufrsm;azmufxm;onf/ rkcrf sm;ü ,cifu
awmifbufwiG rf ck u f yfrsm;&So d nf/ rkcu f yfrsm;wGif tkw?f xH;k ? qif;wkawmfrsm;&Sd[efwlonf/ eH&HwGifawGU&onfh aq;jc,f
o&Gwjf zifjh yKvyk x f m;aom anmif&rf;qif;wkrsm;&Sad eonf/ ta&SU xm;aom qif;wkypkH yH &kH yd rf sm;t& rSe;f qMunf&h jcif; jzpfonf/
buf&dS qif;wkawmfrmS ysupf ;D rIenf;yg;ao;onf/ taemuf
1/ jynfa'o&Sd ordik ;f 0ifapwDyx
k ;kd rsm;rSww
f rf;? a&S;a[mif;okaw
bufEiS ahf wmifbufrck rf sm;&Sd qif;wkawmfrsm;url rsm;pGmysupf ;D oe? trsKd;om;jywdkufESifh pmMunfhwdkufOD;pD;Xme? ,Ofaus;rI
aeNyjD zpfonf/ tkww f u kd ef &H &H dS pdeaf wmifrsm;udk Mumyef;yHo k P²mef 0efBuD;Xme? 2011-ckESpf? rwfv? pm- 96
104
106 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI
rkcfuyftcsKdUwGif t*Fawjym;tenf;i,fusef&SdNyD; ,if;
t*Fawjym;rsm;wGif teDa&mifEiS t hf eufa&mifaq;a&mifrsm;
awGU&Sd&onf/
tkww f u
dk t f wGi;f 0ifa&muf&ef ta&SUbufwiG f oyfprD ck f
aygufEpS cf &k o dS nf/ rkcaf ygufrsm;\tjyifbufukd rkccf ;kH rsm;jzifh anmif&rf;acwf bkef;awmfBuD;ausmif; Adokum
wnfaqmufxm;onf/ rkccf ;kH rsm;rSm vuf&ydS if 75 &mcdik Ef eI ;f
ysufpD;aeNyD jzpfonf/ tif½kH&Gmpm;0efBuD; oD&dOZem\ ]]avmuAsL[musrf;}}
tv,fr@dKiEf pS cf \ k tay:wGiv f nf; oyfprD ck af ygufwpf (tif½pHk mwrf;) onf anmif&rf;acwfjrefrmrif;wd\ Yk taqmif
aygufp&D o dS nf/ tay:trd;k rSm ta&SUbufwiG f wd;k vQKad yguf ta,mifESifh xD;rleef;&mrsm;ukd azmfxkwfa&;om;xm;onfh
aygufaeNyD; taemufbufwGif taygufr&Sdaomfvnf; usrf;jzpfonfhtjyif jrefrmh,Ofaus;rI Adokumoabmudk
tkwcf syrf sm; NyKd usaeonfukd awGU&onf/ tkww f u kd \f xkrmS rD;armif;xdk;jyaeaom usrf;wpfql[kvnf; rSwf,lEdkifonf/
oH;k ayajcmufvufr&So d nf/ *lBu;D bk&m;[k trnfwyfxm;aom þtif½kHpmwrf;udk a&;om;ol tif½kH&Gmpm;0efBuD; oD&d
þ*lb&k m;\ ÓPfawmftjrifrh mS 17 ay &So d nf/ av;axmifh OZemrSm ouú&mZf 1060 jynfEh pS w f iG f eef;wufonfh paerif;
tkwfausmif;\ twdkif;twmrSm ta&SUtaemuf 24 ay? vufxuf (at'D 1698-1714) rSpí tpka&;tjzpfjzifh
awmifajrmuf 20 ay 6 vufr&Sdonf/ toHk;jyKxm;aom trIxrf;cJholjzpfonf/ paerif;\ om;awmfwe*FaEGrif;
tkwfcsyfrsm;rSm tvsm; 18 vufr? teH 6 vufr? xk 2 (at'D 1714-1733) vufxuf? ouú&mZf 1089 ckESpfwGif
vufrjzpfonf/ wk&if&mZmbGJUESifh tif½kH&Gmudktydkifpm;&onf/ we*FaEGrif;
þ *lbk&m;vnf; 50 &mcdkifEIef; ysufpD;aeNyD jzpfonf/(1) vufxufrmS yif tif½&Hk mG pm;0efaxmuft&modYk wd;k jri§ chf efx
Y m;
cH&onf/ [Hom0wDygrif; (at'D 1733-1752) vufxufü
1/ jynfa'o&Sd ordik ;f 0ifapwDyx
k ;kd rsm;rSww
f rf;? a&S;a[mif;okaw
vuf,m&EÅob l UJG ? oD&ad Z,socF,mbGUJ ESihf 0efaxmufcefNY y;D
oe? trsKd;om;jywdkufESifh pmMunfhwdkufOD;pD;Xme? ,Ofaus;rI
0efBuD;Xme? 2011 ckESpf? rwfv? pm- 121
aemuf aersK;d oD[olbUJG ? aersK;d &mZmbGUJ ? oD&Od ZembGUJ ponf
107
108 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 109
wdjYk zifch s;D jri§ chf &H Ny;D 0efBu;D cefcY o
hJ nf/ [Hom0wDygrif;vufxuf ,Ofaus;rIa&;&m ul;vl;qufo, G af y;onfh wHwm;vnf;jzpf
wdik w f m;NrKd Uudpk m;&í 0efBu;D tjzpfcpm;xrf;&Gucf u kd f ouú&mZf ayonf/
1114 ckESpfü [Hom0wDygrif;udk rGefrif;wdkY [Hom0wDodkY þusr;f wGiyf gaom bke;f Bu;D ausmif;qkid &f m rSww f rf;rsm;
aqmif , l o G m ;aomtcg 0ef B uD ; ya'o&mZmES i f h t wl onf anmif&rf;acwfbek ;f awmfBu;D ausmif;? Adou k mtvif;jy
[Hom0wDodkY vdkufygoGm;&onf/ aMu;rHk[kyif qdkEdkifonf/
[Hom0wDwiG f rGeb f &k ifu oD&pd E´mAvbGUJ ESihf rGe0f efBu;D xkdrSwfwrf;ü tdrfa&SUrif;om;ausmif;? Z&yfaqmufvkyf
rsm;ESifhtwl vTwfwufpD&if&ef cefYxm;csD;ajr§mufaomfvnf; vQif ausmif;? Z&yfupkd ed zf ;l ? rSeu f if; rwyf? txGwt f jrwfoYkd
[Hom0wDygrif;\ opömawmfudkapmifhodí raqmif&GufbJ a&mufrS pdefzl;? rSefuif;wyf&aMumif;(1)ygonf/ qkd&ygu
aecJo h nf/ tavmif;rif;w&m; [Hom0wDukd atmifjrifonfh tdraf &SUrif;wdYk aqmufvyk v f LS 'gef;aom ausmif;rsm;? Z&yfrsm;
tcg tif;0odkYjyefvnfvdkufyg&onf/(1) wGif pdezf ;l ? rSeu
f if;wyfciG rhf &S?d rwyf&ay/ bk&ifrif;jrwfrsm;
þodjYk zifh tif½&Hk mG pm;onf rif;oH;k qufrcD o hJ jl zpfNy;D xD;rI aqmufvkyfvSL'gef;aom ausmif;rsm;rSmom pdefzl;? rSefuif;
eef;&mqdkif&m "avhxHk;pHrsm;udk od&SdcJholjzpfonf/ trSwf wyf&onf/
tom;vnf;aumif;NyD; tavhtvmtpktaqmif;vnf; tvm;wl rif;om;rsm;? o'¨gapwem&Sí d ausmif;aqmuf
aumif;oljzpfojzifh ol\avmuAsL[musrf; (tif½kHpmwrf;) ívSLvQif ]]xm;0,fESpfxyfjzpfap? aZw0efoHk;xyfjzpfap
onf anmif&rf;acwfaemufyikd ;f uke;f abmifrif;(11) qufwYkd aqmufírkcfvkyfonf/ trGrf;jcifydwfwk&ifudk a&Tjynfhxnfh
tav;tjrwfjyKí vkdufemusifhoHk;&m eef;rleef;&mvrf;ñTef onf/ t&dyfaejyifywfvnfwGif uywfBuD;? uywfi,f
usrf;jzpfcJhonf/ anmif&rf;acwfESifh ukef;abmifacwfwdkY\ twGif;trdk;ae cHkzdeyf abmifyef;vS? qifuyfywfvnfcHk
1/ tif½kH&Gmpm;? 0efBuD;oD&dOZem\ ]]avmuAsL[musrf;}} (tif½kH abmifyef;vSxnfhí tkwfavSum;oHk;qlxnfhonf/ twGif;
pmwrf;) jynfaxmifpk,Ofaus;rI0efBuD;Xme jrefrmha&S;a[mif; t&dyfaeESifh rm&bifudk a&Tjc,fíxnfhonf/ wkdifudka&Ta&;
pmayESifh ,Ofaus;rIXmepdwf? &efukef? 1985 (aemifwGif uywfpnf;ía&Tjynfx h nf&h onf/ t&dyaf ejyifywfvnfwiG f
]]tif½kH}} [kom nTef;rnf) pm- ed'gef; 1/ tif½Hk ( nTef;NyD; ) pm- 28
110 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 111
uywfBuD;? uywfi,f ydwif;tdrfwHcg;usnf;auG;rsm;udk xnfhonf/ pdefzl;wyfonf/ twGif;t&dyfae cHkyef;abmifvS
a&Tjc,fíxnfo h nf/ Ouifo rxnf&h ? rSeu f if; rpdu
k &f ? trdeYf jyifqifuyfywfvnfcHk yef;abmifvSxnfhí tkwfavSum;
(1)
awmf&SdrS pdkuf&xnfh&onf/ oH;k ql xnfo h nf/ twGi;f &dyaf erm&bifukd a&TEpS pf ?k teDwpfpk
rSL;awmfrwfawmfrsm;? o'¨gapwem&Sdí ausmif;aqmuf wdkifudkurÜwfpnf;í a&Tydef;xnfhonf/(1)
vQif xm;0,fEpS x f yfjzpfap? aZw0efo;kH xyfjzpfap? qifuyf þtif½pHk mwrf;yg rSww f rf;rsm;t& anmif&rf;acwfwiG f
oH;k rsuEf mS avSum;wpfqEl iS ahf qmufí ausmif;OD;t&dyaf eudk rif;rdz&k m;rsm;rSty rif;nDrif;om;rSL;rwft&m&Srd sm;? aiGaMu;
a&Tajymufxnfhí pdefzl;a&Tydef;xnfudkwyfí aumif;rIjyKMu "euHkvHk<u,f0csrf;omolrsm;onf aiGaMu;rsm;pGmwwfEdkif
onf/(2) aomfvnf; bke;f awmfBu;D ausmif;rsm;udk aqmufcsiw f ikd ;f aqmuf?
ae&moH k ; oG , f a ezd k Y a usmif ; aqmuf v Qif ausmif ; ud k trGrf;tajymufwifcsifwdkif; wifcGifhr&SdaMumif;od&onf/
qifuyfvnfí avSum;ESpfqlxnfhonf/ pdefzl;udka&Tyef; &mxl;Bu;D vQiBf u;D onft h avsmuf? edrvhf Qief rd o
fh nft
h avsmuf
xnfí h pdu k wf wfonf/ ausmif;OD;t&dyaf eudk a&Twpfp?k teD vkyfaqmifcGifhrsm;rSm tuefYtowf&Sdonf/ pnf;pepfwus
wpfpx k nfí h aumif;rIjyKonf/(3) owfrSwfcsuf? uefYowfcsuftwdkif; vkyfaqmifMu&onf[k
'l;ae&mwdYk o'¨gapwem&Sí d ausmif;aqmufvQif qifuyf em;vnf&onf/ uefYowfcsuf? owfrSwfcsufpnf;abmifudk
ywfvnfjyifcHkzdeyfxnfhonf/ tkwfavSum;ESpfql? ausmif; ausmfí rvkyfaqmifMu&acs/
t&dyfae a&TESpfpk? teDwpfpk wdkifa&Tydef;xnfhonf/ pdefzl; xdaYk Mumifh anmif&rf;acwf bke;f awmfBu;D ausmif;rsm;wGif
a&Tyed ;f xnfo h nf/(4)
pdefzl;? rSefuif;ygonfvnf;&Sdrnf/ rygonfvnf;&Sdrnf/
awmfae&mrsm; ausmif;aqmufvQifrkcfxkwfí trGrf;
a&Tydef;csonfhausmif;? a&TESpfpk?teDwpfpkxnfhonfhausmif;
jcifydwf? wk&ifacgifoef;Muufarmufudk a&TESpfpk? teDwpfpk
ponfjzifu h jJG ym;rnf/ trGr;f tajymuf tjc,ftvS,?f tpdwf
1/ tif½kH ( nTef;NyD;) pm -289 tusJ? tvStyuGmjcm;rI&SdMurnf/ aqmufvkyfvSL'gef;onfh
2/ ,if; pm- 292
3/ ,if; pm- 293
'um? 'umrwdkY\ &mxl;edrfhjrifhudkvkdufí Adokumqdkif&m
4/ ,if; pm- 294 1/ tif½kH ( nTef;NyD;) pm- 299
112 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 113
rGrf;rHjc,fvS,frIrsm; uGJjym;jcm;em;Murnf/ bkef;awmfBuD; aMumif; jrefrm&mZ0ifrsm;üawGU&onf/ anmif&rf;rif;w&m;Bu;D
ausmif;wpfausmif;\ Adokumqdkif&m aqmifyHkESifhbHkxGwf aqmufvyk af om aumif;rIawmfpm&if;ü a&TNrKd Uawmfr[mjrwf
ydik ;f qdik &f m pkvpfrrG ;f cRerf sm;? trGr;f tajymuf tjc,ftvS,f rkead umif;rIawmf taemufü ewfArd mefEiS w hf al om av;xyf
rsm;udkMunfhNyD; ausmif;'um\&mxl;tqifhudk odEdkifcGJjcm; a&Tausmif;awmf(1)ausmufav;qlb&k m;ü ]]aZw0efausmif;}} (2)
Edik o f nf/ [líawGU&onf/
rif;nDrif;om;rsm;aqmufvyk v f LS 'gef;cGi&hf adS om bke;f awmfBu;D taemufbufvGefrif;\ aumif;rIawmfrsm;pm&if;wGif
ausmif;aqmifyHkrsm;wGif xm;0,fESpfxyf? oHk;xyfaZw0ef a&TNrKd Uawmftaemufawmifaxmifh v,fBu;D t&yfü ]] jymom'f
aqmifwyYkd gonfuakd xmufNy;D bk&ifrif;jrwfEiS hf rdz&k m;Bu;D wk\ Yd a&Tausmif;awmf}}? ppfuikd ;f rif;0Hawmifxyd üf av;xyfausmif;
ukov kd af wmfqv kd Qif tenf;qH;k oH;k xyfaZw0efaqmif? av;xyf awmf? ykn&Sit f aemufawmifajc&if;ü a&TOrifEiS ahf &Tausmif;
aZw0efaqmifrsm; aqmufvyk v f LS 'gef;Murnf[k tvG,yf if awmf(3)? omvGefrif;\aumif;rIawmfpm&if;ü ppfudkif;NrdKU
rSef;qodjrifEdkifonf/ ajrmufyknapwDta&SUü ]] ckdeef;ausmif;}}? ppfudkif;NrdKUajrmuf
ausmif;aqmifyHkrsm;wGif ESpfxyfwpfvnfay:qdkvQif 0ufcsuf&Gmawmifü a0Z,EÅma&Tausmif;(4)? r[mjrwfrked
xm;0,faqmif? oHk;xyfESpfvnfay:qdkvQif aZw0efi,f? ajrmufüaZw0efausmif;(5) ponfjzifh awGU&onf/
av;xyfoHk;vnfay:qkdvQif aZw0efBuD;? ig;xyfav;vnf xdt Yk wl tjcm;aom rif;rsm;vnf;ausmif;rsm;udk aqmufvyk f
ay:qdv k Qif ig;xyfaZw0ef ac:Muonf/ bHo k ;kH qifEh pS v
f nf vSL'gef;cJhMu&m xl;jcm;onfh0daoojzifhrazmfjybJ ]]ausmif;}}
ay:aqmifrsm;udk pjrifcHí aqmufonfhtcg aZw0efi,f [líom azmfjycsufrsm;vnf; awGU&onf/ xdk ]]ausmif;}}
onf bHkav;qifhvdkvdkxif&onf/ tvm;wl bHkav;qifh 1/ OD;ukvm;? r[m&mZ0ifBuD;? wwd,tkyf? pm- 138
oH;k vnf ay:yg&Sad om aZw0efBu;D aqmifyakH usmif;rsm;onf 2/ ,if; pm- 139
pjrifcHvdkufvQif bHkig;qifhvdkvkd xif&onf/ 3/ ,if; pm- 189
anmif&rf;acwfrif;rsm;onf bke;f awmfBu;D ausmif;rsm;udk 4/ ,if; pm- 250
aqmufvkyfNyD; q&mawmf? oHCmawmfrsm;udk wifvSLcJhMu 5/ ,if; pm- 251
114 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 115
qdok nfrmS vnf; tenf;qH;k oH;k xyfaZw0efausmif;rsm;jzpfzYkd onfBuD;½kH? jrif½kHomr[kwf bHkxGwfydkif;qdkif&m pkvpfrGrf;cRef
rsm;onf/ rif;\ukov kd af wmfrsm;jzpfojzifh xkxYd uftqifeh rd phf mG rsm;jzifh vScsifwdkif;vSaeayrnf/ bHktqifh? txyfrsm;av?
aqmufvkyf v S L 'gef ; rnf [ k rqd k o macs/ rnf o d k Y q d k a p pkvpfrrG ;f cRet
f qifwefqmydrk sm;avjzpfonf/ trd;k bHt k qifh
anmif & rf ; acwf bkef;awmfBuD;ausmif;aqmifyHkrsm;wGif txyfwikd ;f ü rkcw f &k if? axmifw h &k if&rdS nf/ jrif;rk&d yf w
d f trd;k
]]av;xyfausmif;}} onf tjrifhqHk;jzpfonfudkawGU&onf/ pGef;? acgifpGef;rsm;ü taqmftcRefrsm;&Sdrnf/ rkcfwk&if?
]]ig;xyfaZw0efausmif;}} [lí ordkif;rSwfwrf;rsm;wGif axmifhwk&ifrsm;wGif yg0ifaeus wk&if (a'gif;&if)? pdkifaygif?
rawGU&acs/ awmf&aemif? taqmfaMu;auG;? xD;? pdezf ;l ? rSeu f if; ponfjzifh
&Sib f &k ifEiS hf rdz&k m;Bu;D wdu Yk wdik ;f jynfwiG f tjrifjh rwfq;kH &Srd nf/
jzpfonfEiS t hf nD aiGaMu;"etiftm;vnf;wwfEikd Mf uonf/ trGr;f tajymuftqifwefqmrsm;wGif Mumudt k ajcjyKí
rdrdwdkY\tvSLudkvnf;trsm;ESifhrwl crf;em;csifwdkif;crf;em;? jzpfvmaom uEkwyf ef;rsm;? oZifyef;? oZifcufrsm;udk tajc
xnf0gcsifwdkif;xnf0g? vSycsifwdkif;vSyatmif jyKEdkifpGrf;Mu jyKaom oZifEG,f? jcL;yef;jcL;EG,frsm;vnf; ygrnf/ tjcm;
onf/ xkdYaMumifhvnf; rdrdwdkY\aumif;rIawmfausmif;rsm; obm0yef;rsm;? t&Gurf sm;? tEG,t f cuf toD;tyGirhf sm;vnf;
aqmufvkyf&mü wdkif;jynftwGif;&Sd xdyfwef;tausmftarmf ygrnf/ vl½yk ?f ewf½yk ?f odMum;½ky?f jA[®m½ky?f udE&é D udE&é m? qif?
Adokumrsm;udk ac:,lNyD; aqmufvkyfaprnfomjzpfonf/ jcaoFph aom t½kyrf sm;vnf; ygrnf/ xkt d ½kyrf sm;udk t"dymÜ ,f
AdokumBuD;rsm;uvnf; rif;rdzk&m;wdkY\ csD;jr§ifhajr§mufpm;rI rJx
h nfí h xnfw h yfrrG ;f rHwefqmqifjcif;awmh r[kwaf y/ ig;&mh
atmufwiG f rdrw d \ Ykd Adou k mynmudt k pGr;f ukezf ;l yGiMhf urnf/ ig;q,feyd gwfawmfxrJ mS aumif;Ek;d &m&mtcef;udk ynmay;qH;k r
rdrwd \ Ykd pdwu f ;l pdwo f ef;ESithf Ekynmudk qef;csiw f ikd ;f qef;í vdo k nfh oabmjzifx h nfo h iG ;f jc,fv, S x f m;jcif;jzpfonf/ trk;d
uGecYf siw f ikd ;f uGecYf iG &hf Murnf/ odEYk iS t hf rQ rif;rdz&k m;wd\ Yk ukov kd f bHkxGwfydkif;qdkif&m pkvpfrGrf;cRefrsm; rsufpdyom'jzpfatmif
awmfrsm;onf tHhMocsD;rGrf;zG,f&mcsnf;&Sdayrnf/ jc,fv, S o
f vdk trd;k bHak tmuf? ausmif;eH&t H wGi;f tjyif? 0&efwm
xkdrif;? rdzk&m;wdkY\ ukodkvfawmfrsm;onf oHk;xyfaZw vuf&ef;? avSum;cHkrStp trGrf;tajymufrsm;jc,fvS,fMu
0efi,f? av;xyfaZw0efBuD;rsm;jzpfí ausmif;awmfBuD;rsm; ayrnf/
116 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 117
xdkuJhodkY bHktqifhqifh? pkvpfrGrf;cReftrGrf;tajymuf qdik ;f qdik ;f ? yef;wdik ;f nGe&Yf eT ;f ? oHvsi;f pGe;f 0,f? ruef;oD[?
tqifwefqmrsm;jzifh wifw h ,fvyS usuo f a&&Spd mG &Sad ernfh awG;avMu[k? iSufvSoHom? usL;jrnfvSmodkY? udEé&m
anmif&rf;acwfbek ;f awmfBu;D ausmif;rsm;udk vufnKd§ ;xk;d jyí armifESH? wlpHruGm? auo&mxuf? wefqmqif,if?
r&Edkifaomfvnf; anmif&rf;acwfqdkif&m bkef;awmfBuD; 'uf v nf w G i f E S i f h ? aumif ; uif y sH v d ? xif a csbd \ ?
ausmif;wpfausmif;\ armfueG ;f bGUJ wpfcu k rkd l jrefrmpmaye,f xdkNyDwjcm;? ewfom;rsm;rl? pum;wrnf? rqdkonfom?
wGiaf wGUEdik af yonf/ xdak rmfueG ;f rSm anmif&rf;acwf taemuf xl;axGpGm\}} [lívnf;aumif; a&;zGJUxm;onf/
bufveG rf if;vufxuf ouú&mZf 984 ckEpS ?f &Siu f &0dua&;zJUG anmif&rf;acwfrif;rsm;onf bk&m;apwDrsm;wnf&mü
aom rif;&Jausmpf mG av;xyfausmif;wnf armfueG ;f jzpfonf/ vnf;aumif;? ausmif;rsm;aqmufvyk &f müvnf;aumif; tvsif
xkdarmfuGef;yg tjcm;Adokumqkdif&mtaMumif;rsm;udk pvdk aqmif&Gufjcif;r&SdbJ oifh^roifh? &m^r&m avmu"r®
rwifjyvdak omfvnf; bHx k wG yf ikd ;f qdik &f m pkvpfrrG ;f cRet f qif a&;&mwdüYk uRr;f usiv f rd m® awmfrMl uaom q&mawmf oHCmawmf
wefqmrsm;ESifh ywfoufíaumufEkwfazmfjyvdkayonf/ rsm;udk ar;jref;avQmufxm;NyD;rS aqmif&Gufavh&SdMuonf/
bHkxGwfydkif;qdkif&m jc,fvS,fxm;yHkudk q&mawmf oHCmawmfrsm;uvnf; rif;rsm;u oHo,udp&ö dS
]]tpGef;xdyfaAG? ewfoaeum;? a&Tvnf&GH&GH? pmo0efü í ar;avQmufonfhtcgwdkif; usrf;*efvmtqkdrsm;ESifhtnD
MuefESifhnDpGm? pE´omrl? MuufvsmtoGif? eef;csnfiifodkY? oGif;pmrsm;a&;í jyefMum;wwfMuonf/
xufjyifxkwfoef;? usD;&ef;ysHpGJ? MumqGJaus;EIwf? vdkifrkcf oGi;f pmwpfapmifü ]]bk&m;&mwGif bk&m;? ausmif;&mwGif
ausmif;? odrf&mwGif odrfwnfxm;aqmufvkyfoifhaMumif;?
vnfqD;? a&T&nfpD;rQ? nD;nD;a&mifvQH? jcifcHjcifydwf?
ausmif;&mwGif odraf pwDwnfoifah Mumif;? bk&m;&mwGiaf usmif;?
zdwfzdwf&Tef;awmuf? Muufarmufacgif;jy? csyf0yf0yfu?
odrrf wnfoifah Mumif;? apwDwpfqyl suí f ajrjyifjzpfomG ;tH?h
wHvSyfrxdk;}} [lí vnf;aumif;?
topfwpfql xdkae&mwGif wnfoifhaMumif;? apwD&m?
]] xufbrkH mS u? rsuEf mS qDwnf?h e*g;Munfí h ? aygufxnfh
ausmif;&m? odrf&m? wefaqmif;&mwdkYü vlwdkYtdrfaqmufí
rnfyif? wk&ifuarmif;? nGw[ f efaY umif;vsu?f &Guaf nmif;
raeoifhaMumif;? tu,fí aerdtHh pnf;pdrfr&Snf/ touf
118 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI
aomfvnf; wkdrnf/ a&m*gOy'frSmrqdkomNyD}}(1) [lí owd
ay;xm;onfudk awGU&onf/
ausmif;wpfausmif;onf ysupf ;D í ajrjyifjzpft?hH xdak usmif;
oHCu d b@mwdu Yk kd tjcm;wpfausmif;rSm 0ifaptyfaMumif;?
xdkodkYr[kwfvQif xkdysufaomausmif;onf ysufpD;onfrnf anmif&rf;acwfeef;wnfpepf
aMumif;? tu,fíxkdausmif;onf tkwfwHwdkif;tpHk tukef
rysufao;bJwnfvsuf&SdaetHh? xdkwpfausmif;\ oHCdu 'kw,
d tif;0acwfjzpfonfh anmif&rf;acwfukd a&S;OD;wnf
onfwpfausmif;odkYul;oef;&monf/ xkdrysufaom ausmif; axmifjyKpkaom anmif&rf;rif;w&m; (at'D1600-1606)
aetqufukd ausmif;uodum© ,laom q&mwdt Yk qufu&kd nf onfouú&mZf 959(1) ckESpfwGif tif;0xD;eef;udk jyefvnf
íaqmufaom ausmif;aomfvnf;jzpft?hH xdo k C H mwdu Yk &kd nf wnfvkyf&ef pOf;pm;pOfu tif;0a&Teef;ausmh&Sif (at'D
í aqmufonfrnfaomaMumifh xkad usmif;u oHCu d ypön;f 1501-1527) \ eef;awmfBuD;udk oabmusESpfNcdKuf[ef&Sd
udktopfjyKaomausmif;ü 0ifapoifhaMumif;?(2) ausmif;rsm; onf/ a&Teef;ausm&h iS \f eef;wnfausmufpmtwdik ;f ol\eef;
aqmufvkyf&mü owdxm;zG,f? qifjcifzG,frsm;axmufjy awmfukd wnfaqmufrnf[k tBu&H ydS &kH onf/ odaYk omf bm;rJh
xm;onfudk awGU&onf/ anmif&rf;acwfbkef;awmfBuD; q&mawmf? rkeo d CF&mZmq&mawmf? avmukw&å mq&mawmf
ausmif;aqmufvkyfwnfxm;jcif;qkdif&mOya'orsm;tjzpf wdkYu a&Teef;ausmh&Sif\ a&Teef;wnfausmufpmonf bk&m;
rSwf,l&ayrnf/ tm;vSLcJNh y;D jzpfí ,if;ausmufpmudk a&;ul;Ny;D rpD&ifoif[
h k
wm;jrpfawmfrcl MhJ uonf/ eef;opfwnf&eftwGuf a&Teef;wnf
pmwrf;topfukd wifqufMuNy;D ,if;pmwrf;twdik ;f a&Teef;
awmfudk aqmufvkyfMu&onf/
1/ oGif;pmrsm; (nTef;NyD;)pm- 34
2/ oGif;pmrsm; (nTef;NyD;) pm- 34 1/ at'D 1597/

119
120 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 121
f ol\eef;awmfukd ouú&mZf 872(1)ckEpS f
a&Teef;ausm&h iS u anmif&rf;rif;\eef;awmfwiG f ]]5 yGiahf ompMumeef;awmf
wGif wnfvyk cf o hJ nf/ xdEk pS rf mS eef;awmfwnfvyk Nf y;D eef;wnf ESifh 7bHkaom jymom'feef;awmf(1)ü anmif&rf;rif;u &mZ
ausmufpmudk a&;xdk;cJhonf/ xkdeef;wnfausmufpmudk yv’ifOuifzGifhNyD;bGJUwHqdyfcHjcif;jzpfonf/ omvGefrif;
od[k efbmG ; (at'D 1527-1542) u ouú&mZf 888(2) ckEpS w f iG f vufxufürl eef;awmftwGi;f wGif 10 aqmifaom eef;awmfukd
bk&m;udk vSLcJoh nf/ xdaYk Mumifh aemufaemufrif;rsm;vufxuf xyfí eef;awmfjymom'faqmuf(2) onf}} [k rSwfwrf;
eef ; awmf w nf v k y f & ef ud p ö & S d o nf h t cgrsm;wG i f a&T e ef ; wpfapmifwGif awGU&onf/
ausm&h iS \
f eef;wnfausmufpmudk r,lv?kd roH;k vdMk uawmhay/ eef;opfaqmufvkyf&eftwGuf vdktyfaomopfrsm;ukd
bk&m;ypönf;jzpfoGm;NyD[lí ,lqMuaomaMumifh jzpfonf/ ckw, f ?l xkw, f &l ef olBu;D Adou
k mwdu
Yk kd wm0efay;onf/ olBu;D
omvGerf if; (at'D 1629-1648) onf ouú&mZf 991(3) Adou k mwdu Yk vnf; tnmwGif wyfav;wyfcefNY y;D ? opfrsm;udk
ckESpfwGif eef;wufonf/ 996(4) ckESpfwGif eef;awmftopf ckwf,lumxkwf,lapMuonf/
wnfaqmufonf/ omvGefrif;eef;wufpOfu crnf;awmf ckwfNyD;aom opfrsm;udk ppfudkif;pukarmfodkY ydkY&onf/
anmif&rf;rif;w&m;\eef;awmfonf &Sdao;onf/ ESpfaygif; xkdopfrsm;xJrS eef;awmfaqmufvkyf&ef oifhavsmfaom?
oHk;q,fausmfrQMumjrifhNyDjzpfí a[mif;EGrf;aejcif;aMumifh tjypftemtqmrsm; uif;&Sif;onfhopfrsm;udk a&G;cs,fum
avm? xD;a[mif;eef;a[mif;wGif rpd;k pHví kd avm rcefrY eS ;f om MuiSef;wdkif? MuiSef;rwdkif? wk&ifwdkif[lí a&;rSwfMuonf/
ay/ crnf;awmf\eef;awmfudkzsufNyD; topfaqmufvkyfcJh xkod pfwEYkd iS w hf uG rsm;pGmaomopfrsm;udk ouú&mZf 996 ckEpS ?f
onf/ 0gacgifvjynfhausmf (9) &uf(3) wGif a&csMuonf/ N*dK[fewf
1/ at'D 1510/ 1/ a&S;a[mif;pmay okawoDwpfO;D \ ]]a&S;acwfjrefrmEdik if NH rKd U&GmG
2/ at'D 1526/ e,fy,fordik ;f }} jznfph u
G w
f ?JG jrefrmrIArd mefpmaybPf? vufEydS f
3/ at'D 1629/ pufr?l pm-14 (aemifwiG f ]] NrKd U&Gme,fy,f}} [kom nTef;rnf/)
4/ at'D 1634/ 2/ NrdKU&Gme,fy,f (nTef;NyD;) pm- 14/
3/ 7 Mo*kwf? 1634/
122 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 123
wduYk v kd nf; ylaZmfonf/ obifvnf;cHonf/ xkaYd emuf rif;om;? a&Gjy;D aom opfrsm;udk a&Taqmuf? aiGaqmufwjYkd zifh bk&if
rif;ajr;? apmfbGm;? apmfcHrSL;BuD;rwfBuD;? qifonf jrif;onf? paom tajymuftrGrf;rsm;xkvkyfMuonf/ awmfovif;
olaX;ol<u,fwdkYESifhwuG avSBuD;avSi,fwdkYjzifh ]] r[armf}} vqef;(13)&ufaeY(1)wGif eef;awmfajrudk wdkif;onf/ xkdrS
wdkifatmif qefíul;Muonf/ AHkarmif;awGwD;rIwf uckefjrL; ESpv f wdwjd cm;Ny;D wefaqmifrek ;f vjynfah usmf (13)&uf(2) wGif
wl;NyD; ul;Mujcif;jzpfonf/ xkdodkYjrpfudkqeful;&mü eef;awmf ajrudx k eG o f nf/ ajrudx k eG &f mü a&TxeG ?f aiGxeG ?f a&Tw;l &Gi;f ?
opfrsm;u tvdv k ykd if avSa&SUrsm;rSveG Nf y;D ul;onf[k qkMd u aiGw;l &Gi;f wkjYd zifh xGe&f wl;&jcif;jzpfonf/ Mueftifvu©PmESihf
onf / a&T M uuf , uf t a&S U tif ; jyif o d k Y a &muf o nf h t cg jynhfpHkaom EGm;&Spfpif;wdkYudk a&TBudK;? aiGBudK;wdkYjzifh wefqm
]]rmefatmif}} qdyf wGifqdkufuyfxm;onf/ qifvsuf yka&m[dw&f pS af ,mufwu Ykd kd a&SUrSmxm;um xGeaf p?
xdkopfwdkYudk yka&m[dwfwdkYu a&Tzvm;? aiGzvm;? wl;ap? aygufapjcif;jzpfonf/
vuf,m&pf c½koif;wkjYd zifh rEÅe&f w G Nf y;D pifMu,fpmG aq;aMum ewfawmfvqef; (11) &uf(3) wGipf yg;rsK;d 7 yg;Buo J nf/
(4)
Mu&onf/ ewfawmfvjynfhausmf (10) &ufwGif eef;awmfyHk
xdkESpfawmfovif;vqef; (2) &uf(1) wGif eef;awmf udik of nf/
aqmufrnfht&yfudk tcrf;tem;ESifhoGif;Muonf/ pkyHkonfh jymodkvqef; (3)&ufwGif (5) eef;awmfNrdKUusKH;wl;onf/
tcg taemuft&yfudk t&if;? ta&SUt&yfudk tzsm;xm;í jymodv k qef;(9)&ufwiG (6) f a&(7)yg;? ajr(7) yg;? tarT;rsK;d
pkyMkH uonf/ (7)yg;? EGm;EkdY? axmywf? ysm;? wifvJ? ajrpmjruf? EGm;acs;
xko d pfwu Ykd kd aAmif;Bu;D nGeo Yf , G af ygif;aom Adou k mBu;D wdYk wkdYjzifh a&míusHNyD; aMu;rHkESifhnDñGwfpGm yGwfonf/
u a&TwrH sO;f ? aiGwrH sO;f wdw Yk ifNy;D a&Twpfpnf;? aiGwpfpnf;wkYd 1/ 25 Mo*kwf? 1634/
2/ 7 Edk0ifbm? 1634/
jzifh a&GMuonf/ opfa&Gaom vuform;wkdY vufrudkifEkdif?
3/ 20 Edk0ifbm? 1634/
ajcrudkifEkdifjzpfojzifh ylaZmfuefawmhNyD;rS a&Gí&onf[k 4/ 4 'DZifbm? 1634/
qko d nf/ 5/ 11 'DZifbm? 1634/
1/ 14 Mo*kwf? 1634/ 6/ 17 'DZifbmv? 1634/
124 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 125
jymokdvqef; (12) &uf(1) wGif wrkwfBudK;cif;NyD; MuiSef; eef;awmfaqmufvyk &f eftwGuf ouú&mZf 996 ckEpS f wydw Yk G J
(1)
wkid rf pS cg vuf,m&pfyEéupf u dk o f nf/ yEéurf pkud rf D N*Kd [ef wf vqef ; (7) &uf t*F g aeY w G i f eef ; awmf w k d i f r sm;uk d
wkdYukd ylaZmfonf/ &[ef;oHCmrsm;ukd eef;awmf&majrü wl;aponf/ wl;í xGuv f maom wl;&Gi;f pmwku Yd dk ygy? ok&ZÆ?
qGr;f qufuyfonf/ vSLzG,0f w¬Krsm;vnf; vSLonf/ y&dwv f nf; tNrdwå? aumvDt&yfrsm;wGif pkykHMu&onf/
emonf/ jynfwGif;jynfy ppfudkif;? yif;,ü&Sdaom apwD wykdYwJGvqef; (11) &uf(2)wGif *rkef;rsKd;? ukvdum
ykx;dk rsm;? aAm"danmifyifrsm;wGiv f nf; qDr;D wefaqmifrsm; aq;aygif;wku Yd dk yke;f &nfEiS ahf &mí rEÅe&f w G u f m wGi;f 0ef;usif
ylaZmfaponf/ jynfapmifeh wf? wHcg;apmifeh wf? vrf;qkaH pmifh opf&if;wku Yd dk okwaf ponf/ xko d oYdk w k Nf y;D rS a&T? aiG? aMu;jzL?
ewfwu Ydk v
dk nf; qDr;D wefaqmif? uGr;f ? vufzuf? tNred t f &om aMu;eD? cJrjzL? cJrrnf;? e0&wfukd;yg;? pyg;rsKd; (7) yg;wkdYukd
wkdYjzifh ylaZmfonf/ wGi;f wkid ;f wGi;f wkid ;f taphxnf&h onf/ xko d x Ydk nfNh y;D rS MuiSe;f zk?d
jymokdvjynfhausmf (1) &uf(2)wGif N*dK[fewf½kyfawG MuiSef;ru pNyD; vuf,m&pfvnfum wkdifrsm;pkdufonf/
xkonf/ (2) &uf(3) wGif eef;\trSDjzpfaom jirf;aqmuf xkdaeYrSmyif eef;awmfopfxGif;onf/ pa&G;a&Gonf/
onf/ rif;uk, d vf yk u
f v
dk nf; aqmufonf/ jymokv d jynfah usmf wykdYwJGvqef; (14) &uf(3) wGif NAJwkdufawmf? tdrfom
(4)
(8) &uf wGif &mZyv’ifudk xkonf/ xkyfavsmufwifonf/ a&Teef;awmfr? aZw0efokH;aqmif?
wykdYwJGvqef; (3) &uf(5) wGif eef;awmfopf xkonf/ jymom'f? eef;&H ajcmufaqmifESifhwuG a&Teef;awmf (10)
xkNyD;rS opfzsm;ü xD;jzLjzifhtkyfNyD;? ydwfykqkd;wkdYukd qJo G nf/ aqmifudk xkyaf vsmufwifonf/ NAw J u dk tf rd o f mawmf opfvnf;
xef;ckid ?f tke;f ckid ?f iSuaf ysmckid w
f Ydk pdu
k o
f nf/ orD;unmwkdY csonf/ &wemxrf;pif? pufawmfac:p&m jymom'f tajymuf
cyfaoma&jzifh yka&m[dwfwkdYukdaq;onf/ wku
Yd dk opfap;okwo f nf/ rdz&k m;tdro f mukv d nf; aqmufonf/
1/ 20 'DZifbm? 1634/
2/ 24 'DZifbm? 1634/ 1/ 14 Zefe0g&D? 1635/
3/ 25 'DZifbm? 1634/ 2/ 18 Zefe0g&D? 1635/
4/ 31 'DZifbm? 1634/ 3/ 21 Zefe0g&D? 1635/
5/ 10 Zefe0g&D? 1635/
126 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 127
wydkYwJGvjynfhausmf (13) &uf(1)wGif NAJwkduf tdrfomykH vkyfonf/ r@dKifovGefawmfwifonf/ trGrf;jcifydwfwk&if
ukdifonf/ pa&G;a&Gonf/ xkyfavsmufwifonf/ waygif; wifonf/
vqef; (10) &uf(2)wGif NAJwkduftdrfomxkyf avsmufwif uqkefvjynfhaeY(1)wGif tkwf<uyfrkd;onf/ t*Fawvkyf
onf/ oHuGef&ufvkyfonf/ onf/
waygif;vqef; (14) &uf(3) wGif ajreef;yku H idk o
f nf/ uqkev f jynfah usmf (4) &uf(2)wGif ajreef;aqmuf onf/
waygif;vjynfah usmf (11) &uf(4)eef;awmf tkwpf o D nf/ pm;awmf t d r f a qmuf o nf / qif w if ; uk y f a qmuf o nf /
ajreef;yEéufpkdufonf/ apmif;wef;wHcg;vkyfonf/
wefc;l vqef; (8) &uf(5) wGif eef;NrKUd awmfvyk o
f nf/ wHcg; uqkefvjynfhausmf (7) &uf(3) f we*FaEGaeYwGif Ouif
vkyfonf/ a&uefwl;onf/ o&mZyv’if wk&if? xkydumrSefuif;wifonf/
wefc;l vqef; (9) &uf(6)wGif xkyu
d mwifonf/ rif;aqmif uqkefvjynfhausmf (13) &uf(4) wGif pnf0ef;pnfaAsm
vkyfonf/ armif;oGef;onf/ Muufonf/
ouú&mZf 997 ckEpS f uqkev f qef; (5) &uf(7)wGif ajrmuf e,kefvqef; (5) &uf? paeaeY(5)wGif oBuFefawmf
a,mif;awmfopfxGif;onf/ (8) &uf(8)wGif usufoa&wkduf ac:p&m jymom'faqmufonf/
1/ 4 azazmf0g&D? 1635/ e,kefvqef; (8) &uf? aomMumaeY(6) u xD;jzLawmf
2/ 15 azazmf0g&?D 1635/ rk;d onf/ 0ef;pnf? ajrm§ ufpnfMuufonf/ ajrmufa,mif;awmf
3/ 19 azazmf0g&D? 1635/ prkcfNAJwkduf trGrf;jcifydwfwifonf/
4/ 3 rwf? 1635/ 1/ 20 {NyD? 1635/
2/ 24 {NyD? 1635/
5/ 15 rwf? 1635/
3/ 27 {NyD? 1635/
6/ 16 rwf? 1635/ 4/ 3 ar? 1635/
7/ 10 {NyD? 1635/ 5/ 10 ar? 1635/
8/ 13 {NyD? 1635/ 6/ 13 ar? 1635/
128 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 129
e,kefvqef; (11) &uf (1) NrdKUurÜnf;wkdifvkyfonf/ eef;awmfaqmufvyk o
f nfh vkyif ef;pOfürl aAmif;Bu;D nGeo
Yf ,
G f
þum; omvGefrif;\ a&Teef;awmf aqmufvkyfonfh aygif;aom AdokumBuD;wkdYu OD;aqmifaqmufvkyfaMumif;
tpDtpOf jzpfonf/ rSeef ef;r[m&mZ0ifawmfBu;D ? wwd,wJ?G awGU&onf/
pmrsufESm 227 rSpí tao;pdwfazmfjycsufjzpfonf/ eef;awmfykH
omvGefrif;w&m;BuD; eef;awmfwnfvkyfykHukd avhvm þomvGefrif;eef;awmfESifh ywfoufí &mZmrPdplVm
onft h cg vkyif ef;aqmifwmrsm; pwif aqmif&u G &f ef r*Fvm ac: ppfukdif;aumif;rIawmfbk&m;BuD; ausmufpmürl ]]tcsif;
&ufjrwf tcsed t f cgukd aA'ifenf;jzifh a&G;cs,jf cif;? N*K[ d ef wf ,lZemcJ?G tapmufjrm;ypf wpfaxmif&adS om r[myem'rif;\
wkuYd dk ylaZmfjcif;onf tav;uJvsu&f o dS nf/ vkyif ef;wpfcu k dk jymom'fEiS w hf al om tvGeBf u;D us,f om,maom a&Tjymom'f
vkyaf qmifonft h cg wpfqufwnf; qufwu dk vf yk af qmifjcif; ESiwhf uG q,faqmifaom a&Teef;awmfudk ig;vjzifo h m pD&if
r&Sb d J r*Fvmtcgtavsmuf vkyo f nfudk awGU&ojzifh avmuD awmfrlí}} [kom a&;xkd;xm;onfukd awGU&onf/
qkid &f mt,lpu GJ dk tvGe*f ½kpu
dk f tav;xm;vkyaf qmifaMumif; rSeef ef;&mZ0ifawmfBu;D tvkt d & a&Teef;awmfr? aZw0ef
awGU&onf/ vkyfaqmif&müvnf; jA[®PykPÖm;wkdYuyif okH;aqmif? jymom'feef;ajcmufaqmifESifhwuG a&Teef;awmf
OD;aqmifrIjyKMuonfukd awGU&onf/ q,faqmif&SdaMumif; od&onf/ eef;awmfwnf vkyfonfh
oDvESifhjynfhpkHaom &[ef;oHCmawmfrsm;ukdyifhí qGrf; rSww f rf;ürl ajreef;? eef;raqmif? ajrmufeef;awmf? taemuf
vkyfauR;jcif;? vSLzG,f0w¬Krsm;vSLjcif;? y&dwf&Gwfjcif;? bk&m; eef;awmf? awmifavomNAw J udk af wmfEiS hf vTwaf wmf [líom
ykx;dk apwDrt S p aAm"danmifyifrsm;wGif qDr;D wefaqmifrsm; awGU&onf/
ylaZmfjcif;wku Yd ydk g awGU&ojzifh jA[®Pwk\ Yd [dEL´ rIwiG f &wem eef;wGif;yk&ykdufjzLyg omvGefrif;w&m;BuD;\ ouú&mZf
ok;H yg; ylaZmfjcif;[laom ax&0g'qkid &f m Ak'b ¨ mom jrefrmrI 996 ckEpS f (1)? eef;awmfypHk üH aqmifa& 25 rS 27 xd&adS Mumif;
ukyd g a&maESmxm;onfh oabmvnf; ygonf[k qkEd idk o f nf/ azmfjyxm;onf/ wpfaqmifcsif; a&wGufMunfhonfhtcg
ylaZmfrt
I ykid ;f wGiv f nf; jA[®Pwku Yd OD;aqmifaomfvnf;
1/ 16 ar? 1635/ 1/ at'D 1634/
130 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 131
taqmifBu;D i,f pkpak ygif; 23 aqmifEiS hf tdro f majcmufv;Hk BuH y k H n D n G w f ? a&T j ymom'f v nf ; ? auG ; ñG w f O uif ?
awGU&onf/ pmjzifhrl tdrfomig;[k jyxm;onf/ a&Tyv’ifESifh? pD&ifwwfpGm? AdokumwkdY? rsufESm&Spfrnf?
xif & S m ;onf h eef ; aqmif r sm;u prk c f E S i f h w uG a om vQHvnfvSwifh? ukd;qifhoepf? uspfvspfMumcH? rif;pH
ajreef;aqmif0, J m jymom'fawmfBu;D ? peul;ESihf aZw0efaqmif? MumoGw?f a&Txw G af &Tx;D ? &nfp;D vkv?k EIid ;f wkr&hJ m? ajreef;
avomaqmif? NAJwkdufaqmif? rSefeef;awmfac: eef;raqmif omvnf;? a0qmvSwif?h ewfrif;bkaH &T? rk;d u ajrok?Yd vlajr
ESifh awmifeef;? ajrmufeef;? taemufeef;awmfaqmifrsm;[k ay:xGef;? eef;rsm;wHcGef? pHwkdif;vGefonf? a0,efwrQ
cefYrSef;&onfh taqmifawmfBuD;rsm;jzpfonf/ xkdtaqmif tqifaomf0f}} [lí a&;zJGUxm;&m eef;rukd;aqmifESifh
awmfrsm;tm;vkH; tkwf<uyfrkd; jzpfonf/ bkHukd;qifh&Sdaom jymom'fawmfBuD;wkdY\ wifhw,fvSy
yk&ykdufykHpHü eef;awmfopfukd azmfjy&mü crf;em;ykHukd pdwfrsufpdjzifh cHpm;MunfhjrifEkdifayonf/
uGef;opf - 238 wkdif ,m,DpeH ef;awmfrsm;
vufcHopf - 586 wkdif anmif&rf;acwfrif;rsm;\ xl;jcm;csufwpfckrSm aA'if
Murf;jyifopf - 118 wkdif udef;cef;rsm;ukd ,kHMunfMuNyD; aA'ifudef;cef;nHhaom umv
axmufopf - 11 wkdif? pkpkaygif; 953 wkdif rsm;wGif eef;awmfBu;D rSm rpHawmhbJ ,m,DpeH ef;awmfrsm;wGif
[lí awGU&onf/ a&TUajymif;eef;pHawmfrw l wfMuonf/ om"utm;jzifh taemuf
&Siu f &0du\&wkygeef;awmfykH bufvGefrif; (at'D 1606-1628) onf ouú&mZf 972
yxrausmfatmif pHxm;q&mawmf\ wynfhjzpfaom ckESpf jymokdvqef; (4) &uf? aomMumaeY(1) awmifilrStjyef
&Sifu&0duonf ouú&mZf 996 ckESpf wGif ]]wufxGef;vQH0g}} tif;0aejynfawmfa&mufonft h cg torwmude;f BuKH onfqNdky;D
cs&D wky'dk pf u
Hk dk a&;om;qufoiG ;f cJo h nf/ xk&d wk\ 'kw, d yk'd üf a&Teef;awmfokdY r0ifao;bJ 0rf;bJtif;ompHwJawmfwGif
]]a&Teef;bko H m? &wemum;? atmifcsma&Tajr? xdyv f ,f av;vcefY aeawmfrcl o hJ nf/ torwmude;f vGwo f nfh e,kev f
aAGxuf? wdrfajcxdeD;? a&TwdNyD;í nD;nD;ajymifajymif? usrS a&Teef;awmfokdY 0ifawmfrlonf/ (2)

csnw f pfaxmifEiS ?hf rkud af rSmifviG ahf ysmuf? ajruaygufo?Ydk 1/ 7 'DZifbm? 1610/
xGef;awmufajymifajymif? ukd;aqmifa&TbkH? ½kyfrsKd;pkH\? 2/ rSefeef;r[m&mZ0ifawmfBuD;? wwd,wGJ? pm- 164-166/
132 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 133
ouú&mZf 1026 ckEpS ?f uqkev f qef; (7)&uf(1) Mumoyaw; Munho f nf/ oDwif;uRwv f qef; (10)&uf(1) Mumoyaw;aeY?
aeYwiG f jynfrif; (at'D 1661-1672) onf qif&&efatmif eHeuf wpfcsufwD;ausmfwGif eef;awmfopfckwfoGm;&onf/
bk&m;taemufbuf &r®0wDt&yfü ]]bHkpH0wD}} eef;awmf xdak eY ESpcf suw f ;D ausmf ESpaf rmif;wGif eef;awmf&majrrSww f ikd f
aqmufvkyfí ,m,DpHjref;awmfrlcJhonf/(2) pdu
k of nf/ wefaqmifrek ;f vqef; (2)&uf(2) t*FgaeY ESpcf suw f ;D
ouú&mZf 1058 ckEpS (3) f wGif 0rf;bJtif;pHrif; (at'D 1698- ausmw f iG f eef;awmf&mudk ]]r*Fvmblr}d } orkwo f nf/ wefaqmif
1714) onf 0rf;bJtif;t&yfü atmifcsmblrd eef;awmfudk rkef;vjynfhausmf (1)&uf(3) wGif eef;awmf&majrpepfonf
]]jrwfeef;bHkom}} orkwfí pHawmfrlonff/(4) ewfawmfvqef; (7)&uf(4) wGif eef;awmf&majrzdo Yk nf/ wydw Yk JG
ouú&mZf 1097 ckEpS w f iG (5)
f [Hom0wDygrif; (at'D 1733- vqef; (14)&uf(5)wGif eef;awmf&modYk opfoiG ;f onf/ waygif;
1752) onf qifwJt&yfü ]]ausmfatmifpHeef;}} orkwfí vqef; (4)&uf(6) ü eef;awmfopfpí a&Gonf/ xkyaf vsmuf?
pHawmfrcl o hJ nf/(6) ,if;okpYd oH nfrmS ppfawmif;udak &mufawmf vTco JG nf/
rl&rnfu h ed ;f udk acsonfoh abmjzihf pHjcif;jzpfonf/ ppfawmif; ouú&mZf 1049 ckEpS ?f uqkev f jynfah usmf (3) &uf(7)wGif
ESiefh w
H o l nfh ]]qifw}J } udk aA'ifued ;f cef;t& eef;aqmufum eef;awmfyu kH ikd of nf/ trGr;f xkonf/ oDwif;uRwv f qef; (11)
(8)
pHcJhjcif;jzpfonf/ &uf t*FgaeY eef;awmf&majrxGefonf/ oDwif;uRwf
xd,k m,DpeH ef;awmfrsm;teuf 0rf;bJtif;pHeef;awmfwnf vjynhfausmf (5)&uf(9) Mumoyaw;aeYwGif jyifeef;awmfudk
vkyyf u kH kd rSeef ef;&mZ0ifawmfBu;D ü tao;pdwaf zmfjyxm;onf/ ]]atmifeef;a½Tbo kH m}} emrH urÜn;f a&;onf/ wefaqmifrek ;f
ouú&mZf 1048 ckESpf? oDwif;uRwfvqef; (3)&uf(7)
1/ 16 pufwifbm? 1686/ 6/ 4 azazmf0g&D? 1687/
Mumoyaw;aeY? eHeufwpfcsuw f ;D ausmw
f iG f eef;awmf&majrudk
2/ 7 atmufwdkbm? 1686/ pm-371/
1/ 21 {NyD? 1664/ 5/ at'D 1735/
3/ 21 atmufwdkbm? 1686/ 7/ 18 {NyD? 1687/
2/ rSefeef;? w (nTef;NyD;) pm 282/ 6/ rSefeef;? w(nTef;NyD;)
4/ 11 Edk0ifbm? 1686/ 8/ 6 pufwifbm? 1687/
3/ at'D 1696/ pm- 371/
5/ 16 Zefe0g&D? 1687/ 9/ 15 pufwifbm? 1687/
4/ rSefeef;? w (nTef;NyD;) pm- 319/ 7/ 9 pufwifbm? 1686/
134 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 135
vjynfhausmf(2)&uf(1) t*FgaeYwGif eef;awmfA[dk&fpif? anmif&rf;acwfonf ESpfaygif; 150 ausmfrQ &SnfMumcJh
armfuGef;wdkifwpfcsdefwnf; wpfcgwnf; yEéuf½dkufonf/ onhf acwfjzpfonf/ xdu k mv xD;eef;tkypf ;kd aom rif;(11)yg;
vjynfhausmf (12)&uf? aomMumaeY(2) wGif eef;awmfopf&yf wGif rif; (3) yg;wdkYu xD;opf? eef;opfwnfvkyfcJhMuonf/
onf/ xdrk if;rsm;rSm (1) anmif&rf;rif;w&m; (at'D 1600-1606)?
waygif;vqef;(6)&uf? Mumoyaw;aeY? A[dk&fpnfBuD; (2) omvGefrif; (at'D 1629-1648) ESifh (3) we*FaEGrif;
acgif;avmif;qGJonf/ eef;awmfurÜnf;wyfonf/ waygif; (at'D 1714-1733)wdkYjzpfonf/
vqef; (14)&uf? aomMumaeYwGif atmifeef;a½TbHkodkYxGuf anmif & rf ; rif ; w&m;u ouú & mZf 960 (1) ck E S p f w G i f
awmfro l nf/ Ny;D vQif eef;awmfukd wufawmfro l nf/ waygif; wnfvyk cf jhJ cif;jzpfonf/ xdrk S 36 ESptf Mum ouú&mZf 996(2)
vjynfh? paeaeYeHeufwpfcsufwD;ausmfwGif A[dk&fpnf ckEpS w
f iG f omvGerf if;u eef;awmfopfjyefvnfwnfvyk o f nf/
acgif;avmif; píwD;onf/(3) xdkrS ESpfaygif; (90)tMum ouú&mZf 1086 ckESpfwGif (3)

þuJo h Ydk eef;awmf&majrMunhjf cif;? opfcw k jf cif;? ajrpepf we*FaEGrif;u eef;awmfopfwnfvkyfcJhjcif;jzpfonf/


jcif;? opfoGif;jcif;? opfcGJjcif;? opfa½Gjcif;? aqmifyHkudkifjcif;? þwGif qdk&ef&SdonfrSm anmif&rf;rif;w&m;vufxuf
armfueG ;f wdik pf u
kd jf cif;? eef;awmfwikd o
f pf&yfjcif;? pa½G; a½Gjcif;? eef;awmfwnfvkyfcsdefonf ordkif;rSwfwrf;rsm;ü trsdK;rsdK;
xkyaf vsmufwifjcif;? tajymuftrGr;f wifjcif; tqifq h ihf jyKvyk f uGv J pJG mG azmfjyaeMujcif;jzpfonf/ OD;ukvm;\ r[m&mZ0if
onhfrSwfwrf;rsm;udk Munhfygu anmif&rf;acwfü tNrJwrf; Bu;D u ouú&mZf 959 ckEpS ?f wydw JG jynhaf usmf (7)&uf(4)wGif
Yk v
pHjref;awmfral om eef;awmfrsm;omr[kwf ,m,Dtm;jzihf ,Mwm NrdKUudk csJUxGifNyD; ouú&mZf 960 ckESpf? 0gqkdvjynfhausmf
aA'ifued ;f cef;tm;jzihf pHjref;rnfh eef;awmfrsm;udyk if r*Fvmtcg (9)&uf(5)wGif NrKd Uawmf? eef;awmftygt0if ig;Xmeudk wpfcsed f
&ufaumif;&ufjrwfrsm;a½G;Ny;D pepfwusaqmufvyk af vh&ad S Mumif; wnf;? wpfNyKd iw f nf;jyKjyifwnfvyk af Mumif; azmfjyxm;onf/
anmif&rf;acwfeef;wnf Adokumoabmudk odEdkifonf/ 1/ at'D 1598/ 4/ 17 Zefe0g&D? 1598/
1/ 11 atmufwdkbm? 1687/ 2/ at'D 1634/ 5/ 5 Zlvdkif? 1599/
2/ 21 atmufwdkbm? 1687/
3/ at'D 1724/
3/ rSefeef;? w (nTef;NyD;) pm- 301-303/
136 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 137
ZmwmawmfyHk&mZ0ifü ouú&mZf 960 jynfh? 0gacgif tif;av;tif;ajrrSm -
vqef; (7)&uf[k jyqdu k m omoemvuFm&pmwrf;ü ouú&mZf 1/ rdk;aumif;uiftif; (tif;awmfBuD;) ajr
961 ckEpS ?f waygif;vqef; (12) &uf? aomMumaeY[k azmfjy 2/ t*Farmfta½SUawmiftif;ajr
xm;onf/ Edik if aH wmfe,fy,f tvm;tvmjyayrl wpfqu l rl 3/ awmiforeftif;ajr
]]ouú&mZf 960 ckEpS ?f 0gacgifvqef; (6)&ufü wHcg;wdik f 4/ awmifjrihfawmifxdyftif;ajr wdkYjzpfonf/
pkdkufí tkwf½dk;pDaMumif;? ausmfav;&yfajrrSm -
ouú&mZf 960 ckESpf? 0gacgifvjynfhausmf (6)&ufwGif 1/ tnmoD[awmajr
eef;awmfpaqmufaMumif;? 2/ a½Tpm&Hbk&m;ajr
ouú&mZf 960 ckESpf? waygif;vqef;(12)&ufwGif 3/ a½T,ifarQmfbk&m;ajr
eef;odrf;aMumif; jyqdkxm;onf/(1)}} 4/ yk*Ha½Tpnf;cHkajr wdkYjzpfonf/
anmif&rf;rif;w&m;Bu;D \ NrKd Uwnfeef;wnfpmwrf;tvdk
uRef;av;uRef;ajrrSm-
t& anmif&rf;rif;w&m;Bu;D onf ouú&mZf 959 ckEpS f anmif&rf;
1/ a½Tay:uRef;ajr
uvmawmfrlonfhtcg Am;rJhtausmf? tmp&tausmfwdkYudk
2/ prÜm,fe*dktnmuRef;ajr
yifhNyD; qiftvHk;t&if;ESihfvmaMumif; od&onf/
3/ t0oHvsufuRef;ajr
ouú&mZf 960 ckEpS ?f 0gacgifvjynfah usmf (9)&uf? we*FaEGaeY?
4/ a½TMuuf,uftv,fuRef;ajr wdkYjzpfonf/
u&u#f? v*f? NAdpämpef;ü ]]&wemyl&}} [laom trnfudk
y,fzsufNyD; ]]a½T0NrdKUBuD;}} [k orkwfawmfrlcJhonf/ xdkaeY awmifav;awmifajrrSm-
a½Teef;awmfaqmuf&mwGif eef;awmfa[mif;ajrae&mü tif;av; 1/ awmiforefawmifajr
tif;ajr? ausmfav;&yfajr? uRef;av;uRef;ajr? awmifav; 2/ awmifjrihfajr
awmifajrudkpDpOfí zdkYvkyfonf/ 3/ awmifusnf;ajreDomukef;ajr
1/ 0if;armif (wrÜ0wD)\ jrefrmrIoak woepm ]]yef;rsKd ;wpf&m}} pmay? 4/ awmifjyKef;BuD;ajrwdkYjzpfonf/(1)
&efukef? pm- 179 (aemifwGif ]]jrefrmrI}} [kom nTef;rnf/) 1/ jrefrmrI (nTef;NyD;) pm- 185
138 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 139
þajrrsm;onf jrihfjrwfaomajr? atmifajr? r*Fvm "avhxHk;pHrsm;udk aumif;pGmavhusufykdifEdkifMu[ef&Sdonf/
twdw&f adS omajrrsm;jzpfojzihf eef;wnf&mwGif xdak jrrsm;udk aA'if,Mwmusr;f rsm; avmuDtpDt&ifqikd &f m pmayusr;f *ef
ajrcHoabm,lum aqmufvkyfaMumif; rSwfom;&onf/ rsm;udk arTaESmufwwfodxm;íavm? rif;tqufqufudk
eef;awmf&mtjynhfzdkYvkyfjcif; jzpfcsifrSjzpfrnf/ pwdtjzpfzdkY odrSDMuí eef;wGif;qdkif&m tpDt&if "avh xHk;pHrsm;udk xJxJ
vkyfjcif;[k ,lqEdkifonf/ 0if0ifESHYpyfíavm? wduspGm rqdkEdkifaomfvnf; ausmufxD;
ouú&mZf 961 ckEpS ?f 0gacgifvqef;(7)&uf? Mumoyaw;aeY wEÅKyrm avmuDt&m vGefpGmvdr®m uRrf;usifcJhMuonf/
wGif NrdKUawmfwnfvkyfNyD; jy? wefaqmif;? wHcg;wdkYudk om"uwpfckudk jy&ygu anmif&rf;rif;w&m;BuD; eef;awmf
aqmufpu kd o
f nf/ tif;ESo
H nf/ 0gacgifvjynhaf usmf (6)&uf? wnfrnf&SdpOftcg ynm&SdtcsdKUu tif;0a½Teef;ausmh&Sif\
aomMumaeY ? u&u#f v *f w G i f a½T e ef ; awmf ? ajreef ; eef;wnfausmufpmtwdkif; pD&if&rnf[k tqdkjyKonfudk
jymom'fBuD; tygt0if taqmifaygif; 26 aqmif aqmuf Am;rJhq&mawmf? rkedoCF&mZmq&mawmf? avmukwå&m
vkyfawmfrlcJhjcif;jzpfonf/ eef;awmfudk NrdKU&Gmrsm;u aqmuf q&mawmfwu Ykd ]]bk&m;tm; vSLNy;D aom ausmufpmudk ul;í
vky&f onf/ ouú&mZf 963 ckEpS ?f wydw Yk vJG a½Teef;wuford ;f xD;eef;rpD&ifoihf? igwdkYav;yg;&SdavNyD/ xD;eef;wnfzdkY&m
pHy,fawmfrlonf[k qdkonf/ enf;edoQtwGuf aMumihfMup&mr&Sd}} (1) [k qdkjcif;udk jy&
eef;awmfraqmufvyk rf D y&dwrf EÅerf sm; &Gwzf wfonhf tpD ayrnf/ xdkq&mawmfwdkY rdefYonfhtwdkif; eef;wnfpmwrf;
tpOfuv kd nf; awGU&onf/ ouú&mZf 960 ckEpS ?f wydw Yk vJG qef; wpfapmifqufoGif;Muonf/ xdkqufoGif;onfh pmtwdkif;
wGif Am;rJhq&mawmfESif h rGef&[ef;tyg; 20wdkYu jrpfi,fjrpf ½ d k ; eef;awmfudk wnfvkyfcJhjcif;jzpfaMumif; ordkif;pmrsufESmrsm;
wpfavQmufwiG f avmif;avSBu;D ESppf if;ESifh av;axmif0h aJ uGUrS wGif vmonf/
{&m0wDjrpftxd pkecf sq D efcsD oH;k &ufwikd w f ikd f y&dw½f w
G af wmf 0rf;bJtif;pHNrKd Uwnf eef;wnftpDtpOfrsm;udrk l ppfuikd ;f
rlcMhJ uonf/ (1) ewfpufausmif;q&mawmf i&eJ bke;f awmfBu;D &SiAf 'k a¨ Cmo
rSwfom;zG,f&maumif;onfrSm anmif&rf;acwf? oHC 1/ a½Tudkif;om;\ ESpf 600 jynhftif;0 (tif;0acwf jyefvnf
orkwq d &mawmfrsm;onf NrKd Ueef;wnfjcif;qdik &f m? eef;rleef;&m oH;k oyfcsu)f &mjynfph mtkyw
f u
kd ?f &efuek /f 2008-ck? 'DZifbmv
1/ jrefrmrI (nTef;NyD;) pm- 186 (aemifwGif ]]tif;0}} [kom nTef;onf? pm- 19)
140 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 141
ESihf Am;u&mq&mawmfwdkY OD;pD;OD;aqmifjyKcJhrnf[k ,lq& ta&SUydkif;rif;crf;awmfaqmif 11
onf/(1) eef;raqmif 1
anmif&rf;rif;wnfvyk af om eef;awmftm; yk&ydu k jf zLwGif taemufydkif;rif;crf;awmfaqmif 3
awGU&orQ yEéufyHkrSm pEkaqmif 4
ta&SUydkif;rif;crf;awmfaqmif 11 rdzk&m;aqmif 8
eef;raqmif 1 pkpkaygif;taqmif 27
taemufydkif;rif;crf;awmfaqmif 3 tdrfomawmf 5
pEkaqmif 3 avSum; 14 wdkY(1) jzpfonf/
rdzk&m;aqmif 8 EdIif;,SOfavhvmEdkif&ef wifjyvdkuf&ayonf/
pkpkaygif;taqmif 26
tdrfomawmf 2
avSum; 16 wd(2) kY yg &Sdonfudk
awGU&onf/
anmif&rf;rif;aemuf omvGefrif; ouú&mZf 996 ckESpf
wGif wnfvyk af om eef;awmfuvnf; anmif&rf;rif;eef;awmf
uJoh Ykd a½SUydik ;f rif;crf;awmfaqmif? aemufyikd ;f rif;crf;awmfaqmif
yEéufyHkpHta&twGuf wloavmuf&Sdonfudk awGU&onf/
ouú&mZf 996 ckESpf (at'D 1634) wGif wnfvkyfaom
omvGefrif;\ eef;awmfyEéufyHkü
1/ jrefrmrI (nTef;NyD;) pm- 186/
2/ tif;0 (nTef;NyD;) pm- 226/ 1/ tif;0 (nTef;NyD;) pm- 226
142 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 143
144 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI

anmif&rf;acwftrd f
anmif&rf;acwfwiG f &Sib f &k ifEiS fh ywfoufaom eef;awmf?
q&mawmf? oHCmawmfwYkd oDwif;oH;k &m bke;f awmfBu;D ausmif;
rsm;udk aqmufvkyf&mü aqmifzGJYyHkpepf? tcef;cef;taqmif
aqmifzpYJG nf;yHrk sm;onf Bu;D us,v f oS nf/ avmua&;? "r®a&;
ESpfjzmwGif tjrihfjrwfqHk;rsm;aexdkif? oDwif;oHk;&mjzpf
íxkduJhodkY BuD;us,f&jcif;jzpfonf/
rif;rdz&k m;wdaYk tmuftqihef rd ahf om tdraf &SUrif;? rif;nD
rif;om;? rSL;rwft&m&Srd sm;aexdik &f m tdraf wmfrsm;onfvnf;
xdkufoihfoavmuf BuD;us,fMuayonf/ &mxl;tedrfhtjrifh
tqifhtavsmuf taqmifzGJUyHk? tcef;zGJUyHk? trGrf;tajymuf
qif&yHk uGJjym;jcm;em;rI&Sdaomfvnf; omrefjynfolrsm;\
aetdrfxufrl rsm;pGmBuD;us,fayonf/
xdkoabmudk avmuAsL[m (tif½Hkpmwrf;) vm
tdrfa&SUrif;aeonfh tdrfaqmufvkyf&yHkjzihf odEdkifayonf/
tdrfa&SUrif;tdrfawmfESihfywfoufí
145
146 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 147
]]tdraf wmfaqmufvyk &f mrSm (11) xkypf t D quf? ta&SU þazmfjycsuft& tdrfa&SUrif;tdrfawmf\ yEéufyHkudk
qufrSm avsmif;awmfOD;aqmif? tv,fqufrSm traqmif? pdwftm½Hkjzihf rSef;qMunhfjrifEdkifonf/ tdrfawmfonf ta&SU
taemufqufrmS taemufaqmif? ta&SUavsmif;awmfO;D aqmif? taemufwef;onf/ aeoGm;&mvrf;aMumif;twdik ;f taqmif
taemufaqmifukd ypöKuefo Y nf/ taqmifywfvnfukd Murf;jyif zGJUxm;jcif;jzpfonf/ ta&SUpGefu avsmif;awmfOD;aqmif?
vnfí avsmif;awmfO;D quf? ta&SUrsuEf mS Murf;jyifwiG f avSum; tv,fu traqmif? taemufu taemufaqmifponf
wnfonf/ traqmifwiG f rm&bifysOaf xmifumoef;í tv,f wef;aernf/ tv,faqmifjzpfonfh traqmif\ vuf0J
csuu f kd ydwif;Bu;D xm;onf/ ydwif;Bu;D vufwiG ;f odYk b@dKijf zL vuf , mwG i f wpf a qmif p D x yf x k w f x m;onf / vuf 0 J
wnfí rsuEf mS Muufcgomudk Mum,yf wpfqifx h Ek iS ?fh rsuEf mS aqmifrmS twGi;f 0efwaYkd eonft h aqmif? vuf,maqmifrmS
Muufqo JG nf/ traqmifvuf0v J ,f,m Murf;jyifvufjyifu Oykofawmfapmihftaqmifjzpfonf/ xdkESpfaqmifpvHk;rSm
xm;0,faqmifEpS af qmif pD&ifonf/ vuf0u J ta&SUpGex f m;0,f xm;0,faqmifrsm;jzpfonf/ bHEk pS q f ihf wpfvnfay:aqmif
aqmifrmS avomwpfaqmif twGi;f 0efwaYkd eonf/ vuf,m rsm;jzpfonf/ taemufaqmif\ taemufawmifwiG f xm;0,f
bufuta&SUpGef xm;0,faqmifrmS Oykoaf wmfapmiht f aqmif?
vsm;wpfaqmif&adS o;onf/ þodjYk zihf tdraf &SUtdraf wmf yEéuf
taemufawmif taemufMurf;jyifu xm;0,faqmifvsm;
yHuk kd rSe;f íMunhEf ikd o
f nf/ avSum;u avsmif;awmf OD;aqmif
wpfaqmifaqmufvyk o f nf/tdraf qmifrmS xkypf yG af vsmufpyG &f
e,fcí H ½dik (f 2)xyfr;kd onf/ ½dik af y:wGif oufi,fr;kd í Muufeif; ta&SUrSm &Sdonf/
rsufuG,fuyfwifonf/ trGrf;jcifyw d uf kd oyd;k ysOu f v kd yk íf tdrfa&SUrif;wGif udk,f&Hawmfrsm;&Sdonf/ ta>ct&Hrsm;
BuKd ;iifvu kd o
f nf/ wk&ifv;kH xnfo h nf/ pdefzl;rwyf&/ trGrf; &So
d nf/ ½H;k trIxrf;rsm;&So d vdk vHNk cKH a&;0efxrf;rsm;vnf;&So
d nf/
jcifydwfudk teDrokwf&/ twGif;t&dyfae ysOfaxmifrSpí xdo k w l Ykd aep&mtdrrf sm; tvkyv f yk &f m½H;k ? toH;k taqmifypön;f
xdk&e,fxkyfavsmuf0ef;rsufESmMuufrsm;rSm ajrjzLokwí f rsm; xm;&mae&mrsm;vnf; &S&d onf/ 0if;av;rsuEf mS tum
urÜwBf u;D i,fukd teDow k of nf/ ydwif;Bu;D rm&bifudkvnf; t&Hvnf; &Srd nf/ xd0k if;xJrmS rS vlaetdrt f aqmufttH?k wduk ?f
(1)
teDokwfonf }}[lí azmfjyxm;onf/ wef;vsm;ponfwdkY&Sdrnf/ þodkYjzihf tdrfa&SUrif;wpfyg;\
1/ tif½Hk (ñTef;NyD;) pm- 10-11/ ta>ct&H? taqmifta,mif? toH;k taqmifrsm; aeavmuf
148 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 149
xm;avmufatmif us,f0ef;aom 0if;twGif;wGif Adokum ESpaf qmif? vuf,mbufuvnf; onfenf;aqmufvyk o f nf/
twwfjzihf ae&mcs&ayrnf/ avsmif;awmfO;D vuf0b J ufajrmuf0if;em;twGi;f udk vufaqmif
avmuAsL[musrf; (tif½Hkpmwrf;) rSmyif þAdokum ,lwdkuf? onftaemufudk pnfawmfwdkuf aqmufvkyfonf/
oabmudk azmfjyxm;onf/ 0if;av;rsuEf mS ywfvnfjyif0if;em;wGif vuf0b J ufu ud, k &f H
]]0if;av;rsufESmrSm jrif;Murf;uyfumonf/ txufudk aewef; 10aqmif? vuf,mbufu ud, k &f aH ewef; 10aqmif?
ysOfurÜwfBuD;owfonf}} [k 0if;taetxm;udk azmfjy a½SU0if;wHcg;jyifaumifae[efwef;oHk;? vuf,mbufu
xm;jcif;jzpfonf/ aumifae[efwef;oH;k ? taemufwcH g;jyifuvnf; onfenf;wl
0if;wHcg;rsm;xm;yHkESihf ywfoufí aqmufvkyfonf(1)}} [lí azmfjyxm;onf/ xdkazmfjycsufudk
]]avsmif;awmfO;D avSum;qDwnfw h iG f 0if;wHcg;? taemuf tajccHNyD; Adokumoabm ae&mcsMunhfygu yl;wGJazmfjyyg
rsuEf mS uonf tv,fcsuw f iG f aemuf0if;wHcg;wpf? 0if;wHcg; yHkpHtwdkif; yEéufyHk&&Sdrnfjzpfonf/
12qlxm;onf}} [kazmfjyxm;onf/ 0if;twGi;f ü taqmuf tdraf wmfü xm;0,faqmif ESpaf qmif? xm;0,fvsm;aqmif
ttHkrsm;udk ae&mcsxm;&müvnf; wpfaqmifygonfukd awGU&onf/ ESpx f yfwpfvnfay:ü pkvpf
]]twGi;f wGif vuf0u J tdraf v;? vuf,mbufu tdraf v; rGr;f cRerf sm;pGm rwyf&? wk&ifv;kH wyfonf/ pdezf ;l rwyf&onf
aqmif?aygif;ud;k aqmif? tdraf qmifaqmufonf/ onftwGi;f udkvnf; jyxm;onf/ Adokumoabmt& uefYowfcsuf?
udkrm&bifuyfumoef;í twGif;u 0if;wHcg;ig;xm;onf/ owfrw S cf sut f wdik ;f xnh&f wyf&onfukd owdxm;rd&monf/
0if;awmfjyifu a½SU0if;wHcg;wpf? jyifvuf,mbufu ½H;k rwpf? rmefatmif&wembk&m;'g,um rif;w&m;vufxuf nDawmf
vuf0Jbufu ½Hk;i,fwpf? taemufwHcg; vuf,mbufu &Sief ef;qufukd tdraf &SUt&may;onft h cg ]]trd;k tkw<f uyfEiS fh
taemuf½Hk;wpf? xm;0,fvnfay: trGrf;jcifydwf wk&ifjym; trGrf;jcifydwfwk&ifudk teDokwfaMumif;(2) wdkifzHk; urÜwfBuD;
xnfo h nf/ 0if;wGi;f u avomaqmif? ajrmufrm&biftwGi;f wGif i,fudk teDokwfaMumif;(3)}} awGU&onf/
aoewfaqmifESpfaqmif? avsmif;awmfOD; vuf,mrm&bif 1/ tif½Hk (nTef;NyD;)pm- 11-12/
em;wGif ud,
k &f aH ewef; ESpaf qmifp?D avsmif;awmfO;D vuf0b J uf 2/ ,if; pm- 12/
0if;em;wGif aoewfwef;aqmif;wpf? onfajrmufuu kd ,
kd &f aH e 3/ ,if; pm- 236/
150 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 151
jynfrif; (at'D 1661-1672) vufxuf aemifawmf 0gacgifvqef; (4)&uf (1) aomMumaeY tdrfawmfwuf(2)
awmifirl if;udk awmifiu l akd y;Ny;D rif;jyK&mü ]]tdrjf zL ig;quf? aMumif; ordkif;pmrsufESmwGif tao;pdwfazmfjyxm;onf/
ESpfxyf? a&mifOD; oHk;xyf? ajrmufavom uGrf;aq;? tdrfom tdrfawmfwufonftxd tcsdefwdkumvwpfvtwGif;rSm
trGrf;jcifydwf cHkwdkifoHk;? uHywf teDay;}} (1) awGU&onf/ NyD;pD;atmif tjref tifwdkuftm;wdkufaqmufvkyfcJhaMumif;
&rnf;oif;rif; (rif;&Jausmfxif) (at'D 1673-1698) od&monf/
vufxuf tdraf &SUrdz&k m;r,fawmf&iS rf zd &k m; tdraf wmfaqmuf
vkyfyHkudk
ouú&mZf 1047 ck? 'kwd,0gqdkvjynhf(2) we*FaEGaeY
opfxGif;?
vjynhfausmf (1)&uf(3) wevFmaeY tdrfawmfyEéuf½dkuf?
vjynhfausmf (3) &uf(4) Ak'¨[l;aeY tdrfawmfopfxl?
vjynfhausmf (5) &uf(5) aomMumaeY tdrfawmfwGif;
wl;wGif;cs? xkyfavsmufwif?
vjynhaf usmf (10)&uf(6) Ak'[ ¨ ;l aeY tdraf wmftrGr;f csiyf w
d f
wif?
1/ OD;ukvm;? r[m&mZ0ifBuD;? w? pm228/
2/ 5 Zlvdkif? 1685/
3/ 6 Zlvdkif? 1685/
4/ 8 Zlvdkif? 1685/ 1/ 24 Zlvdkif? 1685/
5/ 10 Zlvdkif? 1685/ 2/ OD;ukvm; r[m&mZ0ifBuD;? w? pm- 255/
6/ 15 Zlvdkif? 1685/
armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 153
a[mif;rsm;url t0dkif;yHkraqmifaomfvnf; NrdKU½dk;axmifh
cRef;rsm; auG;0ef;aeaomaMumihf t0ef;yHkaqmif NrdKU½dk;[kyif
owfrw S Ef ikd o
f nf/
ysLNrdKUjyEdkifiHrsm; acwfvGefNyD; yk*HacwfESihfaemufydkif;
anmif&rf;acwf Adou
k mpepfqikd &f mtcsKd ;;;; acwfNrKd UjyEdik if rH sm;wGif NrKd U½d;k rsm;udk av;axmifph wk*yH jkH zpfap?
pwk&ef;yHjk zpfap? axmifrh eS af xmihcf sKd ;jzihf wnfvyk v f mMuonf/
jrefrmAdokuma0g[m&wGif armfvdkifcsdK;? armf,Gef;csdK;? rEÅav;? tr&yl&? a½Tbdk? awmifil? [Hom0wD (yJcl;) NrdKU½dk;
cdek ef;csKd ;[laom tcsKd ;oH;k rsKd ;&So
d nf/ a&S;acwfAo d u k mwdYk wHwikd ;f rsm;rSm tqdyk gav;axmifph wk*yH ?kH pwk&ef;yHk NrKd U½d;k rsm;jzpfonf/
cwf&mwGifvnf;aumif;? taqmufttHk\ atmufajcudk tif;0NrdKU½dk;url xdkNrdKU½dk;yHkrsm;ESihfrwl? wpfrluGJjym;pGm
yHkazmfaqmufvkyf&mü csdK;avh&Sdaom tcsdK;oHk;rsdK;jzpfonf/ &So
d nf/ tif;0NrKd U½k;d yHuk kd armf,eG ;f csKd ; csKd ;Ny;D wnfvyk xf m;jcif;
xdok ;kH rsKd ;teuf armfvikd cf sKd ;rSm auGUauGUaumufaumuf jzpfonf/ uke;f abmifrif;qufrS qifjzL&Sirf if; (at'D 1763-
tcsKd ;rsKd ;jzpfonf/ armf,eG ;f csKd ;rSm axmifah xmif, h eG ;f ,Ge;f tcsKd ; 1776) vufxufNrdKUawmfudk topfzGihfí wnfonfhtcg
rsKd ;jzpfonf/ cked ef;csKd ;rSm axmifrh eS af xmifq h uftcsKd ;rsKd ;jzpfonf/ a½TNrdKUawmf ta½SUrsufESmudk armf,Gef; (5)csufcsdK;í
a&S;jrefrmrif;rsm; NrdKUopfrsm;wnfvkyfonfhtcg NrdKU½dk; awmifrsufESmudk armf,Gef; (9)csuf? taemufrsufESmudk
yHkpHoHk;rsdK;oHk;pm;jzihf wnfvkyfavh&SdaMumif; od&onf/ armf,eG ;f (11)csu?f ajrmufrsuEf mS udk armf,eG ;f (5)csucf sKd ;í
a&S;tusqHk; jrefrmrif;rsm;vufxuf (ysLNrdKUjyEdkifiHrsm;) ü wnfcJhjcif;jzpfonf/ armf,Gef;tcsdK;aygif; 30 &Sdonf/
NrKd U½d;k udk t0dik ;f t0ef;yHk wnfvyk w f wfMuonf/ Oyrmtm;jzihf pOfhul;rif; (at'D 1776-1782) vufxufa&mufonhftcg
oa&acwå&mNrKd Ua[mif; NrKd U½d;k yHrk sKd ;jzpfonf/ 0dik ;f 0dik ;f pufpuf ajrmufrsuEf mS wGif ESpcf sKd ;avsmo h mG ;ojzihf armf,eG ;f 28 csKd ;om
r[kwaf omfvnf; t0dik ;f yHak qmif NrKd U½d;k [kqEkd ikd o f nf/ tvm;wl usefonf[k od&onf/
waumif;? 0wD;? oJukef; ponfhNrdKUa[mif;rsm;onfvnf; tif;0udk þodaYk rmf,eG ;f csKd ;csKd ;í wnf&onfrmS tif;0NrKd U
t0dkif;yHkNrdKU½dk;rsm;yifjzpfonf/ AdóEdk;? [efvif;paom ysLNrdKU ukef;ajronf a&pyf? tif;pyf? ukef;csdKihfa&maeaom ae&m
152
154 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 155
jzpfaeaomaMumihfjzpfonf/ xdkYaMumihf a½S;usaom ysLNrdKUjy axmifha&muf wnfvkyf&jcif;jzpfonf/ wHcg;ayguf 33
Edik if rH sm;uJo h Ydk t0dik ;f yHNk rKd U½d;k vnf;wnfr&? pwk&ef;yH?k pwk*yH kH &So
d nf/
jzpfatmif rsOf;ajzmifhNrdKU½dk;tem;a&;rsm;udk ajzmihfajzmihf ig;ydwef;NrKd Uaxmifw
h iG f ta½SUudak zmufí rd;k aumif;wHcg;?
rwfrwfcwfívnf;r&ojzihcf sKd ;vdu k ?f apmif;vdu k ?f qufvu dk f ¤if;awmifta½SUudkazmufí aiGpifacsmif;0ausmfatmif
ESit fh csKd ;rsm; pyf[yfum NrKd U½d;k cwf&jcif;jzpfaMumif; em;vnfEikd f wHcg;?
onf/(1) ¤if;awmif armf,Gef;uGif;awmifudk azmufí &efa½GwHcg;?
tif;0NrKd U\ armf,eG ;f csKd ;yHNk rKd U½d;k udk uke;f abmifacwf qifjzL ¤if;awmifuakd vQmufí ta&SUudak zmufvsuf &efpifwcH g;?
&Sifrif;vufxuf wnfvkyfonf[kqkdaomfvnf; ueOD; ¤if;awmifta&SUudkazmufí &efESdyfwHcg;?
armf,eG ;f csKd ;tpudk anmif&rf;acwf r[m"r®&mZm"dywd (at'D ¤if;u ta&SUudkarmf,Gef;csDí ajrmufudkazmufvsuf
1733-1752) vufxufNrdKUwnf&mü pcJhonf/ uif;vGwfwHcg;rom?
r[m"r®&mZm"dywdrif;vufxuf ouú&mZf 1110 jynfEh pS f ¤if;ta&SUudkazmufí &efuif;wHcg;?
(at'D 1748) wGif wyfBuD;udk odrf;íNrdKUwnfcJhonf/xdkodkY ¤if;awmifta&SUudkazmufí &efNrdKUwHcg;?
wnf&mü qif;&Jom;uReaf wmfrsKd ;wdrYk mS yifyef;vSonf/ rcefY ¤if;awmifta&SUudkazmufí uif;vwfwHcg;rom?
rxm; rvkyaf qmifapbJ &Sib f &k ifu, kd wf ikd rf pS Ny;D rif;rdz&k m;? ¤if;awmifta&SUudkazmufí cHvGwfwHcg;?
rif;nDrif;om; rSL;awmf? rwfawmfwYkd xdu k &f moif&h m wma0Ny;D ¤if;u NrdKUaxmifhxm;cJhNyD;vQif taemufudkavQmufí
vkyfMu&onf/ rif;{u&mZfu wm 500? rif;rdzk&m;wdkYu awmifudkazmufvsuf pHa0;wHcg;?
wm 250 pD? awmifi&l mZmu wm 300? rSL;awmfrwfawmfwu Ykd ¤if;pHxm;wHcg;?
xdkuf&moifh&m vkyfaqmifMu&onf/ ¤if;armf,Gef;csDNyD;vQif awmifudkazmufí &efESdyfwHcg;?
NrKd Uudk NrKd Uawmf&if; ta&SUawmifaxmihf ig;ydwef;NrKd Uaxmifrh S ¤if;u armf,Gef;csDNyD;vQif taemufudkazmufí uif;a0;
uke;f ½d;k rd;k xd ausmif;udyk wfNy;D td;k bd?k qifusKH ;rSr;D aoG; wdu k Nf rKd U wHcg;rom?
1/ wuúov kd af rmifarmifBu;D \ ]]pmaytoGiEf iS fh uReaf wmft
h jrif}} ¤if;u taemufudkavQmufí awmifodkYazmufvsuf
pmcspfol &efukef? 1975 ck? pm- 145-147/ &efpifwHcg;?
156 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 157
¤if;taemufawmifudkazmufvsuf ausmfrdk;wHcg;? ta&SUudak vQmufí ajrmufukd azmufvsuf atmifomwHcg;?
¤if;u armf,eG ;f csí D taemufuakd zmufvsuf &efviT w hf cH g;? ¤if;u ta&SUudak vQmufíajrmufuakd zmufvsuf rQKUd atmif
¤if;u taemufuakd vQmufí awmifuakd zmufvsuf &efa0; wHcg;?
wHcg;? ¤if;u ta&SUudak vQmufí ajrmufuakd zmufvsuf atmifrQKd U
¤if;utaemufudkavQmufí NrdKUaxmifhxm;cJhNyD;vQif wHcg;?
ajrmufukd avQmufvsuf taemufuakd zmufí &efwm;wHcg;? ¤if;NrdKUaxmifhwGif ajrmufudkazmufvsuf rQdKUOD;wHcg;(1)
¤if ; uajrmuf u d k a vQmuf í taemuf u d k a zmuf v suf pkpkaygif;wHcg; 33? NrdKUawmfwGif; wHcg;udk;ckxnfhygu wHcg;
oufuif;wHcg;? 42 ck&Sdonf/
¤if;u ajrmufudkavQmufí taemufudkazmufvsuf anmif&rf;acwfü NrdKUwnf&mwGif armf,Gef;csdK;[efudk
ausmfbifwHcg;? tpjyKco hJ vdk Adou k m[efwpfcjk zpfaom ]]cdek ef;csKd ;}} uvnf;
¤if ; uajrmuf u d k a vQmuf í taemuf u d k a zmuf v suf anmif&rf;acwf\ Adokum[efwpfcktjzpf pwifcJhonf/
pHa&;wHcg;? þwGif ]]cdkeef;csdK;}} [laoma0g[m&udk apwDNrdKU½dk; ponfwdkY
NrKd Uaxmifx
h m;cJNh y;D vQif ta&SUodcYk sí
D ajrmufuakd zmufvsuf
wGif&Sdaom taxmihftauG;(2) [k jrefrmtbd"mefu zGJUqdk
wufvGwfwHcg;?
onf/ a½TbekH 'd gef;usr;f url ]]cdek ef;}} udpk Md w*D0gcdrk if; aeonfh
ta&SUudak vQmufí qifusKH ;axmif?h avSum;tqif;ajrmuf
eef;ESihfwlí ]]cdkeef;}}(3) [kac:aMumif; zGihfqdkxm;onf/
udkazmufí pHuif;wHcg;?
ajrmufudkaxmifcsDí qifusHK;ta&SUavSum;ESihf twnfh 1/ a&S;a[mif;pmay okawoDwpfOD;\ ]]anmif&rf;acwf ESpf 40
taemufudkazmufvsuf &efcGmwHcg;? &mZ0if (1071 rS 1113)}} jrefrmrIArd mef? pmaybPf? vufEydS f
ajrmufudkavQmufí taemufudk azmufvsuf uif;oH pufrl? pm- 26/
wHcg;? rom? 2/ jrefrmtbd"mef? jrefrmpmtzGJU? ynma&;0efBuD;Xme/
¤if;uaxmifcsDcJhNyD;vQif ta&SUudkavQmufí ajrmufudk 3/ aZ,socF,m\ ]]a½TbHked'gef;}} [Hom0wDyHkESdyfwdkuf? &efukef?
azmufvsuf &efESifwHcg;? 1963 ck? pm- 63 (aemifwGif ]]a½TbHked'gef;}}[kom nTef;rnf/)
158 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 159
jrefrmrif;rsm;\ xD;eef;"avhtpOftvmwGif 0if;rSL;av; tcsdK;rsm; yg0ifonfhyHkpHjzpfonf/ cdkeef;uGufyHkpHrsm;udk aypm
a,mufxm;&Sad Mumif;? xd0k if;rSL;av;a,mufteuf vuf,m tzHk;usrf;rsm;rS a½TZ0gyef;? eH&Hyef;csDqufyef;uGufrsm;?
0if;rSL;rSm ]]ckdeef;}} yHk wHqdyfyg"m;udk aqmif&onf/ abmifcwftem;? taqmufttHrk sm;\vnfEiS efh &H ?H apwDawmf
]]ta&SUrSeful? ZrÁLrsufjzm? vuf,mcdkeef;? aemufpuf0ef; rsm;\ atmufcyH pö,mrsm;paom Adou k mtEkynm vuf&m
ESihf? yHkeef;vuf0J? &J&JvQHywf? trSwfa½S;avQmuf? pOfr wdkif;wGif cdkeef;uGufyHkpH yg0ifpNrJjzpfonf/
azmufonf? av;a,muf0if;rSL; aqmif"m;wnf;}} [lí anmif&rf;acwf AdokumtEkynmwGif cdkeef;uGufonf
ta&SUbuf0if;rSL;u rSeu f ?l vuf,m0if;rSL;u cdek ef;? taemuf anmif&rf;acwf\ Adou k m[efwpfc[ k í
l qdEk ikd af vmufatmif
0if;rSL;u puf0ef;? vuf0J0if;rSL;u yHkeef;xkvkyfí a½S;rif; wGifus,fcJhonf/ ,cifu atmufajcypö,mrsm;rS xD;awmf
tpOftquf ay;tyfpGJaqmifaponfh xHk;Oya'&SdaMumif;(1) txd puf0dkif;yHkrsm; qifhumqihfum jyKvkyfcJhaom wHwm;OD;?
od&onf/ r*FvmapwDuo hJ Ykd yGwaf pwDypkH rH sm;rSmvnf; atmufajcypö,m
anmif&rf;rif;quf yif;wvJrif;vufxuf nDawmfrif;&J oHk;qifhrSpí acgif;avmif;em;? oydwfarSmuf? azmif;&pf
ausmfxifudkay;aom taqmifta,mifrsm;wGif]]qifaygif; tqifq h ih?f MumarSmufMumvSef cs&m;oD;rSpí xD;awmfwdkif
0ef;a½Ta&;cdek ef;}}(2)? jynfrif; (at'D 1661-1672) vufxuf atmifyifanmif&rf;acwfü cdek ef;csKd ;? z½Hak jrm§ ifph aom yHpk rH sm;
aemifawmf awmifilrif;udkay;onfh taqmifta,mifrsm; tjzpf ajymif;vJvmMuonf/ ypö,moHk;qihfrS xD;awmfwdkif
wGifvnf; ]]vufzuftdk; &Spfajr§mihftem; ywåjrm; ig;&pfudk cdek ef;csKd ; axmifrh sm;jzihf wnfxm;cJah om anmif&rf;apwDawmf
ywåjrm;zHk; cdkeef;pDESihf avSmfum;cdkeef;}}(3) wdkYyg0ifonfudk wpfqu l kd a&pBuKd NrKd Ue,f? rtlaus;&Gm? a½Trak |mapwD&ifjyifü
awGU&onf/ awGU&SdEdkifonf/(1)
cdkeef;? ckdeef;csdK;rS cdkeef;uGufonf jrefrmrIAdokumwGif yHkpH cked ef;uGuyf pkH aH cwfpm;cJah om anmif&rf;acwfwiG f ,cifu
wpfrsdK;taejzihf&SdvmcJhonf/ pwk&ef;uGuf\ axmifhrsm;ü av;axmifph yfpyfom jyKvyk cf o hJ nfh bHt k qifq h ih&f dS opfom;
1/ a½TbHked'gef; (nTef;NyD;) pm- 64/ 1/ udk0if;armif (wrÜ0wD)\ ]]uarÇmZom'Deef;awmfqdkif&m
2/ OD;ukvm;? r[m&mZ0ifBuD;? w? pm- 215/ rSwfwrf;rsm;}} (25-8-93) xkwf aMu;rHkowif;pm (aemifwGif
3/ ,if; pm- 218/ ]]uarÇmZom'D}}[kom nTef;rnf/)
160 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI
jymom'fyHkpHtrdk;rsm;onfvnf; cdkeef;yHkpHjzpfoGm;cJhMuonf/
xdaYk Mumihyf if ppfuikd ;f ? tr&yl&? tif;0NrKd Ua[mif; 0ef;usiw f iG f
anmif&rf;acwfAdokum tEkynmvuf&mwpf&yftaejzihf
cdek ef;yHpk H taqmufttHrk sm;udk awGUjrifavhvmEdik jf cif;jzpfonf/
om"utaejzihf jy&ygu ppfudkif;NrdKU? a0VK0efig;xyfBuD; anmif&rf;acwfqif,ifx;kH zGUJ rI
bk&m;odkYt0if rkcfOD;onf bHkckepfqifh ,Gef;qufcdkeef;csdK;
jymom'f? ppfuikd ;f NrKd U? &mZrkPpd Vl maumif;rIawmfBu;D bk&m;\ anmif&rf;acwfjynfolwdkY\ qif,ifxHk;zGJUrIESihf
ywfoufí a½S;a[mif;oD;jcm;rSww f rf;rSw&f mrsm; ruse&f adS y/
r[m&Hww H ikd ;f 0ifaygufav;ckü bHck ek pfqihf cdek ef;csKd ;jymom'f
xdkYaMumihf anmif&rf;acwfjynfolrsm;onf rnfodkY 0wfqif
ESihf r[m&HwHwdkif;axmifhav;axmifhü bHkig;qihfcdkeef;csdK;
Muonf/ rnfoYkd qif,ifx;kH zGUJ Muonf[í l wdwyd yajym&efrl
jymom'f(1) wdkYudk awGUjrifavhvmEdkifonf/
cufcJayonf/ acwfNydKif eH&Haq;a&;yef;csDrsm;? ysdKU? uAsm
omvGefrif; (at'D 1629-1648)\ ukodkvfawmfrsm;
vuFmrsm;? ordik ;f rSww f rf;rsm;udk avhvmjcif;jziho f mvQif &Edik f
teuf ppfudkif;NrdKU ajrmufyknapwDta½SUü ]]cdkeef;ausmif;}}
oavmuf cefYrSef;wifjyEdkifrnfjzpfonf/
aqmufvyk v f LS 'gef;cJjh cif;uvnf;(2) anmif&rf;acwfü ]]cdek ef;}} anmif&rf;acwfwGif yk*HacwfrSmuJhodkY *lbk&m;rsm;wnf
onf wGiu f s,Ef ikd v
f eG ;f aom tEkynmvuf&mwpfcjk zpfaMumif; vkyNf y;D *ltwGi;f eH&rH sm;ü aq;a&;onft h avhonf xGe;f um;
awGUjrifEdkifayonf/ aeqJ jzpfonf/ a&;orQtaMumif;t&mrsm;rSmvnf; ,HMk unf
ud;k uG,rf qI ikd &f m bmoma&; taMumif;t&mrsm;om jzpfonf/
jrwfA'k \ ¨ Ak'0¨ ifjzpfawmfpOfEiS f h ig;&mhig;q,f Zmwfawmfrsm;udo k m
ta&;tqGJrsm;Muonf/ xdkyef;csD aq;a&;½kyfrsm;wGif vl½kyf?
ewf½kyf? wd&pämef½kyfrsm;ygrnf/ xdkaq;a&;yef;csDyg vl½kyf
1/ uarÇmZom'D (nTef;NyD;) rsm;onf xdak cwfrif;ESifh jynforl sm;udk xif[yfu, kd pf m;jyKjcif;
2/ OD;ukvm;? r[m&mZ0ifBuD;? w? pm- 210/ omjzpfonf/ xdaYk Mumihf eH&aH q;a&;yef;csyD g vlrsm;\ 0wfpm;
161
162 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 163
qif,ifrrI sm;onf xdak cwfjynforl sm;\ 0wfpm;qif,ifr[ I k yk*aH cwfüeef;wGi;f olrsm;onf &mxl;tqiht f vduk f qHyif
azmfjy&rnf jzpfonf/ rsm;udk xH;k zGUJ Mu&[ef&o dS nf/ txl;ojzihf r*FvmtcgawmfyJG
anmif&rf;acwfqdkif&m eH&Haq;a&;yef;csDrsm;udk ppfudkif; rsm;wufa&muf&mü xHk;zGJUjyifqifMu&jcif;jzpfrnf/ xdkuJhodkY
wdavmu*k½kvkdPf*l? avmurSefuif;*l? zdk;0ef;awmifa'o&Sd qHyifx;kH zGUJ enf;onf trsKd ;trnftm;jzihf (55) rsKd ; &Scd o hJ nf/
*lb&k m;rsm;wGif awGUjrifavhvmEdik o f nf/ xdt Yk wl yk*aH wmif xdkqHxHk; (55) rsdK;udk rSwfwrf;wifcJholu tif;0acwfpmqdk
bDy#d uwfwu kd ?f yk*OH ygvdord rf S yef;csrD sm;onfvnf; ppfuikd ;f &a0&SifaxG;jzpfonf/ xdkqHxHk; (55) rsdK;rSm-
wdavmu*k½kvkdPf*lrSyHkrsm;ESifhwlojzihf anmif&rf;acwf (1) NrdwfjzL? (2) NrdwfpdkY? (3) NrdwfvGwf? (4) pkvnf;? (5)
eH&Haq;a&;yef;csDtjzpf avhvmEdkifonf/ acwfaESmif;ydkif;? a&mh&nf;? (6) wdrfawmifwufopf? (7) vQyfppfwjyuf? (8)
acwfOD;ydkif;vuf&mrsm;tjzpf uGJjym;rI&SdEdkifonfudkvnf; p0Sufa&mifajy;? (9) ESif;ao;rpdkY? (10) MumndKU0wfqH? (11)
rSwo f m;xm;&ayrnf/ rnfoq Ykd akd p anmif&rf;acwfvuf&m "l0EH iId ;f Munh?f ½IMunhf rNi;D ? (12) OD;jynfa½Taysm?f (13) Zifa,mf
ppfppftaejzihf wdavmu*k½v k P kd *f al wmfrS eH&aH q;a&;yef;csD wef;0J? (14) ykvu J ;kd vH;k ? (15) *rke;f iHt
k m? (16) avoma0hvnf?
rsm;onf a&S;rlrysuf ta&twGurf sm;pGmudk ,ckwikd f avhvm (17) jrLjcnfrxif? (18) ,*if? (19) c½kacsmif? (20) xH;k aMumif?
Edkifayao;onf/ (21) xHk;usm;? (22) ig;yg;NrdwfpdkY? (23) atmifNrdKUedrdwf? (24)
acwfNydKifpmayrsm;taejzihfvnf; anmif&rf;acwf\ u&0dwfEIwfoD;? (25)qdwforD;? (26) jyefYNyD;q,faxG? (27)
txif&Sm;qHk;aom pum;ajyusrf;BuD;jzpfonfh OD;ukvm;\ aetm½HkcH? (28) nOfh,Haomuf½SL;? (29) wdrfOD;eHyg;? (30)
]]r[m&mZ0ifBu;D }}? 0efBu;D ya'o&mZm\ ]]olZmysKd U}}? qif;&Jom; av;yg;&moD? (31) EIdif;NyD;pHvGwf? (32) e*g;ywfaMumhuGif;?
bGUJ wsmcsi;f rsm;? oDcsi;f rsm;wGif wdx Yk ad zmfjycsurf sm; &Sad yonf/ (33) ewfwGif;rÍÆL? (34) rjyLrkwf0? (35) y'kr®od'¨d? (36)
[dkwpfp? 'DwpfpjyefYusJNyD;&Sdaeaom ta&;tzGJUrsm;udk rPdudk;yg;? (37) c&m;yGihfao;? (38) ,kefa&;vES,f ? (39)
aumufoif;aumufovdk vkdufvHaumufodrf;NyD; pkaqmif; ae0,fOa'gif;? (40) oH;k aMumif;jcL;,Su?f (41) p0Suaf &mifacsm?
azmfjyjcif;rsKd ;jzihf anmif&rf;acwf0wfpm;qif,ifx;kH zGUJ rI[í l
(42) oabFmwHceG ?f (43) tEÅzo k Q arm&*D0g? (44) [oFmpcG?H
wpfcef;wpfu@ wifjyvdkuf&ayonf/
(45) ykZif;awmifjyef?Y (46) onf;ñGev Yf ufoif? (47) uGr;f vif?
164 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 165
(48) aemufwGJ? (49) rkwåm½GJ? (50) ykvJuGefjcm? (51) &wem a½Teef;oH;k yk&ydu k rf w l iG f uke;f abmifacwfO;D wGif xH;k zGUJ aom
r@dKif? (52) yGihfqdkifykPÖ&dwf? (53) e*g;tdwfav;a'gihf? qHxHk; (28) rsdK;udk trnfemrESihfwuG yHkpHrsm;ESihfyg avhvm
(54) &Spfajr§mihf? (55) jyefumzuf wdkYjzpfonf/(1) awGU&Sd&onf/ukef;abmifacwfOD;onf anmif&rf;acwf
yk*HacwfrSm xHk;zGJUcJhaom qHxHk; (55) rsdK;onf anmif&rf; tarGukd qufc&H onfjzpfaomaMumihf xdu k ek ;f abmif acwfO;D
acwfodkYa&mufonfhtcg qHxHk;xHk;enf; (37) rsdK;om&Sdawmh qHx;kH (28) rsKd ;onf anmif&rf;acwfwiG f xH;k zGUJ cJrh nf[k rSw, f l
onf[q k o
kd nf/ qd&k ygu omvGerf if; (at'D 1629-1648) &ayrnf/
vufxuf "m;a&; (37)? odkif;a&; (37)? uma&; (37)? uke;f abmifacwfbBu;D awmfvufxufü qHx;kH ckepfrsKd ;om
wufa&; (37)? jrif;a&; (37) ponfjzihf (37) yg;pk jrefrmrIrsm; &Sdawmh[ef&Sdonf/ xdkqHxHk;ckepfrsdK;taMumif;udk a&;zGJUaom
acwfpm;vmaomtcgwGif qHxHk;xHk;enf;vnf; (37) yg; vuFmwpfy'k rf mS -
jzpfvmawmhonf/(2) ]]a½Teef;oHk;udk? ydkufusHK;rSwf,l? odawmfrlavmh? NrdwfjzL
odkYaomf omvGefrif;vufxufjzpfay:vmaom qHxHk; ndKUndKU? Nrwd pf x
Ydk w
G x f w G ?f Nrw d v
f w
G rf nf;rnf;? pkvnf; ½Ti½f iT ?f
(37) rsdK;udk rnfonfhpmay? rSwfwrf;rsm;wGifrS pkpkpnf;pnf; ,*ifxHk;xHk;? vHk;wifopfopf? Nrdwf&pfNrdwfcH? rsufysH&wem?
&SmazGrawGU&acs/ acwfNyKd iu f Asmpmayrsm;ESifh wdavmu*k½k od*gF a½Tom;? ywåjrm;a&mifNyKH ;? ckepfv;kH onf? qHx;kH r*Fvmwifh
eH&Haq;a&; yef;csDwdkYwGif awGU&orQ eef;wGif;olwdkY qHxHk; ½Te;f wnf;}} [líjzpfonf/ xdaYk Mumihf bBu;D awmfvufxufü
xHk;yHkrSm pkvnf;qHxHk;? NrdwfjzLqHxHk;? vHk;wifqHxHk;wdkYjzpfMu (1) NrdfwfjzL (2) NrdwfpdkY (3) NrdwfvGwf (4) pkvnf; (5) ,*if
onf/(3) (6) vH;k wif (7) Nrw d &f pfwo Ykd m useaf wmhonf[k qk&d rnf/(1)
1/ '*kefewf&Sif\ ]]jrefrmh½dk;&mqifwefqm}} pmayAdrmef?&efukef? qHxHk; (37) rsdK;ESihf ywfoufNyD; &cdkifajrmufOD;acwfqHxHk;
pm-24 (aemifwGif ]]ewf&Sif}} [komnTef;rnf/) (37) rsdK;zGJU vuFmwpfyk'fudkvnf; awGU&ao;onf/
2/ MuL&wemarmifjrBudKif\ ]]pmay? ,Ofaus;rI aqmif;yg;rsm;}} ]]qHxHk;xHk;enf;? þedó&nf;udk? urÜnf;wifjyef? usrf;*ef
&Sifrawmifpmay? &efukef? 2004ckESpf? 'DZifbm? pm- 13 t&? azmfxw k Mf utH?h yxrrSm jrtd;k vH;k ? vrGeo f ;D ? woD;wvD?D
(aemifwGif ]]MuL&wem}}[kom nTef;rnf/)
1/ ewf&Sif (nTef;NyD;) pm- 28/
3/ &mZ0ifopf (w) (nTef;NyD;) pm- qk/
166 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 167
wywfcGD? oHk;ywfcGD? NrdwfpdkY? wcsdKUNrdwfvGwf? rcRwfvD? ]]a½Tcsncf s,b f uf? vufcsw d , f ufonf? uyfuu G u
f sL;ausm?f
Nrw
d wf &H nS pf onfwpfrsKd ;? pl;xd;k ywåjrm;? rrSm;wrH;I ? usKd uw f ;kH 0wfvJawmfudk}} [laom pum;wdkYESihf [Hom0wDygrif;\
uwHk? wpHku,if? xdkYjyifbD;pdkuf? tvdkufoihf&Sm? xHk;&m trSmawmfyHkwGif ]]vufcsdwfvGef;ysH? {ueH? onfwGif tp
wD;wkw?f OD;pGe;f zkwEf iS ?fh tokwaf emufq?JG rvGx J yd w
f if? xdjYk yif ay:vmNyD}} [laom pum;wdkYt& anmif&rf;acwfwGif
wa&S m if ; ? aoQmif ; apmif ; Nrd w f a cguf ? woG , f a jr§ m uf r S ? ]]tcsdwf}} [laom t0wftqifwpfrsdK; ay:aygufaeNyD[lí
Nrdwfacgufyef;pdkuf? wNzdKufwvJ? avsmhvsJMum0wfqH? wzef odEikd &f monf/
ykvJuHk;? wEIef;c½kywf? rvGwfNrdwf&pf? pepfr½Gwf? e*g;ywf yk*H? OygvdodrftwGif;rS eH&Haq;a&;yef;csDrsm;onf
aMumhuGif;? r,Gif;vv,f,kef? pHkwlrvGJ? rkwåm&GJESihf? qifhuJ tif;0acwfaemufyikd ;f anmif&rf;acwfvuf&mrsm;jzpfonf/
e*g;vdr?f EdiI ;f &Sed o
f rm?*rke;f tmiH?k vH;k pHrk &Gw?f wrsO;f cwfvsu?f xdek &H aH q;a&;yef;csrD sm;wGif rif;nDrif;om;rSL;rwfa>c&Hwo Ykd nf
&pfywfxHk;acG? wihfMuayonf/ þajr&u© a½Tjynfwnf;}}(1) ]]tcsdwf}} ykqdk;rsm; qif,ifxm;onfudk awGU&onf/
xdkvuFmyg qHxHk;rsm;onf anmif&rf;acwf qHxHk;rsm;[k wdavmu*k½kvdkPf*lrS yef;csDt&vnf; trsdK;om;rsm;rSm
qdkaomf qdkEdkif&monf/ ,Ofaus;rI ul;vl;qufqHa&;t& vufputuso Ð ifwikd ;f udk 'l;zH;k atmif0wfNy;D ykq;kd udk cg;yHck sí
&cdkifESihf jrefrm,Ofaus;rIonf qufpyfrI&SdEdkifaomaMumihf 0wfqifaMumif; awGU&onf/ xdkacwfa,musfm;0wfykqdk;rSm
jzpfonf/ tvsm; (16) awmif&n S í f teH (5) xGm&So d nf/ vufputusÐ
t0wftqif rSmudk,fxnfcyfyGyGjzpfonf/ odk&if;tusÐ[k ac:Edkifrnf
anmif&rf;acwfü ]]tcsdwf}} [laom t0wftqifrsdK; xifonf/(1) rif;nDrif;om;yHrk sm;udk rud#k af qmif;yHk odrYk [kwf
ay:aygufaeNyD[k ,lqEdkifonf/ 0efBuD;ya'o&mZm\ o&zlaqmif;yHkjzihf jc,fvS,fwwfMuonf/ tusÐta&mifrSm
]]olZmysdKU}} wGif tpdr;f a&mifjzpfojzihf xdak cwfu tpdr;f a&mifukd toH;k jyKrsm;
]]e*dk&fpdk;csm? rif;wdkYomvQif? 0wf&mpOf½dk;? &mjrihfrdk;\? [ef&o dS nf/ olaX;ol<u,fwyYkd u kH rkd l aAmif;xkyEf iS fh awGU&onf/
ykqdk;vQyfoGif}} [laompmyk'fESihf
1/ &mZ0ifopf (w) (nTef;NyD;) pm- qD/
1/ MuL&wem (nTef;NyD;) pm- 14/
168 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 169
tif ; 0ol w d k Y \ t0wf t qif r sm;rS m uef Y v ef Y p if ; ES i h f rsm;ESihf opfvGifawmufyaom t0wftpm;rsm; 0wfqifMu
tjzLcHwGif yef;yGifhazmfxm;aom xbDrsm;udk ajcrsufpdtxd aMumif; odEdkifonf/(1)
0wfqifvsuf tusÐrsm;uvnf; vufryg? &ifom;txufrS eH&Haq;a&;yef;csDrsm;wGif uacsonfrsm;\ yHkwGif tuÐs
'l;avmuftxd pGyfí 0wfqifxm;Muonf/ ycHk;ESpfzufwGif vuf y G E S i h f xbD t em;yG B uD ; rsm;ud k 0wf q if x m;onf /
y0gjzLESifhwbufudk vTrf;NcHKxm;onf/ y0gjzLudk ycHk;wpfzuf trsdK;orD; wl&d,m0dkif;rsm;udk yk*H? tmeE´mtkwfausmif;eH&H
wnf;odkif;í wGJvsm;csxm;onf/(1) yef;csDü awGU&onf/n§if;rIwfol? ywåvm;wD;ol? apmif;?
taemufbufveG rf if;\ q&mawmfwpfyg;a&;aom yk*NH rKd U? rdausmif;wD;ol ponfjzihf ygonf/ wbufNcKH onf"h avhonf
"r®&mZdubk&m; rifpmvuFmoHk;yk'füvnf; anmif&rf;acwf xif&mS ;onf/ ]]awmify<H u<uNr;D yGyEG iS ?fh rEÅ&oGi?f Oa'gif;½Tio
f }Ykd }
(2)
trsdK;orD;rsm;\ 0wfpm;qif,ifyHkudk awGU&onf/ [laom pmESihfudkufnDatmif <u<u&G&GyHkrsm; jzpfonf/
]]ewfoGifndrfhav;? ysdKi,faoG;wdkY? eHYarT;aygufjy? 0wfqif a,bk,stm;jzihq f &kd ygu anmif&rf;acwfjynforl sm;onf
Muí? aZmwvTJajymif;? em;a#mif;vufMuyf? vufpGyfa½Tyef;? qif;&Jcsrf;omra½G;? *kPfjrihf *kPfedrfhrcGJjcm;bJ wpfyHkpHwnf;
aom ykqdk;? xbD? tuÐs? wbufwdkYudk 0wfqifMuaMumif;
ajymif½eT ;f ysKd ;jyuf? vQw
H ufqu H si?f ud,
k pf q
D ifí ewfoiG pf aH jrmuf?
od&onf/ rif;nDrif;om;? rSL;rsKd ;rwfE, G f ponfwu Ykd uwåyD g?
BudKifopfatmuf0,f? 0if;awmufajymif½Tif? azmfyift&Sdef?
cgom? Zy,if? w½kwfykqdk;? ydk;? ywåL? ykqdk;? zJ? rIdif;vHk;
Edk;bda½T&if}}[lí vuf0wfvufpm;? qHxdk;? qHusifponfwdkY
ponftzd;k wef t0wftpm;rsm;udk 0wfNy;D qif;&Jom; jynfol
0wfqifaMumif;od&monf/ rsm;u csnx f nftnHph m;udk csKyv
f yk 0f wfqifonfom uGmjcm;
,if;"r®&mZdubk&m;rifpmüyif rI&adS yonf/f ta&mifvnf; teD? tpdr;f ? tjym? tjzLESifh ykpeG q f D
]]yefwsmonfr? ,OfppESi?fh oG,v f savsmv h sn;f ? ezl;pnf; a&mifwdkYom acwfpm;[ef&Sdonf/ (3)
ESihf? cg;pnf;vufMuyf? 0if;0if;vQyfom;? wD;cwfpnf;us? 1/ xHk;zGJUrI (nTef;NyD;) pm- 47/
qdt k uwGi?f ½Tiyf sEv S ;kH }} [lí uacsonfrsm; ezl;pnf;? cg;pnf; 2/ xHk;zGJUrI (nTef;NyD;) pm- 46/
3/ a&Tudkif;om; ]]jrefrmwdkY\ 0wfqifxHk;zGJUrIrsm;}} BuD;yGm;a&;
1/ apmrHknif;\ ]]jrefrmtrsdK;orD;qif,ifxHk;zGJUrI}} pmayAdrmef? tvkyw f ukd ?f rEÅav; pm- 43 (aemifwiG f ]]a&Tuikd ;f om;}} [kom
&efuek ?f 1989 ckEpS ?f pm- 45 (aemifwiG f ]]xH;k zGUJ rI}} [kom nTe;f rnf) nTef;rnf/)
170 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 171
anmif&rf;rif;quf paerif;vufxufwGif tdE´d,jynf? rSL;pk? pma&;awmfBuD;? emcH? oHqifh olaX; ol<u,fponfwdkY
r'&yfNrdKUrS bk&ifcH\ oHwrefzvd0kESihf vufpvDwdkYonf onf ajceif;udk pD;avh&SdMuonf/ xdkYjyif xdktxufwef;vTm
vufaqmifyPÖmrsm;ESihf tif;0aejynfawmfudk a&mufvm rif;aqGpdk;rsdK;ESihf rSL;rwfEG,fwdkYrSm wpfae&mrS wpfae&modkY
onf/xdkvufaqmifawmfpm&if;wGif ydk;xnf? csnfxnf ajcusiftoGm;enf;vsuf &xm;xrf;pif? oefvsif;ESihf jrif;
trsdK;rsdK;? a½TpvG,fodkif;t0wf oHk;ck? a½Ta&SSmapmif wpfck wduYk kd pD;eif;oGm;onfomrsm;onf/ jrif;pD; trIxrf;i,fww Ykd iG f
ponfwdkY yg0ifonfudk awGU&onf/(1) trsm;tm;jzihf zdeyfrygay/ ajceif;uGi;f wGif ajccsn;f xnfí h
(1)
trsdK;om;wdkY\acgif;rSm OaoQmifqHxHk;ESihfjzpfonf/ pD;eif;avh&SdMuonf/
rif;nDrif;om;wdu Yk aygif;oif;uspw
f Ykd 0wfqifMuovdk awmf? ppfonfrsm;rSm vufwaH wmifqpfx&d n S Nf y;D atmuftem;
'l;? penf;? ba0gae&mae rSL;rwfoal umif;wdv Yk nf; qif,if aygifv,fcefYtxda&mufaom 0wfvHktusÐESihf 'l;qpftxd
aygif;xkyfcGifh &Muonf/ xdkatmufedrfhaom rif;rIxrf;rsm; a&mufaom ykqdk;cg;awmif;usdKufudk 0wfqifMuonf/
acgif;wGif yg;um? em;umESihf armufwdk? armuf½l? carmuf
teuf ynmonftrnf&? tvkyfonftrnf&? Adokum
wdkYudk aqmif;Muonf/(2)
trnf&wdkYrSm aygif;jzLaygif;í vTwfwwfcGihf&Muonf/
em;awmif;udkrl vlwef;pm;ra½G;0wfqifavh&SdaMumif;
usefaomolrsm;rSm aygif;? oif;uspf0wfqifvsuf rif;crf;
rif;em;odkY wufa&mufcpm;cGihfr&Muay/(2) od&onf/
awmolawmifom;qif;&Jom;wdrYk mS ½d;k ½d;k omref acgif;aygif; anmif&rf;rif; (10) qufwiG f (7) qufajrmufeef;pHrif;jzpf
rsm; 0wfqifavh&MdS uonf/ eH&aH q;a&;yef;csrD sm;ü qif;&Jom; onfh 0rf;bJtif;pHrif;w&m;vufxufü jynfol jynfom;
a,musfm;wdkYrSm ukd,ftxufydkif;wGif tusÐAvmusif;vsuf wd\ Yk 0wfpm;qif,ifrrI sm;onf vQyaf y:avmfvnfvmonf/
&Sdonfudk awGU&onf/ xdkYtwl zdeyfvnf; pD;avh&Sd[efrwl? xdaYk Mumihf 0rf;bJtif;pHrif;u jrefrmouú&mZf 1040 jynfEh pS ?f
zdeyfryg ajccsn;f om tawGU&rsm;onf/ rif;? rdz&k m;? rif;orD;? e,kefvqef; (10)&ufwGif trdefYawmfwpf&yfxkwfjyef
rif;om;? 0efBuD;? 0efaxmuftwGif;0ef? NrdKU0ef? ppfuJ? 0efpk? &onf/
1/ &mZ0ifopf (w) (nTef;NyD;) pm- qD 1/ &mZ0ifopf (w) (nTef;NyD;) pm- ql
2/ &mZ0ifopf (w) (nTef;NyD;) pm- qD 2/ ,if; pm- qk
172 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI
]]ig\ EdkifiHawmftwGif; qif;&Jom;uRefawmfrsdK;wdkYonf
bdk;bpOfvmtwdkif; 0wfpm;qif,ifMu&rnf/ armifrif;wdkY
a½T&SdaMumif;txdrf;trSwftjzpfjzihf om;orD;rsm;udk a½Tajc
csi;f r0wfqifap&}} [laomtrdeaYf wmfjzpfonf/ xdt k rdeaYf wmf
twdkif; aemufrif;tqufqufvnf; vdkufemMuojzihf anmif&rf;acwf jrefrmrI 37 yg;pk
anmif&rf;acwftwGif; qif;&Jom;rsm;onf a½Tajccsif;
r0wfMu&acs/ rdk;BudK;ESihf aiGajccsif;om 0wfcGihfjyKonf/(1) a&S;txufu ordik ;f acwfrsm;ESirfh wlbJ anmif&rf;acwfü
anmif&rf;acwfwiG f t0wftpm;ESifh ywfoufí rSwo f m; jrefrmrI 37 yg;pkonf acwfpm;vmonf/ 37 yg;pk qdkif&m
zG,&f mwpfcrk mS [Hom0wDa&mufrif;Bu;D (at'D 1733-1752) jrefrmrIrsm;onf a&S;txufacwfumvrsm;uwnf;u
vufxufü &Siaf vmif;rsm;udk pvG,?f oif;uspq f ifí omuD &SdcJhonfcsnf;jzpfrnf/ odkYaomf ta&twGuf*Pef;url 37
0ifrif;rsdK;odkY oGwfoGif;awmfrlcJhjcif;jzpfonf/(2) jzpfcsifrSjzpfrnf/ xdkxufausmfcsifausmfrnf? avsmhcsif
avsmrh nf/ anmif&rf;acwf omvGerf if; (at'D 1629-1648)
vufxufa&mufonfhtcg xdkjrefrmrItyg;pkrsm;udk wlwl
nDnjD zpfatmif 37 *Pef;jzihf pnf;abmifacwfvu kd jf cif;jzpf
onf/ 37 *Pef;ukd,l&müvnf; Ak'¨omoemudk ,HkMunf
udk;uG,fonfhtavsmuf aAm"dyud©&w&m; 37 yg;udk tjrifh
tjzpfqHk;,lNyD; xdkaAm"dyud©&w&m; 37 yg;rS 37 *Pef;udk
,ljcif;jzpfrnf[k em;vnfEdkifonf/
omvGerf if;vufxuf acwfpm;aom jrefrmrI 37 yg;pkwiG f
odkif;a&; 37? uma&; 37? 'dkif;a&; 37? "m;a&; 37? vSHa&;
1/ a½Tudkif;om; (nTef;NyD;) pm- 41/ 37? jrif;a&; 37? wufa&; 37 ponfwdkYygonf/ þjrefrmrI
2/ ,if; pm- 41/ rsm;onf ppfa&;qdik &f m jrefrmrIrsm;jzpfonf/ þjrefrmrI tpk
173
174 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 175
rsm;teuf odkif;a&; 37? uma&; 37? 'dkif;a&; 37wdkYudk pmay vnfavsmuf? (32) aemufvnfavsmuf? (33) "m;oGJU?
rSww f rf;rsm;wGif rawGU&ao;í razmfjyEdik af o;aomfvnf; (34) "m;jy? (35) wpfzufEIwf? (36) ESpfzufEIwfESifh (37)
"m;a&;? vSaH &;? jrif;a&;? wufa&;rsm;udrk l azmfjyEdik af yonf/ aemufvSn(1) fh wdkYjzpfonf/
"m;a&; 37/ jrif;a&; 37? vSaH &; 37
a½S;jrefrmwdkYonf "m;xufMuolrsm;jzpfonf/ "m;a&; jrefrmwdkY\ aoe*FAsL[m ppft*Fgav;yg;udk ]]qif? jrif;?
uRr;f usio f rl sm;yDyD yk*aH cwfü yxrjrefrmEdik if aH wmfBu;D ? bk&ifh &xm;? ajconf}} tm;[lí txift&Sm;jyqdx k m;onfEiS t
fh nD
aemifrif;w&m;Bu;D \ awmifial cwfü 'kw, d jrefrmEdik if aH wmf a&S;acwfppfqifa&;wGif jrif;wyfonf t"dutcef;u yg0if
BuD;udk vuf&SdjrefrmEdkifiHe,fedrdwfxuf ausmfvGefatmifyif cJhonf/ jrif;pD;jrefrmwyfrawmfom;rsm;onf jrif;pD;vnf;
xl a xmif x m;Ed k i f c J h M uonf / anmif & rf ; acwf w G i f v nf ; uRrf;Mu&onf/ jrif;pD;vsuf wpfzuf&efoludk "m;? vSHwdkYjzihf
us,f0ef;aom tifyg,mudk a&S;acwfrsm;enf;wl xlaxmif xd;k ESuwf u kd cf ukd &f ojzihf jrif;pD;&if;vSx H ;kd &müvnf; uRr;f usif
cJo
h nfrmS "m;vufeufEiS fh "m;a&;ynm\ tcef;u@u t"du Muonf/ jrif;a&;uRrf;usif&eftwGuf owfrSwfxm;aom
tcef;rS yg0ifaeayonf/ xd"k m;a&; ynm odrYk [kwf "m;a&; jrif;pdkif;vrf;aMumif; yHkpHtwdkif; jrif;pD;avhusihfMu&onf/
37 yg;rSm- xdkjrif;pdkif;vrf;aMumif;yHkpHonf 37 rsdK;&Sdonf/ ¤if;udkyif
]](1) "m;csD? (2) "m;cif;? (3) rsufESmum? (4) "m;vS? (5) jrif;a&; 37 [kac:jcif;jzpfonf/ ¤if;jrif;a&; 37 rsKd;rSm-
"m;vQKd ;? (6) arSmufx;kd &yf? (7) &ifc?JG (8) tom;vS?H (9) "m;ckw?f ]]y,f0ef;? y,fpdwf? y,fcGJ? pE´&,Suf? av;uRef;rSeful?
(10) Zifa,mfokwf? (11) Zmyufxdk;? (12) a½SUvSnf;? (13) bHek ef;wefaqmif? qifx;l ? a½Teef;wdik pf ?D Mumcsyf pGe0f ?J tke;f yif
aemufvn S ;f ? (14) a½TEw I >f ruf,mvS? (15) a½TEw I >f ruf0vJ ?S a&oGe;f EG,x f u G ?f pGeo
f w
k ?f &Spaf jrmihcf ekd ef;? vuf,mqufMum
(16) pGeo f w k ?f (17) yg;uyf? (18) yef;uH;k jzwf? (19) "m;vTi?hf zl;EG,f0if? e0&wfa&vnf? &mZrwf? ckdeef;yHkvdrf? a½TwHcGef?
(20) yef;uHk;oD? (21) quf&ufckef? (22) rD;jywdkif? (23) jrif;rdk&fyHkvdyf? Mum,yf? ewfom;Adrmef? uRJwHk;wif? rifwef?
ydk;csnfvTm;? (24) oufwifa&aomuf? (25) a½Tb,uf 1/ t&SifMobmombd0Ho\ ]]okawoe o½kyfjytbd"mef}}
vnfavsmuf? (26) a'gif;Nr;D um? (27) usm;Nr;D pG?J (28) "m;&Gu?f ok"r®0wDpmyHkESdyfwdkuf? &efukef? 1996? pm- 338-339
(29) vufaumuf0wf? (30) armif;uyf? (31) a½TEIwf aemifwGif ]]o½kyfjytbd"mef}} [kom nTef;rnf/
176 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 177
uGef;½Hk;wuf? c½kywf? atmufcsif;yHkwHqdyf? ydk;csnfvTm;? (14) tNr;D aoG;[ef? (15) vuf0pJ vG,w f if[ef? (16) jynfv;kH
MumoGwftdk;? a½TwHqdyf? 0ef;usifywfoef;? bDvl;wdkifa&;vk? &pfvnf[ef? (17) Muufr;kd pGwcf g[ef? (18) a&&pfvnf[ef?
bDvl;ykcufpD;? bDvl;em;xGif;[ef,Of? a&uefoufqif;(1) (19) uanmif;wif[ef? (20) yifv,fawmifa0S;pG[ J ef? (21)
wdjYk zpfonf/ vuf0JuOD;[ef? (22) vuf0J&iftkyf[ef? (23) vuf,m
jymodkv jrif;cif;obifusif;yonfhtcg jrif;pD;orm;rsm; &iftyk [ f ef? (24) a&>yuf[efv[ JT ef? (25) 0gBuwd vf rd pf ef?
u þjrif;pD;a&; 37 yg;udk pD;eif;jyoMu&onf/ jrif;a&;jyo (26) jcnfow G [
f ef? (27) ykpeä ;f wef;pG[ J ef? (28) a½TvaHS rmuf
&mü jrif;pD;&if;vSu H kd trsKd ;rsKd ; udik w
f ,
G [
f efjyMu&onf/ vSu H kd wd&k yd uf pm;[ef? (29) b,fnmvSaH &;upm;[ef? (30) a½TvSH
a½S;acwfu tJarmif;[k ac:onf/ xdaYk Mumihf vSaH &; 37 yg;udk 0J&pfaxmufupm;[ef? (31) qifuef;awmwdk;[ef? (32)
]]tJarmif;}} a&; 37 yg;[kvnf; ac:Muao;onf/ tJarmif;a&; orufapmif&ef;pD;[ef? (33) a½TvSHusm;NrD;qGJ[ef? (34)
37 yg;onf jrif;pD;a&; 37 yg;ESihf qufpyfaeonf/ jrif;a&; uRNJ r;D cwf[ef? (35) a½Tvq HS x H ;kH &pf[ef? (36) a½Tvx HS uf0J
(1)
wpfckcsif;pDonf vSHa&;wpfckcsif;pDESihf wGJpyfaeonfqdkygu udik [f ef? (37) a½Tvb HS ,fnmvT[ J ef wdjYk zpfonf/ vSw H x
H ;kd
jrif;a&;wpfckcsif;wdkif; xdkjrif;a&;ESihfavsmfaomvSHudk [ef [efjya&;[lívnf; owfrw S Ef ikd of nf/
trsdK;rsdK;? taetxm;trsdK;rsKd; udkifaqmifvIyf&Sm; upm;jy wufa&; 37
&jcif;jzpfonf/ a&S;acwfppfyrJG sm;wGif uke;f wyf ac: Munf;wyf wku d yf rJG sm;ü
,if;vSHa&; ac: tJarmif;a&; 37yg;rSm (1) oufwif "m;a&;? vSaH &;? jrif;a&;rsm;onfta&;ygouJo h Ykd a&aMumif;
a&aomuf[ef? (2) jcaoFhwef;pGJ[ef? (3) pvG,fwif[ef? wdu k yf rJG sm;wGif avSavSmcf wfjcif;qdik &f m wufa&;rsm;u ta&;
(4) odMum;wefaqmifudkif[ef? (5) jA[®mvufvSrf;[eff? (6) ygvSonf/a&aMumif;wdkufyGJ tusOf;tusyfBuHKonfhtcg
uOD;[ef? (7) [oFmawmif,Suf[eff? (8) pGefawmifjzefY[ef? wufa&;uRr;f usirf u I wdu k yf \
JG tEdik tf ½I;H udk tqH;k tjzwfay;
(9) Muif p yef ; wif [ ef ? (10) wif y d k u f p D [ ef ? (11) Edik af yonf/ xdaYk Mumihf a&wyfom;rsm;onf ESppf Ofawmfo
*VKefawmifny§ [ f ef? (12) wdrcf snzf ;kH [ef? (13) wHyo Ykd UJG [ef? vif;v? vIid ;f avNird o f ufpOf ppfyrJG sm;&yfem;xm;pOfumv
1/ MuL&wem (nTef;NyD;) pm- 12/ 1/ o½kyfjytbd"mef (nTef;NyD;) pm- 120-121/
178 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 179
avSobif yGu J si;f y&mü wufa&; 37 rsKd ;jzihf wufa&;jyMu wl&d,m 37 rsdK;wGif tNidrfhwD;½dk; (6) rsdK;? wHydk; (8) rsdK;?
&onf/ wpfenf; tm;jzihf rdrw d wYkd ufa&;ynmudk tppfaq; aMu;oH½;kd (10)rsKd ;? pnf (11) rsKd ;wdjYk zpfonf/ wpfcck si;f a&wGuf
cHMu&jcif;vnf; jzpfonf/ wufa&; 37 yg;rSm- jy&ygu wa,m?rdausmif;?apmif;? jiif;? ywåvm;? atmif;uav;
(1) bk&m;&Sdcdk;? (2) a½Tavmif;csD? (3) a½Tavmif;xGuf? wdkYrSm tNidrfhwD;½dk; (6) rsdK;jzpfonf/ yavG? ESJ? csnfacsmif;?
(4) azmifawmf,OS ?f (5) wufaumuf? (6) wufajrm§ uf? (7) wufwef;? wkavmif;? c&maumuf? c&mjrmT ? vufw&H n S ?f zufvyd w f o
Ykd nf
(8) wufaxmif? (9) wuf,u S ?f (10) wuf0u S ?f (11) wufcwf? wHydk;rsdK; (8) ckjzpfonf/ aMu;eef;? aMu;pnf? aMu;ywf?
(12) wufv?S (13) tdrrf ;kd jcifwif? (14) pifa&mfow k ?f (15) aMu;td;k pnf? e&nf;p&m? qnf;vnf;? acgif;avmif;? armif;?
pifa&mf0?J (16) 0rf;bJawmifjzef?Y (17) 0rf;bJuef? (18) wufjyef? cGucf iG ;f ? pnf;pkyw
f oYkd nf aMu;oH (10) rsKd ;jzpfonf/ pnfajAm?
(19) ac:awmfr?l (20) udE&é mawmifcwf? (21) ewforD;? rk&m;pnf? ajr§mufpnf? pnf0ef;? pnfykwf? pnfao;? pnftdkif?
yef;qGw?f (22) ewforD;yef;vSr;f ? (23) ewforD;yef;awmif;? pnf'dk;? pnfyef;awmif;? wpfzufydwfpnf? pnfoHvGif?
(24) oefvsux f rf;? (25) aq;wHawmfx;kd ? (26) &mZrwfBu;D ? pnf'Hkrif;wdkYonf pnf (11) rsdK;jzpfonf/ pkpkaygif;wl&d,m
(27) &mZrwfi,f? (28) aea&mifum? (29) aea&mifjy? (30) (37) rsdK;jzpfonf/ þwl&d,m 37 rsdK;udkyif a½S;u&uif
wif;wdr&f ?H (31) wif;wdrv f pS ?f (32) pHy,f½?kH (33) qifp, G f 37 rsdK;[k ac:Muao;onf/(1)
0ef;,Su?f (34) udE&é mawmif,u S ?f (35) oH;k csuaf ygufjref? tqdk 37 csi;f rSm oDcsi;f cH½;kd 37 rsKd ;udk qdv k jkd cif;jzpfonf/
(36) wufapmif;? (37) ewforD;yef;cd;k (1) wdkYjzpfonf/ ¤if;wdrYk mS (1) tcsBD u;D oH? (2) tcsiD ,fo?H (3) q&mawmif;oH?
anmif&rf;acwfwiG f ppfa&;qdik &f m jrefrmrIrsm;tjyif tjcm; (4) q&myefoH? (5) q&mnTef;o?H (6) twGif;wD;ajyoH? (7)
jrefrmrIqikd &f m 37 yg;pkrsm;vnf;&Sad o;onf/ *DwtEkynmESifh tjyifw;D ajyoH? (8) qifjzLa&cso?H (9) a½Tyv’iw f nfo?H (10)
ywfoufí 37 rsKd ;[lí&So d nf/ toH 37yg; [kvnf; ac:Mu aAm"d&GwfoH? (11) ZrÁKoajyoD;a<uoH? (12) ig;Muif;
ao;onf/ xdkYjyif tqdk 37 csif;vnf;&Sdao;onf/ NrD;cwfoH? (13) c½koif;oH? (14) cGufcGif;oH? (15) bDvl;

1/ MuL&wem (nTef;NyD;) pm- 10 1/ MuL&wem (nTef;NyD;) pm- 15


180 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 181
0rf;pnfBudK;oH? (16) jrpfawG;vefYwGefoH? (17) jrpfawG; cspfcifjrwfEdk;olrsm; aovGefonfhtcg ewfb0a&mufoGm;
iSuw f ?H (18) odMum;tkyaf qmif;oH? (19) odMum;cvkwo
f eG o f ?H onf[k,lrSwfNyD; ewfpm&if;oGif;um udk;uG,favh&SdMuí
(20) odMum;a&uefwifoH? (21) odMum;avmufypfoH? (22) rlv&SNd y;D om; ewfpm&if;wGif Ekww f efonf Ekwí f ? jznfw
h ef
uif;ywfBu;D oH? (23) uif;ywfi,fo?H (24) oajyvm;oH? (25) onfjznfhojzifh ewfpm&if; tuGJuGJtjym;jym;jzpfaejcif;
xk;H ukxd o J ?H (26) arsmufrif;tlo?H (27) rdwv D¬ m uefaygufo?H jzpfonf/ 37 rif;ewfü a½Tpnf;cHkbk&m; wHwdkif;tjyifü
(28) NyK;H um&,f½iT o f ?H (29) aemufjrif;vSo?H (30) uom0ef; ½kyyf EkH iS w
fh uGxm;aom ewfrif; 37 yg;udk tjyif 37 rif;?
vnfo?H (31) yGiv hf aS &T0goH? (32) vkvifoaH wmpnfo?H (33) a½Tpnf;cHkbk&m; wHwdkif;twGif;ü ½kyfyHkESihfwuGxm;aom
vuFmukEÅDoH? (34) jrif;vSpmawmif;oH? (35) jrif;vScGmoH? ewfrif; 37 yg;udk twGi;f 37 rif;[líac:Mujcif;jzpfonf/
(36) wHigrtJcsif;oH? (37) pMumrif;bdodufajr§mufoH(1) tjyif 37 rif;ewfpm&if;rSm anmif&rf;acwfpmqdk 0efBu;D
wkdYjzpfonf/ þoDcsif; cH½kd; 37 csif;udk &uifoH 37 csif; ya'o&mZm\rlt&-
[lívnf; jyonf/ (1) odMum;? (2) r[m*D&?d (3) ESrawmf? (4) oH;k yefv?S (5)
anmif&rf;acwf 37 yg;pkwGif aemufqkH;azmfjyvkdonfrSm a½Teay? (6) rESrJ ?d (7) a½TzsO;f Bu;D ? (8) a½TzsO;f i,f? (9) rif;pnfo?l
37 rif;ewfrsm;jzpfonf/ ewftrnftrsKd;rsKd;? bJGUtrsKd;rsKd; (10) ausmpf mG ? (11) atmifpmG rBu;D ? (12) ig;pD;&Si?f (13) rif;w&m;
&Sdonfudk awGU&onf/ ae&ma'oESifh acwfumvtay:
ewfqifjzL&Si?f (14) armifz;kd wl? (15) a½Taemf&xm? (16)
rlwnfNy;D uJjG ym;jcif;jzpfonf/ xif&mS ;ausmMf um;olrsm;? rdrwd Ydk wyifa½Tx;D ? (17) ajrmufbuf&iS rf ? (18) awmifi&l iS rf if;acgif?
(19) teEÅypön;f ? (20) &EÅypön;f ? (21) jrifpikd ;f a½Teef;&Si?f
1/ OD;odef;vIdif? 'kwd,ñTefMum;a&;rSL;csKyf? wuúodkvfrsm; ordkif; (22) oD [ yawh ? (23) &rnf ; oif ; pm;oD v 0? (24)
okawoeOD;pD;Xme\ ]]acwfa[mif;? jrefrmhordik ;f okawoe
pnf;wjypfBu;D ? (25) rif;vSi,f? (26) rif;Bu;D &efaemif? (27)
tbd"mef}} wuúodkvfrsm;ordkif;okawoeOD;pD;Xme? &efukef?
2000jynfh? pm-140-141? aemifwGif ]]okawoetbd"mef}} owd;k rif;apm? (28) ig;ql'g,umrif;? (29) rif;&J'Ad Á? (30)
[kom nTef;rnf/ &Siw
f ½kw?f (31) r[mowd;k oD[ol&? (32) rif;&Jo[ D ausmx
f if?
182 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI
(33) a0gBu;D rSL;? (34) owd;k rif;Bu;D ? (35) ocifppf? (36)
xdvyf? (37) rif;&JZ,ol(1) wdkYjzpfonf/þewfpm&if;wGif
anmif&rf;rif;qufrS taemufbufveG rf if;\om; rif;&J'Ad ?Á
omvG e f r if ; BuD ; \om;awmf &S i f w ½k w f wd k Y y gonf u d k
owdxm;rd&monf/ anmif&rf;acwfrif;rsm;\ bdou
d o
f eG ;f cHykH
twGif; 37 rif; ewfpm&if;vnf; trnfuGJtrsdK;rsdK;jzihf
uGjJ ym;pGm&So
d nf/ usr;f av;rnfp;kd í tao;pdwrf azmfjyawmh anmif&rf;acwf ,Ofaus;rItaMumif;ajymonft h cg
Ny/D anmif&rf;acwfrif;rsm;\ &mZbdou d of bifqif,ifusi;f yyHk
udv k nf; csev f yS xf m;í r&ay/ anmif&rf;acwfrif;rsm;onf
vnf; a½S;acwfrif;rsm;\ xH;k wrf;enf;emtwdik ;f xD;eef;quf
cHonft h cg &mZbdou d cf MH uonf/ &mZbdou d rf mS rif;tjzpf
wifajrm§ ufonfh tcrf;tem;yifjzpfonf/
]]t&Sirf if;Bu;D ? t&Sirf if;Bu;D tm; tuREykf w f Ykd ESpo
f ufMu
ygonf? t&Sirf if;Bu;D uvnf; uREykf w f t Ykd m; ausmom;&ifom;
rjcm;? oem;u½kPm arwåmtjynfx h m;&Sad Mumif; ay:vGiyf gonf?
odyYk gí ]]&mZ}} [laom bGUJ udck , H ul m rif;jyKawmfryl gavmh}} [lí
1/ OD;odef;vIdif? 'kwd,ñTefMum;a&;rSL;csKyf? wuúodkvfrsm; ordkif; a&pifjzihf OD;xdyx f uf oGe;f jcif;jyKMuonf/ þbdou d u f kd &mZ
okawoeOD;pD;Xme\ ]]acwfa[mif; jrefrmhordkif; okawoe bdou d [f ak c:onf/w&m;ojzihf tkycf sKyaf om bk&if[í l tod
tbd"mef}} wuúodkvfrsm;ordkif;okawoeOD;pD;Xme? &efukef? trSwjf yKjcif;yifjzpfonf/(1)
1/ od'ad¨ tmif\ ]]r*Fvmbdaouvufpu JG sr;f }} um,okcyd#uwf
2000jynfh? pm- 140-141? aemifwGif ]]okawoetbd"mef}}
yHkESdyfwdkuf? &efukefNrdKU? 1979 ckESpf? pm-24 (aemifwGif
[kom nTef;rnf/ ]]bdaou}} [komnTef;rnf/)
183
184 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 185
jrefrmrif;rsm;vufxufu oGef;cHaom bdoduf 13 yg; xdkbdodufrsm;\ oabmrSm-
&Sdonf/ ,if;wdkYrSm- 1/ cwå, d bdou d of nf rif;½d;k rif;tppfukd rif;ajrm§ ufaom
1/ cwåd,bdoduf bdou d jf zpfonf/
2/ &mZbdou d f 2/ &mZbdodufonf rif;ajr§mufaom bdodufjzpfonf/
3/ ouvmbdoduf 3/ ouvmbd o d u f o nf wd k i f ; Ed k i f i H a t;csrf ; om,m
4/ 0dZ,mbdoduf ap&efcHaom bdodufjzpfonf/
5/ aZ,mbdoduf 4/ 0dZ,mbdou d of nf &efatmifjrifa&;twGuf cH,al om
6/ oD&dya0oebdoduf bdou d jf zpfonf/
7/ r[mbdoduf 5/ aZ,mbdodufonf ppfatmif&efcHaom bdodufjzpf
8/ r*Fvmbdoduf onf/
9/ 0d0g[bdou d f 6/ oD & d y a0oebd o d u f o nf bk e f ; usuf o a&wd k ; &ef
10/ 'Gg&mbdou d f cHaombdoduf jzpfonf/
11/ tm,k'DCbdoduf 7/ r[mbdodufonf pD;yGm;csrf;omrsm;ap&efcHaom
12/ Oy&mZmbdou d f bdoduf jzpfonf/
13/ ra[oDbdodufwdkYjzpfonf/(1) þbdoduf 13 yg;udk 8/ r*Fvmbdodufonf qif&wemponfudk odrf;&ef
jrefrmrif;tkyfcsKyfyHkpmwrf; yxrydkif;wGif azmfjyxm;jcif;jzpf cHaombdoduf jzpfonf/
onf/ ukef;abmifacwf? bdk;awmfbk&m; (A'Hkrif;) (at'D 9/ 0d 0 g[bd o d u f o nf vuf x yf x d r f ; jrm;aomtcg
1782-1819) vufxufwiG f ]]rk'g¨ bdaou&mZbdou d }f }[lí cHaombdoduf jzpfonf/
trnfopfwpfrsdK;jzihf &mZbdodufwpfrsdK;wdk;vmonf/ 10/ 'Gg&mbdodufonf eef;rsm;? NrdKUrsm; odrf;aomtcg
1/ jrefrmrif;tkyfcsKyfyHkpmwrf;? yxrydkif;? jynfaxmifpk jrefrm cHaombdoduf jzpfonf/
Edik if aH wmf? awmfveS af &;tpd;k & ,Ofaus;rIXme? a&S;a[mif;pmay
ESifh ,Ofaus;rIXmepdw?f 1962 ckEpS ?f pm- 247-248 (aemifwiG f 11/ tm,k'C D bdou d o
f nf touf&n S &f efcaH om bdou d f
]]tkyfcsKyfyHk? y}} [kom nTef;rnf/) jzpfonf/
186 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 187
12/ Oy&mZmbdodufonf tdrfa½SUESif;onfhtcgcHaom atmif a jrt&yf ü tvG e f o m,mBuD ; us,f o nh f r*F v m
bdou d jf zpfonf/ eef;awmfudkaqmufNyD;(1)bdodufcHcJhjcif;jzpfonf/
13/ ra[oDbo d u
d o
f nf rdz&k m;Bu;D ajrm§ ufaomtcg cHaom xdkbdodufonf omvGefrif; yxrtBudrfcHaom &mZ
bdodufjzpfonf/(1) bdodufjzpfonf/ omvGefrif;onf ouú&mZf 997 ckESpf?
bd;k awmfb&k m;vufxufrpS í oGe;f cHaom rk'g¨ bdaou e,kefvjynhfausmf (4)&uf(2)ü 'kwd,tBudrf bdodufoGef;
&mZbdou d o f nf w&m;ojzihf usiBhf ut H yk cf sKyyf grnf[k 0efcH cHcahJ o;onf/ þtBurd u f rkd l [Hom0wDrmS r[kwaf y/ tif;0
uwdopömqdkícHaom bdodufjzpfonf/ aejynfawmfwiG f oGe;f cHjcif;jzpfonf/ qd&k ygu omvGerf if;onf
bdodufcHpmwrf;rsm;tvdkt& rif;jzpfvQif bdodufcH& jrefrmhx;D eef;udk [Hom0wDü qufcpH ;kd pHcjhJ cif;jzpfonf/ [Hom
onf/ bdou d rf cHvQif rif;rjzpf[q k o kd nf/ xdaYk Mumihf a½S;rif; 0wDüodyfrMum/ aemufydkif;ü rif;aejynfawmfudk tif;0odkY
rsm;onf xD;eef;wufprSmyif &mZbdou d u f kd oGe;f cHMuonf/ a½TUajymif;pdk;pHcJhonf/
rif;jzpfNy;D ig;ESpt f wGi;f bdou d o f eG ;f cH&rnf[k qdx k ;kH &So
d nf/ omvGefrif;\ yxrtBudrf &mZbdodufoGef;cHjcif;
oD&d"r®maomurif;rSm rif;jzpfNyD;aemuf av;ESpfwdkifwdkif taMumif;udk OD;ukvm;\ ]]r[m&mZ0ifBuD;}} wwd,tkyfü
jynfxJa&;udk okwfoifNyD;rS bdodufcHcJhonf/ xdkrZösdra'o pmrsufESm 210 rS 217 xd azmfjyyg&Sdonf/ anmif&rf;acwf
oD&"d r®maomu rif;xH;k udk ESv;kH rlNy;D yk*aH cwfusepf pfom;rif; qdik &f m ]]&mZbdou d }f } oGe;f cHykH ,Ofaus;rI"avhwpfcjk zpfojzihf
(at'D 1084-1113) onf yk*x H ;D eef;ud&k ,lNy;D ESpEf pS Mf umrS xdk&mZ0ifBuD;rS aumufEkwfazmfjyvdkayonf/
bdou d of eG ;f cHco hJ nf/ xdtYk wlyif anmif&rf;acwf omvGerf if; omvGefrif; [Hom0wDjynfü &mZbdodufoGef;cHonhf
(at'D 1629-1648) onfvnf; ouú&mZf 991(2)ckEpS ?f [Hom tcg yd#uwf? aA'ifwwfaom jrefrmq&m? rGefq&m? A[k
0wDx;D eef;ud&k Ny;D av;ESpyf wfv;kH jynfa&;&GmrIukd pD&ifonf/ okwESihf jynhfpHkaom jrefrmtrwf? rGeftrwf? ,Gef;trwf?
ouú&mZf 995 ckESpf? ewfawmfvjynhfausmf (9)&uf(3)wGifrS yka&m[dww f EYkd iS fh n§Ed idI ;f wdik yf ifNy;D pD&ifcif;usi;f aMumif; ordik ;f
&mZbdou d cf cH ohJ nf/ [Hom0wDjynf\ taemufajrmuf,eG ;f q&mu qdkonf/
1/ tkyfcsKyfyHk (y) ñTef;NyD; pm 247/
2/ at'D 1629/ 1/ OD;ukvm;? r[m&mZ0ifBuD;? wwd,tkyf? pm-210/
3/ 14 'DZifbm 1633/ 2/ 24 ar? 1635/
188 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 189
xdok Ykd pD&ifcif;usi;f &mü r[mor®wrif;rSpí oka'¨g"e aiGBudK;wdkYjzihf wefqmqifum a½TxGef? aiGxGefwdkYjzihf xGef&
rif;Bu;D wdik f oH;k ode;f oH;k aomif; av;axmifih g;&majcmufq,hf onf/ xGef&mü ykPÖm;&Spfa,mufudk a½SUwnfNyD;xGefonf/
&Spyf g; (334568) aom rif;wd\ Yk toH;k taqmiftpDt&ifwYkd ol<u,fvu©PmESifh jynfph akH om ol<u,fom;ajr;wdu Yk kd
vnf;ygonf/ tZmwowfrif;rSpí oD&d"r®maomuwdkif a½Taygufwl;? aiGaygufwl;rsm; pGJudkifapNyD; N*dK[fewfwdkYudk
ESpu
f syd uf ;kd yg;aomrif;wd\ Yk toH;k taqmiftpDt&ifwv Ykd nf; ylaZmfum wl;qGaponf/
ygonf/ oa&acwå&mpaom ayguúH&mr? yif;,? ppfudkif;? ajrjyif
tif;0ü bke;f Bu;D aom rif;wdYk toH;k taqmiftpDt&ifvnf; onfhaemuf pyg;rsdK; ckepfyg;BuJonf/ a&rsdK;ckepfyg;?
ygonf/ xdktoHk;taqmiftpDt&ifwdkYudk EdIif;,SOf cif;usif; av;uRef;ajrESihf ajrrsdK;ckepfyg;? ajrZm? EGm;acs;wdkYjzihf
onf(1)[kqx kd m;onf/ nDnGwfpGm usH&onf/
eef;awmfaqmufvyk jf cif; 0gacgifvjynfhausmf (12)&uf(1) t*FgaeYwGif N*dK[fewf
bdoufcH&eftwGuf a½S;OD;pGm r*Fvmeef;awmfudk wduYk ykd al ZmfNy;D yEéupf ukd o
f nf/ jirf;aqmufonf/ awmfovif;
(2)
aqmuf&onf/ eef;awmfukd ouú&mZf 995 ckEpS ?f awmfovif; vqef;(3)&uf we*FaEGaeYwiG f jyKNrt J wdik ;f N*Kd [ef wfwu
Ykd kd
vqef; (5)&uf(2) t*FgaeYwGif aqmufvkyfonf/ ylaZmfNy;D bdou d ef ef;opfw;l onf/ eef;awmf&m ta&SUodMum;
eef;awmfaqmuf&ef ouú&mZf 995 ckEpS ?f 0gacgifvqef; rif;utp ewftyg; ESpfusdyfwdkYudk tkef;tdyf&mpHk? qefwif;?
(12) &uf(3)? wevFmaeYwiG f N*Kd [ef wfwu Ykd kd pm;Nred t
f &omwdYk pyg;wif;? tkef;yifayguf? MumoGwftdk;? vifyef;? zvm;?
ESihf ylaZmfonf/ xdkokdY ylaZmfNyD;rS ajrtjyifudk nDnGwfpGm xrif;jzL? EGm;EdkY? axmywf? ysm;wifvJ? tNrdeft&om? uGrf;?
pD&ifonf/ 0gacgifvjynfah usmf (2)&uf(4)paeaeYwiG f Mueftif vufzuf? qDrD;eHYom? xD;? wHcGefwdkYjzihf ykPÖm;rsm;u rEÅef
vu©PmESihfjynfhpHkaom EGm;&Spf&SOf;udk a½TjcL? aiGjcL? a½TBudK;? &Gwyf al Zmf&onf/ atmufüvnf; acgpmauR;&onf/ acgpmü
1/ OD;ukvm;? r[m&mZ0ifBuD;? wwd,tkyf? pm-210/ tcsuf? taMumf? tavSmf? aopmuGrf; vufzufwdkYygonf/
2/ 28 Mo*kwf? 1633/
3/ 6 Mo*kwf? 1633/ 1/ 21 Mo*kwf? 1633/
4/ 11 Mo*kwf? 1633/ 2/ 26 Mo*kwf? 1633/
190 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 191
wGi;f 0ef; ykqdk;wkdYjzihf rGrf;rHjc,fvS,f&onf/ twGif;ü teDa&mif?
awmfovif;vqef; (5)&uf(1) t*FgaeYwGif pnfarmif; a½Ta&mif[oFmjy'g;wdkYjc,fvS,f&onf/
c&mwD;rIwNf y;D a½Tw;l &Ti;f ? aiGw;l &Gi;f wdjYk zihf wpfNyKd ief ufw;l ap ajreef;xkyfudk;awmifoHk;rkduf
onf/ wHcg;wGif;ajcmufwGif;? ajcmufawmifESpfrdkuf
eef;aqmuf Ouifeef;jrihfESpfrdkuf
awmfovif;vjynhfausmf (2)&uf(2) aomMumaeYwGif wk&ifig;awmifwifNyD; aqmuf&onf/
ajreef;ESihfwuG jymom'fav;aqmifudk wpfNydKifeufaqmuf r*Fvma&cyftpDtpOf
onf/ r*Fvma&cyfomG ;rnfv h rf;ESpzf ufukd tqifwefqmrsm;
ajreef;tpDt&if csdwfqGJqif,if&onf/ vrf;qHkwdkif;rSmvnf; obifBuD;pGm
r*Fvmeef;awmfta½SUpl;pl; ajrtjyifudk nDnGwfatmif cH&onf/ r*Fvma&cyfrnfah &uefuv kd nf; tqifwefqmrsm;
jyKNyD; jrwfaom a&ckepfyg;? ajrckepfyg;? tarT;ckepfyg;wdkYjzihf jc,fvS,fqif,if&onf/
vdrf;usHyufzsef;pD&ifonf/ þodkY pD&ifNyD;rS ajreef;r@yfudk t&yf&pS rf suEf mS udk xrif;tNred tf &omtpH?k uGr;f vufzuf
aqmuf&onf/ ajreef;r@yfrmS xkyaf jcmufawmif? avsmufcek pf qDrD;eHYom xD;wHcGefwdkYjzihf ykPÖm;wdkYudk ylaZmfap&onf/
awmif? vufwD;ig;awmif? ajrmig;awmihfxGm? t0ef;wpf&mh a&cyfoGm;onfhtcg a&SUzsm;u uacsobifpHkoGm;Mu
&Spfawmif&Sd&onf/ trGrf;tajymufqif&onf/ oref;jruf &onf/
½dkif;udkrdk;NyD; rsufESmMuuf&onf/ ydwfykqdk;wkdYjzihf yef;awmif; onfhaemufrS tdk;p&nf;&SpfvHk;udk qdkif;jzihfxrf;&if;
vnf&onf/ qef;Mu,fpGmaom ykqdk;wdkYjzihf Mum,yfxnhf vduk &f onf/
&onf/ ykvo J EÅmwdqYk &JG onf/ r@yfwikd u
f kd qef;Mu,fpmG aom onhaf emuf jrLwm (108) vH;k ü oajyyef;? cs,m;yef;wdYk
xnfph u kd Nf y;D 0wfaumif;0wfoefY vkvifwu Ykd xrf;vsuvf u
kd f
1/ 28 Mo*kwf? 1633/ &onf/
2/ 9 pufwifbm? 1633/
192 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 193
onfhaemuf yka&m[dwf&Spfa,mufu xrf;pifpD;NyD; xdktcg a&uefapmihfewfu
vdu
k &f onf/ ]]bke;f awmfBu;D vSaom rif;w&m;onfomoemawmfjrwf
onfhaemuf a½TjrLwm? aiGjrLwmav;vHk;pDudk orD; pD ; yG m ;? jynf o l v l & [ef ; wd k Y \ pD ; yG m ;w&m;ES i h f a vsmf p G m
unmwdkYu 0wfpm;wefqmqif,ifvsuf jrLwmudkydkufNyD; usifh\avm}} [kar;onf/
vdu
k &f onf/ yka&m[dwfykPÖm;wdkYu
onfhaemuf vkvifwdkYvdkuf&onf/ ]]cyford ;f aomw&m;ESit fh nD usit hf aHh omiSm þa&udck yf
xD;? pnf? pvG,f? OD;aygif;? oif;uspf&aom trwfBuD; vmonf}} [kqdk&onf/
wdkYvnf; pnfESihfcsnf;vdkuf&onf/
a&uefapmihfewfu
onfah emuf qifonfrsm; qifEiS ?fh jrif;onfrsm; jrif;ESifh
]]bkef;awmfBuD;í oufawmf&Snfvsuf omoemawmf
vdu
k &f onf/
jrwfpD;yGm;? udk,fawmfjrwfpD;yGm;? jynfolwumwdkYpD;yGm;?
a&uef a pmih f e wf E S i h f tar;tajz om;awmftpOfajr;awmftquf? jrpfawmftnGefYwdkifatmif
r*Fvma&uefwGif a&uefewfta,mifaqmif vl&Sdae wnfí yGm;pD;BuD;jrwfawmfrlapaomf aumif;pG}} [kcGihfay;rS
ESi&fh onf/
a½Tyef;? aiGyef;? a½Taygufayguf? aiGaygufayguf? a½TcJ? aiGcJ?
a&cyftzGUJ rsm; r*Fvma&uefoYkd a&mufonft
h cg a&uef
e0&wfudk;yg;? qDrD;? uGrf;? vufzufESihf aA'ifusrf;rsm;rS
ewftjzpfa&mufEiS afh eolu ]]tb,foiYkd mS vmoenf;}} [kar;
vmaom rEÅefudk½GwfNyD; yka&m[dwfESihf orD;unmwdkY a&udk
&onf/
yka&m[dwfykPÖm;wdkYu cyfMu&onf/
]]a&S;ab;avmif;awmfwdkY bdodufr*Fvm pD&ifawmfrl a&cyfNy;D aomf r*Fvma&cyfvmpOfu tpDtpOftwdik ;f
aomtwdkif; bkef;awmfBuD;aom rif;w&m;onf xD;aqmif; jyefMu&onf/
r*FvmpD&ifawmfrlrnf[lí a&cyfvmonf}} [líqdk&onf/ Ny;D aomf r*Fvma&awmfrsm;udk oBueF af c:rnfh r@yfrmS
xm;&onf/
194 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 195
oBueF af c:&eftwGuf jymom'fxufav;aqmifü MumoGwf ajreef;wufaomtpDt&if
td;k av;vH;k udk a&xnfNh y;D o&uf? rk&m;? OoQp?f oajy? ajrZm ajreef;wuf&eftwGuf &Sifbk&ifvufawmfESihf tvsm;
tñGefY yef;ig;yg;udkxnfhí oifjzL;? ykqdk;cif;í xm;&onf/ oH;k awmihwf pfru
kd ?f teHo;kH awmif? txlav;opf? tajcav;ck
xrif;yGüJ tNred t f &omxnfNh y;D tke;f oD;yifayguf wHcg;av; wyf? y'kr®mMumyGifhoP²mefa½Tjzihfa&;aom a½Ttif;ysOfudk
rsuEf mS wGif MumoGwt f ;kd wpfv;kH pD? yef;ig;yg;xnfu h m oifjzL;? ajreef;Ouifxufü xm;&onf/ qef;Mu,fpmG aom uAÁvmudk
ykq;kd ? vifyef;? zvm;yGEJ iS x fh m;&onf/ jymom'f &Sprf suEf mS ü cif;xm;&onf/ a&ozef;ysOfatmufü eHYomrsdK;ig;yg;udk
N*Kd [&f pS v
f ;kH ? a½Tuakd e½ky?f aiGuvkd ½kyv f yk í
f wefqmqif&onf/ trIefYjyKí xm;onf/
oBueF af c:aomtpDt&if r@yfav;rsufESmü MumoGwftdk;wpfvHk;pDudk a&jynfh?
ouú&mZf 995 ckESpf? ewfawmfvjynhfausmf (8)&uf(1) uGrf;bl;? uGrf;vif? oajy? rk&m;? ajrZmxnfhí wnfxm;
aomMumaeYwiG f oBueF af c:onf/ oBueF af c:aom tpDt&if &onf/
rSm &mZoQEÅDusrf;ü vmonfhtwdkif;jzpfonf/ ta&SUpl;pl;ü MumoGwt f ;kd wpfv;kH wGif a&jynf?h uGr;f bl;?
a&rsdK; ckepfyg; uGr;f vif? oajy? ajrZmxnfí h xm;&onf/ xdrk w S pfyg; toD;
wa&mf ckepfyg; t&Guf? tjrpfESihf jynfhpHkaom iSufaysmav;yifpdkuf&onf/
a½T aiG e0&wfwdkYjzihfxnfhfí rEÅef&Gwf&onf/ xdktyg;ü tkef;cdkif? uGrf;oD;cdkif? iSufaysmcdkif? txll;xl;aom
ajcawmfvufawmfwdkYü vufpGyfq,fcsnf0wf&onf/ opfoD;yef;ref qDrD;wefaqmifxGef;&onf/ jrLwmwpf&mh&Spf
cHwGif;awmfüvnf; ywåjrm;vufpGyfudk iHkawmfrlxm; vHk;ü uGrf;bl;? uGrf;vif? oajy? rk&m;? ajrZmxnfhí r@yf
&onf/ þodiYk v kH suf oBueF af wmfac:&onf/ oBueF af c:Ny;D 0ef;usifwnfxm;&onf/ r@yf0ef;usifü EdkY&nf&Sdaom
onfESihf t0wfwefqmwdkYudk jymom'fü xm;um jzLaom yanmifom;? ozef;om;wdkYudk pdkuf&onf/
t0wfukd vJ&onf/ onhaf emufwpfaqmifaom jymom'foYkd ta½SUpl;pl;ü wHcGefBuD;aqmuf&onf/ a½Tvifyef;ü
<uawmfru l m qef;Mu,fpmG aom t0wfwu Ykd kd wefqmqifNy;D xrif;tNred t f &omxnfí h tke;f cdik ?f uGr;f oD;cdik ?f iSuaf ysmcdik ?f
ajreef;awmfodkY wuf&onf/ qDr;D wefaqmif? yef;ref? uGr;f vufzufxnf&h onf/ wefqm
1/ 13 'DZifbm? 1633/ qifxm;aom qifaygufudkvnf;xm;&onf/
196 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 197
ta&SUawmifaxmifhü wHcGefBuD;aqmuf&onf/ aiG n§donf/ r*Fvm&Sdaom qifwdkYudk wefqmqif &Haponf/
vifyef;wGif xrif;tNrdeft&omponf a&S;enf;wl xnfh& r*Fvm&Sdaom jrif;jzihf rdefndK0wfvsuf a½TumpGJaom ol&J?
onf/ wefqmqifaom qdwfjrefrmudkvnf; xm;&onf/ a½Tav;pGJaom ol&J? rdefndK0wfaom ol&JwdkYudk &Haponf/
awmifpl;pl;ü wHcGefBuD;ESihf oHvifyef;wGif xrif;tNrdef 0wfvjJ ymom'fawmfuvnf; r*Fvmeef;awmfukd vuf,m
t&om a&S;enf;wl xnfh&onf/ wefqmqifaom uRJr &pfvSnhfawmfrlonf/ ajreef;wufawmfrlaom vrf;udk xD;?
xm;&onf/ wHcGef? BuH? iSufaysm? tkef;cdkif? xef;cdkif? qDrD; wefaqmifwdkY
taemufawmifaxmifhü cJrjzLvifyef;wGif om;>yrf; wefqmqifxm;&onf/ ajreef;wuf&ef &wem twdNy;D aom
xrif;ESifh a½S;enf;wlxnfo h if&h mudk xnf&h onf/ wefqm ,mOfudkpD;awmfrlNyD; qifpD;? jrif;pD;wdkYjzihfNcH&Hvsuf r*Fvm
qifaom vltdrfaxmifpk xm;&onf/ eef;awmfudk vuf,m&pfvSnfhawmfrlonf/ ajreef;wHcg;odkY
taemufpl;pl;ü wHcGefBuD;ESihf cJrjzLvifyef;wGif xrif; a&mufvQif jrefrmrsKd ;üjzpfaom yka&m[dww f u Ykd ajreef;awmf
tNred tf &om a&S;enf;wlxnfpY &mrsm; xnh&f onf/ wefqm rSxGufí
qifaom jrnf;udkxm;&onf/ ]]bkef;awmftvGefBuD;jrwfawmfrlvsuf oufawmf&Snf
taemufajrmufaxmifhü wHcGefBuD;ESihf aMu;eDvifyef;? awmfrí l omoemawmfjrwf\ pD;yGm;? ud, k af wmfjrwf\pD;yGm;?
ysm;&nfjzihfrGrf;aom xrif;ESihf a&S;enf;wl xnfhp&mrsm; jynfolvl&[ef;wdkY\ pD;yGm;? om;awmftpOf? ajr;awmf
xnfh&onf/ wefqmqifaom xrif;udkxm;&onf/ tquf? jrpfawmftnGefYwdkif &SnfjrifhpGm apmihfa&Smufawmfrl
ajrmufp;l pl;ü wHceG Bf u;D ESifh a&Tvifyef;wGif t&omig;yg; pdrfhaomiSm þonfhajreef;awmfudk pD&ifonf/ wufawmfrl}}
wdkYjzihf >yrf;aomxrif;udkxnfhNyD; a&S;enf;wl xnfhp&mrsm; [kaumif;csD; r*Fvmay;&onf/
xnfh&onf/ wefqmqifaom jrif;udkvnf;xm;&onf/ ajreef;udk ouú&mZf 995 ckESpf? ewfawmfvjynfhausmf
ta&SUajrmufaxmifüh wHceG Bf u;D ESihf a½Tvifyef;wGif tNred f (9) &uf(1) aomMumaeYwiG f ajreef;wufawmfrNl y;D vuf,m&pf
t&omwdkYjzihf >yrf;aom xrif;ESihf a&S;enf;wl xnfhp&mrsm; vSnahf wmfrNl y;D rS a&ozef;ysOo
f Ykd wufawmfru l m ta&SUpl;pl;odYk
xnf&h onf/wefqmqifaom EGm;vm; Oobudx k m;&onf/ a&S;½Iawmfrlvsuf xuf0,fzGJUacGaeawmfrlonf/
wHcGefBuD;tMum;ü iSufaysmyifpdkufonf/ qDrD;wefaqmif 1/ 14 'DZifbm? 1633/
198 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 199
yka&m[dwf &Spfa,mufwdkYu bdoduf*gxmudk &GwfNyD; qifjzL&wemckepfyg;wdkYonf a&mufapaomf? wdkif;um;
bdodufajr§mufMuonf/ rif;ajr§mufwefqmig;yg;ESihf xD;jzL EdkifiHvnf; us,fapaomf? om,mjyefYajymapaomf}} [lí
aqmif;vsuf ajrm§ ufpnf? oHviG ?f vufcsy?f pnf0ef;? pnfao;? ylaZmfNy;D rS olaX;Bu;D ig;yg;wdu
Yk a½Trsm;? aiGrsm;? oHrsm;? Burd af cG?
wHydk;c&m? a>y? wH&Snf? wH>rm? wHaumufwdkY wD;rIwf&onf/ atmif;jzLwdu Yk kd qufMu&onf/ rif;ajrm§ ufwefqm ig;yg;ESifh
]]oD&d"r®&mZmr[m"dywd}} [laombGJUtrnfudkvnf; wuG a½TjrLwm? aiGjrLwmü y&dwEf iS w fh uG uGr;f bl;? uGr;f vuf?
yka&m[dwfwdkY orkwfNyD; yka&m[dwf&Spfyg;wdkYu ]]a&ESihfajrudk oajyrk&m;? ajrZm? o&ufñGefYwdkYudkxnfhí a&SUawmfu
tpdk;&awmfrlaom w&m;rif;jrwf? rif;wumwdkY usifhawmf aqmifumoGm;&onf/
rl&aom? cyfodrf;aom vlwumwdkY\ pD;yGm;csrf;omudkvnf;
ajreef;awmfuonf r*Fvmeef;awmfa&mufatmif ajrü
&Smawmfrlavmh? tvSLay;jcif;? oDwif;oHk;jcif;udkvnf;
oifjzL;cif;&onf/ oifjzL;xufü jzLpifaom ydwfykqdk;wdkYudk
usifhawmfrlavmh}} [kqdkvsuf a½Tu&m;ESihf a&pufoGef;awmf
cif;&onf/ ykq;kd xuf vuf,majcawmfukd csND y;D tpOftwdik ;f
rlí 'ge[laom tvSLudak y;aomtm;jzihf þodaYk om {u&mZf
rif;tjzpfudk &awmfrlNyD; jynfol vl &[ef;wdkY\ pD;yGm; vmawmfrl&onf/ vrf;ESpfzufüvnf; r*Fvm&Sdaom pum;
csrf;omudk &SmawmfrltHhaomiSm w&m;ESihfavsmfpGmvnf; udkom qdkMu&onf/
igqHk;rtHh/ ig\udk,fawmfudkvnf; a&m*gcyfodrf;uif;í eef;awmfta&SUpl;pl;ü cJrjzL? oH? ta½SUawmifaxmifhü
ouf a wmf t vG e f & S n f v d k a omf ? &ef r mef c yf o d r f ; ud k v nf ; r[mydEaJé usmufysOaf usmufom;? awmifp;l pl;ü &wemckepfyg;
atmifjrifvdkaomf? qifjzL&wema&mufapvdkaomf[k "d|mef twdNyD;aom vufpGyfESihfwuG? yka&m[dwfynm&Sdtrwf?
pum;udk rdefYawmfrl&onf/ taemuf a wmif a xmif h ü urÁ v meD ? taemuf p l ; pl ; ü
þodYk rdeaYf wmfrNl y;D rS rif;om;? rif;orD;? rif;aqG? pd;k rsKd ;? orD;unm? &wem a½TaiGESihfwuG xm;onf/ ausmufeD
rS L ;BuD ; rwf & m apmf b G m ;apmf c H jynf o l t aygif ; wd k Y o nf udkvnf; ydkufíaeaponf/ taemufajrmufaxmifhü jzLpif
a½T a yguf a yguf ? aiG a yguf a yguf w d k Y j zih f yl a Zmf & onf / vSpmG aom xrif;[if; tNred t f &om tpHx k m;onf/ ajrmuf
]]oufawmftvGe&f n S af paomf? bke;f awmftvGeBf u;D apaomf? pl;pl;ü c½koif;? a&jynfhESihf ta½SUajrmufaxmifhü a&tdk;BuD;
200 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 201
ig;vHk;udk a&tjynfh? pOfíxm;onf/ tv,fü bk&m;ESihf qif;wk? t&d,moHCmwdkYtm;vnf; tvSLBuD;pD&ifawmfrlí
usr;f OD;yd#uwfxm;onf/ atmufü jrif;om;trd? EGm;om;trd &ufvnfatmif vSLawmfrlonf/
xm;onf/ wdkif;um;EdkifiHawmftaygif;ü&Sdaom bk&m;? ykxdk;?
r*Fvmapmif;wef;udka&mufawmfrlonfhtcg &wem t&d,moHCm? oDv0ef? *kP0efwt Ykd m;vnf; y&du&© m&Spyf g;
oH;k yg;? N*Kd [u
f ;kd yg;? orm"dwnfaomewf? NrKd Uapmihef wf wdt Yk m; pD&ifawmfrí l vSLawmfro l nf/ bdou d cf yH MJG unh&f mwGif rde;f r
ylaZmfNyD; yka&m[dwf&Spfyg;wdkYudk arwåmyef;urf;apNyD;rS wpfa,mufom;zGm;onf/ ynm&SdwdkYvnf; om;awmftpOf?
vuf , majcawmf u d k csD a wmf r l u m wuf a wmf r l & onf / ajr;awmftquf? jrpfawmftñGew Yf ikd af tmif {u&mZfcsn;f ESif
onfhaemuf vuf,mwHcg;u0ifawmfrlí jrwfaom&wem jzpfawmfrMl uí jynfo?l vl? &[ef;wdt Yk m; 0rf;xGuo f m;uJo
h Ykd
twdNyD;aom ae&mxufaeawmfrlonf/ oem;u½kPm&Sad wmfrMl urnf[k avQmufMuukeo f nf/ bdou d f
&wemoHk;yg;? N*dK[fudk;yg;? odMum;jA[®m? pwkavmu cHonfh eef;awmfudkvnf; rdk;BudK;usonf/ [Hom0wD wHcg;
ygv? ½ku©pdk;? bkr®pdk;? tmumopdk;? omoemudk apmihfaom &Guaf tmufwiG v f nf; ysm;Bu;D pGo
J nf/ tpOf&n S pf mG omoem
ewf? t&yfq,frsuEf mS udk apmihaf omewf? ud, k af wmfüapmihf awmfjrwfpD;yGm;? udk,fawmfjrwfpD;yGm;? jynfolvl&[ef;wdkY\
aomewf? orm"dewfwdkYtm; vufawmfjzihf ylaZmfawmfrl pD;yGm;udk apmihfa&Smufawmfrlrnf[lí avQmufMuonf/
&onfhaemuf raemvifyef;ü tNrdeft&omwdkYudk pm;awmf
ac:NyD; a½Tyv’ifxufwufí aeawmfrl&onf/
xdt k cg txl;xl;aom uacsobifocD si;f wdjYk zihf Bu;D pGm
aom obifawmfudk cHawmfrlonf/ rif;om;? rif;ajr;?
rif;aqGpdk;rsdK;rSL;BuD;rwfcdkifwdkYudkvnf; xD;? pnf? oif;uspf?
pvG,?f taqmifta,mif? trnfNrKd Ujyaus;&Gmwdu Yk kd ay;awmf
rlonf/ Adokumvuform;taygif;wdkYtm;vnf; qkvmbf
rsm;pGm ay;awmfrlonf/ jynfwGif;jynfyü&Sdaom apwDykxdk;
armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 203
cJhMuaom rif;rsm;jzpfonf/ xdkrif;oHk;yg;teuf omvGefrif;
w&m;BuD;vufxuf eef;awmfopfwufodrf;jcif;r*Fvm tpD
t&ifudk rSefeef;&mZ0ifawmfBuD;? wwd,wGJ? pmrsufESm 229
rS 233 xd tao;pdwaf &;om;azmfjyxm;onfukd avhvmawGU
anmif&rf;acwfeef;opfwufr*Fvmobif &S&d onf/
oH;k aqmifaom jymom'f
omreft&yfot l &yfom;rsm; td;k opftrd o f pfaqmufNy;D eef ; awmf o pf w uf o d r f ; jcif ; r*F v mobif t wG u f
onft h cg tdrof pfwufr*Fvmtcrf;tem;rsm; usi;f youJo h Ykd a½S;OD;pGm oHk;aqmifaom jymom'feef;udk aqmuf&onf/
a&S;jrefrmrif;rsm;vufxuf eef;opfpH&eftwGuf eef;awmf xdkjymom'fwdkYudk tajymuftrGrf;rsm; qef;Mu,fpGmpD&ifNyD;
topfrsm; aqmufvkyfNyD;pD;onfhtcg eef;awmfopfwuf teDa&mif? a½Ta&mif? [oFmjy'g;wdkYjzihf okwfvdrf;a&;jc,f&
r*Fvmobiftcrf;tem;udk crf;em;BuD;us,fpGm qif,if onf/ ydwyf q k ;kd wdjYk zihf rsuEf mS Muuf? Mum,yfrsm; pD&if&onf/
usif;yNrJjzpfonf/ xdkodkY eef;awmfopfwuf r*Fvmtcrf;
tem;udk jrefrm&mZ0ifrsm;u ]]eef;awmfopfwufodrf;jcif;}} a&GeT ef;awmfoaE¨onft h pDt&if
[laom a0g[m&jzihf azmfjyMuonf/ a½Teef;awmfodkYrwufrD tBudKaeYwGif a½Teef;awmfudk
eef ; awmf o pf w uf o d r f ; jcif ; r*F v mtcrf ; tem; BudKwifí oaE¨xm;&onf/ oaE¨xm;&aom tpDt&ifrSm
taMumif;udk ya'o&mZfpepftm; jyefvnfwrf;w trTr;f wif MumoGwt f ;kd av;q,hEf pS v f ;kH udk csnw
f pfrQipf jD zihf rEÅe&f w
G Nf y;D
onfhoabmESihfr[kwfbJ jrefrmrI"avh tpOftvm wpf&yf cuf&onf/tdk;udkvnf; csnfckepfrQifpD&pf&onf/ bJabmif
taejzihf avhvmaumif;onf[k ,lqrdojzihf wpfcef; &Guf? anmif&Guf? o&uf&GufwefqmqifNyD; xdktdk;wdkYudk rEÅef
wpfu@zGihfí a&;om;wifjytyfygonf/ &Gwfí a&jznfhavmif;&onf/ oifjzL;cif;onf/ onfxuf
anmif&rf;acwfwiG f anmif&rf;rif;w&m; (at'D 1600- pyg;awmif;? onfxuf qefawmif;? onfxuf ,cifMumoGwf
1606)? omvGerf if; (at'D 1629-1648)? we*FaEGrif; (at'D tdk;udkxnfhonf/ xdktxuf tkef;oD;yifaygufwnfonf?
1714-1733) rif;oHk;yg;onf eef;awmftopfrsm;wnfvkyf tkef;oD;udk ykqdk;jzLtkyfonf? vifyef;zvm;ü xrif;? EGm;EdkY?
202
204 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 205
axmywf? qDOD;? ysm;? wifvJ? oum? BuH? iSufaysm? tcsdK? r*Fvma&cyftpDtpOf
tcsO?f tqdrw hf uYkd kd jynhaf tmifxnfí h wnfonf/ qDr;D ESpw f ikd f r*Fvma&awmfcyf tpDt&ifudk tusOf;csHK;NyD;jy&ygu
pdkufonf/ txHkrSm cGufüeHYom? u&ruf? tausmf? prÜm? a½SUqH;k u umeDpo J G &l rJ sm;? onfah emufa½Tum? onfah emuf a½Tav;?
pE´mul;? xif;½SL;? opfBuHydk;? uysnf;? yGJvsufwdkYudkwdkufí onfah emuf a½Tv?HS onfah emuf uacsobif? onhaf emuf
wnfNy;D rS rD;xnho f nf? acgif;xd;k í rE eÅ f &Gw&f onf/ oifjzL;cif; tdk;p&nf;BuD; &SpfvHk;udk qdkif;ESihfxrf;í oGm;&onf/ jrLwm
onfrpS í pDro H rQukd rEÅe&f w G Nf y;D pD&if&onfcsn;f jzpfonf/ (18) vHk;udk olaumif;wdkYu 0wfpm;wefqmqifNyD; xrf;í
rEÅefrSm &mZbdaouusrf;vmrEÅef jzpfonf/ vdu k &f onf/onfah emuf yka&m[dww f uYkd xrf;pifjzihv f u
kd yf g
eef;ruGef;pifudk *D&darcvmewfESihf ajcmufyg;? awmif
&onf/ onfah emuf oef&Y iS ;f pifMu,fpmG aom owdo Yk rD;wdfYk
avomudk om&pd;k ewfEiS fh &Spyf g;? taemufeef;awmfukd r[m
b,ufwefqm? &wemqifNyD; a½TjrLwmav;vHk;? aiGjrLwm
y&arewfESihf wpfq,f? ajrmufeef;awmfudk orkwå&DewfESihf
av;vHk;wdkYydkufvsuf xrf;pifpD;NyD; vkduf&onf/ rif;om;?
ckepfyg;? vTwfawmfudk oD&dewfESihfudk;yg;? Ouifoudk ra[
ol&ewfESihf oHk;q,hfajcmufyg;? apmif;wef;udk bkr®'u©&uf rif;ajr;? rSL;awmf? rwfawmf? olaX;ol<u,f? oif;rSL;? aus;pm;
ewfESihf ig;yg;? þewfrsm;udk MumoGwftdk; wpfvHk;pDxnfhí &Gmpm;wdkYu qifjrif;xrf;pifwdkYjzihf vdkuf&onf/
vifyef;wGif xrif;? EGm;EdYk ponfxnfí h ykPmÖ ;wpfa,mufpD jrpfqdyfwGif a½TavS? a½Tavmif;wdkYudk ESJ? wH&Snf? c&m?
e0EÅdudk&Gwfí ylaZmfaponf/ AHak rmif;wD;rIwv f suf obifcaH eMu&onf/ yka&m[dw&f pS yf g;
ta&SUwHcg;udk eE´ewf? awmifwHcg;udk &u©Kdufewf? ESihf owdkYorD;wdkY jrpfqdyfodkYa&mufonfhtcg jrpfBuD;ig;oG,f?
ajrmufwcH g;udk o&pd;k ? NrKd Uav;rsuEf mS ü ta&SUwHcg;udk "w&| jrpfi,fig;&mudk tpd;k &aom rPdarcvmewfjrwftm; a½Tyef;?
ewfBuD;ESihf oHk;usdyfaomewfapmifh\/ taemufwHcg;udk aiGyef;? a&Taygufayguf? aiGaygufayguf? a½Twefaqmif?
0d½yk u©ewfrif;Bu;D ESifh ewfo;Hk usyd ?f ajrmufwcH g;udk uka0&ewf aiGwefaqmif? a&TcJ? aiGcJ? e0&wfudk;yg;wdkYjzihf qkawmif;
rif ; BuD ; ES i h f ewf o H k ; usd y f a pmih f \ / xd k e wf w d k Y u d k v nf ; yw¬emjyK ylaZmf&onf/ NyD;rS a&udk oefY&Sif;pifMu,fapjcif;
MumoGwt f ;kd ? tke;f oD;? vifyef;? zvm;ü tNred t f &omxnfNh y;D tvdiYk mS aA'ifusr;f rsm;rSvmaom rEÅeu f &kd w
G Nf y;D cyf&onf/
yef;eHYomwdkYESihfwuG ykPÖm;tm;rEÅef&GwfNyD; ylaZmfaponf/
206 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 207
r*Fvma&cyfNyD;aomf jrpfqdyfodkYvmpOfutwdkif; tpD eef;opfrwufrD BuKd wiftpDt&if
tpOfjzihf jyefMu&onf/ a½Teef;awmfrwufrD BudKwifí vkyfaqmifpD&if&onf
oBuFefawmfac:awmfrrlrD [Hk;ewfudk ylaZmf&onf/ rsm;&Sdonf/ eef;awmfütwuf ta½SUpl;pl;ü rD;r,fzsL;ESihf
oBueF af c:aomtpDt&if qefawmif;xm;&onf/ ta&SUawmifaxmifhü xD;? wHcGef?
oBueF af wmfac:&eftwGuf jymom'ftxuf av;aqmifü qD r D ; ? ayguf a yguf x m;&onf / awmif p l ; pl ; ü r[myd E é J
MumoGwt f ;kd av;vH;k udk a&tjynhx f nf&h onf/ o&uf? rk&m;? ausmufysOfausmufoGm;xm;onf/ taemufawmifaxmifhü
OoQp?f oajy? ajrpmñGeiYf g;yg;xnfNh y;D ykq;kd cif;í wnf&onf/ urÁvmeDxm;&onf/ taemufpl;pl;ü &wem? a½T? aiGESihf
xrif;yGJü tNrdeft&omxnfhonf/ tkef;oD;yifayguf wHcg; orD;unm aMumifudk ydkufíae&onf/
av;rsufESmwGif MumoGwftdk;wpfvHk;pD? yef;ig;yg;xnfhum taemufajrmufaxmifhü jzLpifpGmaom xrif;? [if;?
ykqdk;? vifyef;? zvm;ESihfxm;&onf/ jymom'f &SpfrsufESmü tNrdeft&om tpHkxm;onf/ ajrmufpl;pl;ü c½koif;a&jznfh
N*dK[f&SpfvHk;? a½Tudkae½kyf? aiGudkv½kyfvkyfNyD; wefaqmif;ESihf xm;onf/ ta&SUajrmufaxmifüh a&td;k Bu;D ig;vH;k a&jznfx h m;
xm;&onf/ onf/ tv,fü bk&m;usrf;OD;yd#uwfxm;onf/ atmufü
oBuFefawmfac:&ef a&rsdK;ckepfyg;? wa&mfckepfyg;? a½T? jrif;jzLom;trd? EGm;om;trd xm;onf/
aiG? e0&wfwdkYjzihfxnfhí rEÅef&Gwf&onf/ NyD;vQif ajcawmf? a½TovGet f yg;üxm;onfrmS ta½SUpl;pl;ü eef;OD;oP²mef
vufawmfwu Ykd kd vufpyG q
f ,fjc,fp0D wf&onf/cHwiG ;f awmfü ta&SUawmifaxmifhü om;NrD;,yf? awmifü cRef;awmif;?
vnf; ywåjrm;vufpGyfudk iHkawmfrlxm;&onf/ þodkYiHkvsuf taemufawmifaxmifüh ig;Muif;f yGwo f P²mef? txufrsuEf mS
oBuFefawmfac:&onf/ Muufü yg'ewfoef? tH;k awmfatmufüukrjk 'mMumtxyfwpf&m
oBueF af wmfac:Ny;D aemuf oBueF af wmfac:aom t0wf oP²mefxm;&onf/
wefqmwdkYudk ,if;jymom'fü pkíxm;&onf/ onfhaemuf a½Teef;awmfudk wufawmfrl&mü vuf,m&pfvnfí
t0wfjzLudk vJ0wfNyD; wpfaqmifaom jymom'fawmfodkY wuf&rnfjzpf\/ xdv k rf;ü ukumú ;? wHceG ?f qDr;D ? wefaqmif?
ul;awmfrl&onf/ xdkjymom'fwGifrS rif;0wfwefqmwdkYudk a&csr;f td;k ? Bu?H iSuaf ysm? tke;f cdik ?f uGr;f oD;cdik w
f jkd zh ihf wefqm
qifawmfrl&onf/ qifxm;&onf/ a½Teef;awmftaemufwHcg; ygyt&yfü
208 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 209
vuf0Jbufu qifrudk vufeufud&d,mESihf t*Fgom;pD;í eef;awmfwuftpDt&if
aeap&onf/ qifaygufwu Ykd vkd nf; ppf0wfwefqmjynfpY pkH mG ESif h xdok Ykd pD&ifcif;pD&ifz,G &f odS nfwu Ykd kd BuKd wifí pD&ifxm;
vuf,mbufu &m[kom;pD;í aeap&onf/ armufwkd rden f Kd &onf / tvH k ; pH k p D & if x m;NyD ; rS 0wf v J a wmf j ymom'f r S
0wfvsuf vufeufpaJG om ol&t J rnf&adS om ol&&J pS u f syd wf uYkd kd eef;awmfodkY wufawmfrl&ef qifpD;? jrif;pD;vufeufud&d,m
qifü&Hí aeap&onf/ wdkYjzifhNcH&Hvsuf rif;ajr§mufwefqmig;yg;ESihf ajrmufpnf?
a&Teef;awmf ta&SUwHcg;pl;pl; ol&ZÆt&yfü vuf0b J uf pnf0ef;? pnfaAsm? wkavmif? oajy? c½koif;? wH&Snf? wH>rm?
u qifrudk ppfvufeufud&d,mESihfwuG we*FaEGom;pD;í wHaumuf? cGucf iG ;f ? vufcsy?f vif;uGi;f ponfwu Y k d k d wD;rIwv
f suf
&wemtwdNy;D onfh ,mOfxufp;D awmfrNl y;D vuf,m&pfvnfu
aeap&onf/ vuf,mbufu qifaygufukd ppft*Fgud&, d m
vmawmfr&l onf/
ESif h paeom;pD;íaeap&onf/ armufwrk d ed n f Kd0wfvsuf vufopf
a½Teef;awmfapmif;wef;odkY a&mufonfhtcg jA[®mrsdK;?
vufa&G; ol&JESpfusdyfu qifudk&Híae&onf/
jA[®mEG,f yka&m[dw&f pS af ,muf? aAmif;Bu;D nGeYf oG,af ygif;Ny;D
ajrmufwHcg; tNrdwå&t&yfü vuf0Jbufu qifrudk 0wfjzLpifMu,f0wfqifxm;aom AdokumwdkY\ tBuD;trSL;
ppft*Fg vufeufud&d,mESihf Ak'¨[l;om;pD;í aeap&onf/ Adou k m q&mBu;D wdu Yk ]]a&ESiafh jrudk tpd;k &awmfral om? r[m
vuf,mbufu qifaygufudk ppfud&d,mESihf aomMumom; "r®&mZf?bkef;awmfBuD;í oufawmfwpf&mhESpfq,fywfvHk;?
pD;íaeap&onf/ armufwrkd ed n f Kd 0wfvsuf vufopfvufa½G; omoemawmf jrwfpD;yGm;? om;awmftpOf ajr;awmftquf
ol&JESpfusdyfESpfa,mufwdkYu qifudk&HíaeMu&onf/ jrpfawmftnGefYwdkYpD;yGm;? jynfolwumwdkY\ pD;yGm;udkaqmif
awmifwHcg; aumvDt&yfü vuf0Jbufuqifrudk awmfrl pdrfhaomiSm þonhfa½Teef;awmfudk vkyfaqmifpD&if
ppfu&d , d mESifh wevFmom;pD;í aeap&onf/ vuf,mbufu awmfrlonf? wufawmfrlavmh}} [kac:&onf/
qifaygufukd ppfu&d , d mESifh Mumoyaw;om;pD;í aeaponf/ eef;awmfopfwuford ;f yHk
armufwrkd ed n f Kd 0wfvsuf ol&&J pS u f syd f ud;k a,mufwu Ykd qifukd eef;opfwufodrf;&eftwGuf &wema0gawmfay:rS
&Hí aeMu&onf/ qif;awmfrrlrD ajray:ü oifjzL;cif;&onf/ xdkrS ydwfykqdk;
210 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 211
xyfcif;&onf/ xdkodkYcif;NyD;rS a0gawmfay:rS qif;awmfrlNyD; ylaZmfawmfr&l onf/ rkaemvifyef;ü tNred t f &om pm;awmf
ueuú'Pf xD;jzLudkaqmif;um <uvmawmfrl&onf/ ac:NyD;rS a½Tyv’ifxuf wufí aeawmfrlonf/ uacsonf
a½Teef;awmfapmif;wef;odkY a&mufonfhtcg a½S;OD;pGm obiftpHt k pHw
k u Ykd toH;k awmfcMH uonf/xdo k Ykd obifc&H if;
&wemoHk;yg;udk ylaZmfawmfrl&onf/ NyD;rS odMum;? jA[®m? rif;om;? rif;ajr;? rif;aqGpdk;rsdK;? rSL;BuD;rwf&mwdkYudk txdkuf
N*dK[fudk;yg;? orm"dwnfaomewf? t&yfq,frsufESmudk tavsmuf xD;? pnf? pvG,f? oif;uspf? taqmifta,mif
apmihfaomewf? udk,fawmfü apmihfaomewf? a½Teef;awmfü trnf? NrdKUjyaus;&GmwdkYudk ay;awmfrlonf/
apmihfaomewfwdkYudk ylaZmfawmfrl&onf/ Adou k mtBu;D rSpí Adou k mtaygif;wdu Yk vkd nf; qkvmbf
yka&m[dwf&Spfa,mufudkvnf; c½koif;vuf,m&pfESifh rsm;pGm ay;awmfrlonf/ jynfwGif; jynfyü&Sdaom apwD?
bdou d af wmfay;í wufNy;D rS trsKd ;tEG,t f m;jzihf jrwfaom qif;wk? ½kyfwk? t&d,moHCmyk*¾dKvfoljrwfwdkYudkvnf;
trwfBu;D u a½Teef;awmfxufraS eí ]]bke;f awmfBu;D jrwfawmf tvSLBuD;ay;awmfrlonf/ wdkif;um; EdkifiHrSm&Sdaom apwD?
rlí oufawmfwpf&mhESpfq,f ywfvHk;? omoemawmfpD;yGm;? qif ; wk ? ½k y f w k ? t&d , moH C myk * ¾ d K vf j rwf w d k Y t m;vnf ;
udk,fawmfjrwfpD;yGm;? om;awmftpOf? ajr;awmftquf? rsm;pGmaom tvSL0w¬Krsm; ay;vSLonf/ jrwfaomqkuv kd nf;
jrpfawmftnGefYwdkYpD;yGm;? jynfol vlwumwdkY\ pD;yGm;udk awmif;awmfrlonf/
&Snjf rihpf mG aqmifEikd af paomf0}f } [lí bdoud rf *Fvmpum;udk þazmfjycsurf sm;rSm ouú&mZf 997 ckEpS f e,kev f jynfah usmf
(1)
qd&k onf/ xdo k q
Ykd rkd S vuf,majcawmf udkcsDNyD; wufawmfrl& av;&uf paeaeY omvGefrif;w&m;BuD; eef;awmfopfwuf
onf/ xdrk S OuifowHcg;udk 0ifawmfrNl y;D &wemtwdNy;D aom odrf;jcif; r*Fvmtcrf;tem;tpDt&ifrsm;yifjzpfonf/
usufoa&wdkufü aeawmfrl&onf/ pmacsmatmif tenf;i,fjyifí a&;onfrv S NJG y;D rSeef ef;&mZ0if
&wemoHk;yg;? N*dK[fudk;yg;? odMum;? jA[®m? pwkavmu awmfBuD;wGif vmonfhtwdkif; azmfjyvdkufjcif;jzpfonf/
ygv? bkr®pdk;? ½ku©pdk;? tmumopdk; omoemawmfudkapmihf anmif&rf;acwfbk&ifwpfyg;\ eef;awmfopfwufodrf;jcif;
aomewf? t&yfq,frsuEf mS udk apmihaf omewf? ud, k af wmfü obifukd pdwrf supf jd zihf jrifa,mifvrd rhf nf[k rSe;f qrdygonf/
apmihfaomewf? orm"dwnfaom ewfwdkYtm; vufawmfESihf 1/ 24 ar? 1635/
armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 213
oN*ØK[fyHkuGmjcm;ouJhodkY oN*ØK[fonfhae&mvnf; rwl
uGjJ ym;rI&o dS nf/
&Sib f &k ifrsm; aovGeo f nhtf cg eef;NrKd UwGi;f ? vTwaf wmf
ta&SUajrmufaxmifw h iG of m oN*KØ [af vh&odS nf/ omvGerf if;
anmif&rf;acwf 'kr*Fvusi;f yyHpk epf (at'D 1629-1648) onf 17 &uf Mo*kwv f 1648 ckEpS w f iG f uG,v
f eG f
onf/ 19 &uf Mo*kwv f 1648 ckEpS w f iG f om;awmf yif;wvJrif;
anmif&rf;acwf,Ofaus;rI"avhtaMumif;ajymvQif (at'D 1648-1661) u crnf;awmf tavmif;udk oN*KØ [af y;
'kr*Fv"avhuv kd nf; csev
f yS x
f m;ír&ay/ wpfcef; wpfu@ onf / vT w f a wmf t a&S U ajrmuf w G i f pMu0aw;rif ; ud k
zGihfía&;om;oihfonf[k xifjrif,lqNyD; xdkacwf"avh oN*ØK[fouJho(1) dkY oN*ØK[fonf[k &mZ0ifrsm;u a&;onf/
xHk;wrf;rsm;udk tusOf;rQ azmfjyvdkayonf/ tvm;wljynfrif; (at'D 1661-1672)? e&m0&rif;
anmif&rf;acwfü vlwef;pm;tqift h wef;? &mxl;tqifh (at'D 1672-1673)? &rnf;oif;rif; (at'D 1673-1698)
tedrt hf jrihf rwlujJG ym;onft h avsmuf 'kr*Fvudpu ö si;f y&mü wdkY aovGefonfhtcgvnf; vTwfawmfta½SUajrmufaxmifh
rwlujJG ym;rI&o dS nf/ rif;rdz&k m;rsm; aovGeo f nft h cg oN*KØ [f wGio f m oN*KØ [Mf uonf/ we*FaEGrif; (at'D 1714-1733)
onfhxHk;wrf;? rdzk&m;a[mif;rsm; aovGefonfhtcg oN*ØK[f aovGefpOfurl prkwfawmfaqmif ta&SUawmifaxmihfwGif
onfx h ;kH wrf;? rdz&k m;r,fawmfrsm; aovGeo f nft h cg oN*KØ [f oN*ØK[fonf(2) udkawGU&onf/
onfx h Hk;wrf;? udk,fvkyfawmfrsm; aovGefonfhtcg oN*ØK[f rdz&k m;rsm; aovGeo f nfth cgvnf; &Sib f &k ifrsm;udk oN*KØ [f
onfhxHk;wrf;? rif;orD;rsm; aovGefonfhtcg oN*ØK[fonfh ouJhodkY vTwfawmfta&SUajrmufaxmihfwGif oN*ØK[fMuonf/
xHk;wrf;? tdrfa&SUrif;rsm; aovGef&mü oN*ØK[fonfhxHk;wrf;? rdzk&m;a[mif;rsm; aovGefonfhtcg eef;NrdKUtjyifwGif
rif;nDrif;om;rsm; aovGe&f mü oN*KØ [o f nhx f ;kH wrf;? 0efBu;D ?
oN*ØK[faMumif;(3) od&onf/
rSL;awmf rwfawmf? ae&m &r&wdkY oN*ØK[fonfhxHk;wrf;[lí 1/ &mZ0ifopf (w) (nTef;NyD;) pm- 87/
&So
d nf/ &mxl;tqihf tedrhf tjrifu h mG jcm;rI&o dS avmuf 'kr*Fv 2/ tif½Hkpmwrf; (nTef;NyD;) pm- 302/
udpöusif;y&mü crf;em;rI? BuD;us,frI uGmjcm;ayonf/ 3/ ,if;? pm- 318/
212
214 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 215
ud, k v
f yk af wmfrsm;? tdraf &SUrif;rsm;? rif;nDrif;om;rStp a½Tanmif&GufwGif ywåjrm;pDíuyfonf/ vif;EdkYawmifudk
0efBuD;? rSL;awmfrwfawmfrsm;? uawmfr,m;rsm;ponfwdkY a½TykpGefcGHuGyfonf/ ywåjrm;ausmufpDonf/}}(1)
aovGefvQif eef;NrdKUtjyif tif;0qifusHK;teD;wGif oN*ØK[f rdzk&m;a[mif;rsm;twGuf wvm;udkrl ]]ysOfudk,fESihf
Muonf/ tzHk;udk uwåDygrTrf;onf/ urÜwfudk a½Txnfhonf/ arSmfBuJ
oN*KØ [of nfx h ;kH wrf;pOfvm trsKd ;rsKd ;&Sad omfvnf; wlnD onf/}}(2)
onfh"avh tpOftvmwpfckurl &Sifbk&ifrStp rnfolrqdk udk,fvkyfawmfwdkYtwGuf wvm;udkrl ]]ysOfudk tzHk;
aovGefvQif <uif;usef&pfaom ½kyfuvmyfudk wpfnom a&uefyg;ESihf pyfvkyfNyD;vQif ysOfudk,fESihftzHk;udk uwåDygrTrf;
eef;awmftdrfawmfwGif xm;&NyD; aemufaeYwGif oN*ØK[frnfh í a½TarSmfBuJonf/ urÜwfudk a½Tydef;xnfhonf/}}(3)
ae&modkY ydkYaqmifum rD;oN*ØK[f&jcif;jzpfonf/ &mxl;tqihfedrfhoGm;onfESihftrQ trGrf;trHtqif
oN*ØK[f&mü ½kyfuvmyfxnfh&ef acgif;wvm;ysOf? wefqmenf;yg;NyD; wefzdk;t&mvnf; avsmhusoGm;onf/
o,f,lydkYaqmif&ef oefvsif;? rD;oN*ØK[f&ef avmifwdkuf? þenf;ESifESif oefvsif;awmf? taqmifawmf? avmifwdkuf?
iSuaf cs;cHwefaqmif;ponfwu Ykd kd jyKvyk &f onf/ &mxl;tqifh iSuaf cs;cHwefaqmif;tqiftjyif rGr;f rHrrI sm;rwlujJG ym;oGm;
tjrihftedrfhtvdkuf wefqmqifrI? crf;em;rI uGJjym;pGm onf/ tao;pdwfudk avmuAsL[m (tif½Hkpmwrf;)wGif
owfrSwfcsuf? uefYowfcsuftwdkif; aqmif&GufMu&onf/ avhvmEdkifonf/
oN*ØK[f&modkY vdkufygydkYaqmifonfh tpDtpOf? oN*ØK[fonfh rif;a,musmf ;rsm;wGiv
f nf; &Sibf &k ifNy;D vQif tdraf &SUrif;
tpDtpOf? t½dk;aumufonfhtpDtpOf? a&rSm oN*ØK[fonfh onf tqihftjrihfqHk;jzpfonf/ olUatmufwGif usefrif;nD
tpDtpOfrsm;vnf; xdkenf;wl&Sdonf/ rif;om;rsm;? 0efBuD;rSL;awmfrwfawmfwdkY&Sdonf/ tqihfjrihf?
&Sifbk&ifESihf rdzk&m;wdkYtwGuf acgif;wvm;jyKvkyf&mü tqihfedrfhuGJjym;ouJhodkY 'kr*FvudpöpD&ifcif;usif;&mü rwl
]]ysOfudktzHk;a&uefyg;ESihf pyfvkyfNyD;vQif twGif;jyifudk uGjJ ym;onf/
a½Tyed ;f xnfoh nf/ wvm;ysOu f , kd Ef iS t
fh zH;k udk uwåyD geDrrT ;f í 1/ tif½Hk (nTef;NyD;) pm- 303/
2/ ,if; pm- 319/
arSmfBuJonf/ urÜwfudk a½TykpGefcGHrTrf;onf/ urÜwfaxmifhudk 3/ ,if; pm- 322/
216 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 217
acgif;wvm;rSmyif tdraf &SUrif;twGurf mS ]]ysOu f pkd yfvyk f ukvm;tcsKyo f rm;wdrYk mS rif;nDrif;om;? rSL;awmf rwfawmf
Ny;D vQif twGi;f tjyif a½Tyed ;f xnfo h nf/ tzH;k rSm a&uefyg;ESifh wdkYu aovGef&m vkyfaqmifxrf;ydk;vdkuf&vQif t&Gwf0efu
pyfvkyfonf/ a½Tydef;xnfhonf/ ysOfudk,fESihftzHk;udk uwåDyg zsiEf pS pf ?kH t&Gwpf ma&;u zsiw f pfp?kH wdik jf zpfol t&Gwo f m;wdrYk mS
(1)
rTrf;í urÜwfESihf vif;EdkYawmifudk a½TykpGefcGHrTrf;onf/}}(1) aMu; (30)ay;&onf/
rif;om;ae&mwdt Yk wGuu
f rl ]]ysOu f kd tzH;k a&uefyg;pyfí vly*k Kd¾ vrf sm; oN*KØ [o f nft
h cgrSmom tqifch jJG cm;onf
ysOfudk,fESihf tzHk;udk,fudk uwåDygrTrf;í a½TarSmfBuJonf/ r[kwfay/ q&mawmfrsm; ysHvGefonfhtcgvnf; tqifh
urÜwfudk a½Tydef;xnhfonf/}}(2) cGJjcm;um oN*ØK[favh&Sdonf/ rif;rdzk&m;wdkY udk;uG,fonfh
vdu
k yf gydaYk qmif&mü eef;NrKd UwGi;f rSm oN*KØ [o f nfukd vduk yf g q&mawmfBuD;rsm; ysHvGefawmfrlvQif ]]ysOfBuD;ysOfi,fudk
ydaYk qmifonfh tcif;tusi;f ESifh eef;NrKd UjyifwiG f oN*KØ [o f nfukd a½Tydef;xnfhonf/ ysOfBuD;wif&xm;jymom'f? ysOfi,fwif
vdu k yf gydaYk qmifonfh tcif;tusi;f rwlay/ eef;NrKd Ujyifü oN*KØ [f &xm;jymom'f? t½dk;tdk;wifjymom'f? tvSLwifjymom'f
onfukd vdu k yf gydaYk qmif&mü vHNk cKH a&;twGuf a&SUwyf? aemuf ajcmufaqmif? aygif;&xm;jymom'f udk;aqmif? roN*ØK[fcif
wyfponfwdkYjynfhpHkpGm vdkufygydkYaqmifaMumif; awGU&onf/ wpf&ufu obifawmfpHkcHNyD; oefvsif;ESihf oN*ØK[f&onf/(2)
anmif&rf;acwf 'kr*Fvrsm;ü t&Gwfpk ukvm;? rGef? tcsKd Uausmif;q&mawmfrsm;udrk l &xm;jymom'f ig;aqmif?
jrefrmwdkYu pnf? ESJ? c&m? tNidrfhpHkwD;rIwf&onf/ &Sifbk&if? tcsKd Uudk oH;k aqmif ponfjzihf oN*KØ [o f nf/ rif;om; rif;ajr;
rdz&k m;? rif;nDrif;om;wdYk aovGev f Qif rGeu f rGet f wD;trIw?f rSL;awmfrwfawmfwdkYu aqmufonfhausmif;udk emrHwHqdyf
jrefrmu jrefrmtwD;trIw?f ukvm;wdu Yk tcsKyt f pyfvyk af qmif vSLonfh q&mawmfjzpfvQif jymom'fo;kH aqmifEiS o fh N*KØ [&f jcif;
&onf/ rde;f rwdrYk mS t0wfjzL0wfí taqmifuikd &f onf/ ylwm jzpfonf/
&Gu&f onf/ a,musmf ;wdrYk mS Adwefuikd f rD;td;k xrf;? tavmif; q&mawmfwYkd ysv H eG af wmfrol nht f cg vGeo f nhaf eYupNy;D
(3)
pifrsm;udk xrf;Mu&onf/(3) wpfvtwGi;f Ny;D atmifvyk í f oN*KØ [&f onf/ q&mawmfwYkd
1/ tif½Hk (nTef;NyD;) pm- 344/ 1/ NrdKU½Gme,fy,fordkif; (jznfhpGufwGJ) (nTef;NyD;) pm- 40/
2/ ,if; pm- 344/ 2/ tif½Hk (ñTef;NyD;) pm- 349/
3? NrdKU½Gme,fy,fordkif; (jznfhpGufwGJ) (nTef;NyD;) pm- 40/ 3/ NrdKU½Gme,fy,fordkif; (jznfhpGufwGJ) (nTef;NyD;) pm- 40/
218 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 219
ysvH eG af wmfro l nfuv kd nf; t&Gwpf o k m;wdu Yk vkyaf qmifuikd if if jzpfonf/ &Gmpm;vnf;ay;onf/ a½Tusyf? vufzuftdk;?
&onf/ t&Gwpf k twD;tNird ?hf rGe?f jrefrmwdYk wD;&rIw&f onf/ a&waumif;? carmufwpfckpDvnf;ay;onf/(1)
ukvm;wdrYk mS jymom'fvyk ?f ay:yefuv k m; a&TpuúL tvS;D tcRwf rdzk&m;qdkygu rdzk&m;\ uRefawmfrsdK;wdkYwGif oifhol
rsm;udk vkyfaqmif&onf/ puúLayg ukvm;a&Trsm;udk olaX; wpfa,mufa,mufudk t½dk;aumufcefY&onf/(2)
wdu Yk ay;&onf/ rGejf refrmrde;f r a,musmf ;wd0Yk wf&ef zsirf sm;udk tdrfa&SUrif;wdkYqdkygu tdrfa&SUrif; uRefawmfrsdK;xJu
ykqdk;wdkufpdk;u ay;&onf/(1) oifholudk a½G;cs,fcefYxm;&onf/(3) rdzk&m;a[mif;rsm;udk
&Sifrdzk&m;tygt0if rif;rdef;rrsm;\ tavmif;jyif&ef oN*KØ [o f nft h cgrl t½d;k aumuftjzpf vlMurf;iSm; vkyaf qmif
pnfw;D &mü rde;f rpnfw;D pH&k olvnf;&So d nf/ r&olvnf;&So d nf/ Muonf/(4)
&olu rdef;rpnfwD;pHkudk wD;&onf/ r&olu rompnfom oN*ØK[fyHktpDtpOfrsm;udk pdwftm½HkxJ jrifxifEdkif&ef
wD;&onf/ &Sib
f &k ifrsm; aovGeo f nft h cg oN*KØ [yf t
kH pDt&ifukd avmu
oN*KØ [&f mü o&P*Hw k ifNy;D zdjk zihf rD;uRr;f atmif oN*KØ [f AsL[m (tif½Hkpmwrf;) rS tusOf;rQ aumufEkwfazmfjyvdkay
½HkESihf 'kr*Fvudpöonf rNyD;ao;ay/ t½dk;aumufNyD; jrpfxJ onf/
oN*KØ [Nf y;D rS tNy;D wdik Nf y;D pD;onfjzpfonf/ xdaYk Mumihf rD;oN*KØ [f oN*KØ [yf tkH pDt&if
Ny;D onfukd t½d;k aumuf&onf/ t½d;k aumufou l v kd nf; rif;rSm &Sifbk&ifwdkYaovGefí <uif;usefaom ½kyfuvmyfudk
wpfrsdK;? rdzk&m;rSmwpfrsdK;? tdrfa&SUrif;rSmwpfrsdK;? a&G;cs,fcefY a&csKd ;oefpY ifNy;D tavmif;pifay:wifonft h cg xD;jzLzGijfh cif;?
xm;avh&Sdonf/ pnfw;D jcif;? avSum;a,mifaxmifay;&jcif;? uky;Dæ ac:aool
&Sifbk&iftwGuf taemuftwGif;trIxrf;oaygufrSL; twGuf pm;aomufz, G &f m jyifqifjcif;ponft h pDtpOfig;&yf
wdrYk S oihaf vsmo f ul kd a&G;cs,o f nf/ xdo k u l kd bGUJ vnf;ay;tyf udk wpfNydKifwnf; pD&if&onf/
onf/ bGUJ url o0efvuf,m? o0efvuf0?J oa&yknmwpfcck k 1/ tif½Hk (nTef;NyD;) pm- 305/
2/ ,if; pm- 314/
1/ NrdKU&Gme,fy,fordkif; (jznfhpGufwGJ) (nTef;NyD;) pm- 40/ 3/ ,if; pm- 333/
4/ ,if; pm- 320/
220 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 221
½kyfuvmyf (tavmif;aumif) xnfh&ef acgif;wvm; xm; &onf/ &mZrwfjyifywfvnf&adS xmifh av;axmif?h wHcg;
vky&f onf/ oN*KØ [&f modYk ydaYk qmifo,f,&l ef oefvsi;f jyKvyk f av;ckESihf wHcg;ESihf axmihfNcHpyfMum;wdkYü vSH? um? vTm;? 'dkif;?
xm;&onf/ pE´m;? ,yfrm;? a½TjrLwm? aiGjrLwm? a½Twaumif;? av;jrm; cif;usif;xm;&onf/
aiGwaumif;? a½TycsKy?f aiGycsKyrf sm;ponfh taqmifrsm;vnf;
t½d;k td;k ESifh t½d;k aumuf
xm;&onf/ zdxif;ac: zdw;kH ig;wH;k udv k nf; wifxm;&onf/
rD;oN*ØK[fNyD; t½dk;aumuf&eftwGuf t½dk;tdk;? t½dk;tdk;
rD;oN*KØ [cf geD; o&P*Hw k ifNy;D aemuf <uvmorQaom oHCm
awmfrsm;udkvSL&ef cgom? ykqdk;jzL? vufzufacsmif; ponf wifrnfh yef;axmifudkvnf; jyKvkyfxm;&onf/ t½dk;tdk;udk
rsm;udv k nf; ,laqmifum avmifwu kd tf eD;rSm pkyx kH m;&onf/ opfjzihf yGwv f yk &f onf/ t½d;k aumuf&eftwGuf t½d;k aumuf
avmifwu kd rf mS rD;oN*KØ [&f ef tavmif;wifpifygonfh jymom'f udkvnf; a&G;cs,fcefYxm;&onf/
ukqd vkd o kd nf/ avmifwu kd o
f Ykd ydaYk qmifonft
h pDtpOf
avmifwu kd t f pDt&if ½kyfuvmyfudk rD;oN*ØK[fonfhae&modkY ydkYaqmif&mü
avmif w d k u f ü tk w f e H & H E S p f z uf p D o nf / tay:u a½SUqHk;u rD;tdk;xrf;orm;? aemufuzdxif;ac:zdwHk; ig;wHk;
oHuGef&uf cif;onf/ tkwfeH&HESpfzufü pjrif;wdkif? yGwfvHk; xrf;olrsm;? xdkYaemufpE´m;? ,yfrm; ponfhtaqmifudkif
ajcmufvkH;pdu k Nf y;D xif;ig;xyfy&kH onf/ xif;yHak y:wGif rD;td;k &Spfa,muf? rD;owftdk; q,fvHk;&Gufí vdkuf&ol q,fOD;?
ajcmufvHk;udk acgif;&if;buf? ajc&if;buf? vuf0Jbuf? uGrf;bl; oHk;ckudk oHk;a,muf? eHo Y mwH;k &Spw f ;kH xrf;ol &SpOf ;D ?
vuf,mbufwdkYü xm;onf/ ESi;f &nf oH;k vH;k udik o f ?l onfah emuf ukyæD;yGJudkif/
rD;oN*KØ [rf nfh tavmif;pifay:wGif iSuaf cs;cHwefaqmif; xdkYaemufrSmrS t½dk;aumufpD;onhfqif? aygif;0ef;
&Sdonf/ ½dkiftrdk;ESihfjzpfonf/ rsufESmMuufcgom Mum,yf wifqif? tH;k arG&Y mwifqif? aAmif;wk&ifwifqif? twGi;f awmfNrJ
ESpqf ihjf zpfonf/ 0g;yd;k av;vH;k udk av;wdik pf u kd Nf y;D eD;yg;xnf trwfwpfa,mufu aAmif;xky0f wfjzLESifh aAmif;wk&ifawmf
rGrf;BudK;ESihf iSufacs;cHwefaqmif;udk qGJwifonf/
udkydkufvsuf qif&JuwGifpD;&onf/ a&SUawmfajy;rSL;ESihf
avmifwu kd \f ywfvnfuzkd siu f m&onf/ tjyifywfvnf
a&SUawmfajy;pkom;wdkYonf pnfawmfpHkudk wD;ívdkuf&onf/
udkvnf; &mZrwfaxmihfNcHum&onf/ wHcg;av;rsufESm
222 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 223
xdjYk yif usKid ;f awmf &Sppf if;udk usKd i;f awmfom; &Spaf ,muf udvk nf; acgif;&if;u ESppf if;? ajc&if;u ESppf if;? &mZrwfurkd í SD
udkifvsuf vdkuf&onf/ a0gawmfudk a0gom;wdkYxrf;&onf/ pdu
k xf m;&onf/
pm;awmfuGrf;cGuf-wpf? aomufawmfa&-wpf? vufzuftdk;- t½dk;aumufudk qifay:u qif;oufapNyD; ukyæD;yGJESihf
wpf? ,yfawmf-wpf? aq;wHawmf-wpf? ajceif;awmf-wpf aeap&onf/ t½d;k aumufqif? aygif;0ef;wifqif? tH;k arGU&m
udik of rl sm;vdu k &f onf/ ysOBf u;D udk trwfysKd wYkd rívdu k &f onf/ wifqif? aAmif;awmfwifqif? qifav;pD;udk &mZrwfjyif?
jrif;rSL; &Spaf ,muf&jH rm;BuKd ;udik í f vduk &f onf/oefvsi;f awmf awmifuaeap&onf/ pnfawmfpHku &mZrwfjyif? ta½SUu
udk trwfwx Ykd rf;í vdu k &f onf/ oefvsi;f awmfa½SUu xD;jzL tqufrjywf wD;ae&onf/
a0gawmf usdKif;awmfudk &mZrwftjyif ajrmuft&yf
ESpfpif;? aemufuxD;jzL ESpfpif;? jrif;awmfonfwdkYudkifí
a0gawmfpifwGif cif;usif;xm;&onf/ NyD;aemuf ysOfBuD;udk
vdu k &f onf/ rif;om;? jrif;rSL;ae&mae? ES;D acgufae trnf&
xif;ay:wGif wif&onf/ oefvsi;f awmfu, kd OS Nf y;D ½kyu
f vmyf
jrif;Bu;D jrif;acgif;trSL;tBu;D pma&;pmcsD aoG;aomufBu;D pk?
tavmif;awmfukd ysOBf u;D wGif oGi;f &onf/ oefvsi;f awmfukd
jrif;awmfonfwdkY vdkuf&onf/ &mZrwftwGif;wGif xm;&onf/ taqmifrsm;udkvnf;
xdo k Ykd vdu k &f mü aAmif;xkyaf ygif;? 0wfjzLESifh vdu
k &f ovdk &mZrwftwGif;wGif taqmifudkifwdkY udkifí ae&onf/
0wfjzLESihfom vdkuf&olrsm;vnf;&Sdonf/ ydkYaqmif&mü rif;om;? rif;ajr;? rSL;awmf? rwfawmf taygif;wdkYvnf;
ajreef;awmf ajrmufvuf0rJ m&bifwcH g;u xGuNf y;D vTwaf wmf &mZrwfywfvnfudk 0ef;&Hí aeMu&onf/
ajrmufwHcg;u xGufum oGm;Mu&jcif;jzpfonf/
bk&ifrif;jrwfwYkd ydaYk qmifoN*KØ [yf kH
avmifwu kd t
f eD;cs&yf tcif;tusi;f &Sifbk&ifrsm;aovGefonfhtcg om;awmf odkYr[kwf
ydkYaqmifolrsm; rD;avmifwdkufodkY a&mufvQif rD;tdk;? nDawmfrsm;u xD;eef;udk qufcH&pNrJjzpfonf/xD;eef;qufcH
rD;owftdk;? uGrf;bl;? eHYombl;? ukyæD;yGJrsm;udk &mZrwf aom bk&ifrif;jrwfrsm;u aovGefol &Sifbk&ifrsm;\
twGi;f rSm xm;&onf/ pE´m;? ,yfrm;paom taqmifrsm;udk ½kyfuvmyfudk OD;aqmifoN*ØK[f&onfh xHk;&SdonfESihftnD
&mZrwfywfvnf &mZrwfurkd NDS y;D pduk &f onf/ xD;jzLav;pif; bk&ifrif;jrwfrsm;u vdkufygydkYaqmifoN*ØK[fay;&onf/
224 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 225
ydkYaqmifoN*ØK[fay;onfhtpDtpOfrSm ½kyfuvmyfudk aemuf&if;awmfvu kd f aoewfvv k ifwu
Ykd a0gawmf\ vuf0J
ydkYaqmifoGm;í eef;awmfrSm NidrfoufpOf bk&ifrif;jrwfu vuf,mrSmcif;í aeMu&onf/ a0gawmf&yfonfhtcg
a½Teef;awmfNAw J u kd f a0g,mOfu a0gpD;vTwaf wmfukd xGuaf wmf ajymhBuD;rSL;u ae&muOD;csNyD;vQif xí usKdif;awmfa&SUvdkuf
rl&onf/ aemufawmfu vdu k &f onfrmS a&SUzsm;usKdi;f awmf? ud,k &f aH wmfwaYkd &SUwGif ykqpfwyk í
f ae&onf/ xdaYk emuf bk&if
a&SUvdu k f ud,
k &f aH wmfwu Ykd ykq;kd rJao;0wfí ppf0wfwefqm rif;jrwfu tavmif;awmfudk rD;ylaZmfap[k trdefY&SdvQif
ESihf vufpGJvdkuf&onf/ twGif;0efwdkYu trdefYawmfudkcHí ajymhBuD;rSL;&Sd&mvmNyD;
onfhaemuf awmfae&mae? rif;om;ae&maewdkYu ykqdk; trdefYawmfudk jyef&onf/
rJao;? oif;usp?f ykq;dk 0wfí vku d &f onf/ usKid ;f awmf-&Sppf if;?
ajymhBuD;rSL;u trdefYawmfudkcHNyD; rD;avmifwkdufwGif
usdKif;awmfpyfMum;ü av;q,fawmfom;? ig;q,fawmfom;
oN*ØK[foltBuD;udk ajymhBuD;rSL;trdefYawmfudkcHum jyefNyD;rS
wdu Yk ykq;kd oif;uspEf iS v hf u kd &f onf/ a0gawmf? a0gxrf;wdv Yk nf;
tavmif;awmfukd zdak jcmufv;kH xd;k í rD;ylaZmf&onf/ rD;xí
yuwd 0wfNrJt0wfESifh vdkuf&jcif;jzpfonf/ pm;awmf
uGrf;a&udkif? twGif;awmfNrJvlysKdwdkY ykqdk;rJao;ESifh vkduf& rD;cd;k jrifrS bk&ifrif;jrwfvnf;eef;awmfoYkd jyef0ifawmfro
l nf/
onf/ aemuf&if;awmfvkduf aoewfvkvifwdkY ykqkd;rJao;? t½d;k aumufoN*KØ [jf cif;
ppf0wf? aoewfESifh vdkuf&onf/ a0gawmfaemufvkduf? ½kyu f vmyfukd rD;oN*KØ [í f rD;uRr;f vQif t½k;d aumufwu Ykd
udk,f&HawmfwdkY ykqdk;rJao;? ppf0wf? pGJudkifNrJvufeufESifh t½dk;awmfaumufMu&onf/ t½dk;udk cgomESifhxkyfNyD; t½dk;
vku d &f onf/ aumufwdkYvG,faponf/ pnfawmfpHku a&SUuoGm;&onf/
vTwaf wmfa&ScU s&yfonfth pDtpOf t½d;k aumufux kd ;D jzLESppf if;tkyNf y;D rif;om;? rif;ajr;? rSL;awmf
vTwaf wmfa&SUa&mufonft h cg vTwaf wmfta&SUavSum; rwfawmfwdkYNcH&Hvsuf vuf0JwHcg;u xGuf&onf/ avom
ESifh ESpfwmcGmí a0gawmfudk a0gom;wdkYxrf;&yfNyD; a&SUrS wHcg;u xGufíNrdKUjyifodkY xGuf&onf/
vdkuf&olrsm;u tpOftwdkif; a&SUrScif;í &yfaeMu&onf/ a&qdyef m;wGif avSmu f m;wpfpif;cHxm;onf/ xdak vSmu f m;
aemufrv S dkuf&olrsm;uvnf; aemufrSmcif;í aeMu&onf/ ESiphf ;D Ny;D AHak rmif;wD;um t½d;k awmfukd jrpfv,frmS oN*KØ [&f onf/
226 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 227
oN*KØ [Nf y;D aemuftpDt&if eef;wGif;? eef;jyifwpfOD;OD;aovGefvQif wm0ef&SdolrS
t½dk;awmfaumufudk ppfudkif;bufrSm csxm;&onf/ rnfo?l rnfonft h qif?h rnfonfah &m*gjzif?h rnfonfah eYwiG f
avSmfum;udk &mZrPdplVmbk&m;0wfodrf; r[mocF&mZmrSm aoqHk;aMumif; bk&ifrif;jrwfxH owif;yYdk&onf/ bk&ifrif;
tyf&onf/ pnfawmftpHkESifh qif&Juaygif;0ef;rsm;udk jrwfu rnfolaovGefpOfu oN*ØK[fonfhenf;jzifh oN*ØK[f
tarGwu kd rf mS oGi;f xm;&onf/ tH;k arGU&mawmfukd q&mawmf ap[k trdex Yf wk &f onf/ bk&ift h rdeaYf wmftwdik ;f oN*KØ [Mf u
&onf/
ausmif;rSm vSL&onf/ a0gawmfusKid ;f awmfrsm;udk tarGwu kd f
rdz&k m;wGif jrifonfrh if;om;? ud,
k v
f yk af wmfwwYkd iG f jrifonfh
rSmxm;&onf/ taqmifawmfrsm;udkvnf; aq;aMumNyD; rif;om;rsm;aovGefonfhtcg vdkufygydkYaqmif&mü &Sd&SdorQ
tarGwdkufrSmxm;&onf/ ysOfBuD;urÜwfwGif a&TykpGefcHGESifh rif;om;? rif;ajr;? rSL;awmfrwfawmftm;vH;k vku d yf &Ykd efrvdak y/
ausmufrsm;udk cGm,lí tarGwdkufrSmxm;&onf/ oefvsif; usef;omítm;vyfolwkdYudkom EId;aqmfNyD;oN*ØK[faponf/
udkvnf; tarGwdkufrSm xm;&onf/ apmfbGm;? NrdKU0ef? ppfuJwdkYaovGefonfhtcg aovGef
þonfrSm anmif&rf;acwfrif;wdkY aovGefonfhtcg aMumif; oHawmfOD;wifvQif tulawmfcgomykqdk;rsm; ay;ydkY
oN*ØK[fpOfudk avmuAsL[m (tif½kHpmwrf;) pmrsufESm 302 oN*ØK[fonfh "avhvnf;&Sdonf/
rS 310 txd azmfjycsuu f kd tusO;f csKyaf umufEwk af zmfjyxm; þrQjzifh anmif&rf;acwf,Ofaus;rI"avhwpfckjzpfaom
jcif;jzpfonf/ 'kr*Fv"avhudk odjrifEdkif&monf/
rdzk&m;rsm;aovGefonfhtcgüvnf; &Sifbk&ifudk oN*ØK[f
onfeh nf;wl oN*KØ [o f nf/ rdz&k m;a[mif;rsm;udv
k nf; tqifh
wlxm;í oN*ØK[fMuonf/ eef;NrdKUwGif;rSm oN*ØK[fonfESifh
eef;NrKd UjyifrmS oN*KØ [o f nfomuGmonf/ rdz&k m;\r,fawmfrsm;
aovGef&mwGifvnf; þenf;wltqifhwlxm;í oN*ØK[f
Muonf/
armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI

ed*;kH
ESpfaygif;axmifESifhcsDí &Snfvsm;vSonfh jrefrmhorkdif;?
jrefrmhvt Yl zGUJ tpnf;onf wnfNird Nf y;D cdik rf maom ,Ofaus;rI
udk apmifah &Smufxed ;f odr;f Edik cf o
hJ nfrmS armfueG ;f yifx;kd avmuf
onf/ jrefrmvlrsKd;wdkY apmifha&Smufxdef;odrf;xm;aom
,Ofaus;rIum; rnfonfEh ikd if ?H rnfonf, h Ofaus;rIEiS rhf Q rwl
xl;jcm;aom tESpo f m&u euf½idI ;f us,0f ef;ovdk xkxnftm;
jzifhvnf; BuD;rm;vSonf/
acwfumvrsm; rnfodkYajymif;vJ ajymif;vJ jrefrmwdkY\
,Ofaus;rI rl[efrsm;urajymif;vJ? acwfumvtcuftcJ?
tusyftwnf;rsm; BuD;rm;pGm&SdcJhonfhwkdifatmif jrefrmh
,Ofaus;rItarGudkrl aumif;rGefpGm qufcHEdkifcJhMuonf/
þodkYjzifh jrefrmh,Ofaus;rIonf cdkifrmonfxuf cdkifrm?
&ifhusufonfxuf &ifhusuf&if; jrefrmhvlYtzGGJUtpnf;udk
urÇmhtv,frSm xnf0gapcJhonf/
229
230 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 231
odaYk omf ,aeYrsuaf rSmufumvü urÇmv h t Yl zGUJ tpnf;Bu;D tzGJUtpnf;odkY t&Sdeft[kefaumif;pGmjzifh wGef;xdk;½dkufcwf
wpfckvHk;onf vsifjrefpGma&GUvsm;ajymif;vJvmonfESifhtrQ pdr0hf ifvsu&f adS eonfrmS jrifomodomaeNy;D jzpfonf/ jrefrmh
xkdta&GU xkdajymif;vJrIonf jrefrmhvlYtzGJUtpnf;udkvnf; ,Ofaus;rI\ euf½Idif;rI? cHhxnfrIudk rodem;rvnfolrsm;u
t&Sdefjzifh½dkufcwfvsuf&Sdaeonf/ urÇmhEdkifiHrsm;tMum; rdrdwdkY\,Ofaus;rIudk txifao;csifaeMuNyD? ysHUESHYpdrfh0ifvm
e,fpnf;rjcm;? urÇm&h mG Bu;D tvm;jzpfvmcJNh y;D Ekid if t H csi;f csi;f aom tjcm;vlt Y zJUG tpnf;rsm;\ ,Ofaus;rIukd txifBu;D Ny;D
yGivhf if;vGwv f yfpmG ul;vl;qufqrH I rsm;vmonf/ okEYd iS t hf rQ vufcu H sio
hf ;kH vmaeMuNy/D a[mif;EGr;f aqG;jrnfah eNy[ D í l rdrd
vlYtzGJUtpnf;rsm;\,Ofaus;rIonfvnf; xdawGUrIrsm; wdkY\,Ofaus;rIudk acsmifxkd;xm;csifolrsm;vmaeMuNyD/
vmonfESifhtrQ a&maxG;,SufwifjzpfvmaeNyD jzpfonf/ ½d;k &m,Ofaus;rIuw kd efz;kd xm; av;pm;jrwfE;dk olwtYkd m; a&S;½d;k pGJ
þtajctaewGif urÇmBuD;\ tpdwftydkif;wpfckjzpf 0g'Drsm;[k owfrSwfNyD; *E¦0ifxJrSmxm;csifMuNyD/
aom jrefrmEdkifiHonfvnf; a&SmifvTJír&Edkifovdk wGef;vSef þtajctaersKd;u jrefrmhvlYtzGJUtpnf;\ wefzdk;ESifh
EkdifpGrf;vnf;r&SdEdkifay/ urÇmhvlYtzGJUtpnf;ta&GUonf jrefrmh,Ofaus;rItwGuf pd;k &drpf &mjzpfaeonf/ jrefrmhvt Yl zJUG
BuD ; rm;onf x uf B uD ; rm;? tif t m;aumif ; onf x uf tpnf;\wefz;dk udk tav;xm;jrwfE;kd olwikd ;f ? ½k;d &m,Ofaus;rI
aumif;vmygu jrefrmhvlYtzGJUtpnf;\,Ofaus;rIonf aysmufoGm;rSm pdk;&drfylyefaeMu&NyDjzpfonf/
ododomom ,drf;,dkifysufpD;ajymif;vJoGm;p&m&Sdayonf/ jrefrmvlrsKd;? jrefrmh,Ofaus;rItwGuf &wufrat;Ekdif
,Ofaus;rIysupf ;D ajymif;vJomG ;ygu jrefrmhvUl tzGUJ tpnf; jzpfaeMuygonf/ xkaYd Mumifv h nf; ,Ofaus;rIxed ;f odr;f apmifh
\ wefzkd;onfvnf; wdrf;,drf;ysufpD; oGm;rnfomjzpfonf/ a&Smufa&;twGuf tylwjyif; vIHUaqmfa&;om;ajymqdkaeMu
jrefrmhvlYtzGJUtpnf;\wefzkd;udk wefzkd;xm;olwdkif; rdrdwdkY\ ygNy/D
jrefrmh,Ofaus;rIukd raysmufysuaf tmif ta&;xm;Ny;D ta&; pma&;olvnf; wpfaxmifhwpfae&mrSm yg0ifaom
wBuD; apmifh&Smufxdef;odrf;&ef vdktyfaeNyDjzpfonf/ tm;jzifh þ ]] anmif&rf;acwf,Ofaus;rI}} udk jyKpv k u kd yf gonf/
pufrEI iS hf odyeHÜ nf;ynmrsm; wd;k wufxeG ;f um;vmonfEiS hf þpmtkyfudk jyKpka&;om;&mü ya'o&mZf? {u&mZfacwfudk
trQ tjcm;vlYtzGJUtpnf;rsm;\ ,Ofaus;rIonf jrefrmhvlY jyefvnfwrf;w&Sifoefapvdkonfh apwemtvsOf;r&Sdyg/
232 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI
]]anmif&rf;acwf}} umv\,Ofaus;rIrnfrQeuf½Idif;NyD;
xkxnf Bu;D rm;aMumif;odap? jrifapvdak om apwem t&if;cH
om jzpfygonf/
pma&;ol\ apwemxif[yfay:vGifonf[kqdkvQifyif
pma&;oltaejzifh þpmtkyu f jkd yKpu
k sK;d eyfNy[
D k cH,rl yd gonf/ ud;k um;aom pmtkypf mwrf;rsm;

armif , Of v I d i f ; (ysOf ; rNrd K if ) 1/ uk v m;? OD ; \ ]r[m&mZ0if B uD ; } wwd , tk y f ?


jrefrmokawoetoif;? [Hom0wDyEkH ydS w f u
kd ?f &efuek ?f
1960 jynfhESpf/
2/ cifarmifñGefY? a'gufwm\ ]jynf y a&muf jref r m
rif ; rsm;\ w&m;acgif ; avmif ; awmf - 3} (rGefESihf
jrefrmurÜn;f pmjzihf rSww
f rf;wif) 27 - 6 - 93 &ufxw k f
jrefrmhtvif;owif;pm/
3/ apmrHknif;\ ]jref r mtrsd K ;orD ; qif , if x H k ; zG J U rI }
pmayAdrmef? &efukef? 1989 ckESpf/
4/ apmjrifh? OD;\ ]ppfudkif;NrdKU? &mZrPdplVmaumif;rI
awmfapwDawmfBuD;ordkif;} ppfuikd ;f NrKd Uaumif;rIawmf
a*gyutzGJU? 1995 ckESpf? ZGefv/
5/ Zmwmawmf y H k & mZ0i
mZ0if? jynfaxmifpk,Ofaus;rI0ef
BuD;Xme? a&S;a[mif;okawoe ñTefMum;a&;0ef½Hk;?
a&S;a[mif;pmayESihf ,Ofaus;rIXmepdwf? 1960 ckESpf/
233
234 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 235
6/ aZ,ocF,m\ ]]a½TbHked'gef;}} [Hom0wDyHkESdyfwdkuf? 14/ azarmifwif? &efuek w f uúov kd yf garmu©? OD;\ ]]jrefrm
&efukef? 1963 ckESpf/ pmayord k i f ; }} py,fOD;pmay? &efukef? 1987 ckESpf?
7/ ZrÁL'DyOaqmif;usrf;? jrefrmEdkifiHokawoetoif;? Zefe0g&Dv? pwkw¬tBudrf/
&efukef? 1960 ckESpf/ 15/ b&Sif? Adkvf\ ]]jref r mEd k i f i H a wmf o rd k i f ; }} jynfolY
8/ ndKacsm\ ]]tif;0acwf yef;csDvuf&mrsm; pka0;&m}} tvif;yHkESdyfwdkuf? &efukef? 1953 ckESpf? yÍörtBudrf/
aqmif;yg;? 7-12-64 &ufxkwf vkyfom;jynfolYaeYpOf 16/ r[m"r®oBuø\ ]]omoemvuFm&pmwrf;}} [Hom
owif;pm/ 0wDyd#uwfyHkESdyfwdkuf? &efukef? 1956 ckESpf/
9/ ñGefY&if? ppfudkif;OD;\ ]]ppf u d k i f ; bk & m;rsm;ord k i f ; }} 17/ armifarmifBuD;? wuúodkvf\ ]]pmaytoG i f E S i h f
uRefawmfhtjrif}} pmcspo f ?l &efuek ?f 1975 ckEpS /f
ñGefYpmay? &efukef? 1348 ckESpf? ewfawmfvjynfh/
18/ jrBud K if ? MuL&wemarmif \ ]]pmay,Of a us;rI
10/ ñGe[ ]tif;0acwfu jrefrmhvufrI ynm?
Y f H (MuLawm)\ ]]tif
aqmif;yg;rsm;}} &Sirf awmifpmay? &efuek ?f 2004ckEpS ?f
ppfudkif;a'otEkvuf&m}} aqmif;yg;? jr0wD r*¾Zif;/
'DZifbmv/
11/ wd;k vS? tNird ;f pm;ygarmu©? rEÅav;wuúov kd ?f rEÅav; 19/ jref r mpmñG e f Y a ygif ; usrf ; ? 'k w d , wG J ? rsd K ;cspf
\yif;,? tif;0rS ordkif;0ifapwDykxdk;rsm;? (672- pdwf"mwfxufoefa&;? ynmjyefYyGm;vIHYaqmfa&;pmpOf?
1247) 2006 ckESpf? rwfv/ 1992 ckESpf? Edk0ifbmv/
12/ ewf&iS ?f '*ke\ f ]]jrefrmh½dk;&mqifwefqm}} pmayAdrmef? 20/ jrefrmrif;rsm; tkycf sKyyf pkH mwrf;? yxrydik ;f ? jynfaxmifpk
&efuek /f jrefrmEdkifiHawmf? awmfvSefa&;tpdk;&? ,Ofaus;rIXme?
13/ jynf a 'o&S d ord k i f ; 0if a pwD y k x d k ; rsm; rS w f w rf ; ? a&S;a[mif;pmayESifh ,Ofaus;rI Xmepdw?f 1962 ckEpS /f
a½S;a[mif;okawoe? trsKd ;om;jywdu k Ef iS fh pmMunhw f u
kd f 21/ jrefrmtbd"mef? ynma&;0efBuD;Xme? jrefrmpmtzGJU?
OD;pD;Xme? ,Ofaus;rI0efBuD;Xme? 2011 ckESpf? rwfv/ 1991 ckESpf? pufwifbmv/
236 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI 237
22/ rSefeef;r[m&mZ0ifawmfBuD;? wwd,wG?J 1993 ckESpf? 30/ vGiaf tmif? a'gufwm\ ]]udkvdkeDacwfbkef;awmfBuD;
Zefe0g&Dv/ ausmif ; wd k u f r sm;\ Ad o k u mvuf & mzG J U pnf ; jcif ; }}
23/ ,Ofaus;rI0efBuD;Xme? a&S;a[mif;okawoeñTefMum; wuúodkvfynmya'om pmapmif (odyÜH) twGJ-11/
1962-63ckESpftwGuf ESpfcsKyftpD&if cHpm}}
a&;0ef\]]1962-63ck m}}? 31/ vIdif0if;aqG\ ]]jref r macgif ; avmif ; }} pmayAdrmef?
A[dkyHkESdyfwdkuf? &efukef? 1971 ckESpf/ &efukef? 1986 ckESpf/
24/ a&S;½dk;jrefrmyef;csD? jynfaxmifp, k Ofaus;rIXme/ 32/ 0if;armif (wrÜ0wD)\ ]]jref r mrI o k a woepm}}
25/ a&S;a[mif;pmayokawoDwpfO;D \ ]]anmif&rf;acwf yef;rsdK;wpf&mpmay? &efukef/
ESpf 40 &mZ0if}} jrefrmrIAdrmef? pmaybPfvufESdyf
33/ 0if;armif (wrÜ0wD) \ ]]uarÇmZom'Deef;awmf qdkif&m
pufr/l
rSwfwrf;rsm;}} 25-8-93 &ufxw k f aMu;rHk owif;pm/
26/ a&S;a[mif;pmayokawoDwpfOD;\ ]]a&S;acwfjrefrm
EdkifiH NrdKU½Gme,fy,fordkif; jznfhpGufwGJ}} jrefrmrI Adrmef? 34/ oD&Od Zem? tif½½kH mG pm;0efBu;D \ ]]avmuAsL[musrf;
pmaybPfvufESdyfpufrl/ (tif½Hkpmwrf;)}} jynfaxmifpk,Ofaus;rI0efBuD;Xme?
27/ a&S;a[mif;pmayokawoDwpfO;D \ ]]anmif&rf;acwf jrefrmha½S;a[mif;pmayESifh ,Ofaus;rIXmepdw?f &efuek ?f
oGif;pmrsm;}}
pmrsm;}}bk&ifrif;jrwfrsm;\ avsmufpm? q&mawmf 1958 ckESpf/
wdkY\rSmpm? jrefrmrIAdrmefpmaybPf? vufESdyfpufrl/ 35/ od'ad¨ tmif\ ]]r*FvmbdaouvufpGJusrf;}} um,
28/ a½Tudkif;om;\ ]]jref r mwd k Y \ 0wf q if x H k ; zG J Y r I r sm;}} okcyd#uwfyHkESdyfwdkuf? &efukefNrdKU? 1979 ckESpf/
BuD;yGm;a&;pmtkyfwdkuf? rEÅav;/ 36/ odef;vIdif? OD; 'kwd,nTefMum;a&;rSL;? wuúodkvfrsm;
29/ a½Tudkif;om;\ ]]ESpf 600 jynfh tif;0 (tif;0acwf ordkif;okawoeXme? wnf;jzwf? wGif;opfwdkuf0ef
jyefvnfoHk;oyfcsuf)}} &mjynfhpmtkyfwdkuf? &efukef? ]r[m&mZ0if o pf
r[mpnf o l OD ; xG e f ; ndK \ ]]r[m&mZ0if
2008 ckESpf? 'DZifbmv/ (anmif&rf;quf) wwd,wGJ? &efuek ?f 1997 ckEpS /f
238 armif,OfviId ;f (ysO;f rNrKd i)f anmif&rf;acwf ,Ofaus;rI
37/ ode;f vIid ?f OD; 'kw,
d nTeMf um;a&;rSL;csKy?f wuúov kd rf sm;
ordik ;f okawoeOD;pD;Xme\ ]]acwfa[mif; jrefrmhordik ;f
okawoetbd"mef}} wuúov kd rf sm; ordik ;f okawoe
OD;pD;Xme? &efukef 2000 jynfhESpf/
38/ Mobmombd 0 H o ? t&S i f \ ]]ok a woeo½k y f j y
tbd"mef}} ok"r®0wDyHkESdyfwdkuf? &efukef? 1996 ckESpf/

You might also like