MODUL • Biologi Tingkatan 5

Kandungan
Contents

Tema : Fisiologi Tumbuhan Berbunga

Pengangkutan dalam Tumbuhan
BAB
Theme : Physiology of Flowering Plants CHAPTER

4 Transport in Plants 49

4.1 Tisu Vaskular

Organisasi Tisu Tumbuhan dan
BAB
CHAPTER
Vascular Tissues
1 Pertumbuhan
4.2 Pengangkutan Air dan Garam
Organisation of Plant Tissues and
Mineral
Growth 1
Transport of Water and Mineral Salts
1.1 Organisasi Tisu Tumbuhan 4.3 Translokasi
Organisation of Plant Tissues Translocation
1.2 Tisu Meristem dan Pertumbuhan 4.4 Fitoremediasi
Meristematic Tissues and Growth Phytoremediation
1.3 Lengkung Pertumbuhan Praktis SPM / SPM Practices
Growth Curves
Praktis SPM / SPM Practices

Gerak Balas dalam Tumbuhan

BAB
Struktur dan Fungsi Daun
BAB
CHAPTER CHAPTER

2 Leaf Structure and Function 15 5 Response in Plants 60

2.1 Struktur Daun 5.1 Jenis Gerak Balas

Structure of a Leaf Types of Responses
2.2 Organ Utama Pertukaran Gas 5.2 Fitohormon
Main Organ for Gaseous Exchange Phytohormone
2.3 Organ Utama Transpirasi 5.3
Aplikasi Fitohormon dalam
Main Organ for Transpiration Pertanian
2.4 Organ Utama Fotosintesis Aplication of Phytohormones in
Main Organ for Photosynthesis Agriculture
2.5 Titik Pampasan Praktis SPM / SPM Practices
Compensation Point
Praktis SPM / SPM Practices

Pembiakan Seks dalam
BAB
Struktur dan Fungsi Daun
BAB
CHAPTER CHAPTER

3 Leaf Structure and Function 39 6 Tumbuhan Berbunga

Sexual Reproduction in Flowering
3.1 Nutrien Tak Organik Utama
Plants 72
Main Inorganic Nutrients
3.2 Organ Pengambilan Air dan 6.1 Struktur Bunga
Garam Mineral Structure of a Flower
Organ for Water and Mineral Salts 6.2 Pembentukan Debunga dan Pundi
Uptake Embrio
3.3
Kepelbagaian dalam Nutrisi Development of Pollen Grains and
Tumbuhan Embryo Sac
Diversity in Plant Nutrition 6.3 Pendebungaan dan Persenyawaan
Praktis SPM / SPM Practices Pollination and Fertilisation

i © Nilam Publication Sdn. Bhd.

00-biologi Kandungan-F3p.indd 1 1/12/21 10:52 AM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

6.4 Perkembangan Biji Benih dan Buah 10.3 Amalan dalam Melestarikan Alam
Development of Seeds and Fruits Sekitar
6.5 Kepentingan Biji Benih untuk Practices in Environment Sustainability
Kemandirian 10.4 Teknologi Hijau
Importance of Seeds for Survival Green Technology
Praktis SPM / SPM Practices Praktis SPM / SPM Practices

Penyesuaian Tumbuhan pada

BAB
CHAPTER

7 Habitat Berlainan Pewarisan

BAB
CHAPTER
Adaptation of Plants in Different Inheritance
11 137
Habitats 81
11.1 Pewarisan Monohibrid
7.1 Penyesuaian Tumbuhan Monohybrid Inheritance
Adaptation of Plants 11.2 Pewarisan Dihibrid
Praktis SPM / SPM Practices Dihybrid Inheritance
11.3 Gen dan Alel
Biodiversiti
BAB
CHAPTER Gene and Alleles
Biodiversity
8 87 11.4 Pewarisan Manusia
8.1 Sistem Pengelasan dan Penamaan Inheritance in Humans
Organisma Praktis SPM / SPM Practices
Classification System and Naming of
Organisms
8.2 Biodiversiti Tema : Pewarisan dan Teknologi Genetik
Biodiversity Theme : Inheritance and Genetic Technology
8.3 Mikroorganisma dan Virus
Variasi
Microorganisms and Viruses BAB
CHAPTER
Praktis SPM / SPM Practices Variation
12 161

12.1 Jenis dan Faktor Variasi

Tema : Ekosistem dan Kelestarian Alam Types and Factors of Variation
Sekitar 12.2 Variasi dalam Manusia
Theme : 
Ecosystem and Environmental Variation in Humans
Sustainability 12.3 Mutasi
Mutation
Praktis SPM / SPM Practices
Ekosistem
BAB
CHAPTER

Ecosystem
9 104

Teknologi Genetik
BAB
9.1 Komuniti dan Ekosistem CHAPTER

Community and Ecosystem 13 Genetic Technology 179

9.2 Ekologi Populasi

13.1 Kejuruteraan Genetik
Population Ecology
Genetic Engineering
Praktis SPM / SPM Practices
13.2 Bioteknologi
Biotechnology
Kelestarian Alam Sekitar
BAB
CHAPTER
Praktis SPM / SPM Practices
10 Environmental Sustainability 125

10.1 Ancaman Alam Sekitar

Threats to the Environment
10.2 Pemeliharaan, Pemuliharaan dan
Pemulihan Ekosistem
Preservation, Conservation and Kertas Model SPM Standard
Restoration of Ecosystems (Format Terbaru) Prestasi

© Nilam Publication Sdn. Bhd. ii

00-biologi Kandungan-F3p.indd 2 1/12/21 10:52 AM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5
BAB Organisasi Tisu Tumbuhan dan
CHAPTER Pertumbuhan
1 Organisation of Plant Tissues and Growth

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

1.1 Organisasi tisu tumbuhan / Organisation of plant tissues
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
1.1.1 Berkomunikasi tentang jenis tisu tumbuhan dan fungsi utamanya.
Communicate about the types of plant tissues and their main functions.

1. Tisu tumbuhan dibahagikan kepada tisu meristem dan tisu kekal.

Plant tissues are divided into meristematic tissues and permanent tissues.

TISU TUMBUHAN
PLANT TISSUES

Tisu meristem Tisu kekal

Meristematic tissues Permanent tissues

Meristem apeks Meristem lateral Tisu epidermis Tisu vaskular

Apical meristems Lateral meristems Epidermal tissue Vascular tissue

Tisu asas
Ground tissues

1
CHAPTER
STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD
1.2 Tisu meristem dan pertumbuhan / Meristematic tissues and growth
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

BAB /
1.2.1 Mengenal pasti jenis, bahagian dan tisu yang terlibat dalam pertumbuhan.
Identify the types, parts and tissues that involved in growth.
1.2.2 Menghuraikan kedudukan zon pembahagian sel, zon pemanjangan sel dan zon pembezaan sel dalam pucuk dan akar.
Describe the locations for zone of cell division, zone of cell elongation and zone of cell differentiation in shoot and root.

1. Terdapat dua jenis tisu meristem / There are two types of meristematic tissue:
(a) Meristem apeks terjumpa di hujung pucuk dan hujung akar .
Apical meristem found in the tips of shoot and root .

(b) Meristem lateral terjumpa di kambium vaskular dan kambium gabus .

Lateral meristem found in vascular cambium and cork cambium .

2. Sel dalam tisu meristem mempunyai keupayaan untuk membahagi secara mitosis . Jadi, peranan
penting tisu meristem ialah untuk menambahkan bilangan sel bagi pertumbuhan pokok.
The cells in meristem have an ability to divide by mitosis . Hence, the main role of meristem is to increase
the number of cells for growth.

1 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

01-BioF5 Bab1 (F10p).indd 1 1/11/21 10:06 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

3. Rajah berikut menunjukkan keratan membujur bagi hujung pucuk dan akar tumbuhan.
The following diagram shows longitudinal sections of shoot and root tips of a plant.

A Zon pembahagian sel

Zone of cell division
• Sel meristem aktif menjalani mitosis.
Meristematic cells actively carry out mitosis.
Tisu vaskular Meristem apeks Xilem Floem
mula terbentuk Apical meristem
• Bilangan sel bertambah. Xylem Phloem
Vascular tissues Number of cells increases.
begin to form

B Zon pemanjangan sel D

A
Zone of cell elongation
• Saiz sel memanjang disebabkan
B pengambilan air secara osmosis.
Size of cells elongates due to the uptake of
water by osmosis.
Korteks • Melibatkan pemvakuolan (penggabungan C
C
Cortex vakuol kecil menjadi vakuol besar).
Involves vacuolation (combination of small
vacuoles into a large vacuole).
Rambut
Floem akar
Phloem Root
hairs
C Zon pembezaan sel B
Zone of cell differentiation Korteks
D Cortex
• Sel khusus terhasil untuk menjalani
fungsi tertentu.
Xilem Specialised cells produced to carry out A
Xylem certain functions.
• Contoh: Epidermis, korteks, floem, xilem.
Jidal akar Meristem apeks
Examples: Epidermis, cortex phloem, xylem. Root cap
Apical meristem

Hujung pucuk Hujung akar

BAB /

Shoot tip D Tisu matang / Mature tissues Root tip

CHAPTER

STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

1

1.2.3 Mengenal pasti zon pembahagian sel, zon pemanjangan sel dan zon pembezaan sel dalam radikel anak benih.
Identify the zone of cell division, zone of cell elongation and zone of cell differentiation in radicle of a seedling.

4. Radikel anak benih akan berkembang menjadi akar tumbuhan.

Radicle of a seedling will develop becomes plant root .

5. Zon-zon pembahagian sel, pemanjangan sel dan pembezaan sel dalam radikel anak benih boleh dikenal pasti
melalui aktiviti berikut: / The zones of cell division, cell elongation and cell differentiation in seedling radicle can be
identified through the following activity:
(a) Radikel yang bercambah dilabelkan dengan ink India sebagai tanda.
The germinating radicle is labelled with Indian ink as markers.
(b) Enam tanda telah dibuat seperti yang ditunjukkan. / Six markers are made as shown.
(c) Anak benih dibiarkan bercambah untuk dua atau tiga hari. / The seedling is left to germinate for two or three days.
(d) Pemerhatian dibuat untuk mengenal pasti zon berkenaan dengan membandingkan jarak tanda antara satu
sama lain. / Observation is made to identify the relevant zones by comparing the distance between markers.
© Nilam Publication Sdn. Bhd. 2

01-BioF5 Bab1 (F10p).indd 2 1/11/21 10:06 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

6
Zon pembezaan sel
5
Zone of cell differentiation
6 4
5
4
3 3
2
1 Zon pemanjangan sel
2 Zone of cell elongation

Awal aktiviti
Initial of activity
1
Zon pembahagian sel
Zone of cell division
Akhir aktiviti
End of activity

STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

1.2.4 Memerihalkan jenis pertumbuhan: pertumbuhan primer dan sekunder.
Describe the types of growth: primary growth and secondary growth.
1.2.5 Mewajarkan kepentingan pertumbuhan primer dan pertumbuhan sekunder.
Justify the importance of primary growth and secondary growth.
1.2.6 Membanding dan membezakan antara pertumbuhan primer dengan pertumbuhan sekunder dalam tumbuhan eudikot.
Compare and contrast between primary growth and secondary growth in eudicots.

1
CHAPTER
6. Pertumbuhan ialah proses tidak berbalik yang melibatkan pertambahan dalam parameter kuantitatif
seperti panjang , saiz, jisim badan dan bilangan sel.

BAB /
Growth is an irreversible process which includes the increase in quantitative parameters such as length ,
size, body mass and number of cells.

7. Pertumbuhan dalam tumbuhan biasanya diukur dengan parameter panjang, saiz lilitan dan saiz
daun.
The growth in plant is usually measured with parameters of length, size of circumference and size of leaf.

8. Jadi, dua jenis pertumbuhan berlaku dalam tumbuhan, iaitu pertumbuhan primer dan pertumbuhan
sekunder . Kedua-dua jenis pertumbuhan ini menambahkan bilangan sel secara mitosis.
Hence, two types of growth occurred in plants, there are primary growth and secondary growth. Both types of
growth increases cell number by mitosis.

3 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

01-BioF5 Bab1 (F10p).indd 3 1/11/21 10:06 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Pertumbuhan primer / Primary growth Pertumbuhan sekunder / Secondary growth

• Menambahkan bilangan sel secara mitosis / Increases cell number by mitosis

• Berlaku pada semua jenis tumbuhan • Hanya berlaku pada tumbuhan berkayu
Occurs in all types of plants
Only occurs in woody plants
• Berlaku sepanjang masa selepas percambahan biji • Hanya berlaku selepas pertumbuhan primer
benih pada tumbuhan berkayu / Only occurs in woody
Occurs all the time after seed germination plants after primary growth

• Pertumbuhan melibatkan meristem apeks • Pertumbuhan melibatkan meristem lateral

Growth involves lateral meristem
Growth involves apical meristems
• Melibatkan pembentukan tisu seperti epidermis, • Melibatkan pembentukan tisu seperti xilem
tisu asas , xilem primer dan floem primer sekunder , floem sekunder dan gabus
Involves formation of tissues such as epidermis,
Involves formation of tissues such as secondary xylem ,
ground tissue , primary xylem and primary phloem
secondary phloem and cork

• Tumbuhan bertambah panjang • Tumbuhan bertambah lilitan

Plants grow in circumference
Plants grow in length

9. Pertumbuhan primer adalah penting bagi semua tumbuhan kerana: / Primary growth is important for all plants because:
(a) pertambahan ketinggian untuk bersaing dengan tumbuhan lain dalam mendapat cahaya
matahari bagi proses fotosintesis. / increase in height to compete with other plants in obtaining
sunlight for photosynthesis process.
(b) penghasilan sel tumbuhan untuk membentuk tisu baharu dan menggantikan tisu mati .
production of plant cells to form new tissues and replace dead tissues .
(c) pembentukan tisu vaskular baharu untuk mengangkut air, garam mineral, glukosa dan bahan organik
lain dalam tumbuhan.
formation of new vascular tissues to transport water, mineral salts, glucose and organic substances in plants.
BAB /

(d) penghasilan cabang tumbuhan baharu. / production of new branches in plants.

10. Pertumbuhan sekunder adalah penting bagi pokok malar hijau, tumbuhan berkayu dan sesetengah
CHAPTER

tumbuhan monokotiledon kerana: / Secondary growth is important for evergreen plants, woody plants and
some monocotyledonous plants because:
1

(a) pertambahan diameter atau lilitan yang disebabkan oleh penghasilan xilem sekunder
dan floem sekunder. / increases diameter of circumference due to production of secondary
xylem and secondary phloem .
(b) pembentukan xilem sekunder, iaitu kayu untuk sokongan mekanikal .
formation of secondary xylem, there is wood for mechanical support.
(c) menggantikan xilem primer dan floem primer yang tidak dapat mengangkut air, mineral dan bahan
organik yang cukup dalam pokok yang tinggi. / replace primary xylem and phloem which are unable to
transport sufficient water, minerals and organic solutes in tall trees.
(d) menghasilkan gabus untuk memberi perlindungan kepada tumbuhan daripada kehilangan air
dan jangkitan penyakit.
produce cork to give protection to plants from water loss and infection of diseases.

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 4

01-BioF5 Bab1 (F10p).indd 4 1/11/21 10:06 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Pertumbuhan sekunder: Batang

Secondary growth: Stem

2 Pembahagian sel kambium vaskular secara aktif seterusnya

1 Sel kambium vaskular
aktif membahagi secara menghasilkan floem sekunder di sebelah luar
mitosis membentuk dan xilem sekunder di sebelah dalam
gelang kambium vaskular Active division of the vascular cambium cell produce secondary
Cells of vascular cambium
phloem outside and secondary xylem inside
divides actively by
mitosis to form a 3 Dinding xilem sekunder menebal dengan lignin
cambium ring untuk memberi sokongan mekanikal pada tumbuhan
Wall of secondary xylem is thickened with lignin,
giving mechanical support the plant

Gelang
Gelang kambium
Xilem / Xylem kambium Cambium ring
Cambium Floem Floem
ring primer sekunder
Floem / Phloem
Primary Secondary
phloem phloem
Kambium vaskular
Vascular cambium Xilem
Epidermis Korteks primer Xilem
Epidermis Cortex Primary
sekunder
xylem
Secondary
xylem
4 Sel kambium vaskular terus membahagi
menghasilkan tisu vaskular sekunder untuk Epidermis
Epidermis
pertumbuhan
Cells of vascular cambium produce secondary
vascular tissues for growth
Floem primer Gabus
5 Sel kambium gabus aktif membahagi secara Primary phloem
Cork
Kambium
mitosis

1
membentuk sel gabus di sebelah gabus

CHAPTER
luar / Cells of cork cambium divides actively by Floem Cork
sekunder cambium
mitosis to form cork cells outside Secondary
phloem Xilem
6 Apabila sel gabus menjadi matang, dindingnya

BAB /
primer
mengandungi suberin (bahan berlilin) yang kalis Primary
Kambium xylem
air dan gas / When the cork cells mature, the walls of
vaskular Xilem
cork cells contain suberin (waxy substance) which is Vascular cambium sekunder
impregnated to water and gases Secondary
xylem

7 Tumbuhan yang mengalami pertumbuhan

Xilem sekunder tahun ke-2
sekunder akan menunjukkan gelang tahunan 2nd year of secondary xylem
Xilem sekunder tahun pertama
dalam batangnya terutamanya pokok pada negara 1st year of secondary xylem
bermusim / Plants undergo secondary growth will
Gelang tahunan / Annual ring
show annual rings in the stem, especially for the
plants live in seasonal countries Gelang tahunan(sedang bertumbuh)
Annual ring (is growing)

5 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

01-BioF5 Bab1 (F10p).indd 5 1/11/21 10:06 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Pertumbuhan sekunder: Akar / Secondary growth: Root

Gelang kambium Gelang kambium Floem sekunder

Endodermis Cambium ring Secondary phloem
Endodermis Korteks Cambium ring
Floem
Cortex Floem
primer Xilem
primer
Primary
Xilem Primary sekunder
phloem Secondary
primer phloem
Primary xylem
Kambium
xylem
vaskular Xilem primer
Vascular Primary xylem
cambium

1 Sel kambium vaskular 2 Sel kambium vaskular 3 Sel kambium gabus

aktif membahagi aktif terus membahagi aktif membahagi secara
secara mitosis menghasilkan floem mitosis membentuk
membentuk gelang sekunder di sebelah luar dan sel gabus yang akan
kambium xilem sekunder di sebelah melindungi tisu akar
Cells of vascular dalam Cells of cork cambium
cambium divides Cells of vascular cambium divides actively by mitosis
actively by mitosis divides actively by mitosis to to form cork cells which
to form a cambium ring produce secondary phloem will protect the root tissues
outside and secondary inside

STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

1.2.7 Menilai kepentingan tumbuhan yang mengalami pertumbuhan sekunder dari segi ekonomi.
Evaluate the importance of plants that undergo primary growth and secondary growth in terms of economy.

11. Tumbuhan yang mengalami pertumbuhan sekunder adalah penting dari segi ekonomi kerana kayu dalam
batangnya.
Plants that undergone secondary growth are important in terms of economy due to the woods.
BAB /

(a) Kayu balak mempunyai nilai ekonomi yang tinggi bagi industri kayu.
Timber has great economic value for wood industry.
CHAPTER

(b) Jenis pokok yang mempunyai nilai ekonomi yang tinggi bagi industri kayu ialah pokok merbau, jati, cengal,
akasia, getah dan meranti.
Types of tree which have great economic value for wood industry are merbau, jati, cengal, akasia, rubber and meranti
1

trees.
(c) Pokok ini yang mempunyai bahagian berkayu yang kuat dan keras, sesuai digunakan dalam sektor
pembinaan dan perabot .
The trees that are hard and tough can be used in construction and furniture sectors.

(d) Kayu akasia dan batai boleh digunakan untuk menghasilkan kertas .
Akasia and batai can be used to produce paper .

(e) Kayu merawan dan meranti juga digunakan untuk menghasilkan minyak .
Merawan and meranti can be used to produce oils .

(f) Pokok bunga raya dan bunga kertas boleh digunakan sebagai tanaman taman yang boleh hidup lama.
Hibiscus and bougainvillea plants are used as long-lived garden plants .

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 6

01-BioF5 Bab1 (F10p).indd 6 1/11/21 10:06 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

1.3 Lengkung pertumbuhan / Growth curves
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
1.3.1 Memerihalkan jenis tumbuhan berdasarkan kitar hidup.
Describe the types of plant based on life cycle.
1.3.2 Mencerakinkan lengkung pertumbuhan: tumbuhan semusim, tumbuhan dwimusim dan tumbuhan saka.
Analyse growth curves: annual plants, biennial plants and perennial plants.

1. Berdasarkan kitar hidup, tumbuhan boleh dikategorikan sebagai tumbuhan semusim , tumbuhan
dwimusim dan tumbuhan saka .
According to life cycles, plants can be categorised as annual plants, biennial plants and perennial plants.

KLASIFIKASI TUMBUHAN
PLANTS CLASSIFICATION

Tumbuhan semusim Tumbuhan dwimusim Tumbuhan saka

Annuals plants Biennials plants Parennials plants

2. Tumbuhan semusim ialah tumbuhan yang menamatkan kitar hidupnya dalam satu tahun dengan satu
musim pertumbuhan.
The annual plants are the plants that ended their life cycle in a year by one growing season.
(a) Tumbuhan ini akan mati sebaik sahaja menghasilkan bunga dan buah.
These plants will die just after produce flowers and fruits.
(b) Contoh tumbuhan semusim ialah jagung, sawi, ulam raja, tomato, bendi, selasih, kekacang dan bawang.
Examples of the annual plants are maize, mustard greens, king's salad, tomatoes, okra, basil, legumes and onions.

3. Tumbuhan dwimusim ialah tumbuhan yang yang menamatkan kitar hidupnya dalam dua tahun dengan
dua musim pertumbuhan.
The biennial plants are the plants that ended their life cycle in two years by two growing seasons.

1
CHAPTER
(a) Tahun pertama merupakan fasa vegetatif , di mana tumbuhan tersebut bertumbuh tanpa menghasilkan
bunga . / First year is the phase of vegetative , in which the plants grow up without producing flowers .

BAB /
(b) Pada tahun kedua, tumbuhan tersebut menghasilkan bunga dan berbuah .
At the second year, the plants produce flowers and form fruits .
(c) Contoh tumbuhan dwimusim ialah pokok bunga tulip, sayur bayam dan kubis.
Examples of biennial plants are tulip plants, spinach and cabbages.

4. Tumbuhan saka ialah tumbuhan yang boleh hidup panjang walaupun telah berbunga dan berbuah.
Perennial plants are the plants which can live longer although after formation of flowers and fruits.

(a) Semua tumbuhan saka ialah tumbuhan berkayu . / All the perennial plants are woody plants.
(b) Tumbuhan ini boleh kekal hidup selagi tidak dijangkiti oleh penyakit atau dimusnahkan oleh manusia,
haiwan atau bencana. / These plants can continue to live as long as do not infected by diseases or destroyed by
humans, animals or disasters.
(c) Contoh tumbuhan ini ialah pokok cili, durian, mangga, betik, rambutan dan lain-lain.
Examples of these plants are chilies, durian, mango, papaya, rambutan and others.
5. Setiap jenis tumbuhan menunjukkan lengkung pertumbuhan yang berbeza.
Each type of plants shows different growth curves.

7 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

01-BioF5 Bab1 (F10p).indd 7 1/11/21 10:06 PM

 1 CHAPTER BAB /

Lengkung Pertumbuhan Tumbuhan

Growth Curve of Plants

01-BioF5 Bab1 (F10p).indd 8

Tumbuhan semusim / Annual plants Tumbuhan dwimusim / Biennials plant Tumbuhan saka / Parennial plants

I Fasa permulaan
MODUL • Biologi Tingkatan 5

© Nilam Publication Sdn. Bhd.

1 2 3 4 5 Lag phase
II Fasa eksponen
Exponential phase
III Fasa pertumbuhan
perlahan
Stationary phase
IV Fasa matang
Maturation phase

Height/m

Dry mass/g
Dry mass/g
Ketinggian/m

Jisim kering/g
Jisim kering/g
V Fasa penuaan Purata pertumbuhan
Senescence phase
Average growth
VI Fasa kematian
Death phase

Masa/minggu Masa/minggu Masa/tahun

5 10 15 20 Time/week 5 10 15 20 Time/week 1 2 3 4 Time/year

8
• Parameter yang digunakan ialah jisim • Lengkung pertumbuhan terdiri daripada • Lengkung pertumbuhan bagi tumbuhan
kering bermula daripada biji benih dua lengkung sigmoid . saka terdiri daripada beberapa lengkung
bercambah. / The parameter used is dry mass The growth curve consists of two sigmoid curves. sigmoid . / The growth curve for perennial
started from a germinates seed. • Lengkung sigmoid pertama: musim pertama plants consists of several sigmoid curves.
• Lengkung pertumbuhan berbentuk S: lengkung • Setiap lengkung sigmoid mewakili satu tahun.
di mana tumbuhan itu memanjang dan
sigmoid. / The growth curve S shaped: sigmoid curve. Each sigmoid curve represents one year.
membentuk banyak daun.
• Fasa permulaan: penurunan jisim kering The first sigmoid curve: the first season, in which the • Pertumbuhan adalah pesat pada musim
disebabkan penggunaan makanan simpanan plants elongate and form many leaves. bunga dan panas, manakala pertumbuhan
untuk pertumbuhan dan perkembangan. adalah perlahan pada musim luruh dan
• Lengkung sigmoid kedua: pembentukan cabang
Lag phase: fall in dry mass is caused by the use of
bunga sejuk.
storage food yang banyak untuk membentuk
for growth and development.
yang banyak. The growth is rapid in the spring and
• Biji benih sedang bercambah tidak boleh The second sigmoid curve represents formation of
summer, whereas the growth is slow in the
menjalani fotosintesis . / A germinating seed is more branches for forming more flower . fall and winter.
unable to carry out photosynthesis .

1/11/21 10:06 PM
 Tumbuhan semusim / Annual plants Tumbuhan dwimusim / Biennials plant Tumbuhan saka / Parennial plants
• Apabila daun pertama terbentuk, pokok mula • Pada akhir lengkung sigmoid kedua, tumbuhan • Gelang tahunan dihasilkan di mana gelang

01-BioF5 Bab1 (F10p).indd 9

menjalani fotosintesis . Jisim kering mula itu berbunga dan berbuah. cerah mewakili musim bunga dan
At the end of the second sigmoid curve, the plants
panas kerana pertumbuhan tisu vaskular yang
bertambah . / When the first leaf is formed, the flowering and fruiting.
pesat .
seedling starts to carry out photosynthesis . The • Kemudian, tumbuhan itu memasuki fasa
dry mass increases . penuaan dan kematian . Annual rings are produced in which the light ring
Then, the plants enter phases of senescence and represents spring and summer because the
• Fasa eksponen: kadar pertumbuhan adalah
death . rapid growth of vascular tissue.
paling pesat . Tumbuhan memanjang dan
menghasilkan banyak daun untuk meningkatkan • Gelang gelap mewakili musim luruh dan sejuk
kadar fotosintesis . Tumbuhan itu mencapai kerana pertumbuhan tisu vaskular perlahan .
ketinggian maksimum. The dark ring represents fall and winter because
Lag phase: the rate of growth is the most
the slow growth of vascular tissue.
rapid . The plant elongates and produces
• Satu garis lurus dilukis untuk mewakili
more leaves to increase rate of photosynthesis .
The plant achieves maximum height.
purata pertumbuhan .
A linear graph can be drawn to represent the
• Fasa pertumbuhan perlahan: kebanyakan hasil

9
average growth of plant
daripada fotosintesis diangkut ke bunga
dan buah-buahan untuk kemandirian
spesies . Pertambahan jisim kering adalah
perlahan . / Stationary phase: most of the
photosynthetic product is transported to flowers
and fruits for survival of species . The increase of
dry mass is slow .

• Fasa matang: fasa tumbuhan berbunga dan

menghasilkan buah .
Maturation phase: the phase in which the plants
flowered and produce fruits .
• Fasa penuaan: selepas berbuah, tumbuhan akan
layu. / Senescence phase: after fruiting, plants will wilt.
• Fasa kematian: tumbuhan mati Activiti
Activity
Death phase: plants death.
MODUL • Biologi Tingkatan 5

© Nilam Publication Sdn. Bhd.

BAB / CHAPTER 1

1/11/21 10:06 PM
 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

1.3.3 Mengeksperimen untuk mengkaji lengkung pertumbuhan dalam tumbuhan.
Experimenting to study the growth curve in plants.

Pernyataan masalah:
Problem statement:
Apakah bentuk lengkung pertumbuhan pokok jagung?
What is the shape of growth curve for maize plant?

Hipotesis:
Hypothesis:
Lengkung pertumbuhan pokok jagung adalah berbentuk sigmoid.
The growth curve of maize plant is sigmoidal shape.

Pemboleh ubah:
Variables:
Dimanipulasi / Manipulated : Masa/Tempoh pertumbuhan / Time/Period for growth
Bergerak balas / Responding : Ketinggian pokok jagung / Height of maize plant
Jenis tanah, jenis biji benih jagung / Types of soil, types of maize seed
Dimalarkan / Constant :

Bahan / Materials: Tanah, biji benih jagung, baja dan air / Soil, maize seed, fertilizer and water
Radas / Apparatus: Petak semaian dan pembaris meter / Nursery bed and meter ruler

Prosedur:
Procedure:
1. Satu petak semaian disediakan untuk menanam biji benih jagung.
A nursery bed is prepared to plant maize seeds.
2. Kira-kira 20-30 biji benih jagung ditanam sejauh 20 cm.
About 20-30 maize seeds are planted about 20 cm apart.
BAB /

3. Apabila biji benih jagung bercambah keluar dari permukaan tanah, ketinggian pokok jagung diukur setiap
10 hari bagi satu tempoh 100 hari.
CHAPTER

Once the maize seed germinated through the soil surface, the height is measured every 10th day for a period of 100th day.
4. Pokok jagung itu disiram air setiap hari dan dibaja setiap minggu.
The maize plants are watered daily and fertilised once a week.
1

5. Purata bacaan yang diperolehi direkodkan dalam satu jadual.

The average readings obtained are recorded in a table.
6. Satu graf ketinggian pokok jagung melawan masa diplotkan.
A graph of height of maize plant against time is plotted.

Keputusan:
Result:

Hari
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Day
Ketinggian /cm
1 4 10 24 39 76 114 136 150 155 155
Height/cm

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 10

01-BioF5 Bab1 (F10p).indd 10 1/11/21 10:06 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Graf ketinggian melawan masa

Graph of height against time
160
140
120

Ketinggian/cm
Height/cm
100
80
60
40
20

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Masa/Hari
Time/Day

Perbincangan / Discussion:
1. Berdasarkan graf yang diplotkan, nyatakan jenis fasa pada 20 hari yang pertama. Terangkan.
Based on the graph plotted, state the type of phase for the first 20th day. Explain.
Fasa permulaan. Bilangan sel anak pokok bertambah dan memanjang. Kadar pertumbuhan adalah rendah
kerana anak pokok tidak mempunyai makanan dan tenaga yang cukup untuk pertumbuhan.
Lag phase. The number of seedling cells increases and elongates. The rate of growth is low because the seedling has
insufficient food and energy for growth.

2. Terangkan apakah yang berlaku pada pertumbuhan pokok jagung pada hari ke-20 hingga 60.
Explain what would happen to the growth of maize plant at day 20th until day 60th.
Kadar pertumbuhan pokok jagung adalah pesat kerana pokok jagung membentuk banyak daun untuk
fotosintesis. Terdapat makanan dan tenaga yang cukup untuk menyokong pertumbuhan.
The growth rate of maize plant is rapid because the maize plant forms more leaves for photosynthesis. There is
sufficient food and energy to support growth.

1
3. Terangkan apakah yang berlaku pada pertumbuhan pokok jagung pada hari ke-80 hingga 100.

CHAPTER
Explain what would happen to the growth of maize plant at day 80th until day 100th.
Pokok jagung pada fasa matang. Pokok jagung berbunga untuk membentuk jagung. Kebanyakan makanan

BAB /
terhasil daripada fotosintesis disimpan dalam jagung. Pertumbuhan dari segi ketinggian adalah hampir sifar.
Maize plant is at maturation phase. The maize plant is flowering to form maize. Most of the food produced by
photosynthesis is stored in maize. The growth rate in terms of height is nearly zero.

4. Ramalkan apa yang akan berlaku pada pokok jagung selepas hari ke-100. Mengapa?
Predict what will happen to the maize plant after day 100th. Why?
Pokok jagung akan layu dan mati kerana pokok jagung merupakan pokok semusim.
Maize plant will wilt and die because the maize plant is an annual plant.

Kesimpulan / Conclusion:
Hipotesis diterima. Satu lengkung pertumbuhan berbentuk sigmoid diperoleh dan menunjukkan lima fasa, iaitu
fasa permulaan, fasa eksponen, fasa pertumbuhan perlahan, fasa matang dan fasa penuaan.
Hypothesis is accepted. A sigmoid growth curve is obtained and showing five phases of growth, that is lag phase,
exponential phase, stationary phase, maturation phase and senescence phase.

11 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

01-BioF5 Bab1 (F10p).indd 11 1/11/21 10:06 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

PRAKTIS SPM
SPM PRACTICES

SOALAN ANEKA PILIHAN / MULTIPLE-CHOICE QUESTIONS Kuiz / Quiz

1 Tisu yang giat dalam mitosis boleh ditemui di 4 Antara berikut, tisu yang manakah terlibat dalam
TP1 TP1
Tissues which are active in mitosis found in pertumbuhan primer?
I hujung pucuk Which of the following tissues involved in primary
shoot tip growth?
II hujung daun A Daun primordia
leaf tip Primordia leaf
III berkas vaskular B Meristem apeks
vascular bundle Apical meristem
IV gabus C Kambium vaskular
cork Vascular cambium
A I dan II C II dan IV D Kambium gabus
I and II II and IV Cork cambium
B I dan III D III dan IV
I and III III and IV 5 Apakah fungsi kayu pada tumbuhan?
TP2
What is the function of wood in plants?
A Memberi bentuk kepada tumbuhan
2 Antara berikut, parameter manakah tidak sesuai Gives shape to plants
TP2
digunakan untuk mengukur pertumbuhan pada suatu B Memberi sokongan dan mengangkut air serta
tumbuhan? garam mineral dalam tumbuhan
Which of the following parameters is not suitable used Gives support and transport water as well as mineral
to measure the growth of plant? salts in plants
A Jisim kering C Saiz daun C Menyokong xilem primer untuk mengangkut
Dry mass Leaf size air serta garam mineral dalam tumbuhan
B Jisim basah D Ketinggian Support primary xylem to transport water and
Fresh mass Height mineral salts in plants
D Menyokong xilem dan floem primer untuk
mengangkut air serta makanan dalam tumbuhan
3 Apakah yang dimaksudkan dengan pertumbuhan Support primary xylem and phloem to transport
water as well as food in plants
BAB /

TP1
primer?
What is meant by primary growth?
A Pertumbuhan primer ialah pertumbuhan 6 Rajah berikut menunjukkan keratan rentas akar
CHAPTER

TP1
tumbuhan semasa percambahan biji benih tumbuhan eudikot yang mengalami pertumbuhan
Primary growth is the growth of plant during seed sekunder.
germination The following diagram shows a cross section of a eudicot
1

B Pertumbuhan primer ialah pertumbuhan root which experiences secondary growth.

melintang pada tumbuhan yang melibatkan
C
pertambahan bilangan sel
Primary growth is the lateral growth of plant that
involves the addition of cell number
C Pertumbuhan primer ialah pertumbuhan pada A
tumbuhan yang melibatkan pemanjangan atau
ketinggian D
Primary growth is the growth of plant that involves B
elongation or height
D Pertumbuhan primer ialah pertumbuhan pada Antara A, B, C dan D, manakah berfungsi sebagai
tumbuhan secara menegak dan melintang pada sokongan dan pengangkutan pada pokok yang
bahagian tertentu matang?
Primary growth is the growth of plant by vertical Which of the following A, B, C and D function as a
and lateral at certain parts support and transport in matured trees?

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 12

01-BioF5 Bab1 (F10p).indd 12 1/11/21 10:06 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

7 Graf berikut menunjukkan satu lengkung I P hanya melibatkan pertumbuhan primer

TP3
pertumbuhan pada satu tumbuhan. P only involves primary growth
The following graph shows a growth curve of a plant. II P melibatkan pertumbuhan vegetatif di mana
tumbuhan memanjang dan menghasilkan
banyak daun
P involves vegetative growth in which the plants
Jisim kering/g

elongate and produce more leaves

Dry mass/g

III Q melibatkan pertumbuhan primer dan

Q
pertumbuhan sekunder
Q involves primary and secondary growth
P IV Q melibatkan pembentukan bunga untuk
Masa/minggu kemandirian spesis
Time/week
Q involves formation of flowers for species survival
Antara berikut, pernyataan manakah berkaitan A I dan II C II dan IV
dengan musim pertumbuhan P dan Q adalah betul? I and II II and IV
Which of the following statements about the growing B I dan III D III dan IV
seasons of P and Q is correct? I and III III and IV

SOALAN STRUKTUR / STRUCTURE QUESTIONS

Jawab semua soalan. / Answer all questions.

1 Rajah berikut menunjukkan keratan membujur suatu tumbuhan.
The following diagram shows longitudinal section of a plant.

1
CHAPTER
M N

BAB /

(a) P, Q dan R ialah bahagian tumbuhan yang melibatkan pertumbuhan. Namakan P, Q dan R.
TP1 P, Q and R are the plant parts which involve in growth. Name the P, Q and R.
P : Zon pembahagian sel / Zone of cell division
Q : Zon pemanjangan sel / Zone of cell elongation
R : Zon pembezaan sel / Zone of cell differentiation
[3 markah / marks]

(b) Huraikan proses yang berlaku di P.

TP2 Describe process that occurs in P.
Sel meristem dalam P membahagi secara mitosis untuk membentuk banyak sel baharu.
Meristematic cells in P divide by mitosis to form many new cells.
[1 markah / mark]

13 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

01-BioF5 Bab1 (F10p).indd 13 1/11/21 10:06 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

(c) Terangkan bagaimana sel-sel di Q boleh mencapai tujuannya dalam pertumbuhan.

TP3 Explain how the cells in Q can achieve their purpose in growth.
Air dari sekeliling diserap masuk ke dalam sel di Q secara osmosis untuk membentuk vesikel kecil. Vesikel-
vesikel kecil ini bergabung untuk membentuk satu vakuol besar dan menyerap lebih banyak air masuk ke
dalam sel. Tindakan auksin melembutkan dinding sel dan sel diregang untuk memanjang akibat
kemasukan air. / Water from surrounding is absorbed into cells at Q by osmosis to form small vesicles. The
vesicles combine to form a large vacuole and continue to absorb more water into the cell. The action of auxin
softens the cell wall and the cells are stretched to elongate due to the entry of water.
[3 markah / marks]
(d) Rajah berikut menunjukkan keratan rentas batang yang dipotong dari M ke N.
The following diagram shows a cross section of stem that cut from M to N.
X

(i) Namakan proses yang menghasilkan tisu X dan Y.

Name the process which produce tissues X and Y.
Pembezaan / Differentiation
[1 markah / mark]
(ii) Huraikan fungsi Z. / Describe the function of Z.
Z ialah kambium vaskular yang akan mengalami mitosis untuk menghasilkan xilem sekunder dan
floem sekunder semasa pertumbuhan sekunder. Tisu vaskular sekunder yang dihasilkan untuk
menggantikan tisu vaskular primer dalam mengangkut air, mineral dan hasil fotosintesis. Ia juga
memberi sokongan mekanikal kepada tumbuhan yang semakin membesar.
Z is vascular cambium which will undergo mitosis to produce secondary xylem and secondary phloem during
BAB /

secondary growth. The secondary vascular tissues produced replace the primary vascular tissues in transporting
water, minerals and photosynthetic products. The tissues also provide mechanical support to a growing plant.
CHAPTER

[3 markah / marks]
1

SOALAN ESEI / ESSAY QUESTIONS

1 Rajah berikut menunjukkan keratan rentas batang daripada satu eudikot.

The following diagram shows cross sections of stems from a eudicot.

(a) Terangkan tisu tumbuhan yang terlibat dengan pertumbuhan yang berlaku pada eudikot itu.
TP3 Explain the plant tissues that involved in the growth that took place in the eudicot.
[12 markah / marks]
(b) Lakar dan label lengkung pertumbuhan yang ditunjukkan oleh eudikot di atas. Terangkan pertumbuhan
TP2
itu. / Sketch and label a growth curve that shown by the above eudicot. Explain the growth.
[8 markah / marks]

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 14

01-BioF5 Bab1 (F10p).indd 14 1/11/21 10:06 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5
BAB
CHAPTER Struktur dan Fungsi Daun
2 Leaf Structure and Function

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

2.1 Struktur daun / Structure of a leaf
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
2.1.1 Memerihalkan struktur luar daun: lamina dan petiol. / Describe exterior structure of leaf: lamina and petiole.

1. Daun ialah organ yang terdiri daripada lamina menyambung

Lamina Urat daun
kepada batang dengan petiol . / Leaf is an organ which consists of a Lamina Vein
lamina connected to stem by petiole .
2. Lamina berstruktur nipis , pipih dan lebar untuk menyerap cahaya
matahari dan karbon dioksida bagi fotosintesis . / Lamina has a thin , flat
and broad structure to absorb sunlight and carbon dioxide for photosynthesis .
3. Daun dibekalkan dengan satu sistem jaringan urat daun berselirat pada
keseluruhan lamina.
Leaf is provided by a network system of vein throughout the lamina.
– Tisu vaskular dalam urat daun mengangkut air, garam mineral dan hasil
Urat daun
fotosintesis dengan berterusan dan cekap. / Vascular tissues in vein transport
water, mineral salts and photosynthetic products continuously and effectively. utama
Petiol Main vein
– Jaringan urat daun bergabung membentuk urat daun utama daun dan
menyambung ke tisu vaskular batang melalui petiol. Petiole
The network of vein combines to form a main vein and connects to vascular tissues
of stem through petiole.

STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

2.1.2 Mengenal pasti struktur dalaman lamina daun: epidermis atas, mesofil palisad, mesofil berspan, epidermis bawah dan berkas
vaskular. / Identify the interior structure of leaf lamina: upper epidermis, palisade mesophyll, spongy mesophyll, lower epidermis and

2
vascular bundle.

CHAPTER
4. Rajah berikut menunjukkan keratan rentas lamina daun eudikot. / The following diagram shows a cross section of
a eudicot leaf lamina.

BAB /
(a) Sel epidermis atas / Upper epidermis

(b) Sel mesofil palisad / Palisade mesophyll cell

(c) Xilem / Xylem

(d) Floem / Phloem

(e) Sel mesofil berspan / Spongy epidermis cell

(f) Sel epidermis bawah / Lower epidermis cell

(g) Sel pengawal / Guard cells

(h) Berkas vaskular / Vascular bundle

15 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

02-BioF5 Bab2 (F8p).indd 15 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Struktur daun Fungsi

Structure of leaf Functions
Epidermis • Lapisan lut sinar membenarkan penembusan cahaya matahari ke dalam daun
Epidermis
A transparent layer allows sunlight penetration into leaf

• Merembes kutikel untuk mengurangkan kehilangan air dari daun

Secretes cuticle to reduce water loss from leaf

• Melindungi tisu daun daripada cedera dan kemasukan patogen

Protects leaf tissues from injury and entry of pathogens

Mesofil palisad • Sel berbentuk silinder yang mengandungi kloroplas

Palisade mesophyll
Cylindrical shaped of cells which contain chloroplasts

• Boleh menjalankan fotosintesis

Can carry out photosynthesis

• Susunan rapat sel mesofil palisad untuk menyerap cahaya matahari dengan
maksimum bagi fotosintesis
Compact arrangement of palisade mesophyll cells to absorb sunlight maximally for
photosynthesis

Mesofil berspan • Sel berbentuk tidak sekata yang mengandungi kloroplas

Irregular shaped of cells which contain chloroplasts
Spongy mesophyll
• Boleh menjalankan fotosintesis
Can carry out photosynthesis

• Susunan secara longgar sel mesofil berspan untuk membentuk ruang udara bagi
pertukaran gas dan penyejatan air
Loose arrangement of spongy mesophyll cells to form air spaces for gases exchange
and water evaporation

Xilem
BAB /

• Mengangkut air dan garam mineral dari akar ke pucuk

Xylem
Transport water and mineral salts from roots to shoots
CHAPTER

Floem • Mengangkut hasil fotosintesis dari daun ke bahagian tumbuhan lain

Phloem
Transport photosynthetic products from leaves to other parts of plants
2

Berkas vaskular • Merupakan komponen tisu vaskular dalam tumbuhan yang terdiri daripada xilem dan
Vascular bundle floem
Component of vascular tissue in plants consisting of both phloem and xylem

Sel pengawal • Sel berbentuk ginjal pada epidermis daun

Kidney shaped cells on the leaf epidermis
Guard cell
• Dua sel pengawal bercantum pada dua hujung sel membentuk stoma
Two guard cells join at both cell ends to form a stoma

• Mengawal pembukaan dan penutupan stoma untuk pertukaran gas dan transpirasi
Control opening and closing of stomata for gases exchange and transpiration

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 16

02-BioF5 Bab2 (F8p).indd 16 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

2. Berikut merupakan aktiviti yang dijalankan untuk menyediakan slaid mikroskop bagi memerhati dan
menghuraikan keadaan sel pengawal pada tumbuhan bakung atau tumbuhan lain.
The following is the activity conducted by preparing microscope slides to observe and describe the condition of guard cells
in spider lily or other plants.

Tujuan / Aim:
Untuk memerhati dan menghuraikan keadaan sel pengawal pada tumbuhan bakung (boleh pilih tumbuhan lain).
To observe and describe the condition of guard cells in spider lily (can choose other plants).

Pernyataan masalah / Problem statement:

Bagaimanakah keadaan sel pengawal pada waktu berlainan? / How is the condition of guard cells at different time?

Hipotesis / Hypothesis:
Sel pengawal adalah lebih segah pada waktu tengah hari. / The guard cells are more turgid at noon.

Pemboleh ubah / Variables:

Dimanipulasi / Manipulated : Masa berlainan pada waktu siang / Different time in a daylight
Bergerak balas / Responding : Kesegahan sel pengawal / Turgidity of guard cells
Kuasa pembesaran mikroskop, jenis tumbuhan
Dimalarkan / Constant :
Magnification power of microscope, type of plant

Bahan / Materials:
Daun tumbuhan bakung, larutan iodin, air suling dan kertas turas
Leaf of spider lily, iodine solution, distilled water and filter paper
Radas / Apparatus:
Slaid kaca, penutup slaid kaca, mikroskop cahaya, skalpel, forseps, penitis dan jarum tenggek
Glass slides, cover slips, light microscope, scalpel, forceps, dropper and mounting needle
Prosedur / Procedure:
1. Epidermis daun tumbuhan bakung (lapisan lut sinar) diperolehi dengan mengupaskannya secara perlahan.
The epidermis of spider lily leaf (transparent layer) is obtained by peeling the layer slowly.
2. Slaid disediakan untuk pemerhatian mikroskop cahaya.
Slide is prepared for observation through a light microscope.
3. Keadaan sel pengawal dilukis dan dilabelkan. / The condition of guard cells is drawn and labelled.

2
4. Ulangkan aktiviti ini pada waktu berlainan dengan membandingkan keadaan sel pengawal.

CHAPTER
Repeat this activity at different time by comparing the condition of guard cells.
5. Huraikan keadaan sel pengawal pada waktu yang berlainan. / Describe the condition of guard cells at different time.

BAB /
Keputusan / Result:
Masa Lakaran keadaan sel pengawal
Time Sketch of condition of the guard cells
0800

1200

1800

Kesimpulan / Conclusion:
Pada awal pagi, sel pengawal dalam keadaan kurang segah dan kebanyakan stoma adalah terbuka dengan
tidak lengkap. Pada waktu tengahari, sel pengawal adalah segah dan banyak stoma terbuka.
In early morning, the guard cells are less turgid and most of the stomata are opened incompletely. In afternoon, the
guard cells are turgid and more stomata are open.

17 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

02-BioF5 Bab2 (F8p).indd 17 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

2.2 Organ utama pertukaran gas / Main organ for gaseous exchange
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
2.2.3 Mengeksperimen untuk membandingkan taburan stoma pada epidermis atas dan epidermis bawah daun monokot dan daun
eudikot.
Experimenting to compare stomata distribution on upper epidermis and lower epidermis of monocot leaf and eudicot leaf.

Eksperimen / Experiment

Tujuan / Aim:
Untuk membandingkan taburan stoma pada epidermis atas dan epidermis bawah daun monokot dan daun
eudikot. / To compare stomata distribution of upper epidermis and lower epidermis of monocot leaf and eudicot leaf.

Pernyataan masalah / Problem statement:

Bagaimanakah taburan stoma pada epidermis atas dan epidermis bawah daun monokot dan daun eudikot?
How is the distribution of upper epidermis and lower epidermis of monocot leaf and eudicot leaf?

Hipotesis / Hypothesis:
Stoma bertaburan sama rata pada epidermis atas dan epidermis bawah daun monokot, tetapi pada daun eudikot,
stoma bertaburan kurang pada epidermis atas dan banyak pada epidermis bawah.
Stomata distribute evenly on both upper and lower epidermis of monocot leaf, but in eudicot leaf, the stomata distribute
less on upper epidermis and more on lower epidermis.

Pemboleh ubah / Variables:

Dimanipulasi / Manipulated : Epidermis daun / Epidermis of leaf
Bergerak balas / Responding : Taburan stoma / Distribution of stomata
Kuasa pembesaran mikroskop / Magnification power of microscope
Dimalarkan / Constant :

Bahan / Materials:
Daun tumbuhan bakung , daun bunga raya, larutan iodin, air suling, dan kertas turas.
BAB /

Leaf of spider lily, leaf of hibiscus, iodine solution, distilled water and filter paper.

Radas / Apparatus:
CHAPTER

Slaid kaca, penutup slaid kaca, mikroskop cahaya, skalpel, forseps, penitis dan jarum tenggek
Glass slides, cover slips, light microscope, scalpel, forceps, dropper and mounting needle
2

Prosedur / Procedure:
1. Epidermis atas daun tumbuhan bakung diperolehi dengan mengupaskannya.
Upper epidermis of spider lily leaf is obtained by peeling it.
2. Slaid disediakan untuk pemerhatian mikroskop cahaya. / Slide is prepared for observation through light microscope.
3. Perhatikan epidermis atas dengan kuasa pembesaran kanta objektif 10x.
Observe the upper epidermis by magnification power of objective lens 10x.
4. Kirakan bilangan stoma dalam kawasan pemerhatian. / Count the number of stomata in the field of view.
5. Rekodkan corak taburan stoma dalam kawasan pemerhatian.
Record the pattern of stomata distribution in the field of view.
6. Ulangkan langkah 1 hingga 5 bagi epidermis bawah daun tumbuhan bakung dan kedua-dua epidermis daun
bunga raya.
Repeat the step 1 till 5 for lower epidermis and both epidermis of hibiscus leaf.

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 18

02-BioF5 Bab2 (F8p).indd 18 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Keputusan / Result:

Epidermis Bilangan stoma Corak taburan stoma

Epidermis Number of stoma Pattern of stomata distribution
Epidermis atas daun tumbuhan
bakung
Upper epidermis of spider lily
Epidermis bawah daun tumbuhan
bakung
Lower epidermis of spider lily
Epidermis atas daun bunga raya
Upper epidermis of hibiscus
Epidermis bawah daun bunga raya
Lower epidermis of hibiscus

Kesimpulan / Conclusion:
Hipotesis diterima. Stoma bertaburan sama rata pada epidermis atas dan epidermis bawah daun monokot
makakala bagi daun eudikot, stoma bertaburan kurang pada epidermis atas dan banyak pada epidermis bawah.
Hypothesis accepted. Stomata distribute evenly on both upper and lower epidermis of monocot leaf while in eudicot
leaf, stomata distribute lesser on upper epidermis compared to lower epidermis.

STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

2.2.1 Mewajarkan keperluan pertukaran gas dalam tumbuhan. / Justify the necessity of gaseous exchange in plants.
2.2.2 Menjelaskan mekanisme pembukaan dan penutupan stoma berdasarkan: pengambilan ion kalium dan perubahan kepekatan
sukrosa. / Explain the mechanism of opening and closing of stomata based on: uptake of potassium ions and changes of sucrose
concentration.
2.2.4 Meramalkan kesan kekurangan air dalam tumbuhan terhadap pembukaan dan penutupan stoma.
Predict the effect of water stress in plants on the opening and closing of stomata.

1. Seperti organisma lain, tumbuhan memerlukan gas oksigen untuk melakukan respirasi sel .

2
CHAPTER
Like other organisms, plants require oxygen gases to perform cellular respiration .

2. Tambahan, tumbuhan juga memerlukan gas karbon dioksida untuk melakukan fotosintesis .

BAB /
In addition, plants also require carbon dioxide gas to perform photosynthesis .

3. Maka, pertukaran gas amat penting bagi tumbuhan dan ini dapat berlaku dengan adanya:
Hence, gases exchange is the most necessary for plants and this can be occurred with the presence of:
(a) stoma pada permukaan daun (b) lentisel pada batang dan akar matang
stomata on the leaf surface lenticel on the mature stem and root

4. Stoma ialah liang yang terbentuk daripada dua sel pengawal pada epidermis daun.
Stoma is an opening that formed by two guard cells on the leaf epidermis.

5. Daun merupakan organ utama bagi tumbuhan dalam pertukaran oksigen dan karbon dioksida
dengan persekitaran. / Leaf is the main organ of plants in oxygen and carbon dioxide exchange with environment.
6. Dengan ini, daun mempunyai jumlah luas permukaan yang besar dan dapat menempatkan bilangan stoma
yang banyak untuk tujuan pertukaran gas.
Hence, leaf has large total surface area and can has more stomata for the purpose of gaseous exchange.

19 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

02-BioF5 Bab2 (F8p).indd 19 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

7. Rajah berikut menunjukkan sel-sel yang membentuk stoma. / The following diagram shows cells that form a stoma.

Pembukaan stoma / Opening of stomata Penutupan stomata / Closing of stomata

Sel pengawal / Guard cells

H2O H2O H2O

H2O
K + K+
Kloroplas
Stoma Chloroplast
Stomata H2O
H2O H2O
Sel epidermis H2O
Epidermis cells

Penyesuaian sel pengawal untuk pembukaan stoma: / Adaptation of guard cells for stoma opening:
(a) Dinding sel dalam lebih tebal daripada dinding sel luar dan berbentuk ginjal .
The inner cell wall is thicker than the outer cell wall and kidney shaped.
(b) Kedua-dua sel pengawal bercantum pada hujung sel. / Both guard cells join at cell ends.
(c) Apabila air meresap ke dalam sel pengawal secara osmosis, sel menjadi segah dan melengkung ke
luar. Stoma terbuka. / When water diffuses into guard cells by osmosis, the cells become turgid and bend
outward . Stoma opens .
(d) Apabila air meresap keluar dari sel pengawal secara osmosis, sel menjadi flasid . Stoma
tertutup . / When water diffuses out of the guard cells by osmosis, the cells flaccid . The stoma closes .
Menjelang fajar / Approaching dusk: Menjelang senja / Approaching dawn:
• Sel pengawal adalah sensitif terhadap cahaya biru. • Keamatan cahaya rendah. Tiada
Guard cells are sensitive toward the blue light. fotosintesis oleh sel pengawal.
• Pada waktu siang, cahaya biru merangsangkan pengambilan Light intensity is low. Photosynthesis does
ion kalium dari sel epidermis ke dalam sel pengawal. not occur in guard cells.
In the daylight, the blue light stimulates uptake of potassium ions • Kepekatan sukrosa menurun apabila
from epidermis cells into the guard cells. menjelang senja. Ion kalium meresap
• Ini telah meningkatkan kepekatan ion kalium dalam sel keluar dari sel pengawal. Kemudian, air
BAB /

pengawal, kemudian air meresap dari sel epidermis ke dalam meresap keluar dari sel pengawal secara
sel pengawal secara osmosis. / This increases concentration osmosis menyebabkan sel pengawal
CHAPTER

of potassium ions in the guard cells, then water diffuses from the flasid. Stoma tertutup.
epidermis cells into the guard cells by osmosis. The concentration of sucrose declines as
• Sel pengawal menjadi segah dan stoma terbuka. approaching dusk. Potassium ion move
2

The guard cells become turgid and stoma opens. out from guard cells via osmosis cause the
• Selepas tengahari, kadar pengambilan ion kalium mula menurun guard cells to flaccid. The stomata closed.
tetapi, kepekatan sukrosa yang tinggi dalam sel pengawal
mengekalkan stoma terbuka. / After the afternoon, the rate of
potassium ions uptake begins to decline but the high concentration of
sucrose in the guard cells maintain the opening of stomata.
Semasa kemarau atau kekurangan air, stoma pada daun akan tertutup walaupun pada waktu siang. Ini disebabkan
oleh: / During drought or lack of water, the stomata on leaves will be closed although in daytime. This is caused by:
(a) sel akar tumbuhan menghasilkan sejenis hormon, asid absisik dan diangkut ke pucuk.
root cells produce a hormone called abscisic acid and is transported up to shoots.
(b) sel pengawal mempunyai reseptor terhadap hormon itu. / guard cells have those receptors for the hormone.
(c) ion kalium diangkut keluar daripada sel pengawal, diikuti dengan resapan air keluar daripada sel pengawal
secara osmosis. / potassium ions are transported out of the guard cells, followed by diffusion of water out of the
guard cells by osmosis.
(d) sel pengawal menjadi flasid dan stoma tertutup. / the guard cells become flaccid and stomata are closed.

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 20

02-BioF5 Bab2 (F8p).indd 20 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

2.3 Organ utama transpirasi / Main organ for transpiration
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
2.3.1 Mewajarkan keperluan transpirasi dalam tumbuhan. / Justify the neccesity of transpiration in plants.
2.3.2 Memerihalkan faktor persekitaran yang mempengaruhi kadar transpirasi: keamatan cahaya, suhu, pergerakan udara dan
kelembapan relatif udara.
Describe environmental factors that affect the rate of transpiration: light intensity, temperature, air movement and relative humidity of air.
2.3.3 Mengeksperimen untuk mengkaji kesan faktor persekitaran terhadap kadar transpirasi dengan menggunakan potometer.
Experimenting to study the effects of environmental factors on the rate of transpiration by using a potometer.

1. Transpirasi ialah kehilangan air sebagai wap air daripada tumbuhan terutamanya bahagian daun ke
persekitaran melalui penyejatan.
Transpiration is the loss of water as water vapour from plants especially from leaves to surrounding through evaporation.
2. Daun juga merupakan organ utama untuk memastikan transpirasi berlaku di dalam tumbuhan.
Leaves serve as the main organ to ensure transpiration takes place in plants.
3. Kepentingan transpirasi dalam tumbuhan / The importance of transpiration in plants:
(a) Memastikan air dan garam mineral boleh diangkut di dalam tisu vaskular secara berterusan.
Ensures water and mineral salts can be transported continuously within vascular tissues.
(b) Membekalkan air kepada sel mesofil untuk fotosintesis .
Supplies water to mesophyll cells for photosynthesis .
(c) Membekalkan air dan garam mineral untuk perkembangan dan pertumbuhan sel.
Supplies water and mineral salts for cell development and growth.
(d) Membekalkan air kepada sel tumbuhan untuk kesegahan sel .
Supplies water to plant cells for cell turgidity .
(e) Memberi kesan menyejuk kepada tumbuhan. / Gives cooling effect to plants.

Pergerakan air dan ion-ion mineral dari akar ke pucuk.

The transport of water and mineral ions from root to shoot

Sap xilem / Xylem sap

2
Sel mesofil

CHAPTER
Mesophyll cells
Stoma / Stoma
Molekul air / Water molecule

BAB /
Atmosfera / Atmosphere
Transpirasi / Transpiration
Sel xilem
Xylem cell
Lekatan
Adhesion
Dinding sel
Cell wall

Lekitan oleh ikatan hidrogen

Cohesion by hydrogen bonding

Lekitan dan lekatan dalam xilem

Cohesion and adhesion in xylem
Molekul air / Water molecule
Rambut akar / Root hair

Partikel tanah / Soil particle

Sel xilem
Xylem cell Air / Water
Tekanan akar / Root pressure

21 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

02-BioF5 Bab2 (F8p).indd 21 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Faktor persekitaran yang mempengaruhi kadar transpirasi

Environmental factor that affect the rate of transpiration

Faktor persekitaran / Environmental factor Lakaran graf / Plotted graph

(a) Keamatan cahaya / Light intensity

– Pada waktu siang keamatan cahaya adalah tinggi , ini akan
merangsang pembukaan stoma dan meningkatkan kadar
Kadar transpirasi
transpirasi. / In daylight, light intensity is high , this will stimulate Rate of transpiration
opening of stomata and then increases the rate of transpiration.
– Pada suatu keamatan cahaya di mana kadar transpirasi adalah
maksimum, peningkatan keamatan cahaya tidak lagi meningkatkan
kadar transpirasi kerana semua stoma telah terbuka.
At a light intensity where the rate of transpiration is maximum, the increasing
in light intensity does not increase the rate of transpiration because all
stomata are opened. Keamatan cahaya
Light intensity
– Pembukaan stoma akibat keamatan cahaya tinggi adalah untuk
mengambil lebih banyak karbon dioksida bagi fotosintesis .
The opening of stomata due to high light intensity is to uptake more carbon
dioxide for photosynthesis .

(b) Suhu / Temperature

– Tenaga kinetik molekul air meningkat apabila suhu meningkat.
Kinetic energy of water molecules increases when the surrounding
temperature increases. Kadar transpirasi
Rate of transpiration
– Apabila suhu persekitaran meningkat, wap air dalam ruang udara
meresap ke persekitaran melalui stoma dengan pantas.
When the surrounding temperature increases, water vapour in air spaces
BAB /

diffuse rapidly into surrounding through stomata .

– Kadar transpirasi meningkat . / The rate of transpiration increases .

CHAPTER

– Apabila suhu persekitaran terlalu tinggi, kadar transpirasi

Suhu
menurun akibat penutupan stoma untuk memulihara air dalam Temperature
2

tumbuhan.
When the surrounding temperature too high, the rate of transpiration
decreases due to closing of stomata to conserve water in plants.

(c) Pergerakan udara / Movement of air Kadar transpirasi

Rate of transpiration
– Pergerakan udara yang pantas menyingkirkan wap air dari daun
dengan pantas.
A rapid movement of air removes water vapour from leaves rapidly.
– Wap air dalam ruang udara meresap keluar dengan pantas.
The water vapour in air spaces diffuses out rapidly.

– Kadar transpirasi meningkat . / The rate of transpiration increases . Pergerakan udara

Air movement

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 22

02-BioF5 Bab2 (F8p).indd 22 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Faktor persekitaran / Environmental factor Lakaran graf / Plotted graph

(d) Kelembapan relatif udara / Relative humidity of air

– Apabila kelembapan relatif udara persekitaran adalah rendah
berbanding dengan ruang udara dalam daun, wap air dalam ruang Kadar transpirasi
Rate of transpiration
udara meresap keluar dengan pantas . Jadi, kadar transpirasi
adalah tinggi . / When the relative humidity of surrounding air is lower
than those in air spaces within leaves, the water vapour within air spaces
diffuses out rapidly . Thus, the rate of transpiration is high .
– Apabila kelembapan relatif udara persekitaran semakin meningkat,
wap air dalam ruang udara meresap keluar adalah semakin perlahan.
Jadi, kadar transpirasi menurun . / As the relative humidity of Kelembapan relatif udara
surrounding air increasing, the water vapour within the air spaces diffuses Relative humidity of air

out is slower. Thus, the rate of transpiration decreases .

Eksperimen: Kesan faktor persekitaran terhadap kadar transpirasi dengan menggunakan potometer.
Experiment: The effects of environmental factors on the rate of transpiration by using a potometer.

Tujuan / Aim:
Mengkaji kesan keamatan cahaya ke atas kadar transpirasi
To study the effect of light intensity on the rate of transpiration

Pernyataan masalah / Problem statement:

Apakah kesan keamatan cahaya ke atas kadar transpirasi? / What is the effect of light intensity on the rate of transpiration?

Hipotesis / Hypothesis:
Apabila keamatan cahaya semakin tinggi, kadar transpirasi akan meningkat.

2
When the light intensity increases, the rate of transpiration will increase.

CHAPTER
Pemboleh ubah / Variables:
Dimanipulasi : Jarak antara lampu dengan anak pokok

BAB /
Manipulated: Distance between lamp and seedling

Bergerak balas : Masa diambil untuk gelembung udara bergerak dari titik P ke Q
Responding : Time taken for the air bubble move from point P to point Q

Dimalarkan : Suhu, pergerakan udara dan kelembapan udara

Constant : Temperature, movement of air and air humidity

Bahan / Materials:
Anak pokok, air dan vaselin / Seedling, water and vaseline
Radas / Apparatus:
Pisau, penyumbat getah berlubang, bikar, potometer, kertas tisu, jam randik, lampu (kipas bagi mengkaji kesan
pergerakan udara), pen marker dan pembaris
Knife, rubber stopper with hole, beaker, potometer, tissue paper, stopwatch, lamp (fan used to study the effect of air
movement), marker pen and ruler

23 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

02-BioF5 Bab2 (F8p).indd 23 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Prosedur / Procedure:
1. Susunan radas seperti berikut disediakan (pastikan tiada gelembung udara dalam potometer).
The following apparatus setup is prepared (make sure no air bubbles inside the potometer).

Air
Anak pokok tanpa akar Water
Seedling without root

Pembaris Gelembung udara

Ruler Air bubble
Penyumbat getah berlubang
Rubber stopper with hole
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

P Q
2. Satu anak pokok berdaun dipotong secara menyerong pada bahagian batang bawah di dalam air.
A leafly seedling is cut slanted at the lower part of stem in water.
3. Anak pokok tersebut dimasukkan ke dalam potometer. / The seedling is inserted into the potometer.
4. Lampu diletak pada jarak 20 cm dari anak pokok. Kaca lut sinar diletakkan di antara lampu dan anak pokok.
The lamp is placed at a distance of 20 cm apart from the seedling. A piece of transparent glass is places in between the
lamp and seedling.
5. Bikar berisi air pada hujung potometer dikeluarkan untuk membentuk satu gelembung udara di dalam tiub
kapilari. Apabila gelembung udara terbentuk, masukkan hujung tiub kapilari semula ke dalam bikar itu.
The beaker filled with water at the end of potometer is moved out to form an air bubble in the capillary tube. When an
air bubble is formed, the end of capillary tube is reinserted into the beaker.
6. Tanda dua titik P dan Q pada tiub kapilari dengan jarak 10 cm.
Mark two points P and Q on the capillary tube in a distance of 10 cm.
7. Mulakan jam randik apabila gelembung udara sampai di titik P.
Start the stopwatch when the air bubble reaches point.
8. Rekodkan masa diambil bagi gelembung udara bergerak dari titik P ke titik Q.
Record the time taken for the air bubble to move from point P to point Q.
9. Ulangkan langkah 4 – 8 dengan jarak 60 cm dan 100 cm. / Repeat the steps 4 – 8 with distances 60 cm and 100 cm.
10. Kadar transpirasi dihitung dengan menggunakan rumus yang berikut:
The rate of transpiration can be calculated by using the following formula:
BAB /

Kadar transpirasi / Rate of transpiration = 10 cm/minit / cm/minute

t
CHAPTER

Keputusan / Result:
Masa yang diambil / minit
Time taken / minute
2

Jarak lampu dari anak pokok / cm Kadar transpirasi / cm min–1

Distance of lamp from seedling / cm Purata Rate of transpiration / cm min–1
1 2 3
Average

20

60

100

Perbincangan / Discussion:
1. Andaian / Assumptions:
(a) Semakin jauh jarak lampu dari anak pokok, semakin rendah keamatan cahaya .
The further the distance of lamp from the seedling, the lower the light intensity .

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 24

02-BioF5 Bab2 (F8p).indd 24 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

(b) Kadar penyerapan air adalah sama dengan kadar transpirasi .

The rate of water absorption is same as the rate of transpiration .

(c) Semua air yang diserap terhilang daripada anak pokok melalui transpirasi .
All water absorbed is lost from the seedling through transpiration .

2. Potometer boleh digunakan untuk mengukur kadar transpirasi.

The potometer can be used to measure the rate of transpiration.

3. Batang anak pokok dipotong di dalam air untuk mengelakkan gelembung udara terbentuk dalam xilem.
Ini memastikan pengaliran air yang berterusan dalam xilem. / The stem of seedling is cut in water to prevent
formation of air bubbles within xylem. This is to ensure the continuous flow of water within the xylem.

4. Apabila air hilang daripada daun, satu daya tarikan terhasil untuk menarik air dan garam mineral dalam
xilem menaik. Ini menyebabkan air di dalam potometer diserap dari keratan batang lalu menggerakkan
gelembung udara dari titik P ke Q.
When the water is lost from leaves, a pulling force is produced to pull water and mineral salts in the xylem upward.
This causes water in potometer is absorbed from the cut stem and then moves the air bubble from point P to Q.

5. Semakin jauh jarak lampu dari anak pokok, semakin rendah keamatan cahaya. Maka, kadar transpirasi
adalah semakin rendah . Ini disebabkan kurang stoma dirangsang untuk membuka, kurang wap air
meresap keluar dari stoma ke atmosfera. / The further the lamp from the seedling, the lower the light intensity.
Therefore, the rate of transpiration is lower . This is due to less stomata are stimulated to open, less water
vapour diffuses out of the stomata to atmosphere.
Kesimpulan / Conclusion:
Hipotesis diterima. Dalam keamatan cahaya yang tinggi, kadar transpirasi adalah meningkat.
The hypothesis is accepted. In high light intensity, the rate of transpiration increases.

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

2.4 Organ utama fotosintesis / Main organ for photosynthesis

2
CHAPTER
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
2.4.1 Mewajarkan keperluan fotosintesis dalam tumbuhan. / Justify the necessity of photosynthesis in plants.
2.4.2 Menghubung kait penyesuaian struktur dalaman daun dengan fotosintesis.
Correlate the adaptation of internal structure of leaf with photosynthesis.

BAB /
1. Tumbuhan memperolehi makanan melalui fotosintesis . / Plants obtain food through photosynthesis .
2. Fotosintesis adalah perlu dalam tumbuhan kerana: / Photosynthesis is needed by plants because:
(a) hasil fotosintesis ialah glukosa , substrat utama dalam respirasi sel untuk mensintesis tenaga .
the photosynthetic product is glucose , the primary source for cellular respiration used to synthesise
energy .
(b) glukosa terhasil boleh diguna untuk membentuk selulosa. / the glucose produced can be used to form cellulose.
(c) glukosa terhasil boleh ditukar kepada sukrosa dan diangkut ke bahagian lain untuk metabolisme
atau simpanan dalam bentuk kanji . / the glucose produced can be converted into sucrose and
transported to other parts of plant for metabolism or storage in the form of starch .

(d) glukosa boleh ditukar ke asid amino, protein atau lemak untuk metabolisme atau simpanan .
glucose can be converted into amino acids, proteins or fats for metabolism or storage .

25 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

02-BioF5 Bab2 (F8p).indd 25 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

3. Daun ialah organ utama dalam fotosintesis dengan ciri-ciri penyesuaian:

Leaf is the main organ in photosynthesis by having some adaptations:

• Lebar – meningkatkan luas permukaan untuk menyerap banyak cahaya matahari

Broad – increases surface area to absorb more sunlight
Bentuk daun
Leaf shape
• Nipis – membenarkan penembusan cahaya ke lapisan bawah sel dalam daun
Thin – allow penetration of light to reach lower layer of cells in leaf
• Lut sinar – membenarkan penembusan cahaya ke dalam daun

Epidermis Transparent – allow penetration of light into leaf

Epidermis
• Berkutikel – mengurangkan kehilangan air dari daun
Cuticle – to reduce water loss from leaf
• Sel yang mengandungi banyak kloroplas – boleh menjalankan fotosintesis
Cells which have abundant of chloroplasts – can carry out photosynthesis

Mesofil palisad • Sel berbentuk silinder – lebih banyak sel boleh tersusun rapat
Palisade mesophyll Cylindrical shaped of cells – more cells can be arranged compactly

• Sel tersusun rapat – menyerap cahaya matahari dengan maksimum bagi fotosintesis
Cells arranged compactly – absorb sunlight maximally for photosynthesis
• Sel yang mengandungi kloroplas – boleh menjalankan fotosintesis
Cells which have chloroplasts – can carry out photosynthesis
• Sel berbentuk tidak sekata dan tersusun longgar – membentuk ruang udara untuk
Mesofil berspan
Spongy mesophyll pertukaran gas dan transpirasi
Irregular shaped of cells and loosely arranged – to form air spaces for gaseous exchange
and transpiration

Xilem • Mengangkut air dan garam mineral dari akar ke mesofil untuk fotosintesis
Xylem Transport water and mineral salts from roots to mesophyll for photosynthesis
BAB /

Floem • Mengangkut hasil fotosintesis dari daun ke bahagian tumbuhan lain

Phloem Transport photosynthetic product from leaves to other parts of plants
CHAPTER

•  Liang yang terbentuk daripada dua sel pengawal

Pore that formed from two guard cells
Stoma
2

Stoma
• Untuk pertukaran gas dan transpirasi
For gaseous exchange and transpiration

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 26

02-BioF5 Bab2 (F8p).indd 26 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

2.4.3 Mengenal pasti struktur kloroplas: granum, tilakoid dan stroma.
Identify the structure of chloroplast: granum, thylakoid and stroma.
2.4.4 Menghubung kait tindak balas bersandarkan cahaya dan tindak balas tidak bersandarkan cahaya dalam fotosintesis.
Correlate light-dependent reactions and light-independent reactions of photosynthesis.
2.4.5 Menulis persamaan kimia bagi mewakili proses fotosintesis. / Write chemical equation to represent photosynthesis.
2.4.6 Membanding dan membezakan antara tindak balas bersandarkan cahaya dengan tindak balas tidak bersandarkan cahaya
dalam fotosintesis. / Compare and contrast between light-dependent reactions and the light-independent reactions of photosynthesis.

4. Fotosintesis berlaku di dalam kloroplas : / Photosynthesis takes place in chloroplast :

Tilakoid: terdapat pigmen klorofil Stroma: bendalir dalam kloroplas
Thylakoid: chloropyll pigment found Ribosom Stroma: fluid within chloroplast
Ribosome – stroma mengandungi enzim yang
– klorofil menyerap cahaya matahari
untuk fotosintesis diperlukan dalam fotosintesis
chlorophyll absorbs light Stroma contain enzyme required
for photosynthesis for photosynthesis
Membran dalam
Granum Inner membrane
Granum
Membran luar
Outer membrane
Granul kanji
Starch granule DNA
DNA

5. Fotosintesis terdiri daripada tindak balas bersandarkan cahaya dan tindak balas tidak bersandarkan cahaya.
Photosynthesis consists of light-dependent reactions and light independent reactions.

6. Tindak balas bersandarkan cahaya berlaku di tilakoid . / The light-dependent reactions take place in thylakoid .
(a) Dalam tindak balas bersandarkan cahaya, klorofil menyerap tenaga cahaya menjadi aktif lalu
membebaskan elektron . / In the light-dependent reactions, chlorophyll absorbs light energy to becomes
active and then releases electrons .

(b) Pada masa yang sama, fotolisis air berlaku di mana molekul air dipisahkan kepada ion hidrogen ,
oksigen dan elektron.
At the same time, photolysis of water occurs in which a water molecule is splitted into hydrogen ions ,

2
CHAPTER
oxygen and electrons.

(c) Gas oksigen terhasil dibebaskan ke atmosfera. / The oxygen gas produced is released into atmosphere.

BAB /
(d) Elektron yang terbebas daripada molekul air akan menggantikan elektron yang terbebas dari klorofil.
The electron released from water molecule will replace the electrons released from the chlorophyll.

(e) Elektron mengalir dari klorofil akhirnya diterima oleh ion hidrogen dan NADP+ untuk membentuk
atom hidrogen dan NADPH. / The electrons flow from chlorophyll eventually received by hydrogen ions and
NADP to form hydrogen atoms and NADPH.
+

(f) Semasa pengaliran elektron dari klorofil ke ion hidrogen, sebahagian tenaga terbebas dari elektron
digunakan untuk mensintesiskan ATP . / During the flow of electrons from chlorophyll to hydrogen ions, some
energy released from the electrons is used to synthesise ATP .
(g) Atom hidrogen, NADPH dan ATP yang dihasilkan dalam tindak balas bersandarkan cahaya akan digunakan
oleh tindak balas tidak bersandarkan cahaya dalam stroma .
The hydrogen atoms, NADPH and ATP produced from the light-dependent reactions will be used by the light
independent reactions in stroma .

27 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

02-BioF5 Bab2 (F8p).indd 27 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

7. Tindak balas tidak bersandarkan cahaya berlaku di stroma dan tidak memerlukan cahaya .
The light independent reactions occur in stroma and do not required light .

(a) Gas karbon dioksida meresap ke dalam kloroplas . / Carbon dioxide gas diffuses into chloroplast .

(b) Atom-atom hidrogen , NADPH dan ATP yang terhasil daripada tindak balas bersandarkan cahaya
digunakan untuk menurunkan karbon dioksida untuk menghasilkan glukosa dan air .
The hydrogen atoms, NADPH and ATP produced from the light-dependent reactions are used to reduce the
carbon dioxide to produce glucose and water .

(c) Proses penurunan ini memerlukan enzim yang terdapat di dalam stroma .
The reduction process requires enzymes found in the stroma .

(d) Glukosa yang terhasil membentuk kanji melalui kondensasi .

The glucose produced form starch by condensation .

Menghasilkan ATP
Memerlukan tenaga Fotolisis air berlaku dan NADPH
cahaya Photolysis of water
Produces ATP and
Requires light energy takes place NADPH

Berlaku di granum dan

Tindak balas Menghasilkan oksigen
tilakoid
bersandarkan cahaya dan molekul air
Occurs in granum and Light-dependent Produces oxygen and
reactions water molecule
thylakoid

Berlaku pada waktu Melibatkan tindak balas

Berlaku di dalam kloroplas
siang kimia dengan enzim
Occurs in chloroplast
Occurs in daytime Involves chemical reactions
BAB /

with enzymes
CHAPTER

Tindak balas tidak

Berlaku di dalam stroma bersandarkan cahaya Menghasilkan glukosa
Occurs in stroma Light independent Produces glucose
2

reactions

Tidak memerlukan
Fotolisis air tidak berlaku Tidak menghasilkan ATP
tenaga cahaya Photolysis of water does not
take place dan NADPH
Do not require light energy
Do not produce ATP and
NADPH

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 28

02-BioF5 Bab2 (F8p).indd 28 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

2.4.7 Menerangkan faktor persekitaran yang mempengaruhi kadar fotosintesis: keamatan cahaya, suhu dan kepekatan karbon
dioksida.
Explain the environmental factors that affect the rate of photosynthesis: light intensity, temperature and concentration of carbon dioxide.

8. Apabila suhu persekitaran dan kepekatan karbon dioksida yang dimalarkan pada 20 °C, 0.1 %:
When the surrounding temperature and concentration of carbon dioxide are constant at 20 °C, 0.1 %:

Kadar fotosintesis
Rate of photosynthesis

Dengan meningkatkan
Kadar fotosintesis akan
suhu atau kepekatan karbon
meningkat dengan peningkatan dioksida, kadar fotosintesis
30 °C, 0.2 % CO2
keamatan cahaya sehingga akan meningkat
takat ketepuan cahaya 20 °C, 0.2 % CO2
The rate of photosynthesis will be
Rate of photosynthesis will 30 °C, 0.1 % CO2 increased by increasing
increase with the increase of the temperature or concentration
20 °C, 0.1 % CO2
of carbon dioxide
light intensity until a saturation
point of light
Keamatan cahaya
Takat ketepuan Cahaya Light intensity
Saturation point of light

Peningkatan keamatan cahaya selepas takat ketepuan cahaya

tidak meningkatkan kadar fotosintesis
The increase of light intensity after the saturation point of light
does not increase the rate of photosynthesis

9. Apabila keamatan cahaya dan kepekatan karbon dioksida dimalarkan:

When the light intensity and concentration of carbon dioxide are constant:

2
Kadar fotosintesis

CHAPTER
Rate of photosynthesis
Kadar fotosintesis adalah
maksimum pada suhu optimum
Apabila suhu meningkat, kadar

BAB /
The rate of photosynthesis is
fotosintesis juga meningkat
maximum at optimum temperature
When the temperature increases,
the rate of photosynthesis also
increases

Suhu/°C
Temperature/°C

Kadar fotosintesis menurun apabila suhu melebihi suhu optimum

The rate of photosynthesis decreases when the temperature above optimum temperature

29 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

02-BioF5 Bab2 (F8p).indd 29 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

10. Apabila keamatan cahaya dan suhu persekitaran dimalarkan, kadar fotosintesis meningkat dengan
peningkatan kepekatan karbon dioksida. / When the light intensity and surrounding temperature are constant, the
rate photosynthesis increases with the increase of concentration of carbon dioxide.
(a) Graf kadar fotosintesis melawan kepekatan karbon dioksida adalah seperti graf kadar fotosintesis melawan
keamatan cahaya. / The graph for the rate of photosynthesis against concentration of carbon dioxide is same as the
graph for the rate of photosynthesis against light intensity.

(b) Kadar fotosintesis mencapai maksimum pada takat ketepuan karbon dioksida .
The rate of photosynthesis achieves maximum at the saturation point of carbon dioxide .
(c) Selepas takat ketepuan karbon dioksida, kadar fotosintesis tidak lagi meningkat.
After the saturation point of carbon dioxide, the rate of photosynthesis does not increase anymore.

(d) Dengan meningkatkan keamatan cahaya atau suhu , kadar fotosintesis akan meningkat .
By increasing the light intensity or temperature , the rate of photosynthesis will increase .

STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

2.4.8 Mengeksperimen untuk mengkaji kesan faktor persekitaran terhadap kadar fotosintesis.
Experimenting to study the effect of environmental factors on the rate of photosynthesis.
2.4.9 Menganalisis kesan perubahan keamatan cahaya dan warna cahaya terhadap kadar fotosintesis.
Analyse the effect of light intensity change and colour of light on the rate of photosynthesis.

11. Mengkaji kesan keamatan cahaya terhadap kadar fotosintesis:

To study the effect of light intensity on the rate of photosynthesis:
(a) Susunan radas seperti rajah di bawah disediakan. / The apparatus setup as the diagram below is prepared.
(b) Jarakkan lampu daripada hidrila sebanyak 20 cm. / Place the lamp from hydrilla in a distance of 20 cm.
(c) Isi padu udara terkumpul selama 20 minit diukur. / The volume of collected air for 20 minutes is measured.
(d) Ulang eksperimen dengan jarak sebanyak 40 cm, 60 cm, 80 cm dan 100 cm.
Repeat the experiment for the distances of 40 cm, 60 cm, 80 cm and 100 cm.
Udara terkumpul
Collected air

Silinder penyukat
BAB /

Measuring cylinder
CHAPTER

Larutan natrium bikarbonat 1 %

1 % sodium bicarbonate solution
Lampu
Lamp Hidrila
Hydrilla
2

(e) Keputusan / Result:

Isi padu udara terkumpul dalam Isi padu udara terkumpul per minit
Jarak (cm) tempoh 20 minit (ml) (ml min–1)
Distance (cm) Volume of air collected within Volume of air collected per minute
20 minutes (ml) (ml min–1)
20
40
60
80
100

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 30

02-BioF5 Bab2 (F8p).indd 30 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

(f) Perbincangan / Discussion:

• Larutan dalam bikar boleh dijadikan penimbal suhu untuk mengekalkan suhu tumbuhan.
The solution in beaker can be used as temperature buffer to maintain the plant temperature .
• Larutan natrium bikarbonat juga membekalkan air dan gas karbon dioksida kepada
tumbuhan untuk melakukan fotosintesis. / The sodium bicarbonate solution also provides water and
carbon dioxide gas for plants to carry out photosynthesis.
• Udara terkumpul dalam silinder penyukat mengandungi gas oksigen yang terhasil daripada fotosintesis.
The air collected in measuring cylinder contains oxygen gas which produced by photosynthesis.
• Keamatan cahaya adalah tinggi apabila lampu dekat dengan tumbuhan.
The light intensity is high when the lamp closes to plant.
• Kadar fotosintesis adalah berkadar terus dengan isi padu gas oksigen terkumpul.
The rate of photosynthesis is directly proportional to the volume of oxygen gas collected.
(g) Kesimpulan / Conclusion:
Semakin jauh jarak lampu daripada hidrila, semakin rendah kadar fotosintesis.
The farther the lamp from hydrilla, the lower the rate of photosynthesis.

12. Mengkaji kesan suhu persekitaran terhadap kadar fotosintesis:

To study the effect of surrounding temperature on the rate of photosynthesis:
(a) Susunan radas seperti di atas disediakan. / The apparatus setup as the above diagram is prepared.
(b) Tetapkan jarak lampu daripada hidrila kepada 50 cm (contoh).
Fix the distance of lamp from hydrilla to 50 cm (for example).
(c) Masukkan susunan radas di dalam kukus air pada suhu 10 °C.
Place the apparatus setup in a waterbath at temperature of 10 °C.
(d) Isi padu udara terkumpul selama 20 minit diukur.
The volume of collected air for 20 minutes is measured.
(e) Ulang eksperimen pada suhu 20 °C, 30 °C, 40 °C dan 50 °C.
Repeat the experiment at temperature of 20 °C, 30 °C, 40 °C and 50 °C.
(f) Keputusan: / Result:
Isi padu udara terkumpul dalam Isi padu udara terkumpul per minit

2
Suhu (°C) tempoh 20 minit (ml) (ml min–1)

CHAPTER
Temperature (°C) Volume of air collected within Volume of air collected per minute
20 minutes (ml) (ml min–1)
10

BAB /
20
30
40
50
(g) Perbincangan / Discussion:
• Kadar fotosintesis meningkat dengan peningkatan suhu persekitaran .
The rate of photosynthesis increases with the increase of surrounding temperature .
• Selepas suhu optimum, kadar fotosintesis mula menurun .
After the optimal temperature, the rate of photosynthesis begins to decline .
(h) Kesimpulan / Conclusion:
Semakin tinggi suhu persekitaran sebelum suhu optimum, semakin tinggi kadar fotosintesis.
The higher the surrounding temperature before the optimal temperature, the higher the rate of photosynthesis.

31 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

02-BioF5 Bab2 (F8p).indd 31 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

13. Mengkaji kesan kepekatan karbon dioksida terhadap kadar fotosintesis:

To study the effect of concentration of carbon dioxide on the rate of photosysthesis:
(a) Susunan radas seperti di atas disediakan.
The apparatus setup as the above diagram is prepared.
(b) Tetapkan jarak lampu daripada hidrila kepada 50 cm (sebagai contoh).
Fix the distance of lamp from hydrilla to 50 cm (for example).
(c) Gunakan larutan natrium bikarbonat 2 %.
Use 2 % sodium bicarbonate solution.
(d) Isi padu udara terkumpul selama 20 minit diukur.
The volume of collected air for 20 minutes is measured.
(e) Ulang eksperimen dengan menggunakan kepekatan larutan natrium bikarbonat 1.5 %, 1.0 %. 0.5 %, 0.1 %
dan 0 %.
Repeat the experiment by using concentrations of sodium bicarbonate 1.5 %, 1.0 %. 0.5 %, 0.1 % and 0 %.
(f) Keputusan: / Result:

Kepekatan larutan natrium Isi padu udara terkumpul dalam Isi padu udara terkumpul per minit
bikarbonat (%) tempoh 20 minit (ml) (ml min–1)
Concentration of sodium Volume of air collected within Volume of air collected per minute
bicarbonate (%) 20 minutes (ml) (ml min–1)
0
0.1
0.5
1.0
1.5
2.0

(g) Perbincangan / Discussion:

• Kadar fotosintesis meningkat dengan peningkatan kepekatan larutan natrium bikarbonat .
The rate of photosynthesis increases with the increase of concentration of sodium bicarbonate .
BAB /

• Selepas takat ketepuan karbon dioksida, kadar fotosintesis menjadi malar

After the carbon dioxide saturation point, the rate of photosynthesis becomes constant .
CHAPTER

(h) Kesimpulan / Conclusion:

Semakin tinggi kepekatan karbon dioksida, semakin tinggi kadar fotosintesis sehingga takat ketepuan
2

karbon dioksida. / The higher the concentration of carbon dioxide, the higher the rate of photosynthesis until the
carbon dioxide saturation point.

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 32

02-BioF5 Bab2 (F8p).indd 32 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

2.5 Titik pampasan / Compensation point
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
2.5.2 Membanding dan membezakan antara fotosintesis dengan respirasi sel dalam tumbuhan.
Compare and contrast between photosynthesis and cellular respiration in plants.

Berlaku dengan kehadiran cahaya Metabolisme Berlaku sepanjang masa

Occurs in the presence of light Metabolism Occurs all the time

Perlu kloroplas Perlu mitokondrion

Requires chloroplast Requires mitochondrion

Respirasi sel
Guna karbon dioksida Fotosintesis Guna glukosa
Cellular
Photosynthesis
dan air respiration dan oksigen
Use carbon dioxide and Use glucose and
water oxygen

Menghasilkan karbon dioksida ,

Menghasilkan glukosa
dan oksigen Guna gas di atmosfera air dan tenaga
Produces glucose and Use gases in atmosphere Produces carbon dioxide , water
oxygen and energy

STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

2.5.1 Memerihalkan titik pampasan. / Describe compensation point.

2
2.5.3 Menganalisis keamatan cahaya dan pencapaian titik pampasan dengan menggunakan graf.

CHAPTER
Analyse light intensity and the achievement of compensation point by using graph.

1. Titik pampasan ialah aras keamatan cahaya di mana kadar fotosintesis adalah sama dengan kadar respirasi sel

BAB /
dalam tumbuhan.
Compensation point is the level of light intensity at which the rate of photosynthesis is equal to the rate of cellular
respiration in plants.
2. Pada titik pampasan: / At the compensation point:
(a) jumlah karbon dioksida yang dibebaskan sewaktu respirasi sel adalah sama dengan jumlah karbon
dioksida yang digunakan untuk fotosintesis .
the amount of carbon dioxide released during cellular respiration is equal to the amount of carbon dioxide
used for photosynthesis .

(b) jumlah oksigen yang dibebaskan sewaktu fotosintesis adalah sama dengan jumlah oksigen yang
digunakan untuk respirasi sel .
the amount of oxygen released during photosynthesis is equal to the amount of oxygen for
cellular respiration .

33 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

02-BioF5 Bab2 (F8p).indd 33 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

3. Rajah berikut menunjukkan perubahan kadar fotosintesis dan kadar respirasi sel berdasarkan pada keamatan
cahaya.
The following diagram shows changes in the rate of photosynthesis and cellular respiration based on the light intensity.

Kadar fotosintesis lebih

Pengambilan karbon tinggi daripada
dioksida bersih kadar respirasi sel
Rate of photosynthesis is
Net uptake of carbon
higher than rate of
dioxide cellular respiration

Keamatan cahaya
Light intensity Kadar respirasi sel lebih
Pembebasan karbon
tinggi daripada
dioksida bersih
kadar fotosintesis
Net release of carbon Titik pampasan Rate of cellular respiration
Compensation point
dioxide is higher than rate of
photosynthesis

STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

2.5.4 Meramalkan kesan kadar fotosintesis dan kadar respirasi sel yang kekal pada titik pampasan terhadap pertumbuhan dalam
tumbuhan.
Predict the effect of rate of photosynthesis and rate of cellular respiration remain at the compensation point on the growth of plants

4. Sekiranya kadar fotosintesis dan kadar respirasi sel kekal pada titik pampasan, tumbuhan berkenaan tidak dapat
bertumbuh dengan normal. Ini adalah kerana:
If the rate of photosynthesis and rate of cellular respiration remain at the compensation point, the plants do not grow
normally. This is because:
BAB /

(a) kadar fotosintesis adalah rendah . / the rate of photosynthesis is low .

CHAPTER

(b) semua glukosa terhasil daripada fotosintesis telah dioksidakan semasa respirasi sel.
all glucose produced from photosynthesis are oxidised during cellular respiration.
2

(c) tenaga yang terhasil daripada respirasi sel hanya cukup untuk menampung kegunaan harian tumbuhan.
the energy produced from cellular respiration only sufficient to support the daily use of plants.

(d) tiada tenaga lebih untuk pertumbuhan normal .

no excessive energy for normal growth .

(e) tiada makanan simpanan lebih tersimpan dalam tumbuhan.

no excess storage food in plants.

5. Pertumbuhan dan hasil tanaman terjejas akibat pengekalan pada titik pampasan .
The growth and agricultural yields are affected due to the remaining at the compensation point .

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 34

02-BioF5 Bab2 (F8p).indd 34 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

PRAKTIS SPM
SPM PRACTICES

SOALAN ANEKA PILIHAN / MULTIPLE-CHOICE QUESTIONS Kuiz / Quiz

1 Antara berikut, tisu daun manakah mempunyai 5 Apakah itu transpirasi? / What is transpiration?
TP1 TP1
kloroplas? / Which of the following tissues in leaves A Kehilangan air daripada daun tumbuhan
contain chloroplast? The loss of water from the leaves of plants
I Epidermis III Mesofil palisad B Kehilangan air daripada tumbuhan terutamanya
Epidermis Palisade mesophyll bahagian daun ke persekitaran melalui penyejatan
II Tisu vaskular IV Mesofil berspan The loss of water from plants especially from leaves
Vascular tissue Spongy mesophyll to surrounding through evaporation
A I dan II C II dan IV C Kehilangan air sebagai wap air daripada
I and II II and IV tumbuhan terutamanya bahagian daun ke
B I dan III D III dan IV persekitaran melalui penyejatan / The loss of
I and III III and IV water as water vapour from plants especially from
leaves to surrounding through evaporation
2 Antara berikut, sel daun manakah membantu D Kehilangan air sebagai wap air daripada
TP1
mengurangkan kehilangan air? / Which of the following tumbuhan terutamanya bahagian daun dan
cells in leaves help to reduce water loss? batang ke persekitaran melalui penyejatan / The
A Sel pengawal C Sel mesofil loss of water as water vapour from plants especially from
Guard cells Mesophyll cells leaves and stems to surrounding through evaporation
B Salur xilem D Sel rakan
6 Antara berikut, faktor persekitaran manakah tidak
Xylem vessels Companion cells TP3
mempengaruhi kadar transpirasi?
Which of the following environmental factors does not
3 Apakah tujuan pertukaran gas dalam tumbuhan?
TP1 affect the rate of transpiration?
What are the purposes of gaseous exchange in plants?
I Membolehkan transpirasi berlaku A Suhu C Keamatan cahaya
Temperature Light intensity
Enable transpiration to occur
II Mendapat gas oksigen untuk respirasi sel B Pergerakan udara D Air dalam tanih
Air movement Water in soil
Obtain oxygen gas for cellular respiration
III Menyejatkan air berlebihan daripada tumbuhan 7 Sel atau tisu tumbuhan manakah terlibat dalam
Evaporate excess water from plants TP1
transpirasi? / Which are the cells or tissues of plant

2
IV Mendapat gas karbon dioksida untuk fotosintesis involved in transpiration?

CHAPTER
Obtain carbon dioxide gas for photosynthesis A Xilem sahaja / Xylem only
A I dan II C II dan IV B Xilem dan floem / Xylem and phloem
I and II II and IV C Xilem, epidermis dan sel akar

BAB /
B I dan III D III dan IV Xylem, epidermis and root cells
I and III III and IV D Xilem, floem, epidermis dan sel akar
Xylem, phloem, epidermis and root cells
4 Apakah fungsi stoma?
TP2
What are the functions of stomata? 8 Rajah berikut menunjukkan organel kloroplas.
TP3
I Membenarkan transpirasi berlaku The following diagram shows a chloroplast.
Enable transpiration to occur A
II Membenarkan pertukaran gas berlaku C
Enable gases exchange to occur D
III Membenarkan fotosintesis berlaku
Enable photosynthesis to occur
IV Membenarkan pertumbuhan berlaku
Enable growth to occur
A I dan II C II dan IV B
I and II II and IV
Antara A, B, C dan D, manakah berlakunya fotolisis air?
B I dan III D III dan IV Which of the A, B, C and D photolysis of water taken
I and III III and IV place?

35 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

02-BioF5 Bab2 (F8p).indd 35 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

9 Antara berikut, pernyataan manakah berkaitan 10 Antara berikut, pernyataan manakah berkaitan
TP2 TP4
dengan mekanisme pembukaan dan penutupan stoma dengan fotosintesis adalah betul?
adalah betul? Which of the following statements about photosynthesis
Which of the following statements about the mechanisms are correct?
of opening and closing of stomata is correct?
Tindak balas Tindak balas tidak
Pembukaan stoma Penutupan stoma bersandarkan cahaya bersandarkan cahaya
Opening of stomata Closing of stomata Light-dependent Light-independent
A Ion kalium meresap Ion kalium meresap reactions reactions
keluar daripada sel masuk ke sel pengawal A Menggunakan Menghasilkan
pengawal Potassium ions diffuse karbon dioksida oksigen
Potassium ions diffuse into guard cells Use carbon dioxide Produce oxygen
out of guard cells B Menghasilkan atom Menggunakan atom
B Sukrosa terbentuk Kanji terbentuk hidrogen dan ATP hidrogen dan ATP
dalam sel pengawal dalam sel pengawal Produce hydrogen atom Use hydrogen atom and
pada tengah hari menjelang senja and ATP ATP
Sucrose is formed Starch is formed C Fotolisis air tidak Fotolisis air berlaku
inside guard cells in in guard cells berlaku Water photolysis occurs
afternoon approaching dusk Water photolysis does
C Air meresap keluar Air meresap masuk not occur
daripada sel pengawal daripada sel pengawal D Menghasilkan Menghasilkan kanji
Water diffuses out of Water diffuses into glukosa dan oksigen Produce starch
guard cells guard cells Produce glucose and
D Ion kalium dan Ion kalium dan oxygen
sukrosa meresap sukrosa meresap
masuk ke sel pengawal keluar ke sel pengawal
Potassium ions and Potassium ions and
sucrose diffuse into sucrose diffuse out of
guard cells guard cells

SOALAN STRUKTUR / STRUCTURE QUESTIONS

Jawab semua soalan. / Answer all questions.

1 Rajah berikut menunjukkan keratan rentas daun eudikot. / The following diagram shows a cross section of eudicot leaf.
BAB /

P
CHAPTER

Q
2

S
R

Stoma
(a) Namakan sel P, Q dan R. / Name the cells P, Q and R.
TP1
P : Sel epidermis / Epidermis cell
Q : Sel mesofil palisad / Palisade mesophyll cell
R : Sel mesofil berspan / Spongy mesophyll cell
[3 markah / marks]

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 36

02-BioF5 Bab2 (F8p).indd 36 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

(b) (i) Definisikan transpirasi. / Define transpiration.

TP2
Transpirasi ialah kehilangan air sebagai wap air daripada tumbuhan terutamanya bahagian daun ke
persekitaran melalui penyejatan. / Transpiration is the loss of water as water vapour from plants especially
from leaves to surrounding through evaporation.
[2 markah / marks]
(ii) Huraikan fungsi S dalam transpirasi. / Describe the function of S in transpiration.
Tisu xilem dalam S mengangkut air dari akar ke daun, termasuk sel mesofil berspan. Air dari sel
mesofil berspan meresap ke dinding sel untuk tersejat.
Xylem tissue in S transport water from root to leaf and then diffuses into the leaf cells, including spongy
mesophyll cells. Water diffuses out of the spongy mesopyll cells to cell wall for evaporating.
[3 markah / marks]
(c) (i) Pada rajah, label dan namakan struktur yang membenarkan pertukaran gas berlaku.
On the diagram, label and name the structure which allow gases exchange to occur.
[1 markah / mark]
(ii) Terangkan kelakuan struktur yang anda labelkan di 1(c)(i) pada waktu senja.
TP4 Explain the behaviour of structure that you labelled in 1(c)(i) in dusk.
Struktur tersebut akan tertutup akibat penurunan kepekatan sukrosa dalam sel pengawal. Sukrosa
diangkut keluar daripada sel pengawal atau ditukar kepada kanji untuk simpanan. Air di dalam sel
pengawal meresap keluar secara osmosis. Sel pengawal flasid dan struktur tersebut mula tutup.
The structure will close due to the decrease of sucrose concentration in guard cells. The sucrose is transported
out of the guard cells or is converted into starch for storage. Water diffuses out of the guard cells by osmosis.
The guard cells become flaccid and the structure begins to close.
[4 markah / marks]

2 Rajah berikut menunjukkan organel kloroplas.

The following diagram shows a chloroplast.

2
CHAPTER
U

BAB /
V

(b) (i) Namakan T dan U. / Name T and U.

TP1
T : Grana / Granum
U : Stroma / Stroma
[2 markah / marks]
(ii) Namakan proses fotosintesis yang berlaku di dalam T dan U.
TP2 Name the photosynthesis process that occurs in T and U.
T : Tindak balas bersandarkan cahaya / Light-dependent reactions
U : Tindak balas tak bersandarkan cahaya / Light-independent reactions
[2 markah / marks]

37 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

02-BioF5 Bab2 (F8p).indd 37 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

(iii) Huraikan proses yang berlaku di dalam T.

TP3 Describe the process that occur in T.
Klorofil dalam T menyerap cahaya matahari lalu membebaskan elektron ke dalam membran tilakoid.
Pengaliran elektron pada membran tilakoid menghasilkan ATP. Fotolisis air berlaku di mana
molekul air dipisahkan kepada ion hidrogen, elektron dan oksigen. Ion hidrogen menerima elektron
dari membran tilakoid menjadi atom hidrogen. / Chlorophyll in T absorbs sunlight and then releases
electrons into thylakoid membrane. The flow of electrons in thylakoid membrane produces ATP. Water
photolysis occurs in which the water molecule is split into hydrogen ions, electrons and oxygen. The hydrogen
ions receive electrons from the thylakoid membrane to form hydrogen atoms.
[3 markah / marks]
(b) Hubung kait struktur V dengan proses fotosintesis.
Correlate structure V with photosynthesis process.
Struktur V ialah granul kanji untuk menyimpan kanji yang dihasilkan daripada glukosa, hasil fotosintesis
secara kondensasi.
Structure V is starch granule to store starch produced from glucose, photosynthetic product by condensation.
[2 markah / marks]
(c) Namakan dua jenis sel tumbuhan yang mengandungi organel ini.
Name two types of plant cells which contain this organelle.
Sel mesofil palisad dan sel mesofil berspan (boleh terima sel pengawal)
Palisade mesophyll cell and spongy mesophyll cell (can accept guard cell)
[2 markah / marks]

SOALAN ESEI / ESSAY QUESTIONS

1 (a) Pertukaran gas, transpirasi dan fotosintesis merupakan tiga proses fisiologi yang utama dalam tumbuhan.
TP3
Terangkan bagaimana proses-proses ini boleh dipengaruhi oleh perubahan keamatan cahaya.
Gases exchange, transpiration and photosynthesis are three main physiological processes in plants. Explain how
BAB /

these processes can be affected by the change of light intensity.

[8 markah / marks]
CHAPTER

(b) Terangkan kesan perubahan keamatan cahaya terhadap kadar fotosintesis dan kadar sel respirasi tumbuhan
TP4
dengan bantuan graf yang berlabel.
Explain the effect of change in light intensity on the rate of photosynthesis and the rate of cellular respiration in plants
2

with the help of a labelled graph.

[12 markah / marks]

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 38

02-BioF5 Bab2 (F8p).indd 38 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5
BAB
CHAPTER Nutrisi dalam Tumbuhan
3 Nutrition in Plants

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

3.1 Nutrien tak organik utama / Main inorganic nutrients
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
3.1.1 Mengenal pasti makronutrien dan mikronutrien yang diperlukan oleh tumbuhan.
Identify macronutrients and micronutrients required by plants.
3.1.2 Mewajarkan kepentingan makronutrien dan mikronutrien dalam tumbuhan.
Justify the necessity of macronutrients and micronutrients in plants.

1. Tumbuhan hijau boleh mensintesis nutrien sendiri seperti glukosa , daripada karbon dioksida dan
air .
Green plants are able to synthesise their own nutrients such as glucose from carbon dioxide and
water .

(a) Glukosa terhasil digunakan dalam respirasi sel untuk membentuk molekul ATP.
The glucose produced is used in cellular respiration to form ATP molecules.

(b) Glukosa terhasil boleh ditukarkan kepada kanji , selulosa, protein, lipid dan asid nukleik.
The glucose produced can be converted into starch , cellulose, proteins, lipids and nucleic acids.

2. Mineral adalah unsur penting yang diperlukan oleh tumbuhan untuk mencapai pertumbuhan optimum
dan boleh diperolehi daripada tanih.
Minerals are essential chemical elements required by plants to achieve optimal growth and can be obtained from soil.

Mineral
Minerals

3
CHAPTER
Makronutrien Mikronutrien
Activiti Macronutrients
Activity Micronutrients

BAB /
Unsur yang diperlukan oleh tumbuhan dalam jumlah
Unsur yang diperlukan oleh tumbuhan
yang banyak . dalam jumlah yang kecil.
large The elements needed by plants in small amounts.
The elements needed by plants in amounts.

• Karbon / Carbon • Klorin / Chlorine

• Hidrogen / Hydrogen • Besi / Iron
• Oksigen / Oxygen • Mangan / Manganese
• Nitrogen / Nitrogen • Boron / Boron
• Fosforus / Phosphorus • Zink / Zinc
• Kalium / Potassium • Kuprum / Cuprum
• Kalsium / Calcium • Nikel / Nickel
• Magnesium / Magnesium • Molibdenum / Molybdenum
• Sulfur / Sulphur

39 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

03-BioF5 Bab3 (F8p).indd 39 1/11/21 10:18 PM

 3 CHAPTER BAB /

MAKRONUTRIEN Fungsi Kesan kekurangan MIKRONUTRIEN Fungsi Kesan kekurangan

MACRONUTRIENTS Functions Effects of deficiency MICRONUTRIENTS Functions Effects of deficiency

Karbon Mensintesis komponen • Kematian tumbuhan Mengawal kesegahan • Klorosis

Carbon organik utama seperti Death of plants Chlorosis

03-BioF5 Bab3 (F8p).indd 40

karbohidrat, protein, lipid Klorin sel dan keseimbangan
• Kelayuan daun muda
Hidrogen dan asid nukleik / Synthesise Chlorine
Hydrogen ion / Control turgidity of Wilting of young leaves
main organic compounds such
Oksigen as carbohydrates, proteins, cell and balance of ions
MODUL • Biologi Tingkatan 5

Oxygen lipids and nucleic acids

© Nilam Publication Sdn. Bhd.

Besi Mensintesis klorofil
• Klorosis / Chlorosis
Mensintesis klorofil, asid Iron Synthesise chlorophyll
• Klorosis / Chlorosis
Nitrogen amino dan asid nukleik • Bintik perang di antara
Nitrogen • Pertumbuhan terbantut Mengaktifkan enzim
Synthesise chlorophyll, amino urat daun
Stunted growth Mangan dalam fotosintesis
acids and nucleic acids Brown spots between the
Manganese
Activates enzymes in veins
– Mensintesis asid nukleik, • Pertumbuhan akar
photosynthesis
ATP dan membran plasma yang tidak sihat
Synthesis nucleic acids, ATP Pembahagian sel di tisu-tisu • Tunas pucuk mati
Fosforus Poor root growth Boron
and plasma membrane meristem / Cell division in Death of shoot tips
Phosphorus Boron
– Penting dalam fotosintesis • Bintik merah atau ungu meristematic tissues
Important in photosynthesis pada daun tua / Red or • Pertumbuhan terbantut
Zink auksin

40
Mensintesis
purple spots on old leaves Stunted growth
Zinc
Synthesise auxin
– Mensintesis protein • Kematian pra-matang
Synthesise protein pada tumbuhan – Mensintesis klorofil
Kalium • Klorosis
Potassium
– Kofaktor bagi kebanyakan Premature death of plants Synthesise chlorophyll Chlorosis
enzim • Sisi daun berwarna kuning Kuprum – Mengaktifkan banyak • Bintik merah
A cofactor for many enzymes Yellow-edged leaves Copper
pada
enzim tumbuhan permukaan daun
– Komponen dinding sel • Pertumbuhan terbantut Activates many plant Red spots on leaf surface
Stunted growth enzymes
Component of cell walls
Kalsium • Pembentukan daun – Komponen enzim tertentu • Nekrosis / Necrosis
Calcium – Pembentukan gentian yang tidak sihat dalam metabolime
gelendong Formation of unhealthy Certain enzyme components • Klorosis / Chlorosis
Formation of spindle fibers leaves Nikel in metabolism • Pertumbuhan pucuk tak
Nickel sihat, kematian tunas
– Mensintesis klorofil dan • Klorosis dan bintik – Terlibat dalam pengikatan
mengaktifkan enzim merah pada permukaan nitrogen pucuk
Magnesium Unhealthy growth of
tumbuhan daun Involved in nitrogen binding
Magnesium shoots, tips of shoot is dead
Synthesise chlorophyll and Chlorosis and red spots on
activate plant enzymes leaf surface Terlibat dalam pengikatan • Daun hijau pucat
Pale green leaves
Mensintesis asid amino, asid • Klorosis Molibdenum nitrogen
Sulfur nukleik dan vitamin B Chlorosis Molybdenum • Hasil tanaman
Sulphur Synthesise amino acids, Involved in nitrogen berkurangan
nucleic acids and vitamin B fixation Reduction in crop yields

1/11/21 10:18 PM
 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Eksperimen untuk mengkaji kesan kekurangan makronutrien terhadap pertumbuhan tumbuhan

Experiment used to study the effects of macronutrients deficiency on plant growth
Reduction in crop yields

Tujuan / Aim:
Mengkaji kesan kekurangan makronutrien terhadap pertumbuhan tumbuhan.
To study the effect of deficiency in macronutrients on plants growth.
Pernyataan masalah / Problem statement:
Apakah kesan kekurangan makronutrien terhadap pertumbuhan tumbuhan?
What are the effects of macronutrients deficiency on the growth of plants?
Hipotesis / Hypothesis:
Kekurangan sesuatu makronutrien mempunyai kesan tertentu pada pertumbuhan tumbuhan.
Deficiency of a macronutrient has certain effects on the growth of plants.

Pemboleh ubah / Variables:

Dimanipulasi / Manipulated : Jenis larutan kultur / Types of culture solution
fixation

Bergerak balas / Responding : Keadaan pertumbuhan tumbuhan / Condition of plant growth

Jenis anak pokok, isi padu larutan kultur / Type of seedling, volume of culture solution
Dimalarkan / Constant :
Bahan / Materials:
Larutan kultur Knop yang lengkap, larutan kultur dengan komponen mineral yang berlainan, air suling, anak
pokok, kertas hitam dan kapas
Complete Knop’s solution, culture solution with various mineral components, distilled water, seedling, black paper and cotton
wool
Radas / Apparatus:
Balang kaca, pam udara dan tiub kaca / Glass jar, air pump and glass tube
Prosedur / Procedure:
1. Lapan balang kaca dilabelkan dengan A hingga H, dan radas disusun seperti ditunjukkan dalam rajah berikut.
Eight glass jars are labelled A to H, and are setup as shown in the following diagram.

3
CHAPTER
Anak pokok
Seedling

BAB /
Kapas
Cotton wool

Tiub pengudaraan
Delivery tube

Larutan kultur
Culture solution

Kertas hitam
Black paper

Balang kaca
Glass jar

41 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

03-BioF5 Bab3 (F8p).indd 41 1/11/21 10:18 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

2. Balang-balang A hingga H diisi dengan larutan seperti yang ditunjukkan dalam jadual berikut.
The glass jars A to H are filled with solution as shown in the following table.
Komposisi larutan kultur / Composition of culture solution
Air suling Kalsium Kalium nitrat Kalium Magnesium Besi fosfat
Distilled nitrat Potassium dihidrogen sulfat (sedikit)
Balang kaca water Calcium nitrate fosfat Magnesium Iron phosphate
Glass jar (1000 cm3) nitrate (0.2 g) Potassium sulphate (trace)
(0.8 g) dihydrogen (0.2 g)
phosphate
(0.2 g)
A ✓ ✗ ✗ ✗ ✗ ✗
B
(Larutan Knop
✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓
lengkap)
(Knop’s solution)
✗ ✗
C (ganti dengan (ganti dengan
(tanpa kalsium kalium
nitrogen) ✓ klorida) klorida) ✓ ✓ ✓
(without (replace (replace with
nitrogen) with calcium potassium
chloride) chloride)
✗
✗
D (ganti dengan
(ganti dengan
(tanpa kalium
besi (II) nitrat
fosforus) ✓ ✓ ✓ klorida) ✓
(replace
(without (replace with
with iron (II)
phosphorus) potassium
nitrate)
chloride)
✗
(ganti dengan
E
magnesium
(tanpa sulfur)
✓ ✓ ✓ ✓ klorida) ✓
(without
BAB /

sulphur) (replace with

magnesium
chloride)
CHAPTER

✗ ✗
F (ganti dengan
(ganti dengan
(tanpa kalium)
3

✓ ✓ natrium nitrat natrium fosfat) ✓ ✓

(without (replace
replace with
potassium) with sodium
sodium nitrate)
phosphate)
G ✗
(tanpa (ganti dengan
kalsium) ✓ natrium nitrat) ✓ ✓ ✓ ✓
(without (replace with
calcium) sodium nitrate)
✗
H
(ganti dengan
(tanpa
kalium sulfat)
magnesium) ✓ ✓ ✓ ✓ ✓
(replace with
(without
potassium
magnesium)
sulphate)

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 42

03-BioF5 Bab3 (F8p).indd 42 1/11/21 10:18 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

3. Larutan kultur perlu diganti setiap minggu untuk memastikan bekalan nutrien adalah cukup.
The culture solution requires to change every week to ensure the sufficient supply of nutrients.
4. Semua balang gas diletakkan di tempat di mana semua anak pokok boleh mendapat cahaya matahari yang
sama keamatan cahaya.
All the glass jars are placed in a place where all the seedling can obtain the same intensity of sunlight.
5. Pertumbuhan anak pokok diperhatikan selepas satu bulan. / The growth of seedling is observed after one month.
6. Parameter pertumbuhan yang akan diperhatikan ialah: / The growth parameters will be observed are:
(a) ketinggian tumbuhan / plant height (c) kekerasan batang / hardness of stem
(b) warna daun / leaf colour (d) panjang dan cabang akar / length and branches of root

Keputusan / Result:
Balang kaca Kekurangan makronutrien Kesan
Glass jar Deficiency of macronutrients Effects
Semua makronutrien kecuali karbon,
Pertumbuhan terbantut, anak pokok mati
A oksigen dan hidrogen / All macronutrients Stunted growth, death of seedling
except carbon, oxygen and hydrogen

B Tiada / None Pertumbuhan normal / Normal growth

Nitrogen Pertumbuhan terbantut, klorosis

C Nitrogen
Stunted growth, chlorosis

Fosforus Pertumbuhan terbantut, pertumbuhan akar tidak

D Phosphorus
sihat / Stunted growth, unhealthy growth of root

Sulfur / Sulphur Pertumbuhan terbantut, daun bertukar ke hijau muda

E Stunted growth, pale green leaves

Kalium Batang lembut , daun tua berbintik

F Potassium Soft stem , spots on old leaves
Kalsium Pertumbuhan terbantut, bentuk daun tidak sekata
G
Calcium Stunted growth, irregular shape of leaves

3
Klorosis / Chlorosis

CHAPTER
H Magnesium / Magnesium

Perbincangan / Discussion:

BAB /
1. Balang kaca A dan B bertindak sebagai set kawalan . / Glass jar A and B act as control sets .

2. Pertumbuhan anak pokok adalah normal dalam balang kaca yang mengandungi larutan kultur Knop
lengkap. / The growth of seedling is normal in the glass jar containing complete Knop’s culture solution .
3. Pertumbuhan anak pokok terbantut dalam balang kaca yang hanya mengandungi air suling.
The growth of seedling is stunted in glass jar which has only distilled water.
4. Anak pokok dalam balang kaca lain menunjukkan kesan kekurangan akibat kekurangan makronutrien
tertentu. / The seedlings in other glass jars show deficiency effects due to lack of certain macronutrients.
Kesimpulan / Conclusion:
Hipotesis diterima. Makronutrien diperlukan oleh anak pokok bagi pertumbuhan dan perkembangan yang
normal. Kekurangan makronutrien tertentu menyebabkan kesan kekurangan tertentu.
The hypothesis is accepted. Macronutrients are required by seedling for normal growth and development. Deficiency in
certain macronutrients causes particular effects.

43 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

03-BioF5 Bab3 (F8p).indd 43 1/11/21 10:18 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

3. Kesan nisbah N:P:K terhadap pertumbuhan pada tumbuhan: / Effects of N:P:K ratio on plants growth:
• Nitrogen (N), fosforus (P) dan kalium (K) adalah elemen utama dalam makronutrien.
Nitrogen (N), phosphorus (P) and potassium (K) are main elements in macronutrients.
• Ketidakseimbangan dan nisbah N:P:K yang berbeza akan mempengaruhi pertumbuhan dan perkembangan
pada tumbuhan. / Imbalance and different N:P:K ratios will affect growth and development in plants.
• Kesan nisbah N:P:K terhadap tumbuhan boleh dikaji melalui eksperimen dengan memanipulasikan nisbah
N:P:K dalam larutan kultur. / Effects of N:P:K ratio on plants can be studied through experiment by manipulating
the ratio of N:P:K in culture solution.

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

3.2 Organ pengambilan air dan garam mineral / Organ for water and mineral salts uptake
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
3.2.1 Memerihalkan struktur akar dalam pengambilan air dan garam mineral. / Describe the root structure for water and mineral salts uptake.
3.2.2 Mewajarkan penyesuaian akar untuk pengambilan air dan garam mineral. / Justify root adaptations for water and mineral salts uptake.

1. Akar merupakan organ utama dalam menyerap air dan garam mineral daripada tanah.
Root is the main organ used to absorb water and mineral salts from soil.
2. Rajah berikut menunjukkan struktur akar eudikot. / The following diagram shows a root structure of eudicot.

3. Akar bertumbuh dan memanjang ke arah sumber air. / Roots grow and elongate towards water.
4. Pengambilan air dan garam mineral berlaku di sepanjang akar terutamanya di zon pembezaan sel di mana
tisu vaskular dan rambut akar terbentuk. / The uptake of water and mineral salts occurs along the root especially in
the zone of cell differentiation , in which the vascular tissue and root hairs are formed.

Penyesuaian akar untuk pengambilan air dan garam mineral

Adaptation of root for uptake of water and mineral salts
BAB /

(a) Epidermis yang tidak berkutikel (c) Kehadiran endodermis untuk mengangkut garam mineral
CHAPTER

untuk memudahkan pengambilan secara aktif ke dalam tisu vaskular akar. Ini akan menghasilkan
air dan garam mineral oleh akar. kecerunan kepekatan antara tisu vaskular dan korteks supaya
air dalam korteks meresap ke dalam tisu vaskular dengan
3

The non-cuticle epidermis enables

the roots to uptake water and mineral pantas. / The presence of endodermis to transport mineral salts
salts. actively into vascular tissue of root. This will create a concentration
gradient between the vascular tissue and cortex so that water in the
cortex can diffuse into vascular tissue rapidly.

(b) Sebahagian sel epidermis mengalami (d) Tisu xilem dalam akar mengangkut air dan
pembezaan untuk membentuk rambut garam mineral dari akar ke pucuk untuk
akar untuk menambahkan luas permukaan memastikan resapan air dan garam mineral dari
bagi pengambilan air dan garam mineral.
Some epidermis cells undergo differentiation tanah ke dalam akar adalah berterusan .
to form root hair to increase surface area for
Xylem in root transports water and mineral salts
uptake of water and mineral salts.
from root to shoot to ensure continuously diffusion
of water and mineral salts from soil into root.

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 44

03-BioF5 Bab3 (F8p).indd 44 1/11/21 10:18 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

3.3 Kepelbagaian dalam nutrisi tumbuhan / Diversity in plant nutrition
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
3.3.1 Menerangkan penyesuaian nutrisi dalam tumbuhan. / Explain the nutritional adaptations of plants.

1. Semua tumbuhan boleh menjalankan fotosintesis kecuali tumbuhan parasit.

All plants can carry out photosynthesis except the parasitic plants.
2. Sebahagian tumbuhan juga mempelbagaikan nutrisi bersama dengan fotosintesis. Ini adalah akibat daripada
penyesuaian nutrisi dalam spesies tumbuhan tertentu melalui evolusi. / Some plants also diversify nutrition with
photosynthesis. This is due to the nutritional adaptations in certain species through evolution.
3. Terdapat tiga jenis nutrisi tumbuhan selain fotosintesis. / There are three plant nutrition other than photosynthesis.

(a) Tumbuhan karnivor / Carnivorous plants

• Tumbuhan karnivor menjalankan fotosintesis untuk mendapat glukosa.

The carnivorous plants carry out photosynthesis to obtain glucose.
• Contoh tumbuhan karnivor ialah periuk kera (Nepenthes sp.) dan perangkap lalat Venus (Dionaea
muscipula).
Examples of carnivorous plants are tropical pitcher plants (Nepenthes sp.) and Venus flytrap (Dionaea muscipula).
• Bertumbuh di kawasan cerun dengan habitat yang kurang nitrogen dan pH tanah yang rendah.
Grow on hill with nitrogen poor habitat and low soil pH.
• Daun tumbuhan karnivor disesuaikan untuk menangkap serangga.
The leaves of carnivorous plants are adapted to trap insects.
• Apabila serangga terperangkap, kelenjar pada permukaan daun merembes enzim dan mencerna serangga
tersebut. / When the insects are trapped, glands on the leaf surface secrete enzymes and digest the insects.
• Hasil tercerna, terutamanya asid amino yang kaya dengan nitrogen diserap ke dalam tumbuhan dan
diasimilasikan.
The digested products, especially amino acids that rich in nitrogen are absorbed and assimilated in the plants.

(b) Tumbuhan parasit / Parasitic plants

• Tumbuhan parasit mempunyai akar terubah suai yang dinamakan haustoria .

The parasitic plants have modified roots, called haustoria .

3
• Haustoria dapat menembusi ke dalam tisu vaskular tumbuhan perumahnya untuk menyerap

CHAPTER
nutrien . / Haustoria can penetrate into vascular tissue of the host plant to absorb nutrients .
• Contoh tumbuhan parasit ialah Rafflesia sp. / Example of parasitic plant is Rafflesia sp.

BAB /
(c) Tumbuhan epifit / Epiphytic plants

• Contoh tumbuhan epifit ialah paku pakis tanduk rusa , paku pakis langsuyar dan orkid epifit.
Examples of epiphytic plants are staghorn fern , bird’s nest fern and epiphytic orchids.
• Mempunyai akar yang terubah suai kepada persekitaran kering dan dapat mencengkam tumbuhan
perumah pada batang, cabang atau permukaan lain di mana mereka tumbuh. / Have modified roots to
dry environment and can anchor to the host plant on trunk, branch or other surfaces where they grew.
• Mempunyai akar dan daun untuk menyerap air dan mineral daripada air hujan.
Have roots and leaves to absorb water and mineral from rain water.
• Tumbuhan epifit tidak mencederakan tumbuhan perumah.
The epiphytic plants do not harm the host plants.

45 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

03-BioF5 Bab3 (F8p).indd 45 1/11/21 10:18 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

PRAKTIS SPM
SPM PRACTICES

SOALAN ANEKA PILIHAN / MULTIPLE-CHOICE QUESTIONS Kuiz / Quiz

1 Antara berikut, elemen manakah bukan merupakan 4 Apakah itu N:P:K? / What is N:P:K?
TP1 TP1
makronutrien? / Which of the following elements are A N:P:K ialah baja dengan nisbah nitrogen, fosforus
not macronutrients? dan kalium dan ditulis dalam bentuk molar
I Kalsium III Fosforus N:P:K is fertilisers with ratio of nitrogen, phosphorus
Calcium Phosphorus and potassium, and is written in the form of molarity
II Mangan IV Klorin B N:P:K ialah baja dengan nisbah nitrogen, fosforus
Manganese Chlorine dan kalium dan ditulis dalam bentuk jisim
A I dan II C II dan IV N:P:K is fertilisers with ratio of nitrogen, phosphorus
I and II II and IV and potassium, and is written in the form of mass
B I dan III D III dan IV C N:P:K ialah baja dengan nisbah nitrogen, fosforus
I and III III and IV dan kalium dan ditulis dalam bentuk peratus
N:P:K is fertilisers with ratio of nitrogen,
2 Apakah fungsi kalium dalam tumbuhan? phosphorus and potassium, and is written in the
TP2
What is the function of potassium in plants? form of percentage
A Mensintesiskan klorofil / Synthesise chlorophyll D N:P:K ialah baja dengan nisbah nitrogen, fosforus
B Mensintesiskan protein untuk pertumbuhan dan kalium dan ditulis dalam bentuk kepekatan
Synthesise proteins for growth N:P:K is fertilisers with ratio of nitrogen,
C Menghasilkan selulosa untuk pembentukan phosphorus and potassium, and is written in the
dinding sel form of concentration
Produces cellulose for formation of cell wall
D Merangsangkan sel-sel pada tunas pucuk untuk 5 Sejenis tanaman memerlukan pertumbuhan akar
membahagi / Stimulates cells in shoot buds to divide TP1
yang banyak dan sihat. Antara berikut, yang manakah
nisbah N:P:K adalah terbaik bagi tanaman ini?
3 Rajah berikut menunjukkan susunan radas kultur A crop requires more growth of healthy roots. Which of
TP3
hidroponik. / The following diagram shows an the following ratios of N:P:K is the best for this crop?
apparatus setup of hydroponic culture. A 0 : 5 : 0 C 5 : 5 : 5
B 5 : 0 : 5 D 5 : 10 : 5
Anak pokok jagung
BAB /

Corn seedling
6 Antara berikut, penyesuaian akar manakah untuk
Kapas TP3
tujuan pengambilan air dan garam mineral dari tanah?
Cotton wool
Which of the following adaptations of root is the purpose
CHAPTER

for the uptake of water and mineral salts from soil?

Tiub penghantaran
A Kehadiran epidermis / Presence of epidermis
Delivery tube B Kehadiran endodermis / Presence of endodermis
3

Larutan knop
Knop's solution C Akar yang panjang / Long root
D Sel pada hujung akar yang aktif
Susunan radas di atas adalah tidak betul. Antara Cells at the end of root which are active
berikut, pernyataan manakah adalah betul?
The apparatus setup above is incorrect. Which of the
7 Apakah proses yang terlibat dalam pengangkutan air
following statements is true? TP1
dalam tisu akar? / What is the process involved in water
A Kapas perlu digantikan dengan gabus yang keras
transport within the root tissues?
The cotton wool is replaced with a hard cork
A Resapan
B Anak pokok perlu diganti dengan tumbuhan
Diffusion
edikot / The seedling need to replace with eudicot
B Osmosis
C Larutan Knop yang digunakan tidak Osmosis
mengandungi nutrien lengkap / The Knop’s C Resapan berbantu
solution used does not contain complete nutrients
Facilitated diffusion
D Balang gas perlu diselaputi dengan kertas hitam D Pengangkutan aktif
The gas jar need to cover with black paper
Active transport

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 46

03-BioF5 Bab3 (F8p).indd 46 1/11/21 10:18 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

8 Rajah berikut menunjukkan keratan rentas akar Apakah nutrisi yang diamalkan oleh tumbuhan ini?
TP1
tumbuhan eudikot. What type of nutrition is practiced by this plant?
The following diagram shows a cross section of a eudicot A Epifit C Karnivor
root. Epiphyte Carnivore
C B Parasit D Fotosintesis
Parasite Photosynthesis

10 Rajah berikut menunjukkan sejenis tumbuhan.
TP2
The following diagram shows a type of plant.
A
D
B

Organ P / Organ P

Antara A, B, C dan D, manakah berfungsi untuk

mengangkut air dan garam mineral ke pucuk?
Which of the A, B, C and D functions to transport water Antara berikut, pernyataan manakah berkenaan
and mineral salts to the shoots? dengan tumbuhan tersebut adalah betul?
Which of the following statements about the plant is true?
A Nutrisi tumbuhan ini hanya bergantung kepada
9 Rajah berikut menunjukkan satu jenis tumbuhan. organ P
TP1 Nutrition of this plant only dependent on organ P
The following diagram shows a type of plant.
B Suhu dalam organ P memainkan peranan utama
dalam pencernaan makanan / The temperature
inside organ P plays the main role in food digestion
C Tumbuhan ini hidup di habitat yang kurang
nitrogen
This plant lives in habitat which is lack of nitrogen
D Makanan diceraikan dalam organ P dan
dicernakan dalam sel / Food is dissociated in organ
P and digested inside cells

3
CHAPTER
SOALAN STRUKTUR / STRUCTURE QUESTIONS

Jawab semua soalan. / Answer all questions.

BAB /
1 Rajah berikut menunjukkan satu beg baja yang dibeli oleh seorang petani.
The following diagram shows a bag of fertiliser bought by a farmer.

15:15:15

N.P.K

(a) (i) Apakah yang dimaksudkan dengan N-P-K yang ditunjukkan pada rajah di atas?
TP1 What is meant by N-P-K as shown in the diagram above?
N-P-K bermaksud nisbah nitrogen, fosforus dan kalium dalam baja tersebut.
N-P-K means the ratio of nitrogen, phosphorus and potassium in the fertiliser.
[1 markah / mark]

47 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

03-BioF5 Bab3 (F8p).indd 47 1/11/21 10:18 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

(ii) Terangkan nombor “15:15:15” yang tertera pada beg baja itu.
TP2 Explain the number “15:15:15” that displayed on the bag of fertiliser.
Baja itu mengandungi 15 % nitrogen, 15 % fosforus dan 15 % kalium.
The fertiliser contains 15 % nitrogen, 15 % phosphorus and 15 % potassium.
[2 markah / marks]
(b) Nyatakan fungsi P dalam pertumbuhan tumbuhan.
TP2 State the function of P in the growth of plants.
Kalium diperlukan dalam pertumbuhan akar yang sihat.
Potassium is required for the healthy growth of roots.
[1 markah / mark]
(c) Selepas dua bulan penggunaan baja yang ditunjukkan pada rajah atas, didapati bahawa daun baru yang
terhasil berwarna kuning.
After two months of using fertiliser showed on the diagram above, it was found that the leaves became yellow.
(i) Cadangkan satu makronutrien yang boleh ditambah ke dalam baja untuk mengatasi masalah ini.
Suggest
TP3 one macronutrient which can be added into the fertiliser to overcome this problem.
Magnesium / Magnesium
[1 markah / mark]
(ii) Terangkan jawapan anda di 1(c)(i).
TP3 Explain your answer in 1(c)(i).
Daun baru terhasil berwarna kuning kerana tidak dapat menghasilkan klorofil untuk fotosintesis.
Magnesium diperlukan untuk menghasilkan klorofil. / Yellowish in the newly formed leaves is due to no
chlorophyll formed for photosynthesis. Magnesium is required to produce chlorophyll.
[2 markah / marks]

SOALAN ESEI / ESSAY QUESTIONS

1 (a) Akar merupakan organ utama dalam pengambilan air dan garam mineral. Huraikan bagaimana air dan
garam mineral diangkut ke dalam akar dan seterusnya ke dalam tisu vaskular akar.
Root is the main organ in taking up water and mineral salts. Describe how water and mineral salts are transported
BAB /

into roots and then into vascular tissue of root.

[10 markah / marks]
CHAPTER

(b) Nutrisi selain daripada fotosintesis wujud di dalam tumbuhan.

Nutrition other than photosynthesis are found in plants
(i) Bandingkan tumbuhan bunga raya dengan tumbuhan karnivor.
Compare the Hibiscus plants and carnivorous plants.
3

[6 markah / marks]
(ii) Bezakan tumbuhan epifit dengan tumbuhan parasit.
Differentiate the epiphytic plants and parasitic plants.
[4 markah / marks]

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 48

03-BioF5 Bab3 (F8p).indd 48 1/11/21 10:18 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5
BAB
CHAPTER Pengangkutan dalam Tumbuhan
4 Transport in Plants

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

4.1 Tisu vaskular / Vascular tissues
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
4.1.1 Mewajarkan keperluan pengangkutan dalam tumbuhan. / Justify the necessity of transport in plants.
4.1.2 Menghubung kait penyesuaian struktur salur xilem dan trakeid dengan pengangkutan air dan garam mineral.
Correlate structural adaptations of xylem vessels and tracheids to transport water and mineral salts.
4.1.3 Menghubung kait penyesuaian struktur tiub tapis dan sel rakan dengan pengangkutan bahan organik.
Correlate the structural adaptations of sieve tubes and companion cells to the transportation of organic substances.

Keperluan pengangkutan dalam tumbuhan / The necessity of transport in plants

Mengangkut air dan garam mineral untuk menjalankan fotosintesis dan pertumbuhan
Transport water and mineral salts to carry out photosynthesis and growth

Mengangkut hasil fotosintesis ke bahagian lain dalam tumbuhan

Transport photosynthetic products to other parts of plant

Mengangkut air untuk kesegahan sel tumbuhan dan untuk sokongan

Transport water for plant cell turgidity and for support

Mengangkut asid organik dalam tumbuhan / Transport organic acids in plants

Mengangkut fitohormon dalam tumbuhan untuk gerak balas

4
CHAPTER
Transport phytohormones in plants for response

Mengangkut air dalam tumbuhan untuk penyejukan / Transport water in plants for cooling

1. Pengangkutan dalam tumbuhan dilakukan dengan tisu vaskular yang terdiri daripada: BAB /
Transport in plants is carried out by vascular tissue which consists of:
(a) tisu xilem: mengangkut air dan garam mineral dari akar ke pucuk.
xylem tissue: transport water and mineral salts from roots to shoots.

(b) tisu floem : mengangkut hasil fotosintesis dan bahan organik lain dari pucuk ke bahagian lain.
phloem tissue: transport photosynthetic products and other organic substances from shoots to other parts.

2. Tisu xilem mengandungi salur xilem dan trakeid sebagai salur pengangkutan utama, manakala tisu
floem mengandungi elemen tiub tapis dan sel rakan sebagai salur pengangkutan utama.
The xylem tissue contains xylem vessels and tracheids as the main transport vessels, whereas the phloem tissue
contains sieve tubes element and companion cells as the main transport vessels.

49 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

04-BioF5 Bab4 (F7p).indd 49 1/11/21 10:19 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Akar eudikot / Eudicot root Batang eudikot / Eudicot stem

Rambut akar Epidermis Floem Epidermis

Root hair Epidermis Phloem Epidermis

Floem Endodermis Kambium Empulur

Phloem Endodermis Cambium Pith

Xilem Korteks Xilem Korteks

Xylem Cortex Xylem Cortex

3. Jadual berikut menunjukkan penyesuaian dan perbandingan antara tisu xilem (struktur salur xilem dan trakeid)
dan tisu floem (struktur tiub tapis dan sel rakan). / The following table shows adaptation and comparison between
xylem tissue (structure of xylem vessel and tracheid) and phloem tissue (structure of sieve tube and companion cell).

Tisu xilem Tisu floem

Xylem tissue Phloem tissue
Persamaan: / Similarities:
• Merupakan tisu vaskular / As vascular tissue
• Mengangkut bahan dalam tumbuhan / Transport materials in plants
• Mempunyai sel parenkima dan gentian dalam tisu vaskular
Have parenchyma cells and fibers within the vascular tissue

Jenis sel utama Salur xilem dan trakeid Elemen tiub tapis dan sel rakan
Main cell type
Xylem vessel and tracheid Sieve tube element and companion cell

Struktur sel Plat

Cell structure Plate
BAB /

Plat tapis
CHAPTER

Sieve plate
Pit
Pits
Dinding berlignin
4

Lignified wall
Elemen
tiub tapis
Sieve tube Sel rakan
element Companion
cell
Salur xilem
Xylem vessel
Trakeid
Tracheid

Dinding Berlignin dalam bentuk gelang, lingkaran ,

berlignin
Lignified wall skalarifom, jaringan dan berpit Tidak berlignin / Unlignified
Lignified in the form of annular, spiral ,
scalariform, reticular and pitted

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 50

04-BioF5 Bab4 (F7p).indd 50 1/11/21 10:19 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Tisu xilem Tisu floem

Xylem tissue Phloem tissue
Keadaan sel • Sel mati dan kandungan sel terurai • Sel hidup dengan organel sel terurai
selepas matang Death cells and cell contents degenerated Living cells with degenerated organelles
Condition of cell • Sel-sel membentuk satu salur yang panjang • Sel-sel membentuk satu tiub yang
after mature
dan berongga panjang dan berisi dengan
Cells form a long and hollow vessel sitoplasma / Cells form a long
• Mempunyai plat atau tiada untuk pengaliran tube filled with cytoplasm
air dan garam mineral / Have plate or
• Mempunyai plat tapis untuk
none for the flow of water and mineral salts
pengaliran bahan organik
• Mempunyai pit untuk pengaliran air dan
garam mineral secara lateral Have sieve plate for the flow of
Have pits for the flow of water and mineral salts
organic substances
laterally

Bahan diangkut Air, garam mineral dan fitohormon Sukrosa, asid amino, asid organik,
Materials Water, mineral salts and phytohormones fitohormon dan air
transported Sucrose, amino acids, organic acids,
phytohormones and water

Fungsi utama • Mengangkut air dan garam mineral dalam • Mengangkut sukrosa dan bahan
Main function tumbuhan organik lain
Transport water and mineral salts in plants Transport sucrose and other organic
substances
• Memberi sokongan mekanikal kepada
tumbuhan
Provide mechanical support to plants

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

4.2 Pengangkutan air dan garam mineral / Transport of water and mineral salts
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

4
4.2.1 Menghuraikan faktor yang yang terlibat dalam laluan air dan garam mineral dari tanih ke daun: tekanan akar, tindakan

CHAPTER
kapilari dan tarikan transpirasi. / Describe factors involved in the pathway of water and mineral salts from soil to shoots: root pressure,
capillary action and transpirational pull.

1. Daripada rajah pelan akar eudikot, lengkapkan laluan air dan garam mineral yang mengalir dari tanih ke daun.

BAB /
Based on the plan diagram of eudicot root, complete the pathways of water and mineral salts that flow from soil to leaves.

Tanih Epidermis Korteks Endodermis Xilem akar

Soil Epidermis Cortex Endodermis Root xylem

Ruang udara Tisu mesofil Xilem daun Xilem batang

Air space Mesophyll tissue Leaf xylem Stem xylem

Stoma Atmosfera
Stomata Atmosphere

2. Air dan garam mineral diangkut dari tanih ke daun atau pucuk oleh tekanan akar , tindakan kapilari dan
tarikan transpirasi . / Water and mineral salts can be transported from soil to leaves or shoots by root pressure,
capillary action and transpirational pull.

51 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

04-BioF5 Bab4 (F7p).indd 51 1/11/21 10:19 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Tekanan akar • Daya yang dihasilkan dalam akar akibat kehadiran endodermis .
Root pressure
Force created in root due to the presence of endodermis .

• Sel endodermis mengangkut garam mineral dari korteks ke tisu vaskular akar
secara aktif . / Endodermal cells transport mineral salts actively from cortex to
vascular tissue of root.
• Ini menghasilkan kecerunan kepekatan antara korteks dan tisu vaskular.
This produces a concentration gradient between cortex and vascular tissue.
• Air meresap dari korteks ke tisu vaskular merentasi endodermis.
Water diffuses from cortex to vascular tissue across the endodermis.
• Tekanan akar dihasilkan dengan menolak air ke atas batang.
Root pressure is created by pushing water up to stem.
Tindakan kapilari Dihasilkan oleh daya lekitan dan daya lekatan air dalam salur xilem yang
Capillary action
halus. / Created by cohesive force and adhesive force of water in fine xylem vessels.

Tarikan transpirasi • Dalam daun, air sentiasa tersejat daripada sel mesofil berspan ke ruang udara
Transpirational pull dan akhirnya ke atmosfera melalui stoma. / In leaf, water always evaporates from
spongy mesophyll cells to air spaces and finally to atmosphere via stomata.

• Proses ini dikenali sebagai transpirasi . / This process is known as transpiration .

• Ini menghasilkan satu daya tarikan yang mengangkut air dan garam mineral
dari xilem akar ke atas pucuk secara berterusan akibat daya lekitan dan
lekatan air. / This creates a pulling force which transport water and mineral salts from
root xylem up to shoots continuously due to cohesive and adhesive forces of water.

• Tarikan transpirasi merupakan daya utama dalam pengangkutan air dan garam
mineral. / Transpirational pull is the main force in transportation of water and mineral salts.

3. Pergerakan air dan garam mineral secara keseluruhan ditunjukkan dalam rajah di bawah.
Overall movement of water and mineral salts is shown in the following diagram.
BAB /

Salur xilem / Xylem vessel

Sel mesofil berspan
CHAPTER

Spongy mesophyll cells

Stoma / Stoma
Wap air / Water vapour
4

Salur xilem Atmosfera / Atmosphere

Xylem vessel
Daya lekatan antara molekul air dan dinding sel
Adhesive force between water molecule and cell wall
Dinding berlignin xilem
Xylem lignified wall

Daya lekitan antara molekul air

Cohesive force among water molecules

Molekul air / Water molecule

Rambut akar / Root hair

Zarah tanih / Soil particle

Salur xilem
Xylem vessel Larutan / Solution

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 52

04-BioF5 Bab4 (F7p).indd 52 1/11/21 10:19 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

4.2.2 Menerangkan gutasi dalam tumbuhan. / Explain guttation in plants.
4.2.4 Meramalkan keadaan tumbuhan yang tidak menjalankan transpirasi dan gutasi.
Predict the condition of plants that do not undergo transpiration and guttation.

4. Gutasi ialah proses penyingkiran air secara perlahan dalam bentuk titisan melalui hidatod pada
pinggir daun. / Guttation is the process of removing water slowly in the form of droplets through hydatodes
at the margin of leaf.

5. Gutasi berlaku pada waktu malam pada kadar transpirasi yang rendah dan kelembapan udara relatif
adalah tinggi .
Guttation occurs at night where the rate of transpiration is low and the relative air humidity is high .

6. Tekanan akar merupakan daya utama dalam gutasi. / Root pressure is the main force in guttation.
7. Fenomena ini boleh diperhatikan pada pinggir daun tumbuhan herba .
This phenomenon can be observed at the leaf margin of herbaceous plants .
8. Sekiranya tumbuhan tidak menjalankan transpirasi dan gutasi,
If the plants do not undergo transpiration and guttation,
(a) air dan garam mineral tidak dapat diangkut dari akar ke pucuk.
water and mineral salts cannot be transported from root to shoot.
(b) kadar fotosintesis adalah rendah akibat kekurangan air.
the rate of photosynthesis is low due to deficiency of water.
(c) pertumbuhan adalah terbantut kerana kekurangan garam mineral.
growth of plant is retarded because lack of mineral salts.
(d) kesan penyejukan pada tumbuhan adalah rendah.
cooling effect of plants is low.

STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

4.2.3 Membanding dan membezakan antara gutasi dengan transpirasi dalam tumbuhan.
Compare and contrast guttation and transpiration in plants.

4
CHAPTER
Berlaku pada malam Pengangkutan air Berlaku sepanjang hari
Occurs at night dan garam mineral Occurs all day
Transport of water

BAB /
and mineral salts

Melalui hidatod Melalui stoma

Through hydatode Through stomata
Gutasi Transpirasi
Guttation Transpiration

Dalam bentuk titisan air Melibatkan xilem Dalam bentuk wap air
In the form of water Involves xylem In the form of water
droplets vapour
Tekanan akar
Root pressure

53 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

04-BioF5 Bab4 (F7p).indd 53 1/11/21 10:19 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

4.3 Translokasi / Translocation
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
4.3.1 Mendefinisikan translokasi. / Define translocation.
4.3.2 Mewajarkan keperluan translokasi dalam tumbuhan. / Justify the necessity of translocation in plants.
4.3.3 Memerihalkan laluan translokasi dalam tumbuhan. / Describe pathways of translocation in plants.

1. Translokasi ialah proses pengangkutan hasil fotosintesis dan bahan organik lain dari sumber hasil ke
bahagian lain tumbuhan melalui floem .
Translocation is a transport process of photosynthetic products and other organic substances from a product
source to other parts of plant via phloem .
2. Keperluan translokasi dalam tumbuhan: / The necessity of translocation in plants:
(a) Mengangkut sukrosa, hasil fotosintesis dari daun ke bahagian lain tumbuhan untuk metabolisme dan
simpanan.
Transport sucrose, a photosynthetic product from leaves to other parts of plant for metabolism and storage.
(b) Mengangkut bahan organik lain seperti asid amino dan asid organik lain dari pucuk ke bahagian lain
tumbuhan untuk metabolisme dan simpanan.
Transport other organic substances such as amino acids and other organic acids from shoots to other parts of plant
for metabolism and storage.
3. Laluan translokasi: / Pathway of translocation:

Sel mesofil Sel rakan Elemen tiub tapis Floem daun

Mesophyll cells Companion cell Sieve tube elements Leaf phloem

Sel akar , batang, pucuk lain, bunga dan buah Floem batang
Cells of root , stem, other shoots, flower and fruit Stem phloem

4. Sel mesofil mempunyai kloroplas dan menjalankan fotosintesis.

Mesophyll cells have chloroplasts and carry out photosynthesis.

(a) Hasil fotosintesis diangkut ke dalam tiub tapis oleh sel rakan dengan pengangkutan aktif .
BAB /

Photosynthetic products are transported actively into sieve tube by companion cells .

(b) Pengumpulan bahan organik dalam floem meningkatkan kecerunan kepekatan, lalu air meresap
CHAPTER

dari tisu persekitaran ke dalam floem .

The accumulation organic substances in phloem increases the concentration gradient, then, water
4

diffuses from surrounding tissue into phloem .

(c) Tekanan hidrostatik terjana mengangkut bahan organik ke bahagian lain.

Hydrostatic pressure generated transports organic substances to other parts.

(d) Di bahagian lain seperti akar, bahan organik dalam floem diangkut secara aktif ke dalam
sel akar untuk metabolisme dan simpanan .
At other parts of plant such as root, the organic substances in phloem are transported actively into
root cells for metabolism and storage .

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 54

04-BioF5 Bab4 (F7p).indd 54 1/11/21 10:19 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

4.4 Fitoremediasi / Phytoremediation
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
4.4.1 Mendefinisikan fitoremediasi. / Define phytoremediation.
4.4.2 Menerangkan penggunaan fitoremediasi dalam kehidupan. / Explain the uses of phytoremediation in life.
4.4.3 Mengeksperimen untuk mengkaji keberkesanan tumbuhan fitoremediasi dalam pengawalan pencemaran air dan pencemaran
tanih. / Conduct experiments to study the effectiveness of phytoremediation plants in controlling water pollution and soil pollution.

1. Fitoremediasi ialah penggunaan tumbuhan untuk mengekstrak atau menyingkirkan bahan toksik dalam
tanah yang boleh menyebabkan pencemaran.
Phytoremediation is the use of plants to extract or remove toxic substances in soil which can cause pollution.
2. Contoh bahan toksik: / Examples of toxic substances:
(a) Logam berat seperti kadmium, merkuri, kuprum, plumbum, zink dan arsenik adalah toksik kepada
kebanyakan tumbuhan dan haiwan dalam tanah.
Heavy metals such as cadmium, mercury, copper, lead, zinc and arsenic are poisonous to most of the plants and
underground animals.
(b) Gas karbon monoksida dan asap rokok adalah merbahaya kepada manusia.
Carbon monoxide gas and cigarette smoke are harmful to humans.
3. Sesetengah tumbuhan mempunyai kebolehan untuk menyingkirkan atau menukarkan bahan toksik kepada
bahan tanpa toksik. / Some of the plants have ability to remove or convert toxic substances to non-toxic substances.

Contoh tumbuhan Bahan tercemar

Example of plant Polluted agents
Bunga matahari Arsenik , logam beradioaktif / Arsenic , radioactive metals
Sunflower

Centella asiatica Zink, kuprum, plumbum / Zinc, copper, lead

Sarcotheca celebica Nikel / Nickel

Lidah buaya Karbon monoksida , nikotin, radiasi / Carbon monoxide , nicotine, radiation
Dracaena trifasciata

4
4. Jenis fitoremediasi: / Types of phytoremediation:

CHAPTER
Fitopenstabilan
Phytostabilisation

BAB /
Fitopengekstrakan Fitopemeruapan
Phytoextraction Phytovalatilisation
Fitoremediasi
Phytoremediation

Fitodegradasi Fitoperangsangan
Phytodegradation Phytostimulation

5. Fitoremediasi boleh digunakan untuk menangani isu persekitaran seperti:
Phytoremediation can be used to overcome environmental issues such as:

(a) Pencemaran air oleh bahan organik / Water pollution by organic substances

(b) Pencemaran tanih oleh logam berat / Soil pollution by heavy metals
(c) Pencemaran radioaktif / Radioactive pollution

55 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

04-BioF5 Bab4 (F7p).indd 55 1/11/21 10:19 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Tujuan / Aim:
Untuk mengkaji keberkesanan tumbuhan fitoremediasi dalam pengawalan pencemaran air
To study the effectiveness of phytoremediation plants in controlling water pollution

Pernyataan masalah / Problem statement:

Adakah tumbuhan akuatik dapat mengawal pencemaran air? / Do aquatic plants can control water pollution?
Hipotesis / Hypothesis:
Tumbuhan akuatik berlainan mempunyai kebolehan mengurangkan tahap pencemaran air
Different aquatic plants have different ability in reducing the level of water pollution

Pemboleh ubah / Variables:

Dimanipulasi / Manipulated : Spesies tumbuhan akuatik berlainan / Different species of aquatic plants
Bergerak balas / Responding : Tahap BOD dan pH air / Level and water pH
Air kolam tercemar / Polluted pond water
Dimalarkan / Constant :
Bahan / Materials:
Tumbuhan akuatik, air kolam / Aquatic plants, pond water
Radas / Apparatus: Balang kaca / Glass jar
Prosedur / Procedure:
1. Sediakan empat balang kaca yang diisikan dengan air kolam tercemar.
Prepare four glass jars which are filled with polluted pond water.
2. Rekodkan tahap BOD dan pH air pada awal eksperimen.
Record the level of BOD and water pH at the initial of experiment.
3. Labelkan empat balang kaca dengan P, Q, R dan S. / Label the four glass jars with P, Q, R and S.
4. Empat balang kaca tersebut dimanipulasikan dengan kehadiran tumbuhan akuatik.
The four glass jars are manipulated with the presence of aquatic plants.
Balang kaca / Glass jar Tumbuhan akuatik / Aquatic plant
P Tiada / None
Q Spesies A / Species A
BAB /

R Spesies B / Species B
S Spesies C / Species C
CHAPTER

5. Rekodkan tahap BOD dan pH air bagi setiap balang kaca selepas lima hari eksperimen dimulakan.
Record the level of BOD and water pH for each glass jar after five days the experiment started.
4

Keputusan / Result:

Balang kaca Tahap BOD / BOD level pH

Glass jar Awal / Initial Akhir / End Awal / Initial Akhir / End
P
Q
R
S

Kesimpulan / Conclusion:
Contoh: Spesies A menurunkan tahap BOD dengan berkesan berbanding dengan spesies B dan C, manakala
spesies C dapat menimbalkan pH air dengan berkesan berbanding dengan spesies A dan B.
Example: Species A reduces BOD level more effective than species B and C, while the species C can buffer the water pH
more effective than species A and B.

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 56

04-BioF5 Bab4 (F7p).indd 56 1/11/21 10:19 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

PRAKTIS SPM
SPM PRACTICES

SOALAN ANEKA PILIHAN / MULTIPLE-CHOICE QUESTIONS Kuiz / Quiz

1 Antara berikut, jenis sel manakah terlibat dalam 4 Apakah bezanya salur xilem dengan elemen tiub
TP1 TP2
pengangkutan air dan garam mineral? tapis?
Which of the following cell types involved in the transport What is the difference between xylem vessel and sieve
of water and mineral salts? tube element?
A Sel parenkima C Trakeid A Salur xilem adalah sel hidup selepas matang
Parenchyma cell Tracheid manakala elemen tiub tapis adalah sel mati
B Sel rakan D Elemen tiub tapis Xylem vessel is the living cell after mature, whereas
Companion cell Sieve tube element sieve tube element is the dead cell
B Dinding salur xilem adalah berlignin manakala
2 Rajah berikut menunjukkan keratan rentas akar dinding elemen tiub tapis tidak berlignin
TP1
eudikot. Wall of xylem vessel is lignified, whereas wall of
The following diagram shows a cross section of a eudicot sieve tube element is not lignified
root. C Salur xilem tidak mempunyai nukleus manakala
elemen tiub tapis mempunyai nukleus
A Xylem vessel does not have nucleus, whereas sieve
tube element has nucleus
B D Salur xilem boleh mengangkut bahan dari atas
C ke bawah atau sebaliknya manakala elemen tiub
tapis hanya boleh mengangkut bahan dari atas
ke bawah
Xylem vessel can transport substances from top to
D bottom of plants or vice versa, whereas sieve tube
element can only transport substances from top to
Antara A, B, C dan D, yang manakah mengangkut bottom
bahan organik dari pucuk?
Which of the A, B, C and D transport organic substances
from shoot?
5 Antara berikut, yang manakah mendorong
TP3
pengangkutan air dari batang ke daun?
3 Antara berikut, pernyataan manakah merupakan

4
TP2
Which of the following drive the transportation of water
keperluan berlakunya pengangkutan dalam

CHAPTER
from stem to leaf?
tumbuhan? I Tekanan akar
Which of the following statements are the necessity for Root pressure
the transport to be taken place in plants?

BAB /
II Tindakan kapilari
I Mengangkut fitohormon dalam tumbuhan Capillary action
Transport phytohormones in plants III Kepekatan larutan tanih
II Mengangkut gas oksigen dan karbon dioksida Concentration of soil solution
Transport oxygen and carbon dioxide IV Tarikan transpirasi
III
Membekalkan kesan penyejukan kepada Transpirational pull
tumbuhan A I dan II
Provide cooling effect to plants I and II
IV Membekalkan keimunan kepada tumbuhan B I dan III
Provide immunity to plants I and III
A I dan II C II dan IV
I and II II and IV
B I dan III D III dan IV
I and III III and IV
C II dan IV
II and IV
D III dan IV
III and IV

57 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

04-BioF5 Bab4 (F7p).indd 57 1/11/21 10:19 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

6 Antara berikut, pernyataan manakah merupakan 8 Rajah berikut menunjukkan susunan radas untuk
TP2 TP2
persamaan bagi transpirasi dan gutasi? mengkaji tahap BOD dengan fitoremediasi oleh
Which of the following statements is the similarity of sejenis tumbuhan amfibia. / The following diagram
transpiration and guttation? shows an apparatus setup to investigate the level of BOD
by phytoremediation by a type of amphibian plant.
A Berlaku sepanjang hari
Occur along the day
B Melibatkan tarikan transpirasi Tumbuhan amfibia
Involve transpirational pull Amphibian plant
C Melibatkan tisu xilem Kapas
Involve xylem tissue Cotton wool
D Memerlukan tenaga
Require energy
Tiub pengudaraan
Delivery tube
Air tercemar
Polluted water
7 Apakah proses pengangkutan bahan organik dari
TP1
pucuk ke bahagian lain? Susunan radas di atas adalah tidak betul. Antara
What is the transport process of organic substances from berikut, pernyataan manakah adalah betul?
shoot to other parts of plants? The apparatus setup above is incorrect. Which of the
A Translokasi following statements is true?
Translocation A Kapas perlu digantikan dengan gabus yang keras
B Transpirasi The cotton wool is replaced with a hard cork
Transpiration B Anak pokok perlu diganti dengan tumbuhan akuatik
C Fotosintesis The seedling need to replace with aquatic plant
Photosynthesis C Tiub pengudaraan tidak perlu dipasang
D Pengangkutan aktif The delivery tube does not require to fix
Active transport D Balang gas perlu diselaputi dengan kertas hitam
The gas jar need to cover with black paper

SOALAN STRUKTUR / STRUCTURE QUESTIONS

Jawab semua soalan. / Answer all questions.
1 Rajah di sebelah kanan menunjukkan lingkaran kulit batang pokok
dikeluarkan. Kemudian, pokok tersebut disiram setiap hari. V W
The diagram on the right shows a complete ring of a bark removed from
the stem of a tree. Then the tree is watered daily.
BAB /

(a) (i) Namakan proses yang ditunjukkan. / Name the process shown. X Y
TP1
Translokasi / Translocation
CHAPTER

[1 markah / mark]
(ii) Namakan jenis tisu yang terlibat.
Name the type of tissue involved.
4

Tisu floem / Phloem tissue

[1 markah / mark]
(b) Terangkan mengapa keadaan pada rajah tersebut terjadi.
TP3 Explain why the situation in the following diagram is happen.
Tisu floem telah disingkirkan daripada batang pokok. Hasil fotosintesis dan bahan organik lain tidak
dapat diangkut dari pucuk ke bawah tumbuhan. Bahan tersebut akan terkumpul di atas bahagian batang
tersingkir. Bahagian bawah tumbuhan tidak dapat menerima bahan organik dan akan mengecut.
Phloem is removed from the stem. Product of photosynthesis and other organic materials unable to transport from
shoot down the plant. These materials will be accumulated at the upper part of the removed stem. The lower part of
plant does not receive organic materials and will shrink.
[3 markah / marks]
© Nilam Publication Sdn. Bhd. 58

04-BioF5 Bab4 (F7p).indd 58 1/11/21 10:19 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

(c) Lukis dan labelkan keratan rentas V – W dan X – Y dalam ruang yang disediakan.
TP4 Draw and label cross sections of V – W dan X – Y in the space provided.

V–W X–Y

Xilem / Xylem

Floem / Phloem Xilem / Xylem

Kambium vaskular
Empulur / Pith
Vascular cambium

Epidermis / Epidermis

[4 markah / marks]

SOALAN ESEI / ESSAY QUESTIONS

1 Rajah berikut menunjukkan pergerakan air dalam sepohon pokok berkayu yang tinggi.
The following diagram shows water movement in a tall woody plant.
Air
Water

Mesofil palisad
Palisade mesophyll

Ruang udara
Air space
Wap air
Air Water vapour
Water

(a) Terangkan bagaimana air dapat bergerak dari akar ke daun pada keamatan cahaya yang tinggi dari segi

4
CHAPTER
TP3
keupayaan air. / Explain how water can move from roots to leaves at high intensity of light in term of water potential.
[10 markah / marks]
(b) Rajah berikut menunjukkan proses yang berlaku dalam tumbuhan untuk menyingkirkan bahan toksik

BAB /
TP4
dalam persekitarannya.
The following diagram shows processes occurred in plants to remove toxic substances from their surroundings.
Bahan toksik
Toxic substance
Bahan bukan toksik
Non-toxic substance

Huraikan lima proses yang terlibat dalam penyingkiran bahan toksik dengan tumbuhan daripada
persekitaran. / Describe five processes involved in removing the toxic substances from surrounding by plants.
[10 markah / marks]

59 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

04-BioF5 Bab4 (F7p).indd 59 1/11/21 10:19 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5
BAB
CHAPTER Gerak Balas dalam Tumbuhan
5 Response in Plants

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

5.1 Jenis gerak balas / Types of responses
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
5.1.1 Memerihalkan jenis gerak balas tumbuhan: tropisme dan nasti. / Describe types of plant responses: tropism and nastic.

1. Terdapat dua jenis gerak balas dalam tumbuhan: / There are two types of responses in plants:

Gerak balas tumbuhan / Plants responses

Tropisme / Tropism Nasti / Nastic

Suatu gerak balas pada tumbuhan di Suatu gerak balas pada tumbuhan
mana arah gerak balas ditentukan oleh terhadap rangsangan, tetapi arah gerak
rangsangan luar balas ditentukan oleh tumbuhan
A response of plant in which the direction Definisi
Definition dan bukan arah rangsangan
of response is determined by the A response of plant toward a stimulus but
external stimulus the direction of response is determined by
plant itself, not the stimulus direction

Dikawal oleh fitohormon Pengawal Dikawal oleh perubahan tekanan segah

Is controlled by phytohormones tindakan
Reason of action Is controlled by changes of turgor pressure

Perlahan Tempoh tindakan Pantas

Slow Time of action Rapid

Fototropisme , geotropisme , Fotonasti, seismonasti , termonasti,

BAB /

kemotropisme, hidrotropisme, tigmonasti dan niktinasti

tigmotropisme, dan traumatotropisme
Photonastic, seismonastic ,
CHAPTER

Phototropism , geotropism , thermonastic, thigmonastic and nyctinasty

chemotropism, hydrotropism, thigmotropism,
and traumatotropism
5

Sinaran cahaya
Light ray

Bukaan pada sisi

kotak
Contoh
An opening at the Examples
side of a box
Pucuk tumbuhan
Plant shoot

Kesan graviti dan cahaya ke atas plumul

dan radikel biji benih semasa proses Daun Mimosa pudica menguncup apabila
percambahan disentuh (rangsangan)
The effects of gravity and light on the plumule Mimosa pudica leaf folds when touched (stimulus)
and the radicle of a seedling during germination

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 60

05-BioF5 Bab5 (F6p).indd 60 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

5.2 Fitohormon / Phytohormone
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
5.2.1 Memerihalkan fitohormon. / Describe phytohormone.
5.2.2 Menyatakan fungsi fitohormon: auksin, giberelin, sitokinin, asid absisik dan etilena.
State the functions of phytohormones: auxins, gibberellins, cytokinins, abscisic acid and ethylene.

1. Fitohormon ialah ialah pengawal atur pertumbuhan pada tumbuhan. Ia dihasilkan oleh tumbuhan dan
mempengaruhi pertumbuhan serta perkembangan tumbuhan. / Phytohormones are plant growth regulators .
They are produced by plants and affect the growth and development of plants.
2. Jenis dan fungsi fitohormon: / Types and functions of phytohormones:

Fitohormon Fungsi
Phytohormone Function
Auksin • Merangsang pertumbuhan pucuk dan pemanjangan sel
Auxin
Stimulates shoot growth and cell elongation
• Merangsang pertumbuhan akar pada kepekatan rendah
Stimulates root growth at low concentration
• Merangsang perkembangan buah selepas persenyawaan
Stimulates fruit development after fertilisation

• Merencat pertumbuhan tunas sisi

Inhibits growth of lateral buds
• Merencat pertumbuhan akar pada kepekatan tinggi
Inhibits root growth at high concentration

• Memperlahankan luruhan buah dan daun

Delays senescence of fruits and leaves

Giberelin • Merangsang pemanjangan sel pada batang / Stimulates cell elongation at stem
Gibberellin
• Merangsang percambahan biji benih / Stimulates seed germination

5
• Merangsang perkembangan buah tertentu

CHAPTER
Stimulates development of certain fruits

Sitokinin • Merangsang pembahagian sel dengan kehadiran auksin

BAB /
Cytokinin
Stimulates cell division in the presence of auxin

• Merangsang pertumbuhan tunas sisi

Stimulates growth of lateral buds

• Memperlahankan luruhan daun / Delays senescence of leaves

Asid absisik • Merangsang penutupan stoma semasa kekurangan air

Abscisic acid
Stimulates closing of stomata during water stress
• Merencat percambahan biji / Inhibits seed germination

Etilena • Merangsang pemasakan buah / Stimulates fruit ripening

Ethylene
• Merangsang luruhan buah dan daun
Stimulates senescence of fruits and leaves

61 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

05-BioF5 Bab5 (F6p).indd 61 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

5.2.3 Membuat inferens tentang kesan auksin terhadap gerak balas pertumbuhan.
Make inferences on effects of auxins on growth response.
5.2.4 Menerangkan peranan auksin dalam gerak balas tumbuhan: fototropisme dan geotropisme.
Explain the roles of auxins in plant responses: phototropism and geotropism.

3. Kesan auksin terhadap gerak balas pertumbuhan pada tumbuhan boleh dikaji melalui eksperimen.
Effects of auxin on the plant growth response can be studied through experiments.

Dalam keadaan gelap / In darkness

Selepas 1 hari Koleoptil bertumbuh ke atas

Koleoptil jagung Coleoptile grows upward
Corn coleoptile After 1 day

Pemerhatian: Koleoptil bertumbuh menegak ke atas . Pemanjangan batang berlaku.

Observation: The coleoptile grows upward . Elongation of stem occurred.
Inferens: Koleoptil jagung boleh bertumbuh ke atas dalam keadaan gelap.
Inference: The corn coleoptile can grow upward in darkness.

Dalam keadaan gelap / In darkness

Hujung koleoptil Selepas 1 hari Selepas 1 hari Koleoptil

dipotong After 1 day After 1 day bertumbuh ke atas
Coleoptile tip is Coleoptile grows
removed upward

Pemerhatian: Tiada pertumbuhan pada koleoptil apabila hujung koleoptil dipotong. Koleoptil bertumbuh
ke atas apabila hujung koleoptil diletak semula.
Observation: No growth on the coleoptile when the coleoptile tip is removed. The coleoptile grows upward
when the coleoptile tip is placed back.
BAB /

Inferens: Faktor pertumbuhan dihasilkan dalam hujung koleoptil .

Inference: A growth factor is produced in the coleoptile tip .
CHAPTER

Dalam keadaan gelap / In darkness

5

Selepas 2 jam Selepas 1 hari

After 2 hours After 1 day
Koleoptil bertumbuh
ke atas
Blok agar Coleoptile grows
Agar block upward

Pemerhatian: Koleoptil bertumbuh ke atas .

Observation: The coleoptile grows upward .
Inferens: Faktor pertumbuhan terhasil daripada hujung koleoptil meresap ke dalam blok agar dan
seterusnya meresap ke dalam batang.
Inference: The growth factor produced from the coleoptile tip diffuses into agar block and then diffuses into
stem.

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 62

05-BioF5 Bab5 (F6p).indd 62 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Dalam keadaan gelap / In darkness

Selepas 2 jam Selepas 1 hari Koleoptil bertumbuh

After 2 hours After 1 day dan membengkok
Blok agar pada satu belah
Agar block Coleoptile grows and
bends to one side

Pemerhatian: Koleoptil bertumbuh dan membengkok pada satu belah .

Observation: The coleoptile grows and bends to one side .
Inferens: Faktor pertumbuhan terhasil daripada hujung koleoptil meresap ke dalam blok agar
dan seterusnya meresap ke satu belah batang . Faktor pertumbuhan merangsang
pemanjangan batang pada satu belah.
Inference: The growth factor produced from the coleoptile tip diffuses into agar block and then diffuses into one side
of stem . The growth factor stimulates elongation of stem on one side.

Dalam cahaya sehala / Unilateral light

Selepas 2 jam Koleoptil bertumbuh

After 2 hours ke atas
Coleoptile grows
upward

Pemerhatian: Koleoptil bertumbuh ke atas lebih banyak berbanding dengan dalam gelap.
Observation: The coleoptile grows upward more compared to that in darkness.
Inferens: Koleoptil dirangsang untuk bertumbuh ke atas dalam cahaya sekata.
Inference: The coleoptile is stimulated to grow upward in uniform light.

Dalam cahaya sehala / Unilateral light

5
CHAPTER
Cahaya sehala Selepas 2 jam Koleoptil bertumbuh
Unilateral light After 2 hours dan membengkok
pada satu belah

BAB /
Coleoptile grows and
bends to one side

Pemerhatian: Koleoptil bertumbuh dan membengkok pada satu belah dalam cahaya sehala .
Observation: The coleoptile grows and bends to one side in unilateral light .
Inferens: Faktor pertumbuhan adalah sensitif terhadap cahaya dan meresap ke satu belah batang .
Inference: The growth factor is sensitive to light and diffuses into one side of stem .

Dalam cahaya sehala / Unilateral light

Cahaya
sehala Selepas 2 jam Koleoptil bertumbuh
Unilateral After 2 hours ke atas
light Coleoptile grows
upward

63 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

05-BioF5 Bab5 (F6p).indd 63 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Pemerhatian / Observation: Koleoptil bertumbuh ke atas. / The coleoptile grows upward.

Inferens: Faktor pertumbuhan meresap dengan sekata ke bawah kerana penutup aluminium menghalang
penembusan cahaya. .
Inference: The grow factor diffuses downward evenly because the aluminium cover prevents penetration of light. .

Dalam cahaya sehala / Unilateral light

Koleoptil bertumbuh
Cahaya Selepas 2 jam dan membengkok
After 2 hours
Blok agar sehala pada satu belah
Agar block Unilateral Coleoptile grows and
light bends to one side

Pemerhatian: Koleoptil bertumbuh dan membengkok pada satu belah dalam cahaya sehala.
Observation: The coleoptile grows and bends to one side in unilateral light.
Inferens: Faktor pertumbuhan adalah sensitif terhadap cahaya dan meresap melalui blok agar ke satu
belah batang .
Inference: The growth factor is sensitive to light and diffuses through the agar block into one side of stem .

Dalam cahaya sehala / Unilateral light

Cahaya Selepas 2 jam

After 2 hours Tiada pertumbuhan
sehala
Kepingan Unilateral berlaku
mika light No growth occur
Mica sheet

Pemerhatian: Tiada pertumbuhan berlaku .

Observation: No growth occurs .
BAB /

Inferens: Faktor pertumbuhan dihasilkan daripada hujung koleoptil dan tidak dapat meresap ke bawah .
Inference: The growth factor is produced in coleoptile tip and could not diffuse downward .
CHAPTER

Dalam cahaya sehala / Unilateral light

5

Selepas 2 jam Selepas 2 jam

After 2 hours After 2 hours

Blok agar
Agar block

Pemerhatian: Koleoptil bertumbuh dan membengkok pada satu belah.

Observation: The coleoptile grows and bends to one side.
Inferens: Faktor pertumbuhan terhasil daripada hujung koleoptil meresap ke dalam blok agar dan
seterusnya meresap ke satu belah batang akibat cahaya sehala . Faktor pertumbuhan merangsang
pemanjangan batang pada satu belah.
Inference: The growth factor produced from the coleoptile tip diffuses into agar block and then diffuses into one side
of stem due to unilateral light . The growth factor stimulates elongation of stem on one side.

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 64

05-BioF5 Bab5 (F6p).indd 64 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Dalam cahaya sehala / Unilateral light

Selepas 2 jam Selepas 2 jam

After 2 hours After 2 hours
Blok agar
Agar block

Pemerhatian: Koleoptil bertumbuh dan membengkok pada satu belah.

Observation: The coleoptile grows and bends to one side.
Inferens: Faktor pertumbuhan terhasil daripada hujung koleoptil meresap ke dalam blok agar dan
seterusnya meresap ke satu belah batang dengan menjauhi cahaya sehala. Faktor pertumbuhan
merangsang pemanjangan batang pada satu belah.
Inference: The growth factor produced from the coleoptile tip diffuses into agar block and then diffuses into one side
of stem diffuses away the unilateral light. The growth factor stimulates elongation of stem on one side.

4. Keputusan penyelidikan mendapati bahawa faktor pertumbuhan tersebut ialah auksin.

The results of research found that the growth factor is auxin.
(a) Auksin dihasilkan pada apeks meristem pucuk dan akar.
Auxin is produced at meristem apex of shoot and root.
(b) Auksin boleh meresap dari apeks meristem pucuk ke bawah.
Auxin can diffuse from the shoot meristem apex downwards.
(c) Auksin adalah sensitif terhadap cahaya dan akan meresap menjauhi daripada cahaya.
Auxin is sensitive to light and will diffuse away from light.
(d) Auksin merangsang pemanjangan sel pada zon pemanjangan sel.
Auxin stimulates cell elongation in the zone of cell elongation.

5. Fototropisme dan geotropisme ialah dua jenis tropisme utama yang boleh ditunjukkan oleh pucuk dan
akar. / Phototropism and geotropism are two main types of tropisms which can be shown by shoot and root.

(a) Fototropisme ialah pertumbuhan bahagian tumbuhan yang bergerak balas terhadap cahaya sehala .

5
Phototropism is the growth of plant parts which can respond toward unilateral light .

CHAPTER
(b) Geotropisme ialah pertumbuhan bahagian tumbuhan yang bergerak balas terhadap graviti .
Geotropism is the growth of plant parts which can respond toward gravity .

BAB /
Tropisme Rangsangan Contoh gerak balas
Tropism Stimulus Example of response
Fototropisme positif Cahaya sehala Pucuk membengkok ke arah cahaya
Positive phototropism
Unilateral light Shoots bend towards light

Fototropisme negatif Cahaya sehala Akar membengkok menjauhi arah cahaya

Negative phototropism Unilateral light
Root bends away from the direction of light

Geotropisme positif Graviti Akar tumbuh ke bawah, menuju tarikan graviti

Positive geotropism Gravity The root grows downward, towards gravitational pull

Geotropisme negatif Graviti Pucuk tumbuh ke atas, menjauhi tarikan graviti

Negative geotropism Gravity
Shoots grow upward, away from the gravitational pull

65 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

05-BioF5 Bab5 (F6p).indd 65 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

6. Fototropisme positif yang ditunjukkan oleh pucuk adalah akibat kepekatan auksin yang berbeza dalam pucuk.
Positive phototropism which is shown by shoot is due to different concentration of auxin in the shoot.

Pucuk bertumbuh dan membengkok

Auksin berkumpul di ke arah cahaya sehala. Pucuk
bahagian teduh menyebabkan menunjukkan fototropisme positif.
pemanjangan sel yang lebih. Shoot grows and bends towards
Auxin accumulates in the shaded unilateral light. The shoot shows
region causes more cell elongation. positive phototropism.

Cahaya sehala
Unilateral light

Kurang auksin berkumpul

di bahagian bercahaya,
Akar bertumbuh ke bawah,
pemanjangan sel adalah kurang.
Less auxin accumulates in the menunjukkan geotropisme
illuminated region, less cell positif.
elongation. Roots grow downward, showing
positive geotropism.

7. Rajah berikut menunjukkan gerak balas tropisme pada pucuk dan akar.
The following diagram shows tropism responses in shoot and root.
Pengumpulan auksin di
Pengumpulan auksin di bahagian bahagian bawah pucuk
bawah akar muda akibat tarikan muda akibat tarikan graviti
Accumulation of auxin on the
graviti / Accumulation of auxin on
underside of the young shoot
the underside of the young root due
Dalam keadaan gelap / In darkness due to gravitational pull
to gravitational pull

Selepas 2 jam
After 2 hours

Akar muda Pucuk muda

Young root Young shoot
BAB /

Akar muda menunjukkan

geotropisme positif / Young Pucuk muda menunjukkan
CHAPTER

root shows positive geotropism geotropisme negatif / Young

shoot shows negative geotropism
5

Kesimpulan: / Conclusion:
(a) Auksin terhasil dalam kedua-dua hujung pucuk dan akar.
Auxin produced in both shoot and root tips.
(b) Auksin meresap ke bahagian bawah pucuk dan akar akibat tarikan graviti.
Auxin diffuses into lower parts of shoot and root due to gravitational pull.
(c) Pada bahagian pucuk yang mengandungi kepekatan auksin yang tinggi, sel-sel mengalami
pemanjangan. Pucuk membengkok dan bertumbuh ke atas, menunjukkan geotropisme negatif.
At the part of shoot which contains high concentration of auxin, the cells undergoes elongation. The shoot
bends and grows upward, showing negative geotropism.
(d) Pada bahagian akar yang mengandungi kepekatan auksin yang rendah, sel-sel mengalami
pemanjangan. Akar membengkok dan bertumbuh ke bawah, menunjukkan geotropisme positif.
At the part of root which contains low concentration of auxin, the cells undergone elongation. The shoot bends
and grows downward, showing positive geotropism.

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 66

05-BioF5 Bab5 (F6p).indd 66 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

5.3 Aplikasi fitohormon dalam pertanian / Application of phytohormones in agriculture
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
5.3.1 Mewajarkan penggunaan fitohormon dalam pertanian. / Justify the uses of phytohormones in agriculture.

1. Dalam pertanian, fitohormon semula jadi dan sintetik boleh digunakan untuk meningkatkan kualiti
dan kuantiti hasil tanaman. / In agriculture, natural and synthetic phytohormones can be used to increase
quality and quantity of crop yields.

Fitohormon Penggunaan dalam pertanian

Phytohormone Application in agriculture
Auksin • Penggunaan auksin kepada bunga tanpa persenyawaan merangsang pembentukan
Auxin
buah tanpa biji , suatu fenomena yang dikenali sebagai partenokarpi
Application of auxin to flowers without fertilisation stimulates formation of seedless
fruits, a phenomenon known as parthenocarpy

• Penggunaan auksin sebagai serbuk perangsang akar untuk merangsang

pertumbuhan akar
Application of auxin as rooting powder to stimulate growth of adventitious roots

• Auksin sintetik, 2,4-D digunakan sebagai herbisid untuk membunuh rumpai

eudicot / Synthetic auxin. 2,4-D is used as herbicide to kill eudicot weeds

• Auksin semula jadi dan sintetik juga digunakan untuk memperlahankan luruhan buah
Natural and synthetic auxin is also used to delay fruits drop

Giberelin • Merangsang pemanjangan batang pada pokok kerdil

Gibberellin
Stimulates stem elongation of dwarf plants

• Mempercepatkan percambahan biji benih / Speeds up seed germination

5
• Merangsang pertambahan saiz buah anggur

CHAPTER
Stimulates increase in fruit size of grapes

Sitokinin • Merangsang penghasilan pucuk dan akar dalam kultur

BAB /
Cytokinin
tisu dengan kehadiran auksin / Stimulates production of shoot and
root in tissue culture in the presence of auxin

• Merangsang pertumbuhan cabang / Stimulates growth of branches

• Melanjutkan tempoh penyimpanan sayuran hijau
Prolong storage period of green leafy vegetables

Asid absisik • Mengelakkan percambahan biji pada musim yang tidak sesuai
Abscisic acid Prevent seed germination in an appropriate season

Etilena • Merangsang pemasakan buah selepas import untuk pemasaran

Ethylene
Stimulates fruit ripening after import for marketing

• Mempercepatkan pembungaan dalam nenas dan tembikai

Speeds up flowering in pineapple and watermelons

67 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

05-BioF5 Bab5 (F6p).indd 67 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

5.3.2 Mengeksperimen untuk membandingkan kesan pemasakan buah dengan kehadiran fitohormon.
Conduct an experiment to compare the effects of presence of a phytohormone on fruit ripening.

Eksperimen / Experiment

Tujuan / Aim:
Membandingkan kesan pemasakan buah dengan kehadiran fitohormon.
To compare the effects of presence of a phytohormone on fruit ripening.

Pernyataan masalah / Problem statement:

Adakah pemasakan pisang dipercepatkan dengan kehadiran etilena?
Does fruit ripening is speeding up in the presence of ethylene?

Hipotesis / Hypothesis:
Pemasakan pisang dipercepatkan dengan kehadiran etilena / Banana ripening is speed up in the presence of ethylene
Pemboleh ubah / Variables:
Dimanipulasi / Manipulated : Kehadiran etilena / Presence of ethylene
Bergerak balas / Responding : Masa yang diambil untuk pemasakan pisang / Time taken for banana ripening
Dimalarkan / Constant : Jenis dan tahap pemasakan pisang / Type and level of banana ripening
Bahan / Materials:
Pisang hijau, epal masak, etilena, beg plastik / Green banana, ripen apple, ethylene, plastic bag
Radas / Apparatus:
Besen / Basin
Prosedur / Procedure:
1. Sediakan lima basin yang mengandungi bahan seperti berikut:
Prepare five basins which contain materials as the following:
(a) Besen P : Pisang hijau sahaja / Basin P: Green banana only
(b) Besen Q : Pisang hijau dan epal masak / Basin Q: Green banana with a ripen apple
(c) Besen R : Pisang hijau dibungkus dalam beg plastik / Basin R: Green banana is packed in a plastic bag
BAB /

(d) Besen S : Pisang hijau dan epal masak dibungkus dalam beg plastik
Basin S: Green banana and a ripen apple are packed in a plastic bag
CHAPTER

(e) Besen T: Pisang hijau dan etilena dibungkus dalam beg plastik
Basin T: Green banana and ethylene are packed in a plastic bag
2. Letakkan lima besen tersebut pada suhu bilik dan menjauhi cahaya matahari.
5

Place the five basins at room temperature and away from sunlight.
3. Rekodkan pemerhatian anda terhadap pemasakan pisang selama tiga hari dalam jadual berikut.
Record your observation on the ripening of bananas for three days in the following table.

Keputusan / Result:

Besen / Basin Hari 0 / Day 0 Hari 1 / Day 1 Hari 2 / Day 2 Hari 3 / Day 3
P
Q
R
S
T

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 68

05-BioF5 Bab5 (F6p).indd 68 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Perbincangan / Discussion:
1. Cahaya matahari dan suhu tinggi juga merupakan faktor yang mempercepatkan pemasakan buah.
Sunlight and high temperature are also the factors to speed up fruit ripening.

2. Gas etilena yang dihasilkan oleh epal masak merangsangkan pemasakan pisang.
Ethylene gas produced by the ripen apple stimulates ripening of banana.

3. Etilena daripada makmal mempunyai kepekatan yang tinggi dan dapat merangsangkan pemasakan
pisang dengan pantas.
Ethylene from laboratory has a high concentration and can stimulate ripening of banana rapidly.
Kesimpulan / Conclusion:
Pisang yang dibungkus bersama etilena akan masak lebih pantas daripada yang lain. Etilena dapat merangsangkan
pemasakan pisang dengan pantas.
Banana that packed with ethylene will ripe rapidly compared to other. Ethylene can stimulate ripening of banana rapidly.

PRAKTIS SPM
SPM PRACTICES

SOALAN ANEKA PILIHAN / MULTIPLE-CHOICE QUESTIONS Kuiz / Quiz

1 Apakah fungsi auksin? / What is the function of auxin? II Merangsang pembahagian sel
TP1
A Memperlahankan pertumbuhan tunas sisi Stimulates cell division
Delays growth of lateral buds IV Memperlahankan luruhan daun
B Merencat pertumbuhan tunas sisi Delays leaves abscission
Inhibits growth of lateral buds A I dan II C II dan IV
C Memperlahankan pertumbuhan akar pada I and II II and IV
kepekatan rendah B I dan III D III dan IV
Delays growth of root at low concentration I and III III and IV
D Mempercepatkan pertumbuhan cabang

5
Speeds up growth of branches

CHAPTER
4 Rajah berikut menunjukkan tindakan dua jenis
TP2
fitohormon.
2 Apakah fungsi asid absisik? The following diagram shows actions of two
TP1
What is the function of abscisic acid?

BAB /
phytohormones.
A Mempercepatkan pertumbuhan tunas sisi
Speeds up growth of lateral buds merangsang
B Mempercepatkan luruhan daun stimulates
Fitohormon M Pemanjangan sel
Speeds up leaves abscission Phytohormone M Cell elongation
C Mengawal atur kehilangan air
Regulates water loss Fitohormon N Percambahan biji
D Merangsangkan pembahagian sel Phytohormone N Seed germination
Stimulates cell division
Apakah M dan N? / What are M and N?
3 Antara berikut, pernyataan manakah tentang fungsi A M: Auksin, N: Giberelin
TP2
sitokinin adalah benar? M: Auxin, N: Gibberellin
Which of the following statements about the functions of B M: Giberelin, N: Auksin
cytokinin are true? M: Gibberellin, N: Auxin
I Merencat pertumbuhan tunas sisi C M: Auksin, N: Sitokinin
Inhibits growth of lateral buds M: Auxin, N: Cytokinin
II Merangsang pemasakan buah D M: Giberelin, N: Etilena
Stimulates fruits ripening M: Gibberellin, N: Ethylene

69 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

05-BioF5 Bab5 (F6p).indd 69 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

5 Rajah berikut menunjukkan suatu gerak balas pada Apakah penerangan saintifik bagi kaedah yang
TP3
koleoptil jagung selepas 3 jam. digunakan?
The following diagram shows a response of a corn What is the scientific explanation of this method?
coleoptile after 3 hours. A Beras melembutkan buah / Rice softens the fruits
B Haba terperangkap mempercepatkan
Cahaya pemasakan buah
Kepingan P sehala
Sheet P Heat trapped speeds up the ripening of fruits
Unilateral
light C Bekas beras memerangkap gas etilena yang
terhasil
Antara berikut, pernyataan manakah tentang gerak The rice container traps the ethylene gas produced
balas tersebut adalah betul? / Which of the following D Karbon dioksida ialah faktor pemasakan buah
statements about the response is true? yang lebih baik.
A Auksin terhasil tidak bergerak balas terhadap Carbon dioxide is a better factor for the ripening of
cahaya sehala / Auxin produced does not respond fruit.
towards the unilateral light
B Kepingan P memperlahankan resapan auksin ke
bawah / Sheet P slows down the diffusion of auxin
downward 7 Auksin sintetik boleh digunakan sebagai herbisid.
TP3
C Auksin terhasil daripada tisu meristem meresap Antara berikut, fungsi auksin yang manakah telah
ke bawah secara sekata / Auxin produced from digunakan untuk tujuan tersebut?
meristematic tissue diffuse downward evenly Synthetic auxin can be used as herbicide. Which of the
D Auksin terhasil daripada tisu meristem tidak following function of auxin is used for this purpose?
dapat meresap ke bawah / Auxin produced from A Pembentukan buah tanpa biji dirangsangkan
meristematic tissue unable to diffuse downward Formation of seedless fruits is stimulated
B Pemanjangan sel dirangsangkan pada kepekatan
6 Rajah berikut menunjukkan kaedah tradisional tinggi
TP3
untuk mempercepatkan pemasakan buah. Cell elongation is stimulated at high concentration
The following diagram shows a traditional method to C Pertumbuhan tunas sisi direncatkan
speed up the ripening of fruits. The growth of lateral buds is inhibited
D Pertumbuhan pucuk dan akar direncat pada
Penutup
kepekatan yang sangat tinggi
Beras The growth of shoot and root are inhibited at very high
Cover
Rice
concentration
Buah mangga
Mango
BAB /

CHAPTER

SOALAN STRUKTUR / STRUCTURE QUESTIONS

5

Jawab semua soalan. / Answer all questions.

1 Rajah berikut menunjukkan satu biji benih yang bergerak balas terhadap suatu rangsangan.
The following diagram shows a seed which is responded to a stimulus.

Dalam gelap
In darkness

X Plumul
Plumule

Y
Biji benih
Seed Radikel
Radicle

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 70

05-BioF5 Bab5 (F6p).indd 70 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

(a) (i) Apakah rangsangan tersebut? / What is the stimulus?

TP1
Graviti / Gravity
[1 markah / mark]
(ii) Nyatakan gerak balas yang ditunjukkan. / State the response shown.
Geotropisme / Geotropism
[1 markah / mark]
(b) Terangkan fenomena yang ditunjukkan oleh X.
TP2 Explain the phenomenon shown by X.
Plumul menunjukkan geotropisme negatif. Auksin berkumpul di bahagian bawah pucuk akibat tarikan
graviti. Sel-sel pada bahagian bawah pucuk memanjang dengan pantas dan bertumbuh menuju ke atas.
Plumule shows negative geotropism. Auxin accumulates at the lower part of shoot due to gravitational pull. The
cells at lower part of shoot elongate rapidly and grow upward.
[3 markah / marks]
(c) Terangkan mengapa gerak balas Y berbeza dengan gerak balas X.
TP3 Explain why response Y is different to response X.
Radikel bergerak balas pada kepekatan auksin yang lebih rendah daripada plumul. Pengumpulan auksin
di bahagian bawah akar merencatkan pemanjangan sel, manakala sel-sel di bahagian atas akar
memanjang dengan pantas. Ini menyebabkan radikel membengkok dan bertumbuh ke bawah,
menunjukkan geotropisme positif. / Radicle responds at a lower concentration of auxin than plumule. The
accumulation of auxin at lower part of root inhibits cell elongation, while the cells at upper part of root elongate

rapidly. This causes the radicle bends and grow downward, showing positive geotropism.
[3 markah / marks]

SOALAN ESEI / ESSAY QUESTIONS

1 Rajah berikut menunjukkan eksperimen yang dijalankan oleh Darwin serta anaknya pada 1880 dan Boysen-
Jensen pada 1913.

5
The following diagram shows experiments carried out by Darwin and his son in 1880, and Boysen-Jensen in 1913.

CHAPTER
Penutup legap Penutup lutsinar Sarung legap Blok agar
Opaque cover Transparent cover Opaque sleeve Agar block
Cahaya sehala
Unilateral light Kepingan mika

BAB /
Mica sheet
Kawalan
Control

Darwin dan Francis (1880) Boysen-Jensen (1913)

Darwin and Francis (1880) Boysen-Jensen (1913)

(a) Terangkan keputusan eksperimen yang dijalankan oleh Darwin dan Boysen-Jensen.
Explain
TP3 the results of experiments that carried out by Darwin and Boysen-Jensen.
[10 markah / marks]
(b) Fitohormon dapat mengawal atur pertumbuhan dan gerak balas tumbuhan terhadap rangsangan. Nyatakan
TP2
lima jenis fitohormon dan huraikan fungsi semula jadi berkenaan dalam tumbuhan.
Phytohormones can regulate plant growth and responses toward stimuli. Describe five types of phytohormones and
their relevant natural functions in plants.
[10 markah / marks]

71 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

05-BioF5 Bab5 (F6p).indd 71 1/12/21 4:16 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5
BAB Pembiakan Seks dalam
CHAPTER
Tumbuhan Berbunga
6 Sexual Reproduction in Flowering Plants

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

6.1 Struktur bunga / Structure of a flower
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
6.1.1 Mengenal pasti struktur bunga. / Identify the structure of flower.
6.1.2 Membanding dan membezakan struktur jantan dengan struktur betina dalam bunga.
Compare and contrast male and female structures in a flower.

1. Label struktur bunga dalam rajah berikut: / Label the structures of flower in the following diagram:

Stigma
Stil
Stigma
Anter Style

Anther
Stamen
Stamen
Filamen
Karpel
Filament
Carpel
Ovul
Ranggi
Ovule
Petal

Ovari
Pedunkel
Ovary
Peduncle
Sepal
Sepal
BAB /

2. Perbandingan struktur jantan dan struktur betina dalam bunga.

Comparison of male structure and female structure in a flower.
CHAPTER

Struktur jantan / Male structure Struktur betina / Female structure

Menghasilkan gamet / Produces gametes

6

Aspek / Aspect

Terdiri daripada anter dan filamen Struktur Terdiri daripada stigma, stil dan ovari
Consists of anther and filament Structure Consists of stigma, style and ovary

Menghasilkan debunga Menerima debunga dan

Produces pollen grains menghasilkan ovul
Fungsi
Function Receives pollen grains and produces
ovule

Gamet jantan terbentuk di dalam Pembentukan Gamet betina terbentuk di dalam

debunga / Male gametes are formed gamet ovul / Female gametes are formed in ovule
in pollen grains Formation of gametes

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 72

06-BioF5 Bab6 (F6p).indd 72 1/11/21 10:28 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

6.2 Pembentukan debunga dan pundi embrio / Development of pollen grains and embryo sac
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
6.2.1 Menghuraikan pembentukan debunga di dalam anter. / Describe the formation of pollen grains in an anther.
6.2.2 Menghuraikan pembentukan pundi embrio di dalam ovul. / Describe the formation of embryo sac in an ovule.

1. Label struktur dalam proses pembentukan debunga dalam rajah berikut:

Label the structures in the process of pollen grains formation in the following diagram:
Anter Pundi debunga
Anther Pollen sacs
2

Filamen
Filament
Sel induk debunga (2n)
5 Pollen mother cell (2n)
Sel penjana (n)
Generative cell (n) Mitosis 3
Mitosis
Meiosis
Meiosis
Sel tiub (n)
Tube cell (n)
Tetrad (n)
Tetrad (n)
Debunga 4
Pollen grains
1
Anter mempunyai empat pundi debunga di mana debunga akan terhasil di dalam pundi debunga.
An anther has four pollen sacs in which pollen grains will be produced in the pollen sacs.

6
CHAPTER
2
Setiap pundi debunga mengandungi banyak sel induk debunga (2n).
pollen mother cells

BAB /
Each pollen sac contains many (2n).

3
Setiap sel induk debunga (2n) mengalami meiosis untuk menghasilkan tetrad
yang mengandungi empat sel haploid (n). / Each pollen mother cells (2n) undergoes meiosis to
produce a tetrad which containing four haploid cells (n).

4
Sel haploid dalam tetrad berpisah membentuk debunga .
The haploid cells in tetrad separate to form pollen grains .

5
Setiap sel haploid mengalami mitosis membentuk sel penjana (n) dan nukleus tiub (n).
Each haploid cell underdoes mitosis to form a generative cell (n) and a tube nucleus (n).

73 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

06-BioF5 Bab6 (F6p).indd 73 1/11/21 10:28 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

2. Label struktur dalam proses pembentukan pundi embrio dalam rajah berikut:
Label the structures in the process of embryo sac formation in the following diagram:

Sel induk pundi 3

1 5
Ovul embrio (2n) Tiga sel antipodal (n)
Ovule Embryo sac mother Integumen Three Antipodal cells (n)
Megaspora dalam
cell (2n) Inner integument
merosot Nukleus
Degenerating
megaspores
kutub (2n)
Meiosis Polar nuclei
Integumen Integumen luar (2n)
Meiosis Outer integument
Integuments
Mitosis Sel telur
Mitosis 4
(n)
Egg cell
(n)
Megaspora (n) Tujuh sel dengan Pundi
2 embrio Mikropil Sel sinergid
Megaspores (n) lapan nukleus (n)
Embryo sac Micropyle
Seven cells with Synergid
cells (n)
eight nuclei

1
Ovul terbentuk daripada ovum. Setiap ovul mengandungi satu sel induk pundi embrio (2n).
Ovule is formed from ovum. Each ovule contains one embryo sac mother cell (2n).

2
Sel induk pundi embrio (2n) mengalami meiosis membentuk empat megaspora (n).
The embryo sac mother cells (2n) undergoes meiosis to form four megaspores (n).

3
Tiga megaspora merosot dan meninggalkan satu megaspora .
Three megaspores degenerated and remaining one megaspore .
BAB /

4
Megaspora yang tertinggal mengalami mitosis sebanyak tiga kali membentuk tujuh
CHAPTER

sel dengan lapan nukleus. / The remaining megaspore undergoes mitosis three times to
form seven cells with eight nuclei.
6

5
• Tiga sel bergerak ke satu hujung berdekatan dengan mikropil, membentuk dua sel sinergid dan
satu sel telur .
Three cells move to one end near to micropyle, forming two synergid cells and one egg cell .

• Tiga sel lagi bergerak ke satu hujung lain membentuk tiga sel antipodal .
Three more cells move to another end to form three antipodal cells .

• Satu sel dengan dua nukleus berada di tengah membentuk nukleus kutub .
One cell with two nuclei located at the center to form polar nuclei .

• Struktur yang terbentuk dikenali sebagai pundi embrio yang terlindung daripada integumen.
The structure formed is known as embryo sac which is protected by integument.

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 74

06-BioF5 Bab6 (F6p).indd 74 1/11/21 10:28 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

6.3 Pendebungaan dan persenyawaan / Pollination and fertilisation
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
6.3.1 Memerihalkan pendebungaan. / Describe pollination.
6.3.2 Menghuraikan pembentukan tiub debunga dan pembentukan gamet jantan.
Describe the formation of pollen tube and the formation of male gametes.
6.3.3 Menerangkan persenyawaan ganda dua dalam pembentukan zigot diploid dan pembentukan nukleus triploid.
Explain double fertilisation in the formation of diploid zygote and triploid nucleus.
6.3.4 Mewajarkan kepentingan persenyawaan ganda dua dalam kemandirian tumbuhan berbunga.
Justify the importance of double fertilisation for the survival of flowering plants.

1. Pendebungaan ialah proses di mana debunga matang dipindahkan dari anter ke stigma.
Pollination is a process where a mature pollen is transferred from an anther to a stigma.
2. Dua jenis pendebungaan: / Two types of pollination:

Pendebungaan sendiri Pendebungaan kacuk

Self-pollination Cross-pollination

3. Pendebungaan boleh berlaku dengan agen pendebungaan seperti serangga, angin dan haiwan.
Pollination can be occurred by pollination agents such as insects, wind and animals.
4. Selepas pendebungaan, debunga mula bercambah seperti yang ditunjukkan dalam rajah berikut:
After pollination, the pollen grain starts to germinate as shown in the following diagram:
1
Debunga
Stigma • Debunga yang mengandungi sel penjana
Stigma Pollen grain
dan sel tiub terlekat pada stigma.
Stil
Style Pollen grain contains generative cell and

6
CHAPTER
tube cell attached to stigma.
• Debunga mula bercambah untuk
membentuk tiub debunga ke bawah stil.

BAB /
Ovari
Ovary
The pollen grain starts to germinate to form
pollen tube downward the style.

2
Tiub debunga • Sel tiub membentuk tiub debunga menghala ke
Gamet jantan Pollen tube
(sperma)
ovul . / Tube cell forms pollen tube
Male gametes ovule
(sperms)
Sel tiub towards .
Tube cell
• Sel penjana berada di belakang sel tiub mengalami
Ovul mitosis menghasilkan dua
Ovule
gamet jantan . / The generative cells at the
back of tube cell undergoes mitosis to
form two male gametes .

75 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

06-BioF5 Bab6 (F6p).indd 75 1/11/21 10:28 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

sel sinergid Mikropil

Micropyle
synergid cells
Sel telur
Egg cell
Sel telur / Egg cell
Nukleus kutub
Nukleus kutub
Polar nuclei Polar nuclei
Ovul
Ovules
Gamet jantan
Male gametes
sel antipodal
antipodal cells

3
• Apabila tiba di mikropil, tiub debunga memecahkan mikropil . Sel tiub merosot .
When arrives at micropyle , the pollen tube breaks the micropyle. The tube cell degenerates .

• Dua gamet jantan memasuki pundi embrio .

The two male gametes enter embryo sac .

• Satu gamet jantan bercantum dengan sel telur menghasilkan zigot diploid (2n). Satu
lagi gamet jantan bercantum dengan dua nukleus kutub menghasilkan nukleus endosperma triploid
(3n).
One male gamete fuses with an egg cell to form a diploid zygote (2n). Another male gamete
fuses with two polar nuclei to form a triploid endosperm nuclei (3n).

• Persenyawaan berlaku yang melibatkan dua percantuman sel gamet dikenali sebagai persenyawaan
ganda dua .
The fertilisation occurred that involving two fusions of gametes is known as double fertilisation .

5. Persenyawaan ganda dua adalah proses unik dan penting dalam tumbuhan berbunga.
Double fertilisation is a unique and important process in flowering plants.
BAB /

Menghasilkan zigot diploid untuk memastikan Menghasilkan nukleus endosperma triploid

kandungan genetik spesies dikekalkan makanan
CHAPTER

untuk menyimpan bagi

Produces diploid zygote to ensure the species genetic
content is maintained percambahan biji benih
Produces triploid endosperm nuclei to store
6

food for seed germination

Mewujudkan variasi melalui proses meiosis Memastikan perkembangan tisu endosperma

dan persenyawaan gamet secara rawak hanya dalam ovul yang tersenyawa
meiosis Ensure development of endosperm tissue only
Create variation through and
in the fertilised ovule
random fertilisation of gametes

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 76

06-BioF5 Bab6 (F6p).indd 76 1/11/21 10:28 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

6.4 Perkembangan biji benih dan buah / Development of seeds and fruits
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
6.4.1 Menghuraikan persenyawaan ganda dua dengan perkembangan biji benih dan buah.
Describe double fertilisation and development of seeds and fruits.
6.4.2 Menghubung kait struktur biji benih dengan ovul. / Relate the structure of seeds to ovules.
6.4.3 Menghubung kait struktur buah dengan ovari. / Relate the structure of fruit to ovary.

1. Hanya ovul yang tersenyawa akan berkembang menjadi biji benih .

Only the fertilised ovule will develop into a seed .

2. Persenyawaan ganda dua merangsang dinding ovari untuk membesar dan berkembang membentuk buah.
Double fertilisation stimulates ovary wall to enlarges and develop to form fruit.

Bahagian bunga Bahagian buah

Part of flowers Part of fruits
Ovul Biji benih / Seed
Ovule • Zigot diploid membentuk embrio yang mengandungi plumul, radikel dan kotiledon
Diploid zygote forms embryo which contains plumule, radicle and cotyledon
• Endosperma triploid membentuk tisu endosperma menyimpan makanan untuk
tumbesaran embrio dan percambahan biji benih / Triploid endosperm forms
endosperm tissue to store food for growing embryo and seed germination
• Integumen membentuk testa untuk melindungi biji benih
Integument forms testa to protect seed

Dinding ovari Perikarp / Pericarp

Ovary wall
• Dinding buah yang terdiri daripada epikarp, mesokarp dan endokarp
Ovary wall which consists of epicarp, mesocarp and endocarp
• Epikarp ialah kulit buah / Epicarp is the skin of fruit
• Mesokarp ialah isi buah bagi kebanyakan jenis buah
Mesocarp is the flesh of fruit for most types of fruits

6
• Endokarp mengelilingi biji benih / Endocarp surrounds seed

CHAPTER
Ranggi, stamen dan
stil Merosot / Degenerate

BAB /
Petal, stamen and style

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

6.5 Kepentingan biji benih untuk kemandirian / Importance of seeds for survival
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
6.5.1 Mewajarkan kepentingan biji benih untuk kemandirian tumbuhan. / Justify the importance of seeds for plant survival.

1. Biji benih dilindungi oleh testa daripada sebarang ancaman terhadap embrio.
Seeds are protected by testa from any threat to embryo.

2. Aktiviti embrio dalam biji benih ditangguhkan sehingga faktor persekitaran adalah sesuai untuk percambahan .
Embryonic activities of seed are suspended until the surrounding factors are favourable for germination .

3. Biji benih boleh disebarkan oleh agen penyebaran seperti angin, air, serangga, haiwan dan manusia kepada
habitat baharu untuk bercambah dan bertumbuh. / Seeds can be dispersed by dispersal agents such as wind,
water, insects, animals and humans to new habitats for germinating and grow.

77 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

06-BioF5 Bab6 (F6p).indd 77 1/11/21 10:28 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

PRAKTIS SPM
SPM PRACTICES

SOALAN ANEKA PILIHAN / MULTIPLE-CHOICE QUESTIONS Kuiz / Quiz

1 Apakah fungsi anter? / What is the function of anther? 5 Rajah berikut menunjukkan satu keratan rentas karpel
TP1 TP1
A Menghasilkan sel induk debunga bagi tumbuhan berbunga. / The following diagram
Produces pollen mother cell shows a cross section of carpel for a flowering plant.
B Menghasilkan sel induk pundi embrio A
Produces embryo sac mother cell
C Memegang filamen pada kedudukan
Hold filament in position
D Melindungi ovul
Protects ovules B
C
D
2 Apakah fungsi sepal? / What is the function of sepals?
TP1
A Menarik perhatian serangga / Attracts insects Yang manakah antara A, B, C dan D ialah gamet
B Menghasilkan debunga / Produces pollen grains betina? / Which of the following A, B, C and D is the
C Melindungi tunas bunga / Protects flower bud female gamete?
D Memegang bunga / Holds flower
6 Rajah berikut menunjukkan peringkat yang berbeza
TP2
3 Rajah berikut menunjukkan satu struktur bunga. dalam pembentukan debunga.
TP1
The following diagram shows a flower structure. The following diagram shows the different stages in the
P formation of pollen grains.
Q

R
V W X Y
Antara berikut, yang manakah merupakan turutan
S yang betul dalam pembentukan debunga?
Which of the following is the correct sequence of pollen
grain formation?
Antara berikut, struktur manakah menghasilkan A V, W, X, Y C W, Y, X, V
gamet? B Y, W, X, V D V, Y, W, X
BAB /

Which of the following structures produce gametes?

A P C Q dan S 7 Rajah berikut menunjukkan satu bunga yang
CHAPTER

TP2
P Q and S dipotong pada T. / The following diagram shows a
B Q dan R D R dan S flower which is cut at T.
Q and R R and S T
6

4 Rajah berikut menunjukkan pembentukan debunga.

TP2
The following diagram shows formation of pollen grains.

K L M N

Mengapakah pembentukan buah tidak berlaku?
Antara berikut, proses manakah ialah meiosis dan Why the formation of fruit does not take place?
mitosis? / Which of the following processes are meiosis A Debunga tidak dihasilkan
and mitosis? Pollen grains are not produced
Meiosis / Meiosis Mitosis / Mitosis B Biji benih tidak terhasil
Seeds are not produced
A K L
C Pendebungaan tidak berlaku
B L M Pollination is not occurred
C K, L N D Pundi embrio tidak berkembang dengan baik
D K, L M, N Embryo sac does not develop well

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 78

06-BioF5 Bab6 (F6p).indd 78 1/11/21 10:28 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

8 Antara berikut, pernyataan yang manakah adalah 9 Antara berikut, struktur manakah terbentuk
TP1 TP2
benar tentang pembentukan gamet jantan? daripada zigot diploid? / Which of the following
Which of the following statements is true about the structures are formed from a diploid zygote?
formation of male gamete? A Testa / Testa
A Gamet jantan terbentuk daripada sel penjana B Plumul dan radikel / Plumule and radicle
secara meiosis selepas tiub debunga terbentuk C Testa dan kotiledon / Testa and cotyledon
Male gametes formed from generative cell by meiosis D Kotiledon, plumul dan radikel
after pollen tube is formed Cotyledon, plumule and radicle
B Gamet jantan terbentuk daripada sel penjana
secara mitosis selepas tiub debunga terbentuk 10 Rajah berikut menunjukkan struktur sebiji buah.
Male gametes formed from generative cell by mitosis TP1 The following diagram shows a fruit structure.
after pollen tube is formed
C Gamet jantan terbentuk daripada sel induk Q
debunga secara mitosis dalam anter P
Male gametes formed from pollen mother cell by R
mitosis in anther S
D Gamet jantan terbentuk daripada sel induk

debunga secara meiosis dalam anter
Antara berikut yang manakah adalah perikarp?
Male gametes formed from pollen mother cell by
Which of the following are pericarp?
meiosis in anther
A Q dan S C P, Q dan R
Q and S P, Q and R
B P dan Q D P, Q dan S
P and Q P, Q and S

SOALAN STRUKTUR / STRUCTURE QUESTIONS

Jawab semua soalan. / Answer all questions.

1 Rajah berikut menunjukkan satu siri proses yang berlaku dalam pembiakan seks tumbuhan berbunga.
The following diagram shows a series of process which occurs in sexual reproduction of flowering plants.

6
CHAPTER
BAB /

Sel M / Cell M
Sel N / Cell N

79 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

06-BioF5 Bab6 (F6p).indd 79 1/11/21 10:28 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

(a) Nyatakan tiga jenis proses yang berlaku dalam rajah di atas.
TP1 State three types of processes which occur in the diagram above.
Pembentukan debunga, pendebungaan dan percambahan debunga
Formation of pollen grain, pollination and germination of pollen grain
[3 markah / marks]
(b) Huraikan bagaimana K terbentuk.
TP2 Describe how K is formed.
K ialah tetrad yang terhasil daripada sel induk debunga (2n) yang mengalami meiosis membentuk empat
sel haploid (n) yang bergabung. / K is a tetrad produced from pollen mother cell (2n) that undergoes meiosis to
form four haploid cells (n) which are grouped together.
[2 markah / marks]
(c) Namakan dan huraikan bagaimana struktur L dapat terlekat pada stigma bunga lain.
TP2 Name and describe how structure L can be attached to stigma of other flower.
Struktur L boleh didebunga oleh angin, serangga atau haiwan lain dari anter kepada stigma bunga lain
melalui pendebungaan kacuk. / Structure L can be pollinated by wind, insects or other animals from anther to
stigma of other flower through cross-pollination.
[2 markah / marks]
(d) Terangkan kepentingan sel M dan N dalam pembiakan seks tumbuhan berbunga.
TP3 Explain the importance of cells M and N in sexual reproduction of flowering plants.
M : Satu sel M bercantum dengan sel telur membentuk zigot diploid, manakala satu lagi sel M bercantum
dengan nukleus kutub membentuk nukleus endosperma triploid. / One cell M fuses with egg cell to form
a diploid zygote, whereas another cell M fuses with polar nuclei to form a triploid endosperm nuclei.
N : Sel N membentuk tiub debunga selepas pendebungaan.
Cell N forms pollen tube after pollination.
[2 markah / marks]
BAB /

SOALAN ESEI / ESSAY QUESTIONS

CHAPTER

1 Pembentukan buah dan biji benih adalah penting untuk kemandirian spesies.
Formation of fruits and seeds are important for survival of species.
(a) Huraikan bagaimana sel telur boleh terbentuk dalam ovul dan bagaimana banyak biji benih boleh terhasil
6

TP2
dalam satu buah.
Describe how an egg cell can be formed in an ovule and how many seeds can be formed in a fruit.
[10 markah / marks]
(b) Fitohormon juga terlibat dalam pembentukan buah selepas persenyawaan.
Phytohormone is also involved in the formation of fruits after fertilisation.
(i) Terangkan perkembangan biji benih dan buah selepas persenyawaan.
TP2 Explain the development of seeds and fruits after fertilisation.
[5 markah / marks]
(ii) Bandingkan pembentukan buah secara semula jadi selepas persenyawaan dan dengan kaedah
TP3
penggunaan fitohormon.
Compare the formation of fruits naturally after fertilisation and by a method of using phytohormone.
[5 markah / marks]

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 80

06-BioF5 Bab6 (F6p).indd 80 1/11/21 10:28 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5
BAB Penyesuaian Tumbuhan pada
CHAPTER
Habitat Berlainan
7 Adaptations of Plants in Different Habitats

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

7.1 Penyesuaian tumbuhan / Adaptations of plants
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
7.1.1 Mengelaskan tumbuhan berdasarkan habitat. / Classified plants based on habitats.
7.1.2 Menerangkan ciri penyesuaian hidrofit, halofit dan xerofit dari aspek: pengambilan air dan garam mineral, pertukaran gas,
sokongan dan fotosintesis. / Describe the adaptive features of mesophytes, hydrophytes, halophytes and xerophytes in terms of: uptake
of water and mineral salts, gaseous exchange, support and photosynthesis.

1. Kelaskan tumbuhan berikut berdasarkan habitat.

Classify the following plants based on habitats.

Halofit Hidrofit Xerofit

Halophyte Hydrophyte Xerophyte

7
CHAPTER
BAB /

Mesofit Xerofit Hidrofit

Mesophyte Xerophyte Hydrophyte

Activiti
Activity

81 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

07-BioF5 Bab7 (F6p).indd 81 1/11/21 10:31 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

2. Contoh tumbuhan berdasarkan habitat yang berlainan. / Examples of plants based on different habitats.
Mesofit Hidrofit Halofit Xerofit
Mesophyte Hydrophyte Halophyte Xerophyte
(a) Helianthus sp. Tumbuhan tenggelam: (a) Avicennia sp. (a) Kaktus
(bunga matahari / Submerged plants: (b) Sonneratia sp. Cactus
sunflower) (a) Hydrilla sp. (b) Nenas
(c) Rhizophora sp.
(b) Zea mays (b) Elodea sp. Pineapple
(d) Bruguiera sp.
(jagung / maize) (c) Uticularia sp. (c) Pokok pinus
(e) Pandanus sp. Pine trees
(c) Musa sp. Tumbuhan terapung:
(pisang / banana) Floating plants:
(f) Nypa sp.
(d) Durio sp. (a) Nelumbium sp.
(durian / durian) (teratai / lotus)
(b) Eichhornia sp.
(keladi bunting / water hyacinth)
(c) Platia sp.
(selada air / water lettuce)
(d) Lemna sp.
(kiambang / duckweed)
3. Ciri-ciri bagi habitat yang berlainan. / Characteristics of different habitats.

Jenis tumbuhan
berdasarkan habitat Ciri habitat
Types of plants based Characteristics of habitat
on habitat
Mesofit • Suhu optimum / Optimum temperature
Mesophyte • Bekalan air yang mencukupi / Sufficient water supply
• Kelembapan udara optimum / Optimum air humidity
• Tekstur tanah yang sesuai / Appropriate soil texture

Hidrofit • Suhu tinggi pada permukaan air / High temperature at water surface
Hydrophyte
BAB /

• Bekalan air yang mencukupi / Sufficient water supply

• Kelembapan udara tinggi / High air humidity
CHAPTER

• Tanah berlumpur / Muddy soil

Halofit • Suhu tinggi / High temperature

7

Halophyte
• Kekurangan bekalan air tawar / Deficiency of fresh water supply

• Kepekatan garam mineral dalam air adalah tinggi dan berubah

Concentration of mineral salts in water is high and changes

• Kelembapan udara rendah / Low air humidity

• Tanah berlumpur atau berpasir / Muddy soil or sandy

Xerofit • Suhu sangat tinggi / Very high temperature

Xerophyte
• Kekurangan bekalan air / Deficiency of water supply
• Kelembapan udara sangat rendah / Very low air humidity
• Tanah berpasir / Sandy soil

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 82

07-BioF5 Bab7 (F6p).indd 82 1/11/21 10:31 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

4. Ciri-ciri penyesuaian tumbuhan berdasarkan habitat berlainan.

Adaptive features of plants based on different habitats.

Hidrofit
Hydrophyte
Ciri penyesuaian Penerangan
Adaptive features Explanation
Daun
Leaf

• Tiada kutikel pada daun bagi • Tumbuhan tenggelam tidak mengalami masalah
tumbuhan tenggelam kekurangan air
Cuticle absent in leaves of submerged Submerged plants have no water stress
plants
• Pertukaran gas dalam tumbuhan tenggelam
• Tiada stoma pada daun tumbuhan adalah melalui resapan gas dalam air
tenggelam Gaseous exchange for submerged plants is through
Stomata are absent in leaves of submerged diffusion of gases in water
plants
• Stoma hanya hadir pada epidermis
atas daun tumbuhan terapung
Stomata are only present on upper
epidermis of leaves in floating plants
• Permukaan atas pada daun tumbuhan terapung
diliputi dengan kutikel
The upper leaf surface in floating leaves are coated with
cuticle

Batang
Stem

• Kehadiran tisu aerenkima mewujudkan ruang • Menyokong tumbuhan

udara To support plants

7
CHAPTER
Presence of aerenchyma tissue to have air spaces
• Mengangkut air dan mineral melalui
• Tisu vaskular tidak berkembang dengan baik
Vascular tissues are poor developed resapan ringkas

BAB /
To transport water and minerals by
simple diffusion

Akar
Root
• Akar tidak perlu mencengkam pada tanah
• Akar tidak berkembang dengan baik
Roots are poorly developed Roots that anchoring soil is not necessary

Pembiakan
Reproduction

• Kaedah vegetatif adalah pembiakan • Pendebungaan jarang atau tidak berlaku di

utama dalam air
Reproduction is mainly by vegetative methods Pollination seldom or unavailable
• Tidak banyak menghasilkan bunga dan biji benih underwater
The flowers and seeds are less abundant

83 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

07-BioF5 Bab7 (F6p).indd 83 1/11/21 10:31 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Halofit / Halophyte
Ciri penyesuaian / Adaptive features Penerangan / Explanation
Daun / Leaf
• Kutikel tebal hadir pada lapisan epidermis • Untuk memelihara air
Thick cuticle is present in the epidermal layer To conserve water
• Stoma terbenam / Sunken stomata are present • Untuk menyimpan air
• Daun adalah sukulen / Leaves are succulent To store water
• Kelenjar garam hadir pada pinggir daun • Untuk menyingkir garam berlebihan daripada
Salt glands are present on the leaf margin tumbuhan / To remove excess salts from plants
Batang / Stem
• Batang adalah berkayu keras dan diselaputi • Untuk sokongan
dengan gabus tebal For support
Stems are hard woody and covered with thick bark • Untuk mengangkut air dan garam mineral
• Tisu vaskular berkembang dengan baik To transport water and minerals
Vascular tissues are well developed
Akar / Root
• Sistem akar berkembang baik dengan adanya akar • Untuk mencengkam tanah berlumpur dengan kuat
jangkang, akar kabel, akar banir atau pneumatofor To anchor muddy soil firmly
The root systems are well developed with prop roots, • Untuk pertukaran gas
cable roots, buttress roots or pneumatophores For gases exchange

Pembiakan / Reproduction
• Biji benih vivipariti • Membolehkan anak pokok kekal hidup
Viviparous seeds Enable seedlings to be survived

Xerofit / Xerophyte
Ciri penyesuaian / Adaptive features Penerangan / Explanation
Daun / Leaf
• Kutikel tebal hadir pada lapisan epidermis • Untuk memelihara air
Thick cuticle is present in the epidermal layer To conserve water
• Stoma terbenam / Sunken stomata are present • Untuk menyimpan air
• Daun adalah sukulen atau bergulung To store water
BAB /

Leaves are succulent or rolled

• Stoma terbuka pada waktu malam dan tertutup
pada waktu siang / The stoma open during night-time
CHAPTER

and remain closed during the day-time

• Daun mengurangkan saiz atau berbentuk jarum
Leaves are reduced in size or needle-like
7

Batang / Stem
• Batang adalah sukulen atau berkayu dan diliputi • Untuk menyimpan air
dengan gabus tebal / Stems are succulent or woody To store water
and covered with thick bark • Untuk mengangkut air dengan berkesan
• Tisu vaskular berkembang dengan baik To transport water effectively
Vascular tissues are well developed
Akar / Root
• Sistem akar adalah berkembang baik, memanjang • Untuk menyerap serta mencari sumber air dan
dengan rambut akar / The root systems are well garam mineral
developed, elongated with root hairs To absorbs and pending sources of water and mineral
salts
Pembiakan / Reproduction
• Pembiakan seks dan aseks • Untuk meningkatkan kemandirian spesies
Sexual and asexual reproduction To increase the survival of species

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 84

07-BioF5 Bab7 (F6p).indd 84 1/11/21 10:31 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

PRAKTIS SPM
SPM PRACTICES

SOALAN ANEKA PILIHAN / MULTIPLE-CHOICE QUESTIONS Kuiz / Quiz

1 Antara berikut, pernyataan manakah tidak betul III Sel batang berubah suai menjadi arenkima
TP1
tentang habitat mesofit? / Which of the following Cells of stem modify into aerenchyma
statements is not correct about habitat for mesophyte? IV Ruang udara diguna untuk menyimpan air
A Mempunyai humus yang banyak Air spaces are used to store water
Have more humus A I dan II / I and II C II dan IV / II and IV
B Mempunyai bekalan air yang banyak B I dan III / I and III D III dan IV / III and IV
Have abundant supply of water
C Suhu persekitaran adalah pada 29 °C – 33 °C 4 Rajah berikut menunjukkan suatu penyesuaian
TP2
Environmental temperature at 29 °C – 33 °C struktur pada tumbuhan. / The following diagram
D Kelembapan udara adalah sederhana shows an adaptive structure of a plant.
Have a medium air humidity

2 Antara berikut, spesis manakah ialah hidrofit?

TP1
Which of the following species is hydrophyte?
A Pandanus sp. C Nelumbium sp.
B Dryopteris sp. D Sonneratia sp. M

Apakah fungsi M? / What is the function of M?
3 Rajah berikut menunjukkan satu keratan rentas
TP2 A Untuk mendapat makanan / To obtain food
batang bagi sejenis tumbuhan. / The following diagram
B Untuk menyokong pokok / To support tree
shows a cross section of stem for a type of plant.
C Untuk pertukaran gas yang berkesan
For an efficient gas exchange
D Untuk menghasilkan anak pokok secara
vegetatif
Produces seedling by vegetative propagation

5 Antara berikut, pernyataan manakah tidak betul

TP2
tentang halofit? / Which of the following statements is
Antara berikut, pernyataan manakah tentang not correct about halophytes?
tumbuhan ini adalah betul? / Which of the following

7
A Sistem akar prop / Prop root system

CHAPTER
statements about this plant are true? B Kutikel daun adalah tebal / Thick cuticle of leaves
I Tumbuhan itu adalah hidrofit C Hidatod menyingkirkan garam berlebihan
The plant is hydrophyte Hydatodes remove excessive salts
II Hidup pada pH tanah 6.0 – 7.5

BAB /
D Batang tumbuhan adalah berkayu keras
Lives at soil pH 6.0 – 7.5 Stem of plant is woody and hard

SOALAN STRUKTUR / STRUCTURE QUESTIONS

Jawab semua soalan. / Answer all questions.

1 Rajah berikut menunjukkan dua jenis tumbuhan. / The following diagram shows two types of plants.

Tumbuhan P / Plants P Tumbuhan Q / Plants Q

85 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

07-BioF5 Bab7 (F6p).indd 85 1/11/21 10:31 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

(a) Namakan habitat dan jenis tumbuhan P dan Q berdasarkan habitatnya.

TP1 Name the habitats and types of plants P and Q based on their habitats.
P : Halofit di paya bakau / Halophyte in mangrove Q : Mesofit di darat / Mesophyte on land
[2 markah / marks]
(b) Sebahagian akar tumbuhan P terendam di dalam air laut. / Some roots of the plant P are submerged in sea.
(i) Nyatakan bagaimana akar tumbuhan P melakukan pertukaran gas.
TP2 State how the root of plant P carry out gases exchange.
Tumbuhan P mempunyai pneumatofor untuk membolehkan pertukaran gas berlaku.
Plant P has pneumatophore to enable gases exchange takes place.
[1 markah / mark]
(ii) Terangkan bagaimana tumbuhan P dapat bertoleransi dengan air laut yang berkepekatan garam tinggi.
TP3 Explain how the plant P can tolerate to high salt concentration of sea.
Sel akar mengangkut garam ke dalam akar secara pengangkutan aktif supaya air boleh meresap dari
air laut ke dalam akar secara osmosis. Garam berlebihan akan disingkirkan melalui kelenjar garam
pada pinggir daun. / Root cells transport salts into root by active transport so that water can diffuse from sea into
root by osmosis. The excess salts will be removed from the plant through salt glands at the leaf margin.
[3 markah / marks]
(c) Daun pada tumbuhan Q adalah lebih nipis berbanding dengan daun pada tumbuhan P. Terangkan.
TP3 The leaves of plant Q is thinner than the leaves of plant P. Explain.
Tumbuhan Q hidup di habitat yang mengandungi bekalan air yang mencukupi dan suhu persekitaran
sederhana, manakala tumbuhan P hidup di habitat di mana bekalan air tawar adalah terhad dan suhu
persekitaran adalah tinggi. / Plant Q lives in a habitat which has sufficient supply of water and moderate
surrounding temperature, whereas the plant P lives in a habitat where the supply of fresh water is limited and
surrounding temperature is high.
[2 markah / marks]
(d) Tumbuhan P mempunyai struktur L di mana tumbuhan Q tiada. Terangkan kelebihan struktur L dalam
TP4
habitatnya.
BAB /

Plant P has structure L in which plant Q does not have. Explain the advantage of having structure L in its habitat.
Struktur L ialah biji benih tumbuhan P yang mula bercambah semasa terlekat pada pokok induk. Ini
CHAPTER

memastikan anak pokok mendapat oksigen yang mencukupi selepas mencacak ke dalam lumpur yang
kekurangan oksigen. / Structure L is the seed of plant P which start to germinate during attaching to the parent
7

plant. This is to ensure the seedling obtains sufficient oxygen after plant to the muddy soil which is deficient in oxygen.
[2 markah / marks]

SOALAN ESEI / ESSAY QUESTION

1 Malaysia mempunyai pelbagai ekosistem untuk membolehkan pelbagai jenis tumbuhan terus hidup.
Malaysia has various ecosystems to enable various types of plants to live.
(a) Terangkan ciri-ciri penyesuaian bagi jenis tumbuhan yang hidup di ekosistem akuatik seperti kolam dan
TP3
tasik. / Explain the adaptive features for plants that live in aquatic ecosystems such as pond and lake.
[10 markah / marks]
(b) Walaupun Malaysia tidak mempunyai padang pasir yang sangat panas dan kering, tumbuhan jenis xerofit
TP4
juga dapat terus hidup di negara kita. Terangkan ciri-ciri penyesuaian bagi xerofit. / Although Malaysia has
no desert which is very hot and dry, xerophytes can also survive in our country. Explain the adaptive features for
xerophytes.  [10 markah / marks]

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 86

07-BioF5 Bab7 (F6p).indd 86 1/11/21 10:31 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5
BAB
CHAPTER Biodiversiti
8 Biodiversity

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

8.1 Sistem pengelasan dan penamaan organisma / Classification system and naming of organisms
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
8.1.1 Menerangkan keperluan sistem pengelasan dan penamaan organisma.
Explain the necessity of classification system and naming of organisms.
8.1.2 Memerihalkan pengelasan organisma secara hierarki dalam enam alam: Archaebacteria, Eubacteria, Protista, Fungi, Plantae
dan Animalia. / Describe the hierarchical classification of organisms into six kingdoms: Archaebacteria, Eubacteria, Protista, Fungi,
Plantae and Animalia.
8.1.3 Memerihalkan ciri utama organisma dalam setiap alam. / Describe the main features of organisms in each kingdom.
8.1.4 Memerihalkan penamaan organisma mengikut Sistem Penamaan Binomial.
Describe the naming of organisms according to the Binomial Nomenclature System.

1. Bumi didiami oleh berjuta-juta organisma yang berlainan spesies. Banyak lagi organisma belum dijumpai dan
dikenal pasti spesiesnya. / The Earth inhibited by millions organisms of different species. Many organisms are not found
yet and identified their species.
2. Nama tempatan bagi sesuatu organisma adalah berlainan mengikut kawasan dan negara.
Local name for an organism is not the same based on the regions and countries.
3. Jadi, satu kaedah pengelasan dan penamaan organisma secara saintifik diperlukan untuk memudahkan
penyelidikan dan komunikasi serta menjadi rujukan di peringkat antarabangsa.
Hence, a scientific method of classification and nomenclature is required to ease research and communication as well as
for reference at international level.
4. Dalam sistem pengelasan terkini, semua organisma yang telah dikenal pasti dikelaskan dalam enam Alam.
In the current classification system, all identified organisms are classified into six Kingdoms.

Alam Contoh dan ciri-ciri utama

Kingdom Examples and main features
Archaebacteria • Contoh: metanogen , halofil dan termofil
Archaebacteria Examples: methanogens , halophiles, thermophiles

8
• Organisma unisel / Unicellular organisms

CHAPTER
• Tidak mempunyai nukleus dan organel bermembran
Do not have nucleus and membranous organelles

BAB /
• Hidup di pelbagai habitat dan habitat ekstrim seperti persekitaran anaerob,
kepekatan garam tinggi dan suhu tinggi / Live in various habitats and extreme
Halofil
Halophile
habitats such as anaerobic, high salt concentration and high temperature environments
• Melakukan respirasi anaerob / Carry out anaerobic respiration
• Tidak sensitif terhadap antibiotik / Do not sensitive to antibiotic
• Melakukan pembiakan aseks seperti belahan dedua dan pertunasan
Carry out asexual reproduction such as binary fission and budding
Eubacteria • Contoh bakteria seperti Escherichia coli, Streptococcus sp., Lactobacillus sp. dan
Eubacteria sebagainya / Examples of bacteria such as Escherichia coli, Streptococcus sp., Lactobacillus
sp. and others
• Organisma unisel / Unicellular organisms
• Tidak mempunyai nukleus dan organel bermembran
Escherichia coli Do not have nucleus and membranous organelles

87 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

08-BioF5 Bab8 (F5p).indd 87 1/12/21 4:42 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Alam Contoh dan ciri-ciri utama

Kingdom Examples and main features
• Mempunyai plasmid / Have plasmid
• Terbahagi kepada positif-gram dan negatif-gram
Divided into gram-positive and gram-negative
• Hidup pada hampir semua habitat / Live in almost all habitats
• Boleh melakukan respirasi aerob, respirasi anaerob dan fermentasi
Can carry out aerobic respiration, anaerobic respiration and fermentation
• Sensitif terhadap antibiotik / Sensitive to antibiotic
• Sesetengah bakteria boleh menjalankan fotosintesis
Certain bacteria can carry out photosynthesis
• Melakukan pembiakan seks dan pembiakan aseks seperti belahan dedua dan
pembentukan spora (dalam keadaan tidak sesuai)
Carry out sexual reproduction and asexual reproduction such as binary fission and formation
of spores (in unfavourable condition)
Protista • Contoh: Amoeba sp., Paramecium sp., Euglena sp., Spirogyra sp., Chlamydomonas
Protista sp. dan sebagainya / Examples: Amoeba sp., Paramecium sp., Euglena sp., Spirogyra sp.,
Chlamydomonas sp. and others
• Organisma unisel , berkoloni dan organisma multisel (berfilamen)
Unicellular organisms, colony and multicellular organisms (filamentaous)
Paramecium sp.
Paramecium sp. • Mempunyai nukleus dan organel bermembran
Have nucleus and membranous organelles
• Terbahagi kepada alga dan protozoa / Divided into algae and protozoa
• Hidup di akuatik / Lives in aquatic habitats
• Melakukan respirasi habitat aerob / Carry out aerobic respiration
• Hanya alga boleh melakukan fotosintesis / Only algae can carry out photosynthesis
Amoeba sp. • Melakukan pembiakan seks secara konjugasi dan pembiakan aseks seperti
Amoeba sp.
belahan dedua dan pertunasan / Carry out sexual reproduction by conjugation
and asexual reproduction such as binary fission and budding
BAB /

Fungi • Contoh: kulat, yis, cendawan dan sebagainya / Examples: fungi, yeasts, mushroom and others
Fungi • Organisma unisel dan organisma multisel
CHAPTER

Unicellular organisms and multicellular organisms

• Mempunyai nukleus dan organel bermembran / Have nucleus and membranous organelles
• Hidup di pelbagai habitat / Live in various habitats
8

• Melakukan respirasi aerob dan fermentasi

Yis Carry out aerobic respiration and fermentation
Yeast • Tidak boleh melakukan fotosintesis / Do not carry out photosynthesis
• Merupakan saprofit atau parasit / As saprophytes or parasites
• Melakukan pembiakan seks secara konjugasi dan pembiakan aseks seperti
pertunasan dan pembentukan spora / Carry out sexual reproduction by conjugation
and asexual reproduction such as budding and formation of spores
Plantae / Plantae • Contoh: paku-pakis, pokok pinus, tumbuhan monokotiledon, eudikot dan
sebagainya / Examples: ferns, pine trees, monocotyledonous plants, eudicot and others
• Organisma multisel / Multicellular organisms
• Mempunyai nukleus dan organel bermembran
Paku pakis / Ferns Have nucleus and membranous organelles

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 88

08-BioF5 Bab8 (F5p).indd 88 1/12/21 4:42 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Alam Contoh dan ciri-ciri utama

Kingdom Examples and main features
• Hidup di pelbagai habitat / Live in various habitats
• Melakukan respirasi aerob dan fermentasi
Carry out aerobic respiration and fermentation
• Boleh melakukan fotosintesis / Can carry out photosynthesis
• Melakukan pembiakan seks dan pembiakan aseks seperti pembiakan vegetatif
Carry out sexual reproduction and asexual reproduction such as vegetative reproduction

Animalia • Contoh: batu karang, ubur-ubur, cacing, tapak sulaiman, labah-labah, serangga,
Animalia ikan, burung, reptilia, mamalia dan sebagainya / Examples: corals, jellyfish, worms,
starfish, spiders, insects, fish, birds, reptiles, mammals and others
• Organisma multisel / Multicellular organisms
• Mempunyai nukleus dan organel bermembran
Have nucleus and membranous organelles
• Hidup di pelbagai habitat / Live in various habitats
Cacing tanah • Melakukan respirasi aerob / Carry out aerobic respiration
Earthworm
• Boleh melakukan fermentasi bagi tisu tertentu
Can carry out fermentation for certain tissues
• Tidak boleh melakukan fotosintesis / Do not carry out photosynthesis
• Melakukan pembiakan seks / Carry out sexual reproduction
• Sesetengah organisma boleh melakukan pembiakan aseks seperti pertunasan,
regenerasi, fragmentasi dan partenogenesis / Some organisms can carry out asexual
reproduction such as budding, regeneration, fragmentation and parthenogenesis

5. Sistem pengelasan hierarki digunakan untuk mengelaskan organisma kepada tujuh kumpulan utama mengikut
tahap. / The hierarchy classification system is used to classify organisms into seven main groups based on levels.
Alam
Kingdom Alam ialah kumpulan terbesar yang mengandungi semua organisma dalam

8
sesuatu Alam.

CHAPTER
Filum Kingdom is the largest group which containing all the organisms in a particular Kingdom.

Phylum

BAB /
Filum ialah kumpulan kedua besar yang mengandungi sebahagian organisma
Kelas
Class daripada sesuatu Alam. Organisma dalam filum yang sama mempunyai ciri
umum yang sama.
Phylum is the second large group which containing some of the organisms from a
Order particular Kingdom. Organisms in the same phylum share the common characteristics.
Order

Famili Pengelasan diteruskan daripada filum kepada kelas, kelas kepada order, order
Family
kepada famili, famili kepada genus, genus kepada spesies.
Classification is continued from phylum to class, class to order, order to family, family
to genus, genus to species.
Genus
Genus

Spesies Spesies merupakan pengelasan hierarki yang paling khusus.

Species is the most specific hierarchy of classification.
Species

89 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

08-BioF5 Bab8 (F5p).indd 89 1/12/21 4:42 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

6. Setelah pengelasan organisma daripada alam ke filum, kelas, order dan famili, sesuatu organisma perlu
dikelaskan ke dalam genus dan spesies. / After the classification of organisms from the kingdom into phylum, class,
order and family, the organisms are required to be classified into genus and species.
7. Dalam hal pengelasan sesuatu organisma ke dalam genus dan spesies, suatu sistem penamaan saintifik telah
diperkenalkan oleh Carl Linnaeus pada tahun 1735. / In order to classify an organism into genus and species, a
scientific naming system was introduced by Carl Linnaeus in year 1735.

Kaedah saintifik Dalam bentuk italik atau digariskan berasingan
Scientific method In italics or underlined separately

Sistem Binomial Linnaeus

Linnaeus Binomial System

Dua nama Latin

Two Latin names

Nama pertama ialah nama genus Nama kedua ialah nama spesies dan
dan bermula dengan huruf besar bermula dengan huruf kecil
The first name is genus and starts with a The second name is species and starts
capital letter with a small letter

Nama diberi berdasarkan perhubungan Nama diberi berdasarkan nama ahli

genetik sains, tempat penemuan dan ciri-ciri
The name given is based on genetic The name given is based on scientist name ,
BAB /

relation place of discovery and characteristics

CHAPTER

8. Jadual berikut menunjukkan beberapa contoh nama saintifik organisma berdasarkan sistem binomial Linnaeus.
The following table shows several examples of organisms with their scientific names based on the Linnaeus binomial
system.
8

Nama umum Nama saintifik Nama umum Nama saintifik

General name Scientific name General name Scientific name
Bunga raya Hibiscus rosa-sinensis Kucing Felis catus
Hibiscus Cat
Harimau Malaya Panthera tigris jacksoni Lalat buah Drosophila melanogaster
Malayan tiger Fruit fly
Harimau Indonesia Panthera tigris sumatrae Bawang putih Allium sativum
Sumatran tiger Garlic
Manusia Homo sapiens Padi Oryza sativa
Human Paddy
Anjing Canis lupus Buah mangga Mangifera indica
Dog Mango

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 90

08-BioF5 Bab8 (F5p).indd 90 1/12/21 4:42 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

9. Tandakan ( ✓ ) pada penulisan nama saintifik yang betul dan ( ✗ ) pada yang salah.
Mark ( ✓ ) on the correct written format for scientific name, and ( ✗ ) for the incorrect format.

Nama umum Nama saintifik (Betul atau Salah)

General name Scientific name (True or False)

Apis Mellifera ✗

Apis mellifera ✓

apis mellifera ✗

Apis mellifera ✗

Apis mellifera ✗
Lebah madu
Honey bee
Apis mellifera ✓

Mellifera ✗

Mellifera ✗

Mellifera ✗

mellifera ✗

Apis sp. ✗

Apis sp. ✗
Lebah
Bees
Apis sp. ✓

Apis spp. ✓

8
CHAPTER
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
8.1.5 Membina kekunci dikotomi untuk mengelaskan organisma. / Construct dichotomous keys to classify organisms.

BAB /
10. Dalam biologi, kekunci dikotomi ialah suatu alat yang boleh diguna untuk mengelaskan sekumpulan
organisma kepada dua kategori berdasarkan ciri-ciri tertentu secara berulangan sehingga setiap organisma
telah dikenal pasti. / In biology, the dichotomous key is a tool that can be used to classify a group of organisms
repeatedly into two categories based on particular characteristics until each organism is identified.
11. Ia merupakan suatu kaedah yang mudah digunakan. Akan tetapi, pengelasan dengan kekunci dikotomi tidak
dapat menunjukkan perhubungan genetik antara organisma yang dikaji.
It is an easy method. But, the classification by using dichotomous key does not show genetic relatedness
among the organisms studied.
12. Ciri-ciri yang dikaji ialah; / Characteristics to be studied are;
(a) ciri kekal dan tidak berubah mengikut masa atau kematangan.
permanent characteristics and do not change according to time or maturity.

(b) proses fisiologi seperti kaedah pembiakan dan jenis nutrisi.

physiological processes such as reproduction methods and types of nutrition.

91 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

08-BioF5 Bab8 (F5p).indd 91 1/12/21 4:42 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

13. Cara membina kekunci dikotomi: / Method used to construct a dichotomous key:
(a) Tentukan suatu ciri yang dapat mengelaskan sekumpulan organisma kepada dua kategori.
Determine a particular characteristic which can classify a group of organisms into two catagories.
(b) Bahagikan organisma yang berada dalam kategori yang sama kepada dua kategori lagi sehingga setiap
organisma telah dikenal pasti.
Divide the organisms of the same category into another two categories until each organism is identified.
(c) Bilangan langkah yang diperlukan untuk mengelaskan organisma ialah bilangan organisma (m) yang perlu
dikenal pasti tolak satu, iaitu m – 1. / The number of steps required to classify organisms is the number of organisms
(m) required to be identified minus one, that is m – 1.
14. Tugasan: Membina kekunci dikotomi untuk mengelaskan organisma berikut.
Task: Construct a dichotomous key to classify the following organisms.

Ubur-ubur / Jellyfish Katak / Frog Ikan / Fish Burung / Bird

Cicak / Lizard Lebah / Bee Buaya / Crocodile Labah / Spider

1a Mempunyai tulang belakang / Have backbone Rujuk 2 / Refer 2

1b Tidak mempunyai tulang belakang / Do not have backbone Rujuk 6 / Refer 6

2a Mempunyai bulu pelepah / Have feather Burung / Bird

2b Tidak mempunyai bulu pelepah / Do not have feather Rujuk 3 / Refer 3

BAB /

3a Mempunyai kaki / Have legs Rujuk 4 / Refer 4

CHAPTER

3b Tidak mempunyai kaki / Do not have legs Ikan / Fish

4a Mempunyai ekor / Have a tail Rujuk 5 / Refer 5

8

4b Tidak mempunyai ekor / Do not have tail Katak / Frog

5a Ekor boleh tumbuh semula selepas putus Cicak
Tail can regenerate after break Lizard
5b Ekor tidak boleh tumbuh semula selepas putus Buaya
Tail does not regenerate after break Crocodile
6a Mempunyai rangka luar / Have exoskeleton Rujuk 7 / Refer 7
6b Tidak mempunyai rangka luar Ubur-ubur
Do not have exoskeleton Jellyfish
7a Mempunyai tiga pasang kaki / Have three pairs of legs Lebah / Bee

7b Mempunyai empat pasang kaki / Have four pairs of legs Labah / Spider

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 92

08-BioF5 Bab8 (F5p).indd 92 1/12/21 4:42 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

8.2 Biodiversiti / Biodiversity
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
8.2.1 Mensintesiskan konsep biodiversiti berdasarkan diversiti ekosistem, spesies dan genetik.
Synthesise the concept of biodiversity based on diversities of ecosystem, species and genetic.
8.2.3 Mewajarkan kepentingan biodiversiti terhadap alam sekitar dan manusia.
Justify the importance of biodiversity on the environment and humans.

1. Biodiversiti mempunyai tiga peringkat: diversiti ekosistem, diversiti spesies dan diversiti genetik.
Biodiversity has three levels: ecosystem diversity, species diversity and genetic diversity

Diversiti ekosistem Diversiti spesies Diversiti genetik

Ecosystem diversity Species diversity Genetic diversity

Pelbagai jenis ekosistem Pelbagai organisma Pelbagai kombinasi

mewujudkan pelbagai dengan spesies genetik yang wujud
habitat kepada berlainan yang hidup pada dalam suatu spesies
organisma suatu ekosistem Various genetic
ecosystem Various combinations that existed in a
Various types of organisms with
species
create various habitats different species that
for organisms lives in a particular ecosystem
Contoh: / Examples: Contoh: / Examples: Contoh: / Examples:
Hutan tropika / Tropical forests Rumpai laut / Seaweeds Populasi ikan kerapu
Hutan paya laut Batu karang / Corals dengan pelbagai
Mangrove forests Udang galah / Lobster kombinasi genetik
Pantai / Coastal regions Ikan kerapu / Grouper fish Population of grouper fish
Sungai / Rivers Ikan yu / Sharks
Laut / Marine with various genetic
Ketam / Crabs
Hutan gunung / Montane forests combinations

2. Kepentingan diversiti ekosistem: / Importance of ecosystem diversity:
(a) mewujudkan pelbagai habitat bagi organisma.
to have various habitats for organisms.
biogeokimia

8
(b) menyeimbangkan kitaran seperti kitaran karbon dan kitaran air.

CHAPTER
to balance biogeochemical cycles such as carbon cycle and water cycle.
(c) membekalkan pelbagai sumber makanan kepada manusia dan organisma lain.
to provide various food sources for humans and other organisms.

BAB /
(d) membekalkan sumber perubatan, penyelidikan dan pembinaan kepada manusia.
to provide sources of medicine, research and construction for humans.
(e) merupakan tempat melaksanakan aktiviti rekreasi.
places for recreational activities.
(f) memberi nilai estetik kepada manusia.
to give aesthetic value to humans.
3. Kepentingan diversiti spesies:
Importance of species diversity:
(a) membekalkan pelbagai sumber makanan kepada manusia dan organisma lain.
to provide various food sources for humans and other organisms.
(b) membekalkan sumber perubatan, penyelidikan dan pembinaan kepada manusia.
to provide sources of medicine, research and construction for humans.
(c) mewujudkan interaksi antara spesies yang seimbang dalam suatu ekosistem.
to have an equilibrium interspecific interaction in an ecosystem.

93 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

08-BioF5 Bab8 (F5p).indd 93 1/12/21 4:42 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

4. Kepentingan diversiti genetik: / Importance of genetic diversity:

(a) mewujudkan spesies yang mempunyai kombinasi genetik yang berbeza.
to have a species which consists of different genetic combinations.
(b) membekalkan sumber penyelidikan kepada manusia. / to provide research source to humans.
(c) meningkatkan variasi dalam sesuatu spesies. / to increase variations of a species.
(d) meningkatkan kemandirian spesies. / to increase survival of a species.

STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

8.2.2 Memerihalkan maksud pokok filogeni. / Describe the meaning of phylogenic tree.

5. Sistem pengelasan moden adalah berasaskan arah aliran evolusi antara organisma. Ini dapat ditunjukkan
dengan pokok filogeni . / A modern classification system is based on evolutionary trend among organisms. This can
be shown by a phylogenetic tree .
6. Pokok filogeni ialah satu gambar rajah yang mewakili arah aliran evolusi antara organisma yang dikaji.
A phylogenetic tree is a diagram represents the evolutionary trend among the organisms studied.

Leluhur mamalia:
Kehadiran
plasenta
Common mammal
ancestor: Presence of
placenta
BAB /

Cabang
Branches
CHAPTER

Leluhur vertebra: Kehadiran

tulang belakang
Common vertebrate ancestor:
8

Titik cabang
Presence of backbone Branch points

7. Satu pokok filogeni terdiri daripada beberapa titik cabang di mana cabang-cabang terbentuk.
A phylogenetic tree consists of several branch points in which the branches formed.

8. Titik cabang merupakan leluhur kepada organisma-organisma selepas titik cabang berkenaan.
The branch point is the ancestor for the organisms after the branch point.

9. Dua spesies organisma berlainan mempunyai perhubungan evolusi paling dekat apabila mereka
mempunyai leluhur sama yang paling dekat.
Two organisms with different species have the closest evolutionary relationship when they share the most
common ancestor .

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 94

08-BioF5 Bab8 (F5p).indd 94 1/12/21 4:42 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

8.3 Mikroorganisma dan virus / Microorganisms and viruses
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
8.3.1 Mengenal pasti ciri utama mikroorganisma dan virus. / Identify the main characteristics of microorganisms and viruses.

1. Mikroorganisma ialah organisma seni dan tidak dapat dilihat dengan mata kasar.
Microorganism are tiny organisms and not be seen with naked eyes.
2. Mikroorganisma hanya boleh dilihat dengan bantuan mikroskop cahaya atau elektron.
Microorganisms can only be seen with the help of light or electron microscope.
3. Mikroorganisma terdiri daripada bakteria , protozoa , alga dan kulat .
Microorganisms consist of bacteria , protozoa , algae and fungi .
4. Virus ialah zarah sangat seni yang tidak menjalani proses hidup dan hanya boleh
membiak dalam sel perumah. / Viruses are much smaller particles that do not carry out
living processes and only can reproduce in host cells.

Mikroorganisma Penerangan
Microorganisms Descriptions
Bakteria • Organisma unisel / Unicellular organisms
Bacteria
• Mempunyai dinding sel , membran plasma dan DNA yang tidak diselaputi
membran nukleus / Have cell wall , plasma membrane and DNA which is not
enclosed by a nuclear membrane
• Organisma heterotrof atau autotrof / Are heterotrophs or autotrophs
• Membiak secara belahan dedua dan konjugasi
Reproduced by binary fission and conjugation
• Membentuk spora dalam keadaan yang tidak sesuai
Form spores under unfavourable condition
• Contoh: Escherichia coli, Lactobacillus sp. / Examples: Escherichia coli, Lactobacillus sp.
Protozoa • Organisma unisel / Unicellular organisms
Protozoa • Hidup di akuatik / Live in aquatic

8
CHAPTER
• Mempunyai membran plasma, nukleus dan organel bermembran lain.
Have plasma membrane, nucleus and other membranous organelles .

BAB /
• Organisma heterotrof / Heterotrophic organisms
• Menggunakan silia, pseudopodium atau flagelum untuk bergerak
Use cilia, pseudopodium and flagellum to move
• Membiak secara seks dan aseks / Reproduce sexually or asexually
• Contoh: Paramecium sp., Amoeba sp. dan Plasmodium sp.
Examples: Paramecium sp., Amoeba sp. and Plasmodium sp.
Alga • Organisma unisel, berkoloni dan organisma multisel (berfilamen)
Algae
Unicellular organisms, colony and multicellular organisms (filamentaous)
• Boleh menjalankan fotosintesis kerana mempunyai klorofil
Able to carry out photosynthesis as they have chlorophyll
• Dinding sel terbina daripada selulosa / Cell wall is made up of cellulose
• Tidak mempunyai batang, daun dan akar / Do not have stems, leaves and roots
• Membiak secara seks dan aseks / Reproduce sexually or asexually
• Contoh: Chlamydomonas sp. dan Spirogyra sp. / Examples: Chlamydomonas sp. and Spirogyra sp.
95 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

08-BioF5 Bab8 (F5p).indd 95 1/12/21 4:42 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Mikroorganisma Penerangan
Microorganisms Descriptions
Kulat • Organisma unisel dan multisel
Fungi
Unicellular organisms and multicellular organisms
• Tidak mempunyai klorofil / Has no chlorophyll
• Organisma saprofitik atau parasitik
Saprophytic or parasitic organisms
• Merembeskan enzim berkoloni untuk menguraikan bahan organik
sebelum ianya diserap / Secrete extracellular enzymes to breakdown organic
matter before they are absorbed
• Membiak secara pertunasan atau pembentukan spora
Reproduce by budding or formation of spores
• Contoh: Yis, Mucor sp. / Examples: Yeast, Mucor sp.
Virus • Bukan mikroorganisma / Not microorganisms
• Bersaiz paling kecil / The smallest size
Virus
• Hanya boleh dilihat di bawah mikroskop elektron
Can only be seen under an electron microscope
• Hanya terdiri daripada DNA atau RNA yang diselaputi lapisan protein
Only consists of DNA or RNA covered by a protein coat
• Tidak boleh membiak di luar sel perumah / Cannot reproduce outside the host cells
• Semua adalah parasit / All are parasites
• Boleh dihablurkan di luar sel perumah.
Can be crystallized outside host cells.
• Contoh: Bakteriofaj, virus influenza, virus mozek tembakau, koronavirus
Examples: Bacteriophage, influenza virus, tobacco mosaic virus, coronavirus
BAB /

STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

CHAPTER

8.3.2 Memerihalkan peranan mikroorganisma dalam kitar nitrogen.

Describe the roles of microorganisms in nitrogen cycle.

5. Kitar nitrogen ialah satu proses biogeokimia di mana nitrogen daripada atmosfera ditukarkan kepada
8

bentuk lain dalam tanah dan ke dalam organisma, akhirnya kembali ke atmosfera.
Nitrogen cycle is a biogeochemical process through which nitrogen is converted into many forms, consecutively
passing from the atmosphere to the soil to organism and back into the atmosphere.
6. Kitar nitrogen melibatkan beberapa proses seperti pengikatan nitrogen , penitritan, pendenitritan
dan pereputan yang menggunakan mikroorganisma .
Nitrogen cycle involves several processes such as nitrogen fixation, nitrification, denitrification, decay and
putrefaction which using microorganisms .

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 96

08-BioF5 Bab8 (F5p).indd 96 1/12/21 4:42 PM

 Kitar Nitrogen
Nitrogen Cycle

08-BioF5 Bab8 (F5p).indd 97

Nitrogen (N2) di atmosfera
Nitrogen (N2) in atmosphere

Asimilasi
Asimilasi Assimilation
Assimilation
Denitrification
Pendenitritan

Pereputan
Asimilasi
Decay and putrefaction Assimilation

97
Bakteria pendenitritan

Nitrogen fixation
Denitrifying bacteria

Pengikatan nitrogen
Rhizobium sp. Protein dan urea
Protein and urea
Rhizobium sp.
Nitrat (NO3–)
Nitrate (NO3–)

Bakteria dan kulat

N2 ditukar kepada NH4+ Bakteria penitritan
Bacteria and fungi
Nitrifying bacteria
N2 is converted into NH4+

Sebatian amonium (NH4+)

Ammonium compounds (NH4+)

Nostoc sp. Nitrosomonas sp. dan Nitrobacter sp.

Nitrosomonas sp. and Nitrobacter sp.
MODUL • Biologi Tingkatan 5

Nostoc sp.

© Nilam Publication Sdn. Bhd.

BAB / CHAPTER 8

1/12/21 4:42 PM
 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Pengikatan nitrogen / Nitrogen fixation

• Proses menukarkan nitrogen bebas di udara kepada sebatian ammonium yang akan diserap
oleh tumbuhan. / The process which converts free nitrogen in the air into ammonium
compounds which will be absorbed by plants.
• Melibatkan bakteria pengikat nitrogen seperti Nostoc sp. dan Rhizobium sp. yang terdapat pada nodul
akar tumbuhan legum menukarkan N di udara kepada ammonia (NH3) dan akhirnya kepada
2

sebatian ammonium (NH4 ). / Involve

+ nitrogen fixing bacteria such as Nostoc sp. and Rhizobium sp.
which is found in the root nodules of leguminous plants convert N2 in the air into ammonia (NH3) and
eventually into ammonium compounds (NH4+).

Penitritan / Nitrification
• Amonia (NH3) dan sebatian ammonium (NH4+) ditukar kepada nitrit (NO2–) oleh Nitrosomonas
sp. dan kemudiannya ditukarkan kepada nitrat (NO3 )–
oleh Nitrobacter sp. untuk diserap
oleh akar tumbuhan.
The ammonia (NH3) and ammonium compounds (NH4+) are converted into nitrites (NO2–) by Nitrosomonas
sp. and then into nitrates (NO3 ) –
by Nitrobacter sp. to be absorbed by plant roots.

Pendenitratan / Denitrification
• Nitrat (NO3 ) –
ditukarkan kepada gas nitrogen dan oksigen oleh bakteria
pendenitritan seperti Thiobacillus denitrificans untuk dikembalikan ke atmosfera.
The nitrate (NO3–) is converted into nitrogen and oxygen gas by denitrifying
bacteria such as Thiobacillus denitrificans to be returned to the atmosphere.

Pereputan / Decay and Putrefaction

• Protein tumbuhan dan haiwan yang telah mati dan bahan buangan haiwan diuraikan oleh
BAB /

bakteria saprofitik dan kulat kepada sebatian ammonium (NH4+).

Protein of dead plants and animals and animal wastes are broken down by saprophytic bacteria
CHAPTER

and fungi into ammonium compounds (NH4+).

8

STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

8.3.3 Memerihalkan peranan mikroorganisma sebagai: pengeluar, pengurai, simbion dan parasit.
Explain the roles of microorganisms as: producers, decomposers, symbions and parasites.

7. Peranan mikroorganisma: / The roles of microorganisms:

Peranan Contoh Penerangan
Role Example Explanation
Pengeluar Cyanobakteria, • Membekalkan nutrien kepada pengguna primer
Producer fitoplankton (alga)
Provide nutrients to primary consumers
Cyanobacteria,
phytoplankton (algae) • Sumber tenaga utama dalam suatu rantai makanan
Main energy source in a food chain

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 98

08-BioF5 Bab8 (F5p).indd 98 1/12/21 4:42 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Peranan Contoh Penerangan

Role Example Explanation
Pengurai Bakteria saprofitik, • Menguraikan organisma mati untuk mengurangkan
Decomposer kulat pencemaran dengan mengelakkan pengumpulan sisa organik.
Saprophytic bacteria,
Decompose dead organisms to reduce pollution by preventing
fungi
accumulation of the organic wastes remains.
• Mengembalikan nutrien ke dalam tanah
Return nutrients to soil

Simbion Tryconympha • Tryconympha sp. dalam salur pencernaan anai-anai

sp. (protozoa),
Symbion merembeskan enzim selulase untuk mencernakan selulosa
Bifidobacterium sp.,
kepada glukosa untuk diserap oleh anai-anai
Lactobacillus sp. dan
Tryconympha sp. in alimentary canal of termites secretes cellulase
Escherichia coli
Tryconympha sp. to digest cellulose into glucose to be absorbed by the termites
(protozoa), Bifidobacterium • Usus besar manusia mempunyai bakteria simbiosis yang
sp., Lactobacillus sp. and mensintesis vitamin B12 dan vitamin K / Human colon has
Escherichia coli symbiotic bacteria which synthesis vitamin B12 and vitamin K
Parasit Sesetengah bakteria • Merupakan pemangsa untuk membentuk rantai makanan
Parasite dan protozoa, kulat
Some bacteria, fungi yang seimbang / As predators to form a balanced food chains
• Juga merupakan mangsa kepada pengguna lain
Also as prey for other consumers

STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

8.3.4 Mendefinisikan istilah: patogen dan vektor. / Define the terms: pathogens and vectors.
8.3.5 Memerihalkan kesan patogen terhadap kesihatan manusia. / Explain the effects of pathogens on human health.

8. Definisi patogen dan vektor. / Definitions of pathogen and vector.

Istilah Definisi Contoh
Term Definition Examples
Patogen virus

8
Mikroorganisma yang boleh menyebabkan penyakit Bakteria, , protozoa, kulat

CHAPTER
Pathogen
Microorganisms which can cause diseases Bacteria, virus , protozoa, fungi

Vektor Organisma yang membawa patogen daripada Nyamuk , lalat, lipas, haiwan

BAB /
Vector liar terjangkit
individu terjangkit kepada individu lain
Mosquitoes , flies, cockroaches,
Organisms which carry pathogen from an infected infected wild animals
individual to another

9. Kesan patogen terhadap kesihatan manusia. / Effects of pathogens on human health.

Patogen Penyakit Gejala Cara jangkitan
Pathogen Disease Symptom Method of infection
Virus Penyakit kelamin, • Ketuat pada tangan, kaki, Melalui seks atau
Virus barah serviks dan sentuhan
muka dan alat kelamin / Warts
• Human barah lain on hand, leg, face and genital organ Through sex or skin
papillomavirus Sexually transmitted to skin contact
(HPV) disease, cervix • Tompokan darah selepas haid
cancer and other Irregular blood spotting after periods
cancer

99 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

08-BioF5 Bab8 (F5p).indd 99 1/12/21 4:42 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Patogen Penyakit Gejala Cara jangkitan

Pathogen Disease Symptom Method of infection
• Pendarahan haid berpanjangan dan banyak
daripada biasa
Prolonged and more menstruation than normal
• Pendarahan selepas putus haid
Postmenopausal bleeding
• Penambahan lelehan dari faraj
Increased vaginal discharge
Bakteria Keracunan Muntah / Vomiting Melalui makanan
•
Bacteria tercemar
makanan • Cirit-birit / Diarrhea
• Salmonella sp. Through
• Deman / Fever
Food poisoning contaminated food
• Sakit perut / Abdominal cramps
• Sakit kepala / Headache
Protozoa Malaria • Menggigil diikuti dengan deman panas Gigitan nyamuk
Protozoa
Malaria dan sakit kepala / Shrivel is followed by Anopheles sp.
• Plasmodium
fever and headache betina
sp. Bitten by female
• Kulit menjadi kekuningan
mosquito
Skin becomes yellowish
Anopheles sp.
• Anaemia / Anaemia
Kulat Kurap • Plak kemerah-merahan yang bersisik dan Melalui sentuhan
Fungi bintik-bintik merah di sekelilingnya / An Through skin-to-
• Tinea sp. Ringworm erythematous patch with slightly scaly and small skin contact
erythematous papules present at its periphery.
• Plak ini boleh membesar dan membentuk
gelang kemerah-merahan di sekelilingnya
The patch will enlarge and with the presence of
its central clearing, it will appear ring-like or
annular

10. Padankan jenis penyakit dengan patogen dan vektor dengan betul.
BAB /

Match types of diseases with pathogens and vectors correctly.

Patogen Penyakit Vektor

CHAPTER

Pathogen Disease Vector

Bakteria Taun Nyamuk Anopheles sp. betina

8

Bacteria Cholera Female mosquito Anopheles sp.

Demam denggi
Dengue fever
Protozoa Lalat rumah
Protozoa Tifoid Housefly
Typhoid

Malaria
Malaria
Virus Nyamuk Aedes sp. betina
Virus Female mosquito Aedes sp.
Keracunan makanan
Food poisoning

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 100

08-BioF5 Bab8 (F5p).indd 100 1/12/21 4:42 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

PRAKTIS SPM
SPM PRACTICES

SOALAN ANEKA PILIHAN / MULTIPLE-CHOICE QUESTIONS Kuiz / Quiz

1 Antara berikut, pernyataan manakah tentang 5 Rajah berikut menunjukkan dua jenis organisma
TP1 TP2
kepentingan sistem pengelasan adalah betul? berasal daripada Alam yang berbeza.
Which of the following statements about importance of The following diagram shows two types of organisms
classification system is true? from different Kingdoms.
A Mendapat pengiktirafan antarabangsa
Obtain international recognition
B Mempercepatkan pengelasan organisma
Speed up the classification of organisms
C Memudahkan perkongsian maklumat pada
peringkat antarabangsa / Make sharing of P         Q
information ease at the level of international Antara berikut, pernyataan manakah tentang
D Mempertingkatkan sumbangan dalam perbezaan antara dua organisma tersebut adalah
pengelasan organisma pada peringkat betul? / Which of the following statements about the
antarabangsa difference between the two organisms is true?
Increase contribution in classification of organisms A Organisma P tidak menjalani fotosintesis,
at the international level manakala organisma Q menjalani fotosintesis
Organism P does not carry out photosynthesis,
2 Penulisan nama saintifik manakah adalah betul? whereas organism Q carry out photosynthesis
TP1
Which of the following writing of scientific name is B Organisma P tidak mempunyai dinding sel,
correct? manakala organisma Q mempunyai dinding sel
A Musca sp. C Domestica sp. Organism P does not have cell wall, whereas
B Musca domestica D Musca Domestica organism Q has cell wall
C Organisma P tidak mempunyai kloroplas,
3 Antara berikut, susunan manakah tentang sistem manakala organisma Q mempunyai kloroplas
TP1
pengelasan hierarki adalah betul? Organism P does not have chloroplast, whereas
Which of the following sequences about the hierarchy organism Q has chloroplast
classification system is correct? D Organisma P tidak membentuk tisu, manakala
A Alam, Filum, Order, Kelas, Famili, Genus, Spesies organisma Q membentuk tisu / Organism P does

8
Kingdom, Phylum, Order, Class, Family, Genus, Species not form tissue, whereas organism Q forms tissue

CHAPTER
B Alam, Filum, Kelas, Order, Famili, Genus, Spesies
Kingdom, Phylum, Class, Order, Family, Genus, Species 6 Antara berikut, yang manakah mewakili filum bagi
TP2
C Alam, Kelas, Filum, Order, Famili, Genus, Spesies lipas? / Which of the following represents the phylum for

BAB /
Kingdom, Class, Phylum, Order, Family, Genus, Species cockroach?
D Alam, Filum, Kelas, Famili, Order, Genus, Spesies A Animalia / Animalia
Kingdom, Phylum, Class, Family, Order, Genus, Species B Arthropoda / Arthropod
C Insekta / Insecta
4 Alam apakah yang ditunjukkan oleh ciri-ciri berikut? D Periplaneta / Periplaneta
TP2
Which Kingdom is shown by the following characteristics?
• Mempunyai klorofil 7 Antara berikut, ciri manakah tidak sesuai untuk
TP3
Has chlorophyll mengelaskan organisma dengan kekunci dikotomi?
Which of the following characteristics is not suitable to
• Mempunyai dinding sel
classify organisms with dichotomous key?
Has cell wall
A Mempunyai ekor sebelum menjadi dewasa
• Tidak mempunyai mitokondrion Have a tail before becoming an adult
Has no mitochondrion
B Mempunyai lebih daripada tiga pasang kaki
A Archaebacteria / Archaebacteria Have more than three pairs of legs
B Eubacteria / Eubacteria C Badan tidak mempunyai segmen
C Protista / Protista No segmented body
D Plantae / Plantae D Mempunyai ekor / Have a tail

101 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

08-BioF5 Bab8 (F5p).indd 101 1/12/21 4:42 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

8 Rajah berikut menunjukkan satu pokok filogenetik. Antara berikut, pernyataan manakah adalah betul?
TP4
The following diagram shows a phylogenetic tree. Which of the following statements are true?
Penyakit / Disease Patogen / Pathogen
I Deman denggi Anopheles sp.
Dengue fever Anopheles sp.
II Deman denggi Aedes sp.
Dengue fever Aedes sp.
III Malaria Anopheles sp.
Malaria Anopheles sp.
T IV Malaria Aedes sp.
Malaria Aedes sp.
Apakah yang diwakili oleh T? / What is represented by T?
A Leluhur bagi pembentukan dinding sel A I dan II C II dan III
Common ancestor for formation of cell wall I and II II and III
B Leluhur bagi kehadiran bulu B I dan III D II dan IV
Common ancestor for the presence of fur I and III II and IV
C Leluhur bagi kehadiran tulang belakang
Common ancestor for the presence of backbone 10 Antara berikut, organisma manakah adalah patogen
TP2
D Leluhur bagi pembentukan plasenta bagi manusia? / Which of the following organisms are
Common ancestor for formation of placenta pathogens for humans?
I Musca sp. / Musca sp.
9 Rajah berikut menunjukkan sejenis vektor bagi suatu II Anopheles sp. / Anopheles sp.
TP2
penyakit. III Salmonella sp. / Salmonella sp.
The following diagram shows a vector for a disease. IV Human papillomavirus / Human papillomavirus
A I dan II C II dan IV
I and II II and IV
B I dan III D III dan IV
I and III III and IV

SOALAN STRUKTUR / STRUCTURE QUESTIONS

Jawab semua soalan. / Answer all questions.

1 Rajah berikut menunjukkan dua jenis organisma. / The following diagram shows two types of organisms.
BAB /
CHAPTER
8

Organisma P Organisma Q
Organism P Organism Q

(a) Namakan Alam bagi organisma P dan Q.

TP1 Name the Kingdoms for organism P and Q.
P : Animalia / Animalia
Q : Eubacteria / Eubacteria
[2 markah / marks]
(b) Nyatakan dua ciri organisma P yang boleh digunakan dalam kekunci dikotomi.
State two characteristics of organism P which can be used for dichotomous key.
Mempunyai rangka luar dan mempunyai tiga pasang kaki
Have exoskeleton and have three pairs of legs
[2 markah / marks]

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 102

08-BioF5 Bab8 (F5p).indd 102 1/12/21 4:42 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

(c) Taun ialah penyakit yang boleh menjangkiti manusia dengan organisma P dan Q. Huraikan hubungan
TP3
organisma P dan Q dalam menjangkiti taun kepada manusia.
Cholera is a disease that can infect humans with organisms P and Q. Describe the relationship of organism P and Q
in infecting cholera to humans.
Organisma P ialah vektor yang membawa organisma Q daripada makanan tercemar dan mencemari
makanan yang akan dimakan oleh orang lain. Organisma Q menghasilkan racun yang akan menyebabkan
cirit-birit atau sakit perut kepada orang yang termakan makanan tercemar. / Organism P is the vector which
carries organism Q from contaminated food and contaminate the food will be consumed by other people. The organism
Q produces toxin which can cause diarrhea or abdominal ache to people who consume the contaminated food.
[2 markah / marks]
(d) Penyakit tidur Afrika ialah suatu penyakit yang disebabkan oleh sejenis patogen yang dibawa oleh sejenis
TP4
vektor. Namakan Alam patogen dan vektor tersebut.
African sleeping sickness is a disease caused by a type of pathogen which is carried by a type of vector. Name the
Kingdom of the pathogen and vector.
Alam patogen / Kingdom of the pathogen : Protista / Protista
Vektor / Vector : Lalat Tsetse / Tsetse fly
[2 markah / marks]

SOALAN ESEI / ESSAY QUESTIONS

1 (a) Rajah berikut menunjukkan maklumat yang diperoleh daripada laman sesawang Sistem Informasi
TP3
Biodiversiti Malaysia. / The following diagram shows the information obtained from the website of Malaysia
Biodiversity Information System.
Mammals Birds Reptiles Amphibians Marine Fishes Freshwater Fishes
307 785 567 242 1, 619 449
species species species species species species
Invertebrates Vascular Plants Fungi Mosses Hard Coral
150, 000 15, 000 >4, 000 522 612
estimated species estimated species species species species
Sumber: https://www.mybis.gov.my / Source: https://www.mybis.gov.my

8
Terangkan maklumat tersebut berdasarkan konsep biodiversiti.

CHAPTER
Explain the information based on the concepts of biodiversity.
[10 markah / marks]
(b) Rajah berikut menunjukkan beberapa organisma yang perlu dikelaskan.

BAB /
TP4 The following diagram shows several organisms need to be classified.

P Q R

S T U
Bina satu kekunci dikotomi untuk mengelaskan organisma tersebut. Gunakan huruf untuk mewakili
organisma tersebut.
Construct a dichotomous key to classify these organisms. Use letter to represent each of the organism.
[10 markah / marks]

103 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

08-BioF5 Bab8 (F5p).indd 103 1/12/21 4:42 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5
BAB
CHAPTER Ekosistem
9 Ecosystem

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

9.1 Komuniti dan ekosistem / Community and ecosystem
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
9.1.1 Mendefinisikan: spesies, populasi, komuniti, habitat, nic, dan ekosistem.
Define the terms: species, population, community, habitat, niche, and ecosystem.

1. Definisi istilah ekosistem: / Definitions of terms in ecosystem:

Spesies Sekumpulan organisma sama spesies hidup di habitat yang sama pada suatu
A masa / A group of organisms same species lives in the same habitat at the same time B
Species

Populasi Organisma yang memperoleh nutrien daripada bahan organik

B Organisms which obtain nutrients from organic substances L
Population

Komuniti Organisma yang memperoleh nutrien daripada perumahnya

C Organisms which obtain nutrients from their host I
Community

Habitat Suatu organisma bersaing dengan organisma lain bagi nic yang sama
D An organism competes with other organisms for the same niche M
Habitat

Semua populasi daripada spesies yang berlainan yang hidup dalam satu
Nic habitat serta berinteraksi antara satu sama lain / All population of different
E C
Niche
species that live in a habitat and interact to each other

Ekosistem Peranan atau interaksi sesuatu spesies dengan komponen lain dalam
F habitatnya / Roles or interactions of a species with other components in a habitat E
Ecosystem

Komponen biosis Suatu organisma memburu dan memakan organisma lain

G An organism hunts and eats other organisms N
Biotic components

Komponen abiosis Organisma mendapat manfaat daripada organisma lain tanpa

BAB /

H memudaratkannya / An organism benefits from other without harm the organism J

Abiotic components

Sekumpulan organisma serupa, saling membiak untuk menghasilkan

CHAPTER

Parasitisme
I anak yang sihat / A group of similar organism which can interbreed to A
Parasitism
produce fertile offspring
9

Komensalisme Kedua-dua organisma mendapat keuntungan dalam interaksi

J Both organisms obtain benefit in the interaction K
Commensalism

Mutualisme Tempat tinggal organisma

K Living place of organisms D
Mutualism

Beberapa komuniti dalam habitat yang sama saling berinteraksi antara satu
Saprofitisme
L sama lain termasuk dengan komponen bukan hidup / Several communities F
Saprophytism
in a habitat interact to each other, including the non-living components

Persaingan Semua organisma dalam suatu ekosistem

M All organisms in an ecosystem G
Competition

Faktor persekitaran yang boleh mempengaruhi kehidupan organisma

Pemangsaan
N dalam suatu ekosistem H
Predation
Environmental factors which can affect the organisms in an ecosystem

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 104

09-BioF5 Bab9 (F4p).indd 104 1/12/21 4:22 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

9.1.2 Mengenal pasti komponen biosis dan komponen abiosis dalam ekosistem. / Identify biotic and abiotic components in an ecosystem.
9.1.3 Memerihalkan nutrisi autotrof dan nutrisi heterotrof. / Explain autotrophic and heterotrophic nutrition.
9.1.4 Berkomunikasi tentang komponen biosis mengikut aras trof. / Communicate about biotic components according to trophic levels.
9.1.5 Memerihalkan pengaliran tenaga dalam rantai makanan. / Describe energy flow in a food chain.

2. Senaraikan komponen biosis dan abiosis dalam ruangan yang betul.

List biotic and abiotic components in the correct spaces.

Air pH tanah Bakteria Udara

Water Soil pH Bacteria Air
Alga Kulat pH air Ikan
Algae Fungi Water pH Fish
Suhu Cacing Garam mineral Kelembapan udara
Temperature Worm Mineral salts Air humidity
Tumbuhan Cahaya Burung Manusia
Plants Light Birds Human

Komponen biosis Komponen abiosis

Biotic components Abiotic components

Bakteria Alga Air pH tanah

Bacteria Algae Water Soil pH

Kulat Ikan Udara pH air

Fungi Fish Air Water pH

Cacing Tumbuhan Suhu Garam mineral

Worm Plants Temperature Mineral salts

Burung Manusia Kelembapan udara Cahaya

Birds Human Air humidity Light

9
3. Jenis nutrisi yang diamalkan oleh komponen biosis dalam suatu ekosistem dibahagikan kepada nutrisi

CHAPTER
autotrof dan heterotrof .
Types of nutrition practiced by biotic components in an ecosystem are divided into autotrophic and

BAB /
heterotrophic nutrition.

(a) Organisma yang mengamalkan nutrisi autotrof dikenali sebagai autotrof . Mereka dapat
menghasilkan glukosa daripada bahan tak organik seperti karbon dioksida, air atau hidrogen
sulfida dengan menggunakan tenaga cahaya atau tenaga kimia.
Organisms practice autotrophic nutrition are known as autotrophs . They can produce glucose
from inorganic substances such as carbon dioxide, water or hydrogen sulfide by using light energy or chemical energy.

(b) Heterotrof tidak dapat menghasilkan glukosa daripada bahan tak organik, dan perlu memakan
organisma lain.
Heterotrphs do not produce glucose from inorganic substances, and require to consume other organisms.

105 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

09-BioF5 Bab9 (F4p).indd 105 1/12/21 4:22 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Autotrof Fotoautotrof klorofil

• Mengandungi untuk menjalankan fotosintesis
Autotroph Photoautotroph
Contains chlorophyll to carry out photosynthesis

• Menghasilkan makanan daripada karbon dioksida dan air

dengan tenaga cahaya / Produces food from carbon dioxide
and water by using light energy
• Contoh: Tumbuhan hijau, alga dan bakteria berfotosintesis
Examples: Green plants, algae and photosynthetic bacteria

Kemoautotrof • Tidak mengandungi klorofil / Do not contain chlorophyll

Chemoautotroph • Menghasilkan makanan daripada karbon dioksida dan air dengan
tenaga yang dihasilkan daripada tindak balas kimia
Produces food from carbon dioxide and water by using energy generated from
chemical reactions
• Contoh: Nitrobacter sp. / Example: Nitrobacter sp.

Heterotrof Holozoik makanan

• Memperoleh dan memakannya
Heterotroph Holozoic
Obtains and consumes food into the body

• Mencernakan makanan dengan enzim dalam badan dan

menyerap nutrien ke dalam badan / Digests food
with enzymes within the body and absorbs the nutrients into body
• Contoh: manusia dan hampir semua jenis haiwan
Example: human and almost all types of animals

Saprotrof • Memperoleh nutrien daripada bahan organik atau organisma yang

Saprotroph
mati / Obtains nutrients from organic substances or dead organisms
• Mencernakan bahan organik dengan merembeskan enzim
keluar daripada badan dan menyerap nutrien
BAB /

ke dalam badan / Digest the organic substances by secreting enzymes

out of the body and absorbs the nutrients into body
CHAPTER

• Contoh: kulat roti, cendawan / Examples: bread mould, mushroom

Parasit • Memperoleh nutrien dengan menyerap nutrien daripada

9

Parasite perumahnya
Obtains food by absorbing the nutrients from the hosts
• Contoh: kutu, cacing pita / Examples: ticks, tapeworm

4. Komponen biosis memperoleh tenaga daripada makanan untuk menjalankan proses hidup.
Biotic components obtain energy from food to carry out living processes.

5. Berdasarkan jenis nutrisi, komponen biosis boleh dikategorikan kepada tiga kumpulan, iaitu pengeluar ,
pengguna dan pengurai .
Based on the types of nutrition, the biotic components can be categorised into three groups, producers ,
consumers and decomposers .

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 106

09-BioF5 Bab9 (F4p).indd 106 1/12/21 4:22 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

6. Komponen biosis dalam tiga kumpulan ini boleh disusunkan mengikut aras trof dalam membentuk
satu rantai makanan.
The biotic components in the three groups can be arranged into trophic levels accordingly to form a food chain.

Aras trof pertama Aras trof kedua Aras trof ketiga Aras trof keempat
First trophic level Second trophic level Third trophic level Fourth trophic level

Pengeluar Pengguna primer Pengguna sekunder Pengguna tertier

Producer Primary consumer Secondary consumer Tertiary consumer

7. Dalam satu rantai makanan, tenaga dalam suatu aras trof dapat dialirkan kepada aras
trof seterusnya apabila organisma itu dimakan.
In a food chain, the energy of a trophic level can be flowed to the next trophic level when the
organism is consumed.

(a) Pengaliran tenaga dalam suatu rantai makanan adalah bermula daripada tenaga cahaya yang
diguna oleh pengeluar untuk fotosintesis . /The flow of energy in a food chain is begun from

9
light producers photosynthesis

CHAPTER
energy to be used by for .

(b) Secara amnya, hanya 10 % tenaga dapat mengalir daripada suatu aras trof ke aras trof yang
seterusnya. / In general, only 10 % energy can flow from one trophic level to the next trophic level.

BAB /
(c) Kira-kira 90 % tenaga hilang daripada pengaliran tenaga dalam rantai makanan dalam bentuk
tenaga haba yang dibebaskan oleh pengguna, bahagian tidak tercerna, perkumuhan
dan sebagainya. / About 90 % energy lost from the flow of energy within food chain in the form of
heat energy released from consumers, undigestible parts, excretion and others.

(d) Pengaliran tenaga ke aras trof tinggi adalah semakin berkurangan .

The flow of energy to higher trophic levels becomes less .

(e) Jadi, aras trof kelima ialah aras trof paling tinggi dalam suatu rantai makanan.
Hence, the fifth trophic level is the highest trophic level in any food chain.

8. Dalam suatu ekosistem, beberapa rantai makanan saling berhubungan membentuk satu siratan makanan .
In an ecosystem, several food chains interrelate to form a food web .

107 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

09-BioF5 Bab9 (F4p).indd 107 1/12/21 4:22 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

9. Rajah di bawah menunjukkan komponen biosis dalam satu ekosistem.

The diagram below shows biotic components in an ecosystem.

Ular Arnab Beluncas Helang

Snake Rabbit Caterpillar Eagle

Belalang Tumbuhan Katak Burung pipit

Grasshopper Plants Frog Sparrow

Berdasarkan rajah tersebut, bina satu siratan makanan yang mengandungi sekurang-kurangnya empat rantaian
makanan. / Based on the diagram, construct a food web consists of at least four food chains.
BAB /

Beluncas
CHAPTER

Caterpillar
9

Burung pipit
Sparrow

Tumbuhan Belalang Ular Helang

Plants Grasshopper Snake Eagle

Katak
Frog

Arnab
Rabbit

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 108

09-BioF5 Bab9 (F4p).indd 108 1/12/21 4:22 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

9.1.6 Memerihalkan piramid ekologi: piramid bilangan, piramid biojisim dan piramid tenaga.
Describe ecological pyramids: pyramid of numbers, pyramid of biomass and pyramid of energy.

10. Aras trof juga boleh diwakili dengan piramid ekologi yang terdiri daripada piramid bilangan, piramid biojisim
dan piramid tenaga berdasarkan parameter yang dikaji. / The trophic levels can be represented by ecological pyramids
that consisting of pyramid of number, pyramid of biomass and pyramid of energy based on the studied parameter.

Aras
trof keempat
Fourth trophic level

Aras trof ketiga

Third trophic level

Aras trof kedua

Second trophic level

Aras trof pertama

First trophic level

Piramid bilangan Piramid biojisim Piramid tenaga

Pyramid of numbers Pyramid of biomass Pyramid of energy
• Bahagian paling bawah mewakili aras trof pertama atau pengeluar
The lowest part represents the first trophic level or producer

• Bahagian kedua dari bawah dan ke atas mewakili aras trof kedua dan seterusnya atau pengguna
The second lower part and above represent second trophic level and higher or consumers

• Setiap bahagian mewakili • Setiap bahagian mewakili jumlah • Setiap bahagian mewakili tenaga
bilangan organisma bagi setiap biojisim organisma tersedia dalam organisma
aras trof / Each part represents

9
bagi setiap aras trof / Each part bagi setiap aras trof / Each part

CHAPTER
the number of organism for each
trophic level represents total biomass of represents available energy of
• Semakin tinggi menuju organism for each trophic level organism for each trophic level
ke bahagian atas, semakin • Semakin tinggi menuju • Semakin tinggi menuju

BAB /
ke bahagian atas, semakin ke bahagian atas, semakin
kurang bilangan
organisma bagi aras trof kurang jumlah biojisim kurang tenaga yang
berkenaan / The higher the organisma bagi aras trof didapati bagi aras trof berkenaan
parts in the pyramid, the berkenaan / The higher the parts in The higher the parts in the pyramid,
lesser the number the pyramid, the lesser the lesser the energy
of organisms for the respective the biomass of organisms for the of organisms for the respective
tropic level respective tropic level tropic level
• Bentuk piramidmungkin • Bentuk piramid mungkin • Bentuk piramid tidak terbalik
terbalik apabila terbalik apabila kerana tenaga hilang
pengeluar ialah satu pokok pengeluar ialah fitoplankton bagi apabila mengalir menuju aras trof
besar ekosistem marin yang tinggi / The shape of pyramid
The shape of pyramid may be The shape of pyramid may be is not inverted because energy is
inverted when the inverted lost while flowing
when the producer
producer is a big tree is phytoplankton for marine ecosystem towards the higher trophic level

109 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

09-BioF5 Bab9 (F4p).indd 109 1/12/21 4:22 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

9.1.7 Mencerakinkan jenis interaksi antara komponen biosis: parasitisme, komensalisme, mutualisme, saprofitisme, persaingan
dan pemangsaan.
Analyse types of interactions between biotic components: parasitism, commensalism, mutualism, saprophytism, competition and predation.

11. Rajah berikut menunjukkan jenis interaksi antara komponen biosis.

The following diagram shows the types of interaction among the biotic components.

Interaksi komponen biosis / Interactions between biotic components

Simbiosis Saprofitisme Persaingan Pemangsaan

Symbiosis Saprophytism Competition Predation

Parasitisme Mutualisme Persaingan intraspesies Persaingan interspesies

Parasitism Mutualism Intraspecies competition Interspecies competition

Komensalisme
Commensalism
Activiti / Activity

Simbiosis / Symbiosis
Dua spesies berlainan saling berinteraksi secara rapat. / Two different species interact closely.
Parasitisme • Parasit mendapat keuntungan tetapi perumah mendapat kerugian .
Parasitism
The parasite obtains benefits from its host. However, the host is harmed .
• Dua jenis parasit: endoparasit dan ektoparasit .
Two types of parasite: endoparasite and ectoparasite .
• Endoparasit tinggal di dalam badan perumah, manakala ektoparasit tinggal di luar badan
perumah.
BAB /

Endoparasite lives inside the host’s body, whereas ectoparasite lives outside the host’s body.
• Contoh endoparasit: Cacing pita melekat pada permukaan usus kecil perumah untuk
CHAPTER

mendapatkan nutrien. / Example of endoparasite: Tapeworms attach to the lining of the host’s
small intestines to obtain nutrients.
• Contoh ektoparasit: Kutu rambut hidup di atas kepala manusia untuk menghisap darah
9

perumah. / Example of ectoparasite: The hair lice live on human’s head to feed on the host’s bloods.
Komensalisme • Komensal mendapat keuntungan manakala perumah tidak
Commensalism
memperoleh keuntungan atau kerugian. / Commensal gets benefits, while the
host neither gets benefits nor harm.
• Ikan remora sebagai komensal melekat pada ikan jerung untuk mendapatkan
serpihan makanan, pengangkutan dan perlindungan. / The remora fish as a
commensal attach to shark to get leftover food, transport and protection.
• Orkid merpati sebagai komensal tumbuh di atas pokok lain untuk mendapat lebih banyak
cahaya matahari dan air hujan.
The pigeon orchid as a commensal live on other plants to get more sunlight and rain water.
• Contoh lain seperti teritip yang terlekat pada badan ikan paus atau ketam
Other examples such as barnacles attached to the whale’s body or crabs.

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 110

09-BioF5 Bab9 (F4p).indd 110 1/12/21 4:22 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Mutualisme • Kedua-dua spesies memperoleh keuntungan dari satu sama lain.

Mutualism
Both species get the benefits from one another.
• Rhizobium sp. hidup dalam nodul akar kekacang. Ia membantu mengikat nitrogen dalam
atmosfera kepada nitrat untuk diserap oleh akar. Rhizobium sp. pula mendapat tempat
tinggal dan nutrien dari akar pokok kekacang. / Rhizobium sp. lives in the root nodules of
leguminous plants. It fixes the nitrogen in the atmosphere to nitrate to be absorbed by the root.
Rhizobium sp. obtain shelter and nutrients from the root of the leguminous plants.
• Burung tiung mendapat makanan, iaitu kutu daripada badan kerbau, manakala kerbau
dapat bebas daripada kutu.
Oxpecker obtains food, ticks from buffalo, while the buffalo benefits from tick removal.
• Contoh lain seperti kulampair (alga dan kulat), buran laut dan umang-umang, buran laut
dan ikan badut. / Other examples such as lichens (algae and fungi), sea anemone and hermit
crab, sea anemone and clownfish.
Saprofitisme • Satu organisma hidup memperoleh nutrien daripada organisma mati atau reput.
Saprophytism An interaction in which living organisms obtain nutrient from dead or decaying organisms.
• Bakteria dan kulat saprofitik merembeskan enzim untuk mencernakan sebatian
organik kompleks pada organisma mati atau reput kepada nutrien ringkas .
The saprophytic bacteria or fungi secrete enzymes to digest the complex organic compound
in the dead or decaying organisms into simpler nutrients .
• Nutrien ringkas diserap ke dalam saprofit .
The simpler nutrients are absorbed into saprophyte .
• Contoh seperti cendawan, kulat roti. / Examples such as mushroom, bread mould.
Pemangsaan • Satu interaksi antara mangsa dan pemangsa di mana pemangsa akan memburu
Predation
dan membunuh mangsa sebagai sumber makanan.
An interaction between preys and predators in which the predator hunts and kills the
prey as food.
• Interaksi ini adalah penting untuk mengekalkan populasi mangsa dan pemangsa dalam
keseimbangan dinamik. / The interaction is important to maintain the population of prey and

9
predator in a dynamic equilibrium.

CHAPTER
• Contoh seperti burung hantu dan helang sebagai pemangsa, tikus, ular, arnab dan sebagainya
sebagai mangsa. / Examples such as owl and eagle as predators, rat, snake, rabbit and others as preys.

BAB /
Persaingan
Competition
• Organisma hidup yang hidup dalam habitat yang sama dan bersaing untuk mendapatkan
makanan , air, cahaya dan ruang. / Organisms that live in the same habitat and compete
for food , water, light and space.
Persaingan intraspesies Persaingan interspesies
Intraspecific competition Interspecific competition
• Persaingan berlaku antara organisma yang sama spesies . • Persaingan berlaku antara organisma
Competition occurs among organisms of same species . yang berlainan spesies .
Competition occurs among organisms of
• Juga bersaing untuk mengawan selain daripada sumber
makanan dan ruang hidup. different species .
Also competes for mating in addition of food source and
living space.

111 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

09-BioF5 Bab9 (F4p).indd 111 1/12/21 4:22 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

9.1.8 Menerangkan ekosistem paya bakau dari aspek: komponen biosis, komponen abiosis, penyesuaian pokok bakau, pengkolonian
dan sesaran serta kepentingan ekosistem paya bakau. / Explain a mangrove ecosystem in terms of: biotic components, abiotic components,
adaptations of mangrove trees, colonisation and succession, and its importance.

12. Paya bakau ditemui di muara sungai , pertemuan sungai dengan air laut yang pasang dan surut.
Mangrove is found at river mouth , confluence of river and tidal sea water.

13. Komponen abiosis: / Abiotic components:

Kurang pengudaraan bagi pertukaran gas

Less aeration for gaseous exchange

Tidak sesuai bagi percambahan biji benih

Tanah berlumpur
Muddy soil Not suitable for seed germination

Kurang sokongan bagi pokok / Less support for tree

Ombak dan pasang Perubahan kandungan garam dalam air semasa pasang surut air
surut air
Changes of salts in water during tidal fluctuation
Wave and tidal fluctuation

Larutan persekitaran adalah hipertonik kepada sel tumbuhan

Surrounding solution is hypertonic to plant cells

Keamatan cahaya dan Kehilangan air akibat kadar transpirasi tinggi

suhu tinggi / High light
intensity and temperature Water loss due to high rate of transpiration
BAB /

14. Oleh kerana paya bakau terdiri daripada dua ekosistem utama, iaitu ekosistem darat dan akuatik ,
paya bakau adalah kaya dengan biodiversiti . / Because the mangrove consists of two main ecosystems,
CHAPTER

terrestrial ecosystem and aquatic ecosystem, the mangrove is rich in biodiversity .

15. Komponen biosis: / Biotic components:

9

Pengeluar autotrof pokok bakau

• Terdiri daripada seperti pelbagai , fitoplankton
Producer
dan rumpai laut
Made up of autotrophs such as various mangrove trees , phytoplankton and
seedweeds
• Merupakan sumber makanan utama bagi siratan makanan dalam ekosistem darat dan
akuatik / As main food sources for food webs in terrestrial and aquatic ecosystems
Pengguna heterotrof
• Terdiri daripada seperti pelbagai burung, monyet, serangga, ikan,
Consumers
biawak dan buaya / Made up of heterotrophs such as various birds, monkeys, insects,
fish, lizards and crocodiles
• Saling berinteraksi secara simbiosis, persaingan dan pemangsaan
Interact by symbiosis, competition and predation

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 112

09-BioF5 Bab9 (F4p).indd 112 1/12/21 4:22 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Pemakan • Terdiri daripada heterotrof seperti cacing , belangkas, udang dan ketam
detritus Made up of heterotrophs such as worms , horseshoe crabs, prawns and crabs
Detritus feeders • Menguraikan bahan organik daripada organisma yang mati dan reput
Decompose organic substances from dead and decaying organisms
• Mengembalikan nutrien ke dalam tanah dan air / Return nutrients into soil and water
Pengurai • Terdiri daripada bakteria dan kulat / Made up of bacteria and fungi
Decomposers • Menguraikan bahan organik daripada organisma yang mati dan reput
Decompose organic substances from dead and decaying organisms
• Mengembalikan nutrien ke dalam tanah dan air / Return nutrients into soil and water

16. Pengkolonian dan sesaran di paya bakau. / Colonisation and succession in mangrove.
(a) Pengkolonian ialah satu proses di mana sesuatu spesies tumbuhan menakluki sesuatu kawasan
baharu yang tidak mempunyai tumbuhan, mula membiak dan membentuk koloni di kawasan itu.
Colonisation is a process in which a plant species colonises a new place which has no plants,
begins to reproduce and form colony in the place.

(b) Tumbuhan yang mula menakluki kawasan baharu dikenali sebagai spesies perintis .
The plants which begin to colonise a new place is known as pioneer species .

(c) Sesaran ialah proses penggantian sesuatu spesies tumbuhan dominan dengan spesies tumbuhan
lain secara beransur-ansur. / Succession is a process of substitution of a dominant plant species with
another plant species gradually.

(d) Spesies tumbuhan yang menggantikan spesies tumbuhan dominan dikenali sebagai spesies penyesar .
The plant species that replaces a dominant plant species is known as successor species .

Zon garis pantai Zon tengah Zon belakang Komuniti klimaks

Seaward zone Mid zone Landward zone Climax community

Air pasang
9
CHAPTER
BAB /
High tide

Air surut
Low tide

Pneumatofor Akar jangkang Akar lutut Akar banir

Pneumatophore Prop root Knee root Buttress root

113 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

09-BioF5 Bab9 (F4p).indd 113 1/12/21 4:22 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Zon garis pantai • Spesies perintis di paya bakau ialah Avicennia sp. dan Sonneratia sp..
Seaward zone The pioneer species in mangrove are Avicennia sp. and Sonneratia sp..
• Avicennia sp. tumbuh di kawasan menghadap ke laut, manakala Sonneratia sp. tumbuh
di kawasan muara sungai yang terlindung. / The Avicennia sp. grow in region facing
to sea, whereas the Sonneratia sp. grow in river mouth .
Penyesuaian daun: / Adaptation of leaves:
• Spesies perintis ini mempunyai daun sukulen , stoma terbenam
dan kutikel yang tebal untuk memelihara air dengan
mengurangkan kehilangan air.
These pioneer species have succulent leaves, sunken stomata and
thick cuticle to conserve water by reducing water loss.
• Permukaan daun mempunyai kelenjar garam untuk merembeskan garam berlebihan
keluar daripada pokok. / Leaf surface has salt-exuding gland to secrete excess salts out of tree.
Penyesuaian biji benih: / Adaptation of seed:
• Ia juga mempunyai biji benih vivipariti , biji benih bercambah
semasa masih terlekat pada pokok induk. / It also has viviparous seeds which
are germinating while attaching to the parent plant.
• Ini untuk memastikan anak pokok dapat terus hidup di kawasan tanah berlumpur.
This is to ensure the seedling can continue to survive in the region of muddy soil.
Penyesuaian akar / Adaptation of root
• Sel akar dapat mengekalkan kepekatan garam yang tinggi dalam sel sap supaya air boleh
meresap ke dalam akar secara osmosis. / Root cells can maintain high salt concentration in
cell sap so that water can diffuse into root by osmosis.
• Spesies perinitis ini mempunyai pneumatofor yang tumbuh tegak ke atas dari
akar utama menembusi tanah berlumpur. / The pioneer species have pneumatophore
that grow upward from the main root, penetrate the muddy soil.
• Ini membolehkan pertukaran gas antara akar di bawah tanah berlumpur dengan
persekitaran melalui lentisel . / This enable gaseous exchange between
BAB /

underground roots and surrounding through lenticels .

• Sistem akar bercabang dan tersebar luas pada spesies perintis memerangkap lumpur
dan selut serta bahan organik daripada bahagian tumbuhan yang mereput.
CHAPTER

The widespread cable roots system of the pioneer species traps mud and silt as well as organic
matter from decaying plant parts.
• Ini memberi sokongan kepada spesies perintis yang tumbuh di tanah
9

berlumpur yang lembut.

This provides support to the pioneer species that grew on the soft muddy soil.
• Ini juga menyebabkan tanah menjadi lebih keras dan kurang bertakung,
aras tebing ditinggikan . / This also causes the soil becomes firmer
and less waterlogged, the bank is slightly raised .
• Keadaan ini lebih sesuai untuk pertumbuhan pokok paya bakau yang lain seperti
Rhizophora sp. . / Such conditions favour the growth of another kind of mangrove tree,
such as Rhizophora sp. .
• Secara beransur-ansur, sesaran berlaku di mana penyesar Rhizophora sp.
menggantikan spesies perintis . / Gradually, succession occurs in which a
successor Rhizophora sp. replaces the pioneer species .

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 114

09-BioF5 Bab9 (F4p).indd 114 1/12/21 4:22 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Zon tengah • Pokok bakau Rhizophora sp. berdominan di zon tengah.

Mid zone
Mangrove trees Rhizophora sp. are dominant in the mid zone.
• Rhizophora sp. mempunyai ciri penyesuaian daun dan kaedah percambahan biji benih
yang sama seperti spesies perintis .
Rhizophora sp. have similar adaptive characteristics of leaves and seed germination method
as the pioneer species .
• Sistem akar jangkang Rhizophora sp. terus memerangkap daun, selut dan
lumpur serta humus daripada spesies perintis.
The prop (stilt) root system of Rhizophora sp. continues to trap more leaves,
silt and mud as well as humus from the pioneer species.
• Tanah menjadi lebih keras dan subur serta aras tebing juga semakin meningkat .
The soil becomes firmer and fertile. The bank also raised higher .
• Keadaan sekarang adalah lebih sesuai untuk Bruguiera sp. .
The current condition is more suitable for Bruguiera sp. .
• Sesaran berlaku di mana Bruguiera sp. menyesarkan Rhizophora sp..
Succession occurs in which Bruguiera sp. succeed the Rhizophora sp.

Zon belakang • Bruguiera sp. dan Heritiera sp. tumbuh di zon belakang.
Landward zone Bruguiera sp. and Heritiera sp. grow in landward zone.
• Bruguiera sp. mempunyai ciri penyesuaian daun dan kaedah percambahan biji
benih yang sama seperti pokok bakau lain.
The Bruguiera sp. have similar adaptive characteristics of leaves and seed germination
method as other mangrove trees.
• Sistem akar lutut Bruguiera sp. membolehkan pertukaran gas
berlaku melalui lentisel.
The knee root system of Bruguiera sp. enables gaseous exchange to take
place through lenticels.
• Heritiera sp. mempunyai akar banir yang boleh menyokong pokok yang

9
bertumbuh semakin besar dan tinggi.

CHAPTER
Heritiera sp. have buttress root which can support huge and taller trees.
• Kawasan pantai yang lama menjauhi laut, Bruguiera sp. dan Heritiera sp. diganti oleh

BAB /
tumbuhan daratan seperti Pandanus sp. dan Nypa sp.
The old shore is further away from the sea and Bruguiera sp. and Heritiera sp. are replaced
with land plants such as Pandanus sp. and Nypa sp.
• Lama-kelamaan komuniti klimaks terbentuk apabila sesaran terhenti.
Eventually, a climax community is gradually formed when the succession is stop.

Komuniti klimaks • Di Malaysia, komuniti klimaks yang terbentuk ialah hutan hujan tropika .
Climax community
In Malaysia, the climax community formed is tropical rainforest .
• Pokok-pokok dalam hutan hujan tropika akan terus hidup sekiranya tiada jangkitan
penyakit, bencana alam dan gangguan aktiviti manusia .
The trees in tropical rainforest will continue to live if there is no disease infection, natural
disasters and disturbance from human activitites .

115 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

09-BioF5 Bab9 (F4p).indd 115 1/12/21 4:22 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

17. Kepentingan paya bakau: / Importance of mangrove:

Zon perlindungan • Sebagai habitat yang selamat kepada pelbagai spesies organisma.
Zone of protection
As a secure habitats for various organism species.
• Sebagai zon penampan semula jadi bagi mengurangkan kelajuan dan kekuatan
ombak dan angin ke darat. / As a natural buffer zone to
reduce speed and strength of wave and wind toward land.
• Sebagai tempat perlindungan bagi anak ikan, udang dan ketam daripada pemangsa.
As protective places for fries, prawns and crabs from predator.
• Sebagai tempat perlindungan bagi pelbagai spesies burung berimigrasi.
As a protective place for various spesies of birds that migrate.
• Sebagai kawasan semaian bagi haiwan akuatik.
As a nursery for aquatic animals.
• Pokok bakau boleh mengurangkan jejak kaki karbon kerana pokok bakau dapat
menyimpan karbon 3 – 5 kali lebih tinggi daripada tumbuhan darat yang lain.
Mangrove trees can reduce carbon footprint because the trees can store carbon 3 – 5
times more than other terrestrial plants.

Sumber perikanan • Hasil laut seperti ikan, udang, ketam dan siput sebagai sumber makanan dan
Source of fishery pendapatan / Seafoods such as fish, prawns, crabs and clams as food source and incomes.
• Mempromosikan industri sangkar terapung untuk menternak spesies haiwan
akuatik.
Promotes fish farming industries to feed aquatic animal species.
• Sebagai makanan kaya dengan bahan organik kepada ketam dan udang.
As food rich in organic substances for crabs and prawns.

Sumber perhutanan • Sebagai bahan api kayu arang . / As fuel charcoal .

Source of forestry
• Barangan kraf tangan berasaskan kayu bakau. / Mangrove wood based handicraft .
• Sebagai sumber kayu kepada pertukangan kayu, sampan, bot kayu
dan kerangka bangunan.
BAB /

As timber soure for carpentry, sampan, wooden boat, and building.

CHAPTER

Sumber makanan • Hasil laut dan hasil pokok bakau sebagai sumber makanan.
Source of food
Seafoods and mangrove harvests as food source.
9

Sumber perubatan • Daun daripada Avicennia sp., Rhizophora sp. dan Bruguiera sp. mengandungi bahan
Source of medicine
antibakteria . / Leaves of Avicennia sp., Rhizophora sp. and Bruguiera sp. contain
antibacterial substance.
• Kulit pokok Bruguiera sp. digunakan untuk merawat cirit-birit.
Bark of Bruiguiera sp. is used to treat diarrhea.
• Penyakit lain seperti penyakit kulit, artritis, asma dan keradangan.
Other diseases such as skin diseases, arthritis, asthma and inflammation.

Zon ekopelancongan • Mempunyai pelbagai spesies organisma yang dapat menarik perhatian
Zone of ecotourism
pelancong / Have various organism species which can attract tourists
• Sebagai habitat bagi kelip-kelip yang dapat menarik perhatian pelancong
As habitats for fireflies which can attract tourists
• Aktiviti pemprosesan kayu arang / Activity processing charcaol

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 116

09-BioF5 Bab9 (F4p).indd 116 1/12/21 4:22 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

9.2 Ekologi populasi / Population ecology
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
9.2.1 Menghuraikan faktor yang mempengaruhi taburan populasi. / Describe factors affecting population distribution.
9.2.2 Menganalisis data untuk menganggarkan saiz populasi organisma yang menggunakan: teknik persampelan kuadrat dan
teknik tangkap-tanda-lepas-tangkap semula. / Analyse data to estimate population size of organisms using: quadrat sampling
technique and capture-mark-release-recapture technique.

1. Taburan populasi ialah corak penyebaran sesuatu organisma yang sama spesies dalam sesebuah habitat.
Population distribution is the dispersal pattern of organisms of same species within a habitat.
2. Terdapat tiga corak taburan populasi, iaitu: / Three patterns of population distribution:

Sekata Berkelompok Rawak

Uniform Clumped Random

3. Faktor yang mempengaruhi taburan populasi tumbuhan: / Factors that affect distribution of plant population:

Suhu Pencemaran Agen pendebungaan

Temperature Pollution Pollinator
Cahaya
Light

Faktor abiosis Faktor biosis

Abiotic factor Biotic factor

Air

9
Water Kaedah penyebaran

CHAPTER
pH tanah Kesuburan tanah
buah/biji benih
Soil pH Soil fertility Methods of fruit/seed
dispersal

BAB /

4. Faktor yang mempengaruhi taburan populasi haiwan: / Factors that affect distribution of animal population:

Suhu Pencemaran Pemangsaan

Makanan Temperature Pollution Predation

Food

Faktor abiosis Faktor biosis

Abiotic factor Biotic factor

Air
Water
Tempat membiak
Breeding place

117 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

09-BioF5 Bab9 (F4p).indd 117 1/12/21 4:22 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

5. Saiz populasi ialah jumlah bilangan individu sesuatu spesies dalam sesebuah habitat.
Population size is the total number of individual of a species within a habitat.

6. Kepadatan populasi ialah bilangan individu sesuatu spesies per unit keluasan habitat.
Population density is the number of individual of a species per unit area .

7. Saiz populasi dan kepadatan populasi boleh dianggar dengan teknik persampelan .
The population size and population density can be estimated by using sampling techniques .

8. Teknik persampelan kuadrat boleh digunakan untuk menentukan saiz, kepadatan dan taburan
populasi bagi tumbuhan dan haiwan kecil yang kurang aktif. / Quadrat sampling technique
can be used to determine population size, density and distribution for plants and inactive small animals.

(a) Kuadrat ialah rangka segi empat sama yang diperbuat daripada kayu atau logam
dengan keluasan 1 m × 1 m atau lebih kecil ukurannya. / Quadrat is a square frame made up of
wood or metal with a measurement 1 m × 1 m or smaller.
1
(b) Setiap kuadrat boleh dibahagikan kepada bahagian kecil.
10
1
Each quadrat can be subdivided into small squares.
10
(c) Kuadrat boleh diletakkan secara rawak atau sistematik di dalam kawasan dikaji.
The quadrat can be placed randomly or systematically in the field to be studied.

(d) Lebih banyak persampelan dibuat, lebih tepat keputusan akan diperoleh.
The more sampling to be done, the more accurate result will be obtained.

(e) Saiz populasi boleh ditentukan dengan mengira frekuensi sesuatu spesies, kepadatan spesies dan
litupan spesies dalam suatu kawasan dikaji. / Population size can be determined by calculating the frequency
of a species, species density and species coverage in a studied field.

Bilangan kuadrat yang mengandungi spesies dikaji

Frekuensi spesies Number of quadrat containing the studied species
= × 100 %
Species frequency Jumlah bilangan kuadrat
BAB /

Total number of quadrat

CHAPTER

Jumlah bilangan individu bagi spesies dikaji

Kepadatan spesies Total number of individual for the studied species
=
Species density Jumlah bilangan kuadrat × luas setiap kuadrat
9

Total number of quadrat × area of each quadrat

Jumlah luas litupan bagi spesies dikaji

Litupan spesies Total number of individual for the studied species
= × 100 %
Species coverage Jumlah bilangan kuadrat × luas setiap kuadrat
Total number of quadrat × area of each quadrat

(f) Selesaikan masalah berikut: / Solve the following problem:
Sekumpulan pelajar telah menjalankan satu kajian untuk menganggar taburan tumbuhan dalam kolam
yang telah kering. Rajah berikut menunjukkan empat kuadrat (1 m2) yang diliputi tumbuhan tersebut.
A group of students carried out an investigation to estimate the distribution of plants in a pond that has dried up. The
following diagram shows four quadrats (1 m2) covered by the plants.

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 118

09-BioF5 Bab9 (F4p).indd 118 1/12/21 4:22 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Kuadrat 1 / Quadrat 1 Kuadrat 2 / Quadrat 2

1m

1m

Kuadrat 3 / Quadrat 3 Kuadrat 4 / Quadrat 4

Keladi bunting
Water hyacinth Lemna sp.

Spesies tumbuhan Kuadrat / Quadrat Jumlah bilangan Frekuensi spesies (%)

9
CHAPTER
Plant species 1 2 3 4 Total number Species frequency (%)
Keladi bunting
✓ ✓ ✓ ✓ 4 100
Water hyacinth

BAB /
Lemna sp. ✓ ✓ ✓ ✓ 4 100

Spesies tumbuhan Kuadrat / Quadrat Jumlah bilangan Kepadatan spesies (m–2)

Plant species 1 2 3 4 Total number Species density (m–2)
Keladi bunting
6 3 4 1 14 3.5
Water hyacinth
Lemna sp. 3 5 6 5 19 4.75

Luas litupan dalam kuadrat (m2)

Spesies tumbuhan Area of coverage in quadrat (m2) Jumlah luas litupan Litupan spesies (%)
Plant species Total area of coverage Species coverage (%)
1 2 3 4
Keladi bunting
0.120 0.060 0.070 0.020 0.27 6.75
Water hyacinth
Lemna sp. 0.030 0.050 0.055 0.050 0.185 4.63

119 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

09-BioF5 Bab9 (F4p).indd 119 1/12/21 4:22 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

9. Teknik tangkap-tanda-lepas-tangkap semula boleh digunakan untuk menentukan saiz populasi bagi haiwan
yang bebas bergerak di dalam kawasan dikaji. / Capture-mark-release-recapture technique can be used to determine
the population size for free movable animals in a field to be studied.
(a) Susunkan langkah-langkah teknik tangkap-tanda-lepas-tangkap semula dengan nombor 1 – 6.
Arrange the steps of capture-mark-release-recapture technique with number 1 – 6.

Saiz populasi haiwan yang dikaji dihitung

6 Population size of the studied animal is calculated

Haiwan yang ditangkap ditanda dengan pewarna kuku, cat atau dakwat india dan dicatatkan
2 bilangan haiwan / The animals caught are marked with nail polish, paint or india ink and the number
of animals is recorded

Tangkapan kedua secara rawak dibuat di dalam kawasan kajian yang sama selepas satu jangka
4 masa
Second caught is done randomly in the same studied field after a period of time

Haiwan yang dikaji ditangkap secara rawak di dalam kawasan kajian

1 The studied animals are caught randomly in the study field

Haiwan yang ditanda dilepaskan semula ke kawasan kajian

3 The marked animals are released into the study field

Bilangan haiwan yang ditanda dan tidak bertanda dicatatkan

5 The number of marked and unmark animals is recorded

(b) Formula saiz populasi: / Formula of population size:

Bilangan individu dalam Bilangan individu dalam

tangkapan pertama × tangkapan kedua
Number of individuals in the Number of individuals in the second
Saiz populasi first caught caught
BAB /

=
Population size Bilangan individu yang bertanda dalam tangkapan kedua
Number of marked individuals in the second caught
CHAPTER

Satu kajian telah dijalankan untuk mengkaji saiz populasi kumbang rusa di dalam satu kawasan kajian
dengan menggunakan teknik tangkap, tanda, lepas dan tangkap semula. Anggarkan saiz populasi kumbang
9

rusa.
A study was done to estimate the population size of stag beetle in a study field using capture, mark, release and
recapture technique. Estimate the population size of stag beetle.

Tangkapan pertama / First caught Tangkapan kedua / Second caught

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 120

09-BioF5 Bab9 (F4p).indd 120 1/12/21 4:22 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Pengiraan: / Calculation:

8 × 14
Saiz populasi =
Population size
6

= 18.67
Saiz populasi kumbang rusa ialah 19 .
Population size of stag beetle is 19 .

(c) Beberapa andaian telah dibuat apabila menggunakan teknik persampelan ini.
Several assumptions are set when using this sampling technique.
i. Pergerakan haiwan adalah terhad oleh sempadan geografi .
The movement of animals is limited by geographical barrier.
ii. Haiwan adalah ditangkap secara rawak .
Animals are caught randomly .
iii. Bahan yang diguna untuk menandakan haiwan tidak mengganggu pergerakan dan aktiviti haiwan.
Material used to mark animals does not hinder their movement and activities.
iv. Haiwan yang telah ditanda bergaul bebas dalam populasi.
The marked animals mix randomly in the population.
v. Tanda yang digunakan tidak hilang dalam tempoh kajian.
The mark used does not disappear within the research period.
vi. Tiada kelahiran dan kematian berlaku dalam tempoh kajian.
No natality and mortality occurs during the research period.
vii. Tiada imigrasi dan emigrasi berlaku dalam tempoh kajian.
No immigration and emigration occurs during the research period.
viii. Tiada pemangsaan berlaku dalam tempoh kajian.

9
CHAPTER
No predation occurs during the research period.

BAB /

121 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

09-BioF5 Bab9 (F4p).indd 121 1/12/21 4:22 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

PRAKTIS SPM
SPM PRACTICES

SOALAN ANEKA PILIHAN / MULTIPLE-CHOICE QUESTIONS Kuiz / Quiz

1 Antara berikut, nic manakah tidak berkaitan dengan A 0.24 kJ C 24 kJ

TP1
cacing tanah? / Which of the following statements does B 2.4 kJ D 240 kJ
not related to earthworm?
A Sebagai makanan kepada pengguna lain 6 Rajah berikut menunjukkan beberapa organisma
As food for other consumers TP2
mengikut aras trof dalam satu ekosistem.
B Sebagai karnivor dalam suatu rantai makanan The following diagram shows several organisms
As carnivore in a food chain according to trophic levels in an ecosystem.
C Mengembalikan nutrien ke dalam tanah
Return nutrients into soil Cicak Ular Helang
D Melonggarkan zarah tanah Lizards Snakes Eagles
Loose soil particles Lebah Tikus Arnab
Bees Rats Rabbits
2 Organisma jenis apakah yang berada di aras trof
TP1
pertama? / What type of organism is positioned at the Tumbuhan
first trophic level? Plants
A Autotrof C Karnivor Berapakah rantai makanan boleh terbentuk dalam
Autotroph Carnivore
ekosistem itu?
B Herbivor D Heterotrof How many food chains can be formed in the ecosystem?
Herbivore Heterotroph
A Tiga C Lima
3 Organisma apakah yang berada di aras trof kedua? Three Five
TP1
What type of organism is positioned at the second trophic B Empat D Enam
level? Four Six
A Autotrof C Karnivor
Autotroph Carnivore 7 Rajah berikut menunjukkan sistem akar yang
TP1
B Herbivor D Heterotrof terjumpa pada sejenis pokok bakau.
Herbivore Heterotroph The following diagram shows a root system found in a
type of mangrove tree.
4 Antara berikut, kumpulan organisma manakah
BAB /

TP1
memperoleh nutrien daripada bahan reput?
Which of the following groups of organisms obtain
nutrients from decaying substances?
CHAPTER

A Komensal C Saprofit
Commensal Saprophyte
B Parasit D Perumah
M
9

Parasite Host
5 Rajah berikut menunjukkan satu rantai makanan. Apakah M dan jenis pokok bakau itu?
TP2
The following diagram shows a food chain. What is M and the type of mangrove tree?
Jenis pokok bakau
M
Type of mangrove tree
A Pneumatofor Avicennia sp.
Pneumatophor Avicennia sp.
Sekiranya tenaga dalam pengeluar ialah 2 400 kJ, B Pneumatofor Bruguiera sp.
kirakan tenaga tersedia bagi aras trof ketiga. [Anggap Pneumatophor Bruguiera sp.
pengaliran tenaga dari satu aras trof ke aras trof lain C Akar lutut Avicennia sp.
ialah 10%] Knee root Avicennia sp.
If the energy in producer is 2400 kJ, calculate energy
available for third trophic level. [Assume the flow of D Akar lutut Bruguiera sp.
energy from one trophic level to another is 10%] Knee root Bruguiera sp.

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 122

09-BioF5 Bab9 (F4p).indd 122 1/12/21 4:22 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

8 Antara berikut, struktur manakah adalah untuk Apakah saiz populasi tikus di sawah padi tersebut?
TP3
tujuan memelihara air dalam pokok bakau? What is the population size of the rats in the paddy field?
Which of the following structures are the purposes to A 16 C 57
conserve water in mangrove trees? B 27 D 63
I Akar jangkang
Prop root 10 Sekumpulan murid menjalankan satu projek dengan
II Biji vivipariti menggunakan enam kuadrat bersaiz 1 m × 1 m. Jadual
Viviparous seed berikut menunjukkan data yang diperoleh.
III Daun sukulen A group of students carry out a project by using six
Succulent leaves quadrats with size 1 m × 1 m. The following table shows
IV Stoma terbenam data obtained.
Sunken stomata
A I dan II C II dan IV Kuadrat Litupan spesies P/m2
I and II II and IV Quadrat Coverage of species P/m2
B I dan III D III dan IV 1 0.6
I and III III and IV
2 0.2
9 Maklumat berikut menunjukkan satu data eksperimen 3 0.1
TP3
yang dijalankan oleh seorang saintis untuk 4 0.5
menentukan saiz populasi tikus di sebuah sawah padi. 5 0.3
The following information shows the data of an
experiment conducted by a scientis to estimate the 6 0.1
population size of rats in a paddy field.
Berapakah peratusan litupan spesies P dalam projek
• 30 ekor tikus ditangkap dan ditanda pada hari ini?
pertama. What is the percentage of species P coverage in this project?
30 rats were caught and marked on the first day. A 1.8 %
• 38 tikus ditangkap seminggu kemudian, 18 B 18 %
adalah tidak bertanda. C 30 %
38 rats were caught a week later, 18 were unmarked. D 300 %

SOALAN STRUKTUR / STRUCTURE QUESTIONS

Jawab semua soalan. / Answer all questions.

9
1 Rajah berikut menunjukkan dua jenis organisma yang berinteraksi dalam suatu habitat.

CHAPTER
The following diagram shows two types of organisms that interact in a habitat.

BAB /
Organisma Q
Organism Q

Organisma P
Organism P

(a) Nyatakan jenis interaksi yang ditunjukkan.

TP1 State the type of interaction shown.
Mutualisme / Mutualism
[1 markah / mark]

123 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

09-BioF5 Bab9 (F4p).indd 123 1/12/21 4:22 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

(b) Nyatakan tindakan yang dilakukan oleh organisma P dan Q dalam interaksi.
TP2 State the actions taken by the organism P and Q in the interaction.
Organisma P / Organism P : Menarik perhatian pemangsa ke arah organisma Q yang akan menjadi mangsa
kepada organisma Q/membersihkan tentakel organisma Q/membekalkan
sumber nitrogen kepada organisma Q
Draw its predator towards organism Q that will become prey for organism Q/clean

tentacles of organism Q/provide nitrogen source to organism Q

Organisma Q / Organism Q: Memberi perlindungan kepada organisma P/membekalkan makanan kepada

organisma P / Provide protection to organism P/provide food to organism P
[2 markah / marks]
(c) Satu penyelidikan perlu dilakukan terhadap populasi organisma Q di dalam suatu kawasan. Huraikan
TP3
bagaimana saiz populasi organisma Q boleh ditentukan. / A research is required to be conducted on population
of organism Q in a region. Describe how the population size of organism Q can be determined.
Teknik persampelan kuadrat digunakan. Tentukan kawasan untuk persampelan secara rawak dan
letakkan kuadrat pada kawasan yang telah dikenal pasti. Kirakan bilangan organisma Q dan litupan
organisma Q dalam setiap kuadrat untuk menentukan frekuensi spesies, kepadatan spesies dan liputan
spesies.
Quadrat sampling technique is used. Determine the regions randomly for sampling and place the quadrats on the
identified regions. Count the number of individual organism Q and the area of coverage in each quadrat to
determine species frequency, species density and species coverage.
[4 markah / marks]

SOALAN ESEI / ESSAY QUESTIONS

1 Hutan paya laut merupakan ekosistem yang sangat penting bagi manusia dan haiwan. Akan tetapi, banyak
tumbuhan tidak dapat hidup di paya laut kerana faktor persekitaran yang ekstrim.
BAB /

Mangrove forest is an ecosystem which is important to humans and animals. However, many plants do not survive in
mangrove region due to the extreme environmental factors.
(a) Di Malaysia, terdapat tiga jenis pokok bakau berdominan di dalam hutan paya laut. Terangkan bagaimana
CHAPTER

TP2
pokok baku ini dapat hidup di hutan paya laut.
In Malaysia, there are three types of mangrove trees that dominant in mangrove forest. Explain how these mangrove
trees can survive in the mangrove forest.
9

[10 markah / marks]

(b) Aktiviti manusia telah mengancam biodiversiti di hutan paya laut. Satu penyelidikan akan dijalankan untuk
TP3
mengkaji saiz populasi kelip-kelip di dalam suatu ekosistem paya bakau.
Human activities have threatened the biodiversity in mangrove forests. A research will be carried out to study the
population size of fireflies in a mangrove ecosystem.
(i) Anda sebagai salah seorang penyelidik dalam penyelidikan tersebut, cadangkan bagaimana kumpulan
anda dapat menentukan saiz populasi kelip-kelip itu. / You as one of the researcher in the research, suggest
how your research team can determine the population size of fireflies.
[6 markah / marks]
(ii) Kelip-kelip merupakan organisma yang hidup di sekitar hutan paya laut. Nyatakan empat andaian
yang boleh dibuat dalam menentukan saiz populasi kelip-kelip.
Fireflies are organisms living around mangrove forest. State four assumptions should be set in determining the
population size of fireflies.
[4 markah / marks]

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 124

09-BioF5 Bab9 (F4p).indd 124 1/12/21 4:22 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5
BAB
CHAPTER Kelestarian Alam Sekitar
10 Environmental Sustainability

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

10.1 Ancaman alam sekitar / Threats to environment
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
10.1.1 Menghuraikan maksud kelestarian alam sekitar. / Describe the meaning of environmental sustainability.
10.1.2 Menganalisis ancaman alam sekitar seperti perubahan iklim, penyahutanan, pencemaran, kehilangan biodiversiti, ledakan
pertumbuhan populasi manusia, pemanasan global dan eutrofikasi. / Analyse threats to environment such as climate change,
deforestation, pollution, loss of biodiversity, human population growth explosion, global warming and eutrophication.
10.1.3 Mengeksperimen untuk membanding tahap keperluan oksigen biokimia (BOD) dalam sampel air yang berbeza.
Conduct an experiment to compare the levels of biochemical oxygen demand (BOD) in different water samples.

1. Kelestarian alam sekitar ialah keadaan alam sekitar yang kekal sama tanpa mengalami masalah kekurangan
atau penurunan sumber semula jadi dan kualiti alam sekitar yang terjamin untuk satu tempoh masa yang
panjang. / Environment sustainability is a condition of environment maintain the same without undergoes deficiency or
decline of natural resources and guaranteed quality of environment for a long period of time.
2. Punca utama ancaman terhadap ekosistem ialah aktiviti manusia yang tidak terancang dan terkawal sejak
revolusi perindustrian pertama pada era ke-18. / The main threat on ecosystem is the unplanned and uncontrolled
human activities since industrial revolution at 18th century.
3. Saiz populasi manusia semakin bertambah dengan kemajuan sains dan teknologi dalam bidang perubatan.
Population size of human increases as the advanced science and technology in medicine.
4. Ancaman alam sekitar menjadi semakin teruk akibat ledakan pertumbuhan populasi manusia.
The threat to environment becomes worst due to human population growth explosion.

Ledakan pertumbuhan populasi manusia

Explosion growth of human population

Aktiviti manusia

10
Human activities

CHAPTER
Penyahutanan tanpa kawalan Pencemaran
Uncontrolled deforestation Pollution

BAB /
Ancaman alam sekitar
Threats to environment

Kehilangan biodiversiti Pemanasan global Perubahan iklim Eutrofikasi

Loss of biodiversity Global warming Climate change Eutrophication

5. Ekoran daripada ledakan pertumbuhan populasi manusia dan aktiviti manusia yang tidak terancang dan
terkawal, penyahutanan berlebihan dilakukan untuk tujuan perumahan, pertanian, perindustrian, pembinaan
kemudahan infrakstruktur dan sebagainya.
Due to the explosion of human population and unplanned and uncontrolled human activities, excessive deforestation is
carried out for the purposes of housing, agriculture, industrial, construction of infrastructure facilities and so on.

125 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

10-BioF5 Bab10 (F5p).indd 125 1/11/21 10:54 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

6. Jadual berikut menunjukkan jenis ancaman dan kesannya terhadap alam sekitar.
The following table shows types of threat and its effect on environment.

• Memusnahkan habitat flora dan fauna.

Destroy habitats for flora and fauna.
• Menyebabkan kehilangan biodiversiti . / Causes loss of biodiversity .
Penyahutanan • Menyebabkan bencana alam seperti hakisan tanah, banjir kilat, tanah runtuh.
Causes natural disasters such as soil erosion, flash floods, landslides.
tanpa kawalan
Uncontrolled • Menyebabkan kehilangan nyawa dan harta akibat bencana alam.
deforestation life
Causes loss of and properties due to disasters.
• Meningkatkan kesan rumah hijau dan seterusnya menyebabkan pemanasan global
dan perubahan iklim.
Increases greenhouse effect and then causes global warming and climate change.

Pencemaran udara: / Air pollution:

• Berpunca daripada pembakaran terbuka, perindustrian, kenderaan bermotor.
Caused by open burning , industrialisation, motor vehicles.
• Menyebabkan pemanasan global dan perubahan iklim .
Causes global warming and climate change .
• Menyebabkan jerebu. / Causes haze.
• Menyebabkan hujan asid . / Causes acid rain.
• Membahayakan kesihatan manusia. / Harms human health.
• Mengurangkan kadar fotosintesis . / Reduces rate of photosynthesis .
• Mengurangkan populasi fitoplankton. / Reduces population of phytoplankton.
• Merencatkan pertumbuhan pada tumbuhan. / Inhibits growth of plants.
Pencemaran terma: / Thermal pollution:
• Berpunca daripada pembuangan air panas dari kilang, stesen janakuasa elektrik,
reaktor nuklear dan pantulan haba daripada bangunan bercermin.
BAB /

Pencemaran Caused by hot water discharges from factories, electric power stations, nuclear
Pollution reactors, heat reflections from mirrored building.
CHAPTER

• Memusnahkan habitat akuatik. / Destroys the aquatic habitats.

• Menyebabkan kehilangan biodiversiti akuatik .
10

Causes loss of aquatic biodiversity.

• Menyebabkan kematian organisma akuatik. / Causes death of aquatic organisms.
• Meningkatkan kesan rumah hijau dan seterusnya menyebabkan pemanasan global
dan perubahan iklim .
Increases the greenhouse effect and then causes global warming and climate change .
Pencemaran bunyi: / Sound pollution:
• Bunyi nyaring yang berpunca daripada kenderaan, jentera, tapak pembinaan.
Loud noises from vehicles, machines, construction sites.
• Menyebabkan gangguan emosi serta mental, tekanan darah tinggi dan sakit jiwa.
Causes emotion and mental disorders, high blood pressure and mental illness.
• Menyebabkan masalah pendengaran dan sakit kepala.
Causes hearing problems and headaches.

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 126

10-BioF5 Bab10 (F5p).indd 126 1/11/21 10:54 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

7. Eutrofikasi: / Eutrophication:
❶ ❷ ❸
Baja kaya dengan nitrat Ledakan alga menutup Kumbahan perternakan
Agricultural sewage
dan fosfat permukaan tasik akibat
Fertiliser rich in nitrate pertambahan nitrat dan fosfat
Algae bloom covers lake
and phosphate
surface due to the increase of nitrate
and phosphate

❷
Pertumbuhan pesat
tumbuhan akuatik
Rapid growth of
aquatic plants ❸ ❹
Tumbuhan akuatik dan alga mati Haiwan akuatik mengalami
menggalakkan pertumbuhan bakteria kematian akibat kekurangan
aerob dalam penguraian bahan organik
Dead aquatic plants and algae stimulates oksigen terlarut
growth of aerobic bacteria for decaying Aquatic animals die due to
organic substance deficiency of dissolved oxygen

8. Peningkatan kesan rumah hijau dan pemanasan global. / Enhanced greenhouse effect and global warming.

Tenaga haba dari Matahari tiba di

Sinaran inframerah dipantul semula
ke angkasa lepas / Infrared radiation is Bumi melalui radiasi
Heat energy from the Sun reaches the
reflected to space
Earth via radiation

10
NO2 CFC
CH4 HFC

CHAPTER
N2O
CO2 SF6
Sebahagian haba

BAB /
diperangkap untuk
mengekalkan suhu
bumi / Some heat is
trapped to maintain the
Earth’s temperature

Gas rumah hijau memerangkap

haba / Greenhouse gases trap heat

Haba diserap oleh Bumi Bangunan berkaca menyerap dan memantul

Heat is absorbed by the Earth haba semula ke Bumi / Mirrored building
absorbs and reflects the heat to the Earth

127 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

10-BioF5 Bab10 (F5p).indd 127 1/11/21 10:54 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

9. Perubahan iklim ialah fenomena global atau serantau yang melibatkan perubahan suhu Bumi, taburan hujan
dan angin secara drastik.
Climate change is a global or regional phenomenon that involved a drastic change of the Earth’s temperature, rainfall
distribution and winds.

(a) Perubahan iklim disebabkan oleh pemanasan global atau secara semula jadi.
Climate change is caused by global warming or naturally.

(b) Cuaca yang melampau dan perubahan tempoh musim juga adalah contoh perubahan
iklim akibat aktiviti manusia. / The extreme weather and changes of seasonal periods are
also examples of climate change due to human activities.
10. Keperluan oksigen biokimia (BOD) adalah jumlah oksigen terlarut yang diperlukan oleh mikroorganisma
untuk menguraikan sisa organik dalam air. / Biochemical oxygen demand (BOD) are the amount of dissolved oxygen
required by microorganisms to decompose organic waste in water.

11. Maka, tahap BOD boleh digunakan untuk mengukur tahap pencemaran air .
Thus, the BOD level can be used to measure the level of water pollution .

12. Larutan metilena biru digunakan untuk menguji kehadiran oksigen terlarut dalam sampel air, di mana
keadaan kekurangan oksigen terlarut akan melunturkan warna metilena biru dengan cepat. Sampel air itu telah
tercemar.
Methylene blue solution is used to test the presence of dissolved oxygen in water samples, in which deficiency of
dissolved oxygen will decolourise the methylene blue colour rapidly. The water sample is polluted.

Eksperimen / Experiment

Tujuan / Aim:
Untuk mengkaji tahap pencemaran air daripada beberapa sumber.
To investigate the levels of water pollution from several sources.

Pernyataan masalah / Problem statement:

Apakah tahap pencemaran air bagi sampel air daripada pelbagai sumber?
What is the level of water pollution for water sample from different sources?
BAB /

Hipotesis / Hypothesis:
Air longkang mempunyai tahap pencemaran air yang paling tinggi.
CHAPTER

Drain water has the highest level of water pollution.

Pemboleh ubah / Variables:

10

Dimanipulasi / Manipulated : Sampel air / Water samples

Bergerak balas / Responding : Masa yang diambil untuk warna larutan metilena biru luntur
Time taken for methylene blue solution to turn colourless

Isi padu larutan metilena biru, isi padu sampel air
Dimalarkan / Constant :
Volume of methylene blue solution, volume of water sample

Bahan / Materials:
Air longkang, air sungai, air kolam, air hujan, air paip dan larutan metilena biru 0.1 %.
Drain water, river water, pond water, rain water, tap water and 0.1 % methylene blue solution.
Radas / Apparatus:
Lima botol reagen dengan penutup, bikar, picagari berjarum dan jam randik.
Five reagent bottles with stoppers, beakers, syringe with needle and stopwatch.

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 128

10-BioF5 Bab10 (F5p).indd 128 1/11/21 10:54 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Prosedur / Procedure:
1. Lima sampel air iaitu air longkang, air sungai, air kolam, air hujan dan air paip dikumpulkan.
Five water samples which were drain water, river water, pond water, rain water and tap water were collected.
2. Lima botol reagen dilabelkan sebagai P, Q, R, S dan T. / Five reagent bottles were labelled as P, Q, R, S and T.
3. Setiap botol reagen diisi dengan 200 ml sampel air seperti di dalam jadual berikut.
Each reagent bottle was filled with 200 ml of the collected water samples as in the following table.

Botol reagen
P Q R S T
Reagent bottle
Sampel air Air longkang Air sungai Air kolam Air hujan Air paip
Water sample Drain water River water Pond water Rain water Tap water

4. Sebanyak 1 ml larutan metilena biru 0.1 % ditambahkan ke dalam sampel air perlahan-lahan dengan
menggunakan picagari. / 1 ml of 0.1 % methylene blue solution was added slowly to the water sample using a syringe.
5. Botol ditutup dengan penutup dengan segera tanpa digoncang.
The reagent bottle was closed immediately without being shaken.
6. Semua botol diletakkan di dalam almari gelap. / All the bottles were kept in a dark cupboard.
7. Perubahan warna larutan dalam setiap botol diperhatikan setiap 1 jam.
The change in the colour of the solution in each bottle was observed every 1 hour.
8. Masa yang diambil untuk warna larutan metilena biru menjadi luntur direkodkan.
The time taken for the methylene blue solution to turn colourless was recorded.
Keputusan / Result:
Masa diambil untuk warna larutan metilena
Botol reagen Sampel air biru menjadi luntur (jam)
Reagent bottle Water samples Time taken for methylene blue solution to turn
colourless (hours)
P Air longkang / Drain water
Q Air sungai / River water
R Air kolam / Pond water
S Air hujan / Rain water

10
T Air paip / Tap water

CHAPTER
Perbincangan / Discussion:

BAB /
1. Campuran sampel air dan larutan metilena biru perlu ditutup ketat dengan penutup dan pastikan tidak
digoncang supaya oksigen dari atmosfera tidak terlarut ke dalam campuran.
The mixture of water samples and methylene blue solution should be tightly closed with a lid and ensure that it is not
shaken so that oxygen from the atmosphere does not dissolve into the mixture.
2. Pelunturan warna larutan metilena biru yang cepat menunjukkan sampel air itu mengandungi
paling kurang oksigen . Nilai BOD sampel air itu adalah tinggi . Kepekatan oksigen terlarut
dalam sampel air itu adalah rendah kerana bilangan bakteria dalam sampel air adalah banyak.
The rapid bleaching of methylene blue solution indicates that the water sample contains the least oxygen .
The BOD value of the water sample is high . The concentration of dissolved oxygen in the water sample
is low because the number of bacteria in the water sample is greater.

Kesimpulan / Conclusion:
Masa yang diambil untuk melunturkan warna larutan metilena biru adalah paling singkat bagi sampel air
longkang. / The time taken to decolourise the methylene blue solution is the shortest for the drain water.

129 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

10-BioF5 Bab10 (F5p).indd 129 1/11/21 10:54 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

10.2 Pemeliharaan, pemuliharaan dan pemulihan ekosistem / Preservation, conservation and restoration of ecosystem
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
10.2.1 Mendefinisikan: pemeliharaan ekosistem, pemuliharaan ekosistem dan pemulihan ekosistem.
Define the terms: preservation of ecosystem, conservation of ecosystem and restoration of ecosystem.
10.2.2 Mewajarkan keperluan pemeliharaan ekosistem, pemuliharaan ekosistem dan pemulihan ekosistem.
Justify the necessity of preservation of ecosystem, conservation of ecosystem and restoration of ecosystem.

1. Definisi pemeliharaan, pemuliharaan dan pemulihan ekosistem.

Definitions for preservation of ecosystem, conservation of ecosystem and restoration of ecosystem.

Membaik pulih semua komponen dalam suatu ekosistem yang telah

Pemeliharaan ekosistem
Ecosystem preservation
musnah kepada suatu ekosistem yang normal / Repairs all the components
in a destroyed ecosystem into a normal ecosystem

Membaik pulih komponen-komponen dalam suatu ekosistem yang

Pemuliharaan ekosistem terancam supaya komponen tersebut dapat dipulihkan / Repairs the
Ecosystem conservation
components of a threatened ecosystem so that the components can be recovered

Melindungi komponen-komponen dalam suatu ekosistem supaya

Pemulihan ekosistem
Ecosystem restoration
dapat mengekalkan keadaan semula jadinya / Protects the components of
an ecosystem so that can maintain its natural conditions

2. Keperluan pemeliharaan, pemuliharaan dan pemulihan ekosistem.
The necessity of preservation of ecosystem, conservation of ecosystem and restoration of ecosystem.

• Mengekalkan habitat semula jadi bagi flora dan fauna.

Maintain the natural habitats for flora and fauna.
Pemeliharaan • Mengekalkan keindahan alam semula jadi. / Maintain the beauty of nature.
ekosistem Memelihara
Ecosystem
• spesies flora dan fauna yang asli dalam ekosistem semula jadi.
preservation Preserve the native species of flora and fauna in a natural ecosystem.
• Memberi nilai penyelidikan sains yang tinggi .
BAB /

Provide high value of scientific research.

CHAPTER

• Menyelamatkan komponen biosis dalam ekosistem semula jadi atau ekosistem buatan
manusia. / Save biosis components in natural or man-made ecosystems.
Pemuliharaan
10

ekosistem • Memelihara sebahagian spesies flora dan fauna sahaja.

Ecosystem Preserve only some species of flora and fauna.
conservation
• Menyeimbangkan pembangunan dengan kelestarian alam.
Balancing development with environmental sustainability.

• Mewujudkan semula ekosistem yang telah musnah kepada suatu ekosistem

baharu. / Recreating a destroyed ecosystem into a new ecosystem .
Pemulihan • Mewujudkan semula habitat bagi flora dan fauna .
ekosistem
Ecosystem Recreate habitat for flora and fauna .
restoration penduduk setempat
• Ekosistem yang dipulihkan mungkin dapat memanfaatkan
dari segi ekonomi, pelancongan dan kebajikan. / Restored ecosystems may benefit the
local people in terms of economy, tourism and welfare.

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 130

10-BioF5 Bab10 (F5p).indd 130 1/11/21 10:54 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

10.3 Amalan dalam melestarikan alam sekitar / Practices in environmental sustainability
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
10.3.1 Menjana idea berkaitan amalan yang menyumbang kepada kelestarian alam.
Generate ideas related to practices that contribute to environmental sustainability.
10.3.2 Membincangkan status sekuriti makanan di Malaysia. / Discuss the status of food security in Malaysia.

1. Kelestarian alam merujuk kepada suatu ekosistem dalam keadaan seimbang yang dapat memenuhi
keperluan manusia dan pada masa yang sama tidak menjejaskan biodiversiti dan sumber
semula jadi pada masa kini dan masa akan datang.
Environmetal sustainability refers to an ecosystem in a balanced state that can meet human needs
and at the same time does not affect biodiversity and natural resources now and in the future.

2. Amalan melestarikan alam dapat memastikan kehendak dan keperluan manusia pada masa kini dipenuhi
dan tanpa mengurangkan keperluan sumber semula jadi untuk generasi masa depan .
The practice of preserving nature can ensure that the needs and wants of human beings today are met and
without reducing the need for natural resources for future generations .

Amalan / Practice Tujuan / Purpose

Konsep 5R / 5R concept • Mengurangkan bahan buangan / Reduce waste products

Konsep upcycle / Upcycle concept • Mengurangkan bahan buangan / Reduce waste products

Pengangkutan mesra alam Mengurangkan

• pencemaran / Reduce pollution
Environmental friendly transportation

Penjimatan penggunaan tenaga • Mengurangkan pencemaran / Reduce pollution

Energy consumption savings • Mengurangkan penggunaan bahan api yang tidak diperbaharui
Reduce the use of non-renewable fuels

Penjimatan penggunaan air • Mengurangkan pembaziran air bersih

Water consumption savings

10
Reduce wastage of clean water

CHAPTER
Penggunaan tenaga alternatif yang • Mengurangkan pencemaran / Reduce pollution
boleh diperbaharui • Mengurangkan penggunaan bahan api yang tidak diperbaharui
Use of renewable alternative energy Reduce the use of non-renewable fuels

BAB /
Pengurusan sisa domestik dan • Mengurangkan pencemaran / Reduce pollution
toksik • Menjimatkan kos untuk memulihkan alam sekitar
Domestic and toxic waste management
Save costs to restore the environment

Kawalan biologi • Mengawal populasi perosak menggunakan pemangsa semula jadinya

Biological control
Control the pest population using its natural predators
• Mengurangkan penggunaan racun serangga sintetik yang
mencemarkan alam sekitar / Reduce the use of synthetic pesticides
that pollute the environment

3. Sekuriti makanan merujuk kepada jaminan ketersediaan makanan, kestabilan, capaian makanan dan penggunaan
makanan. / Food security refers to secure of food availability, food stability, food access, and food utilisation.
4. Status sekuriti makanan boleh dianalisa berdasarkan peringkat serantau, negara, komuniti, isi rumah dan individu.
Food security status can be analysed based on the levels of region, country, community, household and individual.

131 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

10-BioF5 Bab10 (F5p).indd 131 1/11/21 10:54 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

10.4 Teknologi hijau / Green technology
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
10.4.1 Mendefinisikan teknologi hijau. / Define green technology.
10.4.2 Mewajarkan penggunaan teknologi hijau dalam melestarikan alam.
Justify the use of green technology in environmental sustainability.
10.4.3 Berkomunikasi tentang aplikasi sains sosial untuk menyelesaikan masalah dan cabaran alam sekitar.
Communicate about applications of social science to solve environmental problems and challenges.

1. Teknologi hijau merujuk kepada perkembangan dan aplikasi produk, alat dan sistem untuk memelihara
persekitaran dan alam semula jadi serta meminimumkan atau mengurangkan kesan negatif daripada aktiviti
manusia. / Green technology refers to the development and application of products, tools and systems to preserve the
environment and nature as well as minimise or reduce the negative effects of human activities.
2. Teknologi hijau dapat membantu: / Green technology can help to:
(a) mengurangkan pencemaran . / reduce pollution .

(b) mengurangkan pembebasan gas rumah hijau . / reduce release of greenhouse gases .
(c) menjimatkan tenaga dan sumber semula jadi. / save energy and natural resources .

(d) menggunakan tenaga boleh diperbaharui dan mesra alam.

use renewable and environmental friendly energy.
3. Pada tahun 2009, Dasar Teknologi Hijau Negara dilancarkan dan menekankan dalam pertumbuhan ekonomi
negara dan pembangunan mampan pada empat tonggak. / In 2009, the National Green Technology Policy was
launched and emphasized on the country's economic growth and sustainable development on four pillars.

Tenaga Ekonomi
Energy Economy

Dasar Teknologi Hijau Negara

National Green Technology Policy
BAB /

Alam sekitar Sosial

CHAPTER

Environment Social
10

4. Berdasarkan empat tonggak tersebut, tujuh sektor difokuskan dalam menggunakan teknologi hijau.
Based on these four pillars, seven sectors are focused on using green technology.

Sektor / Sector Penerangan / Explanation

Bekalan tenaga • Pendekatan berkesan dan proaktif yang digunakan untuk menggantikan
Energy supply
bahan api fosil yang tidak boleh diperbaharui .
An effective and proactive approach used to replace non-renewable fossil fuels.
• Tenaga boleh diperbaharui atau tenaga hijau seperti tenaga hidroelektrik ,
tenaga angin, tenaga biojisim , tenaga geoterma, tenaga suria, tenaga
ombak dan bahan api bio.
Renewable energy or green energy such as hydroelectric energy, wind energy,
biomass energy, geothermal energy, solar energy, wave energy and biofuels.

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 132

10-BioF5 Bab10 (F5p).indd 132 1/11/21 10:54 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Sektor / Sector Penerangan / Explanation

• Sisa dan air sisa harus dibuang mengikut kategori sisa .
Pengurusan sisa dan Waste and wastewater should be disposed according to waste category .
air sisa • Pengurusan sisa dan air sisa yang betul diperlukan untuk meminimumkan
Waste and wastewater kesan negatif pembuangan sisa terhadap alam sekitar.
management
Proper waste and wastewater management is needed to minimize the negative
impact of waste disposal on the environment.

Bangunan • Bangunan hijau dapat dibina berdasarkan orientasi bangunan yang optimum di
Building tapak pembinaan, penggunaan bahan binaan hijau , penggunaan tenaga
dan air yang cekap, kualiti persekitaran dalaman bangunan dan pembuangan sisa
pepejal minimum. / Green buildings can be built based on optimal building orientation
at the construction site, use of green building materials , efficient use of energy and
water, quality of the indoor environment of the building and minimum solid waste disposal.

Pengangkutan • Pengangkutan hijau merujuk kepada segala bentuk pengangkutan yang

Transportation meminimumkan kesan negatif terhadap persekitaran atau kenderaan yang
melepaskan gas rumah hijau rendah .
Green transportation refers to all forms of transportation that minimise the negative
impact on the environment or vehicles that emit low greenhouse gases.

Industri • Program kecekapan tenaga dan pengurusan tenaga adalah contoh inisiatif teknologi
Industry hijau yang digunakan untuk mengurangkan kesan negatif dari sektor ini .
Energy efficiency and energy management programs are examples of green technology
initiatives used to reduce the negative impact of this sector.

Pertanian dan • Pembebasan karbon dioksida dapat dikurangkan dengan menanam lebih banyak
pokok dan mengawal aktiviti pembalakan. / Carbon dioxide emissions can be reduced
perhutanan by planting more trees and controlling logging activities.
Agriculture and • Pencemaran dapat dikurangkan dengan menggunakan baja bio kompos, sistem

10
forestry pengairan yang baik dan meningkatkan amalan pertanian.

CHAPTER
Pollution can be reduced by using bio-compost fertilisers, good irrigation systems and
improving agricultural practices.

Teknologi maklumat • TMK hijau merujuk kepada penggunaan bahan mesra alam, kecekapan penggunaan

BAB /
dan komunikasi tenaga elektrik, meningkatkan jangka hayat alat untuk mengurangkan
(TMK) e-buangan dan mempromosikan penggunaan produk TMK yang boleh dikitar
Information and
communication semula atau terbiodegradasi . / Green ICT refers to the use of environmental friendly
technology (ICT) materials, efficient use of electricity, increasing the lifespan of tools to reduce e-waste
and promoting the use of recyclable or biodegradable ICT products.

5. Sains sosial dapat diterapkan untuk memahami pelbagai masalah alam sekitar dan cabaran
kelestarian. / Social science can be applied to understand various environmental problems and sustainability
challenges .
6. Para saintis sosial bekerja secara aktif dengan komuniti tempatan dengan mengadakan perjumpaan, memberi
tunjuk ajar dan mendidik mengenai projek kelestarian yang akan dilaksanakan oleh kerajaan.
Social scientists work actively with the local community by holding meetings, mentoring and educating on
sustainability projects to be implemented by the government.

133 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

10-BioF5 Bab10 (F5p).indd 133 1/11/21 10:54 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

PRAKTIS SPM
SPM PRACTICES

SOALAN ANEKA PILIHAN / MULTIPLE-CHOICE QUESTIONS Kuiz / Quiz

1 Antara berikut, ancaman alam manakah dapat Kampung yang manakah mempunyai tahap
TP1
menyebabkan pemanasan global? pencemaran air yang paling tinggi?
Which of the following threats can cause global warming Which of the following villages has the highest level of
to environment? water pollution?
A Pencemaran air A K C M
Water pollution B L D N
B Pemburuan haram
Illegal poaching
6 Rajah berikut menunjukkan satu aktiviti yang
C Kenderaan bermotor TP2
dilakukan oleh manusia.
Motor vehicles
The following diagram shows a human activity.
D Penggunaan baja berlebihan
Excessive use of fertilisers

2 Gas yang manakah bukan gas rumah hijau?

TP1
Which gas is not a greenhouse gas?
A Karbon monoksida C Nitrogen dioksida
Carbon monoxide Nitrogen dioxide
B Karbon dioksida D Metana
Carbon dioxide Methane
Apakah kesan yang akan berlaku dalam kawasan itu?
3 Jenis sebatian manakah tidak menyebabkan What are the effects in the region?
TP1
eutrofikasi? I Hakisan tanah / Soil erosion
Which type of compound does not cause eutrophication? II Hujan asid / Acid rain
A Magnesium nitrat C Kalium nitrat III Rantai makanan terganggu
Magnesium nitrate Potassium nitrate Food chain is disturbed
B Kalsium sulfat D Magnesium fosfat IV Pencemaran air / Water pollution
Calcium sulphate Magnesium phosphate A I dan II C II dan IV
I and II II and IV
BAB /

4 Antara berikut, punca manakah menyebabkan B I dan III D III dan IV

TP1
pencemaran bunyi? I and III III and IV
Which of the following factor cause sound pollution?
CHAPTER

A Reaktor nuklear C Stadium 7 Rajah berikut menunjukkan beberapa kaedah yang

Nuclear reactor Stadium TP2
digunakan untuk memastikan kemadirian spesies
B Stesen keretapi D Ladang organisma. / The following diagram shows several
10

Railway station Farm methods used to ensure the survival of organism species.

5 Jadual berikut menunjukkan bilangan kes beberapa

TP2
penyakit di kampung K, L, M dan N di dalam satu
tahun. / The following table shows the number of cases of
certain diseases in village K, L, M and N in a year.

Bilangan kes Zoo Taman botani Bank biji benih

Jenis penyakit Number of cases Zoo Botanical garden Seed bank
Type of diseases
K L M N Apakah jenis pendekatan yang ditunjukkan?
What is the type of approach shown?
Taun / Cholera 18 2 35 7
A Pemuliharaan in-situ C Pemeliharaan in-situ
Katarak / Cataract 7 25 20 2 In-situ conservation In-situ preservation
B Pemuliharaan ex-situ D Pemeliharaan ex-situ
Bronkitis / Bronchitis 2 6 4 45 Ex-situ conservation Ex-situ preservation

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 134

10-BioF5 Bab10 (F5p).indd 134 1/11/21 10:54 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

8 Antara berikut, pernyataan manakah merupakan Antara berikut, yang manakah susunan yang betul
TP3
amalan melestarikan alam? mengenai fenomena itu?
Which of the following statements are practices in Which of the following is the correct sequence regarding
sustaining environment? the phenomenon?
I Menggunakan bahan api fosil untuk menjana A V, Z, W, Y, X C Z, W, V, Y, X
elektrik B Z, V, Y, W, X D V, W, Z, Y, X
Use fossil fuel to generate electricity
II Menggunakan alat elektrik baharu setiap tahun 10 Sekumpulan murid telah menjalankan eksperimen
untuk memastikan ia berfungsi dengan baik TP2
BOD untuk menentukan tahap pencemaran air
Use new electrical tools every year to ensure the
sungai Q dan R. Keputusan eksperimen ditunjukkan
tools function effectively
dalam jadual berikut.
III Memastikan penghawa dingin beroperasi pada A group of students carried out an experiment to
suhu 24°C – 27°C determine the level of pollution in rivers Q and R. The
Ensure air-conditional operates at temperature result of the experiment is shown in the following table.
24°C – 27°C
IV Menggunakan air hujan untuk mencuci lantai Masa bagi larutan metilena
Use rain water to wash floor
Sampel air biru luntur (minit)
A I dan II C II dan IV Water samples Time taken for methylene blue
I and II II and IV
solution to decolourise (minute)
B I dan III D III dan IV
I and III III and IV Q 19
R 3
9 Maklumat berikut menunjukkan satu fenomena yang
TP3
berlaku akibat penggunaan baja berlebihan. Apakah yang boleh dirumuskan oleh pelajar tersebut?
The following information shows a phenomenon that What conclusion can be made by the students?
occurs due to excessive use of fertiliser.
A Sungai Q adalah paling tercemar
Kolam dilitupi rumpai River Q is the most polluted
V B Sungai R mempunyai jumlah bakteria paling
Pond is overgrown with alga
W Indeks BOD meningkat / BOD index increases banyak
River R has the most number of bacteria
Populasi hidupan akuatik menurun
X C Sungai Q mempunyai oksigen terlarut paling
Aquatic population decreases
rendah
Kadar pembiakan bakteria aerob meningkat River Q has the least dissolved oxygen
Y
Reproductive rate of aerobic bacteria increases D Sungai R mempunyai bahan organik paling
Z Kandungan nutrien dalam kolam meningkat kurang

10
Nutrient contents in the pond is increasing River R has the least organic substance

CHAPTER
BAB /

135 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

10-BioF5 Bab10 (F5p).indd 135 1/11/21 10:54 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

SOALAN STRUKTUR / STRUCTURE QUESTIONS

Jawab semua soalan. / Answer all questions.

1 Rajah berikut menunjukkan tiga jenis matlamat pembangunan lestari.
The following diagram shows three sustainable development goals.

13 CLIMATE
ACTION 14 LIFE
BELOW WATER 15 LIFE
ON LAND

(a) Nyatakan dua kesan negatif terhadap alam semula jadi sekiranya matlamat ke-13 tidak dapat dicapai.
TP2 State two negative effects on environment if the 13th goal cannot be achieved.
Pemusnahan habitat flora dan fauna, peningkatan aras air laut (jawapan lain yang betul)
Destroy of habitat for flora and fauna, increase of sea water level (other correct answers)
[2 markah / marks]
(b) Terangkan bagaimana matlamat ke-13 boleh dicapai.
TP2 Explain how the 13th goal can be achieved.
Menanam banyak pokok untuk mengurangkan jejak kaki karbon
Plant more trees to reduce carbon footprint
[2 markah / marks]
(c) Apakah yang dimaksudkan dengan matlamat ke-14 dan ke-15?
TP3 What are meant by the 14th and 15th goals?
Matlamat ke-14 menunjukkan pemuliharaan dan penggunaan sumber laut dengan lestari, manakala matlamat
ke-15 menunjukkan perlindungan, pemulihan, pengurusan dan penggunaan sumber perhutanan secara lestari
untuk menghentikan penggurunan, pemusnahan daratan dan kehilangan biodiversiti. / The 14th goal
shows conservation and sustainable use of marine resources, whereas the 15th goal shows protection, restoration,
BAB /

sustainable management and use of forest resources to halt desertification, land degradation and biodiversity loss.
[3 markah / marks]
CHAPTER

SOALAN ESEI / ESSAY QUESTIONS

10

1 (a) Huraikan fenomena eutrofikasi dalam kolam.

TP2 Describe the phenomenon of eutrophication in a pond.
[10 markah / marks]
(b) Terangkan bagaimana kesan fenomena ini boleh dikurangkan.

TP3 Explain how the effect of this phenomenon can be reduced.
[10 markah / marks]

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 136

10-BioF5 Bab10 (F5p).indd 136 1/11/21 10:54 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5
BAB
CHAPTER Pewarisan
11 Inheritance

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

11.1 Pewarisan monohibrid / Monohybrid inheritance
11.3 Gen dan alel / Gene and alleles
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
11.1.3 Membezakan istilah yang berhubung dengan pewarisan: gen dan alel, ciri dan trait, fenotip dan genotip, alel dominan dan alel
resesif, trait dominan dan trait resesif, homozigot dan heterozigot, baka tulen dan hibrid, generasi induk dan generasi filial.
Differentiate terms related to inheritance: genes and alleles, characteristics and traits, phenotypes and genotypes, dominant alleles and
recessive alleles, dominant traits and recessive traits, homozygotes and heterozygotes, pure breeds and hybrids, parental generation and
filial generations.
11.3.1 Menghuraikan maksud lokus. / Describe the meaning of locus.
11.3.2 Menghubung kait alel dan lokus dengan gen pada kromosom. / Correlate allele and locus to genes in a chromosome.

Huruf mewakili gen yang berbeza Lokus ialah lokasi suatu gen
pada kromosom yang sama
A a pada kromosom
Letters represent different genes on a
b B Locus is the location of a
same chromosome C C gene on the chromosome

D d
Huruf besar mewakili alel dominan
E e Alel ialah bentuk alternatif
Capital letter represents dominant allele bagi gen yang sama dan terletak pada
F F
lokus yang sama pada kromosom
g g
Huruf kecil mewakili alel resesif homolog
Small letter represents recessive allele H H Alleles are alternative forms
L L of the same gene and occupy the same locus
on homologous chromosomes
Homozigot dominan (HH) J j
Homozygous dominant (HH) K k

11
Sentromer / Centromere

CHAPTER
L l
Heterozigot (Ll)
M m
Heterozygote (Ll)

BAB /
N n
O o
Homozigot resesif (pp) p p
Homozygous recessive (pp) Q q
Activiti
Activity

Sepasang kromosom homolog / A pair of homologous chromosomes

Setiap individu mempunyai pasangan kromosom homolog di mana satu kromosom diwariskan daripada
bapa, dikenali sebagai kromosom paternal , dan satu lagi kromosom homolog diwariskan daripada
ibu, dikenali sebagai kromosom maternal . / Each individual has pairs of homologous
chromosomes , in which one of each pair inherits from male parent, is known as paternal chromosome , and
the other inherits from female parent, is known as maternal chromosome .

137 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

11-BioF5 Bab11 (F11p).indd 137 1/11/21 10:57 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Padankan ciri-ciri berikut dengan istilah yang betul.

Match the following characteristics with the correct terms.

Varian bagi satu ciri yang ditentukan oleh homozigot dominan atau heterozigot Genotip
A L
Variant for a characteristic that determined by homozygous dominant or heterozygote Genotype

Bentuk alternatif sesuatu gen dan terletak di lokus yang sama Hibrid
B F
Alternative forms of a gene and occupy the same locus Hybrid

Ciri bagi sesuatu organisma yang boleh diwarisi

C Generasi filial
Characteristic of an organism which can be inherited J
Filial generation

Varian bagi satu ciri tertentu

D
Variant for a certain characteristic Baka tulen H
Purebred

Unit asas pewarisan yang menentukan ciri tertentu sesuatu organisma

E
Fundamental units of inheritance that determines certain characteristics of an organism Trait resesif N
Recessive trait
Organisma yang dihasilkan daripada kacukan dua induk tulen yang berlainan fenotip
F
Organism that produced from a cross of two pure breeding parents with different phenotypes
Gen E
Gene
Alel yang menghasilkan fenotip suatu organisma apabila kedua-dua alel atau
salah satu alel dominan hadir
G Ciri
Allele that produces its phenotype of an organism when both the alleles or one of the C
alleles is present Characteristic

Semua organisma dalam satu populasi mempunyai trait sama yang diwarisi Alel dominan G
dan kekal tidak berubah sejak banyak generasi Dominant allele
H
A population of organisms, all having the same particular trait that has been inherited
and genetically unchanged through many generations
Alel
BAB /

B
Allele
Ciri pada suatu organisma yang boleh diperhatikan
I
Characteristic of an organism that can be observed
CHAPTER

Generasi induk M
Organisma yang dihasilkan daripada kacukan generasi induk Parent generation
J
11

Organisms produced from a cross of parent generation

Trait dominan
A
Alel yang menghasilkan fenotip suatu organisma hanya apabila kedua-dua alel hadir Dominant trait
K
Allele that produces its phenotype of an organism only when both the alleles are present

Trait D
Komposisi genetik dalam suatu organisma Trait
L
Genetic composition in an organism

Generasi pertama dalam satu kacukan Fenotip

M I
First generation in a cross Phenotype

Varian bagi satu ciri yang ditentukan oleh homozigot resesif Alel resesif
N K
Variant for a characteristic determined by homozygous recessive Recessive allele

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 138

11-BioF5 Bab11 (F11p).indd 138 1/11/21 10:57 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

11.1.1 Menghuraikan maksud kacukan monohybrid / Describe the meaning of monohybrid cross
11.1.2 Menerangkan kacukan monohibrid berdasarkan eksperimen Mendel.
Explain monohybrid cross based on Mendel’s experiments.

1. Pewarisan monohibrid ialah kacukan genetik antara dua induk yang melibatkan pewarisan satu ciri
TP1

sahaja. / Monohybrid inheritance is a genetic cross between two parents that only involves inheritance of one
characteristic.
2. Gregor Mendel menjalankan satu siri eksperimen ke atas tujuh ciri ketara dalam tumbuhan kacang pis (Pisum
TP1
sativum).
Gregor Mendel conducted a series of experiments on seven distinct characteristics of garden pea plants (Pisum sativum).

Generasi induk (P)

Parent (P) generation

Bunga putih
White flower
Bunga ungu
Purple flower

Anter
Anter bunga ungu dibuang sebelum matang Anther Debunga dari anter bunga putih
Anthers of purple flower are removed before mature dipindah ke stigma bunga ungu
Pollen grains of white flower are
transferred to stigma of purple flower
Pendebungaan dan persenyawaan
menghasilkan biji benih
Biji benih daripada generasi induk
Pollination and fertilisation
produces seeds
ditanam untuk menghasilkan
generasi F1
Generasi filial pertama (F1) Seeds from parent generation are planted
First filial (F1) generation to produce F1 generation

11
Semua F1 berbunga ungu
All F1 has purple flower

CHAPTER
Eksperimen diulang dengan pendebungan
sendiri untuk menghasilkan generasi F2
Experiment is repeated by self poilination to produce

BAB /
F2 generation

705 generasi F2 berbunga 224 generasi F2 berbunga

ungu putih
705 F2 generation have 224 F2 generation have
purple flowers white flowers

Generasi filial kedua (F2)

Second filial (F2) generation
700 bunga ungu : 230 bunga putih
700 purple flowers : 230 white flowers
3.15 bunga ungu : 1 bunga putih
3.15 purple flowers : 1 white flower
75% berbunga ungu dan 25% berbunga putih
75% has purple flowers and 25% has white flowers

139 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

11-BioF5 Bab11 (F11p).indd 139 1/11/21 10:57 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

3. Beliau mencatat varian kepada satu ciri yang terhasil daripada F2 dan mendapati bahawa:
TP1
He recorded variants for a characteristic produced from F2 and found that:

(a) Setiap ciri yang dikaji mempunyai dua varian yang ketara.
Each studied characteristic has two distinct variants.

(b) Nisbah bagi dua varian adalah dalam 3:1 . / Ratio for two variants is 3:1 .

Ciri Trait (varian) Jumlah Nisbah

Characteristic Trait (variant) Ratio Rate
Ungu
Warna bunga 705
Purple
Flower colour 3.15:1
Putih
224
White
Kuning
6 022
Yellow
Warna biji benih
3.01:1
Seed colour
Hijau
2 001
Green
Bulat
5 474
Bentuk biji benih Round
2.96:1
Seed shape Berkedut
1 850
Wrinkled
Hijau
428
Warna buah Green
2.82:1
Pod colour Kuning
152
Yellow
Berkembung
882
Inflated
Bentuk buah
2.95:1
Pod shape
Bercerut
299
Constricted
Berpaksi
651
Kedudukan bunga Axial
3.14:1
BAB /

Flower position Hujung

207
Terminal
Tinggi
CHAPTER

787
Tall
Ketinggian tumbuhan
2.84:1
Stem length
Kerdil
11

277
Dwarf

4. Berdasarkan keputusan eksperimen, Mendel mendapati bahawa:

Based on the result of experiment, Mendel found that:
(a) Tumbuhan yang dikacukkan tidak menghasilkan anak tumbuhan yang menunjukkan trait perantaraan .
Plants that crossed do not produce offspring showing intermediate trait.
(b) Hanya satu trait sahaja muncul dalam semua hibrid F1 dan satu trait lain tersembunyi dan hanya
muncul dalam generasi F2. / Only one trait to be appeared in all F1 hybrids and another trait is hidden
and the hidden trait only appear in F2 generation.
(c) Dalam generasi F2, dua trait yang muncul dalam nisbah 3:1 .
In F2 generation, two traits appear in 3:1 ratio.

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 140

11-BioF5 Bab11 (F11p).indd 140 1/11/21 10:57 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

11.1.4 Membina rajah kacukan pewarisan monohibrid. / Construct monohybrid cross diagrams.
11.1.5 Menentukan nisbah genotip dan nisbah fenotip bagi generasi filial dalam kacukan monohibrid.
Determine genotypic and phenotypic ratios of filial generations in a monohybrid cross.
11.1.6 Memerihalkan Hukum Mendel I. / Describe Mendel’s first law.

5. Seperti contoh, Mendel mengkacukkan induk baka tulen tinggi (TT) dengan induk kerdil (tt):
TP2
For example, Mendel crossed purebreds of tall (TT) pea plants with dwarf (tt) pea plants:

Generasi induk (P)

Parent (P) generation
Fenotip / Phenotype: Tinggi Kerdil
×
Tall Dwarf

Genotip / Genotype: TT tt
Meiosis / Meiosis

Gamet / Gametes: T T t t
Generasi F1 / F1 generation: Persenyawaan
Fertilisation

Genotip / Genotype: Tt Tt Tt Tt

Fenotip / Phenotype: Tinggi Tinggi Tinggi Tinggi

Tall Tall Tall Tall

Semua anak dalam generasi F1 adalah tinggi

Nisbah fenotip / Phenotypic ratio: All offspring in F1 generation are tall

F1 × F1

11
Fenotip / Phenotype: Tinggi Tinggi

CHAPTER
×
Tall Tall

Genotip / Genotype: Tt Tt

BAB /
Meiosis / Meiosis

Gamet / Gametes: T t T t
Generasi F2 / F2 generation: Persenyawaan
Fertilisation

Genotip / Genotype: TT Tt Tt tt

Fenotip / Phenotype: Tinggi Tinggi Tinggi Kerdil

Tall Tall Tall Dwarf

Nisbah genotip / Genotypic ratio: 1 TT : 2 Tt : 1 tt

3 Tinggi : 1 Kerdil
Nisbah fenotip / Phenotypic ratio:
3 Tall : 1 Dwarf

141 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

11-BioF5 Bab11 (F11p).indd 141 1/11/21 10:57 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

6. Hasil kacukan monohibrid juga dapat ditunjukkan dengan menggunakan segi empat Punnett. Seperti contoh:
Product of monohybrid cross also can be shown by using a Punnett square. For example:

Gamet jantan F1 T t
F1 male gamete
Gamet betina F1
F1 female gamete

TT Tt
T Tinggi Tinggi
Tall Tall

Tt tt
t Tinggi Kerdil
Tall Dwarf

7. Berdasarkan kesimpulan yang dibuat, Mendel mengemukakan Hukum Segregasi sebagai Hukum
Mendel I: / Based on the conclusion made, Mendel proposed the Law of Segregation as Mendel’s First Law:
Dalam pembentukan gamet, dua alel bagi satu ciri berpisah (bersegregasi) semasa meiosis dan hanya satu alel
daripada pasangan alel diwariskan dalam gamet tunggal. / In the formation of gametes, two alleles for a characteristic
separate (segregate) during meiosis and only one of each pair of alleles can be inherited in a single gamete.
8. Kacukan monohibrid dan Hukum Mendel I dapat diterangkan dengan meiosis.
Monohybrid cross and Mendel’s first law can be explained with meiosis.
Sel induk baka tulen menjalankan
meiosis untuk menghasilkan gamet yang T T t t
×
membawa alel yang sama
Cell of purebred undergoes meiosis to produce
gametes that carried same types of allele
Meiosis / Meiosis Meiosis / Meiosis

Gamet generasi P: T t
Gametes of P generation:
BAB /
CHAPTER

Persenyawaan secara rawak

Random fertilisation
Generasi F1 / F1 generation: T t
11

T t
×

Gamet generasi F1 T t T t
Gametes of F1 generation:

Persenyawaan secara rawak:

Random fertilisation:

T T T t T t t t
Generasi F2 / F2 generation:

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 142

11-BioF5 Bab11 (F11p).indd 142 1/11/21 10:57 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

11.2 Pewarisan dihibrid / Dihybrid inheritance
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
11.2.1 Menghuraikan maksud kacukan dihibrid. / Describe the meaning of dihybrid cross.
11.2.2 Menerangkan kacukan dihibrid berdasarkan eksperimen Mendel.
Explain dihybrid cross based on Mendel’s experiments.

1. Kacukan dihibrid ialah kacukan genetik antara dua induk yang melibatkan pewarisan dua ciri yang
berbeza.
Dihybrid cross is a genetic cross between two parents that involves inheritance of two different characteristics.

2. Secara teori, dua ciri tersebut bukan pada kromosom yang sama .
Theoretically, the two characteristics are not on the same chromosomes .

3. Dalam kacukan dihibrid, Mendel mengkaji dua ciri tumbuhan kacang pea pada masa yang sama.
In dihybrid cross, Mendel studied two characteristic of pea plant at the same time.

STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

11.2.3 Membina rajah kacukan pewarisan dihibrid. / Construct dihybrid cross diagrams.
11.2.4 Menentukan nisbah genotip dan nisbah fenotip bagi generasi filial dalam kacukan dihibrid.
Determine genotypic and phenotypic ratios of filial generations in a dihybrid cross.

Generasi induk (P)

Parent (P) generation

Fenotip / Phenotype: Biji benih bulat, kuning Biji benih berkedut, hijau
Round and yellow seed × Wrinkled and green seed

Genotip / Genotype: RRYY rryy

Meiosis / Meiosis

11
CHAPTER
Gamet / Gametes: RY RY ry ry
Persenyawaan:
Generasi F1 / F1 generation:
Fertilisation:

BAB /
Genotip / Genotype: RrYy RrYy RrYy RrYy

Fenotip / Phenotype: Semua biji benih generasi F1 yang dihasilkan adalah bulat dan kuning.
All seeds of F1 generation produced are round and yellow.

F1 × F1
Fenotip / Phenotype: Biji benih bulat, kuning Biji benih berkedut, hijau
×
Round and yellow seed Wrinkled and green seed

Genotip / Genotype: RrYy RrYy

Meiosis / Meiosis

Gamet / Gametes: RY Ry rY ry RY Ry rY ry

143 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

11-BioF5 Bab11 (F11p).indd 143 1/11/21 10:57 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Generasi F2:
F2 generation:

Gamet jantan F1
F1 male gamete RY Ry rY ry
Gamet betina F1
F1 female gamete

RRYY RRYy RrYY RrYy

RY Bulat, kuning Bulat, kuning Bulat, kuning Bulat, kuning
Round, yellow Round, yellow Round, yellow Round, yellow

RRYy RRyy RrYy Rryy

Ry Bulat, kuning Bulat, hijau Bulat, kuning Bulat, hijau
Round, yellow Round, green Round, yellow Round, green

RrYY RrYy rrYY rrYy

rY Bulat, kuning Bulat, kuning Berkedut, kuning Berkedut, kuning
Round, yellow Round, yellow Wrinkled, yellow Wrinkled, yellow

RrYy Rryy rrYy rryy

ry Bulat, kuning Bulat, hijau Berkedut, kuning Berkedut, hijau
Round, yellow Round, green Wrinkled, yellow Wrinkled, green

Nisbah genotip F2: / Genotypic ratio of F2:

1 RRYY : 2 RRYy : 2 RrYY : 4 RrYy : 1 RRyy : 2 Rryy : 1 rrYY : 2 rrYy : 1 rryy

Nisbah fenotip F2:

Phenotypic ratio of F2:

Bulat, kuning : Bulat, hijau : Berkedut, kuning : Berkedut, hijau

BAB /

Round, yellow Round, green Wrinkled, yellow Wrinkled, green

9 : 3 : 3 : 1
CHAPTER
11

STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

11.2.5 Memerihalkan Hukum Mendel II. / Describe Mendel’s second law.

4. Berdasarkan kesimpulan yang dibuat, Mendel mengemukakan Hukum Penyusunan Bebas sebagai Hukum
Mendel II.
Based on the conclusion made, Mendel proposed the Law of Independent Assortment as Mendel’s Second Law:

Dalam pembentukan gamet, setiap pasangan alel berpisah (bersegregasi) secara

bebas dengan pasangan alel yang lain semasa meiosis dan hanya satu
alel daripada pasangan alel dapat diwariskan kepada gamet tunggal.
In the formation of gametes, each pair of alleles separate (segregate) independently of
each other during meiosis and only one allele of each pair of alleles alleles can be
inherited in a single gamete.

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 144

11-BioF5 Bab11 (F11p).indd 144 1/11/21 10:57 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

5. Hukum Mendel II dapat diterangkan dengan meiosis. / The Mendel’s second law can be explained with meiosis.
Terdapat dua kemungkinan penyusunan
Sel dalam tumbuhan generasi F1 pasangan kromosom homolog pada satah
menjalankan meiosis dalam pembentukan R r khatulistiwa semasa metafasa I
gamet
Y y There are two possibilities in arrangement of
Cell in plant generation F1 undergoes meiosis homologous chromosomes at equator during
in formation of gametes metaphase I

R R
Metafasa I Y ATAU y

Metaphase I r y OR r Y

R r R r
Gamet F1
Y y y Y
Gamete F1

Gamet yang terhasil mempunyai empat kombinasi alel iaitu, RY , ry , Ry dan rY .

Gametes that produced have four combinations of alleles, there are RY , ry , Ry and rY .

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

11.4 Pewarisan manusia / Inheritance in humans
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
11.4.1 Mengenal pasti jenis kromosom manusia: autosom dan kromosom seks. / Identify types of human chromosomes.
11.4.2 Menganalisis dan menghuraikan kariotip manusia. / Analyse and describe human karyotypes.

11
11.4.3 Memadankan kromosom paternal dan kromosom maternal dalam lukisan/mikrograf kromosom manusia untuk membina

CHAPTER
kariotip lengkap seseorang individu. / Match paternal chromosomes and maternal chromosomes in human chromosome drawing/
human chromosome micrographs to construct a complete carotype of an individual.

1. Secara amnya, sel badan manusia boleh dikategorikan sebagai sel soma dan sel pembiakan .

BAB /
In general, body cells of human can be categorised as somatic cells and reproductive cells .

2. Sel soma adalah sel diploid , manakala sel pembiakan adalah sel haploid .
Somatic cells are diploid cells , whereas reproductive cells are haploid cells .

3. Sel soma manusia mengandungi 46 kromosom atau 23 pasang kromosom.

A human somatic cell has 46 chromosomes or 23 pairs of chromosome.

(a) Antara 46 kromosom, 44 kromosom adalah autosom dan 2 kromosom adalah kromosom seks .
Among the 46 chromosomes, 44 chromosomes are autosomes and 2 chromosomes are sex chromosomes .

(b) Autosom mengandungi gen yang mengawal ciri-ciri manusia yang tidak berkaitan dengan penentuan
jantina , sementara kromosom seks terdiri daripada kromosom X dan kromosom Y .
Autosomes have genes which control human characteristics irrelevant to gender determination , while sex
chromosomes consist of X chromosome and Y chromosome .

145 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

11-BioF5 Bab11 (F11p).indd 145 1/11/21 10:57 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

(c) Kromosom seks mengandungi gen yang menentukan jantina berserta gen lain.
Sex chromosomes contain genes which determine gender and other genes.

(d) Kromosom X lebih besar daripada kromosom Y kerana kromosom Y hanya membawa
gen untuk penentuan jantina. / X chromosome is larger than Y chromosome because the Y chromosome
only carries genes for gender determination.
4. Sel soma lelaki mengandungi 44 autosom, satu kromosom X dan satu kromosom Y, sementara sel soma
perempuan mengandungi 44 autosom dan dua kromosom X. / A male somatic cell has 44 autosomes, one X
chromosome and one Y chromosome, while a female somatic cell has 44 autosomes and two X chromosomes.

5. Sel pembiakan manusia mengandungi 23 kromosom dengan 22 kromosom adalah autosom dan
satu kromosom seks.
A human reproductive cell has 23 chromosomes in which 22 chromosomes are autosomes and one sex chromosome.
(a) Sel sperma mengandungi 22 autosom dan satu kromosom X atau satu kromosom Y.
A sperm cell contains 22 autosomes and either one X chromosome or one Y chromosome.
(b) Ovum mengandungi 22 autosom dan satu kromosom X.
An ovum contains 22 autosomes and one X chromosome.

6. Kariotip merupakan gambaran visual semua kromosom dalam satu sel disusun secara berpasangan
dalam urutan menurun mengikut saiz dan kedudukan sentromer.
Karyotype is a visual appearance of all chromosomes in a cell which are arranged in pair in a descending
order according to the size and position of centromere.
7. Rajah berikut menunjukkan kariogram manusia. Lengkapkan rajah berikut:
Figure below shows karyograms of human. Complete the figure below:
BAB /
CHAPTER

X Y XX
11

Genotip / Genotype : 44 + XY Genotip / Genotype : 44 + XX

Fenotip / Phenotype : Lelaki / Male Fenotip / Phenotype : Perempuan / Female

8. Rajah berikut menunjukkan beberapa kromosom yang telah diekstrakkan daripada satu sel.
The following diagram shows several chromosomes which are extracted from a cell.

P    Q      R     S    T    U    V    W

Padankan setiap kromosom di atas dengan pasangan homolognya.
Match each of the chromosome with its homologous pair.
P-U, Q-R, S-W, T-V

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 146

11-BioF5 Bab11 (F11p).indd 146 1/11/21 10:57 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

11.4.4 Memerihalkan Hukum Mendel dengan pewarisan manusia. / Describe Mendel’s law with human inheritance.
11.4.5 Menganalisis pewarisan manusia dengan membina rajah kacukan pewarisan.
Analyse human inheritance by constructing inheritance cross diagrams.

Kumpulan darah ABO / ABO blood groups

1. Kumpulan darah manusia dikelaskan kepada empat kumpulan: Kumpulan darah A, B, AB dan O.
Human blood groups are classified into four groups: Blood group A, B, AB and O.
2. Gen kepada kumpulan darah ABO berada pada kromosom 9 dan diwakili dengan simbol I.
Gene for ABO blood grouping located at chromosome 9 and are represented with symbol I.
(a) Terdapat tiga jenis alel, iaitu alel: IA, IB dan IO. / There are three types of alleles: IA, IB and IO.
(b) Alel IA dan IB adalah dominan ke atas alel IO. Alel IO adalah alel resesif. Alel IA dan IB adalah kodominan.
Alleles IA and IB are dominant to allele IO. The IO is a recessive allele. The alleles IA and IB are codominant.
(c) Alel IA dan IB masing-masing menghasilkan antigen A dan antigen B pada permukaan sel darah merah.
Alleles IA and IB produce the A antigen and B antigen respectively on the surface of red blood cells.
(d) Alel IO tidak menghasilkan antigen. / Allele IO does not produce antigen.
3. Setiap individu hanya mempunyai dua alel sahaja bagi satu gen.
Each individual only contains two alleles for single gene.
(a) Individu yang berkumpulan darah A mempunyai genotip sama ada IAIA atau IAIO.
Individual with blood group A has a genotype either IAIA or IAIO.
(b) Individu yang berkumpulan darah B mempunyai genotip sama ada IBIB atau IBIO.
Individual with blood group B has a genotype either IBIB or IBIO.
(c) Individu yang berkumpulan darah AB mempunyai genotip IAIB.
Individual with blood group AB has a genotype IAIB.
(d) Individu yang berkumpulan darah O mempunyai genotip IOIO.
Individual with blood group O has a genotype IOIO.

4. Jadi, terdapat enam genotip dan empat fenotip berkemungkinan dalam kumpulan darah
ABO. / Thus, there are six genotypes and four phenotypes possibilities in ABO blood grouping.
5. Lengkapkan rajah kacukan pewarisan kumpulan darah ABO manusia.
Complete inheritance cross diagram for human ABO blood grouping.

11
Generasi induk (P)
Parent generation (P)

CHAPTER
Lelaki Perempuan
Fenotip / Phenotype: ×
Male Female
Kumpulan darah A Kumpulan darah B

BAB /
Blood group A Blood group B
Genotip / Genotype: I I
A O
II
B O

Meiosis / Meiosis

Gamet / Gametes: IA IO IB IO
Generasi anak: Persenyawaan
Offspring generation: Fertilisation

Genotip / Genotype: IAIB IAIO IBIO IOIO

Fenotip (kumpulan darah): AB B

Phenotype (blood group): : A : : O
Nisbah fenotip / Phenotypic ratio: 1 : 1 : 1 : 1

147 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

11-BioF5 Bab11 (F11p).indd 147 1/11/21 10:57 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

6. Lengkapkan rajah kacukan perwarisan berikut.

Complete the inheritance cross diagram below.

Generasi induk (P)

Parent generation (P)
Lelaki Perempuan
Fenotip / Phenotype: ×
Male Female
Kumpulan darah A Kumpulan darah B
Blood group A Blood group B
Genotip / Genotype: I IA A
IBIB

Meiosis

Gamet / Gametes: IA IA IB IB
Generasi anak: Persenyawaan
Offspring generation: Fertilisation

Genotip / Genotype: IAIB IAIB IAIB IAIB

Fenotip (kumpulan darah): AB AB AB AB

Phenotype (blood group):

7. Dalam satu keluarga, suami berkumpulan darah A dan isteri berkumpulan darah O. Mereka mempunyai tiga
orang anak. Dua orang anak mereka berkumpulan darah A sementara seorang adalah berkumpulan darah O.
In a family, the husband has blood group A and his wife has blood group O. They have three children. Two children have
blood group A, while another child has blood group O.
(a) Lengkapkan rajah kacukan pewarisan bagi keluarga tersebut. / Complete the inheritance cross diagram for the family.
(b) Apakah kebarangkalian anak keempat mereka adalah berkumpulan darah O?
What is the probability of the fourth child having blood group O?
Generasi induk (P)
Parent generation (P)
Lelaki Perempuan
Fenotip / Phenotype: ×
Male Female
BAB /

Kumpulan darah A Kumpulan darah O

Blood group A Blood group O
CHAPTER

Genotip / Genotype: IAIO IOIO

Meiosis / Meiosis
11

Gamet / Gametes: IA IO IO IO
Generasi anak: Persenyawaan
Offspring generation: Fertilisation

Genotip / Genotype: IAIO IAIO IOIO IOIO

Fenotip (kumpulan darah): A A O O

Phenotype (blood group):
A : O
Nisbah fenotip / Phenotypic ratio:
1 : 1
Kebarangkalian anak ke-empat mereka berkumpulan darah O ialah 0.5 atau ½.
Probability of the fourth child has blood group O is 0.5 or ½.

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 148

11-BioF5 Bab11 (F11p).indd 148 1/11/21 10:57 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Faktor Rhesus (Rh) dalam manusia / Rhesus (Rh) factor in human

1. Faktor Rhesus merupakan sekumpulan antigen yang berada pada membran plasma sel darah merah. Antaranya,
antigen D ialah faktor Rhesus utama.
Rhesus factor is a group of antigens that found on plasma membrane of red blood cells. Among the antigens, D antigen
is the main Rhesus factor.

2. Sistem Rhesus dikawal oleh satu gen dengan dua alel yang berada di kromosom 1. Alel Rh+ adalah
dominan ke atas alel Rh–.
Rhesus system is controlled by one gene with two alleles which located on chromosome 1. Allele Rh+ is
dominant to allele Rh–.
3. Kira-kira 75 % populasi manusia mengandungi antigen D pada permukaan sel darah merah dan dikenali
sebagai Rhesus positif (Rh+). Rhesus negatif (Rh–) adalah mereka yang tidak mengandungi
antigen D.
About 75 % human population contains D antigen on the plasma membrane of red blood cells and are known as
Rhesus positive (Rh+). Rhesus negative (Rh–) are those who have no D antigen.

4. Individu Rh-positif mempunyai genotip sama ada homozigot dominan (Rh+Rh+) atau heterozigot
(Rh+Rh–).
Rh-positive individuals have genotypes either homozygous dominant (Rh+Rh+) or heterozygote (Rh+Rh–).

5. Individu Rh-negatif mempunyai genotip homozigot resesif (Rh–Rh–).

Rh-negative individuals have genotype homozygous recessive (Rh–Rh–).
6. Lengkapkan rajah kacukan pewarisan berikut:
TP3
Complete the following inheritance cross diagram:

Generasi induk (P)

Parent generation (P) Lelaki Perempuan
Fenotip / Phenotype: ×
Male Female
Rhesus positif Rhesus negatif
Rhesus positive Rhesus negative

11
Genotip / Genotype: Rh+Rh– Rh–Rh–

CHAPTER
Meiosis / Meiosis

BAB /
Gamet / Gametes: Rh+ Rh– Rh– Rh–
Persenyawaan
Generasi anak: Fertilisation
Offspring generation:
Genotip / Genotype: Rh+Rh– Rh+Rh– Rh–Rh– Rh–Rh–

Fenotip (kumpulan darah): Rh-positif Rh-positif Rh-negatif Rh-negatif

Phenotype (blood group): Rh-positive Rh-positive Rh-negative Rh-negative

Nisbah fenotip: Rh-positif : Rh-negatif

Phenotypic ratio: Rh-positive : Rh-negative
1 : 1

149 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

11-BioF5 Bab11 (F11p).indd 149 1/11/21 10:57 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Talasemia / Thalassemia

1. Talasemia merupakan penyakit darah yang boleh diwariskan.

Thalassemia is a blood disease which can be inherited.

2. Pesakit talasemia menghasilkan hemoglobin tak normal dan tidak mempunyai hemoglobin yang mencukupi.
Patient of thalassemia produces abnormal haemoglobin and has insufficient haemoglobin.

3. Terdapat dua jenis talasemia iaitu talasemia alfa dan talasemia beta , bergantung kepada jenis
polipeptida dalam hemoglobin yang terlibat.
There are two types of thalassemia, alpha thalassemia and beta thalassemia , dependent on
the types of polypeptides involved within haemoglobin.

4. Setiap jenis talasemia juga dapat dikategorikan sebagai talasemia major dan talasemia minor .
Each type of thalassemia can also be categorised as thalassemia major and thalassemia minor .

5. Individu dengan talasemia major (α0/α0 atau β0/β0) mewarisi dua alel resesif daripada
kedua-dua ibu bapa, manakala individu dengan talasemia minor (α/α0 atau β/β0) hanya mewarisi satu
alel resesif daripada salah seorang ibu bapanya.
Individual with thalassemia major (α0/α0 or β0/β0) inherits two recessive alleles from both parents, whereas individual
with thalassemia minor (α/α or β/β ) only inherits one recessive allele from either
0 0 one of his parents.

6. Individu dengan talasemia major menghidap penyakit anemia , manakala individu dengan talasemia
minor adalah pembawa penyakit, dan biasanya tiada simptom ditunjukkan.
Individual with thalassemia major is suffered with anaemia , whereas individual with thalassemia minor is a
carrier for the disease, and usually has no symptoms shown.

7. Lengkapkan rajah kacukan perwarisan berikut:

Complete the following inheritance cross diagram:
Generasi induk (P)
Parent generation (P)
Pembawa talasemia beta Pembawa talasemia beta
BAB /

Fenotip / Phenotype: Beta thalassemia carrier Beta thalassemia carrier

Genotip / Genotype: β/β 0 β/β0
CHAPTER

Meiosis / Meiosis
11

Gamet / Gametes: β β0 β β0
Persenyawaan
Generasi anak: Fertilisation
Offspring generation:
Genotip / Genotype: β/β β/β0 β/β0 β0/β0

Fenotip (kumpulan darah): Normal Pembawa Pembawa Talesemia

Phenotype (blood group): Normal Carrier Carrier Thalassemia

Nisbah fenotip: Normal : Pembawa : Talesemia

Phenotypic ratio: Normal : Carrier : Thalassemia
1 : 2 : 1
Kebarangkalian anak mendapat talasemia major ialah 0.25 atau ¼.
Probability of a child has thalassemia major is 0.25 or ¼.

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 150

11-BioF5 Bab11 (F11p).indd 150 1/11/21 10:57 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Pewarisan ciri-ciri manusia yang lain / Other inherited characteristics in human

1. Kebolehan menggulung lidah dan bentuk lekapan cuping telinga merupakan dua ciri manusia yang dapat
diwaris dan dianalisakan dengan rajah kacukan pewarisan dan hukum Mendel I.
Ability to roll tongue and shape of earlobe are two human characteristics which can be inherited and analysed by using
inheritance cross diagram and the Mendel’s first law.

Ciri Kebolehan menggulung lidah Bentuk lekapan cuping telinga

Characteristics Ability to roll tongue Shape of earlobe

Fenotip
Phenotype

Jenis trait Dominan Resesif Dominan Resesif

Types of trait Dominant Recessive Dominant Recessive

Genotip Ll ll EE ee
Genotype LL, , Ee

2. Lengkapkan rajah kacukan pewarisan berikut untuk menentukan jantina:

Complete the following inheritance cross diagram to determine gender:

Generasi induk (P)

Parent generation (P) Lelaki Perempuan
Fenotip / Phenotype: ×
Male Female
Boleh menggulung lidah Boleh menggulung lidah
Able to roll tongue Able to roll tongue

Genotip / Genotype: Ll Ll

11
Meiosis / Meiosis

CHAPTER
Gamet / Gametes: L l L l
Persenyawaan

BAB /
Fertilisation
Generasi anak:
Offspring generation: LL Ll Ll ll
Genotip / Genotype:

Fenotip (kumpulan darah): Boleh menggulung lidah Tidak boleh gulung lidah
Phenotype (blood group):
Able to roll tongue Unable to roll tongue

Nisbah fenotip: 3 : 1
Phenotypic ratio:

151 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

11-BioF5 Bab11 (F11p).indd 151 1/11/21 10:57 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

3. Jantina manusia juga dapat ditentu dan dianalisakan dengan rajah kacukan pewarisan dan hukum Mendel I.
Gender in humans can also be determined and analysed by using inheritance cross diagram and the Mendel’s first law.
(a) Perbezaan dalam penentuan jantina ialah penggunaan simbol kromosom seks tertentu, bukan hanya simbol gen
sahaja. / The difference in gender determination is the use of symbol for sex chromosomes, rather than only symbol of gene.
(b) Dalam rajah kacukan pewarisan, lelaki diwakili dengan simbol 44 + XY, manakala perempuan diwakili
dengan simbol 44 + XX. / In the inheritance cross diagram, male is represented by a symbol 44 + XY, whereas
female is represented by a symbol 44 + XX.
(c) 44 mewakili bilangan autosom. X serta Y masing-masing mewakili kromosom X dan kromosom Y.
44 represents the number of autosome. X and Y respectively represent X chromosome and Y chromosome.
4. Lengkapkan rajah kacukan pewarisan berikut untuk menentukan jantina:
Complete the following inheritance cross diagram to determine gender:
Generasi induk (P)
Parent generation (P)
Bapa Ibu
Fenotip / Phenotype: Father × Mother
Genotip / Genotype: 44 + XY 44 + XX
Meiosis / Meiosis

Gamet / Gametes: 22 + X 22 + Y 22 + X 22 + X
Persenyawaan
Generasi anak: Fertilisation
Offspring generation:
Genotip / Genotype: 44 + XX 44 + XX 44 + XY 44 + XY

Fenotip: Perempuan Lelaki

Phenotype:
Girl Boy
Nisbah fenotip:
Phenotypic ratio: 1 : 1
Kebarangkalian mendapat anak lelaki ialah 0.5 atau ½.
Probability to get a boy is 0.5 or ½.
BAB /

Gen terangkai seks / Sex-linked gene

1. Gen terangkai seks merupakan gen yang terdapat pada kromosom X atau kromosom Y.
CHAPTER

Sex-linked genes are the genes that found on X chromosome or Y chromosome.

2. Kromosom Y hanya membawa gen penentuan jantina, manakala kromosom X membawa gen selain daripada
gen penentuan jantina. / Y chromosome only carries gender determination genes, whereas X chromosome carries genes
11

other than gender determination.

3. Kebanyakan penyakit berkaitan dengan gen terangkai seks adalah alel resesif pada kromosom X. Gen tersebut
juga dikenali sebagai gen terangkai X. / Most of the sex-linked diseases are due to recessive alleles on the X chromosome.
These genes are known as X-linked genes.
4. Contoh penyakit terangkai seks adalah buta warna, hemofilia dan distrofi otot.
Examples of sex-linked diseases are colour blindness, haemophilia and muscular dystrophy.
5. Kebarangkalian lelaki mendapat penyakit terangkai seks adalah lebih tinggi daripada perempuan sebab lelaki
hanya mempunyai satu kromosom X manakala perempuan mempunyai dua kromosom X.
Probability of male suffered from sex-linked diseases are higher than female because male only has one X chromosome,
while female has two X chromosomes.
6. Alel dominan bagi gen terangkai seks diwakili dengan simbol XB, sementara alel resesif diwakili dengan simbol
Xb. Simbol X mewakili kromosom X, B dan b masing-masing mewakili alel dominan dan resesif. Huruf yang
digunakan bergantung kepada jenis gen. / Dominant allele of sex-linked gene is represented by a symbol XB, while
the recessive allele is represented by a symbol Xb. Symbol X represents X chromosome, B and b respectively represents
dominant allele and recessive allele. The letter used depends on the type of gene.

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 152

11-BioF5 Bab11 (F11p).indd 152 1/11/21 10:57 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

7. Lengkapkan rajah kacukan pewarisan berikut: / Complete the following inheritance cross diagram:
Generasi induk (P) / Parent generation (P)
Fenotip / Phenotype: Bapa Ibu
Penglihatan normal Penglihatan normal (Pembawa)
Father Mother
Normal vision Normal vision (Carrier)
Genotip / Genotype: XBY XBXb
Meiosis / Meiosis

Gamet / Gametes: XB Y XB Xb
Persenyawaan
Generasi anak: Fertilisation
Offspring generation:
Genotip / Genotype: XB XB XB Xb XB Y XbY

Fenotip (kumpulan darah): Perempuan Perempuan Lelaki Lelaki

Phenotype (blood group): Normal Pembawa Normal Buta warna
Female Female Male Male
Normal Carrier Normal Colour blind
Nisbah fenotip: Normal : Pembawa : Buta warna
Phenotypic ratio: Normal : Carrier : Colour blind
2 : 1 : 1

Kebarangkalian anak lelaki buta warna ialah 0.5 atau ½ . / Probability of a colour blind boy is 0.5 or ½ .

Kebarangkalian anak perempuan buta warna ialah 0 . / Probability of a colour blind girl is 0 .

Kebarangkalian anak perempuan pembawa ialah 0.5 atau ½ . / Probability of a girl carrier is 0.5 or ½ .

Kebarangkalian anak buta warna ialah 0.25 atau ¼ . / Probability of a colour blind child is 0.25 or ¼ .

8. Ujian Ishihara dapat digunakan untuk menguji kebolehan seseorang individu membezakan warna merah,

11
hijau, jingga dan kuning .

CHAPTER
Ishihara test can be used to test ability of an individual to differentiate red, green, orange and yellow colour .

BAB /

Penglihatan individu buta warna Penglihatan individu normal

Vision of a colour blind individual Vision of a normal individual

153 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

11-BioF5 Bab11 (F11p).indd 153 1/11/21 10:57 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

9. Hemofilia disebabkan oleh alel resesif terangkai pada kromosom X.

Haemophilia is caused by recessive allele linked to X chromosome.

(a) Apabila tercedera, darah pesakit hemofilia sukar dibekukan pada kadar normal.
When injured, blood of haemophiliac patient difficult to clot at a normal rate.

(b) Ini disebabkan oleh faktor VIII , satu protein yang diperlukan dalam pembekuan darah
tidak dapat dihasilkan.
This is caused by factor VIII , a protein required for blood clotting is unable to produced.

(c)
Apabila berlakunya kecederaan, darah pesakit membeku dengan perlahan dan mengalami
kehilangan darah dengan banyak.
When injured, patient’s blood clots slowly and excessive blood is lost.

(d) Perdarahan dalaman di dalam sendi dan otot juga akan berlaku kalau tidak dirawat.
Internal bleeding in joints and muscles can also occur if it is untreated.

(e) Rawatan dapat diberi dengan menyuntik faktor VIII ke dalam badan pesakit.
Treatment can be given by injecting factor VIII into patient body.
(f) Lengkapkan rajah kacukan pewarisan berikut:
Complete the following inheritance cross diagram:
Generasi induk (P)
Parent generation (P)
Bapa Ibu
Fenotip / Phenotype:
Hemofilia Normal
Father Mother
Haemophilia Normal
Genotip / Genotype: XhY XHXH
Meiosis / Meiosis

Gamet / Gametes: Xh Y XH XH
Persenyawaan
BAB /

Generasi anak: Fertilisation

Offspring generation:
Genotip / Genotype: XH Xh XH Xh XH Y XH Y
CHAPTER

Fenotip (kumpulan darah): Perempuan Perempuan Lelaki Lelaki

11

Phenotype (blood group): Pembawa Pembawa Normal Normal

Female Female Male Male
Carrier Carrier Normal Normal
Nisbah fenotip: Normal / Normal : Pembawa / Carrier : Hemofilia / Haemophilia
Phenotypic ratio: 2 : 2 : 0

Kebarangkalian anak lelaki hemofilia ialah 0 . / Probability of a haemophiliac boy is 0 .

Kebarangkalian anak perempuan hemofilia ialah 0 . / Probability of a haemophiliac girl is 0 .

Kebarangkalian anak perempuan pembawa ialah 1 . / Probability of a girl carrier is 1 .

Kebarangkalian anak hemofilia ialah 0 . / Probability of a haemophiliac child is 0 .

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 154

11-BioF5 Bab11 (F11p).indd 154 1/11/21 10:57 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

11.4.6 Menganalisis pewarisan manusia dengan mengkaji pedigri keluarga.
Analyse inheritance in humans by studying family pedigree.

9. Pedigri keluarga diwakili dengan rajah pokok keluarga yang menunjukkan trait ahli keluarga dalam beberapa
generasi.
Family pedigree is represented by family tree diagram that shows the traits of family members in several generations.

10. Rajah berikut menunjukkan contoh pedigri keluarga.
The following diagram shows an example of family pedigree.
I Lelaki normal
Normal male
II Perempuan normal
Normal female
Pembawa
III    Carrier
Tidak normal
IV    Abnormal
* I, II, III dan IV merupakan generasi-generasi dalam satu keluarga. / I, II, III and IV are generations in a family.

PRAKTIS SPM
SPM PRACTICES

SOALAN ANEKA PILIHAN / MULTIPLE-CHOICE QUESTIONS

1 Antara berikut, definisi manakah adalah betul 3 Antara berikut, penerangan manakah adalah betul
TP1 TP2
berkenaan dengan trait? bagi istilah genotip?
Which of the following the correct statement about trait? Which of the following is the correct term about
A Juzuk genetik suatu organisma genotype?
Genetic constituent of an organism A Juzuk genetik suatu organisma
B Setiap varian bagi satu ciri spesifik Genetic constituent of an organism
Each variant for a specific characteristic B Setiap varian bagi satu spesifik ciri

11
C Bentuk altenatif bagi gen yang sama Each variant for a specific characteristic

CHAPTER
Alternative forms of the same gene C Bentuk altenatif bagi gen yang sama
D Pewarisan ciri tertentu dari satu generasi ke Alternative forms of the same gene
generasi lain D Ciri yang dapat diperhatikan suatu organisma
Observable characteristic of an organism

BAB /
Inheritance of certain characteristics from one
generation to the next generation

4 Antara berikut, ciri manakah dikaji oleh Mendel?

2 Rajah berikut menunjukkan satu pasangan kromosom TP1
Which of the following characteristics studied by
TP1
homolog. / Diagram below shows a pair of homologous Mendel?
chromosomes. I Saiz daun
Leaf size
Q II Saiz bunga
Flower size
q
III Bentuk biji benih
Shape of seeds
Apakah huruf Q dan q mewakili?
IV Warna biji benih
Q and q represents?
Colour of seeds
A Fenotip / Phenotype
A I dan II C II dan IV
B Satu pasang gen / A pair of genes I and II II and IV
C Satu pasang alel / A pair of alleles B I dan III D III dan IV
D Satu pasang gen terangkai / A pair of linked genes I and III III and IV

155 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

11-BioF5 Bab11 (F11p).indd 155 1/11/21 10:57 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

5 Rajah berikut menunjukkan rajah kacukan pewarisan 8 Serangga betina mempunyai dua kromosom X
TP4 TP5
monohibrid dalam eksperimen Mendel. sedangkan serangga jantan hanya mempunyai satu
Diagram below shows monohybrid inheritance Mendel’s kromosom X dan tiada kromosom Y. Jika sel diploid
experiment. serangga betina itu mempunyai 18 kromosom,
Tt × Tt berapakah kromosom dalam gamet betina dan jantan?
Female insect has two X chromosomes whereas male
insect has one X chromosome and no Y chromosome. If
T t diploid cell of female insect has 18 chromosome, how
many chromosome in male and female gamete?
Anak R / Offspring R
Gamet jantan Gamet betina
Apakah fenotip anak R? Male gamete Female gamete
What is phenotype of offspring R?
A Kerdil A 17 18
Dwarf B 18 18
B Tinggi
Tall C 9 9
C Sederhana D 9 8
Intermediate
D ¾ daripada ketinggian induk
¾ of the parent’s tallness
9 Suatu pokok kacang pis heterozigot untuk bentuk
TP4
biji benih (B) dan warna biji benih (K). Apakah jenis
6 Dalam eksperimen monohibrid Mendel, yang gamet yang boleh dihasilkan oleh pokok kacang pis
TP2
manakah tidak menyumbangkan kepada kesimpulan tersebut?
yang dibuat oleh Mendel? A heterozygous pea plant for shape of seed (B) and
In Mendel’s experiment, which of the following not colour of seed (K). What is the gamete may produced by
contributing to conclusion made by Mendel? the pea plant?
A Pindah silang A Bb dan Kk
Crossing over Bb and Kk
B Persenyawaan rawak B BK dan bk
Random fertilisation BK and bk
C Pemisahan kromosom homolog C Bb, Kk, BK dan bk
Segregation of homologous chromosomes Bb, Kk, BK and bk
D Penyusunan kromosom secara bebas D BK, Bk, bK dan bk
Independent assortment of chromosomes BK, Bk, bK and bk
BAB /

7 Suatu pokok kacang pis berbunga ungu berkacuk 10 Suatu pokok kacang pea homozigot dominan untuk
CHAPTER

TP4
dengan suatu pokok kacang pea berbunga putih. TP4
bunga ungu dan tinggi berkacuk dengan suatu pokok
Didapati bahawa generasi F1 mempunyai pokok yang kacang pea heterozigot. Antara berikut, fenotip yang
berbunga putih. Apakah nisbah fenotip bagi generasi manakah terhasil daripada kacukan ini?
11

F1 yang terhasil? A homozygous dominant pea plant for purple flower and
A pea plant that has purple flower crossed with another tall crossed with heterozygous pea plant. Which of the
pea plant that has white flower. It was observed that F1 following, phenotype produced from this crossed?
generation produce a plant with white flower. What is the A Bunga ungu dan tinggi
phenotypic ratio of F1 generation produced? Purple flower and tall
A 1 ungu : 1 putih B Bunga ungu, putih dan tinggi
1 purple : 1 white Purple flower, white and tall
B 3 ungu : 1 putih C Bunga ungu, putih dan kerdil
3 purples : 1 white Purple flower, white and dwarf
C 1 ungu : 3 putih D Bunga ungu, putih, kerdil dan tinggi
1 purple : 3 whites Purple flower, white, dwarf and tall
D 0 ungu : 4 putih
0 purple : 4 whites

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 156

11-BioF5 Bab11 (F11p).indd 156 1/11/21 10:57 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

11 Rajah berikut menunjukkan kariotip manusia.

TP1
The following diagram shows human a karyotypes. 13 Rajah berikut menunjukkan pewarisan kebolehan
TP4
menggulung lidah (G) bagi sepasang suami isteri.
The following diagram shows an ability to roll tongue
(G) for a husband and wife.

Bapa × Ibu
Father Mother
Gg Gg

Apakah kebarangkalian anak mereka boleh

menggulung lidah dan mempunyai genotip homozigot

dominan?
Antara berikut, yang manakah benar tentang kariotip What is the probability of their offspring can roll tongue
manusia yang ditunjukkan? and have homozygous dominant genotype?
Which of the following correct about human karyotypes? A 0 C 0.5
I Terdapat 22 pasang autosom B 0.25 D 0.75
There are 22 pairs of autosomes
II Satu kromosom seks telah hilang
14 Rajah berikut menunjukkan satu pedigri keluarga
One sex chromosome is missing TP6
tentang pewarisan penyakit hemofilia dalam sebuah
III
Kariotip yang ditunjukkan ialah kariotip
keluarga. Suami adalah pesakit hemofilia sedangkan
perempuan
Karyotype showed is belong to female karyotype
isteri adalah normal bukan pembawa. Simbol yang
IV
Terdapat ketidaknormalan pada pasangan berlorek mewakili individu yang meghidap penyakit
kromosom kelapan genetik. / The following diagram shows a family
pedigree that shows a sex-linked gene inheritance that
There is an abnormality of a pair of chromosome
caused haemophilia disease. Husband has haemophilia
number eight
disease while the wife is normal and not the carrier of
A I dan II C II dan IV
haemophilia disease. The shaded symbol represents
I and II II and IV
individual which has a genetic disorder.
B I dan III D III dan IV
I and III III and IV

12 Rajah berikut menunjukkan rajah kacukan penentuan

TP5
jantina anak bagi sepasang suami isteri. / The following P Q R S
diagram shows the inheritance cross diagram to
Antara berikut, kebarangkalian manakah adalah

11
determine gender of offspring for a huband and wife.
benar tentang P, Q, R dan S yang menghidap penyakit

CHAPTER
Bapa / Father × Ibu / Mother hemofilia? / Which of the following probability is correct
V W about P, Q, R and S that suffered haemophilia disease.

BAB /
Anak lelaki Anak perempuan
P
P Q pasangan R dan S pasangan R dan S
Male offspring of Female offspring
Bayi lelaki Q / Baby boy Q R and S of R and S
Apakah kemungkinan genotip bagi V, W, P dan Q? A 0.5 0 0.5 0.5
What is the probability of genotype V, W, P and Q? B 0.5 0 0.5 0
V W P Q C 0 0 0.5 0
A 44 + XY 44 + XX 22 + X 44 + XX D 0 0.5 0 0
B 44 + XY 44 + XX 22 + Y 44 + XY
C 44 + XX 44 + XY 22 + Y 44 + XY
D 44 + XX 44 + XY 22 + X 44 XY

Kuiz / Quiz

157 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

11-BioF5 Bab11 (F11p).indd 157 1/11/21 10:57 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

SOALAN STRUKTUR / STRUCTURE QUESTIONS

Jawab semua soalan. / Answer all questions.

1 Rajah berikut menunjukkan rajah kacukan pewarisan antara pokok kacang pis heterozigot untuk tinggi dan
TP3
berbiji kuning dengan pokok kacang pis kerdil berbiji hijau. Simbol T mewakili alel dominan dan t mewakili
alel resesif bagi gen ketinggian pokok. Simbol K mewakili alel dominan dan k mewakili alel resesif bagi gen
warna biji.
The following diagram shows an inheritance cross diagram between a pea plant which is heterozygous for both tall and
yellow seed, and a garden pea plant which is dwarf and green seed. Symbol T represents dominant allele and t represents
recessive allele for the gene of tree tallness. Symbol K represents dominant allele and k represents recessive allele for the
gene of seed colours.
Generasi induk (P)
Parent generation (P)
Fenotip Tinggi, biji kuning × Kerdil, biji hijau
Phenotype Tall, yellow seed Dwarf, green seed
Genotip TtKk ttkk
Genotype Meiosis
Gamet TK Tk tK tk tk
Gametes
Persenyawaan
Fertilisation
Generasi anak
Offspring generation
Genotip
Genotype Q R S U

(a) Berdasarkan rajah di atas, lengkapkan

Based on the diagram above, complete
(i) genotip kedua-dua induk, / genotypes of both parents,
(ii) gamet yang dihasilkan, dan / gametes produced, and
(iii) genotip anak Q dan R yang dihasilkan. / Genotypes of offspring Q and R that produced.
BAB /

Q : TtKk       R : Ttkk

[2 markah / marks]
CHAPTER

(b) Nyatakan fenotip anak S dan U. / State the phenotypes of offspring S and U.
S : Kerdil dan berbiji kuning / Dwarf and yellow seed
11

U : Kerdil dan berbiji hijau / Dwarf and green seed

[2 markah / marks]
(c) Terangkan nisbah generasi anak-anak yang dihasilkan daripada kacukan S dan U.
TP3 Explain the ratio of the offspring generation that produced from crossing of S and U.
Nisbah generasi anak yang dihasilkan daripada kacukan S dan U ialah 1 kerdil berbiji kuning : 1 kerdil berbiji
hijau. S menghasilkan dua jenis gamet iaitu tK dan tk, manakala U hanya menghasilkan satu jenis gamet, iaitu
tk. Persenyawaan gamet antara S dan U mengahsilkan anak kerdil berbiji kuning dan anak kerdil berbiji hijau
dalam nisbah 1:1. / Ratio of the offspring generation produced from crossing S and U is 1 dwarf with yellow seed : 1 dwarf
with green seed. S produces two types of gametes, tK and tk, whereas U only produce one type of gamete, tk. Fertilisation
of gametes S and U produces dwarf offspring with yellow seed and dwarf offspring with green seed in a ratio of 1:1.
[4 markah / marks]

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 158

11-BioF5 Bab11 (F11p).indd 158 1/11/21 10:57 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

2 Rajah berikut menunjukkan satu pedigri keluarga. Simbol yang berlorek mewakili individu yang meghidap
penyakit genetik.
The following diagram shows a family pedigree. The shaded symbol represents individual which has a genetic disorder.
Kekunci / Key:
Lelaki normal
Normal male
Perempuan normal
Normal female
P Q R S
(a) Adakah penyakit genetik tersebut merupakan penyakit terangkai seks? Terangkan.
TP3 Does the genetic disorder a sex-linked disease? Explain.
Tidak kerana anak lelaki Q adalah normal. Kromosom X anak Q diwarisi daripada ibunya yang
menghidap penyakit genetik tersebut. Sekiranya ia adalah penyakit terangkai seks, anak lelaki Q akan
menghidap penyakit tersebut. / No. Because the son Q is normal. The X chromosome of son Q is inherited from
his mother which has the genetic disorder. If it is a sex-linked disease, the son Q would suffer the disorder too.
[4 markah / marks]
(b) Katakan huruf K mewakili alel dominan kepada penyakit genetik tersebut.
Let said the letter K represents dominant allele for the genetic disorder.
(i) Tuliskan genotip anak Q. / Write the genotype of son Q.
Kk
[1 markah / mark]
(ii) Terangkan jawapan anda di 2(b)(i). / Explain your answer in 2(b)(i).
TP3
Anak Q menerima alel dominan daripada bapanya, dan menerima alel resesif daripada ibunya.
Keadaan heterozigot tidak menyebabkan anak lelaki Q menghidap penyakit genetik tersebut.
The son Q received a dominant allele from his father and received a recessive allele from his mother. The
heterozygous condition does not cause the son Q suffer from the genetic disorder.
[2 markah / marks]
(c) Perempuan R berkahwin dengan lelaki S yang normal.
TP4 The female R married to a normal male S.
(i) Lukiskan rajah kacukan pewarisan bagi pasangan R dan S.

11
Draw an inheritance cross diagram for the couple R and S.

CHAPTER
Generasi induk (P) / Parent generation (P)
R × S

BAB /
Fenotip / Phenotype: Pembawa / Carrier Normal/ Normal
Genotip / Genotype: Kk KK
Meiosis / Meiosis
Gamet / Gametes: K k K K

Persenyawaan
Generasi anak: Fertilisation
Offspring generation:
Genotip / Genotype: KK KK Kk Kk
Fenotip: Normal Normal Pembawa Pembawa
Phenotype: Normal Normal Carrier Carrier

[3 markah / marks]

159 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

11-BioF5 Bab11 (F11p).indd 159 1/11/21 10:57 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

(ii) Apakah kebarangkalian anak mereka menghidap penyakit genetik tersebut?

What is the probability of their child having the genetic disorder?
0/sifar / zero
[1 markah / mark]

SOALAN ESEI / ESSAY QUESTIONS

Jawab semua soalan. / Answer all questions.

1 Lalat buah Drosophila melanogaster mempunyai variasi warna mata merah dan putih. Gen yang menentukan
warna mata adalah terangkai pada kromosom seks. Lalat jantina mempunyai dua kromosom seks, X dan Y.
Lalat betina mempunyai dua kromosom X. Rajah berikut menunjukkan kacukan antara lalat jantan mata merah
dengan lalat betina mata putih.
Fruit flies Drosophila melanogaster have variations of red eyes and white eyes. The gene which determine eye colours is
linked to sex chromosome. Male fly has two sex chromosomes, X and Y. Female fly has two X chromosomes. The diagram
below shows a cross between a male red eyed fly and a female white eyed fly.
Jantan mata merah Betina mata putih
Red eye male White eye female

(a) Berdasarkan kacukan di atas, lukiskan rajah kacukan pewarisan bagi kacukan berkenaan. Gunakan huruf
TP4
R bagi gen warna mata.
Based on the cross above, draw an inheritance cross diagram for the cross. Use letter R for the gene of eye colours.
[16 markah / marks]
(b) Terangkan perbezaan nisbah fenotip generasi anak antara kacukan lalat buah di 1(a) dengan kacukan
TP5
monohibrid dalam eksperimen Mendel. / Explain the difference of phenotypic ratio for the offspring generation
between cross of the fruit flies in 1(a) and the monohybrid cross in Mendel’s experiment.
BAB /

[4 markah / marks]

2 Rajah berikut menunjukkan satu ciri pewarisan manusia.

CHAPTER

The following diagram shows an inherited characteristic of human.

11

(a) Terangkan ciri pewarisan manusia yang ditunjukkan dalam rajah di atas.
Explain the inheritance characteristic of human that shown in the diagram above.
[10 markah / marks]
(b) Kumpulan darah ABO juga merupakan ciri pewarisan manusia. Seorang lelaki yang mempunyai kumpulan
darah A berkahwin dengan seorang perempuan yang mempunyai kumpulan darah O. Dengan menggunakan
rajah skema kacukan, terangkan mengapa kesemua anak yang dilahirkan mempunyai kumpulan darah A
sahaja.
The ABO blood group is also an inherited characteristic of human. A man with blood group A married with a woman
with blood group O. By using an inheritance cross diagram, explain why all their children are only blood group A.
[10 markah / marks]

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 160

11-BioF5 Bab11 (F11p).indd 160 1/11/21 10:57 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5
BAB
CHAPTER Variasi
12 Variation

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

12.1 Jenis dan faktor variasi / Types and factors of variation
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
12.1.1 Menghuraikan maksud variasi. / Describe the meaning of variation.
12.1.2 Mewajarkan keperluan variasi untuk kemandirian spesies. / Justify the necessities of variation for species survival.
12.1.3 Memerihalkan jenis variasi: variasi selanjar dan variasi tak selanjar.
Describe the types of variation: continuous variation and discontinuous variation.
12.1.4 Membanding dan membezakan antara variasi selanjar dengan variasi tak selanjar.
Compare and contrast continuous and discontinuous variations.

1. Variasi adalah perbezaan ciri antara individu daripada spesies yang sama .
Variation is the differences in characteristics among the individuals of the same species.

2. Perbezaan ciri dalam variasi termasuk:

TP1
These variation differences include:

(a) genetik / genetic (b) morfologi / morphology (c) fisiologi / physiology

(d) anatomi / anatomy (e) biokimia / biochemistry (f) kepintaran / intelligence
3. Perbezaan ciri ini adalah disebabkan oleh faktor genetik atau faktor persekitaran atau
interaksi kedua-dua faktor tersebut.
These differences in characteristics are due to genetic factor or environmental factor or an
interaction of both.

4. Variasi dalam sesuatu populasi adalah penting kerana:

TP5
Variation in a population is important because:

(a) Membolehkan sesuatu individu (b) Meningkatkan kebolehan sesuatu

spesies menyesuaikan diri dan

12
membezakannya daripada individu
bermandiri dalam persekitaran yang

CHAPTER
lain dalam spesies yang sama.
berubah.
Enables an individual to distinguish
from other individuals of the same species. Can increase the ability
of a species to adapt themselves and

BAB /
survive in a changing environment.
KEPENTINGAN
VARIASI
IMPORTANCE OF
VARIATION

(c) Spesies yang menunjukkan variasi (d) Merupakan faktor kepada

dapat mengeksploitasi sumber di habitat evolusi dan pembentukan
baharu. spesies baharu.
Species that shows variation can evolution
It is a factor lead to
exploit resources in a new habitat. and formation of new species.

161 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

12-BioF5 Bab12 (F9p).indd 161 1/12/21 10:28 AM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

5. Terdapat dua jenis variasi: variasi selanjar dan variasi tak selanjar .
TP2

There are two types of variation: continuous variation and discontinuous variation.

Jenis Variasi selanjar Variasi tak selanjar

Type Discontinuous variation
Continuous variation

Trait bagi satu ciri menunjukkan Trait bagi satu ciri mempunyai
perubahan secara beransur-ansur dari perbezaan yang jelas dan ketara
Huraian
Description satu ekstrim ke ekstrim lain Traits of a characteristic have clear-cut and
Traits of a characteristics show a gradual
change from one extreme to the other distinct differences

Fenotip perantaraan Terdapat fenotip perantaraan Tiada fenotip perantaraan

Intermediate
phenotype Has intermediate phenotypes Does not have intermediate phenotypes

Pewarisan kuantitatif yang Pewarisan kualitatif yang

Jenis pewarisan boleh diukur dengan sesuatu skala menentukan ciri sama ada hadir atau tidak
Types of inheritance Quantitative Qualitative inheritance which determines
inheritance which can
be measured with a scale whether a characteristic is present or not

Disebabkan oleh faktor genetik Disebabkan oleh faktor genetik

Faktor dan faktor persekitaran Due to genetic factor

Factor Due to genetic factor and
environmental factor

Bilangan gen terlibat Dikawal oleh beberapa gen (poligen) Dikawal oleh gen tunggal dengan dua atau
Number of gene Controlled by several genes (polygene) lebih alel / Controlled by single gene with two
involved or more alleles

Trait tidak semestinya diwariskan kepada Trait boleh diwariskan kepada zuriat tanpa
Pewarisan ciri zuriat dan dipengaruhi oleh faktor dipengaruhi oleh faktor persekitaran
Inheritance of persekitaran / The trait is not necessary to The trait can be inherited to offspring without
characteristic be inherited to offspring and is affected by affected by environmental factor
environmental factor
BAB /

Ketinggian manusia, berat badan, Kumpulan darah ABO, faktor Rhesus,

warna kulit, kepintaran, saiz daun, saiz corak cap ibu jari, corak rambut, kebolehan
CHAPTER

buah menggulung lidah, bentuk cuping telinga,

Contoh
Example Human height , body weight, contoh ciri-ciri kacang pis / ABO blood
skin colour, intelligence, leaf size, fruit size group, Rhesus factor, fingerprint pattern, hair
12

pattern, ability to roll tongue, earlobe shape,

examples of garden pea characteristics
Lengkungan taburan normal yang Taburan diskrit carta bar
berbentuk loceng Discrete distribution of bar chart
Bell-shaped normal distribution curve

50
Bilangan / Number
Number of students
Bilangan murid

40
Bentuk graf
30
Shape of graph
20

10
AB A O B
0
145 – 150 – 155 – 160 – 165 – 170 – 175 – Kumpulan darah / Blood group
149 154 159 164 169 174 179
Ketinggian / Height

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 162

12-BioF5 Bab12 (F9p).indd 162 1/12/21 10:28 AM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

12.1.5 Menghubung kait faktor variasi dengan jenis variasi.
Relate factor of variation to variation types.
12.1.6 Memerihalkan variasi yang berpunca daripada interaksi antara faktor genetik dengan faktor persekitaran.
Describe variation caused by interaction between genetic factor and environmental factor.

FAKTOR VARIASI
FACTORS OF VARIATION

Faktor genetik
Faktor persekitaran
Genetic factor Environmental factor

(a) Pindah silang (a) Keamatan cahaya

Crossing over Light intensity

(b) Penyusunan bebas kromosom (b) Kesuburan tanah / Soil fertility

Independent assortment of chromosome (c) Nilai pH tanah atau air
(c) Persenyawaan rawak Soil or water pH value
Random fertilisation (d) Suhu
Temperature
(d) Mutasi
Mutation (e) Nutrien / Nutrients
(f) Aktiviti fizikal
Physical activities

6. Faktor genetik mempengaruhi variasi selanjar dan variasi tak selajar.

TP5
Genetic factor affects continuous and discontinuous variation.

(a) Faktor genetik memberi kesan ketara terhadap variasi tak selajar , tetapi kesan terhadap variasi

12
selanjar adalah tidak ketara.

CHAPTER
The genetic factor gives distinct effect on discontinuous variation, but the effect on continuous
variation is not obvious.

(b) Ini disebabkan variasi selanjar melibatkan beberapa gen dan mempunyai kesan minima kepada

BAB /
fenotip yang terlibat.
This is due to the continuous variation involves several genes and has a minimum effect to the relevant
phenotype.

(c) Malah, variasi tak selanjar hanya melibatkan satu gen, kesan faktor genetik adalah ketara dalam
pengekspresan gen kepada fenotip yang terlibat.
However, the discontinuous variation only involves one gene, the effect of genetic factor is obvious in gene
expression into the relevant phenotype.

163 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

12-BioF5 Bab12 (F9p).indd 163 1/12/21 10:28 AM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Faktor genetik / Genetic factor:

(a) Pindah silang / Crossing over

• Pindah silang berlaku pada profasa I dalam meiosis.
Crossing over occurs at prophase I in meiosis.

Dua kromatid tidak seiras pada kromosom homolog bersilang

pada kiasma dan pertukaran gen berlaku.
Two non-sister chromatids of homologous chromosomes cross at the
chiasma and carry out gene exchange.

Segmen DNA pada kromatid bertukar tempat dan

penggabungan semula gen berlaku.
Segment of DNA on chromatids exchange places and recombination
kiasma
of gene is taken place. chiasma

• K
 romatid terpisah semasa anafasa II dan kombinasi gen
yang baharu dalam gamet terhasil.
Chromatids separate during anaphase II and new combinations of
genes in gametes are produced.
• Penggabungan gamet semasa persenyawaan akan menghasilkan
zigot dengan pelbagai kombinasi genetik.

Fusion of gametes during fertilisation will produce zygotes
BAB /

with various genetic combination.

CHAPTER

(b) Penyusunan bebas kromosom / Independent assortment of chromosomes

• Semasa metafasa I dalam meiosis, pasangan kromosom homolog tersusun secara bebas pada
plat metafasa.
12

During metaphase I of meiosis, the homologous pairs of chromosomes arrange themselves randomly at
the metaphase plate.
• Setiap pasangan kromosom homolog tersusun secara bebas daripada pasangan kromosom
homolog yang lain.
Each pair of homologous chromosome arranged independently from the other pairs of homologous
chromosome.
• Oleh itu, gamet dengan pelbagai kombinasi genetik terhasil daripada meiosis.
Hence, gametes with various genetic combinations are produced from meiosis.

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 164

12-BioF5 Bab12 (F9p).indd 164 1/12/21 10:28 AM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

• Seperti contoh, dalam sel diploid yang mempunyai 2 pasang kromosom homolog, terdapat dua
kemungkinan penyusunan bebas dalam meiosis tanpa berlakunya pindah silang :
For example, in a diploid cell which consists of 2 pairs of homologous chromosomes, there are two possibilities of
the independent assortment in meiosis without crossing over :

Kemungkinan 1 Kemungkinan 2
Possibility 1 Possibility 2

Metafasa I (meiosis)
Metaphase I (meiosis)

Metafasa II (meiosis)
Metaphase II (meiosis)

Kombinasi 1 Kombinasi 2 Kombinasi 3 Kombinasi 4

Combination 1 Combination 2 Combination 3 Combination 4

(c) Persenyawaan rawak / Random fertilisation

• Gamet jantan dan gamet betina dengan kombinasi gen yang pelbagai hasil daripada pindah silang dan
penyusunan bebas kromosom bersenyawa secara rawak membentuk zigot .
Male and female gametes with various combination of genes due to crossing over and independent assortment of
chromosomes fertilise to form a zygote .
• Oleh itu, variasi anak yang tak terhingga akan dihasilkan.
Therefore, infinite variation of offspring is produced.

12
(d) Mutasi (isi kandungan terperinci akan dibincangkan dalam subtopik mutasi)

CHAPTER
Mutation (the detail contents will be discussed in the subtopic of mutation)
• Mutasi ialah perubahan secara tiba-tiba dalam urutan nukleotida DNA dalam gen, struktur
kromosom atau bilangan kromosom.

BAB /
Mutation is a sudden change in the sequence of DNA nucleotide in a gene, structure of
chromosome or number of chromosome.
• Gen yang terlibat mungkin bertukar menjadi dominan atau resesif .
Gen that involved may change to dominant or recessive .
• Kandungan genetik dalam sesuatu organisma akan berubah.
The genetic content in an organism will change.
• Ini akan menyumbang kepada variasi sesuatu populasi dan mungkin membentuk spesies
baru.
This contributes to variation of a population and might form a new species.

165 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

12-BioF5 Bab12 (F9p).indd 165 1/12/21 10:28 AM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

7. Fenotip dan variasi yang disebabkan oleh faktor persekitaran tidak dapat diwariskan kepada zuriatnya.
TP2

Phenotype and variation that caused by environmental factor cannot be inherited to offspring.

Faktor persekitaran / Environmental factor:

(a) Seperti contoh, warna kulit dan bulu kucing siam. Enzim yang sensitif kepada suhu dihasilkan oleh sesuatu
gen menyebabkan warna kulit dan bulu menjadi gelap . Enzim tersebut hanya aktif dengan
menghasilkan pigmen melanin pada bahagian kucing dengan suhu rendah, iaitu ekor, tapak
kaki, telinga dan sekitar hidung.
For example, colour of skin and fur in Siamese cats. Enzyme that sensitive to temperature is produced by a gene gives
a dark coloration to skin and fur. The enzyme is only active at the parts of cats with low temperature
such as tail, feet, ears and snout by producing melanin pigment.
(b) Penentuan seks dalam penyu dan buaya ditentukan oleh suhu pengeraman. Sekiranya telur penyu dieramkan
pada suhu rendah daripada 28 °C, semua anak penyu adalah jantan. Jika suhu pengeraman melebihi
31 °C, semua anak penyu adalah betina . Pada suhu pengeraman antara 28 – 31 °C, anak penyu
jantan dan betina dihasilkan.
Sex determination in turtle and crocodile is determined by incubation temperature. If the turtle eggs are incubated at
temperature lower than 28 °C, all the hatched turtles are male. If the incubation temperature is above 31 °C, all the
hatched turtles are female . At the temperature in between 28 – 31 °C, both male and
female turtles are hatched.
(c) Pembentukan lebah ratu dan lebah pekerja adalah ditentukan oleh jenis nutrisi.
Formation of queen bees and worker bees are determined by types of nutrition.

8. Interaksi antara faktor genetik dan faktor persekitaran juga akan mempengaruhi fenotip organisma
lalu mempengaruhi fenotip organisma tersebut.
The interactions between genetic factors and environmental factors also will affect phenotype of an organism,
then affect the phenotype of the organism.

(a) Seperti contoh ketinggian dan bentuk badan manusia, individu yang mempunyai
BAB /

banyak alel dominan bagi ciri ketinggian akan menjadi tinggi dan berotot sekiranya diberi nutrien yang
cukup dan aktiviti fizikal yang sesuai. Sebaliknya, jika individu tersebut tidak mempunyai nutrien yang
cukup dan tidak melakukan aktiviti fizikal, ketinggian dan bentuk badan individu tersebut adalah tidak
CHAPTER

setinggi dan berotot seperti yang sebelumnya.

For example, human height and body shape , an individual has many dominant alleles
for the height characteristic will be tall and muscular if he is provided with a sufficient nutrients and appropriate
12

physical activities. In contrast, if the individual does not have sufficient nutrients and does not carry out any physical
activity, his height and body shape are not as tall and muscular as the previous one.
(b) Tumbuhan akan tumbuh dengan tinggi dan sihat sekiranya keamatan cahaya, kesuburan dan pH tanah
adalah pada tahap optimum dengan syarat mempunyai genotip berkenaan. Sekiranya
semua faktor persekitaran adalah berkurangan, tumbuhan tersebut tidak akan tumbuh dengan tinggi dan
sihat walaupun mempunyai genotip yang dominan.
Plant will grow tall and healthy if light intensity, soil fertility and pH are optimum with a condition the
plant has the relevant genotype . If all the environmental factors are deficient, the plant
will not grow taller and healthy although the plant has dominant genotype.

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 166

12-BioF5 Bab12 (F9p).indd 166 1/12/21 10:28 AM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

12.2 Variasi dalam manusia
Variation in humans
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
12.2.1 Menghubung kait jenis variasi dengan pewarisan manusia. / Relate variation to human inheritance.
12.2.2 Mengeksperimen untuk mengkaji variasi selanjar dan variasi tak selanjar dalam manusia.
Experimentation to study continuous variation and discontinuous variation in humans.

Hubungan antara jenis variasi dengan pewarisan manusia

Relation of type of variation with human inheritance

Variasi selanjar Variasi tak selanjar

Continuous variation Discontinuous variation

Kebolehan menggulung lidah

Ability to roll tongue

Variasi yang tidak menunjukkan perbezaan yang ketara

Variations that show clear and significant

(a) Jenis pewarisan ini pada awalnya ditentukan

oleh faktor genetik , tetapi kemudian
Bentuk cuping telinga
Earlobe shape ditentukan oleh faktor persekitaran semasa

12
(a) Jenis pewarisan ini hanya dipengaruhi oleh pertumbuhan manusia. / Initially, these types of

CHAPTER
genetik inheritance are determined by genetic
faktor . Faktor persekitaran
tidak berkesan terhadap jenis pewarisan ini. factor, but later is determined by environmental
These types of human inheritance are only affected factor during the growth of human.

BAB /
by genetic factor. Environmental factor genetik
(b)
Seperti contoh, faktor
does not affect these inheritances.
menentukan ketinggian manusia sebelum dan
(b) Ia boleh ditentukan dengan rajah kacukan selepas lahir. Dalam pertumbuhan manusia,
pewarisan atau pedigri keluarga. faktor persekitaran seperti nutrien dan aktiviti
It can be determined by inheritance cross diagram fizikal akan menentukan ketinggian manusia.
or family pedigree.
For example, genetic factor determines
human height before and after birth. In human
growth, environmental factor such as nutrients and
physical activities will determine the human height.
(c) Akan tetapi, ketinggian yang dicapai tidak dapat
diwariskan kepada zuriatnya.
However, the height achieved unable to be
genetic inherited to their offspring.

167 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

12-BioF5 Bab12 (F9p).indd 167 1/12/21 10:28 AM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Mengeksperimen untuk mengkaji variasi selanjar dalam manusia.

Experimentation to study continuous variation in human.

Pernyataan masalah / Problem statement:

Bagaimanakah ketinggian para murid dalam tingkatan lima berbeza? / How the height of all pupils in Form five vary?

Hipotesis / Hypothesis:
Ketinggian para murid dalam tingkatan lima menunjukkan perbezaan ciri yang tidak jelas dan beransur-ansur
beza dengan trait perantaraan. / The height for all pupils in Form five shows no distinct difference in characteristics
and gradually differ with intermediate traits

Pemboleh ubah / Variables:

Dimanipulasi / Manipulated : Murid dengan umur yang sama / Pupils with same age
Bergerak balas / Responding : Ketinggian murid / Height of pupil
Dimalarkan / Constant : Umur dan jantina / Age and gender
Bahan / Materials: Kertas / Paper
Radas / Apparatus: Alat pengukur ketinggian, pen / Height measuring tool, pen
Prosedur / Procedure:
1. Ketinggian setiap murid diukur dengan alat pengukur ketinggian.
Height of each pupil is measured by using height measuring tool.
2. Ukuran ketinggian murid dicatat dan dikategorikan dalam julat ketinggian yang sesuai.
The height measurements of pupils are recorded and categorised in appropriate ranges of height.
3. Sekurang-kurangnya 30 orang murid terlibat. / At least 30 pupils involved.
4. Graf bilangan murid melawan julat ketinggian dalam bentuk histogram diplotkan.
A graph in the form of histogram for number of pupil against ranges of height is plotted.
5. Satu lengkungan dilukiskan dengan menyambungkan titik tengah setiap bar.
A curve is drawn by connecting the mid points of each bar.
6. Mod, min dan median diperolehi daripada histogram. / Mode, mean and median are obtained from the histogram.
Keputusan / Result:
BAB /

Julat ketinggian / cm
145 – 149 150 – 154 155 – 159 160 – 164 165 – 169 170 – 174 175 – 179
Ranges of height / cm
CHAPTER

Bilangan murid
1 3 5 10 14 8 2
Number of students
12

14

12

10
Number of students
Bilangan murid

0
145 – 150 – 155 – 160 – 165 – 170 – 175 –
149 154 159 164 169 174 179
Julat ketinggian/ cm
Ranges of height/ cm

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 168

12-BioF5 Bab12 (F9p).indd 168 1/12/21 10:28 AM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Perbincangan / Discussion:
1. Nyatakan mod julat ketinggian. Terangkan. / State the mode for range of height. Explain.
Mod julat ketinggian ialah 165 – 169 cm . Bagi tingkatan lima tahun 2021, julat ketinggian 165 – 169 cm
mempunyai bilangan murid paling ramai. / The mode for range of height is 165 – 169 cm . For the Form five
year 2021, the height range of 165 – 169 cm has the highest number of pupil.
2. Nyatakan min dan median julat ketinggian. / State the mean and median for range of height.
Min dan median julat ketinggian ialah 165 – 169 cm . / Mean and median for height range is 165 – 169 cm .
3. Terangkan bentuk lengkungan yang dilukis. / Explain the shape of curve drawn.
Lengkungan yang dilukis adalah bertaburan normal . Variasi yang wujud bagi ketinggian murid adalah
variasi selanjar dan mempunyai trait perantaraan.
The curve drawn is normal distribution . The variation found for pupils’ height is continuous variation
and has intermediate traits.
Kesimpulan / Conclusion:
Hipotesis diterima. Ketinggian para murid dalam tingkatan lima adalah berbeza-beza dengan trait perantaraan.
Hypothesis is accepted. The height of all pupils in Form five is varied with intermediate traits.

Mengeksperimen untuk mengkaji variasi tak selanjar dalam manusia.

Experiment to study discontinuous variation in human.

Pernyataan masalah / Problem statement:

Bagaimanakah kebolehan menggulung lidah/bentuk cuping telinga/kehadiran lesung pipit para murid dalam
tingkatan lima berbeza?
How the ability to roll tongues/shape of earlobe/presence of dimples of all pupils in form five varies?

Hipotesis / Hypothesis:
Kebolehan menggulung lidah para murid dalam tingkatan lima menunjukkan perbezaan ciri yang jelas dan

12
CHAPTER
tidak mempunyai trait perantaraan. / The ability to roll tongue for all pupils in form five shows distinct differences in
characteristics and have no intermediate traits.

BAB /
Pemboleh ubah / Variables:
Dimanipulasi / Manipulated : Murid dengan umur yang sama / Pupils with same age
Bergerak balas / Responding : Kebolehan menggulung lidah (Boleh guna contoh lain)
Ability to roll tongue (Can use another examples)

Umur / Age
Dimalarkan / Constant :
Bahan / Materials: Kertas / Paper
Radas / Apparatus: Pen / Pen
Prosedur / Procedure:
1. Kebolehan menggulung lidah setiap murid ditentu dan dicatatkan dalam satu jadual.
Ability to roll tongue of each pupil is determined and recorded in a table.
2. Sekurang-kurangnya 30 orang murid terlibat. / At least 30 pupils involved.
3. Carta bar yang menunjukkan bilangan murid melawan kebolehan menggulung lidah diplotkan.
A bar chart showing number of student against ability to roll tongue is plotted.

169 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

12-BioF5 Bab12 (F9p).indd 169 1/12/21 10:28 AM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Keputusan / Result:
Ciri Kebolehan menggulung lidah 30
Characteristic

Number of students
Ability to roll tongue

Bilangan murid
20
Trait Boleh Tidak boleh
Traits Able Unable
10
Bilangan murid
30 12
Number of students 0
Boleh Tak boleh
Able Unable
Kebolehan menggulung lidah
Ability to roll tongue

Perbincangan / Discussion:
1. Huraikan keputusan yang diperolehi. / Describe the result obtained.
Carta bar menunjukkan variasi yang dikaji bertaburan secara diskrit , iaitu murid yang boleh
menggulung lidah dan tidak boleh menggulung lidah. Variasi yang ditunjukkan ialah variasi tak selanjar .
The bar chart shows the variation studied distributes discretely , that is the pupils which are able to roll their
tongue and not. The variation shown is a discontinuous variation .
2. Terangkan keputusan yang diperolehi. / Explain the result obtained.
Ciri yang dikaji menunjukkan dua trait yang ketara dan tiada trait perantaraan. Ciri tersebut sama ada hadir
atau tidak dan dikawal oleh gen tunggal . / The characteristic studied shows two distinct traits and no
intermediate traits. The characteristic is present or absent, and is controlled by single gene.
Kesimpulan / Conclusion:
Hipotesis diterima. Murid tingkatan lima menunjukkan dua trait yang ketara dengan tidak mempunyai trait
perantaraan. / Hypothesis is accepted. The form five pupils show two distinct traits with no intermediate traits.
BAB /

Eksperimen untuk mengkaji tahap kepekaan lidah manusia terhadap larutan PTC (phenylthiocarbamide).
Experiment to study the sensitivity level of human tongue towards PTC (phenylthiocarbamide) solution.
CHAPTER

Pernyataan masalah / Problem statement:

Bagaimanakah variasi tahap kepekaan lidah manusia terhadap larutan PTC?
12

How the variation for sensitivity level of human tongue towards PTC solution?

Hipotesis / Hypothesis:
Tahap kepekaan lidah para murid dalam tingkatan lima terhadap larutan PTC adalah berbeza.
Sensitivity level of tongue for all Form five pupils towards PTC solution is varied.

Pemboleh ubah / Variables:

Dimanipulasi / Manipulated : Murid dengan umur yang sama / Pupils with same age
Bergerak balas / Responding : Tahap kepekaan lidah terhadap PTC / Sensitivity level of tongue towards PTC
Umur / Age
Dimalarkan / Constant :
Bahan: Jalur kertas, larutan PTC dengan berlainan kepekatan, air minuman, cawan kertas
Materials: Paper strips, PTC solution with different concentrations, drinking water, paper cup
Radas / Apparatus: Pen / Pen

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 170

12-BioF5 Bab12 (F9p).indd 170 1/12/21 10:28 AM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Prosedur / Procedure:
1. Larutan PTC dengan berlainan kepekatan dimasukkan ke dalam cawan kertas berlabel P1 (paling rendah
kepekatan) – P5 (paling tinggi kepekatan). *Bilangan cawan kertas bergantung kepada kepekatan larutan PTC
yang digunakan. / PTC solution with different concentrations is put in a paper cup labelled P1 (lowest concentration)
– P5 (highest concentration). * The number of paper cups depends on the concentration of PTC solution used.
2. Setiap murid merasai larutan PTC cawan P1 dengan jalur kertas.
Each student tasted the PTC cup P1 solution with a paper strip.
3. Selepas merasai larutan PTC, jalur kertas dibuang ke dalam tong sampah.
After taste the PTC solution, the strip of paper is thrown into the trash.
4. Murid mencatatkan tahap kepekaan rasa pahit larutan PTC pada jadual.
Pupils record the level of sensitivity to the bitter taste of PTC solution on the table.
5. Murid meminum sedikit air minuman sebelum diteruskan dengan larutan PTC cawan P2.
Pupils drink a little drinking water before continuing with the solution of PTC cup P2
6. Langkah 2-5 diulangkan sehingga cawan P5. / Steps 2-5 are repeated until the P5 cup.
7. Carta bar yang menunjukkan bilangan murid melawan tahap kepekaan lidah terhadap PTC diplotkan.
Bar chart showing the number of students against the level of sensitivity of the tongue towards PTC is plotted.
Keputusan / Result:
Ciri Tahap kepekaan lidah terhadap larutan PTC
Characteristic Sensitivity level of tongue towards PTC
Trait Boleh rasa pahit / Able to taste bitter Tidak boleh rasa pahit bagi semua kepekatan PTC
Traits Unable to taste bitter for all concentrations of PTC
P1 P2 P3 P4 P5
Bilangan murid
4 3 12 9 2 5
Number of students

30
Number of students
Bilangan murid

20

10

Tahap kepekaan lidah terhadap larutan PTC

12
0 Sensitivity level of tongue towards PTC
Boleh Tak boleh

CHAPTER
Able Unable

Perbincangan / Discussion:
1. Huraikan keputusan yang diperolehi. / Describe the result obtained.

BAB /
Carta bar menunjukkan variasi yang dikaji bertaburan secara diskrit , iaitu murid yang boleh
merasai PTC dan tidak boleh. Variasi yang ditunjukkan ialah variasi tak selanjar .
The bar chart shows the variation studied distributes discretely , that is the pupils which are able to taste PTC
and not. The variation shown is a discontinuous variation .
2. Terangkan keputusan yang diperolehi. / Explain the result obtained.
Ciri yang dikaji menunjukkan dua trait yang ketara dan tiada trait perantaraan. Ciri tersebut sama ada hadir
atau tidak dan dikawal oleh gen tunggal . / The characteristic studied shows two distinct traits and no
intermediate traits. The characteristic is present or absent, and is controlled by single gene.
Kesimpulan / Conclusion:
Hipotesis diterima. Murid tingkatan lima menunjukkan dua trait yang ketara dengan tidak mempunyai trait
perantaraan. / Hypothesis is accepted. The form five pupils show two distinct traits with no intermediate traits.

171 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

12-BioF5 Bab12 (F9p).indd 171 1/12/21 10:28 AM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

12.3 Mutasi / Mutation
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
12.3.1 Menghuraikan maksud: mutagen, mutasi dan mutan.
Describe the meaning of mutagen, mutation and mutant.
12.3.2 Memerihalkan jenis mutagen: agen fizikal, agen kimia dan agen biologi.
Describe the types of mutagens: physical agents, chemical agents and biological agents.

Mutagen Mutasi Mutan

Mutagens Mutation Mutant

• Bahan atau agen yang menyebabkan • Mutasi ialah perubahan • Gen atau organisma
mutasi dikenali sebagai secara tiba-tiba dalam urutan yang mengalami
mutagen. nukleotida DNA dalam gen, mutasi dikenali
Substances or agents that causes struktur kromosom atau sebagai mutan.
mutation are known as mutagens. bilangan kromosom. Mutated gene or
• Mutagen meningkatkan kadar Mutation is a sudden change organism is known as
mutasi dalam suatu sel atau organisma. in the sequence of DNA nucleotide mutant.
Mutagen increases the rate of mutation in a gene, structure of chromosome • Contoh / Example:
in a cell or organism. or number of chromosome.
• Agen yang menyebabkan mutasi: – Anemia sel sabit
• Mutasi adalah proses semula Sickle-cell anaemia
Agents that cause mutation: jadi yang berlaku secara
– Agen fizikal – Albinisme
spontan, rawak dan pada kadar
Physical agents Albinism
yang rendah .
– Agen kimia Mutation is a natural process which
Chemical agents occurs spontaneously, randomly
– Agen biologi and at a low rate.
Biological agents

Mutagen
BAB /

Mutagen

Agen fizikal Agen kimia Agen biologi

CHAPTER

Physical agents Chemical agents Biological agents

• Sinaran • Logam berat • Virus

12

radioaktif seperti sinar Heavy metals Viruses

UV, sinar-X, sinar gama, • Asid formik, benzopirena, kolkisin, tar • Bakteria
sinaran kosmik (dalam asap rokok)
Formic acid, benzopyrene, colchicine, tar (in Bacteria
Radioactive rays cigarette smoke)
such as UV ray, X-ray,
gamma ray, cosmic • Bahan pengawet seperti benzoat, butilat
radiation Preservative substances such as benzoate,
butylate
• Pestisid
Pesticide

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 172

12-BioF5 Bab12 (F9p).indd 172 1/12/21 10:28 AM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

12.3.3 Menghuraikan jenis mutasi dengan contoh: mutasi gen dan mutasi kromosom.
Describe with examples types of mutation: gene mutation and chromosomal mutation.

1. Terdapat dua jenis mutasi: mutasi gen dan mutasi kromosom .

TP1

There are two types of mutation: gene mutation and chromosomal mutation.

Mutasi gen Aspek Mutasi kromosom

Aspect Chromosomal mutation
Gene mutation

• Melibatkan perubahan urutan bes • Melibatkan perubahan struktur kromosom

bernitrogen dalam satu gen atau bilangan kromosom
Involves sequence change of nitrogenous bases Involves change of chromosome structure or
in a gene
number of chromosome
• Mempengaruhi urutan asid amino
dalam polipeptida yang dihasilkan • Melibatkan beberapa gen
Huraian Involves several genes
Affects sequence of amino acids in a Description
polypeptide produced • Mengakibatkan kecacatan pada
Protein organisma
• terhasil tidak berfungsi
dengan baik atau langsung tidak berfungsi Causes defects to organism
Protein produced does not
function well or does not function
• Albinisme, anemia sel sabit, • Perubahan struktur kromosom: Sindrom
talasemia, polidaktilisme, hemofilia, buta Cri du chat
warna Change of chromosome structure: Cri du chat
syndrome
Albinism, sickle cell anaemia ,
thalassemia, polydactylism, haemophilia, Contoh • Perubahan bilangan kromosom:
colour blindness Examples Sindrom Down, sindrom Turner, sindrom
Klinefelter, sindrom Jacob
Change of chromosome number :

12
Down syndrome, Turner syndrome, Klinefelter

CHAPTER
syndrome, Jacob syndrome
Urutan bes normal: Perubahan pada struktur kromosom:
Normal sequence of bases:
Change of chromosome structure :

BAB /
C T A C G (a) Penggandaan / Duplication
• Sebahagian segmen kromosom
Penggantian bes / Base substitution digandakan
• Satu bes disingkirkan daripada urutan asal A part of chromosome segment is
dan digantikan dengan bes baharu Jenis duplicated
A base is removed from original sequence and Types
is replaced with a new base
T
C T A C G

C T T C G

173 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

12-BioF5 Bab12 (F9p).indd 173 1/12/21 10:28 AM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Penyisipan bes / Base insertion (b) Pelenyapan / Deletion

• Satu bes disisipkan kepada urutan bes asal • Sebahagian segmen kromosom
A base is inserted into the original sequence of terputus dan hilang
bases
A part of chromosome segment
breaks off and lost
G
C T A C G

C T A C G G
(c) Penyongsangan / Inversion
• Sebahagian segmen kromosom
Pelenyapan bes / Base deletion
terputus , berputar 180° dan
• Satu bes disingkirkan daripada urutan disisipkan semula pada lokasi yang
bes asal
removed sama
A base is from the original
sequence of bases A part of chromosome segment
breaks off , rotates 180° and is
C T A C G reinserted at the same location

Jenis
Types
C A C G

Penyongsangan bes / Base inversion

(d) Translokasi / Translocation
• Dua bes bersebelahan bertukar kedudukan
Two bases side by side exchange position • Sebahagian segmen kromosom
terputus dan dilekatkan pada
C T A C G kromosom bukan homolog
A part of chromosome breaks off
segment breaks off and is attached to non-
homologous chromosome
BAB /

C A T C G
CHAPTER

Penggandaan bes / Base duplication

• Satu bes digandakan dengan menyisip
beberapa bes yang sama kepada urutan bes
12

Kromosom bukan homolog

asal Non-homologous chromosomes
A base is duplicated by inserting several same
Perubahan bilangan kromosom
bases into the original sequence of bases
Change of chromosome number
G G G
• Pertambahan atau kehilangan satu
C T A C G
kromosom dalam satu sel (2n + 1 atau
2n – 1)
Addition or loss of one chromosome
in a cell (2n +1 atau 2n – 1)
C T A C G G G G
• Pertambahan satu set kromosom atau lebih

dalam satu sel (3n, 4n, 5n, …)
Addition of one set chromosome or more in a
cell (3n, 4n, 5n, …)

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 174

12-BioF5 Bab12 (F9p).indd 174 1/12/21 10:28 AM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

12.3.4 Menghubung kait mutasi sel soma dan sel gamet dengan variasi.
Relate mutation of somatic cells and gametes to variation.

2. Sel segmen soma adalah sel badan selain daripada sel pembiakan.
Segment somatic cells are body cells other than reproductive cells.
3. Mutasi yang berlaku dalam sel soma mungkin menyebabkan penyakit atau barah seperti barah kulit
akibat perubahan pada gen atau kromosom. / Mutation which occurs in somatic cells may causes disease
or cancer such as skin cancer due to the change on gene or chromosome.
4. Penyakit atau barah yang disebabkan oleh mutasi sel soma tidak dapat diwariskan kepada zuriatnya.
The disease or cancer which caused by mutation of somatic cell is unable to be inherited to offspring.
5. Jadi, variasi populasi tidak dipengaruhi oleh mutasi tersebut.
Hence, the variation of population is not affected by the mutation.
6. Jika mutasi berlaku pada organ pembiakan yang menghasilkan gamet, zigot yang terbentuk daripada
persenyawaan gamet tak normal ini akan mengandungi kromosom yang tak normal .
If a mutation occurs on reproductive organs that produce gametes, zygote that formed by the fertilisation of abnormal
gamete will contain abnormal chromosome.
7. Anak terbentuk adalah mutan . Penyakit yang ada pada organisma tersebut dapat diwariskan kepada
zuriatnya.
Offspring formed is a mutant . Disease that found in the organism can be inherited to their offspring.
8. Rajah berikut menunjukkan contoh mutasi kromosom yang berlaku dalam sel gamet betina.
The following diagram shows an example of chromosomal mutation which occurs in female gametes.
(a) Tak disjunksi berlaku apabila kromosom gagal berpisah pada anafasa I atau anafasa II semasa
pembentukan gamet. / Non-disjunction occurs when chromosome fails to separate at anaphase I or anaphase II
during gamete formation.
(b) Tak disjunksi boleh berlaku dalam pembentukan sperma atau ovum apabila didedah dengan mutagen .
Non-disjunction can occur in the formation of sperms or ovum when exposed with mutagen .
Tak disjunksi berlaku

12
semasa anafasa I

CHAPTER
Non-disjunction occurs
during anaphase I
Tak disjunksi berlaku
semasa anafasa II
Non-disjunction occurs

BAB /
during anaphase II

2n 2n 2n + 1 2n – 1 2n + 1 2n + 1 2n – 1 2n – 1
Meiosis II / Meiosis II Meiosis I / Meiosis I

(c) Apabila sel gamet tak normal bersenyawa dengan sel gamet normal, zigot yang terbentuk adalah
tidak normal . / When an abnormal gamete fertilises with a normal gamete, the zygote formed is abnormal .
(d) Contohnya, zigot yang mempunyai lebihan satu kromosom ke-21 akan berkembang menjadi individu yang
mengalami sindrom Down . / For example, a zygote with an extra copy of chromosome 21 will develop
into an individual suffered with Down syndrome .

175 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

12-BioF5 Bab12 (F9p).indd 175 1/12/21 10:28 AM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

PRAKTIS SPM
SPM PRACTICES

SOALAN ANEKA PILIHAN / MULTIPLE-CHOICE QUESTIONS Kuiz / Quiz

1 Kembar seiras mungkin menunjukkan variasi dari A I dan II C II dan IV

TP1
segi I and II II and IV
Identical twins may show variation in term of B I dan III D III dan IV
A jantina / gender I and III III and IV
B kepintaran / intelligence
C kumpulan darah / blood group 5 Rajah berikut menunjukkan dua jenis mutasi gen.
TP4
D kebolehan menggulung lidah / ability to roll tongue The following diagram shows two types of gene mutation.
Urutan bes normal Mutasi 1
2 Antara berikut, pernyataan manakah benar mengenai Normal base sequence Mutation 1 TTCGA
TP3
variasi selanjar? / Which of the following statements true TTACGA
about continuous variation? Mutasi 2
A Merupakan pewarisan kualitatif Mutation 2 TTAGCGA
As a qualitative inheritance Jenis mutasi gen manakah dihasilkan oleh mutasi 1
B Boleh diwariskan kepada zuriat dan mutasi 2? / Which of the types of gene mutation is
Can be inherited to offspring produced by mutation 1 and mutation 2?
C Dipengaruhi oleh faktor genetik dan faktor
persekitaran Mutasi 1 Mutasi 2
Affected by genetic and environmental factors Mutation 1 Mutation 2
D Dikawal oleh satu atau dua gen dengan dua A Pelenyapan bes Penyisipan bes
hingga empat alel Base deletion Base insertion
Controlled by one or two genes with two to four alleles B Penyisipan bes Pelenyapan bes
Base insertion Base deletion
3 Rajah berikut menunjukkan satu proses yang C Penyongsangan bes Penggantian bes
TP3
menyebabkan variasi. Base inversion Base substitution
The following diagram shows a process which causes
variation. D Pelenyapan bes Penggandaan bes
Base deletion Base duplication
BAB /

6 Rajah berikut menunjukkan sejenis mutasi.

TP4
The following diagram shows a type of mutation.
Antara berikut, contoh variasi manakah adalah akibat
CHAPTER

A A
daripada proses itu? B B
Which of the following examples are due to the process? C D
D C
I Buta warna / Colour blindness
12

E E
II Ketinggian manusia / Human height F F
III Bentuk cuping telinga / Shape of earlobe
Jenis mutasi yang ditunjukkan ialah
IV Kepintaran mental / Mental intelligence The type of mutation shown is
A I dan II C II dan IV
I and II II and IV Mutasi gen Penggantian bes
B I dan III D III dan IV Gene mutation Base substitution
I and III III and IV A Mutasi gen Penggantian bes
Gene mutation Base substitution
4 Variasi yang boleh diwarisi disebabkan oleh
Variation which can be inherited is caused by
B Mutasi gen Penyongsangan bes
Gene mutation Base inversion
I pH / pH
II nutrien / nutrients C Mutasi kromosom Penggandaan
III persenyawaan / fertilisation Chromosomal mutation Duplication
IV penyusunan bebas kromosom D Mutasi kromosom Penyongsangan
independent assortment of chromosomes Chromosomal mutation Inversion

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 176

12-BioF5 Bab12 (F9p).indd 176 1/12/21 10:28 AM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

SOALAN STRUKTUR / STRUCTURE QUESTIONS

Jawab semua soalan. / Answer all questions.

1 Rajah berikut menunjukkan keadaan sel darah merah bagi penyakit S.
The following diagram shows condition of red blood cells for disease S.

(a) (i) Namakan penyakit S.
TP1 Name the disease S.
Anemia sel sabit.
Sickle-cell anaemia.
[2 markah / marks]
(ii) Penyakit S diakibatkan oleh sejenis mutasi. Huraikan bagaimana mutasi itu menyebabkan penyakit S.
TP4 The disease S is caused by a type of mutation. Describe how the mutation cause the disease S.
Anemia sel sabit disebabkan oleh mutasi gen di mana satu bes telah digantikan dengan bes baharu.
Rantaian beta hemoglobin berubah akibat perubahan urutan bes dalam gen rantaian beta
hemoglobin. Perubahan pada rantaian beta hemoglobin mengubah bentuk tiga dimensi (3D)
hemoglobin menjadi bentuk sabit.
Sickle-cell anaemia is caused by gene mutation, in which a base is substituted with a new base. The beta-chain of
haemoglobin changes due to the change of bases sequence in the gene of beta-chain of haemoglobin. The change

12
of beta chain changes the three dimensional shape of haemoglobin form a sickle-shape.

CHAPTER
BAB /
[4 markah / marks]
(b) Pesakit yang berpenyakit S mempunyai dua alel resesif bagi gen yang berkenaan dan mengalami anemia.
TP4
Manakala, pembawa penyakit S tidak menunjukkan sebarang simptom. Di negara tertentu seperti Afrika,
pembawa penyakit S mempunyai kelebihan melawan penyakit malaria. Peratus pembawa penyakit S dalam
populasi orang Afrika dapat dikekalkan.
Patient with disease S has two recessive alleles for the relevant gene and suffered with anaemia. Whereas, carrier
of disease S does not show any symptom. In certain countries such as Africa, carrier of disease S has an advantage
against malaria. Percentage of the carrier for disease S in the population of African can be maintained.
(i) Nyatakan jenis variasi yang ditunjukkan dalam populasi orang Afrika bagi ciri tersebut.
State the type of variation shown in the population of African for the characteristic.
Variasi tak selanjar
Discontinuous variation

[1 markah / mark]

177 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

12-BioF5 Bab12 (F9p).indd 177 1/12/21 10:28 AM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

(ii) Terangkan faktor yang membolehkan penyakit S diwariskan kepada zuriatnya.

Explain the factor which enable disease S to be inherited to the offspring.
Pembawa anemia sel sabit mempunyai satu alel dominan dan satu alel resesif. Apabila pembawa itu
berkahwin dengan individu normal, sebanyak 50 % mereka akan mendapat anak pembawa. Sekiranya
pembawa itu berkahwin dengan individu yang merupakan pembawa juga, nisbah anak mereka samada
normal:pembawa:anemia sel sabit ialah 1:2:1.
Carrier of sickle-cell anaemia has one dominant allele and one recessive allele. When a carrier marries with a
normal individual, they have 50 % to get a child who is a carrier. If the carrier marries with an individual who
is a carrier, the ratio of their child either normal:carrier:sickle-cell anaemia is 1:2:1.
[4 markah / marks]
(c) Nyatakan satu contoh ciri manusia yang mempunyai jenis variasi sama seperti dalam rajah.
State one example of human characteristic which has the same type of variation as in the diagram.
Corak rambut/jawapan lain yang betul
Hair patterns/other correct answers
[1 markah / mark]

SOALAN ESEI / ESSAY QUESTIONS

Jawab semua soalan. / Answer all questions.

1 Variasi adalah penting bagi sesuatu populasi untuk memandiri dalam alam semula jadi.
TP3
Variation is important for a population to survive in nature.
(a) Bandingkan jenis variasi dengan menggunakan contoh ciri manusia yang sesuai.
Compare the types of variation by using appropriate examples of human characteristic.
[10 markah / marks]
(b) Huraikan bagaimana faktor genetik dapat menyumbang kepada variasi dalam suatu populasi.
Describe how genetic factor can contribute to variation in a population.
[10 markah / marks]
BAB /
CHAPTER
12

Activiti
Activity

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 178

12-BioF5 Bab12 (F9p).indd 178 1/12/21 10:28 AM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5
BAB
CHAPTER Teknologi Genetik
13 Genetic Technology

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

13.1 Kejuruteraan genetik
Genetic engineering
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
13.1.1 Menghuraikan maksud kejuruteraan genetik dan organisma terubahsuai genetik.
Describe the definition of genetic engineering and genetically modified organism (GMO).

1. Kejuruteraan genetik ialah satu teknik pengekstrakan dan pemindahan gen daripada
satu organisma kepada organisma lain (sama spesies atau berbeza) serta pengekspresan gen
dalam organisma baharu . / Genetic engineering is a technique of extraction and transfer
of gene from an organism to other organism (same species or differ) and expression of the gene in the
new organism .

2. Asid deoksiribonukleik (DNA) yang mempunyai gen organisma lain dikenali sebagai DNA rekombinan .
Deoxyribonucleic acid (DNA) which has a gene from other organism is known as recombinant DNA .

3. Organisma yang membawa DNA rekombinan dalam genomnya dikenali sebagai organisma terubahsuai
genetik (GMO) atau organisma transgenik.
Organism that carried a recombinant DNA in its genome is known as genetically modified organism (GMO)
or transgenic organism.

STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS

13.1.2 Menerangkan aplikasi kejuruteraan genetik dalam penghasilan organisma terubahsuai genetik (GMO), makanan terubahsuai
genetik (GMF) dan insulin.
Explain the applications of genetic engineering in production of genetically modified organisms (GMO), genetically modified foods (GMF)

13
and insulin.

CHAPTER
4. Penghasilan organisma terubahsuai genetik (GMO):
Production of genetically modified organism (GMO):

BAB /
(a) Plasmid merupakan DNA bulatan yang terjumpa di dalam sel bakteria .
Plasmid is a circular DNA found in bacterial cell .

(b) Plasmid digunakan untuk memindahkan gen sasaran daripada organisma lain ke dalam sel
bakteria. / Plasmid is used to transfer target gene from other organism into bacterial cell.

(c) Dua jenis enzim yang digunakan dalam kejuruteraan genetik: enzim pembatasan dan
enzim ligase .
Two types of enzyme are used in genetic engineering: restriction enzyme and ligase enzyme .

179 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

13-BioF5 Bab13 (F7p).indd 179 1/12/21 4:25 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

(d) Enzim pembatasan akan mencernakan segmen DNA pada urutan nukleotida tertentu. Enzim
pembatasan berlainan mencernakan segmen DNA pada urutan nukleotida yang berlainan .
Restriction enzyme will digest DNA segment at a particular sequence of nucleotide. Different restriction
enzyme will digest DNA segment at a different sequence of nucleotides.

(e) Enzim ligase menggabungkan dua segmen DNA menjadi satu DNA lengkap.
Ligase enzyme joins two DNA segment to form a complete DNA.

Sel bakteria Sel manusia

Bacterial cell Human cell

DNA bakteria
Bacterial DNA

DNA manusia
Plasmid Human DNA
Plasmid
DNA dicernakan dengan
enzim pembatasan
Plasmid dicernakan dengan yang sama
enzim pembatasan The DNA is digested by the
The plasmid is digested by same restriction enzyme
BAB /

restriction enzyme
Gen sasaran
CHAPTER

Target gene
Enzim ligase
Ligase enzyme
13

DNA rekombinan
Recombinant DNA

Organisma terubahsuai genetik

Genetically modified organism

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 180

13-BioF5 Bab13 (F7p).indd 180 1/12/21 4:25 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

(f) DNA rekombinan terbentuk dimasukkan ke dalam sel organisma melalui proses transformasi .
Recombinant DNA formed is inserted into cell of an organism through transformation .

(g) Sekiranya DNA rekombinan dimasukkan ke dalam sel bakteria, bakteria transgenik terhasil .
If the recombinant DNA is inserted into bacterial cell, transgenic bacteria is formed .

(h) Sekiranya DNA rekombinan dimasukkan ke dalam sel tumbuhan , tumbuhan transgenik terhasil.
If the recombinant DNA is inserted into plant cell , transgenic plant is formed.

(i) Sekiranya DNA rekombinan dimasukkan ke dalam sel haiwan, haiwan transgenik terhasil.
If the recombinant DNA is inserted into animal cell, transgenic animal is formed.

5. Sebarang makanan yang terhasil daripada organisma terubahsuai genetik boleh dikenali sebagai makanan
terubahsuai genetik (GMF).
Any food produced from genetically modified organism can be known as genetically modified food (GMF).

Antara makanan terubah suai

Negara Amerika merupakan genetik ialah buah epal, ubi
negara yang menghasilkan kentang, kacang soya, kapas.
organisma dan makanan jagung, betik, ikan, lembu dan
terubahsuai genetik yang sebagainya.
paling banyak. Among genetically modified food
United Statesis a country that are apples, potatoes, soy beans,
corns, cotton, papaya, fish, cows
produce most of the genetically

13
and others.
modified

CHAPTER
organisms and
foods.

BAB /
6. Insulin manusia merupakan hormon yang dirembeskan oleh sel beta pankreas. Pesakit diabetes jenis 2
mengalami kekurangan insulin terembes daripada pankreas.
Human insulin is a hormone secreted by beta cells of pancreas. Patients of type 2 diabetes
suffer from deficiency of insulin secretion from pancreas.

(a) Penyakit ini dapat dirawati dengan pengambilan ubat atau suntikan insulin ke dalam badan
pesakit.
This disease can be treated by taking medicine or insulin injection into patient’s body.

(b) Insulin ini boleh dihasilkan melalui kejuruteraan genetik dan bioteknologi .
The insulin can be produced by genetic engineering and biotechnology .

181 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

13-BioF5 Bab13 (F7p).indd 181 1/12/21 4:25 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

STANDARD KANDUNGAN / CONTENT STANDARD

13.2 Bioteknologi
Biotechnology
STANDARD PEMBELAJARAN / LEARNING STANDARDS
13.2.1 Menghuraikan maksud bioteknologi.
Describe the meaning of biotechnology.
13.2.2 Memerihalkan aplikasi bioteknologi dalam kehidupan.
Describe the application of biotechnology in daily life.
13.2.3 Mewajarkan kepentingan bioteknologi dalam kehidupan.
Justify the significance of biotechnology in daily life.

1. Bioteknologi ialah aplikasi proses biologi dalam industri dengan memanipulasikan genetik
sesuatu organisma atau komponennya untuk menghasilkan bahan berguna kepada persekitaran dan
manusia .
Biotechnology is the application of biological processes in industries by manipulating the organisms
genetic or their components to the production of useful materials to environment and humans .

2. Bioteknologi boleh diaplikasikan dalam pelbagai bidang:

Biotechnology can be applied in various fields:

Pemuliharaan
Conservation

Pertanian
Perubatan
Agriculture Medicine

Farmasi
Industri makanan Pharmacy
BAB /

dan minuman Aplikasi

Industries of food and bioteknologi
Application of
CHAPTER

beverages biotechnology
Ketenteraan
Military
13

Persekitaran Kesihatan awam

Environment Public health

Forensik
Forensic

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 182

13-BioF5 Bab13 (F7p).indd 182 1/12/21 4:25 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Bioteknologi dalam pertanian: Penghasilan tumbuhan bertoleransi herbisid/serangga perosak.

Biotechnology in agriculture: Production of herbicide/insecticide tolerance plants.

Plasmid
Sel bakteria
Bacterial cell Plasmid

DNA

Gen sasaran
Target gen Anak pokok ditanam
Plantlets formed are planted
Plasmid rekombinan
Recombinant DNA

Bakteria transgenik
Transgenic bacteria Sel tumbuhan dikulturkan
dalam medium agar
The plant cells are medium
cultured in agar
Sel tumbuhan
Plant cells

Bakteria transgenik memindahkan

gen sasaran ke dalam DNA sel tumbuhan

13
Transgenic bacterium transfers the target

CHAPTER
gene into plant cell DNA

Bioteknologi dalam farmasi: Penghasilan insulin manusia BAB /

Biotechnology in pharmacy: Production of human insulin

(a) Penghasilan bakteria transgenik adalah melalui kejuruteraan genetik.

Production of transgenic bacteria is through genetic engineering.

(b) Yang berbeza ialah pengekstrakan RNA pengutus (mRNA) bagi gen insulin daripada sel beta, bukannya gen
insulin sebagai gen sasaran.
The difference is extraction of messenger RNA (mRNA) for insulin gene from beta cells rather than insulin gene as
target gene.

(c) Ini disebabkan gen insulin mengandungi segmen DNA yang tidak dapat dikodkan oleh sel bakteria .
This is because the insulin gene contains DNA segments which could not be coded by bacterial cells .

183 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

13-BioF5 Bab13 (F7p).indd 183 1/12/21 4:25 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

(d) Pengutus RNA (mRNA) ditranskripsi berbalik kepada DNA pelengkap (cDNA) yang
boleh dikodkan oleh sel bakteria kepada insulin manusia. / Messenger RNA (mRNA) is
reverse transcribed into complementary DNA (cDNA) which can be coded by bacterial cell into
human insulin .
❶ mRNA insulin diekstrakkan
daripada sel beta
❸ Plasmid dan cDNA dipotong dengan mRNA for insulin is extracted
enzim pembatasan yang sama from beta cell
The plasmid and cDNA are cut with the
same restriction enzyme
❷ Transkripsi terbalik
Reverse transcription cDNA
Plasmid
Plasmid ❹ Plasmid dan cDNA
digabungkan dengan
enzim ligase
The plasmid and cDNA
Sel bakteria are joined by ligase
Bacterial cell

❶ Plasmid diekstrakkan daripada

sel bakteria
Plasmid is extracted from bacterial Bakteria transgenik
cell Transgenic bacteria

❺ Plasmid rekombinan
dimasukkan dalam
sel bakteria
The recombinant
plasmid is inserted
into bacterial cell
BAB /

❼ Penulenan
CHAPTER

insulin
Purification
of insulin
13

Pemasaran
Marketing

❻ Bakteria transgenik diinkubasi untuk

menghasilkan klon dalam tangki ❽ Insulin sedia dipasarkan
Insulin ready to market
fermentasi
The transgenic bacteria are incubated in
a fermenter to form clones

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 184

13-BioF5 Bab13 (F7p).indd 184 1/12/21 4:25 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

Bioteknologi dalam perubatan: Terapi gen

Biotechnology in medicine: Gene therapy

❶ Sel stem yang mempunyai gen

cacat diekstrakkan ❷ Virus diubah suai dalam makmal menjadi tidak
Stem cells which have defected gene berpatogen dan tidak bereplikasi
are extracted Virus is altered in laboratory becomes nonpathogenic
and could not replicate

2 ❸ Gen normal
diselit ke dalam genom
virus
A normal gene is
3
inserted into viral genome

4 ❹ Virus menyelit gen normal ke dalam

genom sel stem
Virus inserts the normal gene into
genome of stem cell

❺ Sel stem dengan gen normal dimasukkan ke dalam badan pesakit

Stem cells with normal gene are injected into patient body

13
CHAPTER
Bioteknologi dalam forensik: Pemprofilan DNA
Biotechnology in forensic: DNA profiling

BAB /
Sampel DNA diperolehi daripada mangsa , suspek dan tempat kejadian.
DNA sample can be obtained from victim , suspect and crime scene.

DNA berada di dalam nukleus. Jadi, sampel DNA boleh diekstrakkan daripada kulit, air liur, darah, air mani
dan tisu lain.
DNA is found in nucleus. So, DNA sample can be extracted from skin, saliva, blood, semen and other tissues.

Sampel DNA dianalisis dan dibanding mengikut urutan profil DNA .

DNA sample is analysed and compared according to the DNA profile sequence .

185 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

13-BioF5 Bab13 (F7p).indd 185 1/12/21 4:25 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

3. Dalam memelihara persekitaran, bioplastik boleh dihasilkan melalui bakteria terubahsuai genetik
daripada bahan organik .
In preserving environment, bioplastic can be produced through genetically modified bacteria
from organic materials .

4. Bakteria terubahsuai genetik juga boleh digunakan untuk membersihkan lautan yang dicemarkan oleh
tumpahan minyak.
Genetically modified bacteria also can be used to clean ocean that polluted by oil spills.
5. Pemuliharaan spesies boleh dilakukan dengan bioteknologi haiwan dan tumbuhan.
Conservation of species can be carried out by animal and plant biotechnology.

6. Nanobioteknologi merupakan satu bidang penggunaan alat nanoteknologi dalam sistem biologi.
Nanobiotechnology is a discipline of using tools from nanotechnology in biology system.

7. Bioinformatik merupakan satu bidang yang menggabungkan ilmu pengetahuan biologi, sains komputer ,
kejuruteraan maklumat dan statistik untuk menganalisa dan mentafsir data biologi.
Bioinformatics is a field combining knowledge of biology, computer science , information engineering and
statistics to analyse and interpret biological data.

8. Dalam era revolusi industri 4.0, penggunaan kecerdasan buatan (AI) dan pembelajaran
mesin boleh diintegrasikan dengan bioteknologi untuk meningkatkan kualiti hidup manusia.
In the era of industrial revolution (IR) 4.0, the use of artificial intelligence (AI) and machine learning
can be integrated with biotechnology to improve the living quality of human.

(a) Mengenal pasti gen-gen dalam masa singkat

Identify genes in shorter time

(b) Meramalkan struktur protein yang akan

BAB /

Aplikasi kecerdasan buatan dihasilkan oleh sesuatu gen

dan mesin pembelajaran telah
Predict proteins structure to be produced by a gene
digunakan dalam bidang
CHAPTER

penyelidikan bioteknologi,
perubatan dan kesihatan
The applications of artificial
13

intelligence and machine learning (c) Memantau dan meramal keadaan pesakit
have been used in biotechnological
research, medicine and health Monitor and predict patient’s condition

(d) Mengkaji dan meramal kesan sesuatu penyakit

terhadap kesihatan
Investigate and predict the effect of a disease on
health

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 186

13-BioF5 Bab13 (F7p).indd 186 1/12/21 4:25 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

9. Akan tetapi, penggunaan kecerdasan buatan dan pembelajaran mesin dalam biologi hanya merupakan satu
permulaan.
However, the use of the artificial intelligence and machine learning in biology is only a start.
(a) Contohnya, kecerdasan buatan dan pembelajaran mesin dapat membantu seseorang yang lumpuh
tangan seperti dalam rajah berikut.
For example, artificial intelligence and machine learning can help an individual who has paralysed hand as
shown in the following figure.

(b) Pada masa akan datang, pengawalan ini boleh digunakan dengan tanpa wayar dan melibatkan
bahagian badan lain. Ia juga boleh digunakan untuk mengawal pergerakan robot atau sesuatu mesin dengan
pemikiran .
In future, this control is wireless and involved other parts of the body. It can also be used to control the
movement of robot or a machine by thinking .

❷ Apabila pesakit ingin menggerakkan tangannya, cip akan menerima

dan menghantar maklumat ke komputer
When a patient wants to move his hand, the chip receives and send the
signal to computer

❸ Komputer akan mendekod

maklumat tersebut dan
❶ Cip elektronik kecil menghantar arahan ke
1
dimasukkan ke dalam 2
elektrod yang ada
otak pesakit
pada tangan
A small electronic chip
is inserted into a patient’s The computer decodes the
3 signal and transmits them to
brain
electrodes on the hand

13
4

❹ Elektrod cip elektronik mengaktifkan CHAPTER

BAB /
otot tangan untuk bergerak
The electrodes electronic chip activate
hand muscles for movement

10. Bioteknologi , kecerdasan buatan dan pembelajaran mesin dapat menyelesaikan masalah
kesihatan , persekitaran dan kualiti hidup yang dihadapi oleh manusia.
Biotechnology , artificial intelligence and machine learning can solve problems of health ,
environment and living quality faced by humans.

187 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

13-BioF5 Bab13 (F7p).indd 187 1/12/21 4:25 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

PRAKTIS SPM
SPM PRACTICES

SOALAN ANEKA PILIHAN / MULTIPLE-CHOICE QUESTIONS Kuiz / Quiz

1 Apakah itu organisma terubah suai genetik? 4 Antara berikut, pernyataan manakah ialah tujuan
TP1 TP2
What is genetically modified organism? penghasilan organisma/makanan terubah suai genetik?
A Organisma yang mengandungi DNA daripada Which of the following statements are the purposes of
induknya production of genetically modified organsims/foods?
Organism which contains DNA from its parent I Penghasilan hormon manusia dengan pantas
B Organisma yang mengandungi DNA hasil Production of human hormone rapidly
daripada mutasi II Penghasilan makanan dengan pelbagai rasa
Organism which contains mutated DNA Production of food with a variety of taste
C Organisma yang DNAnya diselitkan oleh DNA III Penghasilan tumbuhan yang berdaya tahan
organisma lain dengan teknik kejuruteraan terhadap penyakit
genetik Production of plants with resistant to disease
Organism in which the DNA is inserted with DNA IV Penghasilan bakteria yang berdaya tahan tinggi
from other organism by genetic engineering terhadap antibiotik
D Organisma yang mengandungi genom Production of bacteria with high resistant to
organisma lain atau spesies lain dengan teknik antibiotic
kejuruteraan genetik A I dan II C II dan IV
Organism which contains genome of other organism I and II II and IV
or species by genetic engineering B I dan III D III dan IV
I and III III and IV

2 Antara berikut, struktur manakah sesuai untuk 5 Bioteknologi makanan dan fermentasi boleh
TP1
mengangkut gen sasaran ke dalam sel bakteria? TP3
dikategorikan sebagai / Food biotechnology and
Which of the following structures is appropriate to fermentation can be categorised as
transport target gene into a bacterial cell? A bioteknologi merah
A Kromosom red biotechnology
Chromosome B bioteknologi kuning
B Plasmid yellow biotechnology
Plasmid
BAB /

C bioteknologi hijau
C Ribosom green biotechnology
Ribosome D bioteknologi emas
CHAPTER

D Nukleus gold biotechnology

Nucleus

6 Antara berikut, teknik yang manakah digunakan

13

TP3

3 Apakah fungsi enzim endonuklease? dalam pemprofilan DNA?

TP1 Which of the following techniques are used in DNA
What is the function of endonuclease?
profiling?
A Mencernakan rantai DNA pada urutan
I Transkripsi berbalik mRNA
nukleotida tertentu / Digest DNA chain at
Reverse transcription of mRNA
particular sequence of nucleotide
II Penghasilan bakteria transgenik
B Mencernakan rantai RNA pada urutan Production of transgenic bacteria
nukleotida tertentu / Digest RNA chain at III Pencernaan DNA dengan endonuklease
particular sequence of nucleotide Digestion of DNA by endonuclease
C Mencernakan rantai DNA pada nukleotida IV Tindak balas rantai polimerase
adenina tertentu Polymerase chain reaction
Digest DNA chain at particular adenine nucleotide A I dan II C II dan IV
D Mencernakan rantai DNA pada nukleotida I and II II and IV
guanine tertentu B I dan III D III dan IV
Digest DNA chain at particular guanine nucleotide I and III III and IV

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 188

13-BioF5 Bab13 (F7p).indd 188 1/12/21 4:25 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

7 Dalam mengenal pasti suspek kes pembunuhan, 8 Antara berikut, pernyataan manakah adalah tujuan
TP3 TP2
sampel DNA yang diperolehi daripada tempat utama bagi penghasilan insulin manusia daripada
kejadian dianalisis dan dibandingkan dengan data bakteria transgenik?
DNA daripada sistem komputer. Antara berikut, Which of the following statements is the main purpose of
bidang bioteknologi manakah terlibat? production of human insulin from transgenic bacteria?
In identifying suspect of a murder case, DNA sample A Insulin yang terhasil adalah murah
collected from the crime scene is analysed and compared Insulin produced is cheap
with DNA data from computer system. Which of the B Penghasilan insulin adalah lebih pantas
following fieldsof biotechnology are involved? Production of insulin is faster
I Bioinformatik III Pemprofilan DNA C Bakteria mempunyai mekanisme penghasilan
Bioinformatics DNA profiling insulin sama dengan sel pankreas manusia
II Bioteknologi hitam IV Terapi gen Bacteria have identical mechanism of insulin
Black biotechnology Gene therapy production as human pancreatic cells
A I dan II C II dan IV D Insulin yang terhasil adalah sama dengan insulin
I and II II and IV manusia dan tidak mengandungi patogen
B I dan III D III dan IV daripada haiwan
I and III III and IV Insulin produced is identical to human insulin and
has no pathogens from animals

SOALAN STRUKTUR / STRUCTURE QUESTIONS

Jawab semua soalan. / Answer all questions.

1 Rajah berikut menunjukkan aplikasi bioteknologi dalam penghasilan vaksin.
The following diagram shows an application of biotechnology in producing vaccine.

Virus transgenik
mengandungi gen tersebut
Transgenic virus containing
the gene

13
Jangkitan virus kepada

CHAPTER
sel tumbuhan lain
Sel yang mengandungi gen Viral infection to other
sasaran untuk immunoglobulin plant cells

BAB /
Cell containing target gene for
immunoglobulin

Pengekstrakan immunoglobulin
dari tumbuhan
Extraction of immunoglobulin from
plants

(a) Namakan dua enzim yang digunakan dalam pengekstrakan gen sasaran daripada sel.
TP4 Name two enzymes used in isolating target gene from cell.
Enzim pembatasan dan enzim ligase / Restriction enzyme and ligase enzyme
[2 markah / marks]

189 © Nilam Publication Sdn. Bhd.

13-BioF5 Bab13 (F7p).indd 189 1/12/21 4:25 PM

 MODUL • Biologi Tingkatan 5

(b) Terangkan mengapa virus transgenik terhasil adalah selamat digunakan.

TP4 Explain why transgenic virus produced can be used safely.
Gen yang menyebabkan penyakit dalam virus tersebut telah dibuang.
Gene that causes the disease in the virus has been removed.
[2 markah / marks]
(c) Apakah tujuan jangkitan virus kepada sel tumbuhan lain?
TP4 What is the purpose of viral infection to other plant cells?
Semasa jangkitan virus kepada sel tumbuhan, gen sasaran terselit ke dalam genom sel tumbuhan supaya
vaksin dapat dihasilkan oleh sel tumbuhan.
During the viral infection, the target gene is inserted into genome of plant cells, so that the plant cells can produce
vaccine.
[3 markah / marks]
(d) Terangkan mengapa tumbuhan digunakan dan bukan mamalia seperti tikus atau kuda.
TP4 Explain why plant is used and not mammals such as mouse or horse.
Pertumbuhan pada tumbuhan adalah pantas berbanding dengan mamalia. Tumbuhan tidak mempunyai
patogen yang dapat membahayakan manusia, manakala mamalia mungkin mempunyai patogen yang
dapat menjangkit manusia.
The growth of plant is faster than in mammals. Plants have no pathogen which can harm humans, whereas mammals
may have pathogens which can infect to humans.

[4 markah / marks]

SOALAN ESEI / ESSAY QUESTIONS

Jawab semua soalan. / Answer all questions.

BAB /

1 (a) Huraikan bagaimana DNA rekombinan dapat dihasilkan daripada sel bakteria dan DNA pelengkap (cDNA)
TP3
daripada pusat sumber gen.
Describe how recombinant DNA can be produced from bacterial cell and complementary DNA (cDNA) from gene
CHAPTER

library.
[4 markah / marks]
13

(b) Rakyat di sebuah negara T mengalami malnutrisi sejak tahun 1980 akibat sebab-sebab tertentu. Kebanyakan
mereka mengalami kulit kering dan penglihatan kurang baik. Didapati bahawa sumber makanan utama
mereka ialah jagung. Anda sebagai seorang ahli sains bioteknologi, terangkan bagaimana anda dapat
membantu mereka dari segi nutrisi.
Citizens in country T suffer from malnutrition since 1980 due to certain reasons. Most of them have dry skin and poor
eye-sighted. It is found that their main food source is corn. You as a biotechnologist, explain how you can help them
in terms of nutrition.
[6 markah / marks]

Jawapan Kertas Jawapan Esei

Model SPM Essay Answers
(Format Terbaru)

© Nilam Publication Sdn. Bhd. 190

13-BioF5 Bab13 (F7p).indd 190 1/12/21 4:25 PM