Projektovanje IS

Uvod
Definicije i pojmovi
BSP metodologija

Proučavanja IS-a
• Na tehničkim fakultetima (ETF, FON, PMF, informatici i sl) gdje se
obično izučava materija vezana za projektovanje IS.
• Na društvenim fakultetima (Ekonomiji, Poslovnim školama, itd) gdje
se obično proučava poslovni aspekt IS.
• Na višim školama gdje se proučava podrška IS ostalim segmetnima
poslovanja.
• Na zapadu postoje posebni fakulteti za informacione sisteme koji se
bave svim mogućim aspektima IS (podrška upravljanju, podrška
odlučivanju, posebne aplikacije u pojedinim segmentima društva).
• Sa nekim od nastavnih planova i programa takvih fakulteta možete se
upoznati na Internetu.
• Startujte neki od Internet pretraživača i potražite “Department of
Information Systems”.
• U bližem okruženju IS se najdublje proučava na Beogradskom FON-u
(www.fon.bg.ac.yu).
• Na FON postoji poseban odsjek na kome se proučavaju IS (desetak
predmeta).

1
 Ciljevi predmeta
– da uputimo studente u minimalan neophodan broj procedura koje
je potrebno obaviti u okviru planiranja razvoja, projektovanja i
implementacije ISa;
– da uputimo studente u osnove dokumentacije ISa;
– da uputimo studente u osnovne alate za projektovanje ISa;
– damo osnove za projektovanje IS kroz neke moguće procedure
koje se u tom pravcu mogu primjeniti (ne više samo učenje
elemenata procedura već i njihovo povezivanje u jednu cjelinu)
Osnovni pojmovi
• Sistem je skup elemenata koji čini cjelinu i između kojih postoje određene veze.
• Osobine sistema ili pojedinih njegovih djelova nazivaju se atributi.
• Sistem ima ulaze, izlaze i okolinu.
• Sistem može biti prirodni i vještački, prosti i složeni itd.
• Sistem ima veze sa okolinom.
• Podatak je predstava neke osobine, objekta, činjenice itd. Podatak treba da kazuje
nešto nepoznato, da utiče na količinu znanja primaoca, da može biti upotrijebljen u
odlučivanju, da redukuje neizvijesnost, itd.

Osnovni pojmovi
• Informacija je protumačeni podatak.
• Informacioni sistem je sistem u kojem se veze sistema sa okolinom obavljaju
razmjenom informacija.
• Postoji više tipova informacionih sistema od kojih ovdje možemo pomenuti
upravljački informacioni sistem i sistem za podršku odlučivanju. Posebno
značajna funkcija informacionih sistema je u poslovanju i automatizaciji
kancelarijskog poslovanja. Automatizacija kancelarijskog poslovanja obuhvata:
razmjenu elektronske pošte, podataka, planiranje vremena i aktivnosti, upravljanje
projektima, obrada dokumenata, obrada grafike, arhiviranje podataka, pretraživanje
dokumenata, priprema odluka, priprema i realizacija poslovnih sastanaka. Mi ćemo
pod informacionim sistemom podrazumjevati samo one koji su zasnovani na
računarima.
Veza realni
sistem - IS
Ovdje se jasno vide dvije osnovne
grupe procesa koji postoje u IS-u:
procesi za ažuriranje koji su
povezani sa bazom podataka plus
procesi koji izvršavaju konkretne
operacije.

2
 Faze razvoja IS
1. PLANIRANJE 2. ANALIZA I DIZAJN
Identifikacija i definisanje problema Najava izrade projekta
Analiza postojećeg informacionog sistema Formiranje projektanskih timova
Definisanje ciljeva i zadataka IS Definisanje informacionih potreba
Identifikacija strukture IS Definisanje performansi sistema
Projektovanje logičke strukture baze podataka Logičko projektovanje
Definisanje koncepcije tehničke podrške Fizičko projektovanje
Definisanje modela organizaciono kadrovske podrške Priprema predloga implementacije projekta
Specifikacija potrebnih ulaganja Ocjena projektnih rješenja
Analiza izvodljivosti projekta Izrada dokumentacije
Utvrđivanje prioriteta i izbor projekta
Planiranje realizacije projekta
Prihvatanje ili odbijanje plana razvoja
3. IMPLEMENTACIJA
Najava implementacije projekta
Organizacija personala informacionog
4. FUNKCIONISANJE I sistema
ODRŽAVANJE Izbor i instalacija računarske opreme
Izrada/nabavka softvera
Formiranje baze podataka
5. VREDNOVANJE I Obuka korisnika
Zamjena sistema
KONTROLA

Faze razvoja IS i proces projektovanja

• Redosljed i spisak aktivnosti u prve tri faze može biti promjenljiv.
• Proces projektovanja IS može da se obavlja sa operacijama koje bi se
izvodile u skladu sa opisanim fazama razvoja IS, odnosno po datom
redosljedu. Ovakav način izvođenja operacija naziva se linearnim
životnim ciklusom ISa.
• Mane linearnog životnog ciklusa su: Evolucioni
–
–
odložena implementacija,
orijentisanost na procese,
životni ciklus
•
Da bi se neki od predmetnih problema
– sporost projektovanja i izrade, prevazišli projekat se često dijeli u
– nezadovoljstvo korisnika, podsisteme a zatim se ti podsistemi
– visoka cijena razvoja, realizuju ovom metodom.
– vraćanje na prethodne faze, • Jedna od alternativa je projektovanje ISa
– teško održavanje. po evolutivnom životnom ciklusu.
(ponekad se naziva metod prototipa):
‾ Evolucioni pristup realizuje IS tako što razdvaja pojedine funkcije IS i vrši
njihovo isprobavanja.
‾ Obično su to veoma jednostavne funkcije sa jednostavnim vezama.
‾ Kada se sagleda obavljanje te funkcije vrši se izrada prototipa nove funkcije
IS koja je predlog rješenja za tu aktivnost u IS.

3
 Evolucioni životni ciklus
• Ukoliko se prototip ne pokaže valjanim tada se vrši njegova
modifikacija.
• Slijedeća prototip funkcija je bolja od prethodne što liči na
evoluciju u prirodi.
• Izrada evolucionih funkcija može da počne sa više mjesta u firmi
ili organizaciji.

Kombinovani životni ciklus

• Evolucioni pristup se naziva i metod probe i pokušaja.
• Kako se evolucioni pristup provodi u pojedinim sektorima IS može da
se dogodi da kada se dvije funkcije spoje (a tada to već mogu biti
složeni podsistemi) dođe do nepoklapanja načina organizacije
podataka.
• Stoga se neki djelovi informacionog sistema moraju projektovati
globalno.
• Jedna od najčešće korišćenih tehnika koja prevazilazi neke od
nedostataka prethodna dva metoda životnog ciklusa je kombinovana
tehnika.

Kombinovani životni ciklus

• Kod kombinovanog životnog ciklusa:
– Na početku projektovanja neke faze se odrade linearno (na
globalnom nivou organizacije).
– Tipičan primjer je organizacija podataka, raspodjela sredstava,
dogovor o softveru i hardveru.
– Zatim se razlažu funkcije na najjednostavnije i realizuju
evolucionim pristupom.
– Kada se neka funkcija isprojektuje, prelazi se na slijedeću funkciju
koja može da uključuje prethodnu, ili da ima veze sa prethodnom.
– Svaka sljedeća funkcija bi trebala biti složenija od prethodne.
Opšta šema projektovanja IS
• Globalno definisanje podsistema, osnovnih funkcija, definisanje
modela podataka, definisanje hardverskih, softverskih i finansijskih
sredstava.
• Evolucionim pristupom se posmatra jedna funkcija IS.
• Realizuje se prototip te funkcije.
• Provjeri se u praksi kako radi.
• Ako ne radi modifikuje se prototip i ponovo provjerava.

4
Opšta šema projektovanja IS
• Ako prototip proradi odredi se složenija funkcija koja se na osnovu
prethodne (ili prethodnih realizuje).
• Procedure se ponavlja od jednostavnijih ka sve složenijim funkcijama
i djelovima podsistema.

Programski alati za projektovanje IS

• Postoje IS koji nijesu računarski orjentisani.
• Čak ni oni koji su računarski orijentisani IS ne moraju se projektovati
pomoću računara.
• I kod računarski orijentisanih sistema postoje djelovi koji ne moraju biti
automatizovani.
• Projektovanje IS je izuzetno složeno pa su za to razvijeni programski alati.
• Ti programski alati se nazivaju CASE (Computer Aided Software Design)
– CASE tool (mogu da automatizuju jedan korak).
– CASE toolkit (alati za automatizaciju jedne faze životnog ciklusa).
– CASE workbench (alati za automatizaciju kompletnog životnog ciklusa).
– CASE environment (alati sa hardverskom podrškom za automatizovano
projektovanje).

Poznati CASE programi

• Oracle CASE Designer (visoko integrisan pokriva sve faze razvoja
IS).
• Entity relationship Diagrammer (ERD) dio prethodog alata i služi
prije svega za modelovanje podataka.
• BPwin alat za modelovanje i analizu složenih poslovnih procesa.
• ERwin alat za modelovanje podataka.
• Artist pokriva kompletan razvoj ISa. Zasnovan na BSP metodologiji.
• Easy CASE System Designer alat za razvoj ISa. Podržava više
metodologija razvoja.
• ADW alat sa integrisanim djelovima koji omogućava automatizaciju
životnog ciklusa razvoja ISa.
• Platinum je integrisani skup alata za podržavanje procesa razvoja ISa.
• Rational Rose, Power Designer, Select su generatori koda a služe za
kompletnu objektno orijentisani dizajn analizu i modelovanje.

5
 Struktura CASE alata
• Gotovo svi CASE alati imaju sljedeću strukturu:
ALAT ZA GRAFIČKU
OBRADU
REPOZITORIJUM

KORISNIČKI REPOZITORIJUM
INTERFEJS MENADŽER

ALAT ZA OBRADU
TEKSTA

ANALIZATOR
SOFTVERA

Alati su kao što ćemo vidjeti grafički jezici, repozitorijum je rječnik podataka u kojem
se nalaze podaci o pojedinim elementima koji čine sistem. Alati posjeduju i paralelni
sistem za vođenje dokumentacije (obradu teksta) koji stvara detaljniji redudantni opis
sistema.
Alati posjeduju analizator softvera ili mogućnost da se podaci importuju ili modeli
eksportuju u naznačeni softver ili bazu podataka.

Tim za realizaciju IS
• Tim za realizaciju IS-a ima više segmenata.
• Jedan je projektantski koji bi trebalo da čini grupa specijalista iz te
oblasti.
• Rezultat rada projektanstkog tima treba da bude verifikovan od nekog
organa u organizaciji koja je projekat naručila.
• Ujedno firma koja naručuje projekat mora da približi tim za
projektovanje IS rješenjima.
• Stoga u organizaciji moraju da postoje stručni ljudi (organizacija bi
trebala da ima svoj koordinirajući tim) koji je sastavljen od kadrova
informatičke službe.
• Ti kadrovi bi trebali da dobro poznaju strukturu IS i željenog IS firme
kako bi mogli da upute projektante.
• Tokom evolucionog razvoja njihova uloga je nezamjenljiva.
• U firmama postoji strah od “novosti” tako da bi ovi kadrovi trebali da
pomognu u otklanjanju tih otpora.
• Alternativno trebalo bi da u firmi dio menadžmenta bude u stanju da
na visokom nivou komunicira sa projektantskim timom.

6
 Problemi u realizaciji
• Česti problemi prilikom projektovanja IS-a su sljedeći.
• Informaciona tehnologija se jako brzo razvija tako da članovi
projektantskog tima nijesu upoznati sa svim tehničkim i softverskim
detaljima projektovanog IS-a.
• Ovo je problem koji treba unaprijed imati na umu prilikom saradnje sa
projektantskim timom.
• Takođe, projektanti moraju da znaju (a to neće moći da znaju ako ih
neko iznutar ne obavjesti) koji je set informacija potreban firmi u
svakodnevnom odlučivanju, koji je set informacija željen, koji je
raspoloživ.
• Na početku projektovanja često se vrši posebna obuka tima za
projektovanje. Tim se podučava alatima koji će biti korišteni kao i
tehnikama koje će biti korištene.
• Važno je uočiti da faza projektovanja treba da završi fizičkim i
logičkim projektovanjem, periodom obuke i uhodavanja, verifikacije i
održavanja.

Fizički i logički model

• Logički model se predstavlja skup entiteta i veza u jednoj organizaciji.
On ne ulazi u razmatranje kako će taj model biti stvarno
implementiran. Osnovne koristi ovoga modela:
– pogodan je za razumijevanje sistema:
– daje osnovu za modelovanje baza podataka;
– sprečava redundanciju i nekonzistentnost podataka;
– odličan je za sagledavanje mogućnosti razmjenje i dijeljenja podataka;
– pojednostavljuje održavanje i smanjuje trošak održavanja;
– značajno olakšava analizu uticaja razvijenog ISa na poslovanje.
• Fizički model predstavlja zapravo primjenu logičkog modela na
stvarni sistem sa stvarnom bazom podataka, stvarnim hardverom,
stvarnim komunikacionim sistemima itd. Fizički model zapravo samo
ograničava upotrebu logičkog modela jer prilikom implementacije
recimo ne može da bude prezime sa beskonačno karaktera ili ne može
da bude beskonačna brzina komunikacije, mora se misliti o
bezbjednosti sistema i pravima pristupa itd.

7
 Logički model - prednosti
• Premda logički model može djelovati kao višak on je neobično
korisan i njegov razvoj se isplati na duži rok. Ovdje nabrajamo neke
od prednosti:
– Funkcionalne specifikacije su pojašnjene i izbjegnute su pretpostavke
– Potvrđeni su poslovni zahtjevi
– Omogućeno je jednostavno poboljšanje poslovnih procesa
– Omogućuje pristup fokusiran na zahtjevima a nezavisan od tehnologije
– Smanjuje se vrijeme razvoja i cijena istog
– Dobijaju se šabloni za kompanije koji se mogu koristiti i u drugim biznisima
– Omogućeno je jednostavno ponovno korišćenje podataka i njihova razmjena
– Brži povrat uloženih sredstava
– Lakše se uočava pojava međupodataka (metadata) koji mogu biti veoma korisni
– Logički model je odlično sredstvo za eliminisanje nepotrebnih komunikacija
između aplikacija
– Fokusiran je na analizu podataka i komunikacione aspekte
– Logički model je odlično sredstvo za uspostavljanje konvencije za imenovanje
podataka.

Fizičko i logičko projektovanje

Održavanje
• Fizičko projektovanje podrazumjeva odabir, instalaciju i povezivanje
računarske i komunikacione opreme. Organizacija za koju se
projektuje IS bi trebala da ima način održavanja ovog sistema.
• Logičko projektovanje podrazumjeva izbor, programiranje i
instalaciju softvera i baza podataka. Najvažnije je opredjeljenje za
način izrade softvera: sopstvenim snagama, gotov program, specijalno
naručen program ili kombinacija.
• Održavanje treba predvidjeti budžetom IS.
• Treba procijeniti informatičke kadrove i na osnovu toga sagledati da li
se za održavanje treba angažovati dodatno lice ili da li ono nekim
ugovorom treba biti povjereno specijalizovanoj firmi. Najbolje bi bilo
kada bi osnovno održavanje organizacija mogla sama da organizuje ali
to najčešće zavisi od veličine organizacije.
• Manje organizacije su osuđene da angažuju profesionalce spolja. Veći
sistemi jedan dobar dio posla mogu da odrade u okviru svog ISa ili
zapošljavanjem posebnih lica – sistem analitičara koji imaju zadatak
da prate i planiraju razvoj ISa.
• Sistem analitičari kod nas su rijetko zaštićeni dobrim radnim
ugovorima tako da su veoma pokretni i često napuštaju firme čime se
ne dobija ništa njihovim upošljavanjem.

8
Održavanje
• Softversko održavanje predstavlja dodatni problem.
• Po pravilu kako vrijeme u funkcionisanju IS odmiče to softversko
održavanje počinje da zahtjeva sve više i više radnih sati i da po
troškovima prestigne hardversko.
• Pored uočenih problema u funkcionisanju zbog novonastalih okolnosti
traže se prepravke softvera.

Softversko održavanje
• Prepravke softvera se mogu podijeliti u tri kategorije: “krpljenje”,
release i nova verzija.
• Prilikom logičkog projektovanja IS trebalo bi omogućiti laku
nadogradnju softvera, kako bi se izbjegle kasnije veće prepravke.
• Detalje vezane za projektovanje softvera ćemo učiti u dijelu u kome
budemo radili UML i objektno-orijentisano projektovanje softvera.

BSP metoda
• BSP je skraćenica za Business Systems Planning.
• Ovo je metodologija koju za planiranje IS preporučuje IBM 1982
godine.
• Po ovoj metodoligiji IS se planira od vrha ka dnu (osnovni
podsistemi, veze, prioriteti, projektovanje podsistema). IS se zatim
uvodi od prostijih funkcija ka složenijim.
• Polazi se od poslovnih ciljeva organizacije koje treba da podrži IS
ili unaprijedi. Zatim se izdvajaju poslovni procesi, podaci sa kojima
procesi barataju (podaci se modeluju recimo u alatu ERwin). Zatim
se na osnovu modelovanih podataka formiraju baze podataka koje
su srž informacionog sistema. Segmenti IS su uključeni u pojedine
poslovne procese što utiče na poslovne ciljeve organizacije
(nadamo se na pozitivan način).

9
 Prioriteti i prednosti BSP-a
• Prioriteti BSP-a su:
– Određivanje prioriteta ISa;
– Planiranje dugoročnog sistema zasnovanog na poslovnim procesima;
– Resursi sistema se selektuju tako da podržavaju ciljeve sistema;
– Resursi se optimizuju prema projektima koji donose veći dio prihoda;
– Popravka organizacije između funkcionalnih i tehničkih organizacionih jedinica.
• Prednosti BSP-a su:
– Reinženjering poslovnih procesa se odvija paralelno sa planiranjem tehničkih
unaprijeđenja;
– BSP garantuje da su podaci, aplikacije i arhitektura IS u skladu sa zahtjevima
poslovnih procesa;
– BSP garantuje stvaranje upravljivog ISa;
– Daje akcioni plan i determiniše potrebne resurse za implementaciju ISa.
• Nakon BSP ostaje odlična dokumentacija potrebna za reinžinjering
poslovnih procesa.

Planiranje i uvođenje IS po BSP metodi

Poslovni ciljevi Poslovni ciljevi

Organizacija Poslovni procesi

organizacije

Poslovni procesi Informacioni sistem

Podaci Baza podataka

Uvođenje
Klase podataka
Planiranje
Projektovanje

10
 BSP metoda
• BSP metoda predlaže deset aktivnosti koje vode planiranju IS.
– Postoje varijante BSP sa većim brojem aktivnosti ili grupa aktivnosti.
Npr. BSP modifikacije se koriste danas kao sredstvo za projektovanje
ISa zasnovanog na WWW-u i tamo ima 12-13 aktivnosti. Podaci o ovim
modifikacijama se mogu pronaći na Internetu.
• Osnovnih deset aktivnosti će biti obrađene na tekućem času.
• Danas je sporost osnovni problem kod BSP-a pa se rijetko provodi u
cjelosti. Na BSP se najviše ostavlja 2 mjeseca a reinženjering
poslovnih procesa kao osnovni dio projektovanja ISa se ostavlja za
SSA i druge alate u projektovanju.
• Ako ima vremena BSP daje dugoročne uštede.
• Ponekad posebna lica u organizaciji – sistem analitičari – provode
kontinualno BSP (ili neku sličnu metodologiju) tako da je veliki dio
rezultata već spreman kada se krene u planiranje razvoja i
projektovanje ISa.

Aktivnosti po BSP metodi

• Davanje saglasnosti • Analiza postojećeg IS
• Priprema za studiju • Analiza rezultata problema i koristi
• Održavanje prvog radnog • Definisanje arhitekture IS
sastanka • Određivanje prioriteta
• Definisanje poslovnih procesa • Razrada plana realizacije
• Definisanje klasa podataka
1. Davanje saglasnosti
• Uključuje upoznavanje rukovodstva firme sa ciljem projekta,
• Odabir projektanata i potpis ugovora o projektu,
• Saglasnost + dogovor o ustupanju odgovarajuće
dokumentacije koju firma posjeduje.

• Detaljno definisanje plana aktivnosti,

• Vremenski plan,
2. Pripreme •
•
Određivanje članova tima sa zaduženjima,
Upoznavanje sistema,
• Obuka članova tima BSP metodi,
za studiju • Određivanje ljudi za intervju,
• Prikupljanje statuta, pravilnika, šifrarnika,
• Priprema prvog radnog sastanka.

11
 3. Prvi radni sastanak
• Članovi tima spolja,
• Članovi tima iz organizacije,
• Rukovodstvo,
• Ljudi koji će biti intervjuisani,
• Administrator projekta iz organizacije.
• Ciljevi studije i projekta, rezultati, postojeći IS, mogući problemi.
4. Definisanje poslovnih procesa
• Jedan od najvažnijih koraka. Npr., u proizvodnoj RO to mogu biti:
– Procesi planiranja i upravljanje,
– Procesi proizvodnje i usluga,
– Pomoćni procesi.
• Procese iz dvije poslednje grupe možemo raščlaniti u više faza.

• Planiranje,
Faze procesa
– Istraživanje tržišta, planiranje proizvodnje, kalkulacija cijena, plan nabavke
materijala i planiranje kapaciteta.
• Proizvodnja i tehnologija,
– Tehnološka priprema konstrukcija, terminiranje, tehničko-tehnološka
dokumentacija, disponiranje materijala, upravljanje proizvodnjom, nabavka.

Faze procesa
• Praćenje proizvodnje,
– Upravljanje zalihama, kontrola kvaliteta, pakovanje i skladištenje, prijem robe.
• Zatvaranje ciklusa.
Analiza procesa
• Kada se identifikuju procesi sve tri grupe, vrši se njihovo grupisanje u
srodne grupe. Praksa je pokazala da se i najsloženiji procesi mogu
grupisati u 4-12 grupa. Primjer jednog grupisanja je dat u knjizi
(Mihajlović) na stranama 42 i 43.

• Nakon grupisanja treba izdvojiti ljude koji su u pojedine operacije

uključeni i identifikovati postojanje pojedinih preklapanja i eventualna
dupliranja.

• Formira se odgovarajuća šema procesa i osoba i djelova organizacije u

njih uključenih.

12
 Primjer sheme
PROCESI/ORGANIZACIJE
grupe srodnih procesa i procesi iz datih grupa

PROCESI IZ GRUPE PLANIRANJE PROCESI IZ GRUPE PROIZVODNJA

Strat.Plan. Istr.Trž. Ekon.Anal. Upr.zalih. Upr.proizv. Održavanje
Direktor x / /
Org.jed.1 x z x
Org.jed.2 z

organizacione jedinice Oznake

preduzeća i važni pojedinci
x organizacija ili pojedinac glavni u procesu;
/ uključeni u proces
z djelimično uključeni u proces.

5. Definisanje klasa podataka

• Klasa podataka predstavlja grupu podataka koji su logički povezani
(podaci o kupcu, proizvodu, narudžbi,...),
• Klase podataka se mogu identifikovati preko podataka o poslovnim
entitetima i preko definisanih poslovnih procesa,
• Entitet je neka posebnost, ako se vrši analiza entiteta tada treba
razložiti na entitete koji su predmeti poslovanja, subjekti poslovanja,
poslovni partneri, itd.
• Nakon definisanja uopštenih entiteta prelazi se na definisanje
posebnih.
• Definisanje klasa podataka na osnovu poslovnih procesa je često
jasnija procedura.
• Pojedine klase podataka mogu tada biti ulazi i izlazi iz pojedinog
procesa.
• Npr. Proizvod, Kupac i Narudžba mogu biti ulazni podaci za proces
PRODAJA čiji je izlaz (izlazna klasa podataka) Faktura.

13
 5. Definisanje klasa podataka
• Takođe, veoma je važno razložiti odnos pojedinih poslovnih
procesa i klasa podataka.
• Stoga se kreira matrica u čijim kolonama se upisuju pojedine
klase podataka dok su u vrstama navedeni procesi sa namjerom da
se uoči koji poslovni procesi kreiraju podatke a koji koriste ulazne
podatke.
K la s e p o d a ta k a → A B C D
P ro c esi ↓
IS P IT IV A N J E T R Ž IŠ T A C U U
DUGO ROČNO PLAN. U C U
****

Kao rezultat ove faze kreira se tabela

PROCESI/KLASE PODATAKA
U proces koristi podatak kao ulaz
C podatak je rezultat rada procesa

6. Analiza postojećeg IS
• Najvažniji elementi u analizi postojećeg IS-a su analiza kako IS
podržava poslovanje, koje su jedinice obuhvaćene postojećim IS i
kako postojeće aplikacije koriste podatke da bi se uočila preklapanja.
• Stoga se pravi matrica organizacionih jedinica i pojedinih aplikacija
sa analizom koje jedinice su već obuhvaćene IS, koje bi trebalo
izostaviti pri donošenju pojedinih odluka i koje bi trebalo uključiti u
IS.
• Takođe treba uočiti vezu između pojedinih procesa i pojedinih
aplikacija koje IS treba da ostvari. To se postiže pomoću matrice
aplikacije/procesi.
• Na kraju treba uspostaviti vezu između pojedinih aplikacija i klasa
podataka.

14
 6. Analiza postojećeg ISa
• Rezultat ove faze u BSP metodologiji se sublimira u 3 tabele.
ORGANIZACIJE/APLIKACIJE
C organizacija trenutno koristi aplikaciju
P planira da koristi aplikaciju u novoj organizaciji ISa
ORG.JED. → DIREKTOR Jedinica 1 Jedinica 2
APLIKACIJA↓
OBRADA LD CP CP
KNJIGOVODSTVO C C P
OBRADA NARUDŽ. P

PROCESI/APLIKACIJE
C proces trenutno koristi aplikaciju
P planira da koristi aplikaciju u novoj organizaciji ISa
PROCES → Ispitivanje tržišta Dugoročno planiranje Nabavka
APLIKACIJA↓
OBRADA LD CP CP
KNJIGOVODSTVO C CP
OBRADA NARUDŽ. CP P C

6. Analiza postojećeg ISa

APLIKACIJE/KLASE PODATAKA
X aplikacija koristi klasu podataka
KLASA PODAT.→ Kupci Porezi Radni nalog
APLIKACIJA↓
OBRADA LD X X
KNJIGOVODSTVO X X
OBRADA NARUDŽ. X X

7. Analiza rezultata, problemi i koristi

• U ovoj fazi se vrši intervijuisanje zaposlenih iz više grupa sa
različitim pitanjima koji bi trebalo da odgovore o mogućnosti daljih
unaprijeđenja.
• “Koji su najveći problemi koji vam se u radu javljaju?” “Što vas
sprečava da ih rješavate?” “Da li su ti problemi u informacionoj
sferi?” “Koje su za vaš posao posebno važne informacije?”
• Kod obrade odgovora na intervjuu treba razdvojiti probleme
neinformacione i informacione prirode.

15
Intervju
• Prvi korak su opšte pripreme za izvođenje intervjua koje su vezane za
definisanje: liste rukovodilaca za intervju, vremenskog rasporeda
intervjua, tema za razgovor, potvrde termina, organizacije grupe za
intervju, vođenje zapisnika, priprema panela, opremanje prostorije,
izbor opštih pravila i probni intervju.
• Ne smije se zaboraviti da rukovodilac treba da pošalje pisma sa
objašnjenjima, svrhom, temama i pitanjima tako da bi se druga strana
mogla pripremiti.
• Posebno treba naglasiti organizaciju grupe za intervjue gdje treba
definisati: koji će član tima voditi zapisnik, ko će prezentirati
dosadašnje rezultate, ko će postavljati pitanja.
• Teme treba unaprijed odrediti jer se poslije lakše sređuju.
• Preporučuje se izvođenje probnog intervjua u okviru članova tima radi
bolje uvježbanosti.
• Cilj svih aktivnosti je razvoj preporuka za buduće akcije.
• Aktivnosti treba da omoguće da se za trenutno postojeće objekte
poslovanja (organizacione jedinice, procese itd), aplikacije, datoteke
identifikuje redundantnost podataka, razjasne odgovornosti i uopšte
razumije poslovanje.
• Da bi se ostvarile ove aktivnosti pristupa se postupku intervjuisanja
počevši od najviših rukovodilaca do neposrednih korisnika.

Intervju
• Opšta pitanja za intervjuisanje su: koje su nadležnosti i odgovornosti;
šta su osnovni ciljevi i kakve se promjene mogu očekivati u određenoj
oblasti za sljedeću godinu i dalje; koji su kritični faktori u pogledu
odgovornosti upravljanja i odlučivanja; kakvi su zahtjevi za
informacije; koji su najveći problemi bili u posljednje vrijeme i šta je
potrebno za rješavanje tih problema (koje se informacije i koji efekti
mogu očekivati); u kojim procesima se mogu postići poboljšanja i
koje su potrebe za podacima; koje su prikupljene informacije
najupotrebljivije.
• Nakon intervjua treba odgovore razmotriti, napisati rezime i izdvojiti
uočene probleme.
• Jedan od bitnih rezultata intervjua je i uspostavljanje boljih odnosa
između članova tima i najviših rukovodilaca, što ima neposrednog
uticaja na podršku koju rukovodioci treba da pruže u postupku
reinžinjeringa poslovnih procesa.
• Obično se provede 5 do 10 intervjua sa najvišim rukovodiocima
trajanja 2 do 3 sata. Premda preporučljivo treba pokušati sa kraćim
intervjuima.
• U pitanju je najduža faza u reinženjeringu poslovnih procesa.
• Zaključci ove faze moraju da se prezentiraju rukovodstvo tako da im
se pokaže da su njihovi zahtjevi i potrebe shvaćeni.

16
Intervju
• Izvršioci ovog procesa su: poseban tim za intervjue koji priprema i
obavlja intervju, obrađuje odgovore i daje analizu intervjua; poseban
tim za katalog aplikacija koji snima i radi katalogizaciju postojećih
aplikacije; eksperti iz domena podsistema ili procesa koji predlažu
organizaciono-informaciona rješenja pojedinih procesa ili podsistema;
korisnici koji daju informacije o informacionim potrebama i
zahtjevima procesa u koje su uključeni i koji ocjenjuju kritičnost
procesa na osnovu dogovorenih mjerila, koordinacioni odbor koji
koordinira rad posebnih timova, usvaja predložena organizaciono
informaciona rješenja, određuje mjerila za ocjenu kritičnosti procesa,
usvaja analize posebnih timova i utvrđuje prioritete razvoja
podsistema.
• Posebno se analiziraju svi formulari i dokumenti! Naime, u ovim
izlazima iz sistema se često otkrivaju nedostaci, elementi nemogući za
obradu koji ukazuju na eventualne propuste u samom dizajnu ISa.
• Sprovedenim intervjuom definisani su zahtjevi koji ne postoje u
postojećem ručnom dokumentu i koje treba ugraditi u buduće rješenje.

Intervju
• Ovaj veoma značajan momenat i zahtjeva maksimalno angažovanje
zaposlenih a pogotovu vodećeg menadžmenta.
• Često se nakon intervjua definiše Matrica odnosa. To je šema veza
između aktivnosti i dokumenata koji treba da povežu dokumenta
određena kao ulazne ili izlazne informacije sa aktivnostima iz stabla
aktivnosti na gornjem okvirnom nivou. Za sada ćemo ove matrice
izbjeći ali ćemo ih u jednoj od narednih lekcija objasniti.
• Po jedna ovakva matrica (često se naziva CRUD) se definiše za svaki
entitet koji se javlja u okviru aktivnosti. Entitet se u okviru neke
aktivnosti: i/ili kreira (C-Create), i/ili pretražuje (R-Retrive), i/ili
ažurira (U-Update), i/ili briše (D-Delete) pa otuda i naziv CRUD
matrica.

17
 7. Analiza rezultata, problemi i
koristi
• Veoma je važno uočiti procese iz prethodnog IS koji se sada ne smiju
izostaviti niti pokvariti a koji se mogu unaprijediti. Ako neki veoma
važan proces u staroj implementaciji IS u novoj može biti izostavljen,
treba predvidjeti njegovo funkcionisanje paralelno sa novim
rješenjima do potpunog zaživljavanja novih rješenja
• Jedno od preglednih sredstava za ovu analizu je tabela u čijim
kolonama treba unijeti: Osnovni problem; Rješenje; Vrijednost;
Informacione potrebe; Proces koji uzrokuje; Proces na koji utiče.
• Izgled tabele za obradu rezultata intervjua.
Osnovni Rješenje Važnost Informacione Proces koji Proces na koji
problem potrebe uzrokuje utiče
*** *** *** *** *** ***

8. Definisanje arhitekture IS
• Opšta arhitektura IS definiše se na osnovu procesa i klasa podataka
koji su utvrđeni u prethodnim fazama.
• Vrste imenovane procesima uređuju se po redosljedu nastanka dok se
kolone imenovane klasama uređuju tako da u nju pripada klasa
podataka kojoj pripada prvi proces. Treba upisati koji procesi koriste
podatke i oni koji kreiraju podatke.
Klase→ A B C D E F G H I J K L
Procesi ↓
Proces 1 C U U
Proces 2 U C U U U
Proces 3 U U C U U U
Proces 4 U U C
Proces 5 U U U C C
Proces 6 U U C
Proces 7 U U U C C
Proces 8 U C
Proces 9 U U U C C
Proces 10 U U C

Primjer preuređene matrice procesi/klase podataka sa definisanim

poslovnim podsistemima.

18
 9. Određivanje prioriteta
• Potencijalna korist
• Uticaj na poslovanje
– Broj radnika i obuhvaćenost organizacionih jedinica, kvalitativni efekti, efekti
na ostvarenje opštih ciljeva.
• Procjena uspjeha realizacije
– Prihvatljivost, trajanje implementacije, raspoloživi resursi.
• Potražnja
– Vrijednost postojećeg sistema, veze sa drugim sistemima, itd.
• Uobičajena procedura je po svim kriterijumima dodjeliti ocjene od 1
do 10 pojedinim podsistemima.
• Veći prioritet za uvođenje imaju oni podsistemi, aplikacije i ostali
elementi sistema koji imaju veći skor.

10. Razrada plana realizacije

• Plan realizacije treba da počiva na:
– logici uvođenja pojedinih podsistema,
– utvrđivanju prioriteta.
• Ovu fazu treba da vode ljudi sa iskustvom.
• Može da dođe do primjene uvođenja podsistema i da neki koji ima veći
prioritet bude uveden kasnije ako to zahtjeva odgovarajuća data situacija.
Rezultat BSP-a
• Ako se BSP ne može provesti u cjelosti ipak bi bilo korisno dobiti neke
podatke iz njega ili neke njemu adekvatne metodologije. Osnovno što nam
je potrebno su:
– Klase (tipovi) podataka (faza 5)
– Procesi (procesi obrade ili aktivnosti) (faza 4)
• Podaci su neophodni da bi se izvršilo projektovanje baza podataka, softvera
kao globalne faze kod projekta ISa linearnim pristupom dok su procesi
neophodni da bi se uvodile i automatizovale pojedine funkcije evolucionim
pristupom.
• Ako imamo dovoljno vremena da razmislimo i o prioritetima kod ISa
obavili smo 90% korisnog posla a ako dođemo i do plana realizacije i
uvođenja (ma kako grubog) ili podjele u podsisteme već smo završili posao.

19