Digitized by tiie Internet Arciiive

in 2011 witii funding from

University of Toronto

littp://www.arcliive.org/details/patrologiaecur114mign
 :

PATROLOGI.f;
CURSUS COMPLETUS
SKU BIBLIOTHECA UNIVEBSALIS, INTEGBA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

OMNI[M SS. PATRIIM, BOCTORIM SCIUPTORUIMOIE ECCLESIASTICORIIM,

SIVE LATIXORUM, SIVE GRyECORUM,

QVJ AB MVO APOSTOllCO AD TEMPORA INNOCENTII IIl [ANNO 1216) PRO LATINIS
ET CONCILIl FLORENTINI (ANN. Ii39) PRO GR.ECIS FLORUERUNT :

RECUSIO CIIRONOLOGICA
OMNIUM QU;E EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLIG.E TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIMA
ECCLESLE SJ:CULA,
JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMOUE SONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM DILIGEN-
TER castigata; dissertationibus, commentariis, variisquk lectionibus continenter illustrata; omnibus
DPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES iiUM TRIBUS NOVISSIMIS S.tCULIS DEBENTUR ABSOLUTAS DETECTIS, AUCTA ;

INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS SIVE AUCTORES ALICUJUS MOMENTI SUBSEQUENTI-
BUS, DONATA CAPITULIS INTRA IPSUM TE.XTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULARU.M PAGINA-
;

RUM MARGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMnUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNA-

TA OPERIBUS CU.\I DUBIIS, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN ORDINE
;

AD TRADITIONEM EGCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;

DUCENTIS ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUS AUCTORU.M SICUT ET OPERUM, ALPHABETICIS, CHR0N0L0GICI3, STATI-
STICIS, SYNTHETICIS, ANALTTICIS, ANALOGICIS, IN QUODQUE RELIGIONIS PUNCTUM, D0GM.4TICU.M, MORALE, LITUR-
GICUM, CANONICU.M, DISCIPLINARE. HISTORICU.M, ET CUNCTA ALIA SINE ULLA EXCEPTIONE SED PRyESEBTIM
;

DUOBUS INDICIBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS, ALTERO SCILICET RERUM, QUO CONSULTO, QUIDQUID
NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM, NE UNO QUIDEM OMISSO,
IN QUODLIBET THEMA SCRIPSEBIT, UNO INTUITU CONSPICIATUR ; ALTERO SCRIPTUR/E
SACRiE, EX QUO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET IN QUIBUS OPERUM
SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM S. SCRIPTUR.E VERSUS, A PRIMO
GENESEOS USQUE AD NOVISSIUUU APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT
EDITIO ACCURATISSIMA, FACILE ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR CHARACTERUM NITIDITAS,
CETERISQUE 0MNIBU3
CHART>€': QUALITAS, INTEGRITAS PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORU.M TUM VARIETAS,
TEXTUS,
TUM NUUERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGI^ DECURSU CONSTANTER
SmiLIS, PRETII EXIGUITAS, PB.t;SERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CHRONOLOOICA,
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM, PRIMUM AUTEM
IN NOSTRA EIBLIOTHECA, EX OPERIBUS ET MSS. AD OUNES .«TATES, LOCOS, LINGUAS FOBMASQUE
PERTINENTIBUS, COADUNATORUM.

SERIES LaHnA PRIOR,

IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESIJE LATIN^
A TERTULLIANO AD INiNOCENTIUM III.
AGGURANTE J.-P. MIGNE,
Uibliothecie Cleri anivers«e,
SIVE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS .NTLE ECCLESIASTIC^ RAMOS EDITORE.

'
PATROLOGIM LATINJE WMUS CXIV

WALAFRIDI STBABI. TOMUS SECUNDUS.

PAKISIIS,
APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCGESSORES,
IN VIA DICTA AVENUE-DU-MAINE, 189, OHM CHAUSSEE DU-MAINE, 127.

1879
C.Lic.nY. — F.\ TYPif Pauli Dupu.vt, 1:.', \i.\ dicta L!ac-d'Asnieres. 06. 1.79.

THE INSTITUTE OF ?.!EC!AEVAL STUD1E3

10 cLMSLEY FLACE
TCRONTO 6, CAN;*DA.

DEC -5 103)
 S/ECULUM IX

WALAFRIDI STIIABI
FULDENSIS MONAGHl

OPERA OMNIA
KX EDITIONE DUACENSI

ET COLLECTIOMRUS MABILLONII, DACflERII, GOLDASTI, ETC.

NUNC PRIMIIM IN UNIM COADUNATA

ACCURANTE J.-P. MIGNE,

bibliothec.t; ci.ebi univers.je,
SIVE

r.UnSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTIjE ECCLESIASTIC.fi RAMOS EDITORE.

TOMUS SECUNDUS.

PARISIIS,
APUD GARNIER FRA TRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUGCESSORES,
IN VU DICT.\ AV ENUE-DU-MAINE, 189, OLIM CHAUSSEE-DU-MAINE, 127.

1879
 ELENCHUS
OPERUM ou;e in hoc tomo cxiv continentur.

WAL\FRI1)LS STRABUS FllLDENSIS MONACHLiS.

(Operum piiina' purlis ivntimtatio.)

Col.

Sequiliii' Glossa urdjiiaria 9

Expositio iii viginti priiiios psalinos 751
Epitome Commenlariorum Rabaiii in Leviticum 795
Homilia iii inilium Evaiigelii S. MalliuTi 849
Expositio in iiualuor Evangelia 861
Pictura' liisloriarum iiovi Testaineiiti 916
De ecclesiasticaruin rerum exordiis el iiicrenienlis 919
Ue Siibversione Jerusalem 965
Walakbidi operlm p.\rs .secunda. — HisTomav.
Vita S. Galli abbatis 975
Vita S. Othmari abbatis Sangaliensis 1029 f
Vita S. Blaitmaici abbatis 1043 '

Vita S. Mamin;e monaciii 1047

WaLAFBIDI OPERUM PARS TERTIA. — CaHMINA.
De Visionibus Weltini 1063
De singuiisFestivitatibiis anni 1083
De Nat"ali Domini 1086
De AgaunensLbus martyribus 1085
De Maria virgine 1089
Versus in Aquisgrani palatio editi 1089
Versus de rebus diversis 1108
Walafridi Hortuius 1M9
Appendix.

Carmen de S. Michaele 1130

Epitaphium Geroidi comitis Ibid.

Vita metrica S. Leodegarii Ibid.

 :

WALAFRIDI STRABI
FULDENSIS MONACHI

OPERUM PRIMJl PARTIS CONTINUATIO

SEQUITUR

GLOSSA ORDINARIA.
PEOPHETIA JEREMI^.

PROLOGUS IIIERONYMI IN JEREMIAM. A Vers. 6. — A, a, a, Domine Deus. Detestatur

{Yide Operutn cjux tomo IX, col- 847.)

ollicium quod pro a?tate non potest sustinere. Eadem
vcrecundia, qua Moyses gracilis et tenuis vocis se
PR.EFATIO.
essc dicit ; sed ille quasi magn» et robustse setatis
Hsec interprctatio Hieronymi est. Si quid ra ea mo-
corripitur, quasi puero huic venia datur, qui vere-
•
verit, secundum Ilebra'0s codices exploretur. Alia
cundia et pudore decoratur.
Septuaginta intcrpretura Ecclesiis usilala qua',
est
quamvis nonnuUa aliter liabeat quam in
:

Hebrans
Vers.9. — Et misit, etc.(lD.) Notandum quod hic
manus Dei mittitur, etc, usque ad ut coniidentiam
codicibus invenitur, tamcn utraque, id est secundum
accipiat prfedicandi.
Septuaginta secundum Hebraeam apostolica au-
et ,

(Id.) Quatuor tristibus duo la-ta succedunt, etc,

ctoritate firmata est. Kon errore neque reprehen-
usque ad et propinare jubetur oninibns nationibus.
sione superiori, sed certo consilio Septuaginla non-
nuUa aliter dixisse vel contexisse intelliguntur.
Vers. M. —
Virgam vigiliarum. (Id.) Virga vigi-
liaruni, etc, usquead resurrectione Doraini floiiiisse
Quod ideo pra^monemus, ne quisquam alteram ex
narratur.
altera velit emendare : quod singulorum in suo ge-
nere veritas observanda est.
Vers. 13. — Et factum est. Gradallm peccantes

ARGUMENTUM.
B corripiuntur ;
qui noluerunt, percutiente virga, cor-
rigi vel eraendari, mittuntur in ollam succensam, de
Jeremias Anathotites, qui est viculus Iribus a
qua plenius Ezechiel.
Hierosolymis distans millibus, apud Tbamnas in
Ollam succensam. EincBommus, ad Job dicit, etc,
vEgypto a populo lapidibus obrutus occubuit. Jacet
usque ad sed hfec violenta et prava interpretatio
vero in eo loco sepultns, tpio dudum Pharao rex ha-
csl.
bitaverat. Et quoniam postulatione sua delugalis ab
Vers. 14. — Habitatores ferra;. DequibusinApo-
eodem loco serpentibus, Jigyptios a tactu aspidimi
calypsi, etc, usque ad et Petrus : Electis adveni,
facit esse securos, raagna eum ibi reUgione ^gyptii Ponti, Galatia;, Cappadocia;, Asioi et Bithynice.
venerantur.
Vers. 17. — Tu ergo accinge, etc (Id.) Job quo-
CAPUT PRMUM. quc praecipitur, etc, usque ad sed civitatera totara
Vers. 1 . — Verba Jcremiw. (Hier.)LXX: Verbum qme super raontem posita latere non potest.
Dei, quia verba Jeremia;
— In diebus,elc.
verbum Doraiai est.
Vers. 18. — Etincolumnam.Be qua Apostolus
Vers. 2. (,Id.) Mirabilis Dei cle- Columnaci firmamentum veritatis(ITim.). Et Pe-
mentia. Jam captivitate vicina, et Babylonio exercitu trus et Jacobus et Joannes qui putabantur esse co-
vallante Jerusalem, nihilorainus populum ad pteni- /«mna-Ecc/f.s/ff, et Paulo etBarnabaj dederunt de.x
^^
tentiara vocat, mallens[servare conversos quara per- tpgs coraraunionis
dere delinquentes, Regibus Juda. (Id.) Si quando reges Juda, elc,
Vers. 5. — Priusquam tc. Non quod ante conce- usque ad in Doraino speret ut vincat.
ptionera fuerit, ut bseretici suspicantur; sed quia
prascivit eura Dorainus fulurura, qui faciendajam CAPUTH.
facta sunt; qui vocat ea quae non sunt tanquam ea Vers. 2. — .4doleseentiam. (HiER.) Plenius hocin
quae sunt. Ezechiele legitur ubi sibi Dominus Jerusalem raatri-
Patrol. CXIV.
tl WALAFRIDI STRAItl FULD. MOiN. ()l'l>. l'AR.S I TUKOLOGICA. 12

moniu eoiniUil, fl iili|ifi'suiiii iixons, siiisjunyil aiu- A Vniis. 1',). — .{njucl lc malitia liia. (In.) — Nota
plfxilius. Sive ul aidfiiiiorem mouslrci ulVecliim ,
i|uod malitia ct |ira'vuricatii), elc, K,s(/ii(' ad ([iiia

puelium enm et clesponsul:im vocul. Qiio enim nou- dcreliiiuit Dominum Ueum suuin.
dum polili sunuis uiiienli is uppetinius. Vers. 20. — AsKCulo confregisti. (Id.) Potest hoc
Viais. :i. — Oniucs ijtii deroraiit. (Ilimi. i Sicutqui ad cum dici, clc, ji,s(yii(; ad et raciuntdivaricarc pc-
piiinilius ilevoruiil, etc, u.siyfu' (ii/ pniuiliu' ileljen- dcs suos omui transeunli.
tur sacerdotibus, nonliostibus. VEns.21. — Vincaniclcctam. In llcbra'0,.so/'t'//i,

Vers. -4. — Utiumquc nomen ponitur,

Isriiel (ln.)
quod genus est vilis 0|itimu\ dc eujus sarculo [ilan-

Jucoli et Israel, non setundumduas et deeem trihus, tavit Israel, et miralur ([uomodo semen vcrum
el elccla vincain amariludinem versa facta silalicna.
sed juxta omnem pnpuUim, cum ipse Jucoti poslcn
dictus sit Isfuei.
Qiiomodo erijo convcr.m cs ? Nulliis securus sil si

Vers. 5. — Quidhwciicruiit imtrc.^.Odcnsam di- [ilunlutio,

|)luiUatn esl.
etc, usqiic ail si pcrmanscrit in co ([uod

cit Deiis n pnlriliusruclum. noii cpiod peccula jjutrum

liliisiuipiUentur, scd (piin lilii hnbeutes similitudinem
Vers. 22. — Borith. (Id.) Ipsum HebrKum. LXX
vero hcrbam 1'ullonum, qua; in Pala^stinn in humidis
putrum, et suo et purentum scelere pmuuiUur. l'ro-
pter sanclos patrcs liliorum miseretur Ueus.
Q cl virentibus nascitur locis, ct ad lavandas sordcs
euindem vim hubet ([uam et nitrum.
Vers. 6. — Neque habilavit homo. (lo.) Qui sem-
Vers. 23. — Vidc vias tuas, idest respiccconval-
pcr ad majora festinat, elc, usijiie ad scd eertumen
lem liliorum Ennon, (juie Siloe fontibus irrigatur, ibi
et inccrlus exilus luturorum.
cernes delubrum Baal, qucm rclicto Deo coluisti.
Vers. 7. — Et iuduu'i ros, (luasi diceret : Pro lu- Vers. 2!). — Prohihc pcdein tuum. Pascha fa-
bore durissiiui itineris, etc, j/.si/Kt' nrf luereditatem cturi, etc, usque ad ([ua; dcberent cvangelico pede
illius abomiiiabilem lacimus. calcari et conteri.
Vers. 10. — (,V//iim.(lD.)Cethim, vcl Ilalia? sciii- Vers.27. — Ycrterunt. Projicientes sermonesmeos
cet, vel occidentulium partium, quia JudoeiP Cyprus retrorsum. Quandocnim magisterpra>cipit, etc, us-
insula, in qua url)s luijus uominis vicina cst, de qua que ad scd tumorem aiiimi indicant gestu corporis.
Zeno princeps Stoicoruni. Vers.28. — Secundum numcruin.\cl eosdcm.vcl
Et considerate. (Id.) Possumus contra cos hoc di- divcrsos, singuke civitates colcbant deos, ut nec in
cere, qui majori studio sequuutur vitia quam virtu- inipietate viderentur habere consensum; sed pugnans
tes,quibusdicitur llunianum dico iiroiiterinfirmi-
: contra se supcrstilio, errorem sequcretur divcrsum.
tatcm carniscestrn' ; sicut e.rhibuistis mcmhrareslra n
p Vers. 29. — Qiiid vultis ;' Prona est ad cxcusatio-
scriiire inimunditia' el iniijuituti ad iniquitatem nemsui humana perversitas:et ([uod mcrito suslinet,
(liom. vi), etc. sibi injustc vidctur sustincre.

Vers. H. — Populus mcH.s-.Velut anthropophor- Vers. 30. — Filios vestros. Ut plagis filiorum di-
raitrt", qui occasione hujus testimonii .Faciamus ho- sceretis, quod austeriori curandi essetis medica-
minem adimayinem et similitudineni (Gcn. i), im- mine, et ne forsitan diccretis, peccantes corriperc
mensam et simpliccm divinilatis subslantiam linea- nokiisti.

mentis uostris et humaua ligurationc eompositam Vers. 31. —

Videte verbum Domini.Moysesvide-
pertinaciter contendunt. bat vocem Domini. Et Joannes apostolus verbum
Vers. li.—Ohstui)cscitc,ctt'Ii. (Id.'i LXX Ob- Dei se vidisse et attrectasse dicit.
— Niinquid obliviscetur
:

usquc ad et lam creli^junm coe-

stupuil ci.x;lum, elc, Vers. 32. ? (Id.) Ornamen-
lum eodem dicuntur nomine, ut Theba;, Athena;. tum suum perdit qui a Domino recedit, ct intelli-

Vers. 13. —
Mc dcrcUqiierunt. Qui prffceplum
gentiam doctrina',(|u;e siguilicatur in [lectore : Unde,

dcdi dicens :E(/o.sit»i Dominiis Dcus tuiis qui cduxi

Joannes supra pectiis Domini in cwna recubuit
(Joan. xiii>, et sacerdotibus inler ca'tera scrvatur
dc tcrra Mgijpti. Kt secuiidum quod in eodem loco
pectusculum victimaruni.
scriptum est Non sint tihi dii alicni in conspcctu n
:

meo, pro quo sccutus ost da>mones.

Vkrs. 34. — In omnibus. Istis, sive sub bmoi
quercu alia littcra; llebra^um enim cl quercum et
Fontem aqiiw vivcr. (Id.) Fons perpeluus est et vi-
ista signilieat. In anuvnis autcm locis, unibra ct
tales habel a(|uas. Cisternu' et lacus dc torrentibuset
frondibus iminolabaut.
a([uis turbidis complenlur impluviis.
Vers. 35. — Et di.visti. His utendum cst apud
Vers. 15. — Nunquid servus. (Id.) E\ hoc loco eos, ctc, usque rt(/non lugere, sed excusalioncs piw-
JudK in superbiani elati, etc, usque ad Malcdictus tenderc.
Chaiiaani, servus cril fratihus siiis (Gen. ix).
Eccc cijo judicio. (\n.) Audiat ha>resis nova ex ve-
Lconcs. Secundiim anagogen , lconcs intelligi- teri, irum Dei csse vcl maxiuuim, nollc pcccatum
mus, elc, usque ad Omncs adiUlerantesguasi cliba- humiliter conlitcri, scd impudenterjactarc justitiani.
mis corda eorum (Osce vn.) Vers. 3C. — Et ub .Eijypto. Ut .Kgypliorum im-
Vkhs.16. — Usquc ad vertirem. Secimdiiui ilhid : |H'tuni, ctc, usqucad increi)antur ergo ([uia, relielo

/1 phintii pcdis usque ad verliccm, elc, usquc (i(/([ui Deo, spcm in hominibus i^ouunt.
liuritatem licclesia: sua i)olluunt lurpitudino. Vers. M. — Super caput tuum. (lD»)iMoro higea-
 — :

13 GLOSSA ORDINARIA. — PROPHETLV JERE.MLE. 14

tium, utThamar ab Aranom corrupta cinere caput A hoc completum esse, etc, usfjue ad Nlsi Dominus
sparsit, et manus supra posuit, et ita reversa est in sabaotli requilisset nobis semen, sicut Sodoma es-
domuni suara. semus, et similes Oomorrhw fuissemus (Hom. ix).

CAPUT in.
t Vers. 16. —
Cumque multipticati fueritis. (Id.)
Aliihoc ad finem temporum referunt, etc, usque
Vers. 1. — VulfjodicMur : si dimiserit. Ecce dc ad sed spiritualem cibum sectabuntur.
fornieata et relicta muliere, etc,
usque ad qiumto Vers. 17. — Vocabunt. Qui olim dicebant, Qui
contemptus adluic vocare non dedignalur. sedes super Cherubim manifestare (Psal. lxxix),
Si dimiserit vir. iFIier.) Hoc dicere possuraus etc. Inter duo Cherubim in propitiatorio Domini
adversus eos, qui tidem Domini relinquentes et hae- majestas apparebat, et loquebatur Moysi et sacer-
reticorum erroribus irretiti post multas fornicatio- dotibus, sed modo aliter tempore fidei.
nes et deceptionem suarum animarura, simulant se Vers. 18. —
Indiebus illis.Wocpvo^^Tic. in Chri-
reverti ad pristinam veritatem, non ut deponant sti adventu completur, cum duodccim tribus simul
venena pectoris, sed ut insinuent aliis. Evangelio credunt, ct lerram aquilonis relinquunt
Tu autent fornicata es. Sive Habuisti pastores : et diaboli imperimn.
multos in offensionem tui ut Deum scilicet oftcnde-
g Vers. 19. — In fiiios. (HrER.) In numero fiUorum
rcs ; ct qui magistri esse debuerant, ut alios ab qui de gentibus crediderunt. Quotquot enimrecepe-
omni erroreprohiberent.auctores impietalis exstite- runt eum, dedit eis potestatcm filios Dei fieri
runt. (Joan. I.)

Taineii revertere. Si revertebaris ad rae, dicit Vers. 20. — ilfM/iera»?iatorcw.(lD.) Semelmista,

Dominus. Arguit inipudeuliam meretricis, qua2 post videns eum, etc, usque ad conterapsit Dominum
adulterium audet reverti ad virum. Salvatorem, in perniciem suam.
Vers. 2. —
Leva oculos tuos. Juxta anagogen : Vers. 21. —
Vox inviis audita est. Libentersus-
His qui haereticos errores descrere se promiltunt, cipit Dominus poenitentem, occurrit filio inopia et
prfficipitur ut levent oculos in directum. Nisi enim squalore confecto, pristinis veslibus induit, gratiam
recta videriut, pristinam pravitatem damnare non reddit, revertenti, si tamen cimi ploratu et ululatu
possunt. redeat ad patrem.
Quasi latro. Sicut solent latrones ad vesperam, Vers. 22. Aversionesvestras. Alii conversiones
etc, usque ad et descendentibus de Jcrusalem in quamvis propria voluntate ad eum convertamur,
Jericho obsidet vias. nisi tamen illc nos traxerit, et cupidatem nostram
Vers. 3. — Fco?;j Hut/icw. (In.) Hoc possumus suo pr.Tsidio corroboraverit, non possumus esse
dicere de haM-eticis qui in erroribus suis gloriantur '^ >:^i>-i
salvi. ir,fon:„;„,.,..
Inteiligiraus, „ 1„ i..j
,i ..
et depopulo Juda?orura ad eum
Quia supradixit :non peecavi, arguit eam utmulie revertente, et de haereticis qui dominum dereli-
rem procacera quae ad nullum declinare erubescit. querunt.
Vers. 4. —
Du.v viryinitutismemtues.Nunquid, Vers. 23. — Dormiemus. Vox Israel, qui Deum
irasceris in perpetuum, elc, usque ad tanto raise- suum non audivit et hKretici pamitentis. Pars enim
rior meretrix quas non vult rccipere sanilalem. est salutis peccata nosse et confiteri ; unde : Dic tu
Vers. 6. —
Nunquid vidistiqua; fecerit ?(lD.)Fa- prius iniquitates tuas, ut justificeris (Ibid.).
cit comparationera, etc, usque ad et hoc est quod CAPUT IV.
dicit : Nunquid
Adversatrix Israel.
vidisti quce fecerit ?"
Vers. 1. — Si reverteris (IIier) Septuaginta :

(lo). Sub figura duaruin soro- Si conversus fuerit Israel, aitDominus, admecon-
rum loquitur qua? de una stiriie .Vbraha-, Isaac et
vertatur. Alia littera, converteris, id est, si salutem
Jacob, sunt generata'. Priorera adversalricem vocat,
desideras, et te peccasse dicis, plene convertere, id
quEe statuit iu Dau ct in Bethel vitulos aureos.
est, quem negasti crede. Si abstuleris. Patet,
quia
Vers. 7. — Et vidit (lo.) Aliorum tormenta, quaudo movemur et dicemus : Meiautempcne nioti
aliorura reraedia sunt, etc, usque ad et ad zelum suntpedcs,peneef[usisuntgressusmei(Psal.Lxxii).
et ffmulationein Domini collocaluni. ^ Non ex irabecillilate naturae hoc patimur, sed quia
Vers. 11. —
Justificavit animam. Justificata est contra Deum offendicula et idola nostra poniraus.
Sodoraa soror lua ex te. Et alibi Descendit hic : \ers. i. — Et jurabis vivit, etc. (lo.) In sug-
justificatus in domum suam ab illo (Luc. xviii). gillationera, scilicet mortuorum deorum, pfir quos
Vers. 12. — Et non avertam faeiem. Vnde : jurat oranis idololatra.
Averte faeicm tuam (Psal. l), etc, iisqiie ad de Novate. (lo.) Eradicando vepres et sentes, etc,
quibus vere dicitur Qui dcvorant poputum mcum
:
usque ad non potest anunus asruranis raundi plenus
sicut cscam panis. semen Dei suscipere et fructura facere. Circumci-
Vers. 13. — Verumtamen scito. Quasidicat, cum dimini. (Id.) Viro Juda et habitatoribus Jerusalem
misertus fuero tui, non le justum putes ; sed seraper pra^cipitur, ut deserant occidentem litleram, et
raemento iniquitatis lua} et superbiae colla dirailte, sequautur vivificantera spiritura. Nc forte. (Id.) Monet
ut qui per arroganliam offendisti, per humilitatem ne facere compellalur qua3 in Ninivitis
et prffidieit,
placare Deum possis. probanms, quibus est pra^dicta sententia, ut irami-
Vers. 14. — Convertimini. (Hier.) Juda?i putant nentem furorem dechnarent pcenitentia.
 15 \N Al.AFUlUl STUAUl l"L'LU. MOiN. OIM'. l'.VltS 1. — TllKOLOGlCA. 16

Vers. 7. — Ascendil leo. (IIiek). Si quis fautor A JuilaRa! loquitur. Tribus ciiim Duu juxla Libanum
cst aul uuclor perversorumdogmatum, doeo potest moutem cl urbein qua; nunc l'aucas dicitur, aqui-
iliei, aniiiidU li'u dc cubili niui, elc. lonem rcspicit, unde venlurus Nubuchodouosor. l)e
Et prado. De i|uoilicilur, Oiiiiiiiim iiiiiiiicoruin jnoulc. l'ost li'il)um cniuiDau succcdil terraE|)liraim

suoruiu doininttbitur (l'sitl. i\). Qui gloriatur di- per quam vcniUir in Jcrusulcm. Alligoricc. (IIikb.)
cens : Circumivi terram ct perambulnvi cam (Job, Venit judicium Domiui in lcrrain Doniino dcliu-

II.) Quis est enim quem Diaholi venena non lan- quenlcm cum onini uberlate su|)plicii.
gunl, nisi ille (|ui ait : iciiit cniin princcjis inuiidi Vers. 16. — Custodcs. Adversarios scilicct qui
hujus, ct in me non hubcl qitidqtMin (Job, xiv.) lum ililigcnles obsideuiit, ct muiiiliouibus urlicm
Dc ioco suo. De abysso, in i[ua cst religaiulus, in cluudant, ut inagis vinearum agrorumquc custodcs,
quam no niillatur oxorat. quam adversarios pulcs. Vull Dominus nationes
Vers. 8. — Supcr lioc. Sine puMiilonlia s;i'vissi- omnes in circumilu suain nosse sententiam, ct lla-

UKUn liesliain vitare uon possunuis, et uisi ad Deuni gcllatu Jcrusalem cuiiclos rccipere disci|)liiiam.

uon solum mente, scd cliam corporc couverlamur. Vehs. 18. — yiw tucf. (IliER.) Quidquid mali no-
Dum enim vastatur, Ecclesia, ira Dei cst apcrta. bis accidit, etc, usque ad quanto minus in homincs
Vers. 9.— Principum. (Hier.) Quilegem docere B quondam civitatis Dei?
debucruiit, et suhjcclos a lconc dctcnderc. Vers. 19. —
Ventrcm mcuni. (In.) Loipiilur hoc
i)'(!t't,Ti/()/('s.Qui ])iilaiiliir cssc suiiicnles : Sttiltam Dominus, cum sedilionem et discordiam ccrnit in
cnim fccit Dcus sapicntiam hujus mundi, quia per Ecclesia, et in conventiculis suis clamare perdi-
illam non cognovcrunt Deum. ProphctcB consterna- eem, ct in bella convcrti Dci rcquicm. Unde se-
buntur, ctc. Aquila, amcntes erunt. Quis cniin non quitur :

insaniat, non perdut cor, cum principes et reges et

Vers. 21. — Usqtictiuo videbo. Vox prophcla^ cl
sacerdotes quondum suos sub lcouc conspexcrit. per prophelam Dei, dolentis supcr contritioneni po-
Vers. 10. —
Et di.vi : Hcti, heu, heu, Domine puli sui, cujus viscera ad instar hominis lacerantur,
Deus. Quia supra dixit, in tempore illo vocabunt Je- Salvalor in niorle Lazuri, et supcr Jerusalcm flevit.
rusalem solium Domini, etc, et nunc dicil, peribit
Nec dolorem cclat silcutio, ct claugor buccimr ct
cor rctjis, ctc, lurbalur prophela et iu se putut slrcpilus pra'liorum ilUus turbat affecluin, dum
Deum nientitum, noc intelligit illud longe post, hoc
mala nialis curaulantur, ct universa duarum Iribuum
in proximo futurura lempore. lerra vastatur.
Vers. 11. — Venius urens. (Hier.) Quando scili- Vers. 22. — Quia slultus poptdus. (Hier.) Quia
cet pcrvenerit gladius usque adanimam, cte., usqtie C principcs populi inci non cognovcrunl, etc, usquead
ad uequaquam populo sed mihi veuiet, ut meum quem scmpcrcupiebat videre ? Sapientcs sunt, elc.
triticum dissipelur. (Id.) Sapienles maliliosi, etc, usquc ad uon sapien-
Vers. 12. — Spiritus plenus. Quidamhunc locum lia, sed versutia et calliditas vocalur.
sic exponunt, ut postquam purgala fuerit arca, reli- Vers. 23. — Aspe.vi tcrram. Propheta cernit in spi-

quiae salva' liaut. Unde scriplura est : Spirilus plc- rilu quic venlura sunt, ut audiens populus terreatur
nitudinis veniet mihi ; unde evangelista, De plcni- et paniitentiam agat. ut iion suslineat quai formi-
tudine ejus omnes iiccepimus (Joan. i.). Et nunc dal. Quidquid secundum historiam de Juda^a ct Je-

ego. Aposiopesis sicut ait Virgilius (.Eneid.) rusalem dicitur, ad Ecclesiam Dei referamus : quae
cum Deura offendcrit, ct viliis et persecutione vas-
Quos egos ; sed motoe prsestat componere Quclus.
tata fuerit, ubi quondam virlutum cohors el lietitia,

Prophcla dicturus prospera, retinet se, et tristibus ibi multitudo peccalorura et raa?ror versetur.

junxit tristia. Vers. 27. —

Uccc enim dicit. (Hier.) Mista est
Vers. 13. — Ecce qttasi, elc. Ventura cernit ut Domini cleraentia irae terra deseritur, sed non con-
:

prKsentia ; et babyloniorum describit exereitum, sumitur, ut rcmancant qui intclligant cleraentiam

cujus curruuin rolarumque strcpilus tenipestali sa'- D ejus.

vissima' coniparatur, et equorura velocilas aquilis. Vers. 28. — Cogitavit ct non pa-nituit me, etc.

Excrcitus diaboli, carrus scilicct ct ciiuites Pha- Ut praediclam auferrcm sentcnliara, et ira sa-vientis
raonis, quod intclligcns vir ecclesiasticus dicit, Vw non perveniret ad finem minatus est Dominus per ;

nobis qtwniam vastatisumus. Crcdcns illi senlen- Jouam, scd impondentein gladium lacryraarum et
tia. Cuiii conversus ingemueris, salvus eris. Vw no- gcraituum magniludo supcravit.
bis, quia pmphclaquasi digilodcmonstravil, populus Vers. 29. —A voce equitis. Describit furentium
ingemiscit. El non fulura, scd jam facla scutit di- exei^eitura a cujus timore popnlus civitalcm rcliquit,
cens : Vce nobis. ct ardita conscendit : sed lamen iram Dei declinare
Vers. 14. — LacH a mnlitia. Respondet prophela non ])oluit. lloc totuin ad Ecclcsiam potest rcfcrri,
imo in prophcta Dominus, Lava. Undc Lavamini
:
eum Dcum olfendcrit, ct adversariis lcmiiorc pcr-
mttndi estote (Isa. I), scilicet aqua baptismi, aqua secutionis, vel vitiis atque pcccalis tradita fuerit.

pa'nilenti» salutaris. Vers. 30. — Tuautem vastata. (Hier.) Hoc idcra

Vers. 15. — Vox enim annuntiaritis. Juxla situm diccudum coutra cos, qui coiuugales attcctus, ct
 —

n GLOSSA ORDINARIA. — PROPHETIA JEREMLE.

verae fidei pudiciliam perdiderunt. Cum vesiii'ris. Asernione tuo crementur, etc, uscjuc «(/sisupra fun-

Haec enim et tuis amatoribus pra^paras, et lectus damentum Christi a_'diticaverimus.

angustus utruraque capere non potest. Nec Deus Vers. 13. Ignorahis liiujuam, etc. (Id.^ In He-
ornamenta suscipit, quibus ante amatoribus tuis braeo : JVom intelliges quid loquatur. Est enim malo-

placuisli. rum solatium, si habeas hostes, quos rogare valeas,

Vers. 31. —
Vocem enim quasi, ete. (Hier.)Duo
qui inlelligant preces tuas.
Vers. 17. — Et comcdet segetes, etc. Vastitatem
exempla posila sunt, et parturientis et lugentis, ut
terrse describit, inlerfectionem multorura, abactio-
quidquid mulier patitur, vel in fetu, vel in morte
nem pecorum, subversionem urbium et murorum,
filiorum, Jerusalem patiatur in populis.
quod gladio hostili cuncta capianlur.
CAPUT V. Vers. 18. — Verum tamen, etc. (Hier.) Reliquiae
scilicet salvifi fient, vel eorum qui in Babylonem
Veks. \. — Circuite vias. (HiEi».') Grandis amor ducti sunt, vel relicti ad culturam terraj Judce ; vel
justitia- non juxta inlerrogationera Abralia", et
ut eorum ([ui post porsecutionis ardorem, vel fuga, vel
responsionem Dei, quod pro decera viris justis liberet confessione fidem Deo servaverunt.
Deus civitatem, jamjamque perituram sed si unura ; q Vers. 19. — Quod si dixeritls. (Id.) Tropologice.
invenerit, qui faciat judicium, ct qusrat fidem Potest hoc super ha?reticis accipi, ctc, usquc ad
Vers. 3. — Domine, oculi tui. (Id.) Damnanlur habitate, imo servite his quorum deos colitis.

opera Juda;'orum (in quibus juxta legis ca'remonias Vers. 21. — .iudi, populc stulte. Proprio ad Ju-
exsultabant) per lidcm Christianoruni, per quam gra- dara loquitur et ad doraura Jacob. Israel enim mullo

tia salvi facti suraus. Percussisti eos. (Greg.) Omnis jam tenipore exsulabat in Assyriis. Qui non habes
divina percussio, elc, usijue ad et est unum flagel- cor. Dat intelligi quod absque praecepto naturaliter

lura ipiod lemporaliter incipit, et aeternis consuraraa- debemus inteUigere quai recta sunt. Qui habcntes,
tur suppliciis. etc Cui simile : oculos habcnt, et non vidcbunt, elc

Et non doluerunt. Inferuntur supplicia ut corri-

Simites illis fiant qui faciunt ca, et omnes qui con-
fidunt in cis (Psal. cxiii).
gantur vitia, sed non emendatur Jcrusalcm nec pcr
tomienta.
Vers. 23. — Iniquitates vcstrw, etc. (Hier.) Si
quando mare transcendat terminos, etc, usque ad
Vers.4. —
Forsitan paupercs snnt. (Hier.) Sicut
in quibus operariis vinoa? unum a3tern;e pra>mium
illud,Mitiam filium meum, forsitan ipsum vercbun-
promittitur.
tur (Mattli. xxi). Utitur Deus sermonc dubitantis, ut
ex ambiguilate sententia' et verborum suspensione
Vers. 27. — Sicut dccipula. Dum invicera se ve-
C nantur ad mortem, et aliorum daranis atque dispen-
liberum hominis monstrelur arbilriuni.
diis doraos suas complent, secundum illara philoso-
Vers. 5. — Eccc magis, etc. Juxla tropologiara. phorura sentenliara, Omnis dives, aut iniquus, aut
Qui magni putantur in Kcclesia, quia solvunt jugum hcercs iniqui. Al(]iie utinara ha?c tanlura ab eis fiant
etrumpunl vincula, tradunlur in ignorainias passio- non a nobis,
qui foris sunt, ot et venienliura ad
num, ut non conveniunt. Vincula.
faciant qua'
nos, non manus contemplentur, sed ora.
(HiER.) Pra^-eplorum Doi, uon Pliaris:i'orum, de qui-
Vers. 28. — Incrassati sunt, etc Cui simile ; In-
Dirumpamus vincula eorum
bus dicitur : ct projiciar
crassatus, impinguatus, dilatatus, dcrcliquit Dciim
mus a nobis jugum ipsorum {Psal. i). factorcm suum (Deut. xxxii). Et Incmssatus est
Vers. 6. — Pardus vigilans. Alexandri impetum dilcctus ct recatcitravit (Ihid). Et impinguati, etc.
:

significat, qui subditis sibi variis genlibus, quasi va- In divinis confisi : quasi dical : Anima, multa bona
rialus pardus oonlra Modos Porsasquc arma corri-
habcs posita in annos plurimos : i-equiesce, comede

puit. Quia vero non do fiiluro, sed do pra^torito, vel

et bibe {Luc. xii).
jarajaraquo de fuluris hisloriara texit, idco de Ro-
raano tacet imperio. CAPUT VI.
Vers. 7. — Saturavi eos. (Hier.) .Vudiat hoc qui q —
Vers. 1. Confortamini, etc. (Hier.) Quia jam-
acceplis diviliis luxuriie serviunt.
jamque ab aquilone Nabuchodonosor venturus est,
Vers. 8. — Equi amatorcs. (Id.) Equis, cura non
etc, usque ad intcr hos alius vicus est qui lingua
vident jumentum, etc, usque ad Assimilatus estju-
Syra et Hebr»a Betacaren nominatur in monte po-
mentis insipientibus et similis factus cst illis
situs.
{Psat. XLViii).
Vers. 2. — Speciosce. Describitur pulchritudo Je-
Vers. 10. — Et dissipate. (Id.) Audiat Ecclesia rusalem, quae est ipsa Sion ut aliud totara urbem,
quam cito niuri,otc, usque ad propter clemenliam aliud arcem urbis sonet. Sion enim ar.v, id cst
judicis, non propter meritum peccantium. specula, interpretatur et speciosae mulieri compa-
Vers. 12. — IScgavcrunt Dominum, etc. (Id.) Au- ratur.
diat hoc Ecclesia uegligons : etprovidentiam Dei Vers. 3. — Pastores. (Hier.) Satis eleganter po-
refutans, quod et gladiura et famera suslineat, nisi nilur hic verbum, etc, usque ad quorum alii raa-
ventura crediderit qu« dicuntur. nifestant ad polluendum scortum alii ad urbis ex- ,

Vers. 14. — Ecce cgo do, etc (Id.) Ut increduU cidium.

 : :

19 WALAIRIDI STllAni l'L'l,l). MON. OPP. I'ARS f. — THROLOGICA. SO

Vers. 4. — Vw nohis, elc. (Hikh.) Illis ilifpntihus :

A id ciim Scfipturii dieat, liedemptio ttnimm vlri pro-
Surgite et ascendamus, isti rcspoiulent : )(C nobis, pria: divitiai ejus (Prou. xiii).
ete. Et csl liic sensus : Si pcr ilicni hoc piitinuir, Vers. 21. — l'atrcs ct filii. (In.) Filii patrum sc-
quiil per noctem patiemur ? quuntur blasphcmias, quotidie illam imprccalionem
Vkrs. 5. — Surgitf. Qui dixcrunt, consuri;itc ct suscipicnles : Sanguis cjus supcr nos et super /ilios

asccmlite, etc, sesc illis vcrliis provocaut lul bcl- nostros {Matlh. xwii).

lum : Surgite et ascendamus in nocte, utsciant ad- Vers. 22. — Ecce populus, etc Proprie hoc dici-

versarii non tcniporis cssc victoriain, scd vir- lur de Babyloniis, qui vcnturi sunl contra Jerusa-

tutum. lcm. El omnis armalura' ordo describitur, et prae-

Vehs. 1. — Sicut frigidam. Sinc calore lidci : Ec-

liaiuium impetus, ut terrorc commoli agant pu-ni-

autem, frigida undc

tcnliam cl Deum clcmcntissimum placent.
clesia, spiritu fervcntcs luali

Refrigescet charitas
:

multorum (iW(i///i.
;

xiv). Kt il-
:

Vers. 23. — Vox ejus qtiasi, ctc Allcgorice.

(HiKR.) Possimius hoc testimonio abuti, clc, usquc
lud : .issimilahor dcsccndcnlihu& in hicuin {fsal.
ad et quasi vehementissimi maris lluctus, ita oppri-
xxvill). Scnicl sulliciat dixissc lacuni, non slagnuin
munt resistentes.
sonare, secunduni Gra-cos, scd cisternam, qua; Syro
et Hebrseo sermonc Gab dicitur. g Vers. i"i. — Pfolitc c.rire, etc (Id.I Evangelium

Vers. 8. — Erudirc. (Hier.) Pcr lioc discimus,

(luoipie docet, etc, usquc ad sed firmissime se
tucantur munitionibus.
quod Ihigcllct Dcus, ctc, us^juc ad pcr omnem dolo-
rem et llagcUum erudieris, Jerusalem.
Vers. 27. — Et probabis. (Id.) Quasi dicat : Ut
cum probaveris et scicris viam, etc, usque ad qui
Vers, 9. — Usque ad Tacemum. (Id.) Quasi cum
sieut aspides surda' obturant aures suas, ne audiant
vastata fuerit Jcrusalem, ctc, usque ad (luasi in car-
vocem incanlanliiini.
tallum vel in toreular.
Omnes isti. (Greg., Moral., I. xviii, c 14). Prin-
Vers. 10. — Incircumcisa' awcs, etc. Nolandnm cipes sunt a Domino recedentes et inobedientes, etc,
quod circumcisio in .Scripturis dicitur Iribus modis :
nsque ad qui ab Ecclesi;e uuitate discordat, proxi-
in pwputio, in corde, in auribus, unde Qui habet :
mum nou ainat.
aures audicndi audiat (Matth. xi).

Vers. H. — Idcirco furorc. (Hier.) Quasi dicat CAPUT VII.

Venientem iram Dei prospicio, et furore ejus et

Vers. 2. — Sta in porta domus Domini, etc
iracundia plenus suni, non pos-
et ultra sustinere
(IIier.) Per quam multitudo populi ad rogandum
sum nec pro peccatoribus audeo dcprecari Deum.
:
Dominum ingreditur, elc, usque ad et pcr occasio-
Vers. 12. — E.xtendam. (Hier.) Scpluaginta :
nem et celebritatem loci audire coguntur vcrbum
Elevabo : utrumque aulem percutientis habitus est ; Domini.
unde : Et adhuc manus e.xtcnta sive, excelsa Vers. 4. — Tcmplum Domini. (Id.) Potest hoc
(Isa. v). convenire illis virginibus, etc, !W(/«t' ni/ in quo fides

Vers. 14. — £/ curabant contritionem. Quas (^Id.) vera, conversalio sancta et omnium virtutum cho-
dicat : Cum tanta facerent mala, etc, usquc ad magis rus. .

illos supplicio et Dei iracundi» pra^parantes. Vehs. 8. — Ecce vos confiditis in vobis. (Id.) Frus-

Vers. 15. — Confusi sunt. (Id.) Expressius hoc tra eos in templo habere fiduciam hwc peccata
dcraonslrant, ctc. usque ad ct in lantam prorumpunt
legendum est, etc, usque ad quia potius peccatum
ainenliam, ut liberatos se jactent, (piia a cultu Dei
auxere contemptu.
recesserunt.
Nescierunt. Noluerunt sed nimio contemplu et
vitio violenti mali nec intelligerc
;

quidem poluerunt.
Vers. II. — Spclunca latronum, ctc. (Id.) De hoc
loco suiuptum puto ([uod dicitur in Evangclio, etc,
Grandis inipietas, non solum non cavcre, sed nec
nsque ad oculi mei coulemplati sunt (piod vos puta-
intelligere velle peccata, et nullam habere distantiam
lis occultura.
bonorimi malorumque operum. D Vehs. 12. — //(' ad locum meum in Silo, etc. (Id.)
Vers. 16. — Sfatc supcr vias. Legaraus Evange-
Ubi scilicet fuit primum tabernaculum meHm, elc,
licam parabolam, in qua negotiator bonus omnes
usquc ad Cum vencrit Filius hominis putas inveniet
vendidit margaritas, ut unam emat pretiosam : ut
/idcm super terrain {Luc. xvui).
scilicet per palriarchas et prophetas veniamus ad
Vers. 13. — .!(/ vos mane consurgens, etc. (1d.)
eum qui dicit : Ego sum via, vcritas ct vila (Joan.
Non tempus absque diluculo sil, etc, tisque
([uod ci
XIV), unde, Slale supcr vias, ctc.
ad filii lucis dicuntur et non noctis neque tenebra-
Vers. 17. — Vocem tubw. (Hier.) Vocem lubfe, rum, nec dormientes, qui scilicel maiulata Dei con-
mandata Evangclii vel doctrinam aposlolorum :
servant.
undc, In monlcm c.vcclsum asccndc tu qui cranyc- Vers. U. — Sicut fcci Silo. Adjeci Silo. abjcctu-
liias Sion, c.ralla sicut luba vocem luani. qui rus et lcmplum : abjeci deccm Iribus, abjccturus cl
annuntias Jcrusalcm. duas tribus. Quid^iuid illi populo minatur, timeanuis
Vers. 20. — Ut quid mihi thus. (Id.) Quasi dicat ct nobis, nc siinilia faciamus.
Frustra milii ad unguenla conficicnda, ctc, usijiic Vers. 16. — Tu crgo noli, ctc. ^Hier.^ Ne vidca-
21 GLOSSA ORDINARIA. — PROPIIETIA JEREMLE. 22

tur propheta rogans non impetrarc quod postulal, A teraporc Salvatoris, om;!cs dccUnavcrunt, simul inii-
prapcipit Dominus, otc. usijuc ail liicc impa^niten- tiles facti sunt,non cst qui faciat bonum (l'sal.\n).
tia, liiBC blaspheraia, vcl verljum iu Spiritum sanc- Unde ipse : Salvum me /ac,Domine, quoniam dc-
tum remissionem non habet in aHernum. fccit sanctus (Ibid. xi). Ubi sunt ergo qui dicunt in
Vers. 17. — Noruic vklcs. Ne putemus crudelem nostra positum potestate orani peccato carere ?
Deum : qui nec rogari patiatur , causam reddit
Vers 7. — Milvus in ccelo. (In.) Quasi dicat :

quare non audiat. yonnc vides t

Etiam aves sua normit tempora, ut sciant quando ad
Vers. 20. — Conflatw. (Hier.) Quasi dicat : Quod calida festinantes loca rigorem hycmis declinare
diu facere nolui, vestrorum peccatorum midtitudiuo debeant, et veris principio ad solitas redire regiones.
facere compellor super viros et super jumcnta. Cum Vers. 10. — Propterea daba. (Id.) Receperunt
irascitur Deus, etiam homines, et qua; sunt homi- mercedom suara, el qui verbum Domini alijecerunt,
nis, similem severitatem sentiunt. ipsi abjccti sunt.
Vers. 22. — Quia non sum locutus. (In.) Mani- Vers. 11. — Et sanahant contriti07tem. {In.)
feste ostendit, quia primum decalogum dederit, elc, Quasi dieat Boni medici aliena vulnera verbis sa-
:

usque ad necessaria ergo fuit gratia evangeUca, narc cupicbant, etc, usque ad et ignorainiam
quse eos non merito suo, sed Dei misericordia con- B eorum qui decipiunt dicentes, pax, pax, etc.
servaret. Yers. 12. — Idcirco cadcnt. (In.) Ut quorura di-

Vers. 27. — Et loqucris ad eos. (Id.) Nc dnlii- gnilas excellebat, etiam ruina^ populi misceantur,
tetis indurare cerviccs, elc, tisqite ad nunc saltcm quia scilicet a ttiininio usque ad ma.vitnum omnes
loquere eis verbis raeis. avaritifi' studcnt (Jer. vi).

Vers. 28. — Hcec est cjens. Hoc in tcmpore pro- Vers. 13. — Non estuva, etc. Quasi dicat : Cum
phetarum factum est, ot in umlu^a pra-cessit. Iii tempora pra^^tcreant, et a-stati succedat autumnus,
Christo plene completum est, cujus disciplinam no- ct liycme arboruni cadant folia : de longe cuncta
luerunt audire, unde eleganter infcrtur Periit fides : vi<lebitis nec ex eis cibura capietis.

et ablata cst. Quae proprie Christianorum est. Vers. 14. — Quare sedemus. Vox popuH iuduci-
Vers. 29. — Tonde capilium. Apud veteres con- tur respondentis, et vitia sua confitentis, et sese mu-
suetudo fuit lugentium londere ca^sariem, nunc c tuo cohortantis. Coiivenite et ingrediamur civita-
contra comam dimittere luctus indicium est. tcm munitam. Vel unam civilatera Jerusalem : jam
Vers. 31. — Excclsa Tophct. (IIier.) Tophct Hc- enim alia? captse fuerant.
braice, latitudo Latinc, quilocusest, etc, usquc ad Vers. 16. — A Dan auditus est. Ubi Jordanis flu-
neque enim si canis aut asinus aut immundum C vius oritur : Nabuchodonosor describitur a Dan ve-
quod libet animal primum occurrisset domino, of- niens per Phcenicem cum cxercitu suo.
ferre debuisset. Vers. 17. — Mittatn vobis serpentcs. (In.) Ut in-
Vers. 32. — Eccc dics vcnient. (In. i Quando rc- sanabiliter percutiant vos, etc, usque ad qui elo-
cessit a tidelitate Doniini sui, tunc inccepit obsidio. quia Domini conteranunt traduntur adversariis po-
Sed cum rex Jigypti veniret et Ilberaret Jerusalem, testatibus.
Nabuchodonosor illum fugavit. Postea Nabuzardan Vers. 18. — Dolor meus (Id.) Ex persona Do-
obsedit eam, et cepit, et duxil Sedeciam in Antio- mini haec legenda, eversionem Jerusalem plangen-
chiam, et ibi orbatus. tis, et ejus miseriam non ferentis.
Vers. 34. — Et quiescere faciatn. Cum locus ido- Vers. 19. — Et ecce vox. Describit fletura et
lolatriae versus fuerit in sepulcra, ut ubi Deum of- ululatum urbis iugressis hostibus. Hostes venientes
fenderant, ibi cadavera eorum inhumata jacerent. de terra longinqua clamant contra civitatera vel ci-
ves contra hostes.
CAPUT VIII. Vers. 20. — Transiit messis. Verba populi in

Vers. 1. — In tempore illo, etc. (Hier.) Oninia

Jerusalem longa obsidione conclusi, quia mutata

quae prophetalis sermo describit, ctc, uque ad au-

_ sunt tempora, anni circulus revolutus. Spes autem
nostra irrita.
rum et argentura qufe in sepulcris more antiquo po-
nebantur.
Vers. 21. — Super contritione. Doraini respon-
sio, qui in aftlictione Jerusalem videtur afllictus,
Vers. 4. — Et dices. Post lanta mala ad poeni-
tentiam provocat eos qui remanserunt. Sive, prius- CAPUT IX.
quara veniant, qua> minatus est, hortatur ad con-
versionera, et pfcnitentia' locum indicat. Avcrsus cst Vers. I. —
Quis dabit. (Hier.) Rex Jerusalcm
sive avertit. Quasi dicat : Conversus potest ii"e Dei obsessa civitate ab hostibus, elc, usquc ad hoc au-
precibus resistere et avertere. tem tara ex persona Domini, ([uam ex persona
Vers. —
Quarc crqo. etc (Hier.) Quanlo eos
5. prophetae intelligi potest.
ad pccnitentiam provocavi, tanto magis recesserunt, Vers. 2. — Quis dabit ine, etc. Quasi dicat : Me-
non tara studio peccandi, quam me superandi. lius est quam inter tanta
habitare in solitudine,
Vers. 6. —
Ncmo quod bonum, elc (Id.) Omnc ge- scolera hominum commorari. Unde in Evangeho :

nus hominum proniim est ad malum (Gcn. viii). In usquequo sustinebo vos ? (Math. xvii.) Et alibi :
 ;

23 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPl'. P.VRS I. - TIIEOLOGICA. U

QiU iiitelliijit Si'(li'l>it, (jiwniam tempits pessimiim A et viroruni onmium : ul illis a doctrina cessantibus,
est (Tliirii. III ; MiV/i. ii). nmlieres audiant verbum Doinini.

Vehs. :i. — Qttia ile malo, otc. ('IIier.') De malo Vers. 21. — Quia aseendit. Qiiia tanta erit for-

in malum iiaiisiniiii poccatoi-os, etc, usiiuc ad ct titudo, et velocitas hostium, iit non exsiiectent

liiigua armautiiim iii lilaspliemiam. ostlum, sed per fonestras, et tocta conscendant.

Veks. 4. — Unusiiuisque, etc. (Greo.) Calliiliis

Vers. ii. — Loquere : llwc dicit, etc. (IIier.) Ver-
bum llebraicuni quod tribus litleris scribitur, etc,
hostis cum a lionornm coiililius exi^elli se eonspicit,
nsque ad ut non sit qui sepeliat corruentes.
eos qui vakle diliguntur exi]uirit, et per
corum verha
ali illis

lilantliens loijuitur, qui plus ciiHeris

Vers. 24. — Qui facio iniscricordiitm. (lo.) Et si

qniodani vidoanlur injusla, onmia tamou, etc, usqiie

amantnr, ut ilum vis amoris cor perlorat, facile
ad Qui gloriatur, in Doinino glorietur (II Cor. x).
persuasioiiis gladins ad intima; rectitudinis intima
irrumpat. A pro.rimo suo. (Hier'). Quia et iiiiinici
Vkrs. 25. —
Eece dics venient. (Id.) MuUtE gen-

Fratrum (luoque
tium, et maxime Judiva! et Palaestinae confines,
hominis domestiei ejus (Micli. \i).
etc, usqiie ad circuracisio enim nou prodest, nisi
gratia rara. Et trailet piiter /ilium, et /ilius patrem.
legcm observcs,
Et duo iii tres, et tres in duo dividentur (Luc xii).

Vers. 5. — Ut inique agerent lahoraverunt. " CAPUT X.

(Grec.) Ac si aperte dicerotur : Qui araici csse Vers. 1. — Audite verhuin, etc (Hier.) Proprie
veritatis sine labore potiierunt, nt peccent, labo- adversus eos loquilur, etc, usque ad et ex causis
rant : cumque vivere siraplicitcr renuunt, laboribus cuclestiura raoderentur terrena.
exi^unt ut morianlur. Vers. 3. — Lignuin. (Id.) Quod do idolis dixi-
Vers. 7. — Et probabo eos (Hier.) In fornace tri- mus, etc, usque ad ])ro])ria ost et oorum qui igno-
bulationis. Vasa /iijuli prohat lnrnnx. (Eceli. xxvii): raul Doum.
ut quidquid in nobis adulteriniv materiii.' est, exco- Vers. 4. — Aryento et auro. (lo.) Ut fulgore ma-
quatur.Argentum enim Doraini igne examinatum, teriiV siraplices occupel et decipiat. Hic error usque
probatum terrw, purijutum septuplum (Psal. xi). ad nos pervenit, ut religionem in divitiis arbitremur.

Vers. 9. — JSuiiquid super liis ilD.i Sa'pe versi- Vers. 5. — yolite eryo limere. Soleut i)Ierique

culum istum repetit, ut malis eorum enumeratis in- gentium da'raones colere ne ofliciant, et alios exo-
feral se juste facere quod facit. raro, ut proticiant : unde Virgilius, .Eneid. iii :

Vers. 10. — Super montes. (iD.)Tropologice. Nlgram liicmi pecudem, zephyris fehcibus albam.
Super montes tletus assumitur, etc, usque ad quip Vers. 6. — lYon est siinilis tui. Non est similis tui,
possunt in sublime ascendere usque ad simplices, Doraiuo, deoruni, scilicet qui ab hivreticis finguntur.
recesserunt a Deo. Vers. 7. — Tuuin est enini. (Hier.) Qiianivis ha?-

Vers. II. — Et daho .ferusalem. (Id.) Cum eccle- retici juxta sapienliam mundi, etc, usque ad Per-
siastici doctores delieiunt, etc, usque ad et qui dam sapientiain sapientiuin, et prudentiam prit-
dicit, Inhabitabo et inambulabo in eis (Lev. xxvi). dentium reprohaho (I Cor. i).

Vers.
14. — Cordis
sui. Nou in corde nostro, sed Vers. 8. — Involutuin. (lo.) Aliter uon decipit
in Domino conlidendiim est. Pravura est cor homi- falsitas involvitur, veritas, etc, usqtie ad dum cffli

sibi colorem osteudunt, et ca'leslia promittunl.

nis, de quo exeunt prav« cogitaliones.

Vers. 15. — Idcirco hcec dicit Doininus. Potest

Vers. II, \i. — Civlos et terrain. Qua' coopera-
tores Christi, qui dii vocantur et domiui, per doc-
de vicino tempore propbetari, quo capti sunt a
trinam ecelesiasticam partira fecerunt.
ChaldiEis et proprie de hoe, quo in omnibus gen-
:

Qui faeit. (Orig.., Hoinil. in Jer.) Dominus qui

tibus sunt dispersi et toto orbe divisi.
facit terrain in fortitudine, etc Tres ijuodammodo
Vers. 16. — Gladium. (Hier.) Vel materialem vel
virtutes Dei assumons ]noiiheta, elc, usque ad si
spiritualera, quo dividuntur, ne in malura consen-
voro ca^lostia, tbosaurizatorem suum ad ])ropinquara
tiant, sed in eo, quod mali sunt, dispereaut. G sibi regionera subvohunt.
Vers. 17. — El vocate. Vocato laraentatrices Vers. 13. — iVeftij/as(HiER.) Quse noverunt sci-
propter luturani captivitatem, etc, usque ad voce licet quibus pluvias suspendant et quibus irapcn-
modulata populura transfundant in lacrymas. dant : Moyses quasi nubes loquobatur, qui dicobat,
Vers. 18. — Oculi nostri. Proptorea : vel ipse Exspectet terra, ut plttviain verba inea {Exod. ix).
Deus adjungit se compatientis alVectui, ut quod po- Et Isaias : Audi, civluin, etauribus pereipe, terra,
pulus suslinet, sustiuere et sentire ipse dicatur. quia Dominus locutus est (Isa. i) Ab extremitati-
Vers. 19. — Quoinodo vastati. Dicant hoc in hus. Qui vnlt in vobis priinus cssc, sil oraniuni no-
persecutione credentium tuibio, quiv ideirco vas- vissiraus. Aliter enim noino tit nubes.
tatio suut atque confus-.i», quia deroliqnerunt legom Euliiurii in pluvias. (OMti.) Fortur quod fulgura
Domini, et desoruerunt taboruacula sua. ox nubium vol imbrium oollisione gonerautur, otc,
Vkrs. iO. — Audile ergo. Superius dixit : vocate nsqiie ad Joi'omias quoque et Barnch sibi collo-
lainentatrices, otc Nunc qnasi pnvsentos alloqiii- quentes rutilanlia fulgura raittunt.

tur, in suggiliationera sacerdolura, atque doctoruin. Et editcit ventum de thesauris. (lo.) Venti qui
 —

25 GLOSSA ORDINARIA. - PROPHETIA JEREMLE. 26

non sunt, etc, us/jue A Vers. 2. — Audite, etc, Viros Juda, etc Alleg.
terras perflanl in ilicsauris Dei
oritui- ut alius sit sapiens, alius fidelis et lui- Christianos scilicet, Christus enim de Juda ortus est.
ad inde
jusraodi. De quo vere dicitur Juda, tc laudahurit fratres
:

Vers. ii. — Stultus. (HiER.) Stultus compara- tui : manus tua: supcr dorsum inimicorum tuorum.

lione Dei, etc, usque ad omnia enim contraria as- (Gen. XLix), etc. Jerusalcm. Ecclesi», quae est ci-
sumpsit Deus, ut contraria dissolvat. vilas regis magni, et visio pacis. Pax enim in ea

Falsum cst. (Ork:.") Quod ordine suo fmgit. Fal- multiplicatur et cernitur.

sum est enim quod conllavit, sicut stultus est omnis Vers. 3. — Maledictus.
(Orig.) Judaei enim ma-
homo a sciontia, stullum etiam est iiuod facit. ledicti non audierunt testamentum Dei,
sunt, qui
JVon est spiritus. (Hier.) Notandum quod in hoc quando eduxit eos de terra -Egypti. Nos autem qui
capite ventus et spiritus uno nomine apud Hebraeos in Christo credimus, testamento ejus obediraus quod
appellantur ruali. per Moysen traditur et nobis hoc dicitur ne male-
:

Vers. 15. — Vaiia sunt. Autenim rustica sunt, ut dicti simus.

lignum, aut pulchro sermone tinnienlia, ut argen- Vers. 4. —
Edu.vi eos. (Hier., Orig.), Nos quo-
tum; aut de proprio sensu simulata mentiuntur, ut que eduxit Deus de /Egypto et fornace ferrea, etc.
aurum. In tempore visitationis. Ad tempus valet
g ^^^^^ ^^ i^ jg^g obedientia mandatorum, hic sirai-
hjeresis, ut quiprohatisuntmanifestifiant. (I Cor. xi).
jitujo Dei.
Cum autem visitatio Dei venerit , et oculus ejus
Et critis. Non est Deus omnium, sed eorum tan-
cuncta respexcrit, omnia conlicescenl. tum quibus se largitur; unde Ego sum Dominus
:

Vers. 17. — Conijrcga. (Hier.) Pra^cipilur Jcra-

Dcus tuus sanctus Israel (Ezech. xiv). Et alibi
salera ut quidquid substantia; foris habet, in urbem
quoque inquit, Ero Deus eorum (Exod. iii.) Et, Ego
munitissimam congreget, et longe obsidioni pra'i>aret
sum Dcus Abraham, Dcus Isaac et Deus Jacob.
alimenta. Non enim Deus, sicut prius, longe post
Quod exponens Salvator ait Dcus autem non est :

futura minatus, sed statira futura. mortuorum, scd vivorum(Luc. xxix). Mortuus est,
Vers. 19. — ViK mihi, etc. (Id.) Conqueritur Je-
scilicet peccator.
rusalem quod vehementer afflicta sit et plaga insa-
Vers. 5. — Lacte et melle. (Hier.) Melle et lacte
nabili. rerum omniura abundantiam significat, etc, ^isque
Vers. 20. —
Tabernacuhim. (Id.) Plangit Jerusa- ad vel, fiat, Domine, id est, semper maneat quod
lem tam facilem factam subversionera suam, ctc, dedisti.
usijue ad magna pars eorum interfecta atque deleta Vers. 7. — Qiiia contcstans, etc Usque, ut face-
est.
Q rent hm, in Septuaginta non habentur. Quod se-
Vers. 21. — Grcx. (1d.) Septuaginla : peeora. quitur : Et non fccerunt, ab ipsis : in fine superioris
Quod juxta liistoriam slare non potest : in tam longa capituli positura est. Audite verba pacti hujus, etc.
enira obsidione pecora
— Vox auditionis.
non durassent.
Haec omnia
Vers. 9. — Inventacst conjiiratio. (Orig.) Invcnta
Vers. 22. (Id.) quffi
est colligatio in viris Jiida, ctc Si peccaverimus, etc,
prasteritus ct pra-sens sermo describit, etc, usi/ue
usque ad et efiicieris filius Dei in Christo Jesu.
ad qui stuttc cgerunt, et Dominnm non qua>sierunt.
Draconum. Vel Strutliioinim. Symmachus, Sy- VErs. 11. — Clamahunt. In necessitatibus, et non

ut pro homiuibus habitent dra-

exaudiam, quia me audire noluerunt. Quod et Saul
renarum, scilicet
passus est, etc, usque ad qtiod nunc dicitur ad Ju-
cones, et omnia venenata : vel struthiones, quae
solitudini familiares in desertis nascuntur et nu- dam et Jerusalera pertinet quibus instat captivitas.

triuntur. Aut Syrenes, scilicet quanlam monstra et Vers. 13. — Secundum numerum. (Id.) In libro

da?monum phanlasmata. Regum et Paralipomenorura invenimus Judam et Je-

Vers. 23. — Scio, etc. Erubescanl, qui aiunt remiam multt. pejora, etc, iisque ad tot in eonfusio-
unumquemque suo regi arbitrio. Non est enim ho- nem suam aras haberent, quibus idolis imraolarent.
minis via ejus, etc. ; unde David : .4 Domino gressus Vers. 14. —
Tu ergo. (Id.) Praecipitur prophetae,
hominis dirigctur (Psal. xxxti). D ne pro usque ad ex his disei-
eis oret in quos, etc,

Vers. 24. —
In jiidicio, et non in furorc. (Hier). mus, frustra pro aliquo rogari, qui non meretur ac-
Quasi, qu« patimur, justa sunt, etc, usque ad gentes ciperc.

autem, quse non cognoverunt le, non judicium, sed Vers. 15. — Quid est. (Id.) Dicamus hoc prin-
indignationem merentur. cipibus ecclesiarum et divitibus, cum aliena rapiant
et malitias non auferant, putant se Dei
cordis sui
CAPUT XI.
mereri clementiam. Nunquid carnes sanctie. At nunc
Vers. 1. — Vcrbum. (Orig., Hom. in Ezccli.) publice ofterentium nomina recitantur, et redemptio

Quod scilicet in principio apud Deum, etc, usquc ad peccatorum in laudem mutatur nec evangelicae vi- ;

et discipulis ait : Vohiscum sum usijiic ad consum- du» memoria celebratur, quae plus omnibus in gazo-
inationcm sweuli (Matli. xxviii). phylacium misit.
Verhum qiiod factumcst. (Hier.) Non estpositum Vers. 16. Ad vocem loqiicla. (Hier.) Quasi di-

in titulo, quo tempore, est, usque ad ad viros Juda cat : Exaltatus per superbiam, nonhumiliter creato-
et Jerusalem serrao dirigitur. rem et dominatorem tuum intellexisti, sed contra
 27 WALVIHIDI STRAUI rULD. MON. OPP. PARS I. TIIKOLOGICA. 28

Domimim gii\iulitt'i- locutus , ignc cjus succcnsus A Viins. Xa. — Dastorcs multi, ctc (Ilirn.) Aiiiliant
redigcris in iiiiiiluin. , li;i'c, (pii ])rincipcs volunt cssc, ctc, iis^jue ad i\\\\

Vmis. 17. — /'.7 DomhiHs. Quasi : Olivain ubcrcm, ]io]uihini Dci ilissipavcrniU.
pulcliram, fruclilcriim vocavil lc iloniinus tiuis ;U((iii; Vi;us. 11. — Dcsolationc. (Ohii;.) Quoniam Jiuhci
])liiiit;ivit : scil pro|il('r vocoin kHiiicl;i' graiulis coinplcvcrunt mcnsuram suorum
iiatrum ct aiUliilc-
tlaiiima cjus ilcsccndit in tc. riiiit iul luoplictarum occisioncm, etiaiu Salvulo-
Vebs. 18. — 7'» (lutnii. (Ilinn.) Jiuhci ct noslri jn- ris, cic. asijue ad Seminamus non in cnrne, sed
ilaizantcs ad pcrsonani .lcrciniii' lioc rcrcriint, ctc, in spirita, iit non mctamus corrujitioncm dc carne,
lisijiic ad nisi Ibrtc ilicant poiuiliim cogitassc, ct non scd dc Sjiiritu citam iilcrnam (l C.or. xvii).
fecissc? (Oniu.t Tu autcm, Doniinc, ctc. IV/ notiim VKfts. 12. — ISon est pax, ctc. (IIiEft.) Caro pa-
fac mihl, Dominc, ct coijnoscam (l's(il. cxi.nj. Juxta ccni Dci in sc recipere non potcst. Sapentia enim
Psalmistam, Dominus docet hominem scientiam earnis ininiica est Deo, ct qui in carnc sunt, Deo
(Ibid. \au.) Unilc : yolitc cocari nuKjistri siipcr placcrc non possunt (Rom. viii).

tcrram, uniis iiiiippe cst magistcr vcstcr ijiii in cirlis Vi!RS. 1.3. — Scminarcrunl. Iloc, iiiiociuc ccclcsia-
est{)lattli. xxiin.iini, scilicct cnulit liomincs, ctc, sticis (licitur, etc, usquc ad et : Cui plus commit-
usiiiic ad cum iiutcin vcnii ligniim Jcsii Christi, et jj Htur, pius ab eo e.rirjitur (Sap. vi)
sermo Salvatoris in ciim ilcscciulit, chilciiriitur. A fructibus. Septuaginta. A gloriatione vestra.
Vers.20. — Tibi enim. (Hikr.) Quia non mcrito (IIiER.) Vestibus, scilicct, prcliosis, doniibus cxor-
mco, sed eoriim scclcrc crucitigor. Vcnit princcps Uiitis, posscssionibus miiltis, sa'ciilari sapicntia :

mundi hujus, ct in mc non hiihct iiuidqiiiim (Joan. Qui aiitcm yloriatur, in Domino glorictur (I Cor. 1).

xiv). Kt, in crucc Domini nostri Jcsu-Christi (Gal. vi).

Vers. 22. — Proptcrea hcec dicit Doininus. Videlur Et, in infirniitatibus suis iit inhabitct in eo virtus
lioc superiori scntentiir eonlrariuin. in qua, ctc, Christi (II Cor. xi).
nsijue ad ct i|iiod in iira^scnti in Jcrcmia completur Vers. 14. — Vicinos. (IIier.)Ad littcram, Idu-
lioc in futuruni dc Domino pro])lictrttur. micos, Philistiiin, Moah cl Ammon. Allegorice. IliC-

rcticos qui Christiani diciinlur, et magis tcrraj

CAPUT XII.
sanclic tiunt aflincs ijuani hiibitatorcs.
Vers. 1. — Juslas ijuidcm, ctc. (IIier.) Contra oiu-
nes inique agentes disputatio cst, sicul in illo Psal- CAPUT XIII.
mista Qiiam bonus Isracl Dcus his qiii rccti sunt
— Hcee dicit Dominus.
:

(Psal. I.XXII), etc Sed pra^cipuc conlra lucreticos. Vers. 1. (Hier.) Vir san-

Vers. 3. — Et tu, Dominc. (lo.) Ae si dicat : Non C ctus lumbare Dci dicitur, qui dc limo tcrra' assuni-
plus est, etc, usijuc ad nuiltitudinc innumcrabilium
est scandalum, si impii vel heerctici pro tempore
gentium (luodaminodo absorptus ct nibil rcputatus.
floreut, etc, usque ad cum fuerint, scilicct, cccle-
siastico jugulati nnicrone.
Vers. S. — Kt abscondi, etc. (Orig.) Juda^i indi-
gni exstiterunt Deo, sunt ab eo, etc,
Vers. 5. — Si cum pcdibus. Quasi dicat : Si eap-
usque ad si
et projecli

non adhaerens Doinino , uno spiritu

tivitas vicinarum gentium te fatigavit, Moabitarum
fuerit in Christo.
scilicet, Philistliiim, Ammonitarura, Iduma^orum,
qui propler difticultatem locoruni non tam pugnaj
Vers. 7. — Et tuli dimbare. (Hier.) In captivi-
tatc. Significat autem quod prophela, etc, usque ad
qiiam latrocinio apti sunt. Quomodo. Id est, quid
ideo iPterna pcrditione conlabescit.
facies, cuin ad captivitatcin in Chakhcam vcueris ?

Chaktei enim et Persa; equis gaudent. Vers. 12. — Omnis lagancula. (Id.) Hii>c esl cbrie-

Vers. 6. — Nam et fratres, etc (Hier.) Potest

tas, qua obliviscimur ))ricceploruin Dci , et vitiis

atque peccatis, etc, usqiie ad Miser ego Iwmo, quis

hoc de Chrislo intelligi, contra qucm fratres claina-
vcrunt : Crucifiijc cum : Non liabemus rcgcni nisi mc lihcrabit dc corpore mortis hujusf (Rom. vii.)

Civsarcm {Joan. xix). Vers. 14. — Et dispcrgam. (In.) Ralionabili ira,

Vers. 7. — licliqiU domum. Unde, Itclinquctur Dut rcdiicam ab crrorc, doloribus ct tornunilis, ctc.

vobis domus vcstra deserta (Liic. xiii) : Et : Sur- usqiic ad et omnis populus Jerusalem calico Baby-
gite, eamus hinc (Joan. xiv). lonia; sit incbriandus et caplivitate obruendus.
Vers. 8. — llwrcditas mca, ctc. (Orig.) Non cst Vers. 16. — Datc Domino, etc (In.) .\d po^niten-

niiramlum si tunc truci hcllua' coiiiparala sit lian'c- tiiim ]ii'()vocat, antc^iuam ducantur in Iiabylonem,etc.
ditas, cum usquc liodic sint lconcs in sylva aiialho- usquc ad et Soplionias : Dics tcncbraruni et turbi-

miUizantes Christum, et blaspheniantes et lidclibus nis (Soph. i).

insidiantes. Vers. 17. — Quod si hoc non audieris. (lo.^Dica-

Vkrs. 9. — Nunquid avis discolor? Septuaginta : musJudicisct noslris Judaizantil)us.(]ui littcram, etc,
Nunquid spelunca hicnw hwrcditas mca mihit usqiic ad jilorabit aiiiniii ])ro|)hotii' a facic suporbiir

(IIier.) Ilicna nocturna hcstiii mortuoriim dovorat oorum.

cadavcra, el dc sc])ulcris ctfodit coriiora ct cunctis Captus cst. \ diaholo vol Niibuchodonosor, vol

vescitur sordibus, cujus iiiiiiiuiuliiiic Isracl coiiiiui- contritus. Aliquando Israel fuil grex Domini. Sed
ratur. ciuia indignos sc judicaverunt salutc, convcrsus est
 —

«9 GLOSSA ORDINARIA. - PROPHETIA JEREMIJ:. 30

sermo ad Gcntes. Caveat oleaster in bonam olivam A ditus nonest, non possessor agri, sed colonus, etc,
contra naturam inserlus, ne et fpse conteratur. usqucad etvialorisprsetereuntis, qui neghgit ea qua;
Vers. 18. —
Dicregi et Dominatrici. (HiEn). Ver- occurrunt in viis.

bum Ha?br8eum Gebira, AquilaetSj-mmachus Z)omJ- Et quasi viator. (Hier.) Judaei hunc locum sic ex-
natricem et dominam interprotali sunt, etc., nsque ponunt Quare segregas to, etc, vsque ad
: relicto
ad et quod quidam angoli passi sunt pro redemp- Israol tendat adgentes, ut de loco ad locura, depo-
tione dsemonum, et post judicium porlas inferni pulo ad populura, de templo ad Ecclesiam.
claudi et nuUum ibi puniri, quod Origenes sentire Vers. 10. — Movere pedes suos,
etc. (Id.) Notan-
videtur, quod frivolum est. dum quod semper peccatorum
in Scripturis sanctis
Vers. 21. —
Tu enimdociiisti cos, etc. (Id.) Quan- pedes moveantur, etc, mque ad et qui turrim Ba-
do Ezechias ostendit thesaurum nuntio regis Baby- bylonis axlificavorunt ah Orionte moverunt pedes
lonia\ Tuenim, etc. Audiat hoc Ecclosia nogligons, suos.
quje docet adversarios suos quomodo possint eam Vers. 11. — .\oliorare. (Id.) Stultum est orare
spirituali captivitate comprehendere, et pecus ejus pro eo qui peccaverit ad mortem, etc, usque ad
bestiali crudohtate lacerare. qui enim scmel gladio et fami ct pesti destinatur,
Vers. 22. — Propter multitiidinem, elc. (Id.) Hinc B nullis precibus oruitur : unde, Noli orare, etc.

13. —
discimus, quandiu peccala sunt minora, etc, iisquc
Vers. Prophette dicunteis, etc Audiant
ad Isti resurgetit in vitnm wtcrnam, et illi in op-
ha>c magisiri qui peccantibus ot in vitiis permanen-
probrium et confusionem sempiternam (Dan. xii).
tibus prospera poUicenlur. Mulli talcs hodie sunt,
Vers. 23. — Si mutare potest, etc. (Id.) Hoc te- qui nont curaut undecunque sit ohlatio, consulentes,
stiraonio uluntur, qui diversas naturas asserere co-
suje avaritise ; ut quidam fccisse dicitur, qui persua-
nantur, etc, usque ad yonigiturglorietursapiensin debat.ut secreta confiterentur peccata corara Deo
•sapientiasua, vel fortis in fortudinc sua ^er. ix), et ante altare, ex adverso sedebat
et ipse : et au-
hujusmodi, qua; in omnibus operatur virtus Christi. dicbat, et hanc sccuritatcm dabal. Tantummodo lar-
Vers. 26. — Nudavi. (Id.) Rogemus Christum, gas elecraosynas facile et sufficit.
ut nec in prfesenti, noc in futuro revelet posteriora Vers. 15. — HrBc dicit dominus. (Hier.) Caveat
nostra, sed deleat iniquitates nostras, et scelerano-
pseudoprophetae, ne qui decipiendo lactant populum
stra apparere non sinat.
Dei, et ipsi pereant cum deceptis, ct jaceant inse-
Vers. 27. — Super colles. Allegorice. In coliibus pulti, et non sit qui operiat ignominiara oorum pul-
et in agris fornicatur, et nunquam numdalur, qui vero po^nilenti.ie.
erecta cervice per superbiam, non liurailiatur sub
q Vers. 17. — Deducant oculi mei. (1d.) Dupliciter
potenti nianu Dei, sed conlidit in scelerilius suis.
hic locus intelligitur. Quod vel ipse Deus, etc, «s-
que ad \irgo contrita, filia percussa, populusdeletus.
CAPUT XIV.
Vers. 18. — Si egressus, etc (Id.) Audiant hoc
Vers. 1. Etportte. ejus, etc. (HiER.)Sensus, sci- prophotae nostri et sacerdotes, quod nec foris
nec
licet, per quos animo concipitur disciplina, etc usque ,
intus, etc, usque ad qui prophetabant prospera, et
ad et usque in praesentem diem sterelitas pluvarium legis mandata aperire debebant, abierunt in ier-
non solum frugum, sed et bibendi facit inopiam. ram quam ignorabant. Id est, captivati sunt.
Vers. 4. — AgricoUv. Quorura unus ait : Dei Vers. 19. — Nunquid projiciens, etc. (Hier.) Ut
agricultura estis (I Cor. iii). Et alibi Dci coope- ubi fuerat cultus Dei et tranquillilas, ibi sit seditio
rajores sumus. ethostiUs fremitus. Si quando nostra Sion noster-
Vers. 5. — JVrtJW et cerva, etc (Greg.) Nam et que Judas abominabilis abjicitur, nequaquam mire-
cerva (vel cervse) in agro peperit i vel pepoverunt). mur, scd dicamus quod sequitur.
Hfec sententia de doctoribus genitos filios incaute de- Vers. 20. — Cognovimus, Domine, etc (Id.)
serentibus dicitur, etc, usque ad scriptum est,/«- Quasi : Et nos et patres nostri eadem dementia Dei
viceni onera vestra portatc, et sic adimplebitis D praecepta negleximus, etc, usque ad nondum vene-
legem Christi (Gal. vi). rant ad iniquitatis cumulum : quod in Christi
Vehs. 6. — Tra.rcrunt ventum. iId.) Perversi morle complctum est..

quasi draconos traliunt venlum cum malitiosa su- Vers. 21. — Solii gloria. Tcmpli, vel cujusUbet
perbia intlantur. sancti, in quo, sicut scriptum est Throntim ejus in
Defecerunt oculi. (Hier.) Claram lucem cernere terra allisisti. Tunc aUiditur atque dcstruitur, cum
non valentes, etc, usqtie ad sunt qui discant, non ab eo multitudine peccatorum Deus ofifcnditur. Sed
qui doceant. quia culpa perditur, Domini cleraentia sustentatur,
Vers. 8. — E.vspectatio Isracl. (Id.) Dicamus et quae mutatur severilato sontenlia^ si irritum faciat
nos in tempore siccitatis et aqu» penuria, Tibipec- Dorainus pactum suum quo nobis pollicitus est sa-
cavimus, et malum coram tc fecimus (Psal. l), lutem.
tuum pra?stolamur adventum, qui salvas Israel, non Vers. 22. — Nunquid sunf in sculptilibus, etc,
suo merito, sed tua gratia. (HiER.) Post raultos variosque sermones reditad
Quasi colonus. (^Greg.) Qui enim ut Dominus au- tilulum prophetiae, etc, mque ad tu solus es quipo-
 (

31 WALAFRIDI STRABI FULn. MON. OPP. PARS I. — TIIROLOGICA Si

polum tuiim polcs iustruere, et divisiones griiUunim \ Ihosauros abstulit Deus JudiPis, et dedit nobis iindo, :

exspectautilius te. Aufcrelurn robfs rcijnum !)ci, ct dabitunjcnti facicn-

ti fructuscjus (Malb. xxi). 1'rimum credilasunlillis
C.APUT XV.
eloiiuia Dci (I Cor. i), et postea data nobis. Habent
Vuns. 1. — /.7 ili.fU Domiiius. fGiiiii;., MoraL, ((iiidom logcm scd non intoliigunt.
et prophctas,
lib. IX, c. li.i Omissls tot patribus, soli Moyses omnibus pcccatis tuis. (IliEn.) Id est propter
In
et Sanuiol ad metiium (lcducuutur, otc, usiiiie ail poccatft tiui, (]uie in omncs torminos tiios porvcne-
alter cx priuci|)iUu cjicilur, ct ait : .Ibsil a nif runl, otc, usiiue ad ot resurgons Christus non
hoc peccatuin, iiuiacessemorarc pro voliis I Uiuj . xii). a])])aruit ullra iiilorfectoribus suis, scd laiituai

Vers. 3. — Et 1'isitabo supercos. iHiiin.) Quatuor credcntibus.

plagas, quibus populus Judip traditus ost, otiam Kze- Vers. U. —

Ardcbit. Non potest exstingui, quia
chioi iiropliota domouslral, ^ladiuui, otc, us(jue ad malcriam pr:obuisti ardoris, ut mous ignis tiia ijuio
ut Creatoro nogloclo uon uuivorsa croatura consur- iii lc suiil ligua oousiimatel reuum ot stipulam. Non
geret in peccatores. est crgo ciuisa ardoris in Domino, scd iii his qui fo-

VEns. 4. — Et dabo cos in fcrvoivm, etc. (In.) IIoc

menta ministraut iuccndio.
sub Babyloniis ox ]iarto completum cst, otc, usque B Vers. 15. — Noli in patientia tuasuscipereme,
ail si libori nopolesi|uc similia gossoriul ad postoros
Vox Chrisli. Quasi : Longnnimis fuisli semper liuic

pervoniunl. Islo .Manasses noipiissimus fuit, Isaiam populo delinquculi, scd quia oliam conlra mc crcxit
lemerilalem suam, noli jam esse longauiiius. Si au-
serta lignea secuit, Amon filium suum per ignem
tcm considcres lempora Domiuicie passiouis et
traduxit ad honoreni idolorum et Tophot.
Vers. 5. — Quis ciiiin miscrcbitur tui ? NuUus ruiuie Jorusalem videbis, quia omnino patiens fuit.

offonso Doo polesl rogare |)ro flagiliis peccauiium,

A (juinlodecimo anno Tibcrii Cjesaris usque ad sub-
vorsionem tompli numoranlur anni ijiiadraginta diio.
quia noc lam clcmons potost esso croalura qiiam
Qiiiaspalium po'uitenlia' opjiortcbat dari proptereos
Creator, nec lam alionus oxloruis, quaui l)i)minus
(jui pcr aposlolos orant crcdituri.
suis misereri.

Vers. C. — Retrorsum iibiisti, otc (Hier.) Cum

Vers. 17. — Non sedi, etc. (Hier.) Hcbrsei arbi-

iranlur ha'c cx pcrsona Jcrusalem dici, (juod sola

juxta Apostolum posloriora obliviscons adpriorase
sedcrit aniaritudiue repleta, etc, usijue ad qua> opere
extendore debuit, -Kgyptias carnos dosideravil.
moustrabit omnem amariludinera instar fuisse lluen-
Vers. 8. — Multiplicatir sunl milii. (IIier.) Di-
liuni aquarum.
versis modicaminibus cupit Dous salvare peccanles,
.1 facic manus tu(v. (OniG.) Facies manus Dei est
ut qui contompsoraul blauiliouli>m, limoant niiiuui- C ipsa pcrcussio justijudicii, quse su]K'rbientem, etc,
tem.
usque ad et si peccare non desislimus, seternis ad-
Vers. 9. Scptcm. (Ib.) Verbuni Ilabraicum Saba, huc snppliciis adjicit.
vel septem, vel juramentum, vel plurimos sonal. Solus scdcbam. (Greg., Moral., lib. iv, C. 35.)
Undo, olc, usque ad conlusa cst in a'tornum spiri- Quasi : Dum considoro quid jam per judicii experi-
tuali gladio perdens populum suum. montum palior a tumultu desidcriorura terapora-
Vers. 10. — Viv inihi, matcr mca, cle. iId.) liiim, lrci)idus secessum peto, quia adhuc
mentis
Potest hoc Synccdochicos de Jeromia inlolligi, ])acrius illa, quaj minaris, a'terna supjilicia formido
qui non in toto orbo terrarum, olc, usiiuc iid sed \ icRS. 19. — ^>j separavcris, otc. (In., Moral., iib.

et Jeremiam doprohoudimus sa^pc in hoc volumiuo XVIII, c 23.) Vilis ((uippe cst Dco pnosens muudus,
rogasse ])ro populo. pretiosa cst ei, etc, usquc ad i\u\ abamorc prjpsentis
Vkrs. II. — Si non rcliiiuiic. Rcs])onsio Domini sa>culiloquendoqua; potest,huraanamanimamevellit.
ad id <piod Joromias sui)radixorat Viv inihi, matcr : Quasi os mcum. (Hier.) Consideremus quantam
meu, otc (biasi iVoli considorare pra>sonlia lanlum,
: morcodom habiMt sermo doctoris, si ab errore
sed tulura. licliijuiiv enim tuiv in bonum, otc In (luomiiiaui libcrarc voluerit, ct dc peccantium nii-

pra>scnti quoquc cum te cupercnt inimici oppri- D mero rovocare.

mere, occurri tihi, et prolexi le. Si non reUquice
CAPUT XVI.
tuie in bonum.De Christo quoquosecundum huma-
nitalom ])ossunt ha^c dici. Si non reliquiw. Possunt Vers. 1, 2. — Et factum cst vcrhum, elc. (IIier.1
hirc de Joromia accij)i, (|ui possinu) lemporo, Instante caplivitalc, ne sujier pro])rium dolorein,
imminenlO(|uo caplivitalo pr()|)hotaro compulsus iixorisquoquo et libcrorum miseriis lorquearis.
est, ot ilura ])orprli a ])0])ul() uou ('rodoule. Bene orgo Apostolus jubet, Quia tempus breve est
Vkrs. \i. — yunquid fiidcrabilur frrrum fcrro. ct cvnsummatio imminct, ul qui uxores habeiit,
(IIiER.) Quasi : Noc dol(>as quod po|)ulus tiius ini- siiit quasi non habcntcs (7 Cor. vii).
micus sit, ctc, usquc ad (lui in taiilam porvonit Vuiis. 4. — Morlibus ivgrotationum. ^ln.) Nota
malitiam, ul duriori motallo, id ost, a>rc circum- (jiiod longa inlirmiiatc tabcsccre, ira Dei osl : uiulo
datus sit. Joraiii (ilius Josaphal infirrailale eousumilur. Kl
Vehs. I.). — Et thesauros. Unusthcsaurus
i()iii(i. i
A|)()st(ilusait : Ideo intcr vos multi infirmi et im-
cst Jcrcmias, alius Isaias, vel Moyses ct ca'lori. llos bccilles (l Cor. xi), ctc
 , ,

33 GLOSSA ORDINARIA. — PROPHIiTIA JEREMI.E. 34

Vers.
5. —
Ne ingrediaris domum. (RiEt{.)Vnde: A. iOrig.) Forsitan peccatum Juda, peccatum no-
Cum hujusmodi ncc cibum sumere (I Cor. v). Nec struni, qui crediraus in Christura de tribu Juda,
debes dicere ei ave. Apostolicis quoque inlerdictum etc, usque ad si de Juda proditore volueris intel-
est, etc, iisque ad aliud enim est mori comrauui lege ligere : Pcccatuin Juda scriptuin t's<,repugnat quod
naturic, aliud Dci occubuisse sententia. Jereraias sequitur eorura, etc
juvenis ad pni'dicandum missus est a Domino, unde Vers. 3. — E.rcelsa. (Hier.) Qu;e Ilebraice Ra-
ait, A a a Domiiie nescio loqui. Et virgo fuit et ca- moth. Et signiticantur ha;retici, qui ponunt in coe-
stus, et sine liberis, ut expcditius pnedicaret. lum os suum, etc, usque ad et servitus daemonum,
Vers. 6. — Ncque plnyigentur ({o.^^UoAws apud fuit qui iniraici et ultores.

vetorcs, et usque liodie permanet, etc, usque ad ct Vers. 5. — Maledictus Iwmo. (In.) Maledictus
quotidie deceptorum funera prosternunt in Ecclesia? ergo Paulus Samosetanus et Photinus qui quaravis
Vers. 9. — Ecce ego
auferam. Sic quoque pec- sanctuni, etc, usque ad ut fieret utrumque unura,
canti Ecclesiae aufcrt Deus orane gaudium et oranem et non adoremus creaturam, sed Creatorem.
laUitiara. De quo dicitur GaudeteinDomiiiosemper, :
Vers. 7. —
Dcnedictus vir, etc (Id.) Quasi :

iterum dico gaudete (Pliilip. iv). Judtoi maledicli et hseretici, qui non habent spem
Vers. 12. — Sedet vos, etc (Id.) Ne forle dice- J3 in Doraino, etc, usquc nrfqui senielpro nobis mor-
luus est, et ultra non moritur et dicit, Ego suin
rent : Injusta senlentia est, patrem comcdissc uuuin :

vila (Joan. xiv).

acerham, et dcntes filiorum obstupcscerc.

Vers. U. — Ecce dies veniunt, etc (Id.) Prae-

Vers. 8. — Quod ad humorem (Id.) Quasi dice-
ret : de siccitale Judaica transit ad baptismi gra-
dicuntur miracula, quae juxta litteram sub Zoroba-
tiam.
bel et Jesu pontifice partim completa sunt, etc, us-
que ad rcduxit eos in terram suam, id est, ecclc-
Vers. 11. — In dimidio dieruin. (Id.) Dies ejus
hujus sspculi sunt. Eruit nos Christus dehocsseculo
siam quara dedit patribus corura, id est , apostolis
ncquara, ct derelinquimus per dieni. Novissimuin
et apostolicis viris.
cum
Vers. 16. — Eccc cgo mittam piseatorcs. Juda;i
cjus crit insipiens,
sto. Novissimus inimicus destruetur mors.
orania subjecta fuerint Chri-

putant piscatorum nomine signilieari Chalda>os, et

per venatores Roraanos, qui dc raontibus coUibus- Vers. 14. — Sana mc, Doininc. (Id.) Multi me-
que, et de cavernis pctrarura vcnati suut inrdicem
dici curaverunt, etc, usque ad curari et sanari cu-

populura. pit, cujus vera laus et vera medicina.

Cavcrnis petrarum, etc. (Hier.) Aposlolis et apo-

Vers. 15. — Eccc ipsi dicunt ad mc : Ubi est
stolicis viris : Petra enim Christus {I Cor. x), sed et G verbum, etc.

Prtro donavit, etc, usque ad ct recepisse duplices Vers. 16. — Ego nonsuin turbatus te pastorem
iniquitates suas. scqucns. (Id.) Quanto plus Christum sequeris, etc.

Vers. 18. — Duplices iniquitates, etc. (Id.) Quia iisque ad dies judicii malus bis qui tormenta pa-
tiuntur.
servus sciens ct non faciens voluntatem Domini,
vapulabit multis {Luc. xii). Dignum est enim eos Vers. 19. —
Yadc et sta, etc. Quasi diceret :

qui de gcntibus sunt, simpliciapeccata recipere, et Quia verba tua audire contemnunt, etc, usque ad
nos duplicia. Unde quasi non audierint, sed audiant velint nolint.
: Voluntarie nobis peccantibus
non relinquitur hostia pro peccatis (Hcbr. vi). Vers. 21. — Custoditc animas. Ne praeceptum
Vers. 19. — -Id te gcntes venicnt, etc (Id.)
sabbati instauratum per Jeremiam discerpamus, to-

Postquara ejectus est Israel, et a piscatoribus vena- tum simul ponimus, simul omnia cognoscamus.
toribusque translatus gentium multitudo conse- Ut non infcratis onera per portas ciuitatis hujus
,

quenter vocatur, et pristinum confitetur errorem. iii die sabbati. (Id.) Si nostri judaizantes, etc, us-

Ab extreinis. Prirai terrae sunt sapientes saeculi que ad sed et patrem suum dicebat Deum.
nobiles, divites, optimates. Sed extrema, id est. Vers. 27. — Si autem non audieritis me, ut san-
stulta mundi elegit Deus, ut fortia quaeque confun- D ctificetis diem sabbati, ct 7ie portetis onus, etne in-
dat. Yenient gcntes, id est, ab his, qui sunt novis- fcratis per portas Jerusalem, etc Quasi dicat Haec :

simi super terram, fatui et ignobiles et abjecti. sunt praeraia eorum qui sanctificant sabbatum, et

Vers. 20. — Deos. (Hier.) Non solum de corpo- nuUo pondere gravantur. Si autem, etc
reis simulacris faciunt sibi horaines deos, etc, us-
GAPUT XVHI.
que ad et adoraverunt opus manuum suarum, putan-
tes vera esse qu» fmxerunt. Vers. 1 . — Yerbum quod factum estad Jeremiam
a Doinino dieens. (Hier.) Per omnes sensus ad ju-
CAPUT XVII. dicium, etc, usquc ad et ibi audire praeceptaDo-
Vers. —
Peccatum Juda scriptum est, etc.
1. mini.

(Hier.) Quasi dicatGentium peccata deleta sunt,de

: Vers. 4. Et dissipatum est, etc Dissipatura di-
quibus ad Moysen dicitur, Dimitfe me, elc, usque vina providentia, ut nescius artifex errore suo pa-
ad Quiescite ab hominc cujus spiritus in naribus rabolam figuraret.
ejus (Isa.ii). Vers. 7. — Repente loquar (Id.) Liberum arbi-
35 WALAFRIDl STRABI FULD. MON. OPP. PAIIS 1. — TIIKOLOGICA, 36
Irium significat, etc, usque ad iit iu oimiilius ex- A Viiiis. 13. — /•,7. cruiit (Iliiiiiis JiTUsaleiii i't doiinis
cellat grutia liiigiluris. reyum. Omnis domus rogum Juda sicut locus To-
Vehs. 11. — Ecce eijo (Ilier.) Implet parabolam plieth. IIoc in IIebra;o non habetur, sed a LXX in-
quam ct aspectu docuit et sermoue. tcrseritur.
Vers. 12, — Post coijitutioncs. XIu.l Ubi esl CAPUT XX.
absiiue grutia Doi, eto., usijue ad omiios iii circu-
niitu ojus natioiios. Vers.I. — £/au(/i«i7 Wifls«(u'.(HiER.)IIiceratpon-
Veus. 14. — Nuuiiuid de yetra : ((uasi dicerct :
til'oxtompli,etc.,M4'(yii(;a(/sedconsidoratimperantem.
Sicut do Libani summilatibus, ctc, usiiue ud popu- Viius. 3. — Cumque illu.vissct. Notanda prophetae
lus mcus oblitus ost moi. patientia atquo prudentia. Nissus in carcerem tacet,
Vkhs. I(i. — f7/t(W/ /('/vo. (Id.) lloc plcniuspost
et silentio vincit injuriam , ncc tameu dissiraulat
iiuoil scit esse vontiirum, ut saltom Doi pontifex
advoiUimi Doniini vidotur essc complotum, quaiido
poocarc dosistat, ct Doi clemontiam doprocetur.
nuUus Judawum lerram et urbem sauctam iugredi
legc permittitur. Scd cum ad planclum voneriiit, mi- Non Pliassur. Juxta suporiorem interprctationem,

ranturot denent vaticinia propliolarum com|ilota. etc, usque ad huc illucque circuraspicias et ve-

Vehs. 17. — Sicut ventus. (In.) Usciue liodio ha^c B

nientos adversarios roformides.

sententia pormanot, otc, usiiue ad tuiic oinnis Is-

Vkrs. 7. — Sediuisti inc, Domine. (lo.) Dicit se
jirophela a Domiiio doceptiim, etc, usque ad por-
rael salvus fiet.
socutiones et angustias sustinoat.
Vers. 18. Veiiii. (lu.) Ista tunc Juda>oruin con-
Factus sum in derisum. (lo.) Propheta putaverat
traJeremiam vol Cliristum, otc, usijuc ad iiropho-
statim futurum quod Dominus minabalur ot popu- ;
tiam omui verborum ot sensuum coutidentia perse-
lus a'stimabal quod statim non venerat, non esse
quentes.
vonturum.
Vers. 19. — Attende, Domine, ad me, et audi vo-
Vers. 12 — Et iu, Domine exercifuum, etc (Id.)
cein advcrsarioruiii meoruin. (lo.) In typo Salvato-
ris, etc, usque ad samjuis cjus supcr nos ct super
Solus Deus est, etc, usque ad ergo m peccatisraor-
tuus.
filios noslros (Matth. xxvii).
Vidcam. Cum Deura habere pro-
Vers. ^3. — ?lc propicicris iniquitati coru/n, etc.
sciat jastus se
IHigaatorcm, in patienlia tamon fragihtatis hunianie
Non est contrarium superiori sententiae, etc, usquc
quod novit esse vonturum, jam uunc videre desi-
ad ne inullura peccatura iilis fieret in exemplura.
derat.

CAPUT XIX. Tibi enim. Qui dicis : Mihi vindictam et ego retri-
G buam (Hcb. x), etc Felix cousciontia, cujus causa
Vers. 1. — Hccc dicit Doininus : Yade et accipe Domino revolatur : Undo apostolus : Oinne quod
lagunculam. (Hier.) Vull divina Scriptura non solura
manifestutur lu.v est [Ephes. v).
auribus doccre populum, sod ctiam ocuiis. Magis
euim moute rotinotur quod visu percipilur quam
Vers. 13. — Quia liberavil. (lo.) Pauper spiritu
vindictara a Domino consocutus laudat, et se de
quod auditu.
manu pessiraorum orutum gloriatur. IIoc autera non
Lagiinculam fiiiuli pro laguncula figuli, etc, us- lit merito, sed ojus gratia ijui pauperera liberavit,
que ad et pro Iliorihoh Chiricho.
qui non amat divitias suporbi;e corrucntis, scd hu-
Vers. 4. — Eo quod. (Id.) Omnis luereticus de- militatera pauperis liberati.
relinquit Deum, etc, usquc ad et comburunt idolis Vers. 14. — Maledicia. In quinto mense , id est
filios suos quos in hteresi gonuerunt. Augusto natus est Jeremias, etc, usque ad et vati-

Vers. 5. — Qiuv non pnvcepi. Non prsecepi vel eiiiium futura? subvorsionis tompli auturaont ?

cogitavi, etc, usque ad ha!c de Dco accipienda Vehs. 15 — Malcdictus vir, etc Quiputaut aui-
sunt, sicut alia. ad et, Redi-
raas fuisse in coelestibus, etc, usque
Vers. 6. — Tophcth, ct vallis filii Ennom, etc. mentes tempus, quoniam diessunt (Ephes. v), etc.
(Id.) Quaj sit vallis lilii Ennom, otc, usquc (u/ vol D
historialitcr Bahylonio vastanto. CAPUT XXI.
Veus. 1. —
Et dabo cadavcra. Quamvis liioc in Vers. 1. —
Verbum quod, etc Qiiando misit.
Babylonica captivitatc populo acciderint, etc, usque (HiER.^ Notandum quod in prophetis, etc, usque ad
ad ventres suos sopulcra facerent liherorum. do quibus dicilur in sequenlibus.
Vers. 11. — Sic conteraiii pojiuluiii isluin. Suli 1'hassur filiuni, otc Supra pontifex Phassur sive
iElioAdriano civitas, ('t nomoii pordidit, olstatum, Phascor (pii percussit Jeremiam, patrom babuit
ad liangondaiii superhiam liabitatorum. Sanctii' au- Eminor : hic autem Phassur lilius est Melchia', non
lcm crucis et resurrectionis vocabula non urbem est eniin idem.
significant, sod locum. Vkus. 4. — Ecee cgo, otc Quasi dicorot. ^Id.^
(Id. I Juda'i auroain atque gemmatam Jorusulom , Frustra ropuguare vultis, ot arma bollica pnopara-
etc, usque ad ot voro jiidici cuncta rosorventur. tis, (luorum ia luedia urbo usum tuutum habe-
El in Topheth sepelicntur, otc, usque iid ipue bitis, ut armali esse vidoainiui. Nou euim hubuoruul
huic immiuet loco, fiut sicul Tophoth. hostos quos vincereut, sed tautuiu quos capercnl.
37 GLOSSA ORDINARIA. — PROPHETIA JEREMLE. 38

Vfins. 7. — Dabo Sedeciam. Primum de universa Adicatur, elc, usque ad qui projiciatur de manu Do-
ui-be prophelalum est, b\.c.,iisque ad nec uUam spe- mini et tradalur Babylonio regi "?

ret misericordiam, cum foedus perjurio violaverit. Vir iste. (Id.) Jechonias interpretatur Domini proe-
Iii manu. la manu Naljucliodouosor regis Baby- paratio , cui in pra^senti loco priraa syllaba ie, id

lonis et in manu iuimicorum cjus. est nomen Doinini auferlur, et dicitur Clionias, ut

Vers. 8 — Et ad popiilum. Nuntiis rogis,qui ve- subaudiatur perditioni et inleritui pr^eparatus.

nerant, etc, usquc ad dicens : Maledicta dies in Vers. 30. — Scribe. [Ib.) Cbristus de hujus se-
qua natus sum. mine nalus est, etc, usque ad irao regni sunula-
Ecce ego do coram vobis. Sunt qui hunc lo- crum, penitus fuisse delelum.
cum secundum tropologiam sic exponunt : Melius Sterilcm, etc Aquite prima edilio, slerilem, se-
est se tradere sscularibus disciplinis, maxinie phi- cunda, non crcsccntcm. Symmaclms vacuuin, LXX
losophicis, quara in Ecclesia permanere iu qua
illa ; et Theodolio, abominabilcm ct abdicatum.
fames sit sermonis Dei, et omnis populus ha^relico-
CAPUT XXIII.
rum gladio ct doctrinas pcnuria , et peste hKrelica
Vers. 1. Va; pastorihus; ctc. (Hier.) Quia oranis
moriatur.
spes Judaici regni defecil, transit ad prmcipes Ec-
Vers. \i. — Judicale inane. (Hier.) In lioc loco
B clesiaB synagoga cum suis pastoribus derelicta
; et
clementia Dei demonslratur etc. usque ad
, , vitio
alque damnata, ad apostolos sermo fit, de quibus
suo accideret eis, nou duritia comminantis.
dicitur,.SHpcr cos suscitabo pastores (Ezech. xxxiv),
Vers. 13. — Ecce ego ad te habitatricem.Loqnilm
elc.
contra Jerusalem, quK obsessa est : vel sicut Tyrus Vers. 5. — Ecce dics vcniunt, dicit, etc (Id.)
raari , ita Babylonio cingitur e.vcrcitu , et evadere Abjectis pastoribus synagoga;, Scribis, scilicet et
non potest vel qiiasi petra durissiraa se iuexpu-
; Pharissis, et apostolis in loco eorura substitutis,
gnabilem et robustam putal, pro soliditate et ma- inducitur Christus pastor pastorura.
gnitudine murorum. Vers. —
Propter hoc, etc (Id.) Hoc totum
7.
Vers. U. — In Saltu. (Id.) Jerusalem et adjacen- caput in LXX
non habetur, cujus hic sensus est :

tem regionem (
quae fructiferas arl)ores bonorum Quia non per Moysen populus Dei de Jilgypto libe-
operum nou habebat. et ideo incendio dignai quam ratur, sed per Cliristura de toto orbe quod ex toto ;

pulchre vallem campestrera appellat, quasi per- complebitur, quando ab oriente et occidente et sep-
viam hostibus ; non montem excelsura,' qui difllcile tentrione et raeridie venient et recumbent cum Abra-
ascendatur. ham, Isaac et Jacob, ut postquam intravcrit, ple-
CAPUT XXII. Q nitudo gentium, tunc omnis Israel salvus jiat'

Vers. 1. — Ha;c dicit. (Hier.) Hic sermoDomini

(Rom. xi).
— Quasi homo madidus a vino. Nullius
Vers. 9.
factus est, usque ad fugiat Dei sententiam.
Vers. 3. — Facite judicium. Quiquid regia; do-
intelligenlia>, nullius sapientia?, etc, usque arfJere-
mias enira interpretatur cxcelsus Domini.
mui dictum est intelligant, etc, usque ad et in Ec-
A facie Doinini, etc (Id.) Considerato vultu ora-
clesia composito incedunt gradu.
Vers. 6. — non posuero. (te.) Comminaiur
Si
nipolentis
splendor gloria\
Dei, id est Patris et vultu

et figura substantia? ejus,

Flii qui est
propheta
domui regise, etc, usque ad et eorum qui ministrant
et anima et corpore perhorrescit, et se nihil esse
Domino.
intelligit, unde : Ut jumentum factus sum apud te.
Vers. 10. — Xolite flcre mortuum , ctc. (In.)
Vers. 10. — Lu.vit terra. Quidquid de terra
Mihiproprie diei vidctur de Sedecia, etc, usquc ad
Judtea juxta litterani intelligis, ad congregationeai
omnia de Sedecia intelligamus. credentium referre poteris. Proptcr adulteria enim
Vers. i\.-~Ad Sellum, etc (Id.I Josias rex jus-
et mendacia, et perjuria, virlutum et gratiarum ste-
tus tres filios habuit, etc usque ad ideo quod in ,
rilitas consequitur.
eis regnum Juda finitura sit.
Vers. 11. — Prophcta nainque, etc. Quando in
Vehs. 13. — Vce quid adificat 'etc. (Id.) Joachim Ecclesia Dei et maxime in principibus ejus, inve-
filio Josiff ,
quera substituit Pharao, etc , usque ad niuntur mala , scimus esse completura , Propheta
narrat mortuum et non sepultum , de quo dicemus namquc et saccrdotes polluti sunt.
in poslerioribus. Affcram super eos maIa.J\on quod mala sint, efc,
Vers. 18. — Non plangent cum,
otc (Id.) Quod usque ad dicilur correctio et crucialus peccantis.
de Hebraeo posuimus, elc. ,usque ad tandem latrun- Vers. 14. — Et inprophetis. Quomodo prophetae
culi interfecerunt eum. Samaria', quidquid loquuntur, prophetant in Baal
Vers. 24. —
Yivo ego dicit, etc (Id.) Supra dixe- sic haerelici iu Ecclesia, sive extra, ut supplantent
;

rat domui regis, etc usque ad intelligere de Do-

, populum Israel, qui prius cernebat Deura, loquuntur
mino majestatis. in da-monibus.
Quia si fuerit, etc. (Id.) Miserabiliter Grunius, Vers. 15. — A prophetis. (Id.) Utimur enim hoc
etc, usque ad si voluerit legere legat ut pliiloso- teslimonio usque ad conantur infamare
, elc. , et
phura, non ut ecclesiasticum. ubique blasphemias seminare.
Vers. 28. — Nmiquid ? (Id.) Ciunhoc de Jechonia Vers. 18. — Quis cnim ? Nolite credere falsis pro-
39 WALAFRIDI STRADl FULD. MON. OPP. 1'AIIS L TllKOLOGICA. 40

phetis ha<c dicentihus : unde scire possunl consiliu A anno regni Josiio, etc, zav/ut' «<< nisi assiduc Doinini
Doiniiii, (luis vidit cU annuntinvit ois ? admonitione revocotur.
\ i:ns. 19. — Krce turho. ^Juiisi dical |ifr conlra- Vers.
4. —
Et inisit Dominus ail cosomnes ser-
riuui patct prophotas ncsciri', (|uotl dicunt pro paco
:
vos.Non pcr unum prophetam, sed per omnes, po-
eniui ot socurilato (|uain proiuiltunt, veiiit tonipestas
pulum suum admonuil, et quasi in vigiliis ot excu-
Dabylonia. biis constitulus, surrcxit diluculo, ut coniinonerct,
Vkiis. 25. — Auiliri qntr ili.vennil. (lIiRii.") Sunt ct non audi('i'uut ; ut (|uanto crebrior adnionitio, tanto
mnlta gonora prophotandi, otc, ustjuiuid ot corda conteiiiptus m;ijor.
indonialiilia tyraunoruiu jiropria conscicntia Domini Neque inciinastis. (In.) Tanta fuit duritia, ctc,
majestatem sentirent. usque ad quic non suppliciura pro scelere irrogat.
Vers. 27. — Somnia eorum qiiCB.Sunl liodie soni- ViiRs. C. — l'ost deos, etc. Quasi dicat : Hiec
niatorcs in Ecclcsia, qui orroros suos Domini pro- cum suporioribus nionobam, no dlis alionis sorvirc-
photias laciunt , crobro dicontos, soiiiniari : contra tis, noc luc ad iracundiani ]irovooarctis et nolentom
(]uos dicotur, !(»(/«('(/i(t) istud, etc. ;ul p(Pnam vestram cogeretis.
\kus. 28. — Quid paleis '!
I'ulchre doctrina h;o- Vers. 9. — Et assumam, Nabuchodonosor seruum
reticorum paleis comparatur, qua; medullara non meum. Non Deo
g sicut prophetSE et alii sancti, qui
habent, nec refoctionem pra^bont. serviunt ; sed (|uia in eversione Jerusalem Domioi
Vkiis. 29. — !Sunquid iioii uerlia mea ? Quod in serviat voluntati.

priori populo prophot;p mentiebantur, otc, lisque ad Et adducam eos, etc. Ihrc sunt pracraia contemp-
minatur ergo Dominus conlra luijusmodi magistros torum ot Deum audire nolentiura. Quidquid ergo
se esse venturum. mali super nos adducitur, nostra peccata merentur ;

Quasi ignis. De ecclosiaslicis viris scriptum cst, et sicut gont<'s contra Jorusalom adduct;i? sunt, sic
quod nialleus et securis non sunt audita in domo hodie contra nogligontom. Ecdesiam serviunt.
Domini. Vers. 10. 1'erdainque, etc. IIoc in conciliahulo
Vebs. :tO. — Somper cnim menda-
(/«( /'lOYiH/iic. raahgnantiura comprobatur, ut inagislri eorum non
ciura imitatur vcritatem, aliter cnim non potest de- doceant vcrbum Dei, sed sibilent ad instar colubri :

cipere. in quibus vox gaudii ot laHitia; periit ut non audiant

Vers. 39. — Et dei-eHiiquam. Hoc in tempore, illud Apostoli : Gaudetc in Domino seinper, iteruin
Dabylonic;e captivilatis factum csse noviraus, etc, dico, gaudete {Phil. iv).

tisque ad quod proprie mysterium Trinitatis signi- Vers. H. Et servient. Sicut Jorusalera, etc,
ficat. n usque ad prophetico serraone describit.
CAPUT XXIV. Vers. 12. —
Cuin impleti. Nola quod non sohim
Vers. 1. —
Ostendit. (Hier.) Notandum banc vi- contra Dabylouem prophetat Jeremias, scd contra

sioncm factam esse tempore Sedecia; postquam Je- omnes gentes qu<e in exercitu Babylonis fuerunt

chonias ductus est in tninsmigrationem non in ,

et contra populura Dei diraicaveruut.
captivitatom, quia ultro se tradidit. Vers. 15. — Stime calicem vini furoris, etc
Duo calatlii. Duos calathos vol copliinos malarum (Id). Propinatio calioisdominici furoris indiciura cst,
et bonarum ficorum, etc, usque ad ad bonas ficus etc, usque ad calix propinatur, sed pro pa'na.
et calathum optiraum referantur. Vers. 18. — Jerusalem et ciuitatibus Juda, elc.
Positi ante templuin. — Non foris, ctc, usque ad Quasit dicat : Pulabara quod solis gentibus propi-
et ficus raalas ihalas valdo. narem, ct idoo huic ministerio mc l;i'tusobtuleram,

Vers. —
Et Calatiius unus. (Id.) Nos sira-
2. sed inter caHeras gentes imo ante caeteras, propi-
phces quserentes historias, elc, usque ad et in Da- navi Jerusalcm et civitatibus Juda, ctc
bylonem ductus et ibi mortuus. Vehs. 19. Pliaraoni regi /Egypti, ctc. Post Jeru-
Vers. 4. — Et factuin est. {\v>.) Dolirat hoc loco salem bibit Pharao rcx .Egypti, et servi ejus, et prin-

alk^goricus interpres, etc usque ad in terra hac

, D cipes , ot universus populus, et qui non quidom est

et in valle lacrymarum esse morituros. iEgyptius, sed in ejus regionibus comraoratur.

Vers. 6. — Et ponam oculos meos. In captivitate Vers. 20. — Philistiim et Ascalonis, elc. Gene-
posuit oculos suossuper illos, etc, usque ad magna rali noniine terrain Pahvstinorum signilicat, etc,
pars reversa esl in Jcrusalem. usque ud Pahvstinos autein a Babyloniis captos atque
vastatos scribit Isaias.
CAPUT XXV. Vers. 22. — Tyri et universis regihus, etc. Tj'-

Vers. \. — Verhum. (I1ier."i Ihrc priora sunt rus et Sidon sunt in littore Pho-nicis, elc, usque ad

pra-terita visiono, etc, usque ad quod non obsor- lingua Hobraica magna ox partc confinis est.

vat carmcn lyricum. Vers. 25. — liegibus Elam et cunctis, otc Quia
Anno quarto. Quarto anno rcgis Joachim, elc, soquilur, Klam et reges Medorum arbitrantur Zam-
usque ad Joachiin autcin intcrlectus est undecimo bri esse Persidis rogionem : nisi forto quia pra^ces-
auno regni sui. sit Arabia, intolligantur cs.-ie regos solitudinis.
Veiw. 3. —A tertio decimo anno. A Ircdecimo Et rex Sesah, utc. Quasi dicut ; Omuos iu circum-
ii GLOSSA ORDINARIA. 1'ROPllETIA JEKE.uI.E.

itu, etc, usque ad ante Antichristura secundum Da- A Multi putant hoc sequentis essc principium ;
sed su-

nielera destrucndura. periori estjungendum, ut quidquid dictum refertur

Vers. 31. —. Judicium domino. Quia sunt gen- vel factum, in principio regni Joachim credamus

tiura diversa nierita, ijui non credit jam judicatus- fuisse.

est, in eo scilicet quod non credit ; sed qui non Vers. 2. — H(ec dicit
Dominus. Prieterita visio
credunt diversis aflicientur suppliciis. in principio ha'C autem sub Sede-
regni Joachim :

Vers. 32. — Ecce eyredietur, etc. Erubescant qui, cia, qui extrerao regnavit in Jerusalem sub quo ,

vim Scripturaj sanctae facientes, in bonam partera urbs capta est et eversa.
accipiunt Domini corarainationes. Vers. 5. —Terram et homines. Ordo contrarius,
Vers. 34. — Ululate pastores (Hier.) Ulutatus in Genesi prius liuut animantia, homo poslea ;
hic
optiraatum gregis , etc, usquc a(/ conticescent bona autem prius hominem nominat, postea quai sunt ei

pacis ot auferentur in furore Domini. subjecta.

CAPUT XXVI. In fortitudine. Christus Dei virtus et Dei sapientia.

Et dedi, etc Significat quod humano geueri orania
Vers. 1. — hi principio regni, etc. (Id.) Ilase
per gratiara sunt tributa.
quamvis sub eodem
prophetia superiorc prior cst,

anno quarto, hiec in ^ Vers. 6. — In manu Nabuchodonosor. (Id.)

rogo. Illa euim facta est iu
Quantffi infelicitatis est Israel, cujus comparatione
ejusdem rcgis principio. Non igitur in prophetia
Nabuchodonosor servus Dei appcllalur ?
liisloriiB ordo tcxeudus cura priora posterius, ct
hisuper et. Orane genus animaliura cumliomine ;

posteriora prius dicantur.

enim orania traduntur, quic ipsi subjiciuntur vel
Vers. 2. — In domus. Ut etiam cxteris ci-
atrio
foras gentes ut illi serviant qui servire non uove-
;

vitatiljus loquaris. Pidchre autem iu atrio stat, et

rant.
in vestibulo templi, ut qui ad oraudum couveniuut
sermoncs ejus audirc coganlur. Vers. 7. — Doncc veniat, etc Ne putelur re-

Vers. 3. —
Si forte audiam, etc (Id.) Quasi di-
gnum Nabuchodonosor esse perpetuum , signiiicat

Forsitan audient, etc, usque ad Forsilau vere-

ipsum a Medis et a Persis esse capiendum.
cat :

buntur Filium meum. Vers. 12. —

Et adSedeciam. Vosi universas gen-
Vers. 4. — Si non audicritis. In nostra positum tes, transit ad Sedeciam et eadem comminatur, ne-
est voluntate, etc, %isque nihiecserael et a sieculo, que enim Judan privilegium mcrentur qui aut ,

sed seraper et sollicito ? similia, aut graviora, aut majora gcntibus pcccave-

Vers. 6. — Daho domum istam sicut Silo. Sicut runl ; et qui audire dedignautur, peste et farae

exstructo templo in area, etc, usqtie ad factus pro Q consumuntur.

nobis maledictum. NoUte audire. la hoc loco allegoricus interpres,
Vers. 10. Portiv domus. Nova dicitur, quia qui etc, 2isque ad etsedem pristinara non recepturos.
in ea sedebant, ct judicio pra;erant, sacerdotuui et Vers. 14. —
Non servictis. Melius est sponte
pseudoprophetarum calumniaj resistebaut. servire et amicum Deum habere, et geutilera ter-
Vers. \l. Et locuti sunt. Sedentibus urbisprin- rara colere, quam necessitate captivum servire.
cipibus in porta templi, etc, usque ad sed futura Verba prophetai. Notandura in Scripturis sanctis
bona cogitantes. pseudoprophetas vocari prophetas.
Vers. 12. Et — ait. Jereraias illis accusautibus Vers. 16. — Et ad sacerdotcs. Post gentes et re-

et crinien, etc, usque ad : hi veritale enim niisit gos sacerdotibus loquitur , et populo, qui jara iute-

me Dominus ad vos. ritum propbetis annuntiaverat, dicens Et ejiciam :

Vers. 13. — Nunc ergo bonas. Quasi dicat : Si vos, elc Loquitur autem eadem qua; supra.

irascimini, etc, iisque ad ut nihil subtrahatur de Vers. 17. — Ut vivatis. Nota Dei clementiam,
veritate. etc, zisqiie ad In quo ostenditur posse retineri
Vers. 16. — Et dixerunt. Principes civitatis, et
Deum precibus sanctorum.
populusintellexerunl, etc, JUi^tte «(( quas mutatione
j^ Vers. 18. — Occurrant Domino. (Id. Occurrant,
sententis possuraus liberare. et quse prasdicunt opere completa demonstrent, et
Vers. 20. Fuit quoque. Quseritur cum Urias ea- tunc veritate vaticinium probabitur.
dem , etc , usque ad Christus quoque de manibus Vers. 19. — Ad columnas. (Id.) Enuraerat vasa
persequentiura lapsus est. quffi translata fuerunt in Babylonera, capto Sedecia,
Vers. 22. — Et misit rcx. Quserilur quomodo civitate incensa, teraploque subverso.

Joachim rex , etc , usque ad et hanc prophetiani

GAPUT XXVIII.
factam esse cum coepisset regnare.

Vers. 24. —
hjitur manus Ahicam. Quamvis Vers. 1. Et factum cst. (IIier.) Nondum Eze-
Jeremias Domiui auxiho Uberatus sit, in mercedem chiele vaticinante in Babylone ad eos qui cura Je-
tamen deputatur illi, per quem prophetam suum chonia fuerant translati,
liberavit. In domo Domini. In qua fiducialiter loquitur, quia
CAPUT XXVII. prospera populo poUicetur ; et mendaeia libenter

Vers. 1. — hi principio regni, etc (Hiekon.) audiuntur, prfficipue qus optata promiltuut.

%
Patrol. CXIV.
43 W.VI.\1'1UI)1 SillABl FULD. MON. 01'?. P.VllS I. - TllUOLOGICA. 44

Vkks. 5. — Omnia luisi, etc. JiTomius clixcriU Apli^Jlas, clc, usiyiti; «i/ qui iilem crul rc^gni Sodcciir.

eliim rcliiiua v.is;i apporliuulii, hic allirmat uspor- Vehs. 10. — Cuni ca-jicrint. Nolite crcdcrc pscudo

tata csse reporlrtiida.

propliotis, qui vicimmi rcditum ixjlliccntur vobis :

Vers. 6. Amcn.sic, ctc. Optat fiori ,

qiiod illc prius enim vobis explcbuntur scptuagiuta anni quam
meiititus, etc, usijue ad sub aliorum exemplo ve- redeatis.

ritalom asserit. Scptuaginta anni. Tandiu in sa'culi confusionc

Vtns. 7. Vcrumtainen. Potuit dicere mentiris versamur, ctc, usque ad ct tunc est linis laboris
,

nostri ut(iuc pationtia».

etc, usque ad ut qui audiunt exspcctcnt cxitum.
YF.ns. 10. El /(t/i7. (llii:ii.) Consideranda Jcrcraiip Vers. 14. — Et rcvcrti. Ut ccrtius sciatis quod
prudcntia, etc, usiitte ad quorum notitia solius Dei hunc rcditum tanquain pi'oi)inquum sperai'c non dc-
cst.
bcatis, scd domos a'dilicarc, pomai-ia plantare,

Vehs. 13. — Anunias. Putativc proplieta

dicitur. filios generare , ct tempus exspoctarc promissum.
Multa euim Scripturis sanclis dicuntur juxta opi- Vers. 17. — Quasi ficus. Thoodotio suarinas, id

nionem illius tcniporis, quo gcsta rcferuntur, non cst, sccundas, Symmachus novissimas, qua; Ue-
braice suarim (DTyiti').
juxla vcritatem rei.
Vehs. 14. — l't facics. Cum abiisset Jcrcmias
jj
Vers. 19. — De nocte. (In.) Non cessavi monere,

ot silcntio devorassot injurias, lactus est scrmo Do- ut vos imitarentur qui in transmigrationc securo otio

mini ad oum non ut suis vorbis ad Ananian monda- fruimini, donec coniploantur promissa Dei.
cio gloriantom loqueretur ct diccrct : Ihvc di.rit Vers. 21. — Ad Achab. Aiunt llebrrci hos esse
Dominus ; qnod tamen ille Ananias dixcrat sod , prcsbytcros, etc, usque ad ut acta poenitentia post
mcndacium scmpcr voritatom imitatur. vcrura sabbalura pristinura locum possiderent.
Catcnas. Oslcndit quod minorom pcvnam relincns, Vers. 24. — .Id Scmeiain. Scmcias dc loco Ne-
ctc, usiiuc ad iu brutorura auimalium corpora sunt helami, etc, usque ad Discretio vcro spirituum spi-
relogata^. ritualis gratia cst.

Vers. 15. —
Et dixit. (Id.) Notandum quod Jere- Vers. 27. — Quarc non increpasti (Id.) Menda-
mias passus injuriam nondimi fiicto ad se sermone
,
cio pravcnit veritatera quod ipsc raercbatur aliis

Domini, silot, postea vcro missus a Domino, au- imponit, quia prudcntioros sunt lili tcnebrarum filiis

dacter arguit , mcnticnti denuntians propinquam lucis, et quod tiracnt sibi inforunt aliis.

mortem. Vers. 31. — lla'c dicit. Someias verc Nchelami-

Vehs. 16. — quando morimur,
Iloc (i;;n(). (Id.) Si tcs, etc, usque ad conlra quos subditur , Ecce ego
do carccribus corporura liberamur, sccundum illud p visitabo.

quod male intcrpretantur bacretici Educ dc car- :

CAPUT XXX.
cere animam meam quomodo pro supplicio mors ;

irrogatur ? Vers. 1. —
Uoc verbum (Hier.) Jeremias revcr-
Vebs. 17. — Mense septimo. Forsitan in mense sionem promittcbat, etc, usque ad Sed cum Israel
septimo, qui rcquiem significarc solet, ideo mortuum et Judas in tcrram suam revertentur.
mcntiuntur, ut de malis corporis liberctur ,
juxta Vers. 7. — Va quia magna. (Id.) Prius tristia

illud : Mors viro rcquics est ; nos autem novimus nuntiantur, etc, tisque ad nec manibus arma, scd
corpora crcdcntium cssc templa Dei , Spiritus sanc- lumbos quasi parturientes tenebunt.
tus habitet in illis. Vers. 9. — Et David. Christo sciUcet ;
quomodo
enim primus Adam et secundus scribuntur juxta
CAPUT XXIX. corporis veritatem sic ct David. Chrislus enim de
David secundum carnem.
Vers. 1.— Et liiec. (IIiER.) Intcndit persuadere Vers. 19. —Servemeus. (Id.) Familiariter vocat,
ne acquicscant pseudoprophctis, qui eis post brcve sicutAbraham, Isaac, Jacob vocanlur servi Dci.
tompus rcdilura iu Jcrusalom promittebant. Sed Moyses quoque et alii prophctse, et Paulus in prin-
sciant se in Baliylono multo tempore moraturos. ^ cipio Epistolarum hoc titulo gloriantur.
Vcrba libri (iD.)lIic libellus Jcrcmia;, etc, u«i?iw Vers. 1-2. — 1'laga. (1d.) Alitor araicus, aliter per-
ad qUK a Domino sibi imporata fueraut populo sua- cutit inimieus ; alitcr pater, aliler hostis : ille enim
derct. ut corrigat, istc pcrcutit ut occidat.
Ad Primo ad senes, deinde
reliquias seiiiorum. Vers. 16. — Propterea. (Id.) Sub Zorobabel hsec
ad sacerdotes ad prophetas, quarto ad om-
, tertio facta cognoscimus, ctc, usque ad sed pleniusatque
ncm populum Dci scrmo dirigitur, secunduni ordi- perfectius in Christo complontur.
ncm irtatis cpistola propbeta^ mittatur. Vers. 18. — Eccc cgo convcrtam. (iD.)Quoniara
Vers. 6. — Accipitc u.rorcs, ctc. Jcrcmia; (quia typus pra'ecssit, ctc, usque ad plcnius alque
pro|>c est caj^tivitas Jorusalem) impcratur ne accipiat pcrfeetius iu Christo ct in apostolis complcntur.
uxorcm, noc Siautcm, propterangustiam
faciat fdios. Yers. 19. —
Ludcntium, et multiplicabo eos ,

tomporis, habontibus usus uxorum tollitur, quanto etc Non sccundum illud Scdit populus imnducare ,

magis non iiabontibus no accipiant imperatur. et bibere, et surrcrcrunt ludcre (Ea-od. xxxii) ; sed
Vebs. 8. — Non vos scducant. (Id.) P'aIsos pro- sicut David ludobat ante arcam Domini (l Par. \m).
iS GL0S3A ORDINARl.V. PROPilliriA JEREM1.E. 46

CAPUT XXXI. A Wcirco conf uria/a. Quasi dicat Avido animo susce- :

pitverbamea, et 3ervavit,sed tamen raiserebor ejus;

Vers. 1. — In tcmpore. (Hier.) Opere completo, quia et hominum justitia Dei indiget misericordia.
cognoscilur artife.x ;adepta sanilatc, medici indu- Vers. 21. — Statue tibi, etc Provocat ad satisfa-
stria. Sic eversa Jerusalem, et abjccto priori populo, ctionem, ut consideret in quantis deliquit, et agens
intelligiturquodrepulsio Jud«orum salus sit gentium. pecnitentiam ad pristinam gratiara revertatur, secun-
Yebs. 3. — Longc Dominus appaniit. Quia oflen- dura illud, Mcmento undc excideris, et age pxni-
derat Dominum Israel, ctc. uujiic ad non merito tcntiam ct prima opera fae (Apoc. ii).

salvatus est. Dirige cor tuum. (Id.) Dirigit cor suum in viara
Vers. 0. — Planlaburif, ctc. (lo.) Qui post capti- rectam, etc, usque ad iiec per luxus saeculi decli-
vitatem Isracl ab alienis possessi sunt,quibus dici- nare consentit.
Inv: Plantatc planiaria cl vindcmiate (Deut. xxviii).
Revertere, virgo, Isracl, revertere ad civitatet
Vers. 7. — Reliquias Israel. Qu;e sccundum ele-
tuasistas.{lD.) Licet haec quidam juxta historiam,
ctionem solvantur.
etc, usqueadel desinat vagari per luxus saeculi.
A'ers. 8. — Ecce ego adducam, etc. Per aposlo-
Vers. 23. — Adlmc diccnt. (lo.i Christianis,
los et apostolicos viros qui sunt custodes, clamantes
in monte Samaria?, quibus pra?cipitur ; Pcrsonate,
B scilicet temporibus, quibus captivitatem populi sui
Dominus convertit.
canite illl Rcg. xviiO, ctc.
Benedicat tibi. Hasc sub Zorobabel ex parte vi-
C/aMdus. (Id.) Qualibus per Eliamdicitur : Usque-
dentur, etc, usque ad juxla Judieos et nostros ju-
quo claudicatis utroque pede ? Sed in Christo pos-
daizantes carnahter.
lca cucurrcrunt ; ct, qui ambulabat in tencbris,
vidit lucem magnam. Vers. 23. —
Quia inebriavi. Mutalio persona-
In fletu vcnicnt el in, ctc. (Id.) Judsi hoc pu- rum, etc, usque ad rcspondct populus de captivi-
tant esse completum, etc, usque ad hxc fuisse tate reversus : ideo expergefactus sum, etc
completa possunt probare. Vers. 26. — Idco quasi. Ut imitarer dicenlem,
Vers. 9. — Et Epliraim. Ephraim, qui est typus etc, usque ad et diem resurrectionis exspectat.
gentilis populi, etc, usijue ad in Samaria primus Vers. 27. — Ecce dies veniunt, dicit Dominus.
regnum obtinuit, etc. Omnes hujuscemodi repromissiones, etc, usgue ad
Vers. 11. — De manu potentioris, etc. (Id.) sed sit Deus omnia in oranibus.

Adversarife potestatis, qute natura fortior : nos au- Vers. 30. — Obstupcscent dentes. (Id.) Dentes
tem fide fortiorcs, si tamen liberamur ab co qui al- comcdentium non possunt suavitatem sentire, etc,
hgat fortem, et domura ejus diripit. usque ad non austeritate ciborura, sed vitio den-
Vers. H. — .\nimam sacerdotum. Qui habent tium.
scientiam Dei, de quorura ore interrogant legem, Vers. 31. — Ecce dies. Hoc teslimonio Paulus,
qui credunt in eum qui est sacerdos in seternura. etc, usque ad et circumci^io et sabbatum spiritua-
Pinguedine, et populus meus bonis meis adim- liler complerentur.
plcbitur, aitDominus, ctc Unde Dorainus in valle
Vers. 34. — Et non docebit. Ut non quferant Ju-
Gethsemani, id cst pinguedinis comprehensus est.
daicos magistros et mandata hominum, seddocean-
Vers. lo. —
Vox in. (Id.) Quidam Judseorum hunc tur a Spiritu sancto, si tamen templum Dei fuerint,
locum sic exponunt, etc, usque ad Hebraeos, quod et spiritus Dei habitaverit in ipsis, qui spirat ubi
legebant Hebraice, suis sermonibus expressisse.
vult, et diversas habet gratias : Notitia tamen unius
liachel plorans. Rachel mater Joseph, etc, us-
Dei oranium virtutum possessio est.
que ad flere dicitur pueros juxta se interfectos.
Omnes enim cognoscent. (Hier.) Quia omnes
Vers. 16. — Et revertentur. (Id.) Melius hoc de
erunt etc, usque ad non in natura qua in semet-
parvulis intelligimus, ctc, usque ad et infantes re-
ipso etiam cum videretur latuit.
surgent in virum pcrfectum.
D Vers. 33. — Quidatsolem. (Id.) Secundum Gene-
Vers. 18. — Eruditus sum. Quasi dicat Cor- :
sim sol in coelo positus est lumine
diei, luna et
in
rectio proficit in salutem, ct quae ad prsesens vide-
stellae in lumine noctis. In psalmo quoquc legitur :
tur esse tristitiaj, post reddit fructum pacis.
Dies diei cructatverbum.etnoxnoctiindicat scicn-
Vers. 19. — Quoniam sustinui. (Id.) Per igno-
tiam, quia invicera sibidieset noctes succedunt.
rantiam aftatis dicit se peccasse, ut facilius
niam consequatur, unde Delicta, juventutis mece
:
ve-
Vers. 36. —
Si defecerint, etc Si coeli peribunt,
et vestimentum veterascent, quomodo semen
sic
et ignorantias mcas ne memincris. Ht in sequen-
Israel potest esse perpetuum ? Coeli autem peribunt.
tibus, Deus parvulum eum vocavit et deliciis affluen-
tera, propter divitiarum scilicet magnitudinem et
Vers. 37. — Si mensurari. Quasi dicat : Quo-
terrae fertilitatem {Psal. xxiv).
modo rerum etc, «s^ue arf nec aliquando cessabit.
Vers. 20. — SJ^/iw/io?iomft£/ts, etcPcenitentiam Vers. 38. — Ecce dies. Qui mille annorura re-
agente Ephraimetdicente: Erudistime, Dominc, et gnum, etc, v^que ad ibi autem Ananeliel per mcn

eruditus sum, etc.,respondit Dominus,et plene con- litteram.

versumtalisustentatoraculo, Si filius honorabilis, etc. Vers. 39. — Usque ad anguli portam. (Id.) Nulla
 — ;

41 WAL.VFIUDI sni.VBI FULD. MON. 01'1'. l'AR.^ I. — TIII-OLOGICA. 48

cnim vora jiislitia, (.lc, iufyik' ad lucc ludilicalio A diciu luiiic, etc, ustjUC ad Mt iiot;iudiiiu (piod Isracl

mancbit iu ivtoinuni. ali umuibus separat.

CAPUT XXXII. • Vers. 21. — Et cdu.risli populum tuum. Pul-

chro dixit populum tuum co enim temporc quo
Vers. I. — Verbum f/MoJ, etc. (lIiEU.) Non sohini
cductus cst, Doniini, inipcrio serviobat.
;

smUnobis incxcMi-
vei-ba sodet opera prophelaruni,
prospcra ft
Veus. 23. — Et inij)-cssi sunt. (In.) Nihil mediuin
pla vii-lntuiu. 1'oterat JcrcMiius nuntiiire
iutcr posscssionem et inobedicntiam : ubcrtas cniin
frui rcgis aniicitia, scil lualuit Deoobedire, ipiipo-
sccuritalcm , securitas ncgligentiam , ucgligcnlia
tesl ct aninuMi ct corpus pcrdcre iii yi'hennain.
contemptum parit.
Veus. 2. — Iii atrio carccris. (lo.) Notanda c.\
Et non obcdicrunt. Id esl, Frustra crgo promise-
parle regis cieiueutia, qiii non in carcere, sed in
runt, diccntes : Qua;cu)i<jue p)-it'ccpcrit Do)nintts
veslibuloprophetariiiurcchidi.iusscrat in hbera scili-
non cnim rcsponsionc, sed in Opcrc
facionits ; in
cet custodia, nc possct clhigere iiuasi non onmis Jc-
;
pra;mium esl.
iucrit coinniuuis carccr.
rusalem clausa niunitionibus
Vers. 24. — Eccc munitioncs c.vst)-uctii'. Deci-
\ Eus. 3. — Claitscrat enim eum. Jean viciua ca- mus anuus Scdeciie erat, et civitas obsessa, ut su-
ptivitate jam peslc ct hime consumpta civitate, ct B pra dictuin cst, et Jcrcmias in atrio carceris. Unde
tanieu pcrstat Sedecias in seutcutia. suljditur : Ecee muniliO)ics.
Quare vaticinans. Gravior cst lcrror antc incre- Ne c«/)/o<ur. Quasidicat :Nonhabcntquosvincaut,
pationcm vcrboruni, quain pLvnarum sustiucre cru- sed (|HOS capiiuit, jam ramc ct peste consumptos
ciatum, et videre ([uem timeas. Et qtufcuniiuc locutus cs. Kx creaturis pricdicat
Vers. b. —
yisitcmeum. Teniperavit sententiam, Grcatorem, clc. ,usque nrfllicc autein universa pni!-
ut ad bonam el inalampartem possit relcrri, visila- mittit, ut iufcra quasi in rcprehensionem divina; scn-
tio enim et cousolatioucm, el supplicium siguiticat. tentiie :Ettu dicis miiu, Domine Deus, enie agnun.
Vers. 7. — Ecce Ilanamccl. /i//Hx.IIeIchiaset Sel- Vers. 25. Et ludicis, Noii roprchondit,sedinterro-
lum,ctc.,«S(/u^'a(/voluiuinishujusinoiistratc.\ordiuin. gat,etc.,ttsi/ii6'({(/elagruniemat quemnou possideat.

Eme tibi aijrum. Ager iste saccrdotalis, cujus Vers. 27. — £cce(;(/oi)oj?«n!ts. Nouomninmgen-
emptio at(iiie [losscssio Jeremia>, delertur, est iu tium vel populi Israel tantum ctc, usque ad quia

Anathot in terra Benjamin. Quoriim priuuim olie- alio proptcr se, alia in usum homiuum suut facta.

dieutiam, secundum iilium dextnc sonat et couve- ;

Vers. 28. — Ecce ego tradani civitatcni. Quia
nienter appelit cjus emplioncm, in quo obedientia milii est cura; omnia regere, universa disponcre,
et virtus Doraini versabatur.
^ singulis reddere juxla vias suas.

Vers. 8. — In tcrra Lc)ijami)i. (In.) IIoc est de Civitaton ista)n. Primum viillata cxercitu

suburbauis, etc, us(jue ad Audiaut (lui lalsa adhi- Chaldieorum, absente Nabuchodonosor, capla est
bitis testibus vendicare conantur. et Sedecias in Rablatha regi traditus est.

Vers. 13. — Et p)-wccpi Daruch. (lo.) Baruch^ Vers. 29. — Et vcnicnt Chaldtri. Aquila melius,

qui iuterpretatur bcucJictus, olc-, us^jue ad hoc ing)'cdicntur : uo n eniin absentes eranl, ut veni-
legere cupientibus exhibeat aporlum volumeu. rcnt qui ohsidcrent civilatom verbuin autem Ile-
;

Vers. 14. — In vasc fictili ,etc. Ne Ibris positi branim, ct vcnicnt ct ingrcdicntur sonat.

patcreut rapin;i?, etc, usque ad coramoventur tamen Et domos i)i quaruin donialibus. Qomodo perilu-
Dci scrmoue. rus seriliitur niundus, juxta illud : Cwlum et ter)-a
Vers. 15. —
Adkuc possidcbunlur donius ct uyri. transibunt, eo quod in nialigno positus sit, sic et

Hoc est quod Jeremias supra dixit se intcUexissc domus ipsa, ct loca, in quihus thigitia facla sunt,

verbum Dei, et idcirco emissc agrum. ini- Dei suhjaccbunt.

Vers. 18. — Qui facis misei-icordia)n. Grandis Veus. 30. — Jitgiter faeientes malum. Sine fine,

miscrieordia creatoris, etc, us(pu' ad diu dilata picna j^ elc, usquc ad in conspectii luo.
reddatur. Vers. 33. Et vcrterutit ad me terga. Unde —
Fortissinie, magne, ctc (In.) Iliec nonhne poteu- alibi ye)'tunt contra me scapulam recedentem :

liam Crcatoris indicant, sed proprie nomen Dei, (Zach. vii). Qui euim precatur, incliuata ccrvice in
Pater est, unde Patcr, manifeslavi
: nomen tuu)n terra prouus hiiulitur ; qui vero tcrgiim vertit, gestu
ho)ninibus (Joaii. xwiO. corporis iudicat, se uegligere commiuantcm.
Vers. 19. — iU(i(/»n.woH4i/i(',ctc.Nemoergosecrctis Cu))i doceron cos. Fugatis tenebris erroris et
Deiseiuferat, ctdeillius, judicis judiciue iiiicsumat. idolorum cultura, illuiuiuare eos cupiebum, et do-
(/<rt'(/(/(isi(«/('n/(/»('.Sigiiilicat(piodiuter(luiu, etc, cere ipia^ recla suut.

usiiue ad liindeiii lUiliri iiKii-is Ihiclibus ubrutus est. Veus. 34. — Et posuerunt Idola sua, etc Non so-
Vers. 20. — Qui posuisli siyna. De gcnorali liiiii tunc Judas posuit idolum in templo Oei, soJ
transit ad speciale, et ([uud pruprie pnestitcrit us(pie liodie in Ecclcsia, vel iu cordo credcntium
Uracl, brcvi, sermoue percurrit. l>oiiitur idolum, qunndo novum dogina cousliluilur
Et portcntu, ctc. (Juibiis alUicta est usquc ad et ui abscondito adoratur.
 49 GLOSSA ORDINARIA. PROPIIETIA JEREMI.E. 50
Vehs. 33. —EtcBdificavcruiit, Proprio tribus Atle crcationc solisct lnna- et slcllarum, clc, usrjuc ad
ctc.

Juila ct Bciijamiii in pbano Baalis ct Moloc cla»mo- Christi rcgnum ct sacerdotium ina!tcrnum raanebit.
num simiilacra vcncrabaiitur vitulos aurcos in Dan ;

CAPUT XXXIV.
et in Bcthcl dccem tribubus, quod tam e.xsecrabile
est, ut Dominus nunquam se cogitasse testetur, Vers. \. Vcrhuin — quod factum, etc (Rab.) Li-
cet rcx nequissimus, etc, usque ad fincm capitis.
In vallc filii Eniton. (Hier.) Qnie Siloe foutibus
subjacct ct amn'iiitnte .sun populum ad luxuriam CAPUT XXXV.
provocavit, quani scquilur cultus idolorum.
— "^Eccc Vers. I. —
Vcrbuin quod factum, est. (Rab.)
Vers. 37. cfjo congmjabo. Multi putant Cum propheta in proxirao capite de Sedecias, etc,
hoc in tempore Zorobabel, etc, nsfjuc ad et clcctio
iisquc ad fincin capitis.
reliquiarum salvatur.
Et rcducam cos ad locum istuiii, cl habitarc. CAPUT XXXVI.
Sicut sperantibus auxilium, elc, usquc ad et dcs- Vers. 3. — Si forte audientc domo Juda, ctc.
pcratio atque bumilitas Dci mcrcalur auxilium. Immcnsa clemenlia, eic,
usque ad ut pcr mrseri-
Vers, 38, — Erunt inihi in popuium, ct c(jo, cordiam Dci vcniani eonscquantur.
etc. Tristibus la;ta subjungit, et captivis reditum j~j
Vers. 4. —
I'ocayj< erjo.Prompla obcdicntiapro

promittit ; sed primum ostendit causam offensa; ct pheta^ concordat, etc, usriue ad qui soluti et libcri
justi furoris ; ct quanto major culpa, tanlo in pcc- verbum Dci proximis cxpcndere negligunt ?
catores amplior clemcntia. Vers. 9. — Prccdicavcrunt jcjuniuin in cons-
Vers. 39. — Et dabo cis. (Cass.) Manifesle pro- pcctu Domini, ctc Ut qui pcr luxum peccaverunt,
dit initium nobis, etc, usque ad et per hoc vcl ctc, uscjuc ad qua; deliquerunt in raaxirais.
remunerationem, vel supplicia promeriri. Vers. 16. — Icjitur cum audlssent, etc Eliam
Vers, 40, — Et timorein meum dabo in cordc auditoribus necessaria est, etc, usque ad verbaDci
eoruin. (Id.) Sic liberum douat arbitrium, ut timor audirc poterant aure corporis, sed non cordis.
qui tribuilur cx gratia sit largitoris. Vers. 18. — Ex orc suo loquebatur, elc. Signifi-
Vers. 41. — In toto corde mco, etin totaanima cat quod apostoli ct propheUe nullam nccessitatem
mea. Si verba sunt salvatoris, etc, usque ad sicut tractandi vcl penuriara loqucndi patiebantur ; sed
illud : festivitates vcstras odi {Amos, v, etc). dprompte ct facile omnia profcrebant.
Quia hcec dicit Doininus, ctc. na-cjuxla littcram, Vers. 23. — Et projccit in ignein. Stupcnda in-
etc, usque ad Scd spirilualitcr in Christo et apos- durali cordis nequilia, etc, risq^ic ad nc crcdcrent
tolis plenius complcta suut. et pamiterent.
C ' Vers. 26. — Abscondit autcm, etc Cohtra quem
CAPUT XXXIII. frustra nititur himiana prffisuraptio. Custodit enim
Dominus omncs dilicjentcs sc, ct omncs peccatores
Vers. 1 .
— Et factum cst. Prasdicit quod sicut disperdct.
peccatoribus vindicla, clc, usquc ad donec a Ro- Vers. 30. — Proptcrea, etc. Digna ultio, etc,
manis pcr tolum orbcm dispersi sint. usque ad a;stu solis et gelu noctis ureretur.
Vers. 3. — Clamaad me, etcgo exaudiam eum.
Ostendit quod per orationes propbclarum et sancto-
CAPUT XXXVII.
rum, qni fuerunt in plcbe, Dominus placatus sit et
Vers. \. — Et rcgnavit rex Sedecias, etc. Quod
reversionem Sedecias post Joachim. elc, usque ad sed omnes
revelaverit cis in lcrram suam, quK
iniqui fuerunt et idololatra\ et ideo perierunt.
adhuc occulla latebat.
Nunc aulem dicilur Clama ad me, et exaudiam :
A ERS. 3. — Ora pro. Nei[uaquara pro se orare
te. Quia innninenlcm captivilatem Dominus avertere
postulavit, quia divinis mandatis obtemperarc no-

noluit, ut primum solverent picnam peccati sui;

luit Qui enim avertit aurem suam ne audiat
:
le-

postea vcro reversioncm non negavil, (juam modo gcm, oratio ejus erit exsecrabilis.
promittit. D Vers. 4. — Igitur exercitus. Quoraodo Chaldaji
solvenmt, etc, nsquc ad Jeremias vero contraria
Vers. 10, — Adliuc audictur in loco isto, etc
vera prophetavit.
et

Ne desperent Judan proptcr niinas ct captivilates

futuras, rcstaurationis bona promitlil, ut locus, qui CAPUT XXXVIII.
deserlus fuerat propter scelera hiibilatorum, propler Vers, 8, — Et dicit rcx Sedecias,
etc Pater Se-
correciionem et emcndationem habitctur. deciam sine puroaffeclu, elc, usque ad Postea vero
Vers. 12. — Accubantium cjregum. Greges Ec- flagcllatum, tradidit eum Judsis, ut crucifigeretur,
clesife scilicetdegentibuscongregatae, etc, wsi/jtc ad Vers. 7. — Audivit autem Abdemclcch. Sicut
niulti sunt qui ad fidcm Christi et ovium suarum ilH principes, qui prophclara miserunt, etc, usque
numerum pertincnt. ad qaanlo nos dislrictius reos tenemus.
Vers. 14. — .4(/ domuin Dc quibus Isaias
Isracl :
; Aers, 17, — Si profectus exieris, etc Propheta,
erit in novissimis diebus prasparatus mons domus praevidens civitatem csse tradendara inmanus Chal-
Domini in vertice niontium, etc. da?orum, consilium dcdit regi ut sc traderet iu raa-
Vers. 17, — IIcEc dicit Dominus. Supra dixcrat nus regis Babyloms, ut sic furibundura ejus aniraum
 :

ol WALAFIUDI STRAIII FULD. MON. OPi'. PARS I. - TIIROLOGICA. 52

miti;,'aret, et loviorom soatenliam susciporct ; soJ A Domini ibiJom habeie non (lohohunt. Mvsticcautcm
nicns inJiirnta cori'igi non polorat. non vocatur noinen Doinini oro lia'reticorum in tcrra
Vers. ii. — Ecce. Signiticat qiioJ nuxa cogita- ;Egypti : quia nec soniio coriim ncc oratio, Juin in
lio, ctc, tisijiie ad et aniiuam ignc comburcl inex- crrore sunt, accepta cst Dco. jYo« cniin csl Pulchra
stinguibili. laus inore peceatoris (Eccl. xv). Quiergo incrrorc
CAPUT XXXIX. pcrsevcraverint, peribunt glaJio Jistricti judieii. Qui

Vebs. 17. — Et libernbo tc. Qiii .!;)ccn«/ iti Do-

aulcm, rclicto crrore, Je iigypto in tcrram JuJa rc-
Jiorint ptrnitoiitos : ot doinecps calholicam fidcm
mino iion confitndcntur (Sap. xixj.
Confiiudcntur
lcncntcs salvahuntur.
omnes inifjiia agentes (Psal. xxiv.) Ecce principes
qiii animam JcrcmiiB qiiaerebant, caplivantur. Eu-
CAPUT XLV.
nuchus qui cum liberaverat pcrfccta potitus cst li-
bcrtatc. Sic quoque libcratissanclis pr;cJicatoribus, Vers. 1. — Vcrbum ijuod loculuscst Jcrcmias, ctc.

persecutores Klcrna ultione punientur. Rudis aJhuc in tolcrantia passionum quas cxsjiertu-
rus crat Banich, ex])avit captivitatis caiamitatem
CAPUT XL.
quc tempore Joachim filii Josiie, regis JuJa imminc-
Vers. 1. —
Sermo qui factiis est, ctc. Quicritur g bat, unJc conqucritur Jolorem adJitum Jolori suo.
quomoJo hic sermo Domiiii, etc, usque ad juxta cui responsum cst a Domino quia superllue qua^rat,
sermoucm Domini libcratus cst. sihi paccra, cum totus populus laboret sub fasce
Vers. 2. — Tollens ergo. Dcscripta vastationeur- tribuhUionum. Significat autem cos qui in pressura
bis, et interitu, et caplivitate populi, et pcrfiJiaregis, irihulationum vel persecutionum, quihus in priesenti
sequitur quiJ Je Jeremia factum sit, et de reliquiis Ecclcsia gravatur, pusillanimitate titubant, quoercn-
populi, quas propheta monuit ex verbo Domini se- tesconsolalionem, qua? in fuluro promitlitur. Unde :

dere in terra sua, et servire regi Babylonis, ipsi vcro Vos autem contristabiinini, sed tristitia vcstra ver-
raaluerunt ire in^Egyptum, ubi eos postea Nabucho- tetur in gaudium (Joan. xvi.)
donosor trucidavit, et ipsam yEgyptum vastavit.
Vebs. 3. — Et factus est vobis. Ex hoc etiam
CAPUT XLVI.
loco manifestum est Deum, etc, usqiie ad Dei vcro Vers. i. — Qiiod factiim est verbum, etc (Rab.)
sententiam justara prsdicabant. Hactonus propheta mixtim de Juda et Israel, de
ChaUUris et .Egyptis pro convonienlia narrationis
CAPUT XLI.
egit, etc, usque ad anno Joachim filii Josi» quando
Vers. 8. — Decem viri repcrti sunt inter eos,
Pharao Ncchao rcx ^Egypti in Charcharais cum
habemus thesaurum. Thcsaurus enim in agro, etc, ti
NabuchoJonosor pugnavit, et superatus est.
usqiie ad Per calcaneum enim, qui finis est corpo
Vers. 9. — Ascendite equos. (Id.) Hperetici et
ris, terminus significatur actionis.
schismatici ex Jiversis provinciis orti, frustra dis-
Vers. 16. —
Tiilit crgo Johanam filius Carece et om-
ponunt conlra civilalem Dei bella, etc, nsque ad
nesprincipcsbeUatorum qui crantcum co, elc Ilanc
cum traduntur in manus ejus quis solium suura
fugam reliquiarura et transitum contra vcrbum Do- stagnum
posuit aJ Aquilonem, ut mitlat eos in
mini in ./Egyptum quem Jeremias longa narratione
ignis et sulphuris.
hic retexuit, longe ante Isaias prsedixit, centum sci-
Vers. 11. Ascende in Galnad. (Hier.^ Mons est
licet quinquaginta annis, qui fuerunt inter Isaiara ct
aJ quem soptima Die venit Jacob, Je Cliarram fu-
Jereiniam dicens: Ya; fiUidesertorcs, dicit Dominus,
giens est autom aJ torgura Pha-nicis et Arabia; col-
:

ut faceritis consilium, et non e.v me (Isai xxxi, etc

libus Lihani copulatus, extonditurque per deserlum

CAPITA XLII, XLIII. usquc ad trans Jordanera ubi habilavit Seon rex
Amorrhseorum. Cecidit autcm in sorteni filiorum
(Textus sacer sine crpositione.)
Ruben et GaJ, et diraiJia^ tribus Manasse.
CAPUT XLIV. Tolle rcsinam. (R\n.) Giwci, Syiti'vt,v vocant ; ^ew
Vers. 15. — r,esponderunt autem Jeremice, elc. *^ enim dicitur.Je eo quoJ manat, etc, usque oi/quia
Stulta responsio. Confitcntur eum loqui in nomine non accipient ab eis sanitalcm, sed confusionem.
Domini, non asquicscunt, seJ sequuiitur pravila-
et Vkrs. 12. —
.\udierunt gentes. (Id.I Quia fru-
tis sua? consilium. Myslicc. Oinnos ha^rclici in J^lgy- strato solalio idolorum, elc, us^iuead nou victoriam
pto hujus munJi. IJ cst, in tenebris crroris consti- verilatis accipiunt, seJ errore caplivi pariler in fo-

tuti, sacrificia non Dco vero, seJ Jannonibus olTo- vcara pcrJitionis caJunt.
runt, cum figmcnta el prava Jograata aJ dccipien- Vers. li. — .Annunliate .•Egi/pto. Quasi Jicat
dos hominos et fidcm subvertendara scribunt. Idco Vos qui auJistis vaticiniuni nieum, nuntinto Pha-
venicnt super eos mala, et crunt in desolationem et raoni quia propc cst tenipus et lumultus bclli.
in stuporora. Vers. 18. — Quoniam sicut Thabor. lloc est cx

Vers. 26. — Vivit Domimis, etc Contradicit pro- comparalionc locorura fnigirororuni, quasi in mari
plicta ex sermone Doraini nc nomen ejus vocetur subracrsorum, grai\Jera .Egyptiorum potcstis intel-
orc Juda^orum in terra .Egypti, quoniani qui contra ligere ruinam. (Hier.') Thabor termimis esl Zabulon,
Dci pra^ccptura illuc pertransieranl, protectionem mons iu moJio Galilaw campo, mira rolunditale
53 GLOSSA ORDINARIA. - PROPIIETIA JEREMLE. 54

sublimis : dislans a Diooivsara/a decem millil)iis eon- A CAPUT XLVIII.

Qui conliniuni quoquc inler
tra orientaleni iilagani.
tribus Issachar et Nephtlialim fuit Carmelus, ubi
Vers. I . — Ad Moah hax dic.it Dominus, ctc
(Rab.) Sicut est circumcisio carnalis ct spiritualis :
Nabal Carmelus fuit et mmc viUa cst Carmcla no-
sic Moab Moab interpreta-
carnalis et spiritualis.
minc, decimo lapide oppidi Chebron, vergens ad
tur, etc, usque ad Est aulem Moab provincia Ara-
orienlalem plagam ubi Romanorum prtesidium est.
bum, Nabo civitas nobilis, in qua erat Chamos ido-
(Rab.) Mystice aulem, quia Tliabor, etc, usque
lum, quod ct Beelphegor.
ad in hujus sa'culi mare demorsi, el in claninatione

perpetua.
Vers. 6. — Salvatc animas vcslras. Qui volunt
salvare auimam suam fugiant versuram doctrinam
Vers. 20. VUula. Quia jEgyptia plebs in dc-
philosoplioruni et hiereticorum, ubi certus est inter-
liciis nutrita indomita, lasciva, jugum disciplin;e
itus : et per humilitatem confessionis agant poeni-
recusavit.
tcntiam erroris in desorto districtae abstinentife
Vers. 21. — Mercenarii. (Rab.) Pi'incipes .Egy-
mancanlquc in simplicitalo et vcritale catholicae doc-
ptiorum non pastores, sed mercenarios vocat, etc,
trina:'.
uscjue ad Mcrccnarius autem, ct qui non cst pastor,
cum videl lupum venicntcm, dimitiit ovcs, ct fugitB
Vers. 9. — Date florcin, ctc Qui inventione hu-
mana et in saiculari scientia florere videbatur, in
(Joan. x).
desertum in sol|itudinem redigetur. Quia vero
Vers. 26. — Et post hcec, etc. (Id.) Licet videatur
displieet
et

Deo omnis hypocrisis, ut sequens sententia

intimarc regnum ^gyptiorum non irreparabiliter a
oslendit :

Nabuchodonosor esse destructum, etc, usque ad

cam
:
Vers. 10 — Malcdictus qui facit, etc Necesse
Percutict Dominus sEijyptum plaga et sanahit
est enini ut non solum intueamur quod agimus, sed
(Isa. \i\), elc
etiam qua discretione agimus.
Vers. 27. — Et tu noli ti.mcrc, ctc HfEC pro- Malcdictus. (Rab.j Desidia per torporera riascitur
missio non bene convenit Judoeis : qui toto orbe fraus per privatam dilectionem, elc, usque ad saepe
dispersi, etc, usque ad : Quia cx parte ccecitas
desidia interveniente deliciunt, ct frigescente amore
contigit in Isracl, ct cum plcnitudo ycntium suh- tabefiunt.
intravcrit, tunc omnis Israel salvus fict (liom. xi).
Et malcdictus. Potest hasc maledictio omnibus
convenire qui fluxum sa?culi sequuntur, et corpora
CAPUT XLVII. sua castigare et sorvituti subjicere negligunt, secun-
dum ilkid : Qui autcm sunt Christi carnem suam
Vers. \.-Quodfaclumest verhum., elc Jeremias C (.,.ucifiMrunt (Galat. v.), ctc Quia sinc sanguinis
sicut Isaias et Ezechiel vicinis nalionibus plagas
effusioncnon fit remissio peccatorum. Caro cnimet
venturas prapdicil, quia populum Dei infestabanl, et sanguis regnum Dei non possidebunt (II Cor. xv).
in illius adversitate gaudebant Pakeslinis ergo, sicut Maledictus crgo qui prohibot gladium, id est, verbum
ante jEgyptiis, pramunliat captivitatem venturara. Dei a sanguine quo : scilicet animatur materia pec-
Vers. 4. — Et dissipahitur. Oslendit Tyrum et catorum ; fundendum est quidquid in membris nos-
Sidonem ad Pala^slinos atlinere, lieet Tyrus in sor- tris carnale et torrenum inolevit et resocandum gla-
tem Nephthalim ceciderit, et Sidon termiuus Chana- dium verbi Dei.
nfforum in sortem Aser sed non cam possedit :
(Greg.) Gladium a sanguiuc prohibere, est pra?di-
quia hostes expellere non valuit. lieliquias insulw cationis verbum a carnalis vita' inlerfocliono relinere,
Cappadociw,. In qua babitabaut Cappadoces pristinis de quo dicitur Gladius mcus dcvorahit carnes (Isa.
: i

cultoribus iulorfeclis. Ila-c cst lerminus Chanana'0-

Ilinc Paulusait, quiamundus sum a
Contcstor hodie
rum juxta .Jigyptum, cecidilquc in sorlem Juda^ •

sanguine oninium. Non enim subterfugi, quominus

sed eam non obtinuil, quia Enachim, id est, gigantes
annuntiarem omne consilium Dci vohis (Act. x).
allophylorum fortissimc restiterunt et est usque
:
Vers. H. —
Fertilis. Ostenditur Moab ex abun-
hodie insignis civitas Palffistiufe, quamvis de ea pro- D dantia in odium et elationem venisse, ct populum
phetatum sit Gax-a futura est in tumulum scmpi Dei atniclura despexissc, quia nihil afllictionis vel
ternum : sed ulii prius fuil vix ulla rcmanent ves- captivitatis paliobatur.
tigia, in alio euim loco adilicata est.
Vers. 12. — Mitlam ci, ctc (Rab.) Quicunque in
Vers. 5. — Vcnit, ctc (Rab.) Ifercticis ot schis- humana philosophia confidunt despicientes Ecclesia;
malicis omnibus Ecclosia! hostibus plagam von-
ct
fidcra et doctrinam simplicem, etc, usquc ad tunc
etc, usquc ad Pcr libidinem enim
lurara signiticat, ibuut cum diabolo et angelis ejus in ignem a?lcrnuni.
carnalium menles oxurit sed novissimo prtccipita-
:
Justi autcm in vitam a?ternam.
bitur.
Vers. 17. — Consolamini. Ironice vcl ad pueniten-
Vers. 7. — Quomodo quicscct, etc Quasi dicat : tiam provocat, ut per satisfaclionem congruam eva-
Non potest gladius quiescere, nisi Domino jubente dant miseriara. Myslice. Sapicntes hujus mundi et
cujus vindiclam exercet, vel : Quasi ex persona af- hterelici, quos Moab significat, si stultitiam non cor-
flictorum ad gladium Doraini loculus erat, sed hic rexerint ail fidem calholicam conversi, veniet illis

respondet in persona sua. ruina et vastatio orauibus urbibus coruin, id est, di-
 tiS WALIFIUDI STRARI MLD. MON. OIT. PARS I, - Tlll^OLOGICA. .')G

versis soi-ti.s. Qiuv ciiim ionge vol prope a ventale A Imuiii, ncc virliii- idolunini valiiit lc ilcfcinlcrc sic
distaiil, luccnto Evangelio gubverlcntur. crii jicrpctuum vas liis (jui conliduiU in snpicnlia
Vehs. 25. — Abscissuin. (IIiEn.) Sicut conlra Ba- humaiia, ct scrviunt crroribus divcrsis.
liyloncin ct 1'liilistliiiin vaticiiialus est, clc, nsiiuc Vehs. 47. —
/•;/ conrcrtam caiilicilalcm Moab.
Vi-
(iil i|iii(l(|iiiil ail tci-rciiam .sciciUiam ])crliiict cl im- detur lcmpus gralia' signilicarc, in (pio iiuicumijue
talur rcliusiiim, sulivcrtitur, ut iiiliil probclur ([uoil invocuvcril nomcn Doniini, salvus crit (Jocl, ii).

forlissimuni putabatur.
CAPUT XLIX.
Vi:hs. 20. — Audiritiius. Qiiia in priori commate
crraiKcs ad paMiilcnliam provocaliat, cl ad Cliristuin
Vehs. 1 . — .!(/ /ilios. Post Moab ;id filios Ainnion
convcrti nioncliat vcrba vcrtunliir, cl incrcpanlur, (|iioil aiisi simt lcrram
; ut in cjus lidc perpctuo mane-
rcnt; nunc incorrigibilcs plurinios et obstinatos
Isrnel invadcre, undc ct eis ullio digna pra^mmtiatur,
agnoscens, ex persona eorum, qui de Moab salvati ct Israel possessores suos prasdicitur possessurus.
sunl, et cxpcrinicnlo suo cjiis .siipcrbiam didicci-uiit, VEns. %. — FUiir /{aW)n//(. Mclropi-ilis Moabita-
nit : Auiliviiiius .suitcrhiam Moah, clc. b^t Moab su- rum, qua> nunc Ariopolis dicilur, composilo noniiuc
perbia' argiiit, (|uia plus cllVrlur (piam possit, vcl cx llcbra'0 ct Gra-co, ([uod apxo?, id est, Marlis ci-
poscat cjus lortitudo. B vilas vocclur.

Vers. 31. — hlco supcr Moab cjuhibo. Polcnliam VEns. G. — Et jiost liwc. Qiiia posl convcrsioncm
prislina- fclicilalis ct plaj^ain rcpcnlina^ subvcrsionis ha^rclieoriiin ad lidcm rcclaiii, captivitas peccati dis-

ostcndil. Moab unircrsam clamaho. Qmv inlcrprela- solvelur, rceipicnlurin coniiiumioncm licclesia', unde
corum, et significat fortissima ha-reti-
tur fvrtudido exieranl. Et captivos. Possumus pcr lilios Aminon,
corum dogmala dialccticc construola, in qiiibus vi- qui de Lolh in spclunca, ct iu ebrielale, et inccstu
dcbalur esse fortiludo erroris. gencrati sunl ha-reticos accipcre, secundum illud, E.t

Vei\s. 32. — Plorabo tihi, pinca Sahatna. Tcmpe-

iioliis c.ricrunt, scd c.v nohis non crant (Joan. ii').

statem hujus s»culi. Vidctur cnim significarc aliquos

Vers. 7. — .!(/ Idumwam. ( Rab.) Tropologice Idu-
ma^i lerrcna ct carnca dclcctatio, quic consurgil ad-
de Moab ad Dominum converti velle. Sabania enim
versus spirilum, ut nou faciamus ea qua; sunt spiri-
conpcrsio ali([iia intciTirctatur. Vinca Sahama, etc-
Attollens allitudincin, quia superbia turrim ad cirlum
tus, el animam, clc, usque ad Cum enim spiritui
caro subjecta fuerit, Iduina\i Iransibit in Juda?am, el
conalur crigcrc.
caro servicl ralioni.
Vebs. 34. — A Scgor usrjuc ad Oronaim. Scgor
— Si fures.
Veks. 9. Ha^relici qui furantur sufli-
urbs qua^ Mortuo inari inunincl, ubi lcrminus Moa
G cicntiam sibi, (^tquolidic aliquos de Ecclcsia rapiunt
bitariim. Indicat crgo, .|„ia iis([uc ad cxtrcmos lines
provincia' ululalus pcrsonabit. Dc
ingredientes vincam Domini, quam de /Egyplo trans-
i[uo Isaiai' : Vcctcs
ejus usquc Segor vitulain constcniantetn (Isa. xv), id
lulil, cupiunl univcrsa populari, ul vix raccmum in
ca rclin([uaiil. Scd Domiuus e contra omnia secreta
est, perfecta^ a^latis. Sicut enim in hominibus tricc-
eorum, et patriarcliarum Esau (qui primas scilicet
simus annus, ila in pecudibus et jumcntis annus tcr.
ha'reses invenerunl) viros ecclesiasticos et doctores
tius robustissimus est. Aqurc quoquc Ncmriin. Isaias :

profert in medium. Et prima illius victoria cst pate-

Aquce cniin Neinrim dcscrtw crum (Isa. xv), etc.
facerc qua' tcgebantur.
Et qua> hic minus dicuntur, in Isaia plcne exponuntur.
(IIier). Contra Juda'Os faclus cst sernio, qui
Est enim Nimrini oppidum supcr uiare Morluum.
Vers. 35. — Etauferam dc Moah. Intereunte secta usque ad
Christianis invidcnt, ctc, ut morlilicantos
membra nostra (fornicalioncm, scilicet immundi-
huniana' sapicnlia\ ccssavit poiii]ia cl clamor vcrbo-
liam, ct bujusmodi) aHcrnam in Chrislo vicloriam
runi, ut philosophi ncc hau'clici de Ecclcsia cgrcssi
consequamur.
aliquid invenianl iu doclriua sua quod liumana'
ulile sit.
vila'
VEns. 14. — Audivi. lla^c sententia in Abdiapenc
eisdem verbis coutinelur, et mulla hiijus capituli.
Vers. 37. — Omnc cnim capnt calvitixm. (Rab.) Vers. 15. —
Eccc cnim. (R.vn.) Quasi dical
Apnd
.'
,
anli([uos barb:e capitisquc
,. '
! , .
rasura luc us indi-
•
D .„„,
j,-.
hdom, qui
„• „ ,„
mmor
• •

cs inler
,
omnes
....
ni circuitu
:

nalio-
cium liiii, clc, usquc ad liiuc Isaias : In cunclis ca-
nes, ctc, usquc ad inde tc dclrahercm, ct ad lcrram
pit ihus ejus calvitium, omnis barba radetur(Isa. xv.)
reducercm calerariim gcnlium.
Vers. 3S. — Quoniam contrivi Moab. Omnis do-
I'arvuluin dcdi tc in ijcntibus. luvrclice, licet
clrina iiliilosopliorum et ha^reticorum, quia fragilis
magnus libi videaris, et contemnas (larvitalcm Ec-
cst et inulilis, a vcritale conlcrilur cl dissi|)alur.
parvus lamen es
Veus. 41. — El crit cor fortium Moab. Beiic cor
clesia>,

Vers. 1G. — Cum

el conlcmptibilis.

c.raltaveris. clc. (R.vb.) Quia

Moab cordi mulicris iiarturicnlis comparat quia dc ;
luvrctici alliludincm ct siiiiililudincm aijuilarum jiol-
magna luxuria ad luagnain pcrvcnilur trisliliam.
liccnlur sibi, ([ua' ad cadavcr Doiniiiicum congre-
Vers. 45. — In uinhra Uescbon steterunt. Quia gantur, ctc, usquc ad Qiiod aiilcin coiilra lucrclicos
cju.s niiiiiilioiic S|)cral)al sibi solaliuin, scd iVuslra :
el carncin dicliim csi, conlia Judicos quoquc intel-
qiiia ignis vindicUe vcrticeni iiimultus liliorum Moab ligipolcsl.
justo judice retribuentc oppressit. Vkrs. 19. — tVcc quasi lco. |ln.) Sicul Dominus
Vers. 4G. — Vw tibi, Moah. Qiiia ncc munilio ur- cusligavil su|H'ibiaiii Judicoruin, quos pcr Jordaneni,
67 GLOSSA ORDINARIA. — PROPIIETIA JEREHI.E. 58

ctc., usfiue ad scd leo saBvissiraus iii tartaruin cos A monet Israelitas, qui caplivandi orant in Babylonem,
pcrpotiio criiciandos dctrudot. ut non slabilem possessionem arbitrentur se ibi ha-
Vfins. 21. — /1 vocc ruiiuf. etc. Veniente vasta- bituros, scd spom revertendi haberont, et cum capti-
tore strepitus ruinre eorum longe latcquc rcsonabit, vitas laxaretur, fugercnt inde : quia venturum erat
terrorcm incutiens vicinis provinciis. ut a Medis ct Persis vastaretur.

Vers. 23. — Confusa est. (Rab.) Post Philistliseos, (Orig.) Quomodo corpus nostrum in aliquo terrfe
Moabitas, Ammonitas quociuo ct Iduma;'os, ad Da- loco consistit, sic anima, sccundum statum suum ia
mascum, id esl, Arabiam, otc, ^tsfjue tul eum enirn aliquo terra; loco nuncupative cst. Corpus nostrum,
captus est populus .Iuda?orum, Damascus, cui impe- ctc, usque ad sic in Jilgypto, ahus cst in Taphnis,
rabat Arellia, similiter capta cst. alius cst in Memphis, alius in Sicnni, alius in Bu-
Vers 24. — Dissoluta. Damascus intcrprelatur bastis hahitat.
poculuin sanguinis, aut sanfjuincni bibens, aut san- Vers. 12. Confusa est mtitcr vcslra nimis, ctc. —
guis cilicii omuia cthuicis convoniunt, etc,
; (\\xx Isaias dicit similia, Et erit Dabylon illa gloriosa, in
usque ail Quomodo enim acervus lapidum de dispcr- regnis inclyta, in superbia Chaldceorum, subvertc-
sis lapidibus cumulatur sic de omnibus nationibus
:
tur sieut Dominus subverlit Sodomam et Gomor-
acervus credentium congregatur in ruina Judacorum g rhani (Isa. xiiij. Ecce novissima erit, ctc In fine
cadentium dum gentes surgunt. mundi, vcl in morte cujusquo, omnis gloria et supcr-
Vers. 28. — Ad Cedar. Hi Agaroni sunt, sod usur- bia Ghalda^orura, et confusio mundi recedet a nobis,
pato nomine Saraceni vocantur, et habitant per soli- ct ita omnia subvertcntur, sicut subvertit Deus Sodo-
tudinem totam, dc quibus pocta dicit : Latequc mam et Gomorrham, nec ullra voluptatis vel mundi
vagantes Agi, futurus est status.
(R\B.'i Mysticc. Cedar, quodiutcrpretatur fenehra'., Vers. 1.5. — Sieut fecit, facite ei. Id est, sicut
et Asor, etc, usque ad qui se simulaut tilios Oricntis, illa per Nabuchodonosor gentes circumquaque vas-
cum sint tenebrarum filii.
tavit, ita ei retributionem reddite.
Vers. 29. — Tabcrnacula . Ilfcc omnia Saracono-
Vers. 16. — A faeie gladii columbm. Columba
rum proprie gcntem significant, qui in tontoriis ma-
stulla dicitur, quia nutrit pullos alienos ; ita Nabu-
nent, et ubi nox cocgorit sodes habent, ct armenta
chodonosor alios opprimendo et fovendo. Etiam Na-
multa, et pecora, camclorumquc grogcs ; scd non
buchodonosor columbam vocat, non pro simplici-
habent oslia, nec vectes, non enim versantur in ur-
tate, sed pro stullitia supcrbia».
bibus, scd in solitudinc. Hi omnes a Bal)yloniis
sunt deleti. G
Vers. 17. — Leones cjecerunt, etc. Teglathphala-

Vers. 3.5. — Eccc ego eonfringam, ctc (Rad.)

sar qui partom niagnam Judioorum in Assyrios trans-
Elam regio Persidis, unde Elamil;e.
tulit, ct Sennacherih ([ui decem tribus in monte*
Proedicit enim
propheta, etc, usque ad ElamiliB quoque despicien- Modorum traduxit, hi leoncs appellantur.

tes vel tentantcs interpretanlur, et significant per- Vers. 18. — Eecc ego visitabo. (Rab.) Visitat Do-
secutorcs Eeclesiie. minus regem Babylonis, id est, confusionis, sicut
visitavit rcgem Assur, qui interpretatur, etc, usque
CAPUT L. ad scd novus populus in nova civitate in porpetuum
cxsultabit.
Vers. 1. — Vcrbuin. Exploto vaticinio contra
^gyptuni, Pahvstinos, Moab, tihos Ammon, Dama- Vers. 21. — Super lcrram dominantium. Prai^di-
catoribus Christi prKcipitur, ut rognum diaholi stu-
scum quoque et Cedar, coutra Babylonem ct Chal-
doant overlere et opera cjus maligna ot consilia
dffios sermo dirigitur
:
ut quos ante lalenter arguit,
;

pessima, ut interficiant omnes pcccatores terrse, et

nunc palam scelora corum manifcstando, vastatio-
disperdant dc civitate Domiui omnes operantes ini-
nem et desolationem subsoqui apcrte pronuntiot,
quitatem.
Isaias (luoque ot Ezechiel similia contra Babylonios
et Chald*os prophotavcrunt. D Vers. 23. — Quomodo confractus, ctc (OniG.)
Vers. 2. —
Confusa sunt. Similia dicit Isaias :
Mallcus universae terrfe, diabolus cst. Sed cst qui
Ecce ego suscitabo siiper eos Medos, qui argentum non curat de malleo universse terras vir scilicet,
non quwrant, neque aiirum velint (Isa. xiii). slans super muros Adamantinos, etc, usque adlftgi
Vers. 4. — Venient filii Israel. iRab.) H:ec pro- enim Dei non subjicitur, netpie enim potesl, et in-
missio roversionom populi Doi de captivitate signi- vonla est Babylon, ot comprohensa : quia Domino
ficat, ctc, usque ad ut jungantur illi foedcre sempi- rcstitit.

terno. Vers. 'i.^-Tl. — ApcruitDominusthesaurum, ctc.

Vers. 6. — Grexpcrditus. Hac sententia notaniur (Id.) Alia cditio : Aperite apotheeas ejus, etc, ut ait
reges Israelitarum, qui errare feeorunt populum et Apostolus (Rom. vi) : Pertulit in niulta patientia
declinare ad idololalriam quorum fuit primus Jero-: vasa ira' praparata inperditioneni super vasa inisc-
boam fiUus Nabath, qui fecit adorari vilidos aureos :
ricordice, etc Alii ergo vasa misericordiae, alu vasa
deinde caeteri prsevaricatores legis. ir», etc, iisriue ad qui asserit sidera non esse cau-
Vers. 8. — Recedite, etc. Secundum historiam sas eorum qufe fiunt super terram, prsecipue eoruin
50 WALAr-RIDl STRADl FOLD. MON. OriV PARS I. — TIIIJOLOGICA. CO

qiKV Clirisliaiii:; aociiliinl : prirecptuiu Dtimiiii exse- A videris magnum ejus opus, quomodo subverlit om-
quitur. nia dogmala gonlium, ut crodoutos do erroris jugo
Vehs-28. — Vox fiigirnlium. (Ouic.) Utinam liirc cxiinerot, videbis quia in passione ejus Babylon su-
cssct noslra vo.\, o caleclmmeiii, liigicntium de Da- bito corruit et contrila cst ; videat quisque Babylo-
bylone, et fugientium, elc, ««(/iii! «</ interfice omncs nom in pectore suo corruisse. In cujus enim corde
peccatores terra', qui in te sunl, et omnes Babylo- non cecidil, Cliristus ei nondiim advonit : Babylon
nio?, ut possis mundalus in Jerusalen Iransgredi ruit, ii;dilicatus Jorusaleiii civitas sancta Doi.
civitatem Dei. ilulatc. (IIier.) Quia nulla anima apud Deum in-
Ver.s. 31. — Eccecgoad te. (Rab.) Mystice pr;r- sanabilis, consilium dat eis qui possunt, etc, usqiie
nuntiat Anticliristo, qui PxtoUetur snpcr omne id ad sed quia noluit eurari, salisfaciunt boiii mcdici
quod dieitur Deus, elc, ad quia non timuo-
%isquc ot diount :

runt calumiiiam et captivitatem populo Dei inferro. Vlrs. 9. — Curanmus. (Orig.) Vide ne quando
Vehs. 37. — El eriint (junsi mulieres. (Id.) Imhcl- angelis pi\Tcipiat Deus langucnli anim» tua^ medica-
les quasi niulieres, per Medos et Persas dcstruxit mina conlicore, etc, ms(/i((; ad profert Dcusjudicium
cos, elc, tisquc ad quia synagoga corum terra srul- suum ad huniiliandum quod cxallalum est.

ptilium esl, et in porlcnlis, id ost falsis figmentis B Vkrs. 10. — Qui levat nubcs, id cst pnrdicatorcs
gloriantnr. ct prophotas, qui nos a calore futuri judicii dofen-
Vers. U. — Ecce guasi leo. (lo.^Vidctur signitl- dunt inibre eloquii sui, cuni futura dcpromunt. Ful-
care quod Nabuchodonosor, postquam regnuni Ju- gura. Pra'dicatores prophetarum fulgura sunt, cum
dfeorum, elc, usque ad et ut demonstret non Cyri inimicos porcutiunt : pluviie, cuin dovotos a pceca-
polenlia, sod Domini judicio factum esse, subditur :
lis abluunl, ot imbrem salulis iufuiidunt : unde spi-
Quis enim similis mei ?
rituales germinont fructus, et in nialuram mcssem
coalescant. Et producit ventos de thesauris. Venti
CAPUT LI.
sunt apostoli, quorum pra^dicatio percurrit mundum
Vers. 5. — Quoniam non fuit, ctc Quia Dominus tanquam ventus celerrimus : de quibus alibi dicilur :

Sagiltas suas ardcntihus cffecit (Psal. vui. Ipsis eniin

misit eos in vindictam populi sui, quem non corri-
venlis penna^ proptor discursus celeritatom tribuun-
piendo castigavit, sed s«!viendo contrivit : unde, yw
Assur, virga furoris mei (Isa. x).
tur; unde: Volavit super pennas ventorum (Ibid. xi).
Vers. 6. — Fugite de medio, etc. Post plagas Ba- Vers. 17. — Stultus factus est. Bene post subver-

bylonis, ad JiuUeos historico, myslice ex- sionom Babylouis roprehondit fabricatores idolo-
ad fiJoles
Q runi, quia per stultiliam human;e montis facta sunt
hortationem convortit, ut fugiant de medio Babylo-
opera vana ot risu digna : quia nec spirilus in cis,
nis, id est mundaniB confusionis.
nec vox, nec ulla oHicacia : unde nec se, nec culto-
(Orig.) Non gradalim scilicel, non podetentim,
res suos in die visitationis libcrare possunt.
sed volocilor exite, quicunque confu^am habetis
quando sunt mi- Confusus est. (Rab.") Demonstrata subversione
animam, etc, usque ad Simililor,
Babylonis, rcdit prophela ad auctorem lanti judicii
nora peccata, ministris ulilnr Deus : quando vero
quia non ost potostas nisi a Deo, ipii domin;Uur in
graviora, tunc ad retributionom ipsc festinat.
regno hominum, et cui voluerit dabit
Vers. 7. — Calix aureus, elc Non cst sOmper ca-
illiid.

lix aureus Babylonis vol iu manu Domini cum cnim :

Vers. 25. — Ecce ego, elc Mons postifer, Nabu-
chodonosor, et rcgnuin Cliakkoorum ; vel diabolus,
ad vindictam vonerit et iu manu Domini posita fue-
Nec qui alibi nions caliginosus, proplor lenobras erroris,
rit, eHiciotur terra qux facta estinJob. jugiter
in inanu Domiui conlinolnr scd tunc lanlum cum dicitur. Et dabo te. Ad hunc montem pertinent Ju-
;

rosliluot oi Doniinus quod mcrctur. d*i, hsoretiei, blaspheini, ct omaes impii, qui per-
durant in malilia, nec couvorluntur ut liant lapidos
(Orig'.) Nabuchodonosor volcns dc-
Crt/('.r axtreus.
vivi in iodilicio Dci.
ciperc bomines pcr c.alicom Babylonis, non miscuit
in vase lictili, clc, usque ad sxpc vidi auroum cali-
D Vers. 30. —
Cessaverunt, elc. Veniente Cyro ct

dogmalum ve- Dario cessavit robur Babylonis cl principum ojus.

com in pulchro sormouis ornalu, ot

nona considorans, doprchondi calicem Babyloiiis. Vers. 33. — Filia Babijlonis: etc Fuit plebs Ba-

Incbrians, ctc. (Id.) Vide onines homines cbrios

bylonis,quando por polentiam rogni ot divitiarum
;

inebrianiur ira ot trislitia : inobriamur, etc, usque abundanliam trilurabat ot eontorobat goutos sed :

tempus messionis ojus venit cum cogitur recipere

ad ab eo omnes inebriamur quandiu lerra sumus.
Dc 1'ino. (Id.) Sieut in his, (pii vinum corporale quod gessit, de qua cx persona Judaicic plobis con-
bibunt supra mousuram, vidonuis obrii corporis mo- sequentor dicilur Comedit me etdevoravil me Na-
:

bucliodcnosor, rc.v Babylonis.

tum, olc, usquc ad biberunt genlos, idoo commoliic
sunl. Et dcsertum faciam mare, otc ^U^" Myslice '

Vers. 8. — Suhito cccidit. Signiiicat consumma- mare hujus sa^culi signilicat tuAiulcntiam, quod Do-

tionom mundi suhiio fuluram, qu:e non per parles ininus dosortum ponit. Faciet onim cessaro luxuiu
sod roponlo liet, sicut Jericho corruens cilo vol su- ojus, ot dissipahuntur iniqui, qui confusioni erro-

hito pcriit. Si autem vonerisad advcntum Cliristi, ot ruin viliorumquo desorviohant.

61 GLOSSA ORDINARIA. — PROPIIETIA JEREMI.E. 62

Vehs. 41. — Quomodo capta Arat, ordinem captivilatis interna; denuntiat, etc, tis-
est Scsacli. ("Rab).

Sesach, bijssus sacci, vcl manusque ad Quandoque enim et lumen totius rationis
sacci interpreta-
tur sicut Baltylon confusio, etc, vsfjue adulegra-
: claiiJitur, quia pravo usu et iniquitates sua; multi-

diantur de socielate eorum, ne cum illis pereant. tudinc gravatur.

Vers. 4b. —
F.grcdimini de mcdio ejus. (Id.) Qui Venit Nabuzardan, etc. (Rab.) Justo judicio Dei
vult animam suam salvam facere, etc, usque ad venit Nabuzardan, princeps cxercitus regis Babylo-
sed in meditalionc legis cjus et exercitio virtutum nis, super Jerusalem, et succcndit, etc, usijue ad
strenui. omneni domum comburit igni, id est, cujusque con-
Vebs. 52. — Propferca, ctc. (Id.) Enumerat pla- scicntiam flamma illiciti amoris.
gas Babylonis supcrventuras et optiraatibus cjus, De paupcribus, etc (Id.) Eos, qui utiles verbo et
ducibus omni populo, etc, us-
et magistratibus, ct exemplo esse potcrant, etc, -usque ad sed spinai et

que ad Exite de illa, populus mcus, ne participes tribuli vitiorum.

sitis delictorum ejus, et de ptagis ejus non acci- Vers. 20. — Columnas quoque, ctc Pcr diversa
piatis (Apoc. xviii)), ctc. vasa, diversa officia in Ecclcsia signilicantur, quae
Vers. 64. —
submcrgctur Bnbylon. Nam sc-
,S;V maligni spiritus de servilio Dci aufcrunt, ct in usum
cundum liisloriara Babylon in Eupliratcn mcrsa cst;g suum convertunt.
quamvis in solitudinera redacta. Sed spiritualis Ba- Vers. 21 De columnis, ctc (Rab.) Quod factu- .
—
bylonis aeternum interitum pradicit, quoe inprofun- ram columnarum dcscribit cum capitcllis, ct retia-
dum inferni cum principe diabolo dpmergetur. Unde culis afquc malis granatis, ostendit, ctc, usque ad
Joannes : Sustulit unus angelus fortis lapidem Icgat opus nostrum supcr librura Regum, ubi quid
quasi molarcm mngnum, et 7nisit in vinre, diccns , dc his sancti Patres senserint, explanatum est.
Uoc impetu mittclur ISahylon (Apoc. xviii). Vers. 24. — Et tulit magister, etc. Etiam fortes

CAPUT LII.
in Ecclesia diabolus decipit ct caplivat ; undc : Escie
ejns elcctce (Habac. i), ctc
Vers. i. — Filius viginti. Ilistoria quse captum
Vers. 25. — De eivitate tulit, etc Conlinentcs,
refcrl Scdeciam, et Jcrusalcm a Chakheis vaslalani,
scilicct, olcum gratise et misericordia; (sicut fatuae
in libro Regum plcnc tota continctur.
Vers. 4. — Faeium est autcm. Novcnarius minor virgincs) in pectore suo non habentes, qui frustra
super viros bellatorcs constituunlur, cum arrogan-
denario imperfcctionem legis significat, etc, usque
tiam vitarc non prsemcditantur.
ad tenebris pcccalorum vallati fugiunt, ct videntes
lupum venientcm ovcs dimittunt. Vers. 26. — Septem viros, etc. Scpliformi Spiritu,

Vers. 7. — Per viam portce. Latentcr arCTuit *-' ^'^''''^'''' sanctificalos. Scd quiagratiamperdidcrunt,
incrliara doctorum, qui intcr rauros duorura Tcsta- scptcra spiritibus nequioribus traditi, non rcgis coe-
mcnlorum constituti, non bellura gcrere, sed cffu- leslis mandala intuuntur, sed regis infcrni voluntati

gere qusrunt, ct deliciis magis ^afflucrc (quas hor-

obscquuntur. Et scribam, etc Qucm libcr Regura
Sophar, qui interpretatur dissipans vcl diuidens, et
tus signat) quam scuto fidei hostibus resisterc.
significat eos qui rudes in Ecclesia, quos ad mili-
Vers. 8. — Pcrsecutus est, ctc. (R.vb.) In libro
tiara Christi nutrire debuerant, pravis excmplis dis-
Regum ita legitur : Fugit Sedecias pcr Viam, ctc
sipant, et a ccctu fidcliura pcr errorem sequestrant.
Malignis spiritibus populum circumdantibus, rcctor
non fugit, etc, usque ad Apprchcnsum crgo regem
Et sexaginta viros, etc.StuItos, scilicet, coopera-

duxcrunt ad rcgcm Babylonis in Rcblatha, ctc

tores, qui mcrito vulgi nomine appcllantur, qui uti-

Vers. 11. — Et addu.vit cuni rcx, etc Quia ani-

litatem divini consilii disccrnere et implere ncglexe-
runt.
ma in confusionc pcccatorum vincla corapcdibus
vitiorum, pcr malignos spiritus ducitur in domura
Vers. 27. — Et pcrcussit eos re.z Babylonis, etc.
IIoc ambit rcx Babylonis, ut quos ab Ecclesia evel-
carceris usquc ad diem mortis, ct in angustia men-
tis includitur, ut morlis scntentiam exspcctet.
lit, perducat ad interfectionem perpetuae mortis.

Vers. 12. — In mcnsc nutem quinto, etc. Cnn- D Vers. 28. — [ste cst populus, elc (Rab,) Tcrtio
gruit ordo temporis cum ratione vindicta? : Mense vastavit Nabuchodonosor Judaeam. Primo, cum
quinto vastatur civitas, quEe Pentatcuchum dcspexit, Joachim, etc, zisque ad et retrudit in carccrcra in-
deciraa die mensis, quia decalogo Icgis contraria, ferni, ubi geraunt in perpetuum damnati.

fecit, blandiens sibi de sccuritate pro sanctorum Vers. 31. — Et factumest,{lD.)S\gm{ica.la.dmi-

locorum habitatione ; unde supra : Nolitc confi- randam Dei potcntiam per bonos ct malos asque
dere, etc. sua, etc, usque ad corrcctura misericorditer res-
(Gkeg.) Dura Scripturae Sedeciaj caplivitatcm nar- pexit, et de poenis liberans quieti restituitet honori.
 ,

f,j WALAFRini STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIEOLOGICA. 64

THRENI.
Editio Diiacensium llieologonim lihro Laniciil;ilioiiniii Expositionoin nnneclil Pascliasii Ralpcrli, ([ui
circa aiinuin Doiniui 880 lloruil. lluiic coiIl», ut aiinis i|iiiiilia^niila U:ilpiMlo scnior, non novit Walafridus,
ct ideo nunc oinillondam fcnsuimus, iiiox iulor Opcra l'a5cliiisii Raljicrti suo loco daluri (EniT.).

rHOPIIETIA BARUCH.

PRiEFATIO. iinilla de Christo novissimisquc temporibus indicant.

Libor islo, qui Barucli nomine pramolalur, in
(,i„tiqua exemplaria Glossm ordinarioi textum
Ilcbrso canonc non l.abcUir, scd lanlum in \ ulgala
tantiunmodo Uaruch cxhibcnt, nulla comitantc ex-
editione *, similiter et epistola Jeremm-. Propter
jyQsiHnne )
notitiam antem legentium hic scripta sunt, quia

» Vulgata editio, dc qua tit mentio in prologo supcr Barucli, exponitur in prologo supcr Ezechiclem.
Caetera plana sunt.

PROPHETIA EZECHIELIS.
(Vidc ExpositioncmD. Hieronymi in Ezecliiclem cl homilias D. Grcgovii inenmdom. Quse
exaliis sucloriJ}tis exhibet editio quam sequimur, cuncta expositorum Walafrido junio-
rum sunt.)

PROPHETIA D.\NIELIS.

(Vide CommentariumD. Hieronymi, Operum ejus tomo V, col. 493.)

LIBER DUODECIM PROPHETARUM.

{Vide D. Hieronynmm, uhi supra.)

MACHAB.EORIBI LIBRI DUO.

{Vide Expositioncm Rabani Mauri in eo.^^dcm Ubros [Operum ojus editiouis noslra; lomo III], (]uam ad
vcrbum mutuatus cst \Valal'ridus Strabus.)

EVANGELIUM SECUNDUIM MATTH.EUM.

PROLOGUS. A morte peremptum eoruni crat priTdicatione vivifi-

,
„
,
Juda\a, volcns
.,,
Malthaeus
,
cum pnmo
.
'.
•

transire ad gentcs, primus

,
,
T' V
piwdicassel Evangchum
.
.

,,
hvange-
in
candum undo et aliorum evangclia dcciderunt, nec
reeepta sunt
*
:

:
•,..,
quia nolebant pra'limtum
' '
numerum
.
. .
r»
,. . 1
r cessan propler virtutem sacramenu. Designantur
, r
...
•
,, . I ,
luim scnpsit Ilcbraicc : nuod Iratnlms a quinus .
'^ '^ ,. .
.
V • o- . r •. cliam cvangelista^ quatuor quiv non sunt liguris,
ibat,
,

ad mcmorian rclKiuil. Sicut cnim nccesse unt ^ , . ,. "^. .,.' . . ' • .

.1plurcstvan-B ,.,..,,.
,
'
. .•,,. . ! ., dcceptoria', sed jiicundi mvsteru sibi conscm\ Mat-
ad conlirmationcm lidci hvangelium pnvdicare, sic "
,

-i- ,. T? »., ,^ tluvus in iioniinc intclligitur : qma circft humamta-

et
. ,
conlra ha>relicos scnbi.
.•
Lum autein ,
• . \,
, . , , , ,
•
tcm Christi unmoratur. .Mareus in
nnncipalilcr
cclium scnpscrinl, (nialuor lantuni habcnt aiicton- '
.
•^
. .
' . ' . ,
, ,
•
i
leone, (luia agit do resurreclionc. Lucas
•.
vUulo,
,

m i

talis lestiiiionuini iniia pcr (uialuor nunuli partcs ' '^

'
, i^
..,„.',..'.'
:

.
qiiasi quatuor .
agens de saccrdotio.
"
,
Johanucs m ainula, scribens
, ,

nuntiant Irimlalis.

„,.,
fidom cl suiit ... .
.

. ,^ . ... sacranicnta Divimtatis. thristus vei-o ipiem descri-

m
, ,

rola; niiadnga Doniini, (pi;r vcliit euni pcr pricdi- .

,• buiii, hoiiw
v
..

luil
,

Uo virgiuc ualus
,

; vUi.lus
i
m inimo-
cationcm Evaugc ii, ct gcnus humauum quadnlida 1
,
. „
65 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. MATTH. 66

lalione, leo in rcsurrectione, aquila in ascensione. A primitur, ut eum cognosceres qui ex cjiis stirpe

Vel in honiine liumanitas, in vitulo sacerclotium, fueral promissus.

in leone regnum, in aquila exprimitur Divinitatis Fratres Juda3 memorat pra;termissis fratribus
s*acranicntum. Issac et Jacob : quia ilU a populo Dei quasi aheni

Incipit Evantjcliuin secundum Matthwum. sunt repulsi : hi velut hsredes in libro vit;e scripti,

et quasi patriarcha; duodecim, in quibus et numerus

CAPUT PRIMUM. apostolorum siguatur. Sed nominatim non expri-
muutur, ne ullra uumerum sacraraenti generatio
Vers. 1. — Libcr (jcnerationis. (IIier.) Ilebrsei
extendatur.
voluminibus suis a principiis nomen imponunt, ut
liber Genesis, etc, wsiyijenrf setl hic mos cst in mul- semine pricdictorum patrum Cln-istus intravit
In

tis, maximc in prophetis, ut visio Isaia', subaudis in ^gyptuni quod pra!sagiens ininiicus populum pre-
mebat, et non feminas, sed mares interimebat, ut
haec est.
eum exstingueret.
Filii David. Ordo prseposterus ne pra^misso Al)ra-
De Juda Christus quera omnes gentes suscepe-
ham, gencrationis contexlio interrumpcretur. IIo-
quia unus runt : (juo venientc jara Hcrodes alienigcna princi-
rum duorum specialitcr dicitur Filius :

aUcr inter regcs ad quos pabatur

primus inter patriarclias,
facta est de Christo promissio, ut Jud^is Christum
Veus. 3. — Judas autem. Judas gonuit Pliares et
Zaram antequam inlraret jEgyptum in ijuam ambo
cx lege venturum aperiret, in quo viderent vaticinia
impleri.
postea cum patre transieruut.

Filii David filii Abraham. IIos duos de omnibus autcm genuit Esrom. In .Egypto genuit
1'hares
Pbares Esrora,et Esrom Aram, ct Aram Aminadab,
elegit quorura Filius dicitur ChristuSi ut Juda'is qui.
ct Aminadab Naasson et tunc .Moyses eduxit eos
bus scribit, scientibus ex lege Christura venturum, :

appareret hic essc qui diu erat promissus, in quo

de ^gypto. Naasson fuit dux sub Moyse in tribu

videreutur iraplcri omnia vaticinia ; his enira solis

Juda per desertum, in quo genuit Salmon. Iste Sal-

in Veteri Testamcnto legitur facta promissio Abraha",

nion fuit princeps in tribu Juda, qui cum Josue in

scmine tuo omnes gentcs ternc terram proraissionis intravit. Iste Salmon in terra
ct bcncdiccntur in
promissionis genuit Booz de Raab.
(Gcn. xxii).
Christus est Pharcs, id est divisio, quia separabit
Abrahara et David sunt dua; coluranffi versantes
ovcs ab hKdis. Ipse est Esrora, id est sagitta vel
in lege quasi in vestibulo ante ostium quod est
atrium, quia penetrat corda auditoruni. Habet etiam
Christus : quas ambit funiculus duodecim cubito-
rura, id cst fides apostolorum. Amplectitur hos in
C latitudinera charitatis, qua et inimicos dilexit.

genealogia patres, de quorum mcdio ostium Clu'is- Vers. 4. — Aram autem. Arara Christus cleetus

lus aperitur credentibus. vel excctsus interpretalur : Electus de quo pro-

Ecce puer meus quem elegi (Ose. Et
Vers. 2. — Abraliam tjcnuit Isaac : Isaac autcm
pbeta
alibi :
:

Excclsus super omnes gentcs Domini (Psal.

xi).

genuit Jacob. Ab eo congrue sit generationis exor-

cxii). Ipse est Aminabad, id est voluntarius, qui di-
dium cui promissus est prinium, in quo esl bcne-
cit : Voluntarie saerifieabo tibi (Ibid. xxxiii). Idem
dictio omnium.
est Naasson, id est augurium, qui novit praeterita,
Matthffius generationem incipit ad exordio pro-
prsesentia et futura. Vel Naasson serpentinus, quia
missiouis. Et etiam usque in finem libri liacc agitur,
Christus raore serpentis omnes cavit insidias.
ut qui ex hac generatione natus est, Deus horao
intelligatur.
et
Vers. 5. — Salmon autem genuit Booz. Christus
est Salmon, id est, sensibilis, quia omnia sentit.
Ab initio ab eo cui primura facta cst promissio
Ipse accepit Raab, id est Eclesiara de gentibus.
fidei incipit, ut in boc patre discant cui primum fo-
quia Ec-
Raab, fames, vel beatitudo, vel impetus :

cta est promissio, qui ct quales esse debeant qui

clesia gentiura esurit et sitit justitiara, et dilatata
volunt in ejus seraine benedici. Matthaeus genera-
^ ^^^. ^^,^^^^^ terrarum impetu doctrina; philosophos et
tionem descendendo computat : quia hu-
incipit vel
reges convertit. Raab ostendit coccinum iu fenestra,
manitatem Christi ostendit, per quam Deus ad ho-
id est in ore per confessionera Cbristi passiouem
mines descendit. Lucas asceudendo referens formam
Raab merctrix
declarat. quse nuntios Josue suscepit,
sacramenti aperit. A baptismo euim incipiens usque
quam Salmon princcps tribus Juds sibi copulavit,
ad Deum ascendit, ostendens baptizatos ascendere
significat Ecclesiam de gentibus, quae principi ex
ad hoc, ut sint filii Dei.
Juda, id est Christo copulatur. Et sola cura suis sal-
Genuit. Matthaeus ponit, gcnuit : qui naturae filios vatur, duin Jericho, id est prajsens sa-culura, septera
tantum nuraerat. Lucas Qui fuit : qui aliquos se-
:
nmris vitiorum vallatura, septem dierura terapore
cundura legem vel per adoptionem filios interponit. lubis pra;dicationum circuravallatur, donec in no-
Matthajus ponit genuit, et non generavit, forsitan ut vissima tuba oranes muri corruant, ei novissima
ille cognosceretur in fine ostensus de quo dicitur :
mors destruatur.
Ego hodic genui te (Psal. ii).
IjOo:^ uutcm. Rooz Christus de quo dicitur : Ecce
Judam et fratres. Ideo solus Judas nomiuatira ex- Dominus Deus bi fortitudine veniet (Isa. xl). Nota
 —
67 WALAl lUDl STRADI FULD. MON. OPP. PARS 1. - TllEOLOGlCA. 68
nullam do sanclis IVniinis in {jeucalogia Chiisti as-
A sc^doie Chiistus, i|uia legiumi David tonipoiale figu-
surai,sed quas ScripUira reprehendil. Uebuit enini ravil anernuin Christi roguiim. .Ihia.s. Palor Domi-
do pocealoribus iiasci, qui pro poccaloribus venerat, nus, id est, Chrislus, iiui dicit lujo cro illi in Pa-
:

ut discorout sui peccala putrum silii iioa obesse. quia tanquam

trein, Dominus oinnia iituFcunque
Uude agnus iu Pasclia immolandus jussus est assuini voluit fecit (Psal. c\iii). Qui eliam esl Asa, id est,
e.\ capris et ovibus id esl e.\ juslis et peccatoribus attollens, quia ipse abstulit peccata mundi.
generandus.
\F.ns. S. — Josaiihat, etc. Jiulieans \o\juilieium
Ex lUitlt. Moaliitide, ut osloudat iin|ilolum vatici- Dei, scilicot ChrisUis qui jiidicat orbem lerra; in
nium lsai;e : Emitie ayiiuin. Doiiiiin', (loiniiKitorein tcquiiate. Joram autcm genuit. Christus cst Joram,
term' (Isa. xvi). Per hanc semen AbruhcB ad Chri- id cst cxcelsus, qui ait : Nemo asccndit in caelum nisi
stuin deducitur. licclesia de gonlibus por Ilulh si- qui dcsccndit ilc calo kuminis qui
filius cst in cailo
gnilicata, prius^iuam ad Booz, id est ad Christum (Joan. iii).

veiiiret, ex patio diabolo erat.

Vebs. 9. — Otias autcm. Sub Ozia, Joathan,
Uuth siguiliciil Ecclesiam qua.- est de Moab, id cst Achaz et Ezechia, prophelavit Isaias de Christo.
dc gentibus, quac e.\ palre diabolo et petra deserli Propter peccala priucipum claudebantur ora pro-
proptor idololatriam do qua Deus suscilavit lilios B pholarum. Eieehias. Kortis Domiuus, ipse cst qui
Abrah;o : oblila ju-ioris gontis vonit ad Booz, qui dicil apostolis : yolite timere. Ezechi;e cuiu esset
fortis dicitur, id cst ad Chrisluni, qiii suscitat se- siue liberis dictum est : Dispone domui tua;, quia
mou frairis sui, id esl Moysi qui obiit sine liberis, moricris tu et non vivcs (Isa. xxxviii). Ideo llevit noa
quia ad perfectuin adduxit lex (llebr. vii).
niliil proptor longiorein vitam, cum sciret iudo placuisse
Ruth videns \'cl festinans ; quia Ecdesia puro cordc Doo Salomouem, ([uia uon potiisset aiupliores an-
Deum vidot qu;B festiuat ad bravium superua? visio- nos : sod (|uia dubilabat no promissio Doi implere-
nis et dilVinit perseverare in fide et diloclione. tur cum se sciret esse de genere David per qucra
Jcsse autem. Pater David stepius uorainatur Isai, oporlebat veuire Christura : et ipse erat siue liberis

sed binomius fuit. Hic autera ideo dicitur Jesse : ut unde et dicebat (Ibid. xxxviii) Non videbo Domi- :

sciret eum venisse ; de quo Isaia : Egredictur vinja 7ium Deuin, iloin, non aspiciam hominem ultra, etc.
de radice Jesse (Isa. xi), otc. Hic est flos queraodo. E contra crodobal, quia iidelis cst qui promiscrat.
rat Isaac, dicons : Ecce odor /ilii inci sicut odor agri Deus autom sonloutiam quam dedorat, ad probatio-
pleni (Gen. xxvii), quia Spiritus eum abundantis- nem fidei immutal, ot spaliuin generaudi dat.
sime -replevit. Vers. 10. — Manasses. Obliviosus. Iste est qui
Regem. Non quod solus in hac gcnealogia rex, C 'I^*^''^*"^^''^'"*^?'-''^*^^'^''' '''-^'' ^^""*'"""""/'"''''""'
scd quia primus rex de Juda ct rogum principium, ejus non recordalior (Exech. xviii). .\mon, id ost lidc-
propter quem et CKteri in solio regni servantur : et lis vel nutritius, significaus Christum de quo dici-
per istum ordo generationis docurrit ad Christum tur : Fidelis Doininus in omnibus viis suis, qui con-
qui babot reguum David. vocat /ilios, utgallina pullos suos (Psal. cxliv).
Vers. 6. — David autciii rcjr. Mystice David, id Vers. 11. Josias, id est .<;«/«,'! Z)owi'ni vel incen-
est Christus qui Goliam, id est diabolura superavit. sum. IUe est qui dicit : Dirigatur oratio mea sicut
Ipse est manu fortis, vel visu dosiderabilis. De incensum (Psal. cxl), etc.

eodem dicilur : Dominus fortis ct potens (Psal. Josias, rex justus, quod uon filii ejus quos genuit,
xxiiii, elc. Et itcrum : Speciosus foriiia prw filiis non in transmigrationo, quia nunquam transmigra-
hoininum Ibid). xliv). vit sod secundum priedestinationem Dei ad trans-
:

Urice. Uria, lux niea Dei scilicet, id est, diabolus, migrandum, Jechoniam et fratres ejus siraul ponit,
qui dixit : Similis ero .Htissimo (Isa. xiv); cui Ec- ut quorum est communis iniquitas simiHs sit et mi-
closiom conjugalam Chrislus do solario palernse ma. seria. Jochonias pnvparalio Doinini, i|uia tam pa-
jcstatisadamavit, et pulchram factain sibi raatri- Irem ([uam liUuiu Dominus ad Iransmigrandum prav
monio copulavit. Urias qui est figura diaboli, lux D paravit.
mca Deus iutorprelatur, qui adhuc Iransformat se (IsiD.) Veritas hislori;e habet, quod duo fucrunl
in angelum lucis, ct lucem Dci se facit. Jcohoni^o, ut unus scilicot patcr sit in fiuc pra^ce-
Vers. 7. — Saloinon autcm. Christus cst Salomon, doulis tossoradocadis, allor iu principio sequentis.
id cst paci/icus, ([uia ipse est pax nostra qui focit Sed mystice socuudum .Vugustinum unus et idom ost
utraque unum. Ipso est Roboain, id est inipctus po' in fide pr!)>cedenlis et in principio sequenlis. Sed
puli, qui vclociter populos convertit ad lideni. lio- quaro prirtormissus cst Joachim palor Jechonise?
boam. De isto dicitur Daho ipsi Itoboain trihum: forsilan ut typum Chrisli faceret Jochoniain bis nu-
Judam, ut remuneat lucerna David cnnctis diebus in meravil, ct Joachim iie numerus augcretur praHer-
Isracl (III Ucg. xi). Quod ad littoram non potest misil.
accipi, quia ncc Israel cuuctis diebus exstilit, nec de Omnes qui a David us^iuo ad transmigralioneni
David post Christum dux aliquis in Israel fuit. Sed Babylouis numorantur, roges fuerunt.
Christus luccrua est ivlcrua in ca"lesli Israel, ct idco Jeclionias. Prior Jochouias, resurreetio Domini,
scrvatur scmper. Supcr solium autom David diciuir sequeusJtichonias pnt-^ara/to OKmtHidicitur. Utruiu-
69 GLOSSA ORDINARIA. — KVANG. MATTII. 70

que coiigniit Christo, qui est resurrcctio et vita A mine Joseph ? Scd non est consueludo Scripturarum

{Joan. xi). ut ordo muUcrum in gcneralionibus lexatur ;

et ideo

VEns. i'i. — Salathiel. Pctilio mea Dcus, Christo non per .Mariam, scd pcr Joseph indueilur, cura de

convcnit qui dicit Patcr sancte, serva eos quos de-

:
una Joscph ct Maria li'ibu fueiinl. Undc et eam
quasi propinquam cogebalur accipere, ne tribus in
disti niihi, iit sint unuin sicut ct nos (Joan. xvii).
aUam sc confunderct undc cliam simul tanquam
Veus. 13. — Zorobahel autem gcnuit Abiud.Ma-
:

de una slirpe profilentur in Bctlilehem redire cum

gistcr Babylonis, id cst confusionis. IIU convenit qui
singuUs in suam civilatem.
mundum ab errore idololatriae ad viam verilatis rcvo-
Exemplo Maria? Uqucl fidelibus conjugatis servato
cavit. Fucrunt viri sludiosi ex Juda<is dicli Ilcriles
paii consensu continenliam possepormanere, con-
propter propinquilalem gencris Clirisli, eranlque
jugiumque vocari non permislo corporco sexu, sed
Nazara-i, qui ordiucm gcnealogiic Chrisli parlim mcv
custodilo menlis affectu. Unde et Joscph vir Mariee
morilcr, partim ex libris Dicrum, inirlim ab avis et
dicilur, quia conjugium vcrum csl ubi conscrvatur
proavis retinentes secundum ordinem scripserunl.
amt)ris efleclus, et in Maria fiuclus nupliarum in-
Abiud, id est, pater nieus. Iste Christoconvenil, dc
vcnilur.
quo dicilur : patcr meus cs lu
Ipse invocavit me :

(Psal. Lxxxviiij, etc. Eliachim. Dominus rcssusci- B Vers. 17. — Omnes itaqiie. Decurso ordinc gene-
tans. IUc qui dicit Omnis qui vidcl Filium et crcdit
:
ralionis landem, in finc concludendo, cvangclisla
in eum, habebit vitam wternam, ct ego rcsuscitabo recapitulat sub myslico nuniero.

eum (Joan. vi), eic. Vers. 18. — Christi autem gcneratio. Sineaddi-
Vebs. i4. — .izor. Adjulus. Illc cst qui dicit : tamenlo, Jesu, pouil, ut cum inlcIUgasde quo pro-
Ecce Deus adjuvit mc, Domiiius susccptor est anima; phela : Vnxit tc Deus tuus. Jesus, quod subslanlia-
mete (Psal. Liiij. Sadoclt. Juslus, id est Chrislus liler ilU convenil, angclo reserval, ut qui posl diclu-

de quo dicitur: Justus Dominus ctjustitias dilcxit rus est conceplum de Spirilu sanclo, nomcn ei
(Ibid. \). .\chim, id est, frater nieus iste. QuisaUus proprium ex salvalionis officio sublimius declaret.
quam ille qui homo fieri voluit, ut possit liaherc fra- Sic erat. Sicut dictum esl, ut ex Joseph, origo Ma-
trcs, dc quibus diccret : Nunliabo nomen tuum fra- ria', qua3 ct de David claresceret et Christus, non :

tribus meis (Ibid. xxi). Eliud, id csl, Dcus raeus con- ex cjus scmine, ut Deus ct homo, pcr gcnealogiam
venit Christo qui dicit : Dcus meus ut quid dercli- homo, pcr hoc, de virginc de Spiritu sanclo Dcus
quisti me (Matth. xxvii) ? ostendilur. Sic, inquam, erat ut piacscripla est et

Vebs. d5. — Eleazar,

Dcus meus adjutor. id est, raox dicetur, sicut postea signis et prodigiis niani-

Ille est Dcus nicus

qui ex pcrsona hominis dixit : C festatur, ut lotus liber Deum ct horainem natura

sperabo in eum (Psal. \c). Matha/n. Donans vel do- demonstret credendum ut possit intelligi.
: quod est

natus. IUe est qui dedit bona hominibus, cl de quo Hic enira scnsus dcficil humanus, ubi non esl nalura,

dicitur Deus dilcxit mundum, ut Filium suum scd virlus qui non crcdit non inlclUgit quod virgo
:
: Sic
peperil, quod vcrbum caro faclum est.
daret {Joan. m).
Per hos patrcs Christus in munduni, et omnium Cum cssct dcsponsata. (OniG.) Ideo desponsala ut

horum in se gercbat ofticium. Et dignum cst ut pcr signilicaret Ecclcsiam, quae virgo cst el sponsa : et

eamdcm lineara sanctilatis ad eum ascendamus, per ut per Joscph, etc, usque od desponsatio licbatper
quara ad nos descendere est dignatus. aUquot dics anlc assiduam cohabilationcm, et inte-

Vers. 16. — Joseph. Apponcns Chrislus (|ui Ju-

rim erat uxor sub cuslodia viri.

dieis gcntcs apposuil, qui et palcr Chrisli dicitur, Antequamconvcnirent. Non quodpostea convene-
rint ut si diceremus antequam pocnilucril, morle
quem de sua conjuge natum adoplive susccpil : scd :

et putative pater dicitur. Joseph Maltha?us dicit fi-

pran-cnlus csl. Non quod poslea convcnerinl sed ;

lium Jacob et Jacob fiilium Malhan. Lucas Joscph ostendit proximum tempus nupliarum, in quo nuplia-

fiUum HeU, et Holi fiUura Malhal, sed Malhan ct rum solemnia celebrantur.

Mathat de cadcm uxore Hcsta nomine singulos gc- D Inventa est in ufcro hahens. Invcnit Joscph inutero
nucrunt. Solomoncn dcsccndit,
Malhan, qui pcr habcrc, scd non de Spirilu sancto scicbat csse : cum
eam prius duxit, et relicto uno fiUo Jacob obiit, et postca ut dubius delibcraret dimitlere eam, aposlo-
postea Mathat qui per Malhan descendit de David, lus autera hoc addit ne interim surreperet suspicio
camdcm duxit et genuit Heli, sic Jacob et Hcli fra- leclor. Quomodo hoc faclum sil, ct quo ordine,
tres sunt ulerini. Jacob autcm uxorcra Ilcli fratris vel in qua civilatc Christi conccplio sit cclebrala,
sui sine liberis defuncti, ad suscilandum scmen ejus, hoc prtctcrmissum a Luca exponilur.
accipiens, gcnuit Joscphnalura suum, sedsccundum Veus. 19. —
Justus. Per fidem, qua credcbat Chri-
legera IIcU fiUum. Quod dicilur fiUus nominc ejus stum do virgine nascilurum, et voluit se humiliare
vocari cui suscilatur, non est verum cum Booz anlc tanlam grafiam.
eum qucm gcnuit ex Ruth, non Eliraelech cui susci- Quod justus eral, hoc est leslimonium caslitalis
tatur, sed Obclh vocavit. Maria», ut qui servat innocentem, juslus dicatur :

Quid ad Chrislura generalio cx

Viruni MariK. scd et pius dum nollet propalarc, ex conscicnlia
David deducta ad Joscph, cum Chrislus non ex sc- castitalis justus, ex timore pius. Sciebat illara csse
 —

71 WALAIUIDI STRABI FULD. MON. 01'P. PAltS I -TIIICOLOGICA. 72

inculpixbilom : sed unde vel quid essel ignorabat : cl \ iiuplealur arbitrio : ut liioc dc qua hic agiliir. Alia
idfo mediam elogit viam eHiigieiuIi, ul ueiinc inuo- osl ox pra'scienlia Dci cui noslrum adiniscelur ar-
Cfuteni pfoderel, ueiiue ivi iueoguitie cousoutieudo bitrium. Alia est, ([ua? comminatio dicitur, qu;o lit

se reuui laceiet coiani Deo. Veia virtus esl, cuiu ob sigiium auimadvorsionis diviiiio, ut fugiaiit a
iiec pietas siuc juslitia, uec sine pictale justilia iiuiu facie arciis elccli, cl jiisle pcroaut iiicauti, et uoii ex

separalic ab iuvicein dilabunlui-. l)ra'scioiitia : quia longe alitcr scilur, (luani futuruiii

Et notlcl cam. Quaiii desponsaverat coinminclur.

in coujugium
ducere, nc videretur quod iguorabat celare. Vel
VEns.23. — £t'c«iiir(/o.AdmiralurprophetaIsaias,
traducere ad po>uain in (jua noverat uon esse infa- ct (piasi oiiinos do sorano suscitaus, ait : Ecce virgo
luiani, quia sciebat se eani virgiueni accepisse, iu-
iii ulcro liahcbit (Isa. vii). Spirilui sancto praiscns
oral (piod iii lcmporo nondum crat. Ecce virgo, clc.
tactain servasse.
Dicuut Judan quod non cst hoc nomen integritatis,
Vers. 20. — llarautcmcocoyitanlc. Ilic doceiuur
scd te lalis puella. Sed quomodo tunc est siguum ?
diu delibcrandum esse in incertis, ue pcccetur tc-
Scusum Isai.e soquitur, non vcrba. Pro concipicl,
nieritale Icvilalis. Ecce angclus Domini. Quia sic
poiiit : In utcro habcbil : et vocabunt, pro vocabis,
pic cogitat, consolari nicretur, el consilium smim
r> vel vocabitur.
meliori consilio niutatur. Fili David. Recognosce
quod promissum est doniui David, dc i|ua tu es el
Emmanucl. Proprium cst Christi, ut Jcsus, quia
Maria, et vide inipletum in ea. i\oli timcrc. Quani-
cum Iiis quos salval, scmper adjuvando porseverat.
Tribus dc causis dc Veteri Tcstamcuto astruit ea
vis lautuni sit quaulum crcdis, et nc timeas pro
reatu, sed amplectore cliaritatisiutuitu. Conjiujcm. (Hue iioiiil iii Evaiigclio : pro losliticaliono, ut habeat
lcslimoniuni a lege et prophelis pro coufirmalione
Conjux crat non concubitu, sed noncoujun-
aftectu,
:

ctionc corporis, sed copulaliono auimorum. fidci ,

quia facihus crcdimus cum videmus impleta
Nota coujugem dici a prinia lidc
quiE sunt pricdicta : pro coiijunctione Novi et Veleris
desponsatiouis.
Igitur disponsatiouis est, Tcstamcnli.
si quis pcrmiltitur aliam
duccre post sacramoutum sponsionis, ct si nunquam Vers. 24. — Esurgcns autcm Joseph, ctc. (Bed.v.)

debitum solverepossit. Moralitor. Quisquis a Dco movelur, solvat moras,

Bene Josoph vir, et Maria coujux dicitur, cum iu surgat a somuo : faciat (luod jubelur. Fccit sicut
eo servatur affectus amoris, quod vorum conjugiuui, prwccjjit. Pcrfccla obodicutia. Fccit nou tantum quod
et in ea sine coilu est fructus nuptiarum. pra^cciiit augclus, sed oliam sicut iira^ccpit. Exhibi-
In ea natum est. De ca nasci, est in lucem pro- tione servitulis, et effcctu amoris obc(heus recle dici-

duci. In ca vcro nasci, est concipi, vel sccundum p tur fecisse sicut prsecepit Angclus Domini. Nou ci.

pra^seuliam augcli quam habot c.\ Dco ciu futurum

:
angelorum
rclinquitur mentiendi locus, ubi ofticium
quasi praHcritum, uatum dicitur. Dc Spiritu sauclo cclebratur. Et acccpit conjugcm, ctc. -Vd vitandam
est. Spiritus sanctus dicilur Deus, et donum Dci, virginis infaniiam, ad colandum Salvatoris adven-

et charitas, ct sola charitas cum incarnari fccit. tum, ad nocossarium puori nasceutis obsequium.
Vers. 21. — Parict. Nc videretur Joscph uon esse Vers. 25. Donec peperit. Non quod post, quod
ncccssarius oi, subdil : Pariet. Et itaerisnccessarius magis constat cura multis modis coguovit Deum
:

procuratioui. Et vocabis cjus Jcsum. Idcm nomcn osso qui ualus est.
dicit quod prsndixcrat JIari;e ut promissum
isti Non quod postea cognoverit : sed ponilur donee,
Salvatorem jam vcnisse tam viris quam feminis rc- Donec ponam inimicospro et , vel pro ivterno, ut :

praesentet ex voce. /pst; ewim. Nomeninterpretalur. tuos scabellum pedum tuorum (Psal. cix). Dicitur
Vehs. 22. —
//()(" autcm, ctc. Quod propinquo est ipiod Joscpli Mariam facie ad faciein videre non

dcspousata quod invonta ost iu utoroliabous: (piod

:
potciat, (iiiam Spirilus sanclus a couccplione im-

peperit virgo quod Jesus vocatus est:quod salvat.

:
plcvcrat pcuitus. Et idco non cognoscebat facie ad
Hoc euim ait Evangclista, quando jam omnia im- laciom quain dosponsavoral, douec uterus evacua-
pletaeraut. „ rctur dc quo hic non agituu. Primogenitum, elc. :

Piiiiiogcnitum dicitur oiuue quod aperit vulvara,

Ut adimplcretur. Isaia' prophetia, siguum cst pra'-
sive ahud sequalur sive uon. Vol primogenilus inter
sciouti.u Dei, quia quod dicit ccrtum cst a Dco

prJEsciri et ideo ab homino dcbet tinieri. NuIIum

omncs oloctos por graliam. Pioprie aulcni uuigeui-
:

tus Dei Patris vel Mariie dicitur.

aulcm signum quod dcsigual, ofticit sed tautum :

siguat cpiod osloudil, sic prophclia non uecessita-

tcm corum
CAPUT II.
facit ((Uic pricdicit, scd signum cst prae-
scicntia^ Dei.
Vers. 1. — Cum ergo natus, elc. Quamvis Mat-
(HiER.) Non cst necossitas rerum ox cloijuio pro- tluvus nativilalcm pnetcrniiltal, tainon advcntum
phclarum, sod sola cxhibitio vcrilalis. rrophclia magorum roforcns, brovitor eam commomoral, sic
liou focit nccossitatcm oorum (lUiO di\it,scd siguum diccns : Cum pouuulur a
crgo. (,Uab.) Qualuor hic
cst priosciculiie Dei. |)rophelis- roborata, nalivitas, noinon, locus et lom-
1'rophctia alia cst e\ priedestiualione Doi, (piam jius, etc, i(.<(/i(c ad de adventu magorum Lucas la-

ncccsse cst omnibus modis cvenire, ut sine uostro cet, ct Maitliieusexpouil.

73 GLOSSA ORDINARIA. EV.VNG. MATTH. li

Bethlehem Judce. Ad differentiani illius quae est in A tione comitantes, ad agnitionem veritatis, ctc.
Galilaea, in tribu Zabulon.Duaj enim suut Betblelaem : usque ad ut eos tantae visionis mysterium nou la-
Bethlehem prius dicta est Ephratba, Bethlehem do- teret, et quod oculis ostendebatur insolitum, ani-
mus panis, quia ibi nasciturus erat Panis vivus qui mis non csset obscurum.
de cnelo descendit, qui ponitur in prajsepio : ut irra- Vers. 3. —Audicns autem Ucrodes, etc. Rex di-
tionabiles pastos, faciat socios angelorum. Signiticat citur, ut collatione ejus ijui qua^ritur, hic intelliga-
autem Ecclesiara, quse est domus in qua panis vi- lur extraneus, (juia jam defecerat proprius.
vus comeditur. Audiens aiitem Hcrodes. Alinm regem Judaeorum
In diebus. (liiEK.) Hoc non ponit tantum pro tem- quam se quajri, volebat enira cum esset alienigena

pore, sed ut vidcatur impletura, elc, uxfjue ad legitimus rex videri : et ideQ codices quibus genea-
Judaji locum insinuant : tempus adventus non co- logia texitur cremavit.

gnoscunt. Turbatus est, etc. Vel quia exitura regni sui ti-

(AuG.) Manifestatus est Jesus non doctis nec ju- met, vel propter iram Romanorum
hoc patere- si

stis pranalet namque, etc., usque ad ut nulkis ma-

:
tur, qui decreverant ne quis rex vel dominus sine

gnus superbiret, nullus infirmus desperaret. eorum consilio diceretur. Nato rege cirli, rex terraj
Venerimt. Ifagi, non post annum : quia tunc non B '«'-batus est, quia nimirum terrena altitudo confun-
ditur cura coelestis celsitudo praedicatur.
inveniretur in prassepio, sed in./Egypto,sed decima
lertia die. Fuerunt autem de terra Persarum ubi et Cum illo. Propter favorera : quia sajpe populus
Saba tluvius a quo regio nominatur, juxta ([uam et plus cis injuste favet, quos crudeles sustinent. Unde
Arabia est, ubi Magi fuerunt reges. Qui etsi tria Salomon Rex injustus omnesministros impioshabet
:

muuera obtulisse dicuntur, non ideo non plurcs (Prov. xxix).

quara tres fuisse probantur, sed ut per eos gentes Vers. 4. —

Etcongregans omnes principes sacer-
quse ex tribus fdiis Noe natre sunt, venturM ad fi- dotum. Notadihgentiarainquirentis, utsiinvenerit fa-
dem proefigTirentur : vel tot fuerunt principes, qui ciat quod post se vellc ostendit sin autem, excusa- :

multos duxerunt in suo comitatu. Ideo Magi apud tus sit Romanis. Explorabat etiam, si rex eorum tri-
Jerosolymam prsecipue rogant : quia per Balaam dc stes vel Icetos faciat Judaeos. Uhi Christu.t 7iascere-
Israel nasciturum audierunt. Nova enim stella novum tur. A Judaeis quferit locum, a Magis tempus, ut de
hominem indicabat. Stella, Christus quem sequi de- utroque fiat certus.

bemus, qui uisi in cordibus oriatur, rex Judreorura Vers. 5. — In Bethlehem Judw. Locum na-
in Oriente non quferitur. tivitatis exprimunt ,
qucm testimonio Scripturae
Vers. 2. — Vbi est, qui natus esl rex, etc. Con- C didicerunt, ut ipsa eorum scientia illis fieret ad
fusio Judaeorum est, uhi Christi nativitatem a genti- testimonium damnationis, nobis ad adjutorium
bus discunt, et si non credunt, inexcusabiles sunt. fidei.

Vidimus enim stellam. Haicstella Dommica; nativi- Ex hoc patet, quia non ex ignorantia, sed ex cor-
tatis nuntia nunquam prius apparuit, sed eam tunc dis duritia credere noluerunt.

puer creavit, et Magis dcputavit : quse mox peracto Vers. 6. — Ettu, Bethlehem. Hoc sic ponit, ut ab
officio esse desiit. Christum nondum loquentem eis dictura est, quia etsi non verba, veritatem sen-
muta stella praedicat, postca loquentem apostoli nun- sus quodammodo ponunt.
tiaveruut Judaeis, tancpiam ratione utentibus ; sub- Vers. 7. — Clam vocatis Magis. Reraotis sacerdo-
stantia ralionalis, id est.angelus ortum Cbristi nun- tibus et scribis ; timebat enim ne Judaei quasi ex
tiavit. Magos vero primitias gentium nondum ra- Dei oraculo promissum occultarent, si se velle eum
tionc utentium irrationaUs, id est stclla, perduxit. periraere sentirent. Ideo etiam promisit se adorare,
Pastoribus angeli, Magis stella, utrisque tamen lo- ne quis sentiret dolum ejus sed sine suspicione ob :

quitur bngua ctelorum, quia jam cessabat lingua gratiam favoris ei renuntiarent.
prophetarum. Utrum stella orta sit in oriente, an
. .... .,. .., ,... ,.
ipsi ibi positi natam ad ocudcntem vidermt, ambi- r>
\ers. 8. y|(io»-em ewm. Herodes devotionem pro-
,
—
guum est."' ...... - ' et
Potuit cuim nasci in oriente, *'
...
eos in
•,,.,
>-) mittit, sed
-^ ,... ,.
gladium acuit ; mahtiam cordis depm-
' .
, , , .

gens colore humihtatis. Finxit se vultu et verbis

Jerusalem perducere. Sed dum humanum quasi ex
adorare eum, queminvida mentecogitabat occidere.
lege quaerunt auxdium, divino deseruntur. Per stel-
Cujus personam repraesentant hypocritae, qui ficte
lam intellcxerunt eum in Judaea natum, et ideo
Deum quaerunt, nun(juam merentur invenire.
Jerusalcm veniunt, ubilocumdiscentes tuncaggressi
iter primum habent steUam praeviam quam reco-
Vers. 9. —
Et ecce stella quam viderant. Ingressi
gnoscunt.
Judaeam deseruntur indicio stellfe, ut cogantur ex
lego inquirere. Vel divino descruntur au.xiho qui
Allegorice. Stella est illuminatio fidei quas ad
quKrunt liumanum. Nec decebat signum infidelibus
Christuni ducit. Dum divertunt ad Judaeos, eam
datum apparere domesticis legis et prophetarum
amittunt : quia dum a inalis consUium quaerunt, ve-
;

quia, si Moysen etprophetas non audiunt : neque si

ram illuminationem perdunt.
quis ex m^rtuis, etc. Non tenuit aethereas vias ned :

(Leo.) Sequuntur tres viri superni luminis du- multum domui vicina, aliter non discernerent do-
ctum et prasvii fulgoris indiciura intenta contempla- mum.
Patrol. CXIV.
 : ;: :

75 U ALAl'lill)l STUAlil Fl'LL). MON. 01'1'. l'AU.S I. — niKOLOUlC.A. 7G

Moralilcr. Stella ost bona exliortalio «liicens ail A occiilto por fiigain iul illuslraiuhiin .Egyptuni dcscen-
Cliristiiiii. Vi'l polius lidos i|u,t ost nionlis illiiiniiia- ilit, rolicta nocte Judieis.
tio,i)or (|uani ingivdionsChristuni vidoti|ui ost stolla Nocto lulit in yEgyptum, (|uia nocle ignorantino his
matulina : et co viso gaudet gaudio ct adorarc nou a ipiihus ipso recossit r(dii|iiit iiicroihilis. yuando
dcsinit. rodit, iioclis iion lil mcntio, ipiia iu lino mundi,
ViiRS. 10. — Gavisi sunt yaudio magno, etc. Gaii- Judioi lidom tani|uam Christuin ab .Egypto rovcrten-
dio gaudot, (jui propter Deuni ((|ui veruiu gaudium tcin suscipientes illuminahuntur.
cstjgaudot. Addit ot inagno (]uo niliil est niajus. In Oinnigonum Deum
/Eiiiijilitm, ct crat ihi, ote.
El valdo gavisi, (|uia de magiio potost alius plus, monstinit vonorantom : (juia Christus a Judiois non
alius miniis gaudoro. roooptus, por priodioaticuiom tninsit ad goutos. Fugit
Vers. II. — Kt intraiites doinuni, ctc. Tros .Magi iii .Kgyptum sicut natus est ut corruptam rcparet
uno itincro. Deum veniunt adorare : quia in uno naturam. Sicfugit, ut fugaces revocaret. Quod fugit,
Christo (([ui cst via) insoparabilis Trinitas ab eis sacramenti fuit non timoris, ut exomplum fugiendi
crat adoranda. Pueruiii cuin Maria inatrc ejus, darct suis. Non fugit mortom (pii niori venerat
otc. Sa>po puor noininatur, ut oum agnoscant, de ([uo noc insidias oxpavit (|ui venorat aporirc versutias
dictum ost : l'uer natus cst nobis. B diiiholi. De hac luga proodixit Isaias : Ecce Doniiniis

Cur noii el Josoph oiim MiU-ia iiivontus cst a Magis? ascendet super nubcm levem, idesl, carnem sine pec-

No calo : ingredicturgue JEggptuin (/>«. xix). Septcm

aliipia indo inahvsuspicionis oceasio dareturgen-
aulom annis in .Egypto latuit.
tiluis, ipre primitias suas stiilim nato Salvatore ad
euni adoranihim iniserunt.
E.v .-Egypto, vocavi. In OsiTa juxla Hebraicam
veritatem hoc invenitur : vel in libro Numerorum,
Ailoravcrunt cuni. Sic conlitontos Deum, (]uom
ut quidam asserunt quia totum dispositionc Dei
:

hominom iiitolligunt,
actuin osse et inoriturum qiiod
factum est.
per myrrham ostendunt.
Et apertis, etc. Fidem suam mysticis protestan-
Vers. 16. —
Tunc Herodes vidcns. Verisimile est,
quod cuni Ilorodi nihil renunliatum esset a Magis,
tur inunorihus : Muuora clausa, lides est cordis ;
creditht illos fallaci stolla decoptos esse, et ideo ad
muncra aporta, ctc, usijuc ad vel per lutc tria in
se non esse reversos unde et tandiu quievit a pueri
:

eodemChristo intimantur, regia potestas, divina ina-

inquisitione. Deinde vulgatis his quae in teniplo facta
jestas, humana mortalitas.
dictavc fucrant, sc a Miigis sensit illusum , et in
Vers. \i. — Et rcsponsoacccpto. SicutMoyses ta- mortem Christi properans pueros occidit.
ceus clamabat, sic isti pio alVectu intorrogahant quid Q Verisimile est per annum et quatuor dies a nati-
divina juberet vohmtas. Ihoc respousiouon lit per an- vitate Christi Herodem in pueros desiEvisse quod :

gelum, sed per ipsum Deum, quia nullus ahus viara forsitan ideo distulit, quia Romam profectus est, vel
reversiouis instituit, nisi ille qui dicit : Ego suni via, ibi accusatus, vol ut Romanos consuleret super his
vcrilas, el vila. Non loquiturpucr ad eos, ne diviuitas
qu.T de Christo dicebantur. Ideo forsitan tandiu ad
ante tompusrovelarctur, et vora luiniauitas habeatur. iuquisitione pueri se continuit,ut soUicitius eumde-
Unde et mox in .Egyptum mittitur : quia et fides prehenderet, neque elabi aliquo modo posset.
nutrieuda erat ad praemium, et vita doctriniE prae-
Occidit oinncs pueros. Quam cilo Christus aj>pa-
paranda est ad eundum.Pcr aliam viam, etc. In hoc
ruit muudo, incepit in euin perseculio : qua; hgu-
formadatur credontibus, ut dovoti ad Deum veniant
ravit pcrsecutioneni sanctorum : et dum infans quue-
et quod jiilioat intondant, scilicot, nc ad diabolum
ritur, infantes occiduntur ; in quibus forma martyrii
rcdeant : sed por semitas virtutum ad iialriam ve-
nascitur, ubi infantia Ecclesiie dedicatur.
niant , et qui cccidcrunt conlemucndo rcsurgant
Figurat mors parvulorum passionom omnium
obediendo.
martyrum, qui parvuli, hunnles et inuocentes occisi
(Leo.> Adorant in carno Verbum, in infantia sa-
sunt qui non in Jud»a tantum, sed ubique passi
:

pientiam, in iulirmitate virtutem, et in hominis ve- D sunt ab impiis, quos signilicat Herodes. Quod bimi
ritate Dominum majestatis, etc, «s^hi; ad quia quod quia doctrina et oporatiouo porloeti. Illis occisis
erat in substautiis proprium, non erat in porsona
Christus evasit : (juia corpora possunl perimi, divi-
divorsum.
nitas non conlingi.
Veiis. \'.i. — .ieeijie pucruni, etc. (IIil.vr.) Cum Et inoinnibus finibus cyu,'!. Non est contcnlus va-
desponsatam cam juslo signiliciibat, conjugem nun- statione Bolhlolioin, sed adjacentia loca vaslavit
cupavit, sed post partum mater tantum Jcsu osten- nec ullam misericordiam ;etalis habuil a lilio unius
dilur, ut qucmadmodum justo Josejdi deputaretur noetis usque ad liliiiin duorum auuoruiu quin onmcs
Mariiv in virginiliito conjugium, ita vonorabilis ejus occidorot.
ostonderetur in Jesu niatris virginitas. .1 /)(»i(i/».Idoo a bimatu, ut sicut priixiccupaverat
Vers. I -i, 1 5. — Qui consurgcns.iosciA\ ligura pra> Ilcrodes liuos civitatis, ita et priooccuparet aliuiu au-
dicatoruni, (]ui Christum, cum matre, id est, lidem num. Ideo etiam a bimati^: (|uia limebal, no puer
Christi, et Ucclosiie tulorunt ad j;oulos, relicto Ile- cui fiiinuliiliantur sidera, imulo suiu'a ictatcm vel iii-

rode, id cst Judioorum iiitidolitatc. Noctc. Quia fra siiociom sibi couformarct.
77 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG JlAlTII.

Veus. 17. —
Tunc adtmpletum est. Adimpletum A functi. Tradunt quidara quia fccit Uerodes super
dicitur quia antequam ficret legentibus erat scmi-
: funus suum nobiliores Judajorum occidere, ut sic
plenum, quia quod in litlera sonabat, aliquid futu- cogcret Judceos mortera suam flere.
rum occulte promittebat. Vers. 21. — Qui corasitr^tfws. Ailegorice. Joseph
(Chrvsost.) Dicit quod stella perannum apparuil, gerit figurara apostolorum, quorum oflicio Christus
sicut in dcstructioue Roraanorum signa apparucrunt circumfcrtur. Apostoli primum vencrunt iu tcrram
quando vox angelorum audita est
in cffilo, Trans- : Israel : quia primura prajdicaverunl Judaeis. Scd pro
camus ab his sedibus. Herode, id est, manente hajredilaria infidelitate, me-
Vers. 18. — Vox in Rama. Id est, in exeelso longe tuunt et reccdunt adraoniti gratiam gcnlibus pr»di-
lateque diflusa est. care, et ad eas Christura trausferre.

Allegorice. Vel, vox Ecclesia! dc hece Nominata terra Israel visum cst Joseph non ali-
membro-
rum gementis usque ad soliura superni ascendit cubi talcm pucrum debere habilare, nisi in Jcrusa-
judicis. Vox in Hama. Propter uxorcm Levila; lem ubi (u-at lemplum et celebralioprophetarura. Ta-
fornicalione percniplam, sccundum numcrum tri- men angelus intelligi voluit Galilajam, quam et Ju-
buum in duodiH-im partes divisam, omnis Israel quod ostendit sic
daei incolcbant, fuisse prasdestina-
tum, quia Nazareus vocabitur.
Iribum Bcujamiu pr:ctcr Irecenlos viros delevit eo- B
rum qiu supcrfuerunl ploralus et ululalus auditus
:

Vers. 22. —
77miti7i7/onY.Si lirauit Judaeampro
usque Rama, qui Archclao ha;rcde patcrna; crudelilatis, cur non et
est est locus juxta Gabaa duode-
cimo milliario a Bclhlehem. Audita. Exaggeral. ut
GaUkcam, ubi Herodes alius frater ejus regnabat ?
hypcrbolicc Raohcl jam morlua, dolcnlis aftcolu Quia Archclaus post patrem raonarchiam totius re-
fi-

jam gni obtinuit sed insolescens a Tiberio Ccesare de-

lios llerc dioal ur. Undc |)Cr hoc dc Chalda-is his- :

toria lexilur (piod similis essel

ab eis cladi priori
jeclus est Lugdnum in exsiliura, et tunc divisum est

populo Juda^irum futura vaslatio. Scd verius reve- rcguum in quatuor telrarchias, quarura unam, id
lanteper evangelislam spiritu, prophetia de nece cst Galila-ara, Herodcs fralcr cjus obtinuit.

puerorum accipilur. Dicit ergo, quod tunc coraple- Quairitur : quare non tirauit Joseph ire in Gali-

tum sit quod dictum est, quia etsi ad immiuenlcm Ixain sicut in Judseam, cum et ibi regnaret Arche-
caplivitalem sermo proplicli;c rcsi^icil, tamcu in co laus ? Sed melius potuit in Nazareth (quae reraota

sicut in urabra, fuiura veritas ca-dis infanlium pro- cra[)latere quarainJerusalera, ubi eratcaput regni
nuntiatur. ct assiduus Archclaus.

liachet. Quia scpulta est juxla Bcthlchem, et ex Secessit in partes. Quod Christus illuc non trans-
lerreno corporis hospiiio malris nomen accepit. Vel ferlur ubiregnabat Archelaus significat,quia Ulis abs-
p
quia mulli de Benjamiu JosepL occisi sunt. De
el condetur Christus, in quibus regnabit Antichristus.
Rachel nalus est Bcnjamin, ad cujus sorlem non per- A'ers. 23. —
Nazareth.^HMiirelhgermennorcllum
tinet Bethlchem, sed ad Iribum lautura Juda.Scd quia campi intei'prelalur, de cujus radice germi-
vel /los
contigua? Iribussunt Juda ct Benjamin in tlnibus Bclh- nissanclussanclorum ad significandum aeternitatis
lehem, multi quoque de tribu Benjamin occisi sunt. suae subslanliam ascendisse legitur. Sicut ergo eligit

Nota quod melius per Rachel (quam si per Bcth- tcrapus quo nasceretur et locura, ita et civitatera in

lehem plorasse diccreluri figui-a sacramenti inuui- qua coalesceret : cujus nomen indicio esl, quod ipsa
eam sanctitas, in sanctitate nutritus, sanctus sanctorum
tur, quia per omnibus schema Ecclesia; cora-
in
mendatur, qua3 plorat non tam morte translatos, reote cUcitur unde et discipuli ejus prius Nazaraei
:

quam supplicio peremptos. Ractiel. Id est Ecclesia, dicti sunt, sed postea a Christo Christiani vocati sunt.
suos teneros agnos plorat peremptos Nazareth Galilaeffi quo transfertur, partem ejus-
: neque vult
consolari in prwsenti, quia non sunt dera genlis qufe fidem susceptura erat, significat,
: sed oranem
spem et consolationem ad ajtcrnam transmitit vitam. unde flos interpretatur : quia Eoclesia quo ardentius
non vult consolari Iiic quia
Plorat Ecclesia, et a terrenis ad ccelcstia transraigrat, eo magis virtu-
:

tilii non sunt de hoc mundo. Vel plorat quia „ tum flore et gerraine abundal.
sui :

dura parit, justiliam habet unde dicitur Perprophetas. Prophetaspluraliler dicit, quianon
Vos plo- :

rabitis, etc, sed additur consolatio haberaus fixum de Scriptura exemplimi ostendit :
: tristitia vcstra
vertetur in gaudium sensura non verba se surapsisse. Vel eisdera verbis
{Joan. xvi).
Vers. 19. —
Defuncto atitem Herode, ecce, etc.
in Isaia juxta Hebraicara
radice ejus ascendet {Isa. xi).
veritatem : Nazarams de
Quia sopila Juajdorum perfidia, et Helia et Henoch
praadicantibus, Jud^ea verbum Dei recipiet. CAPUT III.

Defuncto rege iUico complices ejus pereunt, sic

Vers. 1. —
In diebus autem. Praeterit multa, et
cessante persecutione Ecclesiae adcoelestiainvitatur.
transit ad praedicationem Joannis. In diebus. Non
Vers. 20. —
la tcrram. Non determinat in quara solum puerilia; annos, sed omnes usque ad praedica-
partem, ut dubitante Josepb angelus revertalur ct : tionem Joannis comprehendit, id est, cum fere esset
frequenti ejus allocutione Joscph certior reddatur. triginla annorura. Lucas significantius temporat ex-
Quianon distinxit in quara partem, ideo Josephus primit : Anno quintodecmio iraperii TiberU Caesaris.
inteliexit Judoeam quae dignior pars regni erat. Dc- Prcedicans. Manifestavit se qui prius sUuerat, bapti-
 .

79 WALAIUIDI STRAllI FULD. MON. OIT. PARS I. TllliOLOGICA. 80

zaiiilo, viam pivppararis Domino. In di'Sfrto JiuUvw. Aprotalur, ipiia dc superbia vctoris hominisad humi-
Quia Jiui;i'i a Deo tloscrli eraiil, (|uibus ncccssaria litatom, confossionis el cmendalionis doscendebant.
cst pwiiitcntia, nt ruiloant. Jain tiinc cnini baptizandis excmpliim dabatur confi-

Vers. 2. — Pivnihuliam lloc praico nuntial, tcndi poccata et pnnnitt^Midi raclioia.

qiioil posl por scipsain Yeritas ;

pivnilonlia prjoeoilit Vers. 6. — In Jordane. Quia iu eo (igiira baptismi
sequitur promissio rogni : qui vcrc pcoHilot, in sc pra>ccssit, cl cx noinine dcsccnsum de supcrbia cxi-

pricleritos crrores, deindeerigit animum ad ccclcsle git, (piod congruit baplizalis. Con/itentes. Confessio

regnuni. Si gratis in liaptismolit rcmissio, cur prcr- pcccatorum, conscicutia! osl tcslimonium timentis
dicatur ptvnitonlia ? Scd iriplox cst modus pccniton- Doum. Qui euiin lirael judicium Dci, peccata non
liav Piinms, crrorcs ot oinnia mala antc baptismum onilioscit conlilcri. Porfoclius limor solvil omnein
abrtinunliaroot condcmnaro quod necesse ost ad :
pudorcin. Coulossio pcccali |)udorora luibot, et ipsa

Christum vcnturis. Sccundus, post baptismum lapsos orubescculia est gravis pa-na. Idooi|uc jebcraur con-
pcrpioniientiam rovocari. Tcriius, ipio sancti quo- lilcri pcccata, ul erubcsceuliam paliainur pro pcona.
tidio a lalihus purganlur pcccalis sino quibus vita Nam lioc ipsum pars est divini judicii.

non agitur. Vi:rs. 7. — Multos Pliarisivorum, etc. Ili sunt cx

Pumitere est ante acta dellorc, dotlonda nou haTeticis Juda"orum, et Pharisan obsorvationura et
ol
g
commiltcre. Pccnitontibus regnura ccclorum adesse, traditionum pricferunt justitiam. Unde et Pharissei,

dicitur. Non lerrcna, ut in vcteri loge : et lioe per id est, divisi a populo pcr privatam justitiaradicuntur.
obedientiam Christi. Et hoc rcgnum Cffilorum pri- Sad(luca'i, id cstjusti: viudicant onim sibi quod non
mus Joauncs pnodicavit : PwniteHiiam ayitc. Pri- sunt : hi negant resurroctiouera, diconlos animam
ma virtus est, pcr pii-nitenliara i)crimcre veteroin intorirc cum corporc :(iuiuque libios Moysi recipiunt,

hominera, et vitia odisse : quod qui non facit, non propholas respuunt. Hos vcnicntes ad baptismuin
modo virtutos non comprehcndit, sed nec ctiam sup- Joanncs incropat : (luia raaxirac indigobant corrcc-
pUcia fugit. Ptcnitontia^ virtus liniore concii^ilur, (|ui tiouo el pa'nilcntia.
cst iniliuin sai)ionli;o. Piciiitoiilia a puuiondo, (pia Proyenics viperarum, etc, idest, venenati.venena-
quisquc punit quod illicite conimisit. torum lilii : quia bonis invident eostiue perscquuntur,
Pocnitentiam agore est dignos fruclus pccnitentiaj proximos la^dunt ut patres eorum.
facere. Uegnum cwlorum. Id esl Christus, portiucm Vipera patrom suura occidit, sic Judici prophelas
sancti regnant iu ccelestibus. Vol Evangcliura, (pio qui oraut patros eoruin.
invitat ad rc" iium Vers. 8. — Facite ergo fructus dignos. (Bed.\).
Appropinquavit cnim, ctc. Nisi appropinquaret,
q Quasi diceret Quare prius venena non deponitis,
:

nemo redire posset : quia infirmi et ca}ci via (quae ut sic ad baptisraura, etc, usquc ad gratia est quae
est Christus) carebaut : (luam parans Joanuespani- sentit, seutions qua>rit sanctitatem.
tenti antcpouit. Vers. 9. —
Dieo enim. A carne retrahit ut cogi- ,

Vers. 3. — Vox clamantis. Joannes vox, Chrislus tent opera praedestinationis Dei. Prima sunt rudi-
verbum qui clamat in Joanne : Nullum verbum sine monta tidei, credere Deuin posse quidquid voluerit,
voce auditur, ncc vox sine intelligentia verbi valet. ut orania qui de niliilo creavit, possit de lapidibus
Vox viam vorbo prajparat, ut rocipiatur. Undo : vcl de pulvore filios .A.braba' forraare.'Dr lapidihus.
Paravi lucernam Cliristo meo (Psal. cxxxij. Deraonstrative ad illos lapidos t]uos Josue de Jor-

In deserto. Forma poenitentibus : locus conversa- dane transferre fecit , ad quos quasi digitum exten-
tionis, non froquenlia hominum,scd dcsertum. Ves- dcns ait.

titus uou moUis ud tluxura, sed aspcr victus tenuis : Josuc duodecim lapides de raedio Jordanis in tor-

el inusilatus. ram transportari focit, ct alios cx torra in oodcra

Typice, dcscrtum significat sanctorum vitam a alveo rostilui: pcr tpios exca;catioJuda'orum ct gen-
mundi illecebris segregalam. tiuin atl lucem Iransformatio prjesignatur.
Yiam Domini. ViaDomini ad cor dirigitur, cum j) Vol gontiles lapides vocat : et est sensus : Ne glo-
serrao ejus diligentor auditur. riemiui do somine carnis : t|uia hi taiitum sunt tilii

Vers. 4. — Ipse autem yon«)i('4. Qui pcvnitentiam Dei, (pii per gratiam suut ilhiminali et inlerius sus-
prx'dicat, habitum pa'uitcntia>pra'tendil. In co vililas cilati. Suscitaro siguautor dicit , quia Christus Sa-
vestis el cibi laudatur,quorum usus in divite arguitur. lain, id est Ecclesiain, accepit, et suscitat pcr gra-

Ipse autom Joaiines iu somelipso orudil pconitcn- tiam filios Abraluo defuucto sino liboris, ne lanlus
tes, et lormara vila; cxhibet in doseito habitans, de patriarcha privarctiu' piomissis. In cujus rei pra^sii-

locuslis vivons, pilos camcli vcstiens. gium olim Dcusde Sara genuit liliuin.

Scrvus Doi non dcbot haberc voslimcnlum ad de- Vers. 10. — Jam enim securis. Ne aulem videren-
corem vel ad delectationein, sed lautuin ad tcgen- lur iiuiuunos, si se a talibus sacramonlis sopararonl,
dani nuditatcni. Iiido Joauuos pilis vcstiebatur. oommiiiatur. Sccuris. Chiistus ,
qui ox manubrio
Vkrs. 5. — Tunc e.vibat ud eum, ctc. Qiiia iiisi cousial ot fcrro, id esl, bniuaniiate qiia tonoliir, ol

quis a malis oxoal, nou abluilur.Undo apto sciiuitur : divinilalc quia incidil. Posita est : tiuia otsi por pa-
Uaptitubuntur ub co inJordanc : (jui dcsccnsio inler- ticnliaiu oxspectat, videi tamou (piitl csl facturus.
81 GLOSSA ORDINARIA. - EVilNG. MATTH. 82

Ad radicem. Id est, finem Judaicipopuli, ut auferat A nem portare, vel nomen Joannes sponsi usurpare.

de terra viventium eos qui in Christo non credunt. ut purus horao spirilura dare quo re- non poterat,

Vel, sccuris, scnlentiajudicii, vcl prsedicatio Evan- mittilur culpa. Ghi-istus vero dat, quia Deus et :

gelii. Ad radicem. Nota non ad raraos, sed ad ra- baptizat in verbo, dequodicilur -.Etvos niundi estis

dicem. Cum enim filii malorum toUuntur, quid aliud propter verbum quod locutus sum vobis (Joan. w);
quam rami infructuosse arboris abscinduntur ? Cum et alibi ; Mundans eos lavacro aqiia; in verbo vitce

tota progenies simul cum parente tollitur, arbor ra- sanctificatoe (Ephes. v).

dicilus absciudilur,ne quid remaneat unde iterum In spirilu sanclo. Vel spiritu sanctificationis, et
ahquid germinis oriatur. Radices sunt cogitaliones, igne, id est probatione tribulationis. Vel spirilu in
quibus plantali, vel sursum Cffilo sustolluntur, vel
pra?senti abluit : post si qua; raacula surrepit, igne
ad ima inferni mittuntur. Arbor humanum genus ;
purgatorio ad purum exuret : quod de levioribus
hujus rami, alii sunt aridi, id est, pagani inrfendio
credendura est peccatis. Unde in Levitico, super al-
apti. Alii virides, sed sine fructu : ut hypocrita;, qui
tarc seraper ignis missus de cffilo ardebat, id est,
speciem sanctitatis pra;tendunt, scd intus vacui :
ignis divini amoris, qui omnes in Christo (id est,
alii fructuosi, sed veuenosi, id est haereteci : qui
qui super allare ofiferuntur) quasi rebaptizat et exu-
prxdicando fructum pariunl, sed mortalem. Alii
B rit carnis eorum vilia.
id est, catholici, qui bonura fructum ferunt. Omnis
ergo arbor, ut gcnliles, hypocritoe, qui nullum, el
VerS. 12. — Cujus vcntilabrum. Venlilabrum in
malum. manu est exaracn judicii quo discernuntur leves et
haeretici, qui
vacui a fructu boni operis. In manu, quia Pater non
Vers. M. — Ego quidcm. Nc videatur sua auc-
judicat quemquara, sed oranc judicium dedit Filio.
toritate minari; incipit aperire quantae sit dignitalis :

Permundabit, id est, quotidie a variis tentationibus

cujus proesentia comminatur, vel cujus beneficii
mundal. Vel, Pcrmundabit, dum ob manifesta pec-
persuadet Ego quidem baptizo vos, in aqua. Tan-
:
cata pervcrsus de Ecclesia ejicilur, vel post raortem
tura corpora lavo, quia peccala solvcre nequeo, ut
damnalur. Paleas autem. Paleoe de origine unde et
sicut nascendo, prasdicando, priecurro sic bapli-
trilicum oriuntur, id est de semine, zizania vero de
zando : ut quos ego hoc signaculo ab V ^^^^^^ p^igge grgo sunt qui fidei sacramentis im-
pffinitentes,

impoenitentibus discerno, ad baptismum Christi di- buuntur, sed solidi non sunt zizania vero qui et :

rigam. Post me venturus est. Et si moneo dignos opere el professione secernuntur ab eleclis. De his
fruclus pipnilenli?e facere, superl)iara ahjicere non dicilur Qui non credit, jam judicatus est, et ideo
:
:

tameu possura a peccatis solvere. Fortior me cst. non fit liic raentio deiUis. Inextinguibili. Quianon
Quia ego baplizo in pffinitenliara, ille in roraissio- q gxstinguetur neque exstinguet cruciatos, sed ffiter-
nem. Ego spiritum habeo, illc dat. Ego regnum naliler puniet. Dicitur autem ad diffcrenliam iUius
cceloram pra;dico, ille dat.
de quq dmlm : Ignenos cxaminasti (Psal .l\\), etc.
Cujus non
Cxijus non siim, etc. Alii scribunt :

Potuit
Vers. 13. — TtiHC venit. Quando Joannes pi-ajdi-
sum dignus corrigiam calccamenli solvere.
cabat ct baplizabat, scilicet quando Jesus triginla
autem Joanncs utruniijue dicere, vel contextira vcl
erat annorum, ostendens nullum debere sacerdotem
diverso temporc ut alius evangelista hoc, alius
:

vel pra)dicatorem fieri nisi utilis aetatis. Sicut Jo-

illud assuraere. Omnes tamen verum narraverunt.
seph tricenarius regnura ^Egypti suscepil. David re-
Intendit aulem inhocostcndercexcellentiam Christi
gnum ea aelate inchoavit : Ezecbiel propheliam pro-
et suam humilitatera.
raeruit. Venit Jesus his de causis ut baptisraa Joan-
Vel secundum allegoriam. Calceamentum est in- nis comprobaret, el ut (quia homo erat) omnem
carnationis mysteriura corrigia, mysterii ligalura.
;
irapleret justitiam et legis humilitatem : et ut aquas
Non ergo Joannes corrigiam solvere, quia in-
valet
sanctificans, .per columbam adventum
in lavacro,
cai-nalionis myslerium non sufficit investigare. Vel
Spiritus sancti ostenderet. Venit enim non necessi-
Non sum dignus solvere corrigiam calceamenti, tate ablutionis, sed ut nemo quantumlibet sanctus
ejus, id est, noraen sponsi mihi n on usurpo, necj) jjgp^igj^j g.yatiam supertluam judicaret. A Galilwa
sponsus credi vel dici, sed amicus sponsi volo. Mos
in Jordanem. GaUleea, transraigralio Jordanis, :

enim erat ut si quis eam quse sibi competeret acci-

descensus. Qui ergo vult baptizari trausmigret a
pere in uxorera noUet, ilte ei calceamenlum solveret
vitus, et descendens humilietur.
qui ad hanc sponsus jure propiuquilatis accederet.
Joannes ergo, qui non sponsus, ait : Non sum di- Vers. 15. — Sinemodo. Sinemodo me a te bap-

gnus, etc.Ac si dicat Ego redemptoris vestigia :

tizari, ut postea quod a me quajris in spiritu bap-
tizeris. Sicut enira decet dare exempluni implenda»
non valeo denudare quia nomen sponsi non mihi
:

usurpo.
omnis justitiK, ut discant omnes neminem sine
unda baptismi esse perfectum.
Vel simpUciter se humiliat, vel Evangelii sacra-
mentanon estdignus circumferre prsedicando, quod Tunc dimisif. Cum tali ordine cognovisset im-
non sibi deputatum, apostolis est coramissum. Non plendam justiliam. Dimisit, quia vere est humiUtas,
sum dignus explicare naturam Divinitatis ad huma- quam non deserit comes obedientia.
nitatem. Vel, non sum dignus Evangelii praedicatio- Spiritus in momentoeiundocuii, quodprius nesci-
83 WALAFRini STRABI FULD. MON OPP. PAUS . 1. — TIII^IOLOGICA, 84

vil : ct iileo quod piius liiiuiil humililer, devotus A zatos de mundo exire, in (|uiot(! Deo vacarc : sic
iinplfvit. lilii Israel i)ost Irausituiu niaiis [)or dosorlum ascoii-
Vi:iis. IC). — Uiijitiuitiiii autciu. Clirislus jKpias (lunl, et manua conu'(liinl donoc vouiaut ad terram
baplisini sanclilicavil : tpiia cujus est croaro, ejus- promissionis. Tunc Jcsus durtus csl, elc. (Rab.).
dcni est ct sauctilicare. Ilic est ordo rccla; convcrsationis, ut post accep-
Sicut homo constat duobus, id est, corpore et lam Spiritus sancti gratiam conlra diabolum arctius
anima, ita duobus renascilur : a(]ua qua> purgat sor- accingamur ea via Samarilanus descendit, quia
:

des et consepolil Clirislo : el ignc spirltus ([uo cou- cariie iiidulus easdem lentalioncs sustinuil.
llagranli ad cn'lum rapinuir. Sic Roclosia post bap- Spiritni Sancto, qui quos rcplel ad pugnam mit-
tismum culmen virtuluiu ((uibusdam iucromenlis lit forlcs. Sine hoc spiritu qiii ad pugnam vadit,
appctit, ut Chrislus baptizalus dc aqua ascendit. Sic cito cadit. Vt tentarctur a dialwlo. Non lentalur
post baplismum ascendunt, qui ad virlules proti- a diabolo, nisi (piia ad desertum exierit, id csl,
ciunt : et ([ui prins caruales et lilii Adas, fiunt spiri- bono sludere ca'perit.
lualos el filii Dei.
Vicns. 2. — Et cum jejunasset. (Beda). Jcjunat
Apciti stiiit, ctr. Ei lioc ad impletionem juslitir".
ul loiitetur, lenlalur quia jejunat, et exempluiu jo-
Non enim tunc primum silii paluere co>lestia vcl
Bjunandi nobis d;il, elc, usijue arf et sic ([uaiidiu liic
Spirilus sanclus esl dalus : sed nobis per acceplum
sunius, somper pcccata ploreiuus : ([uia hoc numero
baplismum aditum cali patere, et Spirilum sanc-
pra'seiis vila ostcnditur.
tum dari monstravit. Quod enim ctoli aporti, ([uod
(Leo.) Dura per varias actiones vivx hujus sollici-
Spiritus sanctus vonil, ([uod vox Prtlris insonuil,
ludo dislenditur, necesse est de mundano pul-
etc, hac niyslica iusunt nobis.
vere, etc., usque ad ut in cujus sunius resurrec-
Patet renalis adilus in ctvlum per Chrislum, qui
liono conresuscilati, in ipsius invcuiamur passione
per Adam clausus fuit.
comraortui.
Sirut roliimhcim. Verum corpus formatnm ad ho-
Postca esuriit. Hoc est vere humanilalis : et per
ram habuit in specie cotumba- : (|ui;i aliter si^iritus
hoc est oecasio lenlaudi. Lalel polestas, palet in-
ab hominibus videri non posset sicut columba, non
firmitas.
quia vera columl)a esset, sed quia spiritus in cor-
porali specie, non taraen ipse corpus. Ita de hac fi-
Vers. 3. — Et accedens. Quia esuries est si-

gura sentilur siout de aliis in ([uibus Dous ap[iaruil :

gnum infirmitatis. Et sic nobisin abstinentia non deest

resolvebanlur. Bouo spirilus iu leulatio. Per exleriorem intirmitalom Chrislum len-

qua^ expleto otVicio
columba qufe simplex et mansuela descendil, ul et
lal iu quo nullain legoiupoccati invoniobat. A' Filius

sua» nalura; simplicitalem, et cura in quem descen-

^ Dei cs. Aliud horum ox[)loranlis esl, aliud teulaiitis,

debat, railera misericordiae pra>conera dalorem([uc

dum Deum confileri videtur, et hujusmodi ilUulere
omnes baplismo ronati soptera conatur. Sic enim tentat ut explorot quod veretur.
indicarel. Similitor
columba significalis dobont ro[)leri. Sic explorat, ut lentando decipiat. Si Filius Dci es.
virtulibus iu
Noveral Filium Doiveiiisse in miindum, sou per pro-
Columba a malitia fellis esl aliona, in (|uo proliibe-

raurabira. NuUum ore volunguibustedit, iu quono- j)helas sou por augolos nuntianlos, seu per Joanuem
laturinnocentia. Nec minimas aviculas invadil,in qui- demonslranlem : sed quia huiuilia in eo videbat,

busalia' aves se ol puUos suos nutriunt : in quo |)rohi- quod de Deilale sus])icalus est, ex superbia ei in

beniura rapiua. Puro[)ascitur grauo : in (|uo uotatur

dubium venit. Unde et callide exquirit Nec : indi-

abstinenlia, alieuos lan([uara |)ullos suos fovel, ecce

gnum fiiil Clirisltim lonlari ([ui veneral occidi, ul
loulalionos superaudo nobis poloslalem darol supo-
charitas. GemiUira dat pro canlu, ecce coraimnclio.
randi loulaliones, sicut sna niorte abstulit noslram
Super aquas sedet ut accipitrera prasvisa in aquis
morlalilalem.
umbra doclinol ecce solliciludo. In columba super
:

Dominumspiritus ap|)aruit :(|uia venit nos [)or man- (Rah.) Chrislusnon uisi posl baptismura se lenta-
suotudinom colligore. Su[)or disoipulos in igue ([uos ri pormisil, insinuaus ad se cuntes gravioros passu-

ad consuiuendam rubiginoiu ])occati conlra seii>sos

D ros, elc, usijue ud Chrislus vero sola suggeslione
veuiebat acccndcre. Adam peccando ca-lum amisit, tenlatus fuit.: quia delectatio poceati mentem ejus

Christus a Spiritu sanclo per columbam glorilicatus non nioniordit.

apparuit : llaMunam vihraulom qua" viam prohibuil \i:bs. l. — Scripfttm est. Non utitur potcstate, sed
aqua baplismi exstinxit : quia aqua est conlraria Sori[)turaruiu auclorilale, docens nos niagis doctrina
igni. ([uaiu miraculisiniguare. Soit in solo panc virit ho-
Complacui. Id esl, benc placitum raeum consli- wio. Quasi Persuasio lua lenlatioosl
: : ([uia agis deci-
lui, ut tu in quo niliil nisi bonum placeas, et per le bo corporis, et noh de cibo raenlis. luforior pars liomi-

alii non in se, sed in te, id esl, libi tide cl clarilale nis paue suslenlatur, alia verbo Dei relicilur : quia
uniti plaooant. vero agis do inferiori, palel (|uod leiilalor sis. .S<'(/

iii oinni vrrbo, elc Omne verbum charilas, iu ipia

CAPUT IV.
complonlur oiimia qua' proeedunl do oro Doi, (|uia
Vers. 1. — Tuiic Jcxu.'!. Post baptisiuum, ([uia cujuscun^iue miuislerio dicanlur, nou ejus suul, sed
nulla est mora a lentalione : Ut mox doceat bapii- Dei : scd si aJvcrsum quid inseritur, hoc nou o sl
 ,

85 GLOSSA ORDINAUIA. EVANG. MATTII. 86

Dei. Do uno vcrbo, id cst, sapicntia Dei procedit A perbiam, etc, li.wyac nd in his Iribus omnia gcucra
quidquid loquuntur sancti qui sunt os ejus. tentationum compreheuduntur.

Vers. b. — Tiinc assumpsit. Prima et ultima tenta-

Vers. 10. — Sci-iptum cst. David Goliam tribus
lapiilibus dc torrcnte prostravit, ct Christus diabo-
tio indeserto/media quoque historialiter, ultima fuit
lum tribus testimoniis de lege. Dominiun Dcum tuum.
postquam regressus cst Jerusalem. Quia Mattha'us
Hoc vel ad diabolum dicitur : non quia ex devotione
non secundum ordinem historiaj, sed secundum teu-
Lucas vero ul res ge-
sit impleturus sed ut, econtra, quam ipse moliebatur
tationem Adaj prosequitur :

scriptum ostendatur quod non ipse, sed Deus sit ad-

sta est.
orandus : vel, non diabolo, sed sibi secundura huma-
Qui ex responsione Christi victus et incertus re-
nitalem et ciiihbct homini hoc prKceptum esse in-
mansit : post prunam ad secundam accessit tcnia-
sinuat. Sirailiter, ct illud : Non tentabis Dominum
tionem.
Dcum tiium, scilicet Filium et Patrem et Spiritum
Quod permisit se assumi, non infirmatas fuit, sed sanctum, qui est unus Deus. Deus adoratur, et spe-
paticntia : in diabolo vero non virtus, sed superbia. cialitcr ei propter se servitur.
Nota ha;c omnia corporeis sensibus esse com- Hic osteuditur, quod liomo Christus, ut Deus et
pleta. Nec mirum si se pcrmisit circumfcrri : si sicg Dominus sit adorandus ex debito.
accipitur assumptio, qui permisit se crucitigi. Servies. Grsece XaTp£u<j=t; : Xatpsia cnim servitus
Supra pinnaculum. (Rab.) la Patestina desuper dicitur. Servitus communisDeo ctliomini et cuicun-
plana erant tecta, et ibi erat sedes doctorum,
quc, Gr,Tce Souldix dicilur. Illa vero quse soli Dco
unde, etc, Jisque ad ostendit ut cuicunquc hona et
debetur, latria dicitur : undc idololatria, qua; quod
alta imperanli obodiamus, scd pra;cipitare volenti
soli Deo debct, idolis dat.
contraeamus.
Nota Adam vicit.
diaI)olura in his vinci in quibns
Si filius. (BEDA.)In omnibus tentationibus hoc agit,
Quem de gula dum de ligno vetilo gustare
tontavit,
ut intelligat, etc., iisquc ad in spccie hominis diabo"
rogavit. De vana gloria, cum dixit (Geri. iii) Eri- :

lum apparuisse verisimile est.

tis sicut dii. Dc avaritia, cum ait Scientes bonum :

Mitte. Hajc vox convc nit illi, qui onincs pra^cipi- et malum.
tare salagit quo infirmus ostenditur, quod nulli
: in Vebs. M. Non quasi tunc primum
Accesserunt.
nocere possit, nisi prius iUe se deorsum miserit. adeuntcs, sed agonem Domini procul aspicientes, ne
Suggerebat enim, ut aliquo signo exploraret quan- vidoatur eorum praisidio eguisse vel vicisse. Scd ut
tum apud Deum posset. Sed nemo debot tenlarc ille victus abiit, parati ad obsequium venerunt. Sic-
Deum, quamU) habct ex humana ratione ipiid faciat. q^ ;„ jjog ago„g „,,151;^ nostra pra;struitur, ita in
Unde quaravis orania posset, ait tamen suis Si pcr- :
obsequium angolorura gloriosa rcmuncratio doce-
secuti vos fuerint in civitate ista, fugite in aliam. Et tur.
ipse idem fugit et abiit et latiiit. Nunc autem pote- Vers. 12. — Cum autem audissct. (R\b.) HicMat-
rat aUter de tomplo descendere, quam per jaetan- thanis, sicul Marcus et Lucas, prffitermittit primum
tiam se pra^cipitarc. Postquam deficit humana ratio, adventum Doniini in GalUaeam, postquara, etc
commendet se honio Doo, non tontando, sed devotc usque ad Hoc fecit initium signorum Jesus. Et
confitendo. itcrum : No7idu.ni Joannes missus erat in carcerem.
Quia anf/elis suis mandavit de tc. (Bed.v.) Quod Joannes, etc. Quod crat propter Evangelium-. Je-
bene dicitur de corporc, diabolus male interpretatur sus hoc idem perfoctiiis pra;dicans ad tempus cedit
de capite, etc, usque nd sed de auxilio angolorum et fugit, ut sit oxemplum suis. In Galilwam. Duoe
quasi ad infirmum loquitur, dc sua conculcatione sunt GaliteaB : unadicitur JudKorum, alteragentium
tacet. propter inhabitalionem gentiura, quam partem dedit

Vers. 8. — Iterum assumpsit. Iljec tentatio ordine Salomon regi Tyri qui gentes ibi posuit.

preecessit, sed narratur pra^postcro, secuudum quod Vers. 13. — Naiarcth. (Rab.) Uude Christus Na-
factum est Adpe. j3
zarfeus dicitur, vicus est in GalUasa juxta montem

Ostendit, etc. Non quod visum ejus qui omnia vi- Thabor, etc, usque ad quia in raedio gentium ad
det arapliaverit, sed vanitatem mundaua; pompne dilatandum verbum Dei fortiter consistit, ut creden-
quam amabat, quasi speciosam, ctc, ?«(;;(<; nrf Nou tibus refugium pericUtantibus ostendat fidei por-
quod eam concupiscentia; oculo intuerctur sicut tura.

nos, sed sic hsec ostensio fuit in mcntc, sicut me- Vers. 15. — Terra Znbulon. (Id.) Quod primo po-
dici vident morbos sine tesione. situm est prKterraittit evangehsta ; scihcet Primo
:

Vers. 9. — Hwc omnia tibi dabo. Ha;c de arro- tcmpore allcviata est terra Zabulon et terra Neph-
gantia dicit : non quod totus mundus suus sit. talim (Isa. ix) : sicut et quod in medio est, etc,
usque ad sed pro figura eorum qui vocandi sunt de
A principio quod Dei erat ut sibi usurparet diabo-
gentibus, ea quae gentiura est hic meraoratur.
lus laboravit unde ut in eis coleretur, idola inve-
nit. In his
:

tribus notantur gula, avaritia, super-

Vers. 16. — Populus. (Aug.) Populus iste qui prior
ductus est in captivitatera , et in tencbris vitiorum
bia.
Rab. Lucas avaritiam raediam ponit, ulliraam su- erat, prior lucem.praedicationis Christi vidit. Deinde
87 WxVLAFRIDI STRADI FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIEOLOGICA. 88

in omnes Evansclium disseminntnm est. Unde se- A si po.stea resnmunl, mm cupidilate ct piopriclalis
quilur : llahitaiililius iii regionc. amorc. In his dalur forma voleutibus sequi. Mutalur
iutenlio nou piscalio, mutantur rctia in doctrinam
imhnr morlis. Mors ost in inferno. Umbra hujus ,

cupiditas in amorem animarum : fit marc sajcuhmi,

raortis sunl pcccata, quip nunquam sine morle. Qui
navis Ecclesia, pisccs boiii el mali liomines.
ergo vult fugere_mortem,',vitet umbram.
— Exinde. Postquam baplizatus
Vers. 21. — Vidil aliosduos. Ecce in his quatuor
Vers. n. est.
numerus evangolistarum prioiiguratur, (pii animas
Baplismus idoneos facil ad pr;pdicandum. E.rindc, id
a niundo extrahunt de quatuor parlibus mundi.
esl, Iradilo Joanne quia loge desiuentc seqnitur
:
Bini et bini vocantur, quia charitas non nisi inter
Evangelium, ut auroram sol. IlumUis magister qui duos est. Vocatio dicitur : Vel secundum electionem
doctrinani discipuli non impedit, sed exspeclat donec
gralia!. Undc diciuir : Quos vocaint {liom. viii),etc.
consmnmet cursum suum. In quo docel nc quis ab ,
Vel secundum ilhid : Jlulti suiit vocati (Matth. x).
inferiore persona sermonem contemnat. Unde Apos-
(AnG.)Quieriturquomodo Malliicus el Marcus di-
lolus. Si cui revclutum fucrit, prior taceat.
cant biuos vocasse Jesum : primo Petrum et An-
Pxnitentiam agite. Eadcm qua: praeco praedicat :
dricam, etc, usiiue ad ideo autera piscatores iUitle-
ut ostendatur non aUus ([uam qui in voce clamave- nilos misil praHlicare, ut tides in virtule Dei, non
j^
rat. Christus cnim vorbum quod clamat in Jordane clociuenlia homiuum putctur.
organo et in omuibus qui ab inilio ahquid divinitus
Zehed(H et Joannem. Zcbedaeus fugitivus, id est,
dixerunt : et taraen iste solus vox, quia per cum prfc-
adjuvalur a
diabolus. Jacobus, supplantalor qui
sens verbum ostenditur quod alii longe nunliave- Joanne, id esl, a gratia Dei. Et vocavit eos. Illi
runt. Inter enim vocem et verbura nihil cst raedium, nominare
autem, elc Vocavit el alios, sed sufticit
sed ut vox sonuit, mox verlnmi porcipilur : sicut
istos.
Christus virtulibus clarnit.
Joannes clausus
Unde Joannes est
destitit

iigura
:

prophelarum ct legis, qui

Vers. 23. — Et circumibat Jesus totain Galil(eam.
Coadjutoribus vocatis prtedicalioni insislil, docens
vere sunt vox clamantis sapientiee Dei, quorum Joan-
impigrum esse deberc doetorcm. Docens in sijnago-
nes est finis, quibus cessantibus solum verbum, quod
gis. Docens de moribus, vitse activiE subditos. Prce-
in eis sonuerat, pcr se ostendilur.
dicans de futuris vita; contemplativEC perfcctis. Do-
(Rab.) Hajc pracdicatio Chrisli in Capharnaum castitatem scilicet et humi-
cens naturales justitias,
coruscanlibus miracidis incepla, dicitur, ctc, usque homo nalurahler habet. Prjc-
litalcm et similia ([uio
ad Baplista incarceralo pricdicare incepit.
dicans Evangchum rogni. Ad EvangeUum pcrtiiiot
,'ers. 18. — Qui vocatur Pcfrus. Vel (juando pri- mysteriura justilia^ bonum inilium, beatitudiuis pro-
mum Andrieas adduxit oum, hoc nomen iiuUtum est missio, peccatorum remissio, adoptio, resurrcctio,
ei, dum dicitur : Tu vocaberis Cephas (Joan. i), quod ccrlestis htcrecUtas, angelorura socielas.
interpretatur Petrus : q\ianquam hic videtur de fu- In synagogis. Nec otiosus docior in vacuura dis-
turo promitlere. Vel quando confessus est : Tu es currat, sed ubi sunl plures pra;dicet.
Christui Filius Dei vivi, diclum est ei : Tu es Evangelium. Quia justitia est molestia viventi iu
Petrus et super hanc petram mii/icaho Ecclesiam carne, labor jusUiiic non suscipitur, nisi merces ope-
meam (Matth. xvi). ris exspeclelur. Ideo Chrislus evangelizat bcatitudi-
(BED.i.) Pelrus, agnoscens : Andrseas, virilisquod : nera, ut excitet ad boui operis pationliara.
doctoribus conveuit : quia hi soh, etc, usijuc ad Et sanans. Curaro languorem ot iutirmilalem non
quia vero primus homo inobodiens exivit, secundus fuil magnum, cum postea morituri. Scd ideo facluni,
obediens ingressus est. (R.\b.) Matthajus dicit post ut sic origerentur ad regnum. MoraUtor inslruens
habitationem Capharnaum discipidos vocassc. Joan- praidicatores etiara terrena subsiiUa subditis mini-
nes dicit, etc, usque ad anle autem quam veniret strare, et sic ad regnuin trahere.
Jesus in Cana GalU»8D, Andrieas Petrum adduxit, Vers. ii. — Et
abiil opinio. (Beda.) Opera sa-
sed nondum discipuli. luiis sinefama boni odoris non satis relucent autUlo-
Mittentcs retc. Quia quos sa^pe terrenis lucris
D ribus,ncc fama sino opere proficit sine quibus, otc, :

inhiare considerat, C(i'lestibus desideriis advocat, et usque ad curat corpora, ut paralius audiant invisi-

per eos retibus Evaugclii, alios dc profundo iniqui- bilia. Aliler parum erat mox morituris curam im-
tatis eripit, unde subdil Yenitc post me, et faciam : pcudere.
vos fieri piscatores hominuin (Joan. i). Vers. 25. — Secutfesunt. (\VG.) Quadripartita^

Vers. 19. — Piscatores. Piscaturus per piscatoria turba>, scilicet. Alii, etc, usque ud aUi, per iuvi-

vadit loca. diam volentcs eum accusare el in ali^iuo capere.

Myslice. Cum incarnaius carnem suscepit, divini-

CAPUT V.
tus vidil in raari muudi spirituales piscatores :

et aUis (juid essent ostendit, quos ab Kterno pr«- Vers. 1. — Videns autein Jeius. (Adg.^ Uuic rci
vidit. consenlit Lucas dicens : Factuin est autein in illis

Vehs. 20. — Continuo. Porlccia obodienlia est dichus, e.riil in montem Sed Lu-
orare {Luc. vU, el(.\

saa imperfecla relinqucro. Rohctis retibus : quia et cas dicit, clc, usque ad non enira omnes omnia pos-
 — ,

89 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. MATTH. 90

Avirtus sine spiritu fortitudinis non irapletur quia

sunt : quod verius putatur quamvis idem utriusque :

simul possit videri factus

per eum esuriendo ad satictatcm quandoque venie-
mus. Beati qui lugent. Restat post praedicta ruina-
Ascendit. Doccns suos ascendere nec in turba re-
i'um colluvioncm luctu purgare. Luctus pro pecca-
manere altiorem docturus justiliam, quam illam
:

tis vel pro desiderio coelesti consolationem merctnr

qu8R est Scribarum et Pliarisa^orum. Ascendit ipse
mons in montem, ul altiora virtutem culmina do- et non alius.

Ili scientia) spiritu illustrantur, ut sciant quibus

ceret, et Ecclesiam supra quam sedet pra;dicans
malis involvantur.
prseceptum Domini sublimius erigendam ostcndorct
doctvina usque ad finera seeculi plenius (HiL.\R.)Lugentibus non orbitates, aut contumelias,
quam eadem
crudiret. Apostolos pra;eminentius abducit , ut a aut damna moerentibus, sed peccata vetera flcntibus,
et criminum quibus obsordescimus conscientia
monte prius suscipiant montes pacem populo. Se-
bumanitatis per quam cognoscitur. a!rumnosis,hoec sedula in coelo consolatio prajparatur.
disset. Sessio
Unde Et mundus eum non cognovit, ante incarna-
:
Vers. 6. — Beati qui esuriunt. Amatores verbi

tionem. Accessenmt. Ut vicinius audiant, qui ad im- boni, quibus non satis cst quod justi sunt, sed sem-

plendum animo properanl. per sitiunt opus justitia;.

Vers. 2. — Et apericns. Apertio oris profundita- B Justitia est sua cuique tribuerc, sibi, ct proximis,

tem significat sacramenti. Quasi abyssum, quasi thc- ct Dco. Haec non plcne implebitur, donec
justitia

saurum aperuit, quasi fluvium paradisi. In hoc Deus sit omnia in oranibus ideo hic possumus :

esurire, non saturari. Justitia; lumen est misericordia,

monte Novum Tcstamentum in cordibus filiorum
raisericordire virtus justitia hrec raisericordia eget
scribit, incipiens a bcalitudine ([ui in montc Sinai
;

Vetus Testaraentum in lapidibus servis dedit inci- spiritu consilii , sine quo ucmo circumspccte mise-
piens a terrore. relur. Initium est sui misereri , finis est pro alio

(AuG.) Sermonem quem Dominus no-

locutus cst raori. Ordo enim est miserendi ut unusquisque inci-
ster in monte, sicut in Evangclio, etc, usquc ad, Om- piat a se. Finem Christus insinuat, pro peccatoribus

nis qui audit vcrba mea liax et faciat, assimilaho mortuus ex raisericordia.
eum viro sapienti (Matth. vii). Vers. 7. — Bcati miscricordcs. Jlisericordia nas-

Vehs. 3. — Beati. (Grec. Nvss.) Beatitudo, ut mca citur de prMCcdcntibus, quia si pra;cesserit vera hu-
fert opinio, comprehensio est onuiium carum reruni railitas et animuS mansuescat, et suos et aliorum

qua% etc, usquc ad raiseria enim est in acerbis ct casus fleat, ct jusatiam esuriat, post nascitur vera

Iristibus nostraquc voluntatc non occidentibus casi- misericordia. Tuuc cnim miserias ahcnas faeiet suas

bus et calamitalibus a^rumna. Q et pro viribus juvabit : et si juvandi facultas deest

Beati pauperes. Sententiarum numerus diligentcr corapassio non deerit : Estote miscricordcs sicut et

est attendendus. Incipit enim bealitudo ab huraili- Pater vester misericors est {Luc. vi), id est, ad hoc
tate.
misereamini ad quod et Deus, ut bonitas redundet in
(HiER.) Beatipauperes spiritu. Quia non necessitas omnibus : misericordia sine justitia, remissio et tepi-

sed fides, et devotio paupertatis beatos facit, etc, dilas ;

justitia sine misericordia severitas et austeri-

usque ad sicut initium sapientifc timor Domini , sic tas dicitur.

paupcrtas est principium beatitudinis. Vers. 9. — Beati pacifici. (Rab.) Pacifici sunt

(Chrysos.) Pauperes spirilu sunt humiles ct con- qui omncs motus animi coraponuut et rationi subji-

triti corde. Spirilum autem hic aiiimam et volunta- ciunt, quia liis niliil repugnat qui sirailes patri, etc,

tem dixit. Quoniam autem multi sunt humiles non usquc ad cum autcm Deus crit omnia in oranibus,

spontanei, scd aslricti necessitatc priraos vocat tunc beatitudo adoptionis dabitur.
,

beatos. Vers. 10. Beati qui persecutionem. Inpraodictis

Vers. 4. — Deati mites. Mites sunt qui raalis mo- septem est perfcctionis ostensio et probalio. Qui
ribus dominantur : perfecta vii'tus est morum pos- prajdicta habent, pati possunt persecutionem : et

sessio. y. recte tenet praedicta quae accepit qui pro eis paratus

(Theoph.) Mitcs simt , nou qui prorsus non iras- est mori.

cuntur, etc, Jisque ad sic doctrina viri pcr paticn- Vers. 1 1 .

—
Beati estis cum maledixerint. Hucus-
tiara dignoscilur. que geucraliter sentcntias posuit quasi ad absentes,
Possidebunt terram.{kvG.) Illara lerram cgo crcdo cura et ad pr»sentes pcrtinerent, nunc ad eos verba
de qua in Psalrao dicitur : Spes mea es tu, portio mea converti (quamvis et hoc aliis conveniat), preedicens
in terra vivcntium (Psal. CLxi'). quanta pro noraine ejus essent passuri : quia digni-

Vers. 5. — Bcati qui lur/ent. Pro suis vel aliorum tatem gradus eorum cis intiraare volebat dicens :

peccatis, qui est ab irriguo inferiori, sed qui fit ab Vos cstis sal terrce, vos estis lux mundi ; ut ex tristi-

irriguo superiori est ex dcsiderio ccelestis patria;. bus bumilitatem, ex tetis acciperent consolationera.
Ille lavat prsesenles sordes, hic accendit acrius aeter- Maledixerint. Antiqua translatio habet : Cum ode-
norum amalores. Qui aufem pcccata deposuit, raores rint vos Iwmines, et dixcrint omne malum, ct expu-
mansuetudine correxil, flevit etiam, jam potest esu- lerint. Idem tamen sensus in nostra, cum maledicta
rire et sitire justitiam, quod prius non poterat. Heec ex odio cordis fiant. Qui gloriam ca:Ii optat, non
 :

01 WALAFRIDl STRABI FL'LD. MON. OIT. PAR.S I. TIIEOLOGir.A. 92

tinu'1 opprobriurn in lcrra ; (|nanliun (|nisiini^ dc A '"mini ne vos abscondalis. Non cnim facultas subter-
landc lioininuni hclalnr, tanlurn dc opprolnio trisla- fii^;icndi vcl clam ali(]ui(l facicndi ; ideo subditos
tur. ^Jiicm laus cxtoilil, vilupcralio dcpriuiit : ubi miscriconlilcr intiis consilio rcgite, et cxtra contra
quis ipuciil laudari tauluui apiid Dcnrn, uon liuict advcrsarios pro juslilia pugiiaudo (lcfcndilc : quod
coufuudi in conspectu lioniiiunn. Moiticiites. lloc pertinet ad spirilum cousilii et forlitudinis.
addit ue glorietur dc (ino vci'c mala dicuutur. Etiam Vkrs. 15. — Neque aecendiint lucernam. Domesti-
addit : Propter ine , (piia alicpiando falsa dicuutur, cis exenipiis doccl, iic cclcut Incem verbi sibi com-
quod acecditlcmcritalc lioniiimin, iion lamcn pi-ojilcr missam. Non accendniit, id est, non ideo data est
Christum hoc paliuntur, ipicni non sc^puiulur. doctriua pivcdicationis ut celeut eam et subjiciant

Vkbs. 12. — Qiinniam merees veslrn eojiiosn c.it

servituli corporis, dum ali^iua timent. Sed corpus
in eivlis. Non iu voluliilibns, cnm non in rcbus volu- suum ministcrio Dci subjiciant, ut per vocem el
bililui^ incrccs a^tcrna esse dcbcal, sed iu s|iirilua- caHera corporis ofllcia lux excellentior ca>teris appa-
libus liruiamcntis, ubi liabilat serapiterua jusliiia. rcal. Undc dicitur (/Cor. ix) : Caslifio eorjtus meum,
Jam ergo mercedem qni spirilualibns
sentinnt hanc etc. Vcl, Chrislus liicernam accondit, dum testam
bonis gandent. Sed pcrlicietur cum morlalc lioc in- luimanx> naturoe llamma sune divinitatis implevit :

duet immorlalilalem. Sic cnim persceuti, elc. Tem- B 'I"""^ "^c credenlibus abscondit, nec modio, id est

perat excmplo rigorcm passiouis. Tribus inodis tit

mcnsura lcgis, vel tcrminis uniiis gculis inclusil. Scd
persecutio : odio cordis, diclis, factis.
siiper camlclabriim, id esl, Ecclesiam lidem sua; in-

Vers. 13. Vos estis sal— tcrrce. Ilic jam oslcu-

carualiouis
domo, id est,
atlixil, ubi omnes
Ecclesia sunt velmundo.
possint inlueri, qui in
Unde subdit
ditnr aposlolorum odlciiim , scilicet (piod sunt sal
Sie luceat,elc. Candelabrinn. Sicul lucerna Christus,
terr.T ct lux mundi. Iloc specialiter ad aposlolos,
candclabrun crux cst, supcr quam erat levandus.
ipii prnediclis virlulibus, pauperlatc scilicet et aliis,
Caudclabrnm Ecclesia, qua:" verbnm vita- procsentis
debent ornari, ut siut Sal oplimum condientes alios
bajulat.
dootrina, et vitae suse exemplo. Sal, salus a cor-
ruptioue. Uudc proplietn Posui te in lueem gcntiuin,
:
Vers. 16. — Sic luecat, etc. Et h a>c omnia ita
iit sis snlus mea usf/uc ad c.vtrcina lerra-. agite, ut non tinem boni operis in laudibus homi-
num coiistituatis. (7 vidennt, etc. Opera reipiiro, ni
Quod si sal, ctc. Id csl, si vos, pcr (pios alii con-
vidcantur, et sic doctrina contirmelur : el hoc nou ad
diendi .sunl, advcrsis vcl prosperis cesscritis : pcr
gloriara vestram.
quos a cum vos Deus
aliis
voliis

elegerit ?
crror aufcrctur,
Ad nibilum valct : quia (ut alius
tollere
A'ers. 17. — A'o/(/(' putare. Postquam horta(us est
(^ ouiuia pali pro veritate, et non cclare, et gloriam
evangelista ail) nec terra; utilis est quam suo in-
Dei facere , incipit docere quid docturi sint. Quasi
jectu germinare prohibet, nec sterquilinio quod non
diceret : Quid cst qiiod vetas abscondi, pro quo jnbes
fecundare sinit. Sic qui retro vadit, noc ipse fruclnni
omnia pati ? an est aliquid contra legem ? Non veni
fert, ncc alios valet exeolcrc, scd ab Ecclesia ejici-
solverc legein, scd adimplere, vel faciendo quod
tur, et in ha;c vcrba ridetur : llic liomo ccepit wdifi-
dicit, vcl supplendo quod decrat ct imperfectum
care, et non potuit consuinmare. Si sal evanucrit
crai.
{Luc. IV.) Id esl, si timore velcupidinedoctor sapo-
rem sapientiro omiserit ,
pcr quem faluitas cjus Vers. 18. — lola. (Beda.) Ilic ostenditnr, quod
emeudabilur? IIoc solis apostolis convenit : Quod i\n.n minima putantur in lege, sacramentis spiritua-

sequitur.onuiibiis magistris: Ad nihilum vnlet ultrn' libus plcna suul, et omnia, clc, usque ad quia iota

etc. lu liue do omnibus concludit sic : iSisi ahuiida- deceni significat, id cst decalogum, cujus ape.x est
Evangclii porfcclio.
verit justitia, elc.
Oiniiia fiant. Spiritualitor imploantur, vel imper-
Et conciileetur ah hominihus. Sanclns et verus mi-
fectii perficiantur, et signifi cantia, id est impletione,
nister Chrisli, et si a malis ridetur, conculcari non
consummentnr.
potest, quia mente fixus in cado manet.
D Vers. 19. — Qui ergo solverit, ctc. Minima sunt
Vers. 14. — IV).'! c.f//.v /i(.r mH7((/(. Prius sal qtiara
crux Christi et passio, qiiam qui erubescit minimus
lux, (|uia prius viia ipiain doclriua : vita diicit ad
est; (pn confitctur niagnus. Vel Pharisa>os notat,
scicnliam verilalis. Qiii Dcuiu limcl, seienlia nou
ipii mandala Dei dimiseruut pro suis traditionibus,
caret.
iliia' uiliil valciit, dum vcl mininium, ipiod iu U>ge
Lux muiidi. .\lia catisa estquare non (Icbenl deli- est pra^tcrcunt. Moraliter aulciii solvil ipii non im-
cere : (piia illumiuali a C.lirislo verbo ct cxcinplo :
plcl, scd tenet sicut intirmis data sunt. Vel qui non
quocunquc illati nniudanis lucem fidei ct sciculiic intclligit spiritualiter. Solvere, non esl agere, quod
debcnt ministrare, Et sicut (quia sunt snl) debcut recte intclligil, vel nou inlclligere quod non depra-
corruplioncm pellcre : sic cl tcncbras ((|nia lux sunl) val , aiit iniiiiiere inlegritatem supcraddilioiiis
fngai-e. Chrisli.

Non potest civitas, elc. Quia aposloli fnnihmienta Minimus vocahilur, olc. In regno civlorum n>ini-
snnt, aptc civitas dicnntur. Sujirn monlem. Locns mns vocabiliir (|ui eril iii eo indigmis, iu ipio nullus
montcm justitia; iunuil, qui cxcclsus csl, quo propa- miuinuis, sed omnes rangiii.
 ,

93 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. MATTH. 94

Qui autcm fcccrit. Qui non solverit, ct sic do- A pie intolligil, intelligendo obodit, ct ad implondum
cet, noii minimus, non tamon magnus : scd facit cor erigit.

quod docet. .So// enim factores leijis jusli sunt Vers. 28. — Esto consenticns. Sicut jam pra?-

apud Deum. [Hom. ii). cepit fratri reconciliari ct post jubot iniuiicos diligi,
ita hic dum currimus in via hiijus sa^^culi, ad pacem
Vers. 20. — Dico autcni vohis. Cnm ait, dico,
et concordiam hortatur, sicut dicitur: Si fieri potest
magnam vim et profundam intelligenliam cogi-
(juod e.v vobis est cum omnibus hominilms pacem
landi incussit : ostendit quomodo superaddit. Et
habentes (Rom. xii). Et pro consentiens ex Graeco
non quBP prius mandaverat, absolvit. Plus ctiam est
habotur benignus vel benevolus. Cito, ne difteras
diligere inimicos quam non odisse : non cupere
in craslinum : Dum cs in via, dum adluic licet
quam non adulterari : non irasci, quam non occi-
operare.
dere.
Si fratrem laesisti, reconciliare ei. Si adversarius
tfisi, etc. Id est, non solum minima legis prae-
exslitoril, esto benevohis, ut liat amicus.
cepta impleveritis, sed et ea quai addo : quia dum
plenius
In via cum co. Sernio divinus, nobiscum est in
fiunt addita ad perfectionem , ctiam hsec
Christi via. Adversarius nobiscum in via saiculi.
aguntur quse pra-missa sunt ad inclioationcm quia :

" Sermo divinus nobis via est qua currimus. Unde :

qui non videt mulierem ad concupisccndum eam,

Viam mandatorum tuorim eucurri, cum dilatasti
nec fornicatur : nec occidit qui non irascitur.
cor meum {Psal. cxviii).
Justitia vcstrn. Justiliam Pharis»orum vocat om-
Ne forte tradat. Sic lemporavit, ut poonitentiaj
ad cullum Dei actualiter pra>cepta seu
iiia illa : fi-
locum non afferet : putarelur cnim, quod si obiisset
gurarum mystica tantum ad litteram inslituta.
adversarius et non possel ei in via esse benevolus,
Vers. 21. — Audistis, etc. Exponit qu;i' estjus-
necessario judici traderetur. Scd et locum pccniten-
titia Pharisaeorum, quam qui adimplet non statim
tia" reliquil, el impconitontom judiei Iradidit, dicens :

magnus, sed aliqucm gradum conscendit. Juilox Iradat te minislro. Trailaf, id est, causa sit

Vers. 22. — Ego autcm , etc. Perfoclionom cur tradaris in manus C.lirisii, cui Paler omne ju-
quam vcnit iniplere incipit explanare, et quoraodo dicium dedit. Christus ministro, id csl angolo, qui
justiLia corum debeat superabundare. coUiget zizania.
Omnis qui irascitur. Quianesciebani homicidiuni Vers. 26. — Novissim-um riundrn?ttem. Id est, mi-
esse percmptionem
nisi aperit omnom motum nuta peccata, quia nihil crit impunilum. Vel per
:

animi ad nocendum, in homicidium compulari. Man- quadranten novissimum, significanlur terrena pec-
datum Christi non est contrarium legi, sed laliusQ cata, quia prima pars mundi coolum secunda, aer ; ;

legem in se continens. Qui non irascitur, nou lertia, aqua quarta, novissima terra. Ergo donec ;

occidit. Sed non econlra, licentia irascendi causa reddas novissimum quadrantem, id est, donec luas
homicidii. ToUe iram, et homicidium non iit. peccata qua" de terra contraxisli.

Vers. 23. — Si ergo offcrs munus tuum. Exphi- Vers. 27. — .iudistis (Rah.) Adliuc qui dixit :

nat amplioremjustitiam oslendendo quodsi non licet Non veni solvere legem, sed adimplere {Marc. xi).

fratri irasci, mullo minus in animo retinere quod in Addit quantum debeat abundare, etc, usque ad
:

odium qua'rat converti. Si (piidquam mali contra quando anima rolicla superiori lege, turpi voluntate
proximum in animo habemus, Deo placite olTerre inforiorum prostiluta corrumpilur.

non possumus. Si ergo offh-s. Secundumlitteram hoc Vidcrit mulierem. (Beda.) Magna superaddilio.
absurdum est Est ergo in interiori templo altarc, id
: Visus ponitur pro omni molu qui est, etc, usque ad
est fides, cui quodlibet munus, id est, psalmus, hym- ([uia non secundum quod quisque potuit et non li-

nus, oratio, et hujusmodi, nisi sit innixum non est Deo cuil, scd secundum quod voluit et proposuit ex
placiturum. Ef ibi, etc, id est, cum in corde ((piod conscientia accusatur vel defenditur.
est templum interius) tale munus oblaturus es, si in Ad concupisccndum. Ut transeat in affoctum cor-
mentem venerit quod frater tuus habet aliquid ad-Q dis, ut facere disponat, ubi non deest voluntas, sed
versum te, quem tu lassisti. Si enim ipse te laisit, non- occasio : quod passio dicitur, quse est mors in
ipse, sed tu habes adversus eum : nec tunc oporlet domo. Pr(3passio est animi subilus afteclus vel irse,

te veniam petere, sed dare sicut vis tibi dimitti. vcl amoris. Passio est animi forma vel deliberatio
Vers. 24. — Relincjuc ibi, etc. Non ait refer :
ex consensu. Unde dicitur aliquis iracundus vel

quia quod recte offertur immutari non licet. Sed re- amalor.

linque, donec placabilius ofteras : non enim munus (IsiD.) Si contemplatio vertitur in tsdium vel in

repellil, sed charitatem proxiini qu;pril, sine qua arroganliam, dimitte eam, et transi ad aclivam :

nemo ad charitatem Dei pervenit. Unde Prius : cha- quia molius est per activam salvari, quam per con-
'

ritatem proximo exsolvat qui munus suum Deo pla- leinplalivam perire.

ceret optat. Vade. Non pedibus, sed animo humiliter Vers. 29. — Erue eum.Ad litlcram nullum mcm-
ei prosternas in conspectu illius cui oblalurus es. brum erui prscipitur, sed interior visus qui dexler,
Vel potendo veniam si pra?sens est, offcres. Hoc ex et oxterior qui sinisler dicitur, por studiiiui pii la-

spiritu pietatis quo mitis fit , et divinum verbum boris si nocet est revocandus vel removcudus : et
9b WALAFRIDI STRABl FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIROLOGICA. 96

eliam loiige faciomlus, ut silicel nec in momoria A Per ccelum. lUi vel coelum plus aliquid suspica-
haboaiiii'. IDruitur ocuUis cum IVangitiu' nmlus usus. bantur, vel per illud juranlcs non ])utabant so jura-
Projicitur, cum ox toto amiiliilalur, noc intrnrc por- mento teneri : idoo scntontiam .sic tomporat, ut ct
mitlilur. C(elum ci'oatura Doi crodatur, non plus aliquid : et

Yebs. 30. — De.ctem nuuitis tiin. Prospcra opc- quia thronus cjus ost pcrjurium timoatur. Sic et dc

ratio, vcl aliquis adjulor stronuus intra vitfe nego- terra, quia scabclhim pedum ejus. Qui crgo per
tia : (|ui si scandalum ost in loi;c Doi molius est illo creaturnm jurat , ili debet juramcntum (|ui eam
prcPciso salvari, (luam cum illo damnari. Ahsrinde creavit ct rogit, ncc alii rccte putatur reddi.

eam, etc. Si i]uis lioc pranlicat do momlnis, aftoclu Non jiM'omus pcr croaluras ul venercmMr oas ul-

pietatis non debet audiri. Scd ut improbitas raorum tra qiKim dohcmus pcr eas, ul viles cxislimemus ,

et pravitas actionuni inde vcsecetur, ut quid^iuid in ui scilicot cum por oas jurcmus nihil jurare pute-

oculo n)onlis do viu justitia! ot moruni |)robitate nos mus.

subvortil, ot qui(l(iuid contra oporationom virtutum AV(/H(' iier tcrram. Ahi por sahilom Pliaraonis,
extra pulsat, procul pollatur. hi gcbcHniim. Nomcn qui Doi judicio positus cst in inhmis. Non est po-
gehonna' in votoribus non invonitur : sod prius a estas nisi a Deo (Hom. xiii) : et in hoc Deum juras.
Domino ponitur. Cujus nominis oecasio est. Idohtm g Neque, ctc. Quod non est tuum opus, sed Dei
Baal fuit juxta Jcrusalom ad radicom montis Moria et ita in minimis Dcum jurando pcrjurium incurrere
ubi Siloo tuit. II;oc vallis irriiiua 1'uit ol nomorosa et potes.
plcna doliciis, ol locus in oa idolis cousccralus : po- Qui pcr caput jurat, illi debet cujus figura et po-
pulus aulem Israol adco insanivit , ut rclicto templo lestas in oo mancl.

ibi immolarcnt, el filios suos incenderent da;moniis. Vers. .se. — Quia non potes, etc. Haec prtedicta
Et dicobatur locus Gohonnon, id cst, vallis
iste cum sint ardua el dilTicilia, nemo sine spiritu forti-
Ennon. Comminatur autem Dous se imploturum lo- tudinis scrvat. CompoUit ad pcrfcctioncm, dum tol-

cum illum cadavoribus. ut vocolur polyandrum, id lit jurandi occasionem.

est, tumulus morluoruni : luijus crgo loci nomine
Vf.hs. 37. — Est, est ; non, non. Idco bis dicit,
fulura supplicia designanlur. Quod
ul quod oro dicis, operibus probes. verbis
Vehs. :M. — Det illi (Aur..') Scripsit Moyses in negas, factis non comprobos vel confirmcs.
Deuloronomio, quod si uxor non placot viro proptcr Non ponitus jurare prohibuit, sed occasione per-
ali(iuam fa'ditatcm, dimitlat oam. Qiiod Christus jurii. Quod perfectius est docuit ostendens quod ul-
exponit, etc, u.<!que ad sicut diligit inimicum, non terius est a nialo esse. Apostolus jural, ut fidein
in hoc quod inimicus et malus, sed quod homo ut pcrsuadeat Ecclesia etiam pro fcedore pacis ad
q :

secum sit salvus. fidei suos jurare concedit. .'^od Chrislus quod per-
(CuRYSosT.) Permisit Sroyscs dari libelliim rcpu- fectius esl docuit, quod inlirmitatis indulsit, quod
dii, ne propter odium fundcretur sanguis. Permisit superstiliosum resecavit.
fieri mala, etc, usqiie ad quia malas hominum vo- Voritas Evangolii juramenlum non recipit, scd
luntalos ad plenum prohibore non possiimus. aUerius inlirmilas id cogil , dum veritati uon credit.

Vers. 32. — Caiisa fornicationis. Quia in hoc .1 mal" est. Nou (|uidem inalum, quia etsi non
fides castilatis et connubii rnmpitur : et ille non facit boiuim, tamen necessarium, sed a malo est, non
eam mccchari, sed ipsa causa est reatus sui. Si au- tuo sed illius a quo cogeris jurare, id est, ab intir-

tem pro fornicaliono dimittil, a fornicatione dobot mitate illius qu;t; maluni cst.
esso imiuunis, noc aliam ducore licot dum illa vivit. Vers. 38. — Aiidistis. (Acc.) Lex inodumuUio-
Fornicationis causa. Femiiw, iiua} fornicala o.st,
nis inslituit : oculuni pro ocido. Quod si dici po-
vcl viri ue foruicetur, sciUcet si uxor cogal ad ido- lest, etc, iisquc ad sed pro dilectiono justiti», jiis-

lolalriam, vel ad avaritiam, vel ad alias illicitas con- tum pro injusto, qnod est bonum pro malo, quod
cupiscontias.Non enim fornicatio esl tantnm slupri, etiam judex facit.

sed geucralilcr iiua; a lege Doi abcrrare lacil. Et dentem pro dente
^) Quod dicii, oculum pro oculo, :

qui, olc iCnnvso.sT.) Non dicas (luoniam vir suus

allerim) vull toUere, sed uliuinque conservare,
non
eain dimisil, (pua eliam posKjuam dimissa est, re-
Quam cum modo
dum minalur lalionom. eliam fa-
manet diraittentis uxor.
cil, ul iiijuriam viudicla non iranseat : et hsec est
Vebs. 33. — Ilcddes autcm. Si juraroconligerit :
pacis inclioatio, el quasi justiti;e inctvptio.
per Crcatorom jurahis non por Croaluram. IIoc
:
Vers. 39. — Non resistere. Justitia le^is rudes
enim per quod juni (luilibol vonoratur hoc amat, :

instiiiit in inilio juslilia), id est, non plus quam esl

hoc timet. Idco lox pra'cipit ut non jurotur nisi per illaliiiii roddore. Juslitia Evangelii tqua> ducit hoini-
Dcum. nos ad iogiium'1 est non rosistere nu^lo .Voh resis- :

K(/rt aiitcm, olc Doccl nil lam vilo in croaluris tere ut ipse idom
: Diseite a me, quia mitis sum,
:

quod (piis pojeraro doboat, duiii a summo usque ad et humilis corde (Math. xi) Et David .- .S» reddidi
imum, juramentiiin vetat, id cst, a coelo usque ad retritmentibiis mihimala (Psul vu). Jerem. Et
capillum. In Deum pojorare convincitur, cujus Ihro- ma.villam dcdi percutienti {Thren. iiO. Ecce idem
nus csl ca'Iuni, ot cujus est^iuidquid cst. Domiaus logis el EvangeUi.
 ; :

97 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. MATTII. 98

Proibe illi. Non tantum non repercutias, sed si A Singulis singula opponuntur, ut onmes partcs ma-
vult alteram ferire, patienter feras : lioc de injuria litite honitate vincantur. Videnlur contra esse im-
corporis. De autem si perdideris unum,
necessariis prucatioues proplietarum qute non dicuntur voto
sine tolli et reliquum. Quid ergo de supertluis ? optaiitium, sed spiritu prsvideulium.
Altcram. {Ciirysost.) Primuin iudigna res est ut Orate. (Auo.) Non ait hoc pro fratribus in quibus
nomo fidelis stet in judicio ante conspcctum judicis siint aliquando peccata persecutione inimicorum
infidclis. Nam et si infidelis, etc, usque ad Si semel graviora, etc, usqiie ad cum et si peccasse falean-
in judicium ingressus fueris, non jam desideras ut tur, ct fecisse mala vehementer eos poeniteat, tameu
veritas causse appareat, sed ut quocunque modo hujusmodi atlectiones mentis habent ut se uon hu-
victor existas. milient ad pctendam veniam.
Vers. 40. — Et ei qtii, etc. Consilium est antequam Movere autein quod Joannes in Epistola de
potest,
contendas. Licet quidera infirmis sua repetere, sed dilectione Dci et proximi lanluin monere videtur,
noncontcndere. Lucas econverso : Qui aufertvestem, ut fratres diligamus, cura Domiuus dicat et pro ini-
etiara lunieam noli prohibere. Quod non de his solis, micis orandum. Sed fratres intcUiguntur uon solum
sed de omniluis temporalibus faciendum est. Tuiiicam qui jam credunt, sed qui credituri sunt, pro quibus
ttiam. Vel, tunica est anima, quam si quis perderc B orandum est, ut fraterno foedere nobis socientur.
noluerit, dimittat paliiura, id est, corpus ad marty Vers. 45. — Filii. Non degeneres. Quasi diceret
riura. SpirituaHter, doctor tunicam toUit, cum inte- Accepta potestate operibus agite ut sitis filii renas-
riora vitia facit confiteri, ut estinvidia, superbia, et ccndo per charitatem. Patris. Jam dicitur pater.
hujusmodi. Illc addit : Et palUum; qui et exte- Videtc ut sitis fihi renati ex Deo qui cst charitas.
riora, ut fuitum el fornicationem, non erubescit Qui solcm. Hunc visibilcm. Nam inquiunt in libro
confiteri. Salomonis, Soljustitice non illuxit nobis (Sap. \).
VEns. 41. — Mille passus. Hoc est iter sabbati, Et de pluvia doctrinae propheta dicit Super unam :

quo designatur perfeclio spiritualis : quia non licet civilatem pluit, et noii super alteram. Solcm swum
in sabbato servile opus facere. .llia duo. Vadit et (Amos etc Quasi dicat Quem
iv), : fecit, ciijus pro-
alia duo qui dura corporc tantum in servitutem re- prie sunt orania quas de nihilo creavit. Quid ergo nos
digitur, spiritu et auima, id est, ratione et voluntate, facieinus de his qua3 de raunere ejus accepimus ?
redigi est paralus. Vers. 46. — Publicani. Exactores Romanorum,
Vers. 42. — Da ci. Quaahoneste etjuste possunt quos Judffii sic vocant, quia dc republica curara ge-
dari. Si deest facultas, da atfcctum verbo vel obse- rebant. Dicuntur et uoraen traxisse a Publio Roraa-
quio. Da ei, Ita, scilicct, ut nec tibi noceat necp no rege, qui prius eos ordinavit.
alii : pensanda est enira justitia. Ita enim omni pe- Vers. 47. — Et si salutaveritis. Si pro his tantuni
tenti dabis, et si quod petit, sed melius cum
non id oraveritis, qui aliqua affinitate vobis siut conjuucti,
injuste petentem correxeris. Et volenti. Duo genera quid amplius habet bencficium vestrum quam infi-
praestandi coraplcctitur. Vel enira benevole daraus, deliura Oportet fratres dihgcre,
'? et humiliter salu-
vel reddituro coramodamus.Et quandoque quidonat, tare : sed parura est.
non vult coraraodare, quasi nihil merccdis in eo sit Vers. 48. — Perfecti. In charitate Dei et proxirai.
cum rem acceptam Sed vere ille
debitor persolvit. Curaulus perfectionis diligere etiam inimicos et
,

qui etiam hoc jubet, retribuit. Dicit ergo Ne aver- :

orare pro illis, sicut et Christus fecit.
taris, id est, nec alienes voluntatem tuara. Hilarem

enim datorem diligit Deus (II Cor. ix), sic et spi- CAPUT VI.
ritualis doctor verbi divini foenus auditoribus debet
"accommodare, ut boni operis retributionem ab illis Vers. 1. — Attendite, etc. Qui hucusque praicepit
possit accipere, et a Deo mercedem sperare. de misericordia, nunc praecipit de cordis munditia
Vers. 43. — Audistis. Qui legem implere venit, in qua Deus videtur. Si enim non siraplici intentione
fine ad charitatera plenam perducit, quse est imple- sed pro hominum laude, non probantur a Deo opera
tio legis. misericordia?. Laus hominura non debet appeli, sed
subsequi, ut exemplo alios invitel. Hactenus dejus-
Odio habebis. Forsitan intelligendura est juxta
titia Evangelii, quae est super justitiam Scribarura
hoc quod supra Ocuium pro oculo,
: etc. Vel sub-
trahendo oflicia humanitatis. et Pharisaeorum. Nunc qua munditia cordis eadem
debeat impleri quod iu eleemosyna
Vers. 44. — Diligite. Contra Ecclesiam pugnatur
justitia

et oralionc. Non enim

:

raonet hic vcl orare vel elee-

sei-vatur

tribus modis : odio, verbis, cruciatu corporis. Ec-

mosynam facere : sed quo animo debcmus facere.
clesia econtra diUgit, benefacit, orat. Hoc est no-
Agitur enim hic de mundando corde. Apud Patrem
vura mandatura, hoc de fihis irs facit filios Dei
vestrum. Cujus gloriam filii quaerere debent, et
unde sequitur : Ut sitis filii. Adoptio filiorum sola
onirda bona ad hoc ut placeant ei, referre.
charitate acquiritur.
Vers. 2. — Cum ergo, etc A toto in partes, ut
Benefacite. Ministrando cibummentis velcorporis. exponat quse bona non sint pro hominuin laudc fa-
Quod facil etiara qui dicit eura hujusmodi nec cibum cienda. Tuba canere. Forsitan convocandi gratia
sumere. Omnia enim ea spectant, ut fratres fiant.
hoc fecerunt ut omnes irent quasi ad speclaculum.
:
 :

99 WAl.AIIUDI STUAUl KlXn. MO.N. OIM'. l'AUS 1. — TUliOLOGICA. 101)

Antt' tc. AiUo se Uiliu caiiU iiui aule ulios viilt luu- A (^CuiivsusT.) Si paucis oramluni est, cur pui^alio-
dttri : ut apparoat luajov illis. Uccepenuit. A Doo lam proposuil Lucas ad monteiu senijicr esse oran-
cordis inspectore fallacia? supplicium de quilius dici- dum, ctc, ustiiie ad Si quidem et Cliristus et Pau-
tur : llcceilite a me, operarii dolosi : nomcn enim lus jiissit brcvcs, sed crebras lieri orationes cx pau-
incuin lictbuistis : sed opcra mca non fccistis. cis intervallis.

Vioiis. 3. — yesciat. Siiiistra, vilia : de.xtcra , (Cass.) Utilius censent (Patres) breves quidein
virtutos. Quod ergo a^'it virtus, nesciat elalio, vel oratioues.sed creberrimas.etc, usque ad succincta
vana gloria, seu alicpiod vitiiun : sed lux rectu; ope- brevitate vitcmus.
rationis fuget tenei)ras peccati. IHUant cnini. Putaiites quod persuasibilibus vcr-
Viius. 4. — In abscondito. In abscondito eleeino- bisDeus mulceutur. Vel si absens est vocetur et :

svnu lit, ([ua" nullis miscetur tenebris : luxintus est, quod nescit, verboruin anibagibus doceutur.
tencbriP extra. ('/(/<'/ in abscondito. Videru Dei est ViJKS. 8. — i\'olite cryo assimilari eis. Non enim
approbare. Illu uulciu luiiluni approbat ipue suiit upud Deum agendum est verbis, sed rebus, inten-
ubscondita, quu' extru suut iiou phicent ei uei|ue up- tione cordis, ulToctu simplici. Qua^ cum dicimiis, nou
probut. eum doccmus, scd nostempore orundi recordamur.

Vers. 5. — Et cum oratis. Ad superiora coujuu- B ^'-if ««''« pater. Cur ergo scicnti loquimur? Non ut

gitur lupc seutentia, supra dixerat : Attendite ncju- nostra; faciamus indiciuin vohmtatis, sed ut excitc-

stitiam vcstram faciatis corani homnibus ; hic sub- mus pi:e devotionis obsequium.
dit : Et cum oratis. Non probibet orare, sod in oran- Vers. 9. l'atcr nostcr. (Beda.) Inter ca'tei-a sahi-
do liypocritis siiniles esse. In ancjulis. Quasi abs- luria monita et divina, qiiibus consulit credentibus,
consores precuin, et tanien in plateis ut videantur, formara orandi proposuit, etc, uscjue ad et hi sunt
et per hoc amplior gloria. Allegorice. In angulo orat veri adoratores, qui Filii per gratiam adorant I'a-

qui ia abscondito se orai'c simulat : et taraeu in pla- trem in spiritu et verilato.

lea cuin fumam cuptat. .Vnguli platearuin suut ubi NuUa oratio magis spiritualis est quain ilhx quu'
via per transitum viu^ ducitur, et quadrivium red- ex ore Filii, ([ui est Veritas, processit. Pater nt)stcr.
dit. Non enira ncfas est videri, sed appeterc videri. Cui non timore, sed amore haereditatis servimus.
Rcc.eperunt. In liis non solum vera merces prava Dum Pater dicilur, de adoptione cogitemus, ut Patri
intonlione evacuatur : sed vitium simulatiouis ct ir- pium affeclum rependumus. Dum dicitur noster, fra-
risionis contra Deuiu augetur. tornitatis adraoneturcommunis adoptio
, cum sit

Veus. 6. — Tu autcm. lloc simpliciter iatelle- oranibus. Nemo dical raeus, quod proprio lilio con-
ctuin, docet vanam gloriam niundi fugiendam. Sed Q venit, cui pater est per naturam. Unde alibi Yado :

magis videtur pra-cipi, ut, inclusa pectoris cogita- ad Patrem meum (Joan. vii), specialiter per natu-
tione labiisquo coraprossis, oret Deuin. Cubiculum ram et vestrura, conjunctum per gratiam. Pater
:

autem est cordis sccretum. Ostium, carnalis sensus noster dicitur, quod coinmune omnibus, nemo dicat

per quera hsc extoriora iinprobe se ingerunt, et meus : (luod solum Ghristo convenit, qui lidius est

turbae phantasraatum orantibus obstrepunt. Parum per naturam ; aliis conceditur communis gratia ad-

cst ergo cubiculum intrare, si iraportunis cogitatio- optionis.

nibus ostiura putet. Scd resistendum est curnali sen- (Rab.) Monetur nobilis el dives non superbire,
sui, ut orutio spiritualis cx inlirais cordis dirigatur etc, us(juc ad Quid negabit filiis, qui jum dedit
ad Deum. Clauso oslio. Sensibus cluusis, nc turba' quod pater est ?
phantasmatum exteriorum occurrant, vel ostium vo- (Aug.) Nusquam invenitur prseceptum populo Is-
cat amorem vel timorcm hujus steculi. Sicut eniin rael, ut diceret : Pater noster, aul oraret, etc, us-
omue bonum ex timore et aniore est Dei, sic omne que ad si ab ejus mandatis non aberrurent. Sicul est
maluni ex amorc ct timore SEecuIi. llis clausis, id est illud : Filios tjcnui et cmltavi {Isa. i), etc.
ablatis, ora. Ih cwlis. Spiritualibus, ut ad spiritualitatem in
(Chrysost.) Quid ergo, inquis ? in Ecclesia non qua habitat, fcstinare discamus, et ccelestia ab eo
p
oportet orare ? Et valde quidem, sed cura hac vo- quicraraus.
luutntc ut illuni unum iiituearis, qui habet donaudi SanctificCtur nomen tuum. Videnda cst harum
quod pcticris potcstatcin. Ubique oniin Deus, (juo distiiictio soptcm pctitionum. Nam cuiu vita nostra
aliquid fucias iuluitu, spoctat. temporalitcr ugitur spcraturquc aHorna, priora sunl,

Patrcm. Qucin intus habcs per fidem unde ; : etc, usque ad liberatio cnim facit liberos, id est,

Apud mc oratio Dco vittv mca: (Psal. \u). liHos, ut dicamus spiritu adoptionis, Abba Patcr.

Vers. 7. — Oranles autcm. Sicut hypocrilarum Amcn, signilicat iii ouinibus his petitiouibus iudu-
bitanlcr a Doinino Iribui quod petitur, si ullimiV
est ostendi et placcre hominibus, ita gentilium cst
multiloquiura, a quibus ct cccpit. Ili cnim exerccnda; condilionis imctum scrvare iion ncghgimus. Uudo
lin^^uu' inat;is oporum dunt, (luara monti raundunda; subdil : Si dimiscriti», etc, Sanctificctur, etc. Uio

iil boc iuit,'atorii olVicii gcnus, ctiara ad Dcuni precc spirituni sapicutia' oranuis, ne a sanctilicutiono no-
llcctcnduin truusfcrnnt, putantcs (luod sicut orator miiiis prinius iu aliquo discropoinus : scd palris uo-

judiceni, ita cl iiisi Dciiin llccterc qucant. raen ia liliis moribus et vita osteiidalur.
 :

101 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. MATTII. 102

Komen patris iu nobis est, qui filii dicimur : quod A oramus Panem uostrum quotidianum da nobis
:
:

petimus sanctifieari. Non ut ipse sanctior sit, sed sine quo fame moreremur.
ul in nobis opereturaugmentum sua; sanctificationis corpus Christi est vel verbum Dei, vcl
Panis, ,

nam sanelificatio fifiorum nomini ejus attribuitur. ipsc Deus quo quolidie egemus, vel qui est super
Ita dicilur sanctificari sicut clariiicari, et magnifi- omues substantias. llic est panis vivus qui de coelo
cari in nobis : SancU/icetur , id est, ita sicut est dcscendit (Joan. \i), cujus naturaj sublimitas super
sanctum, habeatur hominibus : et ita innotescat il- omnes substantias est.
lis Deus, ut non putent aliquid sanclius. Nostrum. Quia christus noster est factus, et Deus
Vehs. 10. — Adveniat refjimm tmim. Hic spiri- Pater cum Christo omnia nobis douavit. Ideo ora-
tus intelligentiae potitur, quo mundatur cor utDeus mus ut quod nostrum est pcr donura, quolidie detur
videatur. Duritia et poteslas diaboli excluditur, et per cflectum.
in futuro perfectius, cum evacuaverit omnem prin- Supersiibstaniiatem. Vel quolidianum. Quia qui
cipatum et potestatem , ct tradetur regnum Deo edunt me adhuc esurient (Eccl. xLiv.j Hic quoti-
Congrue sequitur, ut post adoptionem filiorum
Patri. dianus , in patria sternus. Ilic panis assidue per
rcgnum petamus quod tiliis debetur. fidem ct charitatem interius rclicerc debet : quia

Regnum Dei semper est : sed veniat, id est, ma- B sine eo nemo vivere potest. Vel panis dieuntur spi-

nifestetur hominibus a quibus ut lux cascis non vi- ritualia pra?cepta ,

quae semper sunt exercenda vel
detur, quod nullus ignorarc poterit, cum Filius ju- consorvanda.
dicare venerit. lu quo rcgnabunt et sancti, ut dicitur, Vers. 1-2. —
Et dimitte, etc. Post cibum pelit
Percipite regntun quod vcbis paraluin ()Iattli.\xv), vcniam peccatorum, ut qui a Deo pascitur, in Dco
etc. vivat, et ad vitam aetornam pervoniat.

Spiritu intelligentiae regnum futurum ingredienti- Cum dicimus : Dimitte nobis dcMta nostra : spi-

munditia cordis attribuitur, per ritum scicntiae rogamus quo delicta intelligimus,
bus declaratur, ct ,

quam Deus ibidcm rcgaans sicut est videbitur , ubi quK sine spiritu scientias non inlclligunlur. Scicn-
tia qui|)po ad usum temporalium portinet, qu;e vir-
spiritus sapientia' compiebitur septima sanctificatio
tus cst, in vitandis malis et potendis bonis, ut nos-
nominis ejus. In perfeclione senarii adventus regni
omnes tra et aliorum contagia ploremus, bona cupiamus.
poscitur, ut curramus in virum perfectum :

deinde in eo quiescentibus sanctificetur ipse in nobis Sicut. Ecce qua cautionc constringimur, in qua
dum nos in illo sanelificamur. Ejus requiem jurc otiam nos ad invicem ad misericordiam inflectit, el

possimus in nobis sauelilieuri, ut perenniler iu eo peccanlibus in se veniam promittit, et nobis et per

sanctificati requicscamus, in qua sanctificatioue C nos aliis veniam promitlit.

pax beatitudinis (innalur et plena sapientia donatur. Culpaj veniam non debomus negare ; uude : Cum
Fias voluntas iua. Ilic petitur spiritus consilii, oratis, remittite si quid habeiis adversus aliquem :

per quem voluntas Dei inquiritur , ut a nobis un- aliter enim Pater vester non dimittcl vobis peccata
pleatur. vcstra.
Voluntas Dei in terris sicut in coelo, spiritu Pccuniam alicui repetere conceditur, sod debita
consihi regitur. Nobis ctiam opus est spirilu peccalorum peteuti veniam nunquam juste nega-
consilii : ut voluntas Dei dirigatur in nobis, ut mi- mus.
sericordes in re esse possimus. Voluntas Dei sem- Vbrs. 13. — Et 7ie nos inducas Sed spiritu

per fit : sed oramus ut hbertas noslri arbitrii socie- scientiai illustra, ut sciamus quibus malis involvi-
tur per gratiam sua" volunlati, qua" est sanctificatio mur, et ut lacryraffi prosinl rogamus : Dimitte
nostra et vita aeterna. Voluntas Dei est praecepto- nobis debita nostra. Et ne nos, etc. Non quod ipse
rum ejus custodia. inducat, sed quia deserit et ire permittit. Non vero

Sicut in ccclo. Sicut in angehs, precatur non tentari, sed nec ad modicum vinci.
ita in hominibus.
Vel sicut Tontatio enim est necessaria ad coronam. Et ne nos,
justis, ita in peccatoribus conversis. Vel
etc, descrens in tentatione sinas vinci etsi sinas
sicut in Christo, itain Ecclesia. Vel sicutmenteser- D :

vio legi Dei, ita et in carne. tontari, sine qua nullus probatus est.

Secundum spiritum ccelum , secundum carnem Sed libera nos a malo. Uxc una petitio, tantum
terra sumus. Oramus ergo ut sicut in coclo, id esl, coutinet quantum omnes superioros.
in spiritu, ila in terra fiat voluntas : ut caro et spi- Ut spiritu timoris Dei omnia noxia intus et exte-
ritus sit homo spiritualis de quo dicitur Cor meum : rius pellantur : et sub paupertate beate vivamus.
et caro mca exsultaverunt in Deum vivum. Nec Sed libera nos. In illam qufe nondum est ne sinas
tantum oratur ut bona velimus sed fiat voluntas in ,
induci et ab ea in qua sumus ducti, libera
, quo :

nobis, ut vivamus tibi, non nobis. Hfec tria perfec- facto nihil cst raotuondura, nihil reslat orandum.
tiushabenlur in futuro sed bic interim ex parte ,
A malo, omni, visibiU et invisibili. Ha»c liberatio
oramus, ut postea perfeetius habeantur. Quatuor
quotidie necessaria est , dum sine malo animse et
sequentia prsesentis vita; sunt praesidia.
corporis non vivitur, sed in finc complobitur, quando
Vers. U. — Panem. Esuries justitiae ut ad satu- immortalesetimpassibileseriraus. De imis ad summa
ritatem pertingat, fulcitur spiritu fortitudims. Ideo gradatim sic ascenditur. A raalo por spiritum timo-
 WALAFRIDI STRADl l'l LD. MO.N. OIM'. PARS 1. TIIEOLOGICA. 104
ris liberaimir iiide liberati puuperes sjurilu el re- A Deo jejunat qui pro amore ejus se macerut et (|uod
biis osso ciiiiiiiuis, (luni ilifiiiuis. Ne iios iiidiicus sibi sublraliit nlteri largitiir.
iii leiUationcm.. Spiriliuu ]iit'lalis rogiumis, ul lio-
Veus. 18. — Et pator luus. Puler per lidom inlus
1110 interior niansucscnt ct inilis liat, ue tenlalione esl : ct rorauuerat in abscondilo lacla. Ibi ergo je-
nioveulur.
junundiim (|iio ipse videal. Et necesse est ut joju-
Vehs. 14. — Sifiiim (?(;)i(,v('n7/j(. Foiniam inipo- nuns sic jojuuet, ut oi placeat (piom in pectore por-
suit c|ualiter velimus judieari. rnde indulginilibus lal.

corain Deo liducia respondot inipetraiidi : exigen- Vers. 19. — i\olitc tlicsaurizare. Ad munditiam
tcs vero ,
poena remordel ultioiiis vel damnationis. cordis terrena erogari pra'ci])il.
Vers. 1"). — Si autt-m iiondimiseritis. Nullae.\- Vers. 20. — Tlicsnurizare autem. Quasi : Cum
cusutio reliuipiitur,i|uia unusquisquc seeundum bauc jojunatis aut ali(]uid boni operis agitis : ibi recou-
sententiam in luluro judicatnlur. Ex boc patet quod dite ubi corruptio nou possit accedere.
uiiusi|ui3quc iu sua inlidelitato condenmalur.
In cwlo. Id est, (imnem sponi in co-lestibus ])omte
Vers. 16. — Cum jejunatis. Postquam docuii fide gradiiMiles, churitatom am])lectuules. In C(elo,
iiuomodo orandumsil, docet de jejunio ipiod ileruni
r, id est, iu spirituali firmaraento : quod non trunsit :

perlinot ad
immdiliam cordis, ne non sit simplex ad Coelum el terra transiliunt : verba autein mea noii
Deum, dum ad exteriora rapitur. Nolite fieri. Non transibunt. Si ergo cor est in coelo, mundura est,
proliibet virtulem, sed ficlam virlutis speciem. quia inundu sunl ca'lestia. Si autem in terra volu-

Bonum est jejuuio pro peccalis iristes esse ad

taiur ,
quomodo muudum est ? Id ost, si quid agit ut
poenitentiam, et bumiliare animara nostrani unde ; ;
terrena consequalur, quomodo mundum est ? Si ete-
Cor contritum et iiuiniliatum, Deiis, non despicies nira illa in genere suo munda tamen sordescit res
(Psal. l). Sed tristiliam quae pro laude est, prohi- dignior diun inferiori miscetur : ut aurum argento,
het. Uude non ait simpliciter : Nolite jejuuare, sed
argontum plumbo.
addit : sicut liypocrilse, tristes. Vers. 21. — Ubi eniin est thcsaurus. Si iu terra,

Exterminant. Id est , exfra terminos humaniB cor est deorsum ; si in coelestibus, cor est in Christo

coiiditionis obducunt. Sicut de nitore veslium jac- fixum.

tantia est : sic de nimio squalore et macie. Denioliri Vers. 22. — Luccrna. Prosequitur munditiam
est quasi dissipare : et venuslalem vultus quasi ad cordis. Sicut oculus membra ad operandum dirigit,
nihilum redigere. Facies suas. Luctuosis sordibus sic inteulio el lux fidei omnes virtutes. Lucerna est

in quibus etiam jactanlia est et raagis sub specie lumen in testa, sic cbaritas in fide. Cura fides ces-
:
q sabit, sola charitas lux erit. De cxteriori, docet
religionis decipiunt.
officium interioris hominis, intentione mentis et luce
Nota non debere oves pelles suas deponere, sed
fidei omnes virlutes illustrantur, ut reddant lucidum
vestiri, si aliquando lupi eis se contegunt.
corpus.
Vers. 17. — Uiige caput tuum. Spirituali tetitia
Item ad munditiam cordis per se hoc, capitulum
mentem refice diebus abstinentiae : ut dilectionis
est, vel gratia priorum operum quae palain appa-
odor fragretinoperibusmisericordise. Conscientiam
rent.
lava lacrymis ut sit raunda coram Deo. Non enim
:
S( fuerit oeulus , etc. Si pura intentione, quae
sufficit opus misericordiae sine munda conscientia :
poics boua agis, opera sunt lucis, oliamsi non ita
nec hoc sine illo. Palffstinis raos erat in festis ca-
hominibus videatur. Si perversa intentio est, pra-
put uugere : ergo caput unge , id est, festivum ct
vum est quidquid agitur, et si videatur rectura.
hilarem te exhibe : et mentem spirituali oleo refice :
Oculus unus et simplex est, scilicet charitas, quae
ct de jejunio non qua;ras laudem exterius. Sed quia
modo lucet iu tide sicut in tosla.
sic a saeculo averteris, coram Deo gaudeas : ot sic
Vers. 23. — St aiitein oculus. Si intentio non
faciem, id est, cor mundabis a sordibus quibus
:
est ex fide, totus homo inlerior tenebrosus est. Quia
remotis, Deum videre iicebit. Unge
cuput tuum. licce D quod non ost ex fide, peccatura est. Tenebrosumerit.
nondum omnia novo Testamento ad litleram.
in
Quandoquidom intenlio soqueus opus inforraat.
Ridiculi enim essent in jejunio oleo delibuti scd de :
Ergo si boiiu qiiu! agis, quia malu intonlione fiunt,
spiritu ainoris ejus , cujus passionibus debemus tenebra^ suut, quid oa qua' per se malu suut, et mala
partieipare nos maceraudum, mens di^bet inuugi ot qua
iutentione fiunt ? Si ergo lumen. Inlentio faci-
non olco adulationis aliter vuna sunt jejunia. mus quodcuncjue, quse in nobis est nola, lumen di-
:

Christus factus est unguenlum nobis : quod eCfu- citur ; exitus vero roi incortus est, ut cuiu ijuid ali-

sum per passiouem mortis Ecclosiam suam suo cui do vol ago uescio ulrura cedat oi bouo au malo :

odorc implevit. Ideo non alterius cuusajejunare de- et ideo tenebras vocat. Dicit ergo : Si iutentio qua
bemus sed cjus perfusi spiritu per abstinentiam
: facis (qute libi uota est) appelitu temporalium sor-
macerantes carnem ejus passioni participomus. lUo didatur quanto niagis ipsum faclum cujus dubius
:

ergo ungamur : ut operu misericordiu' cumiilontur : cst exitus ? (juia etsi boue cedut alii, ((uod nou bona
ot cbaritas inlerius diHiiiidatiir : ipiia sino illo calix intontione lucis, nihil tibi jiroderit : iiuiu quomodo
noslri jejunii uon inobriulur ullcctu pictatis. feccris tibi impululiir, nou (luomodo illi ovoucrit.
 ::

105 GLOSSA ORDINARIA. EVANG. MATTH. 106

Vers. 24. — Ncmo potcst, etc. Quasi : non po- A I" his promissis veritatis nerao dubitet : sit homo
teritis ad oculum hominum bona agere, et e.x liis quod esse debet, mox adduntur ei omnia propter
Deo placere. Non simul in coelo et in terra thesau- quera sunt facta.

riEare, nec et viliis et virtutibus deservire. Quiquid Vers. 26. — Respicitc. Hoc ad escara. Sancti
facis, vel ex amore Dei, vol servitute diaboli. morito conqiarantur avibus, quia ccclura petunt, et
Cura regnum Dei ct diaholi dissidcant inler se, quiJam ita rcmoti sunt a mundo, ut jam in terris
in utroque nemo potest simul militare : unde qui nil agant, sed sola contemplationc jara in coelo de--
baptizautur, diaholo abrenuntiant ct operibus ejus. guut. De quibus dieitur Qui sunt
: hi, qui ut nubes
Aut enim unum odio. Nihil cst mediura. Quiijuid volant 1 {Isa. Lx) , etc
cnira facis, aut e.x amore Dei, vel cx servitute dia-
Itec cxempla nou prohihent providentiara nc la-
boli.
boret, sed sollicitudinera , ut tota fiducia vestra sit
(AuG.) Diabolus enim semper estodio habendus: in Deo, cura et aves sine cura vivaut.
Deus vero, elc, usque ad sed conlemnunt , victi
Et patcr vcster. Exaggerat fiduciara filiorum tX
concupiscentia sua ct persuasione diaholica.
confirmat : quia si bonitas Patris etiara ad illa se ex-
Aut unum siistinebit. ( Id. ) Non quidera diligit
tendit, quanto magis ad filios adoptionis ?
nemo enira diabolura diligit, sed sua cupiditate im- B Vers. 27. — Quis autem vcstrum, ctc IIU autem
plicatus, ctc, usque ad et si non amet illuni cujus
curain regendi corporis relinquite, qui iUud ad hanc
ancillam diligit.
mensuram fecit pervenire.
Alterum contemnet. Non quidem odio habebit
nullius enira conscientia Deura potcst odisse quod
Vers. 28. — Et de vestimentis. Non quod labo-
rare ct providere hoc non deceat, sed orauis solli-
retractavit idem Augustinus, dicens Non video :
citudo abjicicnda est et spcs in Deo habenda est.
fuisse dicondum. Multi enim sunt de quibus scriptum
Considerate lilia ngri. Exhortationera de indumento
est Supo-bia eorum qui le odcrunt (Psal. III), etc.
:
satis congruo confirmat excraplo.
Et mammona;. Mammona Syra lingua divitiae,

quibus servire Deum negare

,

est. Non dicit

,

hahere :
Vers. 29. —
Quoniam nec Salomon, etc. Quae
quod fieri licet ut bene dispcnset, sed servire, quod
purpura rcguni quK pictura textricura potest flo-
,

ribus comparari ? Ipse color dicitur operimentum

est avari. Dicitur hoc nomen csse dasraoms qui prae-
llorum, sicut diciraus : operuit istum rubor.
est divitiis, non quod iu ejus ditione sunt : sed quod
his utitur ad decipiendum, irrctiendo laqueis divi- Vers. 30. — Si enim fenum agri.
Si ista quae ad

tiarum. usum sunt temporis tantum, et cito decidua igne

cremabuntur, Deus tam venuste adornat.
Vers. 25. — Ideo dico vobis, etc Quia non po- Q
testis Deo servire et mammonoe. Ne sitis soUiciti, Cras pro futuro ponitur in Scripturis, dicente Ja-
quod est sorvire divitiis. Conteraptum s;eculi et cob : Exaudict me cras justitia mea (Gen. wn.)
tiduciam futurorum toto sermone praecepit, dum et In clibanum mittitur. Alii libri habent in ignem :

mala sustinere et non ulcisci, et iniraicos diligcre jus- vel iu accrvum qui habet speciem cUbani. Quanto
sit, et humanam gloriam fugere. Nunc vult confir- magis vos, sciUcet vestiet et ideo oranis fiducia ;

mare per fidem in spe a?ternorum, quia plures sunt in eo habenda quod si nec de his fidentes su-
;

quos araor priEsentiura et desperatio futurorum tor- mus, quomodo invisibilia speramus? Perraodica
pentes facit. fides est, quae nec de miuimis certa est. Ideo et
de aeternis ingerit fiduciara , et conderanat infide-
In sudore vultus paratur panis, sed lahor est exer-
Utatem. Modicw fidei. Quicunquc in aliqua promis-
cendus, soUicitudo tollenda est, quse mentem per-
sioue duhitat, raodicus est fidci, ct quanto plus du-
turbat dum timel ne aut possessa dispereant aut
:

bitat, tanto minus invenit ea pro quibus solUcitus

elaborata non contingant.
fuit.
Animx vestrce. Id est aniraalitati cui haec ncces-
saria sunt. Totam spem doo comraittite quia nihil, Vers. 31. —Nolite ergo solliciti, etc. Plenius iu-
,

nisi quod decrevit ille ,

potestis acquirere vel reti- D culcat et rcvolvit, quoda principio sermonis docuit,
nere. ut absque sollicitudine vivamus. Nolite, etc Hic vi-

Anima hic ponitur pro vita quce cibo sustenta- dentur argui hi qui, spreto victu vcl vcstitu cora-
,

tur, ut ibi : Qui amat animam suam, perdct eam muni, lautiora sibi vel austeriora prae his cum qui-
(Joan. xii). bus vivunt, alimenta qusrunt vel indumenta. Solli-
citi esse. SoIUcitudo suffocat verbura Dei, ne fruc-
Anlmalitas cihe aUtur : et ponitur hic pro vita :
tum referat et facit siinUcm gentili id est in-
cum pccorihus. Quam qui perdit propter Chris-
vivit
, ,

fidolem.
tum, invenient eam spiritualcm in vitam asternam.
Nonne anima ? etc Non vita propter escam nec ,
Vers. 32. — Hwc enim omnia. Quid ergo amplius
corpus proptcr vestimentum, scd econtra. Ideo non habct a gcntUi : cujus infidelitas animum soIUcitat,
sit sollicitus animus , ut percipiat quod propter se etcurisvitaehujusfatigat? Gentes. Quihus de futuris
creatum est. cura non est scd filiorura cst quEercre regnum. Scit
,

Quasi dicat : Qui dedit inajora , id est vilam ct enim. Provisa sunt hsc a Deo, qui novit uobis haee
corpus, dabit et minora, id est victum ei. vestes. invia sua esse necessaria. Pater vester. Sic fiUos de
Patrol. CXIV.
 , :

toi WAI.AFRIDI STRABI FULD. MON. 0!'l'. PARS 1. - TIIICOLOCir.A. 108

boaitate ot provitKMilia |iatris scciiros roildit, abs^iuo A JiiUo (lui aHerualilcr lujccatn piTfrui voluul, ater-
cura scilicet. nam pconam ot invoniunt : ([uoruin voluntas non ha-
Vers. 33. — Qua-rile enjo. llic apcrte ostcudit buit tinom pcocandi, nec liabebit tinem tor(|uendi.
ista uoti esse petcnda tanquam bonu nostra, clsi nc- Veks. 3. — Quid tiutem vides. Eccc moderamcn
cessaria. Regnumauteni Dci pcteudum cst, et iu eo jndicii , ot pnovontus majoribns, alium non judicet
tinis noster cst poncmUis propter (lucm oninia fa- , de raindiiluis. Multi oniin jira^vonti majoribus, le-
ciamus : verbi gratia : .Manducaraus ut evangcli- viora iu fratr« magis volunt vituporaro damnare
ot
zcmus, non evangclizamus ut mauducemus. (Uim (|uam emendarc. Ut si pleni odio vel invidia, vel ma-
dicitprimum, signilicat hoc postcrius, non tcmporo, litia, danmont in co (piod delinquit ira qunn est ut
sed digniiati'. Illud enim petendumest, hoc propter fostuca, odium, ut trabs. Iratiis alicui vuit aliquando
illud ncccssarium : crgo primum qux'rite regnum ouni corrigi ; iiui odit hoc vclic ncquit : ot idco im-
Dei, id est, pra'ponitcomnibus rcbus caiteris. possiliilc dicitur ut fcstucam fratri dcinat ,
qui tra-
Et h(vc oinniu. Quia omnia suut liliorum ct idco :
bem gostat ;
prius crgo trabs odii, invidiaD, simula-
hsec omnia adjicientur, etiam non qua;rontihus tionis ot totius mahtiaB rojicionda est, ut sic miseri-
quibus si subtrahuntur , ad iirobationem est si corditcr rcspcctu Dei, non nostri, fratrem possimus
;

dantur, ad gratiarum actioncm quia omnia coope- [j incrcparc ut, sivo prosit ilii corroctio, sive non,
:

rantur iu bonuni. nos tamon do simplicitato nostri oculi simus sccuri.

Yers. 34. — Sotliciti. Timorc, nia'rore, et anxie-
Vix invenitur aliquis ab hoc vitio alienus, quia
tatc curarum, (|u;e mcntem pertubant.
unusquiquc suis favens, alicna facile reprehcndit
In crastinu,m (Auc.) In futurum, de praesentibus ct aliona gravius tolerando qiiam sua, sumit aucto-
concedit : unde Apostulus : Nocte ac die operabamur
ritatom arguendi sine excraplo sua; craendationis.
nc qnem ijraviiremus (IThes. ii). De futuris qua' di-
SaUitera in eo quod temerc judicant in oculo ha-
vina procurat ordinalio, non convonit, ctc, iisciue ad
heut trabcra.
quia ille qui hoc pr^copit cui ministrabant angoli,
propter hoc exemplum dandum loculos habuit undo :
Veiis. 4. Aut quomodo — dicis fratri tuo. Id cst

neccssaria usibus pra;beret quorum custos erat Judas. non potcris rainus(ut irani) in fratrc cmendare, do-
Dies. Nonquem focit Dominus, sed cui raaledixit nec majus, id est odium, vel uividiara pepuleris dc
Job ot Joromias, scilicct qucm diabolus invcnit. corde tuo.

Su[ficit. Et quia cura prKsonti nientes obruitur, non Vers. 5. — Iljjpocrita, ejice. Ili cnim odio ct li-

debet germinari malitia Dei. vore suscipiunt oninia accusare et volunt videri ,

consultores sinc cxemplo cmcndationis sune. Non

CAPUT VII. enim est idoneus doctor alii mederi ,
qui nondum se
sanaverit.

Vers. 1. — yolitejudicare. De dubiis,quia de ma- Vers. 6. — Nolite sanctum, etc. Purgato oculo,
nifestis judicatur , et non de illis de quibus incer- possunt dispensatores Ecclesia; alios castigare , scd
tura cst quo anirao fiant : dc quibus nemo sine pe- non sanctum canibus dare quia sicut periculosura ;

riculo judicat. ost abscondere, itaprodigum est canibus dare. Ta-

Judicium temerarium est quando quibus commis-
, libus raystica non sunt apericnda, sed velo legenda
sum non est, judicant, sive sit de manifestis, sive sancta sanctorum : apertiora vero et quasi viliora

de occultis. Committilur autemjudicium vel magis- dici possunt. Nolite. Eadeni dicitur sanctum el

tris Ecclcsi» vel principibus terr;e. Hi ergo si de margarila, id est Evangelium et sacramonta cccle-
manifcslis judicont ,
qua; scilicot sunt convicta, vel siastica. Sanetum, quia natura inviolabilc, nec de-
confessa, non tcraere judicant ; si autom de incertis, bet ab aliquo corrumpi. Margarita, qua^ in abscon-
temere judicanl : hxc judicia prohibet. dito latet : et de figuris, quasi ;»pcrtis conchis erui-

Vers. 2. — In quo enim. Quasi diceret In qua :

nou potest corrumpi.
tur, gerarna est pretiosa qua;

ea liboraboris ; et in qua Cancs vere suut qui oMatrant, et quod inlcgrum esl
volunlate bcncfoccris, in
eadcm punioris. Dc Iiis euim agiliir in ^ dilaceraiU porci vilipcndunt ct conculcaut : vel
malc, in ;

vol rcclc
quibus vcl temcre judicantcs offondimus , canes ad vomilum reversi, porci nondura conversi,
agentes excusamur ; et ideo addit In qua mensura. : sed in luto vitiorum versati.
pec-
Et juste quorum voluntas non habuit finem Et conversi. Ne forte adhuc aliquid audire dis-
candi, ipiamvis cum linc pcccaverint,
non habcnt
rumpant, nou margaritas quas conculcant, scd vos
miscri-
tlnem ultionis ; ct quibus jiidiciura Uiit sine indignationo. Non cnim facile potcst inveniri quod
cordia, sine misericordia jiidicabuntur. taliluis gratum sit.
mcnsura qua
In qua mcnsura. Potest in liac
— Petite.
iii

Vers. 7. llis gradibus via, verilas , et

aUud mcnsuratum esl , ut triticuni, iiliud monsurari,
vila logitime ccrtanlibus, pr;i\statur : Christus ost via
ct alia quantilas ut si unus inodius
ul Iiordoum :
oslium ad
([ua arabulatur vcritas qua invcnitur,
deuno, ccntum do alio. Ita facit Deus, ct non iniiiue
([uod pulsatur, ut ad ii>sum pcr ipsuin ingrediaraur.
ut illi in a-tcrnum.
(AuG.) Operose quidom quod ista tria inter se dif-
Et ipsa infamia, vel malum quod tulcris,
causa est
ferant exponendum putavi , sed lougc inelius, ctc.
cur panam dcbitam incurras.
109 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. MATTII. HO
usquc ad non enini dixit pelenliljiis, et qu;ereutibus, A bus tota lex, propter salulcm hominum scriptum
et pulsantil)i.is. est in prophetis et lege.

Vers. 8. — Omiils cnim, etc. Ut ]n'a;bcat constan- Vers. 13. — Intrate. Etsi diflicile sit ut aliis fa-

tiam persevcrandi, diligeuliam quairendi, ruluciam cias quod tibi vis fieri, tamcn sic faciendum est ut

impelrandi, addit. Omnis, etc. Supra docuit quid pe- intrcmus. Per angustam. Angusta (iu;cnlur, nec ad

tamus, regnum scilicet. Hic confidentiara, ul nihil omnibus invcnitur. Nec omnes qui invcniunt per
haesitantes petamus. Non denegat se petentibus cam ingrcdiuutur, quia capti sajculo relroeunt. Et

qui sponte obtulit se non petentibus et quaerentes :

spatio.ui. Hane etsi non quaerant, omnes tamen inve-
invenient oum (|ui non qua-rentibus dcdit ut inveui- uiunt, quia in ca nati. Voluplas, ut meretrix impor-

rcnt, ot pulsautibus aperict, (pii clamat : Ecce cijo

tuna, suis oblcctamentis omncs invitat : et idco multi

sto ad oslium cl pulso (Apoc. iii).

iiUrant per cam.

Vers. 9. — Aut (juis. Explanat qnid pctendum sit,

Vers. 14. — Quam angusta. Satis angustum est
omnia prsetermittere, unura solum diligere, unum
et ex humana circa tilios benevolentia diligentiam
Patris eirca nos comnicudat. Peteutibus Cliristum,
qu;erere, ad unum quotidie pulsare, prospera non

rccta (idc nou datur lapis

auibire, adversa nou timoro. Et pauci. Si pauci in-
ofleusionis nec duritia
cordis. Ita si petieritis patrein vestrum charitatem, " vcniunt, pauciorcs pcr eam iutrare contondunt.

sine qua nil sunt coetcra, ut sine pane inops est

Ncmo intrat sine labore, et sine animi puritatc.

mensa cui contraria est cordis duritia. Vers. 1.5. — Attendite. Cura dixisset arctam viam
Veus. 10. — S/ pisccm. Pcr piscem, lides qua; a paucis invoniri, ne forle sui implic;irentur errori-
sub fluentis Spiritus saucti nutrilur. bus psoudo-prophetarum, adjecit : Attendite : Atten-
ditc. Quod supra latam portam dixil, falsos prophe-
Piscem dicit invisibiliuui lidcm : vel propter
tas apertius dicit. Attendite. Licot hoc de omnibus
aquam baptisnii, vcl quia de iuvisibililnis locis ca-
qui aliud habitu et sermone, aliud opere ostendunt,
pitur, vcl quia fluctibus bujus mundi non frangitur.
possit accipi tamen specialiter de hsereticis qui
In Evangolio Luck soquilur comparatio ovi ct scor- ;

quadam pietatis veste tecti, venonato animo ot in-

pionis. In ovo et spes accipitur, quia in eo noudum
tenlioue nocendi lupi sunt rapaces, vel exterius si
est fsetus persecutus ; sed fovendo speratur. In scor-
copia datur perscquondo, vcl intcrius corrumpendo.
pionc, cujus aculeus retro timondus est, accipitur

contrarium spei, scihcet retro aspicere, cum spes se

Ad vos in vestimentis ovium. In conspectu homi-

debeat in anteriora extendere.

num similes rainistris justitiae dum jejunant, orant,
eleemosynas dant sed non sunt eorum fructus, quia
Vers. 11. — Si ergo vos. Quandoquidom patres pro vitio eis reputatur.
:

bona Iribuunt filiis, crgo multo magis Pater noster,

qui bonus est incomparabililer, boua dabit pctouti-
A fructibus eorum. (Hier.) Non a veste, sed ab
operibus quod de manifestis, etc, usque arfsednon
bus se tiliis. I^ostis bona. Secundum seusum oorum
debcut ovcs pelles suas deponere, etsi aliquando eis
bona qui ca pro bonis habent, quanquam ot in re-
lupi se coutcgant.
rum natura bona sunt, et in vitam istam pertinen-
tia, qu£e malus non de suo dat. Domini eniin est Vers. 16. — yunquid. AUegorice. Spinae et tri-

terra (Psal. xxiii), ctc. Vel apostoli mali dicuutur, buli sunt hajretici a qnibus nullus sapieutum sancti-
quantum ad se rcspoctu Dei qui solus bonus, cx talcm vel veritatem poterit invenire : sod conscin-
quo omnes boni. Dahit bona. Id cst Spiritum sauc- duut et crueutant approximautos. Vcl spinae ct tri-

tum. Vel bona scilicet a^terna, quK non dantur buli, curfe suut saeculi, punctionesque vitiorum.
nisi filiis. Petentibus se. Omnium bonorum spiritua- Uva et ficus, dulcedo novee couversalionis quam
lium distributorem ut opera charitatis impleantur. Christus in nobis esuriit, et fervor dilectionis, qui

Vers. 12. — Omnia ergo, etc. Quia amare anian- kctificat cor hominis. Non ergo de spinis et tribulis

tem naturae est ; nou amantcm vero cogi bcueficiis

uva ct ficus : quia raens adhuc veteris horainis con-

ad amorem, perfcctionis Christi est. Cum nos prio- suetudine pressa, potest simulare non forre fructus

res, ul nobis fieri velimus aliis facere juberet, mox D novi hominis. Quod si aliquando dicta vel facta ma-
eumdem seusum astruit dicens : Omnia ergo qutc- lorum prosunt bonis, uon hoc faciunt mali, sed fit
cunque, etc, id est, bona que vultis accipore ab de illis consilio Dei quia non eorum fructus est,
:

aliis, cadem facitc illis ut cliaritas proximi implea- sed vitis quaj super spinas aliquando oxuberat. Sed

tur, quK sine diloctiouc recte non potcst perfici. Et carpendus est botrus, spina cavenda. Vitis Cbristus.

ideo addit : Hcec est lex etprophetx, etc. quia nee Sui, palmites qui ferunt uvas, id est opera spiritus
;

Deus sine proximo, necproximusdiligitursine Deo, quffi iuebriant mentem.

quia non ex odio vel ex invidia judicandus est Vers. 17. — Sic omnis arbor. Id est secundura
pro.ximus ergo qua charitate vellolis raoneri,
: fa- pricdiclam impossibiiitatem : quia de mala radice
cite aliis. L't faciant vobis homincs. Quia addit, ho- non potest fructus suavitatis erumpere. Exspectaudi
mines, tautum de dilectione proximi. Unde
dicit sunt boni fructus de bona arbore. Arbor bona vel
nec subdit, tota lex, relinquit vero de dilectione Dei. mala non natura qus in omnibus bona a Deo est
Quod si dixisset : Omnia qusecunque vullis fieri vo- creata, scd voluntas bona vel mala. Fructus, opera
bis, facite aliis : ulrumque complexus esset, in qui- quaj nec bona mate voluntatis possunt esse, nec
 I :
: :

II WALAFRini STRABI FLII.n. MON. 01' '.\u-; I. TIIROLOGICA. Mi,

mahi hona' vdliiiUalis. Fruclus Ijonu- arboris t;au- A Qiii a^ili/icdvit. llli' ;rililical in ('.lu'i>ln, i|ui i|iiiiil aii-

iliuiii, pa\, |iaticntia, kui^aiiimitas, ctr. ; iiiios IVuc- dit ab illo lacit. Siqird jiftraiii. A ipia 1'clrus nomcn
tus non nisi liouii voluntus partnrit. Sic ccoutrario iicci'i)it pro lirmitatc liilci, id cst, supcr sci]isimi a;di-

malos mala inlcutlo nutrit. ticavit lCcclcsiam.

Vkh.s. 18. — Nmpotrst. Non ait : Non potcst mala Viiiis. i.>. — ii7 dcicriiclit. Tribus modis diabulus
arbor bona bona nuUa ; (piia 1'aulus de
ficri, vcl impngnat : caniis concupiscentia, extcnoribus mundi
pcrsccntorc lactns apostolns, cl anima maucntc in- oblcclamcntis, vcl per se, cuin imivcrsos ventus im-
tcgra nalura, allcctu voluntatis corrumpilur, vcl in pulsionnm laxat. I'lui>i(i. ("ouciipisceutia, a ipia ipiis-

mclius uuitatur. ipic tcntatnr, ipiic scnsnm rigorem lidei emollil, ipim
si nou prolicit, majora tlnmina eveniunt.
Volunlas nuiuscujusquc arbor bona vel mala. Et
sicut arbor radicatnr in tcrra, sic volunlas iii
Vi:rs. 2C. — Qui audit verba mca, etc, exterius.
Kt idco non liabet excusationcm, sed cst ruina ejus
aniina.
inagua : i|uia monila salutis contempsil. Viro stulto.
Frnctus mala; ai'boris sunt opcra carnis, sciliccl
Dc quodicitur: Iniiiiicus lioiiio bor fccit, cujus opcra
fornicalio immuuda, Inxuria
onuiia iustaliilia sunt, ct rnina;patenl. Supcrarcniim.
Vers. 19. — (hiiiiix arbor. Ilac scntcntia liypo-
Qualiacunquc sinl qua; super concupiscentiam vitio'
critas et pseudo-prophctas damnat, ct quod supra B ^^^,^^ f^^_^^,,^^^^^^^.^ ^^^^ ^,^,^^^^^,
docuit de cordis niunditia, lioc cxemplo conlirmat
quod ncmo dc raala intenlione fruclum bonum jicr-
Vehs. — 27. Et cecidit fuitque ruina ejus magna.
Oinnis conscienlia qu;u lixa iu Deum spe nou pcr-
cipit, nec dc boua nisi bouuni mctit.
mancl, in tculatiouibus non valet subsistere ; ct tanlo
Vehs. -20. -^ lyilur c.r fructibus. Quasi dicat : A
amplius agilur, quanto pkis in iiis quge mundi sunt
falsis propbclis aticudite, et ex Iructibus eos coguo-
a sni)crioribus disjungitur : ct verc omnes niali
scite.
vcl licte boni, iugrucnte qualibet lcntationc pcjorcs
Vuns. 21. — Non omnis qui dicil. Sicut cavendi
fiunt.
sunl qui habcnt speciem bonoe propter dogma
nequiti», sic et hic econlrario
vitoe

qni, cum intcgr;c

Vers. 28. — Turba-. Vel aliqui in lurba, quia
infidelcs, vel potius omncs dc excellentia sapien-
fidci et doetrina; siut, turpitcr vivunl. Ulrumque
tioe.
cnim nccesse est, ul ct opus sermonc ct sermo ope-
ribus comprobctur. CAPUT VIII.

Qui dicit : Domine, Dominc. Iter regni Dci est

obedicntia, non nominis nuncupatio. Non est hoc il-
Vers. 1 .
— Cum autem descendisset. Post descen-
sioncm Domini de monte, elc, usque ad ostendit
lud verc et propric diccre nbi jjrolatio discordat a Q Cum autcm de-
post (piautum lcmporis intcrvallnm.
voluntate. De quo Apostokis ait : IScmo potest dicere
Secundum Lucam, ct in campcstri loco
scendissct.
Dominus Jesus, nisi in Spiritu sancto (I Cor. xii).
sermonem qucm jam forsitan supra habnerat ei fe-
Vers. 22. — Multi diccnt. Maxime autem caven-
propter charitatem,
cisset. SccutcB sunt. Alii alii
dum est ab his qui propter nomcn Cliristi ctiam
propter doclrinam, alii propler admiralionem ct cu-
miracula habcnt, qua; cum proptcr infideles Domi-
ratioucin.
nus monuit lamen ne a lalibus decipiamnr
putantes
fecerit,

ibi csse invisibilem sapicntiara, ubi cst vi-

Veks. 2. — .idorabat eum dicens : Domine. Prius-
quam petcrel, cnltum divinitatis oslendil. Si vis, po-
sibile miraculum ; unde adjungit : Multi dicent.
tes me mundarc. Dc voluntate non quasi pietatis
Quam mundo crgo et simplici oculo opus est, ut
incredulus, dubito ; sed quasi mea; colluvionis con-
invcniatur via sapicnti» intcr tot deccptiones.
scius non proesumo.
Vers. 23. — yunquam novi vos. Non novit lux te-
Veus. 3. — E.vtcndens. Post sermonem et miracula
nebras, id non aspicit, qnia si aspiceret, tene-
cst,
facit, qnibus sermo apud auditores eonlirmatur. 7V-
bra; non essent. Qui opcramini iniquitatem. Non qui
tigit. Non (piia siue tactu sanarc posscl, sed ul iu-
opcrati eslis, ne lollat paMiilcntiam, scd qui in ju-
jj^.^, ^^ „^„ subjcctumesse legi, sed Dominum legis.
lacultatcm pcccandl, tamcn
!"„';!!.; !1!!°!!.'''" d ^^,, ^^,^ ,5,,,^,, ,o,„„gi„„ j.,,,.^,.; y,^^^^, ,,„„,.,„;.
habelis afiectuni.
talem, ut nos doccret nulluin spernerc pro aliqua cor-
Vers. 24. — Oinnis erijo. Quasi dicat : Omiiia i^ra;- poris maculatione. Ai)paiet supra lcgcm (^quie lepro-
dicta bcnc teneudu sunt, quia qui tcncl assimilabi- suin excludit) esse giatiam, (iu;e sanal cum ; ul ail
tur Clirislo ; (pii non teuct, diabolo. Qui autem, qua; Non veni solvere legein, scd adimplerc, elc. Volo. Eo
in moutc habita suiit : ([uod dicit ut ostendat ser- sanavit generequo fuerat obsecratus, deinde iinpc-
monem in inonte habitum, omnibus pra;ceptis qui- rat Mundare. Eccc poteslas.
:

bus Christiana vila informalur, csse perreclum. As- Vehs. -i. —

Vide, ncmini, clc. Taccrc jussit, ncc
similabitur. Qiiia sieut Cbristus dc personis variis tamcn taecre potuil. Non (piod ali(|uid voluil ct noii
imum lilcclesiam construit, criidil, rcgil in vitam (hv potuit, scd dat exemplnm, ut sui in magnis (|n;v ta-
dicaturns ii"tcruam, sic istc variis virliilibus perpe- ciiint laterc veliut : scd ut prosinl aliis, prodaulur
tuam niansionem sibi a;(lilicat, et iu futura dcdica- inviti, Nemini dixeris {Marc. i). Ikiuc lamen Marcus
lione cum Christo hntabiliir. Viro. Illi ipii dicit : Ut ubi (piod lioc pra'dicasse dicit (piasi Evangelista fac-
sapiens arcbilectus, fuudamentum pusui in Christo. tus sil, yadc. Mitlil ad saccrdotcs propter humili-
 ;

113 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG BIATTn. 114

tatem, ut saccrdotibus deferat honorcm quibus lex A Domine, scd raagister : unura de pluribus magistrls
jubet mundalos munera ofterre, et ut vidcntes cre- acstimans.
dant ei : vel si non crcdunt, inexcusabiles sint, et Vers. 20. — Vulpes foveas habent. Quasi dicat :

ne legcm frangere videretur. Ostcndc te sacerdoti. Ut Quid me propter lucra saeculi, etc, usque ad divi-
sacerdos non lcgis ordine, sed gratia Dci supra le- nilali Christi non est locus. Filius autem Iwminis
gem curatum esse intelligat. Ofjcr, etc. Quia legcra non habct, etc Cum homincs vocent eum Filium
non solvo, quia nondum ccepit vcrum sacriticium. Dci, ipsc seipsura vocat Filiura hominis, humililatis
In testimonium. Id est,Domino credant,si impietatis eausa.
lepra discendat. In testimonium. Spiritualis curatio- Vers. 21. — Alius autem. Nola hunc vocatum csse
nis, oflerendura est munus spirituale homo ipse. a Jesu. Domine. lUe qui ingessit se vocat eum raa-

Vers. 7. — Ego vcniam ct curaho cum. Et rcspon- gister, ut elatus Pharisseus, alter qui receptus est,

dens ccnturio ait, etc. Magna humilitas, e[c,us(jue Dominum vocat humilitcr, sicut publicanus.

ad ob impotemiam viriura corporalitcr ire pula- Vers. 22. — Mortuos stios. Qui culpa exierunt,
retur. ut ipsi cura culpa vivunt. .Mortuos sepelire, est pec-

Vers. 8. — Non sitm dinnus. Proptcr conscien- catores Ln peccato fovere.

tiam vitaj gentiiis , raagis tiraet gravari prsesentia '-' Vers. 2-3. — Et ascendentc. Qui raagna fecit

quara juvari, quia et si erat tide prceditus, nondura in terra, transit ad raare, ut et ibi faeiat, el Dorai-

taraen erat sacramentis imbutus. Sed quod ncc in- nus terra; ot raaris appareat.

lirmitas nostra pi\ipsumit gratia darc novit. Vers. 24. — Ecce motus. Non ex se orla est tem-

Vers. 9. — Nam et cgo, etc. Siego homo, etc, pestas, sed ejus imperio : ut discipuli raagis timeant

usqne ad ut Cornehus dicitur vir justus et timens et rogent : et rogantibus ostendat potentiam. Dor-
Deum (Act. \). miebat. Dorrait in nobis Dorainus, id est fides Do-

Vers. M . — .ib oricnte et occidente venientct rc-

raini, cura negligentius agimus, et ideo tempe-
slas. Si vcro fidcs resurgit, irapcrat venlis et flucti-
cumbent. Vel oriens, qui ilhiminati statim transcunt
bus.
occidens , qui passiones usque ad mortcm tolerant.
Per istas duas partes mundi e.\ quibus gentes vo-
Vers. 25. — Suscitavcrunt. Prunura cst Jesus in
tribulalionibus orationibus cxcitandus, ut post in-
canda; erant dcsignanlur.
crepationera surgens iraperet ventis et mari, et sit
Vers. 12. — Filii autcm rcgni ejicicnlur. Quia in tranquillitas raagna.
hoc mundo fruuntur beneficiis Dei secundum il-

lud Phiit supcrjustos ct injustos.

;

Nunc videntur in
Vers. 26. — Modicce, ctc Si novistis potentem
:
p in terra, cur non creditis etiam in mari ? Qui pa-
facie Domini, sed tunc minimo. In tencbras exterio-
rura credit, arguitur : qui nihil, contemnitur. Im-
res. Quia a Domini foras oxpcllontur, ctc, usquc
pcravit, etc. Cui imperatur, iraperantem sentit.
ad pamitot quod doliquit porliuaciter. Fletus. Pcr
Nota quod omnis croatura crealorem sontit. Quse
hoc ostenditur magnitudo tormonlorum. Por flctum,
apud nos insensibilia, isti suut sensibilia.
torracntum aniniae pcr stridorcm dcnlium, corpo-
ris.
;

Vers. 27. — Qtialis est hic, etc (Orig.) Quahs

Vers. 14. — Et cum vcnisset, ctc Quando hoc sit

cst iste, raajor Moyse, etc, usquead non habent
auditum obteraperant.
factum non cxprossit Mattha-us, ctc, nsquc ad nar-
Vers. 28. In rcgionem Gerazenorum. Geraza urbs
randa rccordationi cjus suggercro. Et febricitantem.
cst Arabia;, etc, usque ad a Christo visitata per prae-
Febris Grffice, fervor Latine dicitur et si quando :

haec passio faciat tremere, natura; est human». dicatores. Duo habcntes. Marcus et Lucas dicunt
unura, etc, usquc ad foeditatera corporum ostende-
Vers. 15. — Et tetigit, ctc. Lucasdicit, quod ro-
bant. ScBvi. Marcus dicit quod nullus jara daemonia-
gavcrunt, elc. ,usquc ad ut Delicta quis intclligit : ab
cura, etc, usqtic ad impugnant aliquora transire.
occultis meis munda me {Psal.\m).Et surrexit, ctc
Naturale est febricitantibus incipiente sanilatc las-
Vers. 29. — Jesu fili Dei. (Hilar.j Magis suspi-

sescere, etc, ttsquc ad rainislrat in spiritu.

D cali quani nosse credendi sunt. (A.mhr.) Jesu fili
Dei. Taulum eis innotuit quantura voluit, us-
Vers. 16. — Vespcre aufcm facto, clc. Occasus
que ad videbant in eo, non credebant. Ante tempus.
etc.,

solis, moi's csl Clirisli, per quara plures sanavit dx-

Sciobant enim sibi futuramin Doi judicio, otc.,?^^(jiue
raoniacos, quam anlo vivens in carne ffigrotos.
ad fuerunt enim duo millia, ut Jlarcus ait. Torquere
Vers. 18. — Vidcns autcmJcsus. Manibilum est nos. Prreseutia Chrisli torlura est eis ; vel, torquen-
aliura esse diom, otc, tisquc ad araaros sa^culi flu- tur diim de corporibus ejiciuntur, in quorum tortura
ctus transearaus. delectabantur, sicut praesentia Dei refectio angc-
Vers. 19. — Et accedcns. Quod MallhKus dicit lorura.

hoc factuni quando jussit ire Irans frctum : Lucas Vers. 31. — Mitte wos. Nota raullo rainus cos sua
vero ambu!antil>us iilis in via : non ost coulrariuin : potestale noccre horainibus, qui nec pccoribus pos-
quia via arabulabaut ul venirent ad fretum. Magi- sunt. Nisi quis raore porci vixerit, diabolus in eum
ster. Quasi unus sit de pluribus. Et ipse litterator polestatem non accipit, n'si forte ad probandura.
erat, non spiritualis auditor. Magister. Non dixit, Vebs. 32. — Et ecce magno. Dignior homo bestiis
115 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIHOLOGICA. n(i

cum propter saliitem duorum hominum duo millia A cit : relictis oniiiilnis, .socntn.s cst oum tam corpore
porcornm poriorunt. Libcrato populo gentium, incre- quam mente. Non lovilalo dnctus, sod veritate ope-
duli agnnt nialos ritus in aijdilis : ca?ca et profnnda rnm, ot divina potentia inlns oporantc tractns, pcr-
curiosilate snbmersi. foola ohodioulia, ol porfoola al)ronnntialio, et Incra

Vers. 33. — Pastoirs antem fugenuit. Qnia otiam roli(|nit, ciqiidus s(>(piondi Chrislnm.

qnidani principes impiornm, et, si fuginnt lidom Veh.s. 10. — /;( (/omr). Non dicit cnjus, scd I.ucas

Chrisli, lamon polouliam ojns niirando nnnliaro non oxpriniit, etc, usijue ad convorsionc pumitcntinm

cessant.
oslonditur. Eccc vmlti publieani. Bonuni prajsa-
ginni jam ojus oxomplo nudti cdnvorliuUur. Jani post
Vebs. 34. — E.riit obriam. (Bed.) Prodennlos,
se niullos
:

traliil. Aposlolns ot doclor gculiiun fiiln-

si^nant (luosdani oonsuolndinc hgalos, mirari (|ui-
rus. (lIiER.) fublicanis ct peecatoribus. Tertullia-
dein ol vonorari legeni Ciu-isli, sed nolle pali : nndc
nus dicit hos fni.ssc ethnicos, etc, usque ad prxcc-
transire roganl. Et inveuerunt hominem (ut Luoas
pil : lii viam gentium ne abieritis. 1'eccatores ve-
ait) vestitum et sana mente sedere ad pedes Jesu
nicntes (liseuiiibebant. P(oniloiUes, oxoniplo Maltlia-i,
(Luc. viii). Rogabant eum. Rogant non dc snperbia
voniam sporanlos : undo Marons dicit hic : quia
de humilitatc indioanles se indignos, ut Pelrus fecil, ,,. , .
,,, ,,
, .,, , , n multi sequebantur eum (Marc. ii).
vidna Llui. liinobaul ne doslrnerel oos pne- '-*
„
et

scutia
(lc

sanolilalis
„, ,„ „ ,„ ,..„ .,:
ojus propler peccata sua, sicul
Vers. 11.
^
—
,,.
Quare cum publtcanis. Omms qux-
.

stio, etc, imjue ad et omnia (pucgossit, saluti ser-

deslruxerat porcos.
viunt.
CAPUT IX. Vers. 12. — .1/ Jesus audiens, ail. Et susceptos
piTnitentes aniplius in fide confortat, ct superbos ad
Vers. 1. — In civitatem. Ne pules hanc esse Na-
humililalis et piotalis gratiam provocat. f^on cst
zareth, clc, usijuc ad Capliarnaum tpiasi mclro-
opus valentibus mcdieus, sed male habentibus. Mc-
polis.
dicus est Christus, elc, usque ad Doi vorbum
Vehs. 2. — Offerebant. Doctores sunt, qui sublevant pinnt, esuiiro non possunt.
roci-

ct olVcrunl Christo nioncndo et intercedendo. Fidem.

Quauluin valot apud Dcum fides propria, apud (|uom Vers. 13. — £;/)!/('; fl!/;cm dtc!7i'. Tumontibusde
sic valnit aliena, ut inlus et extra sanarel hominem. falsa juslilia consilium correclionis dat, etc, usque
Confide, fili, rcmittuntur /ifcj.Lucasdicit : Honio,elc, ad ovo, ot drachma, ct duobus hliis. Non enim veni
usque ad toUens cansam morbi, post curat corpus. vocare justos. Nonnc Nalhanael, ct Petrum, et An-
Vers. 5. — Qui est. Nola infirmitales aliquando drcam, otc, usque ad jam non jusli sibi videntur.

contingere propler peccala, ctc, usque ad undc : C Vers. U. — Discipuli autem liii non jejunant,
Duplici contrilione conterei eos Dominus. (Bed.) Joannos, Marcus ol Lucas, etc, usque ad gratiam

Quid est facilius, sed quoniam hoc spirilnale non et poteslatom intolligas.

credilis, probelur signo visibili cpod non minoris Vers. 15. — Nunquid possunt. Qnasi dicat : Fa-

conslat esse polenli;B, nt in Filio hominis lalenlem cturi cstis, ut lugentes, elc. ,usque ad sed ab omnibus
cognoscalis potentiain majeslalis, qure polest dimil- lorrenis. Lugcre quandiucum illis est sponsus. lloc

tere peccala ut Dens. vorbo oxiiriniil illud jojunium, otc, nsque nd postea

Vers. 6. —
Tune ait paralijtico. Ecce per rcmis- jojnuabnul, non Ingobunt. Et tuncjejunabunt. Luctus

sionem poena;, dimissionom culpa; intellige. Siirge. do absentia sponsi, ui?c ante incarnationom defuit
Surgerc, esl aniinam a carnalilms dcsidoriis abslr.i- in patribus, nec post passioncm, nisi quandin in
hcro. Lectiim lollero, ost carnem a lcrronis dosidoriis carnc cnm discipulis conversatus est. Jejunabunt.
ad volunlalom spirilus atlolloro. Domnm ire, esl ad \ nuindi aniore, non solnm a cibis. Spiritualo onim

paradisnm redire, vol ad intornam sui cuslodiam, jojuiiinm cnin si pars vilne nova\ nondnm ois con-

ne iterum peccct. Tolle lecium tuum et vade in do- venit, (pii por alia, doditi snnt volori vit;e.

muin tiiam. Ul quod fuit lostimouium inlirmitalis, Vi:ns. IG. — !Semo aulcm. Qnasidicat : Carnales
sil probalio sanilalis. T) noiidiiin lide passionis ot resurroolionis solidati, etc.

Vers. 7. — Et surrexit. Magna virtus, ubi sine usqtte ad ipsi volustati non convenil. Tollit enim. Id
mora imperium salus comitalnr. Unde merito, qni est perfectio novre vJie qna; iina est dividitur, et

aderant roliclis blasplioniiis slnpentes, ad landein votori tides quam habel aufertur, cui perfectio nova)

convcrlnnlnr lanl.i^ maiestalis. dobobalnr.

Vers. 9. — Yidii iiomincm. Ilic probabilins vido-

Vehs. 17. — Seque mittttnt. Eosdem discipulos

votoribus utribns conqiarat. elc, usque nd in novi-

tiir, quod prajtcrmissa memoret, cum duodecim ele-
tate scnsns iulus reformamur.
sornionom. In telonio. TsXo^iTra^o, Laline
git anlo

vecligal. Malllianis Ilobraico, Lalinc donalns, qui

Vers. 18. —
Ecce princeps unus accessit. M»rcus
et Lncas dicunt nrchisynagognm, elc, ttsqiie ad ca<-
lantum munns grali.T accopit : Levi, additus vel as
pit romcdinin sporaro ot ipuvrore.
sumplus, qnia divina clcctio ouni assumpsit, et nu-
moro apostolorum addidit. Wrt/</iffum. Creleri Evan- Vkrs. 20. —
Mtilier qtnr. Snlutem Jud;vis parn-

gelista! proplor vorecuudiani, otc. tisque nd scrmo Inm, spo corla pra-ripnit gonlilitns. Ihiodecim niinis.
supradictns fuit. Surgens. [Hev.) Lucas plonius di- Duodocim aunis lluxit, sicul el illa lilia creveral
 117 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. MATTII. 118

duodenis : quia ex quo Synagoga coepit Deo famu- A Vers. 7. — Appropinqtiabit regnum cooloruin.

lari, coepit gentililas idololatria et peccato pollni. Per fidem prope regnum. Sicut enim sit peccans
est

Access.it. Ci-edidil, di.vit, quia liis tribus iide et opere lerra ita justus sit coelura
, in quo Deus pra;- ,

omnis saius acquiritur. sidet unde dicitur

; Reijnum Dei intra vos est :

Vers. 21. — Si tetigero. Fimbriain, non vestem. (Lnc. xvii), elc. Ecce quid debeant prajdicare Ap- :

Quia non vidit in carnc Dominum, sed suscepit per propin^iuabit regaum cwlorum.
apostolos incarnationis vorbum. Beatus qui vel ex- Vers. 8. — Inftrmos curate. Ecclesia infirmos
tremam partem vcrbi lide tangit. statu boni operis conforlat , mortuos in peccatis,
Vers. 22. — Confide , filia. Credidit ulique qux vel sine fide, suscitat ; leprosos erroribus aspersos
peliit, sed inculcat robur ct perseverantiam in fide. numdat, dasmoncs pcr exorcismos fugat. Gratis ac-
Vers. 23. —
Vidisset. Tibicines sunt carraen Ui- Nc Judas, qui loculos habebat, de pra;dicta
cepistis.
gubre canentes. Hi sunt magistri niffirorc suo sub- potcstate pecuniam congregarc vellct , nequiliam
ditos deniulcentes , et turbani JudaMrum adversus ejussupprimitDominus, dicens Gratisaccepistis, : etc.

doctrinam Christi calcitrantium. Et turbam. Quia Dainnat eliam hic perfidiam Siraoniaca; haereseos.
Synagoga la:titiam Domiuica; inhabilationis ctc, , Dona spiritualia pretio vilcscunt.
usque ad paruit in susceptione. g Vers. 9. Aurtimneque argentum. Qui ha^c ha- —
Vers. 24. —
A'o?i est. Vobis mortua est. Deo au- bcrent, viderenlur non causa salulis pra;dicare, sed
tem qui suscitare polest dormit tam in anima lucri. Neque peeuniam in zonis vcfitris. Duo sunt ge-
, ,

quam corporo. nera necessariorum unum quo emuntur necessa-

— Et cnm
:

Vers. 2o. ejecta essct. Id est, cum re-

ria aliud ipsa necessaria. Pcr pecuniam in zonis,
,

probati essent irrisores, intravit in electorum mentes. illud unde eraunlur : per perara quod eniitur, quod
Et tenuit manum. Nisi prius manus Judocorum, etc, ibi De hoc in passione Quando misi vos
reponitur. :

usque ad socrcta polost deleri pwnitentia. sine sacculo etpcra, nunquid defuit vobis aliquid T
Vers. 27. — Transetinte. Id est, de domo principis At illi dixerunt : Non.
tuam domum. Domus principis Syuagogaest, sua
in

domus cffilcstis Jerusalcm. Duo cceci, ctc. Duo

Vers. 10. — Neque calceamenta. Et Plato dicit

duas corporura summitatos non esse vclandas nec ,

caici, duo populi inscii, ctc.yUsque ad idcm factum,
assuetam fieri debere mollitiem capitis ot pedura :
sed aliud simile.
Vers. 32. — llominon. Significat gentilem popu-
Cura autem ha;c habuerint firraitatem , ca;tera ro-
Neque virgam. Malthaeus et Lucas di- bustiora sunt.
lum vel omne gcnus hominum, quo ductoper prre-
:

cunt neque virgam ; Marcus non nisi virgam : quo

dicationem ad Christum, et ablata idololalria con- ,

. ^, V .

fessus est Christuin. Kojcfoi;

r^ • C nominc, etc, usque ad iler prajdicationis pergere
^
Gra;ce usitatius, sed la-^
•. 1 .

^ r>. tt j „ >
dobcat, ostendatur. Dignusest. Unde ergo necessa-
, . , i . ..

men indifferenter, et mutus et surdus dicunt.

ria? Tanlura accipite, quantura ad necessitatem suf-
Vers. 34. —
Pliarismi nutem. In Pharis;cis infide.
ficit, ut indc securi a;ternis melius vacetis.
litas Juda;orum signatur.
Vers. 11. — Inferrogate quis. Testimonio vicino-
CAPUT X. rum eligendus est hospes, ne hujus infamia prsedi-
catio Ia;datur. Dignus sit. Ut sciat se magis accipere
Vers. 1. — Et convocatis. A curationc socrus
gratiam quam dare. Ihi inanete. (Ambr.) Dat con-
Pelri, etc, usque ad curatum centurionis servum. stantia; generalc mandatum ut hospitalis necessitu-
Duodeciin. Hi sunt operarii qui mittendi erant , ct
dinis jura custodiant : ideo donius eligenda , ut
quadrati orbis partes ad fidera Trinitatis vocaturi.
mutandi hospitii necessitudinisque violandae causa
Quorum prajdicalio ut pondus haberet auctoritatis,
non suppetat.
datur eis potestas curanda; omnis infirmilatis.
Vers. 2. — Pctrus ct Andreas. Apostolorum pa-
Vers. 14. — E.TCutitc pulvercm dc pedibns. Pcr
excussionera pulveris , intelligitur amissio itineris.
ria jugaque sociai, etc, usque ad Christus in quera
E.rcutite pulverem, ad contestationem terreni laboris
crcdebat.
— quem pro eis inaniter susceperant , etc, usque ad
Vers. 3. Tliomas. Abyssus : quia alliludinemD
por ipsum Salvatorem narrantur abluti.
divinac virtutis in resui-rectione certa fide penetra-
vit. Vel, Thomas gerainus, quod est Gra;ce didymus,
Vers. 16. — Ecce ego niitto. Illis sua poena ser-
vabitur in futurura, etc, usquead mala inferre non
propter dubiura cor in credendo.
Vers. 4. — £//!;rfns StYirio//i/.s. Magnum innobis
dobet, sed tolerare. Sicut serpentes. Serpentis astutia
cst, etc, usquead veterem exuit homincm.
exeraplura doctrina?, cuni qui omnia novorat non du-
bitaret proditorcm in discipulum eligcre, atque apo-
Vers. 18. — In testimonium. Ut inde perversi
pereant, etc., usqtic ad testimoniuni ipsorum inno-
stolura ordinarc. Habet enim Christus conscium
centice.
munditife tcstera , cura suum non dubitet eligere
proditorem. Vers. 19. — Dahifur eniin vohis in iUa hora quid
Vers. .5. — In viain. Post resurroctionem dicit : loquamini. Volunfatera vestram pro Christo offerte;
Docete omnes gentcs. Sed hoc anle quia prius : Christus vero loquetur pro se.
oportct Juda>is praedicari ne causara habeant non
, Vers. 21. — Tradet autein frater, elc. Minorom
recipiendi ,
quia ad gentes aposlolos misit. dolorem ingerunt mala qua; ab extraneis : majorera
 .

119 WAL.VFRini STRADI FULD. MON. OPP. PARS I. — TnROLOGICA 120

qua) ab illis palimiir, do quorum mcnlilms piTpsu- A sunl, scd si ulrum(iii(> non potcst sorvari , odium in

mebamus : quia cum damno corporis, malii nos cru- suos, piclas cst in Dcum.
ciant amissa; cliavitalis. Vers. 38. —
accipil, ctc. Crux duobus
Et quidnon

Vehs. 22. — Qui autcm, ctc. Docct virtutcm ion-

modis porlatur, etc, usquc ad amor Chrisli oslen-
daliir. Kt .vquitur mc. Aliiiuis cniin carnom macerat
ganimitatis et paticntirc, ctc, usque ad hoc ipsum
pro inani gloria, vol proximo carnaliler compatitur
incipimus possidcre quoil sumus.
Vebs. 23. —
Cum autem. IIoc ad illud tcmpus ut culpK iavoat Ilic crucem fcrrc vidctur, sed Do-
:

ininum non sequitur.

pcrtinel, quo dictum est In via ijentium nc abic-
ritis, quod porsooiilionos non doboant timoro sod
:

,
Vers. 39. —
Qui invenit, clc Nomino anim.Tvila
piwsens dcsignatur.
dcclinare ut lribul;ilionis occasio sit livangolii sc-
minarium.
:

Vkrs. 10. —
Qui recipil, ctc Cum ad pra)dica-
tionem millit clc., u.«yi/c «(/ dcbcre stipcndia ac-
Vers. 21-. — ^'on c.ft dixcipulux, ctc. No indignc-
ciporc.
,

mini tolcrare quod tolcro qui Dominus sum, lacicns Vers. 42. — Et quicumque. Qui periculum non
quod volo , et magistcr docens quod utile scio.
suscipientium tcstimonio excussi pulveris denuntia-
Vehs. 25. — Si pafremfamiliax. Ostcndit calum-
gvil, meriliim recipionlium nllra sporalum commen-
nias suas, ut sno excmplo torant injurias. Undc dixil :
dal. Nola Dcum magis ad pium alTectum respicere
Sufpcit dici malitia .•;»(•(. Uccliebub. Bcol ipse cst
qiiam ad quanlilalem rei exhibita;. Vniexminimis.
Bcl, Zebub, musca ctc, «.siywc ad vir muscarum,
,
Jlinimi sunt qiii nihil pcnilus habcnl in hoc mundo,
sive habens muscas. ct judices erunt cuni Clirislo.
Vers. 2G. — yeergo timueriti.'i coa. Eorum sw-
vitiam vcl blasphemias ,
quia vcniet dies cum Deus CAPUT XI.
judicabit occulla hominiim, ubi et nequitia disco-
operietur, et veslra intentio, nunc soli Deo cognita, Vers. 2. —Joannesautcm. Et dum Christus prac-
ab omnibus scietur. dicarel, ctc, usqtie ad quis ordincm rci gestoe te-

Vers. 27. — Quod dico. Hoc est, in quo vohj vos neat, non apparct.

constantes esse, ctc, itsquc ad ca\ca.\o carnis domi- Vers. 3. — Tu cs. Non ait qui vcnisti, quasi
eilio prcedicate. dicat : Cum ad inferna descensurus sum : debeo te

— Supcr. Loquitnr juxla morcm Pa- nnnliare inferis, qui nunliavi superis. An convcniat
Vers. 29.
Filio Dei mori an alium ad hasc sacramenla mis-
leslinse, elc, usqueadia totomundo dicite. Noiine ,

Lucas Nonne quinque passeres q surus es ?

duo passeres » :

veneunt dipondio (Luc. xii)? Nec 'mullum dislat, Vers. 6. — Qui non fuerit. Qui de divinilatis po-
ut duo asse et quinque dipondio. Dipondio enim tonlia non dubilavcrit , non contra Joannem
lioc

cst ex duobus assibus. Quod aulem in numeris est dixisso pulandus est quem mox ndeo commendat.
unus Loc in pondcre as et qiiod duo, hoc dipon-
, :
Vers. 7. — De Joanne. Pra^cursor Christi dc Chri-
dius. Et unus ex illis. Quomodo ergo Apostolus :
sto certificare discipulos voluit quia scnsit eos du-
,

Nunquid dc bobus cura estDeo{Luc. ix")? Sed aliud bilaro. De pra^cursoro , Christns turbas dubitantes
est cura , aliud scientia. ne diibilent docuil, niollem cum levomque putantes.
Vers. 30. — Numerati. Hoc est, scicntia Dci, elc, Vers. 8. — Ecce qui mollibus, etc Qui ponunt
usque ad parva otiosaquc dicla eum latcant. pulvinaria sub cubito ,
qui vilam pcccantium pal-
Vers. 32. —
Qui con/itcbilur. Vel confitctur qnis pant, non pungunt.
Jesum ca fide ,
quK per dileclionem operatur : nc- Rigida vila ct piwlicatio debot declinare mollium
gat qiii non obedit.
prasceptis Dei palalia , qua' frequenlant mollibus indulis adulantcs.
Vers. 33. —
Qui autem. Ncgatur a Filio apud (Clem. Alex.) Bealus Joannes, despectis (^uoqne
Patrcm, cui non manifcslatur in divinilatis polenlia oviuni pilis ,
qui delicias rcdoloant ,
pilos camelo-
Filius et Pater. Confitotur a Filio apud Patrem qui , p rum, clc, usque ad ab omni in.nni studio vanaque
,

per Filium haliot accessum ad Patrem. lioni specic, sordidoquc ac illiborali docore, se re-
Vers. 34. — Paccm. Missum est bcUum bonnm, movit.
ut rumperetur pax mala. Vers. 9. — Plusquam propheta. (Beda.) Quiaan-
Vers. 3.'). — Yeni cnim, Ilic Lucas nit : Erunt gelus non iiatura sed officio.

quinquc in una domo divisi, trcs in duo et duo in Vers. 11. — Major Joannc. In hoc non prfcfertur
ircs dividentur. Qiiomodo orgo , etc, usque ad patriarchis , ct eunclis hominibus, sed a-qualis cte-
circumcisioncm cxlorasquc carnalcs observanlias. toris sanctis ostendilur. Qui autcm. Id est , omnis
Separare. Id est privatos carnis aftcctus exstin-
, sauctus qui jam cst cum Deo , niiyor est oo qui «d-
guerc, quibiis ita invicem diligunlur, ut Doo minus liiic in mnndo. Vel ego (luem ininorem facit inul-
scrvianl. Vel ponitiis avortantur, non quod non sint
torum opinio, in Ecclosia sanctorum illi pnclalus
honorandi pator ct mater, scd post noum; hic cst
sum. Vel uovissimus nngclus civli molior cst quovis
ordo chaiilatis.
homine. In rcgno. Rcgnum civloruin diiobus modi»
Vers. 37.— 0«« amatpalrem. Post Dcum nmandi occipilur aul supcrnum , iu (luo nonduiu suraii»
:
:
121 GLOSSA ORDINARIA. - EVANG. MATTH. 122

nut prsesens Ecclesia, in qua adhuc vivimus,

ctjam A Vers. 19. - Et justilicata est sapientia, ctc.

Ostendit filios sapientiaj intelligere , nec in abs-

quodammodo regnamus.
tinendo, uec in manducando esse justitiam : sed
Vers. 12. —^
diebus Joannis. Apostolos Domi-
in a^quaniraitate lolerandi inopiam, et temperan-
nus ad oves quae perierunl domus Israel irc jusse-
tiam non se corrumpendi pcr abundantiam. Non est
rat, utad regnum reduccrentur. Sed haec prsedi- et potus quorum non usus sed
rcgnum Dei esca :

catio ad prorcclnm publicanorum et peccatorum quibusdam libris

concupiscentia reprehenditur, in
versa est qui credidorunl. Cwterum Joanni a plebc ab operibus suis,
habetur : Justificata est sapienlia
non creditur, Christi opera non autorisantur, quia sed
quia sapientia non quaerit vocis testimonium,
crux est scandalo. Jam prophetia cessat, jam lex
operum.
expletur Christus aliis praedicatur, ct ab aliis re-
cipitur :
;

sui rcspuunt, iuiniici accipiunt. Itaque rc- Vers. 20. —

Tunc. Qui hactenus Judoeos com-

gnum ccclorum vim patitur, ([uia gloria Isracl palri- muniler increpavit, nunc nominalim civitales ex-
primit, qua; fre(iucntcr audila doclrina et visis tot
bus debita, a prophctis muiliata, a Christo oblata,
signis credere noluerun, quibus non oplat mala,
lidegentiumoccupatur et rapitur. Vel adiebus Joan-
nis, qui pracsentiam pracdicavit, qua peccator re- sed praedicit ventura.

viviscit el non ante, quia lex poenam intulit et non

:
B Vers. 2i. — Yoi tibi, elc. Supra ubi legitur, quia

per poenitenliam viviticavil. Patria cwlcslis vim circumibat Jesus civilates ct omnes vicos, curans
patitur dum pcccator ad cam (juasi in alienura locum omnem languorem : intelligendum est inter alias
intrat per pwnitentiam. Grandi violcnlia cstintcrra eliam in Corozaim et Bethsaida Dominum fecisse

nasci ct calum capere, et liabere per virtutem quod virtutcs.Corozaim interprelatur mijstcrium ineum ;
non possumus per naturam. Bcthsaida domus fructum vel venatorum. Si in
Vers. 13. — Omnes cnim. Non quod post Joan- Tyro, elc. IIoc implelum modo vidcmus, quia Co-
nem non fuerint aliqui, ut .4gabus, sed quia quid- rozaim ct Bclhsaida praesenlc Domino credcre nolue-
quid prophclavcrunl, de Domino vatieinati sunt. ruut. Tyrus ct Sidon prtedicantibus Apo-
postea
Omnes enim. Quia quidquid illi dixerunt, de venturo slolis crediderunt : adeo dcvoli, ut Paulum Tyro
locuti sunt, hic vero venientem ostendit. abeuntem omnes cum uxoribus et liberis usque ad
Vers. \i.—Et si vultis recipere. Ut minus cxcu- navcs prosequerentur. Cur crgo non credituris pr<e-
quia eum uon recepistis. Ipse esl Elias dicavit, crcdiluros evitavil : ipse scit cujus viae sunt
sabiles silis,

in virtute, non in persona, par in vitse severilalc, misericordia et tamen

vcrilas. Proposuit lines Ju-

mentis rigore prsecedens Chrisli primun advcnlum, daeae non excedcre, ne justam Pharisaeis et sacer-

ut ille secundum. C dolibus persecutionis occasionem daret. Et erant

tunc qui in Corozaim esscnt vocandi nec tamen
Vers. 16. — Cui autcm , elc. Laudalo Joanne
dc contemptu gravius puniendi.
:

transit ad increpandum illos ,

qui ncc praedicatione
vel ipsius Christi pra>dicationem
Tyrus, angustia. Sidon, venatio.
Joannis moti sunt :

despieiunl. Joanues talis ac tanlus ut dixi, et adeo Vers. 23. — Et tu Capharnaum. Non solum Co-
dignus, ut ei debeat credit : scd vos cui cstis assi- rozaim cl Bclhsaidaj vae eril, sed et tibi Caphar-
milandi, qui noluistis crcderc ei ? Similis cstpiieris. naum. Nunquid usque in ccclumcxaltaberis ? Nonne
Pueri doctores sunt humilcs spiritu. Horum sy- lu es quae fama hospitii mei, ct signorum in te fa-
nagoga, vel ipsa Jerusalem, ubi jura praeceptorum ctorum famosa efficeris, et contra praedicationem
Dei recondebantur. CoKqualcs contribules quos so- meam superbissime restitisli ? Capharnaum inter-
lebant exprobrare, quod ad laudcs Dci non assur- prctalur villa pulchcrrima, inqua condemnalurper-
rexcrunl cordc devolo, mcmlirorum agililalc quod fida Jerusalcm, cui dicitur : Justificata cst Sodonia
nolat sallus. Nec pcr lamcnia prophelarum pro cx- soror tua ex te, id est, cx tui comparatione cura
cidiis jam factis vcl faciendis ad poenitentiam con- Dla, quje non est exeraplo Lolh correcta, tu Filii Dei
versisunt. verbis et miraculis semper cxstitisti ingrata.
Vers. 17. — Cccinimus vobis. Ut David : E.rsul-T> Vers. 2-5. — Respondcns Jesus. Respondens tacitae

taie Deo ailjufori nostro jubilate Deo Jacob iPsal. objcctionis quasi qua?rcrclur, quK ratio quod Ju-
Lxxx), cthujusraodi. Lamentainmus. Ut : Convcrti- daieus populus Dci culior, Dei Filium in carne ve-
mini ad me in toto corde vestro in jejunio ct jletu el nieniem lam obstinatus rejccit, quem genlililas tam
planctu iJocl. iij, et hujusmodi. prona recepit ? Domine cceli et tcirce. Qui facis coe-

Vers. 18. — Venit enim. Sicut lunc ila nuncet los, et relinquis in terrenilate quos vis, vel ad lit-

Lamcnlavimus ad tcram. Parvulis. Sapienlibus et prudenlibus non

utramque viam salutis rcspuiiis.
opponit insipienlcs et hebeles, sed parvulos, ut pro-
Jomiem, ceciniraus ad Chrislura. Hac cst summa.
Generatio ista cum Joanne plorante,
nec plorat bet se tumorem damnare, non acumen.
neque gaudet cum Christo gaudenle. Nec mirum Vers. 26. — Ita pater. 'Blandiealis affectu loqui-
si duplicem viam salulis conlemtiunt, cum et jc- tur ut inceplum in apostolis beneficium compleatur.
junium el saluritalcm pclilur spernunt ; si jejuuiLmi Hic cxemplum humiHtalis accipimus, ne tcmere
placct, cur Joaunes displicet ? si saturitas, cur Fi- disculere praesumamus superna consilia de voca-
lius hominis ? tionehorum, et repulsione illorum ; cum enimutrum-
 —

423 WALAFUIDI STRAIU FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIDOLOGICA. 124

que allulisset, non mox rationom rrckliilit, sod A ait evangclisla, nec locum vcscendi haljLbanl pro-
sic Deo placituin dixit, ostendens quia injustum lurbis : propler niiniam importunitalem eorum. Alii
esse non potest ([uod justo placet. In omnibus orgo KvangelistaB addunt : manibus cnnfricassc (Luc. vi).
quaj exlerius dispouuiitur, aperta; causa ralioiiis Undc ol Potro diciliir Macla et manduca (.lcl. x.)
:

est, oceulla; jiisiiiiu volunlalis. Quoniam sic fuit Vkhs. '2. — l\'i)n licrl. Socuiidum pnoceptum le-
ylucitum aiite ti'. Ne ipiis iliTiiin (piiiTat cur lui- gis. Sod (|iiia alia scri|)lura dicit : Miscricordiam
miles eligal, sapionlcs roproliol. malo quum sucrificium {Ose. iv), mclius fuil liomi-
Veus. 27. — Omniamilii, etc. Tradonlcm Patroin, nein de famis poriculo libcraro, quam sacrilicium
accipiontem Filium, niystice inlellige. Alioquin, si Dco on'orre, (|uia liostia placons cst salus liomiiium.
juxla rrayililaloiii noslrain aecipis, cum ca^perit lia- 1)0 vasluliouo IVugura non aryiunit, quia licot por lo-
boro ([iii acoo[iil, inciiiiot non liaboro (|ui dodit per Roni indo odorc.
oninia cooinni[)otontoin nota, pertradila, Filium cui
Vers. 3. — .W illc di.ril, olc. In lioc faclo niliil
por naturam onmia pro unius subslantiiB jure sunt
aiiud inslruiniiir, nisi ul sabbalum non ail litlorain,
propria, non data per gratiam. Tradita autem omnia
sod spirilualitor iiilolligainus. iSon leiiislis. Si David
non c(rlum et terra ol ca-lera quai focit sed lii ([ui :
ot Abiiiiolech non reproliomliliir, quorum utcrquc
por F.liuin accossnm liabcnt ad Palrcin, et anlo re-
3 „,,„jatum legis probabiii nccessitate transgrcssus
bellcs, Dominuin postoa scntire ca^porunt.
^^,_ ^^ ,,5^ ^.^^^-^.^ ^^^^^ f^„^j3 ^3^^ ^^^ „^^ y^,,, p,.^,
Et nemo noal Filium, etc. Scipsum rcvolarc. Et ^,^^1;^ ;„ apostolis ?
nemo novit Patrem nisi Filius, et cui Patrem voluit
revelare. Ad utrum([uc enim illud subdituin reler- Vers. 4. — Pancs pTOpo.«'/w«i.s-. Quod significavit
tur. Vorbo eiiim suo Pator se doclarat. Kt Vcrl)um saccrdolalomcibumtransitnrum inusuinpo|)ulorum.
seipsum declarat, qnia mcnlis nostra; lumen est. Vol quia omnes sacerdotcs debemus imilari. Vol
A7j;! Filius ct cui Filius voluerit, etc. Mutua co- ([uod omuos sadordolos sumus.
gnitio, quifi est a^qualitalc nalurte. Illa aulem tantilla Vers. 5. — Quia sabbatis sacerdotes. Ilic sine
quic in nobis est, dignatione rcvclantis est. noccssitato ostondit salibalnmviolari ab ipsis qui ca-
Vers. il9. — Tollitc jugtim, clc. Jugum Cliristi,
InmnianUir. Unum oxomplum dalnm ost regia; po-
Evangoliiim csl, ([iiod Jiida'0s ctgenlos in una tidc
lcstatis de David : aliudsacerdotalis, de liis quiper
conjnngil. 7'()//(7(' supcr vos. Id cst, in lionorc lia-
ministerium lorapli sabbatum violant, ut raulto mi-
bete : nonsubtus, ut contemnatis. Qui laboralis, dif-
nus ad ipsum pertineat crimon spicarura sabbato
ficultate lcgis, ct onerali peccatis, scilicct, rotlciam, viilsarum, ([ui verus rex et sacerdos est et dominus
si jiigum tollilis, id ost, pra>cepla nioa. Etqnid jngo sabbali.
ejus suavins? quid onore lovius ?probabilom liori, L.

abstincrc a nialo, bonum volle, amarcomnes, a'ler-

Vers. 6. — Dico autem vobis. Quasi dicat : Si
figurale tcmplnm poluit dofeudere sacerdotes sibi
na sequi, prajsenlibus non ca[)i, nollo alii facere
serviontos, cur spirilualo uon potcst dofendere di.
quod pati non vis.
scipulos sibi crcdenles ?
Discite a me. Doccntovorboot oxoniplo, ut silis lui-
milos niontibiis, m ilos nioribns. Ihimilos. iil ncnii- Vers. 7. — Si autcm. El vos ostendoret omnia
nem conloinnanl ;iiiitos, utinillumla^lant. Cordo, ut fiiluri lomporis spociom contiuere, adjocit : S/ autem
idcm extra in oporc sil ct in coido, no laloat sor- Dous por graliam disposuil libe-
sciretis. id ost, quia

pens In specie columba'. rare iiopulum, ot non pcr extcriores observantias,

Vers. 30. —
Jngum cnim mcum. QuomodoEvan- non roprchenderelis mcos, si vetera omittunt.
goliiim logo loviiis osl, cum ibi opera, liicet concu- Vers. 8. — Dominus cstenim.?'iT>a.\klp&sh\sel
piscoiilia damnatur ? sed in lege nuilla jnbontur, saccrdolos loinpli minislorio sabbalum violautes

qua' Apostolus iniplori non posse dicit : bic voluulas siuo criinino sunl, qiianlo magis Filius homiiiis, qui

qua>ritur qua' iu arbitrio noslro cst, ct qua" sola suf- vcrus ost rox ot sacordos ot dominus sabbali ?

ficcropotest et pnomium babero. Ilom qnomodo ju Vers. 10. — Et eccc homo. Iste horao dicitur
gnni Chrisli suavc, ciim siipra diciliir : .{rcta viac.^tD ca^montariiis fuisso quia manus ciii spirilualis a>di-

(jun' ducit nd vitam. Sed aiigusta, (|uia non nisi licii cura ciimmissa fuit arida eral usquo ad lenipus

angusto inilio incipiliir, procossuvoro tcmporis inof- Cluisli. F.ccc liomo mnnum, etc. Signilical liuinanum
fabili diloctionis dulcodinc dilatatur. gonus in f^ocundilale boiii oporis aroracluin pro
Onus mcum. Quia illud momentaneum nostra' iiiauu ad pomum quam sanavit manus in-
exlensa,

trtbulatiimis aienium pondus gloria' operatur in nocoiis in crucc exlensa. Beno manus in Sjnagoga

calis (1 Cor. i\). crat arida, quia ubi majus donum scienlia), ibi

Irangrossoi' inajori subjacet culpie.

CAPUT XII.
Interrogabant. Quia discipulos dc violntione sab-
Vers. 1. In illo tcmporc. Narrata prjrdicntione bati probabili exemplo excusaverat, ipsum volunt
et iniraciilis iiiiiiis anni anlo quioslionom Joaiinis calumuiari, ut sinon oiivot, crudolilaiis, vol imbo-
faclis, Iransil ail illa (jiia' facla simt alioanno, scili- cillilalis : vol si curot, Iransgrossionis arguaiit.
cot, post niorlom Joannis, i|iiaii(Io jain iii oiiinibns Sabbatis, etc. PraH-ipue sabbalis docet ol 0|iera-
Clirislocoutradicilur. E,5Hcit;«<(\s olc. Quia iit alius tur Josus, non solum i)io|itor s|>ociale sabbaliun,
 :

125 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. MATTH. 126

sed et proptcr celebriorem populi convonlum quse- A Vers. 24. — In Beelzebub. Beel, id est, Baal :

rens salutcm omnium. muscarum, ob sordes immolalitii sanguinis deus :

Vers. 11. — Qids erit. Competenti cxemplo solvit est Accaron, quo nomine vocant principem daemo-

quaestionem, ut eos ostendat sabbatum violare in niorum.

opere cupiditalis, qui eum violare arguunt in operc
Vers. 23. — Omne regnum. Neccssaria com-
charitatis. Arguit cos qui legem male inlerpretan- plexione eos arguit. Vel enim Chrislus virlute Dei
tur, qui dicunt in sabbalo a bonis operibus ferian- vel in principe doemoniorum. Si vir-
da?mones ejicit,
dum. Sed a malis tantura tcriandum esl unde dici- ;
tule Dei, frustra calumniantur. Si in principe dae-
tur Omne opus servile non facietis in eo (Levit.
:
moniorum, regnum ejus divisum est, ncc slabit : et
xxiii). Id cst, peccatum. Sic et in seterna requie a
ideo a regno cjus recedant quod innuil eos : sibi
malis tantum feriabuntur, non a bonis. elegisse, dum in se non crcdunt.
Vers. 13. —
E.rtende. Quia nil plus valct cura-
—
Vers. El omnis civitas. Eadem ratio est ci-
i^,.
tioni eleemosynarum largitalc, unde dicitur lYore :

vilatis ctdomus, quK-rcgni. Civitas Jerusalem sem-

sit manus tua adaccipicndum porrccta, scd ad dan-
por gloriosa, poslquam in Christum ct in Apostolos
dum collecta{EccI. iv). Quiafruslra pro pcccatis ro-
exarsit, facla divisionc, excidio cecidil.
galurus manus ad Deum cxpandil, qui has ad pau- g Vers. 27. — Et si ego in Beelzebub. Si expulsio
peres pro posse non cxtendit.
d»monum in filiis vestris Deo non daemonibus depu-
Sicut altera. Homo ante advcnlum Christi dexto-
tatur, quare in me idem opus eamdem non habet
ram habuit languidam, quia ab eleemosynis torpe- causam ?
bat : sinistram sanam quia suse ulililali intondebat
Ipsi, ete. Contemptibiha numdi ' in quibus sancta
sed venienle Chrislo dextcra sanatur ut sinistra :
siniplicitas mese virlulis apparct. Vcl ila polius : Fi-
quia quod congregaverat avide, modo distribuit cha-
lii, id est, Apostoli qui bene sibi conscii erant, nihil
rilate.
mal.-E arlis ab co didicisse : ideo ipsi testes mei judi-
Vers. 15. — Recessit inde. Nota exemplum : Si cii, judicantes duodecim tribus Israel.
vos persecuti sunt in una civitafe, fugite in aliam Vers. 28. — Si autemegn. Illa pars : Si ego in
(Uatth. x). Secuti sunt. Docli visis virlutibus per- Bcchebub cjicio doemoncs, ad phira inconvenientia
sequuntur, indocti opinione ejus ducti amando se- perducta cst, modo agitur de alia parte complexio-
quuntur, unde et curari merentur. nis. Si autcm cgo spiritu Dei. Ilic Lucasait : jn di-

Vebs. 16. — Et prwcepit. Non limoro, ne prodi- gito {Luc xi). Digitus dicitur Spirilus sanctus pro-
partitione donorum. Regnum Doi,veI seipsum dicit.
tusoccideretur, sedparccndo Judxi^, ncinvidialruci-
darentur in ejus innoccnlia ct mansuetudine. Hic ^ Unde alibi ; Mcdius inter vns stetit, quem vos nescitis
mystice nos instruil, ne cum aliquid magnifacimus, (Luc. XI, Joan. iKVel, regnum quod Joannes et ipse

Jesnsprxdicavit. Poenitcnfiamagite : appropinquabit

laudem foris quaeramus.
enim regnum ccelorum {Matth. xxi). Est ettertium
— .inimmmece. Peranimam omnis
Vers. 18. af-
regnum Scripturae sanctae.quod aufertur a Judaeis et
fectus demonstratur.
datur genti facienli fructumejus. Vcl rognum.idest,
Vers. 20. — Arundinem. Judseos, omni vento ce-
omnes mundi partes, ApostoUs el successoribus eo-
dentes, qui ab invicem discrepando dissipaii sunt,
rura ad convertendum distribuit.
non mox damnabii, sod supporlabii. Arundincm Ostendit ergo
Vers. 20. —.liti guomot/o po/('.?f.
quassatam. Qui pcccanli non porrigit manum, ncc
Dominus pcr manifestam paraljolam, quod noncon-
porlat onus fratris, quassalum calamum confringit.
cum daemonibus
cordat in fallaci operatione sicut
Et qui fidei modicam scinlillam contemuit in par-
ralumniabantur, sed virtute divinitatis homines a
vulis, linum fumigans extinguil quod Christus
:
da^monio liberaret; ideoque grande scelus commit-
non focil, qui polius venit quaerere quod perierat ;
tunt, qui quod Dei essc cognoverant, diaboli esse
patienliam namque scrvavit, donec judicium quod
clamabant. Neque enim possunt csse concordes :

in co agcbalur, ad vicloriam porveniret, et expulso

quorum opera diversa sunt. Unde addit : Qui non est
mundi principe ad regnum ,.i=D
rediret, in dextera Patris
mecum, etc.
sedens, donec ponal iniraicos sub pedibus. Linum Domum iltus. Vel domum, id cst, omncs mundi
fumigans. Gentes, quas naluralis legis ardore fere
paries Aposiolis el eorum successoribus ad conver-
exlincto fumus erroris amarissimus et odoris ,
tendum dislribuit.
noxius involvit quas non exstinxil, sed de parva
scintilla in magnum
:

ardorera ignis Dci suscitavil-

Vers. 30. —
Qui non est mecum, elc. Id esl, qui
dissimilia meis facit opera, contrarius mihi est :

Donec. Tandiu pra?dicalio ejus nullis insidiis supe-

ille trahit ad vitia, ego ad virtutes.
rala mundo lucet, donec ponat in terra judicium,
et impleatur : Fiat voluntas tua, sicut in ccelo et Vers. 31. — Omne peccatumct blaspliemia. Quod
in terra. humana fragilitate contraliilur, remissibde est, si

Vers. 22. — Et curai'it. Tria signa simul facla congregatio non deseratur. Si vero diabolica obsti-

sunt quse et quolidie in conversione, hominumfiunt, nalione de dispersione ad congregationem nunquam

ut expulso daemone lumen fidei videant et Deura reditur, peccatum insolubile judicatur.
laudenl. {H\EVi..)Om/ic peccatum.^Non oraniapeccala omni-
 — A

127 WALAFRIDI STRADI FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIEOLOGICA. 128

bus remitluntur, sed his, ctc, k.^i/mc «domnes ve- ribus liaM-et, quod sicut bonus homononpotcst pro-
niam consecuturos post uuiversale judicium, traus- fcrrc mala, vel nialus bona, sic nec Christus mala,
actis licet mullis saxulis, asserens. ncc diubolus bona opora potcst facerc.

Spiritus autem. Qui manifeste opera Dei intclli-

VERS.3G. — Verbam otiosum. Si de otioso verbo

cum de reddet liomo rationcmin die judicii, quanto magis

git, vii-lutc uegare noupossit, si slimulatus :

invidia calumnialur, esse lieclzcliul),

vos qui opcra sancti Spirilus dicitis esse Bcdzebud.
et dicit isli

non dimittetur. Non quod ot ei negctur rcmissio (Greu.) Otiosum vcrbum cst, quod aut utilitalc
si
reclitudinis, aut rationc juslic ncccssitatis caret,
poeuiteret : sed quia hic blasphemus, c.xigenlibus
meritis suis malis, sicul nunquam ad reniissionom,
quod scilicct,clc., usquc adhk uou oliosi vcrbi scd
criminosi tcucbilur reus.
ita nec ad pnMiilcntiam pcrvcutiirus sit. Sicut Joan-
nes evangdisla tlc ([uibusdam blaspbemiic sua^ me- Vers. 37. — Ex verbis. Mors et vita in manibus lin-
gUiP.
rito e.\ca>calis ail frojitcrea non potcrant crederc
— Tuiic respondcruiil.
:

Vers. 38. Ciun Scribas ot

(Joan. \). Quod iterum dixit Isaias Exca-cavit ocu- :

Pharisiri vei'ba uullalcnus posscnt improbarc, in

los eorum (Isa. vi). Qui Spiritumsanctumnonessc,
opcribus quwrunt tculare, qua^rcntes signa vidcre,
vel minorem Patre crcdunt, et dicunt quiauonin- :

quasi non fuerinl signa quoe viderant.

vidia diabolica, scd humana ignoraulia boc faciunt, B
irremissibili criniinc nou tcncntur. Scd qui in simi- Vers. 39. — A7.«( sii/num Jonce. Oslendit Judicos
litudine diaboli coutra conscicutiam suani niajcsla- ad iuslar Ninivilarum crimiuosos, et nisi pauiitcant
tem Dei oppugnaiU, non habent remissionem in subversioni proximos. Sed sicut illis et denuntialur
aeternum, sicut Jlarcus apcrte dedarat: qui posito supplicium, et dcmonslralur rcmcdiuni : ila Judea,n
hoc teslimonio Domini subjunxit Quoiiiam dicc- :
nou dcbcnl dcspcrarc veniam, si sallem jioslquam
bant, spiritum immundum habet (Mattli. iii). Chrislus rcsurrexit a mortuis, commouili cgerint
Vers. 32. — Et quicunque. (Ambr.) Etiam qui pu^uilenliam : quia mors Chrisli reconcdialio esl

scandalizatus intirmitatc carnis mea;, purum homi- mundi.

nem vel voratorem suspicatus fucrit, rcmissibile Vers. 40. — Sicut enim fuitJonas. Jonas, id qsI.
crit. dolens, siguificat illum qui dolores nostros porlavit.

Qui autcm. Gratiam sancti Spiritus quapamiten- Vel columba : Piscis qui voravit in pelago, mors
lia inspiratur ct ad congrcgalionem rcditur, uon quam passus cst in numdo. Sicut cjcctus cst in ari-

cognosccns impcenitenti cordc pcrmanscrit : cum clam, sic Christus surrexit in gloriam.
hoc jam non sit humauum, scd diabolicum, irremis- Tribus dicbus. Morc auliquorum, (pii dlem cum
sibile eril. ^iequc in lioc sarulo. Qua^damenimculpa? C nocle praxedenlc compulabanl. Parlcm dici qua
in hoc sa^culo laxantur : quaedam vero parv» sci- scpultus cst cum praMcrita nocte, pro nocte et die
licet etiam in futuro. Qua? quidcm post mortem accipe, hoc est pro toto die per synecdochen. Sab-
gravant, scd ct dimittuntur, si homo bonis aclibus bali noctem cl diom integre. Noctem Dominicam
in vita, ut ibi dimittanlur, promeruit. yeque in fu- cum cadem die illucescente, partcm pro tolo, ct ila

turo. Quia sunt quirdam levia, quK si iu hac vita habcs trcs dies cl Ircs noclcs. Primi dies proplcr
nondum sunt remissa, post morlcm gravant, sed ct fulurum homiuis lapsum a luce in noctem. Isti pro-
remittuntur, sidignisunt. ptcr hominis repaialionem a touebris ad lucem
Vers. 33. Autfacitc. Nihil cnim mcdium quin computantur.
boni auctoris boua tanluui sint opcra, ct mali mala. Mysticc. Tres dies, tria lompora, ante legeni, sub
Coarclat cos hiuc indc complcxione, ct utroque lcge, sub gratia. Tres noctes, trcs mortui quos sus-
cornu prcmit. Si nialus est diabolus, non facit citavit Dominus.
bona bona non sunt
Aut
; si sunt, diaboli.
Vers. 41. — Viri yinivito'. El est sensus : Jonas
facite, t:ic. Mystice arbor bona, Christus;
paucis diclnis et siuc siguis |)iicdicavil genii in-
fructus, pra'dic;Uio Kvaugdii ; curationcs, rcdcm-
credulii\ ct profccit : ego longo lempore, el populo
ptio. Arbor mala dialiohis et sui, id cst, Scribic et rv
Doi, ct compluribus sigiiis, iu vanuin pr»dico. Eo
Pharisici : et cictcri mali fructus, invidia, detractio,
magis indigui sunt venia, (lui ox lcgo sunl infidelos,
blasphemia, ha?rcsis et hujusmodi.
quo plus cst fidoi in his, (jui logom iiosciorunt. Ni-
Vers. 34. — Progenics vipcrarum, etc. Ostcndit iiivo, spceiosa : signat goulditatcm (piam Chrislus
cos malam arborcm : ct fructus allcrro blasplicmiii'. aiuavit fu-dam, ut facorot pulchram. In Niuivitis et
£.r abundantia. Ilomo sai-pe lallitur, qui pensat cor rogiua .Vustri, fides Ecclosiio sigiiatur, quio non ini-
cx ore, ct opcre. Sed Deus opus et verba cx corde nus por p(vniteutiani poracta) iusipicntiio qiiam por
quod novit judicat. llli crgo cx abundantia cordis os indusiiiam di.scondio sapicntia' Doo coucilialur. Du.o
loquitur qui scit cx qua inlcnlione cxit. cuiiu piirlcs sunl Ecclcsiio, quio pcccarc ucscit, ct

Ver?. 33. — Donus homo. Thesaurus cordis in- (luic pcccarc dcsistit, pivnitcntia onim peccatum
tcntio cst, ex quaDcus judicatopera, ut ct aliquando abolcl, siipicntia cavct.

miaora majorcm, majora minorem habcant mci- Vers. 43. — Cum autem, etc. Quasi dicat ; Vos
cedcm. Iloc in loco, vrl Jiulicos ostcudil dc ([luiii non csiis similcs Niiiivilis vel ivginio Auslri : quia
thesauro ju'oferant blaspiicniiam. Vel cum supciio- me piu'dicauic pa'uitcutium uou pa>nituislis, c( iite
129 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. MATTII. 130

docente sapientiam non didicistis. Scd eslis similes A ilinera, etc, usque ad ad quoe Juda;i non intrave-
homini a quo diabolus e.xclusus iterum ingredilur. runt, foris in littera iixi.

Distat inter opera mea qui polluta mundo, et Sa- Veks. 2. Turba stabat. Hi sunt qui nupor audire
tanfe, qui niundata gravius contaminat. venorunt, qui et a fluctibus maris secreti sunt, nec-
Amhulat per loca. Explorat corda ridelium a niol- dum cccleslibus mystoriis qua; dosirant imbuti cum
litie lluxa; cogitationis purgata, si quos gressus ibi Christo ascendunt.
figere possit quod, quia nequit, ad humida redit.
Vers.3. — locuiusesf mM//a.Quiaturbanonunius
Vers. 44. — Revertar in domum. Sub umbra cst sententiae sed diversarum voluntatum, loquitur
dormit, in secreto calami, et locis humentibus. Um- parabolis, ut juxta varias voluptates,
eis multis
bra tencbrosa, conscicntia : calamus foris nitidus,
diversas recipiant disciplinas. Qui seminat. Ipse
intus vacuus , simulator : locus liumidus , lasciva Cln-istus, qui verbum veritatis quod apud Patrem
mollisque mcns. vidit hominibus per se vel per suos seminavit. Qui
Vers. 45. — Septem alios spiritus. Septem vi- discipulis sacramenta loquebatur exiit scminare ,

tia, septera virtutibus spiritualibus contraria. Nequi- Dei verbum in turbas.

Quia non modo habet scd et bona si-
ores.
mulat. Tanto nequiores, quanto callidiores. Soptem,
vitia,
Vers. 4. — Secus viam. Via est, mens malarura
g cogitationum sedulo meatu trita et arefacta. Ubi
quia tot erant gratiaj cum Cliristo destinata;.
duplicitor perit scmon, quia et transitu cogitationum
Septem vitia , septem dasmonia septem spiritibus conculcatur, ut Lucas ait et a volucribus rapitur.
,

contraria spiritui sapientia; et intellectus, etc. Dannonos dicuntur volucres, seu quia cffilestis spi-
Sic erit, etc. Quod de una sola re dixit , iioc iu
ritualisque natura?, seu quia per aera volitant. Et
hae tota gente tit. Imnmndus Spiritus a Juda^is ex-
vencrunt. Secundum Lucam ab hominibus concul-
ivit, quando legem accepcruut. Arabulavit ad gen- catum cst, quia prava persuasione inipiorirai subla-
tes, quae cum postea Domino crederent, non invento
tum cst. Et comederunl. Quia montibus hominum
loco in eis dixitRevertar in JudKOs vacantespra!-
:
illud surripuerunt.
sidio Dei angelorum incropatioaibus et corre-
et
ptionibus mundatos, ornatos superlluis observatio-
,

Vers. 5. — In petrosa. Potrosa cito quaerunt

gorrainaro, sed non figitur radix, quia non est alta
nibus. Adduntur septem, quia nmlto majore numcro
lerra, id est, quia parum inest desiderii salutaris.
daemonum possidentur blasphcmantes Jesum quam
Inhaccxpositione Domini discimus,quia resnon scm-
in .^gypto possessi fucrunt. Contra scptcm spiritus
per in cadem significatione ponuntur. Nam petra
virtutum cst numerus vitiorum.
hic pro duritia terra pro lcnitate mentis, sol pro
—
,

Vers. 46. Ecce mater ejus. (Rab). Mystice. G fervore persecutionis. Cum sol alibi in bono : Ful-
Mater et fratres populus est Judaeorum qui Jesu in-
gebunt justi sicut sol (Matth. xiu), et petra ia
tus docente non possunt intrare, quia spiritualiter
fundamento pro fortitudine fidoi, et terra pro tor-
ejus verba, ctc, tisque ndFratres Domini sunt con- renis cogitationibus. Altitudinem terrai. Altitudo
sobrini ejus, lihiMaria; materterai ejus : qua; dicitur terra; est probitas a nimi disciplinis coelestibus eru-
mater Jacobi minoris et Joseph, et Judae et Simo- diti, et in tentationibus probati.
uis.
Vers. 8. — Se.xagesimum. Quia in numero senario
Vers. 47. — Dixit autem ei. Insidiose utrura niundi ornatus cxpletus est, per hunc bona opera-
spirituali operi carnem prseferat et ideo se nosso :
tio signatur.
dissimulat matrem et proximos per cognitionem, Vers.9. —
Qui habet auresaudiendi. Quoties ha!C
sed per conjunctionem spiritus esse sibi proximos admonitio in Evangelio vel in Apocalypsi Joannis
dicit.
interponitur, mysticum quod dicilur insinuatur.
Vers. 48. — Qu(B est mater mea ? Non recusat Vers. 10. — Et accedentes discipuli, etc Quo-
obscquia matris , sed pra?fort ministoria Patris : modo accedunt discipuli cum Dominus in navi sede-
fratres non contemnit , sed opus spirituale prajfert roi ? Sed forte iutclligcndura, quod dudura cum ipso
cognationi , ut et nos carni spiritum prsefcramus. D navem conscendcrint : et ibi stantes quaerunt.
Unde Quiamat patrem aut matrem plus quam me,
: Vers. 11. —
Vobis datum est. Nota non solum
non est me dignus (Matth. xj. Ecce mater verba Domini, sed et facta, parabolas esse id est, :

mea, etc. Hi sunt raater mca, qui me in credentium signa mysticarum rerura ,
quic non intelligebmt
cordibus generant. Hi suut fratres, qui faciunt opera multi qui ibris sunt.
Patris mei. Fratres et soror credendo, mater praedi- Veus. 12. — Qui enim habct. Id est, apostolis
cando. habentibus fideni, si quid minus virtutum habent,
conceditur Judajis, qui non credunt in Filium Dei,
CAPUT XHI.
etiam si quid boni per naturam habent, tollitur.
Vers. 1 . — In illo die. Per hoc indicat hoc ges- Nam niliil possunt sapiontor intelligere qui caput
tum consequenter, nisi fortc dies ponatur pro tem- non habcnt sapiontia;. Auferctur ab eo. Nulla
pore, more Scripturfe. Marcus euradem tenot ordi- verffi sapientiai dulcedine gaudebit.
nem. Lucas in aliud transit , sed nec repugnat Vers. 13. Ideo in parabolis. Dicitur quod ideo
huic. (Rab.) Non solum facta et dicta Domini, sed ct Domini per parabolas
excaecati sunt, ct sententi»
 :

131 WAL.VFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS L. — TIIUOLOGICA. 132

eis occultatrt^ sunt, ut po.st sulubi'iu.-; couviTti-routur. A propouitiir, diiiiissis turbis, domi rogantibus disoi-
Narn quia obscuri' tlicta non iutolloxiTuut, ideo uou [lulis ox|ionilur. lit docot hic bonaiii vohiiilatom, ct
crediiloruut iii cuui, et sic cfuxircruut, fl sic (uist cuutolanijOt patiiMitiaiii, ot discrctionciu, ct lougani-
rcsucceclioneui niiraculis terrili, nuijoris crimiuis initatem, ot justitium.
reatu compuncli sunt. Unde accopta indulgeutia am- Vers. 25. — llomines. Qui aliis ad tutelam et

pliori flagrant dilocliono. Sod Joauuos luuic locuui custodiam depnt;iti sunt pnolati in Ecclesia : vcl

ita dicit : froptiTtui non i^nterant credcre, (luia itc- cum iloriiiitiouom mortis accipiont apostoli.

rum dixit Isaias : Excwvavit oculos coruin, ut non Vers. — 28. Vis itnus. Cniii spiriluulis homo
vidcant (Joan. xi). Ubi aporto dicit nou idoo fiictani audit lioc osse a diabolo qui nihil valefcontra vo-
exca»catiououi, iit oa connuoniti, et dolentes sc non luiitatein Dei, potest ei voluntas suboriri, ut talos
inloUigoro, couvortorontur ulii|uaiHlo : uon onini lioc auforut dc mundo si facultatcm habeal. Sed consu-
pos.sont nisi crodorout, sod iHitiiis iiloo oxca^cati, ut lit juslitiam Doi, au facere dobcat, et an Deus velit
non crodoreut, iinodaliis |)oocatis inoruorunt. Vi- esse hoc oflicium hominum. Sod Voritds rosiiondet
dcntcs non vidcnt. Sicut avarus niultas liabct opes Non nossc hoiuiuom iu hac vita qualis futurus sit
et nuUas, quia inutilos suut ci. (|ui modo errat, et ([uid bonis couferat ejus error :

Vers. 14. — Atiditu audicti.s. Ihoc de turbis i^ ct idco cos non esse tollendos, ne forte interfician-
propbotala sunt, (inia stant in littoro, ot Dop.iini uon tur, qui fortc futuri sunt : vel ne bonis obsit, quibus

morontur audiro sorniouoni. [irosuiit Tuuc vero opportuuo tieri

, etc cum ,

Vers. 15. — Oculos suos. Id ost, ipsi sibi causa jam non est commntaiuhe vit;c tcmpus et proficiendi
fuerunt ut Deus cis oculos clauderet. aliis ot tunc noii ul) liominibus
: sed ab angehs ,

dicit fieri.
Ne quando. Id cst, idoo , (piia oculos et auros
aporire nolucrunt, non moruoruul aliquaudo cou- Vers. 29. — Et ait Non, etc Ecce patientia.
verti quod tamen misericorditer factum est eis.
:
Non enim audito dolorc exarsit in iram, noc mox
Vers. 16. —
Bcati. Verc beati, quia hoc ctiam ulcisci voluit, ita et nos laisi patienter fcramus.
pra;sentialiter viderc et audirc merucrunt ([uod nul- Ne forte. Hic datur locus pcenitentia; et moneraur
lus priorum quantivis racriti lucruit, quamvis mul- uoncito amputurc : quia qui errat hodie , cras

lum dosideraverit. forto defondet veritatom. Si ergo modo avellere-

Vers. 17. — Et justi. Lucas justos reges dicit, tur, triticum quod futuruni erat oradicarctur. Vel
quia motus suos bene regunt. necesse est ut raali permisti sint bonis per quos

Vers. 18. — Vos crgo «uiii/t'. Primamparabolam exerceantur. Vol quorum comparatione nitantur ad

exponit, ut idem attcndant in cccteris. Exponit non _ melius, quibus sublatis altitudo charitatis marcescit

secundum singula verba, scd summam scutontiK. quod est eradicari.

Gen.) Proinde quod narravit evange-
('AuG. sup. Ibi patienter tolerandi sunt mali, ubi aliqui in-
lista (etiain factum cst) Dominum scilicet talia fuisse vcniuntur quibus adjuvenlur boni.
locutum. Ipsius autem, etc, usque ad illud quippe (AuG. ) Multitudo non est excommunicanda ,

scripsit narrator rorum pr;cteritarum, hoc pricnuu- nec princcps populi.

tiator tautummodo futurorum. Vers. 30. — Sinite. Hoc videtur contrarium illi

Vers. 20. — Supcr petrosa. Supcr pctram et in apostolico : Auferte malum ex vobis. (I Cor. \J.

spinis seminantur, qui bono accipiunt : sed vel ad- Sed sicut quamdiu herba
inter loliuni et triticum

versa torrendo, vel prospora blandiondo, retardant est, parum monct Dominus ne de ambi-
distat : ita

eos ne perficiant. Divitiis jungitur soiliciludo custo- guo judicomus, quod Dominus in die judicii non
diac, qua; atlligit, et voluptas, qua; etllucre facit. suspicioso, sed nianifcste dauiuabit.

Vers. 22. — Fallaciadivitiarum. (Chrysost.) Suf- In patiendo justitiam medilemur : in judicando

focantur spiuis qu;c audivimus, non quidem ipsa- juslitiara nou negligamus.
rum spinarum culpa , sod ojus qui iUas, etc, us<iue
Et in tempore. Qui longanimitcr tulit per jusli-
ad duo quippe vitia inlcr sc opposita in divitiis suut,
D tiam, digna retribuit : discretae enim sunt virtules,
unum quod iiiconditsoUicitudiuem, et olTuscat curis :

sod uon coutruii;o. Et aUitjate. lu hac vita nou esl

alterum quod raolliores deliciis reddit.
alligatio, alioquin uon tol ab errore rcsipiscerent.
Vers.*23. — .\liud quidcm centesimum. (R.\d.)
Vers. 31. — Simile est regnum, elc. Regnum
Trcs difl'orcnti;c sunt in bona torra sicut fuerc in de qua
,
calorum, pra^dicalio est Evangclii, alibi
raala. Triginta cnim rcfortur ad nuptias. Scxaginta Aufcretur a vobis regnum Dei, dabitur genti fa- et
ad, etc, tisquc ad tricesimum conjugatoruni, quia cicnti fructum cjus (Mattli. xxi). Vel nolilia Scrip-
ha;c est a^tas projliantium, ct his est major contlic- turarum. Urano sinapis. Grano sinapis comparalur
lus nc libidine suiHTontnr. pro forvore lidei, (luia dicilur veuena expellcre, id
Vers. 24. — Aliam paraholam. Quasidives patcr- esl, ouinia dogmala pravilalis. Polesl iu grano sina-
familias invitatos diversis rciicit cibis, ut unus([uis- pis huinililas Dominicae incarnalionis intelligi. Quo
quc secundum naturain stomachi sui varia aliuienta acecplo lioiuo luisit in hortum .suuni, quia corpus
suscipcrct. Undc ot dixit aliuin purubolam ct non erucilixi Sulvaloris acci|>ions Josoph in horlo sc-
alturara, ul pluresscquiialclhgantur. Uiccparabola pclivil. Expandil ramos in quibus volucrcs ca"li ns-
 ,

133 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. MATTH. 134

qtiiescent, quia pradicatorcs dispersit in raundum, A terri etNovoTestaraento, et iii marc saeculi miserunt
in quorum dictis et consolationibus fideles ab hujus quse usque hodie trahitur, et iu tluctibus tendilur :

vita; fatigatione vespirarcnt. capicns quiquid incidit, bonos et maloS; quos ad

Vers. 32. — Cum autcm creverit. Toto raundo littus traliit, id cst, ad finem mundi, ut tunc fiat di-
vel in anirao singulorum : iiuia nemo repente per- visio. Undo sequitur : Sicerit in consummatione siB-

fectus. Crevit et factum est in arborem, quia surre- culi, etc. Sagenae coraparalur Ecclesia vel pradica-
xit et accendit in ccelum. Vel creveril, id est, men- tio evangelica ,
qua3 a fluctibus sajculi ad ccelura
libus hominum quantae sitvirtutis innotuerit. Coetera trahit.

apparent olera, qu:n cito crescunt et corruunt : non Vers. 48. —

Et secus littus. Littus, finis sa^culi,
vivida, sed marcida : illa non olus, sed arbor fit, ubi in quo boni ad ccelum, mali ad tenebras railtentur :

folia cum fruclu, ct in ejus diversis senlentiis spiri- in priPsenti enim erant perraisti.

tuales quiescunl. Vers. 52. —

Ideo omnis Scriba doctus etc. Quia ,

Oleribus et /it arbor. Id est, dogmatibus philoso- intoUigitis mysteria qua; vobis revclo : ideo faciam
pliorum, quK cito crescunl et corruunt, nil vilale vos pra^dicatores, et eritis mihi similes qui de the-
promitlentia. sauro scientia" raeae, nova et vetora profero, ut vos

Vers. 33. — In farinai satis. Utspiritus, aniiua, B similiter faciatis.

Aposloli sunt scribffi et notarii Christi, vcrba ojus
et corpus in unum redacta non discrepent inter se.
signantos in tabulis cordis, et pollont opibus patris-
Vol tres animx' virlutes in unum rediguntur, ut in

ralione possideamus prudcntiam, in ira odium vi- familias, c\jicicnte3 de thesauro doctrinarura suarum
tiorum, in cupiditale desidcrium virluluni. Vcl, mu- nova et vetera, quia quiquid iu Evangelio pra,'di-

hominum tribus satis catur, legis et prophotarura vocibus comprobaut.

lier, Ecclesia, fulom farina;

miscet, creduiitati Patris et 1'ilii et Spiritus sancti. Vers. 54. — Ut mirarcntur. Magna caecilas, quem
unum verbis et factis Christum cognoscunt, ob generis no-
Cumque in fueril fermcntatum, non nos ad
triplicem Doum, sed unius deitalis notitiam pcrducit, litiam contemnunt.

quia non est diversa natura in singulis. Vers. 55. — Fabri /ilius. Non sinc re voluit dici
fabri filius, non Ulius quom putaut scd fabriealoris ,

Donec fcrmentatum. Tandiu cliarilas in mente re-

oraniuni. Sod hujus sacraraenti Judaci ignari divinae
condila crescere debct, donec mentera totara in sui
virtulis opora carualis prosapiae conteraplatione con-
pcrfeclionera commutct, ul niliil prajter Deum diligat
tomnunt. Non enira considerant prsesentia ejus opera
vel recolal, quod hic incipiUir, in alia vita porhcitur.
scd fragilem recordantur infantiam.
Vers. 34. — In parabolis ad iurbas. Quia quid-
Vers. 57. — Propheta. Christus dicitur propheta.
quid
^ ,
ibi dicilur de excrcitu Israel, et orania signa
D C
vj rr i »r
Viuic mosoi dicil:
i- •. n <
Prophetami < /
suscitabit vobis Domi-
•< i r>

occUlta sunt sacraraenta.

nus dc scmine vestro (Deut. xviii). In patria. Id est,
Vers. 44. — Thesauro abscondito in agro. Tho-
in populo Judaeorura : raajora autem facit in gentibus.
came
saurus potest accipi verlmm Doi, qui in
absconditur. Vol Scriptura, in qua reposita est no-
Christi
Vers. 58. — Et non fccit. Fccit virtutes ahquas,
sed non raultas, ne incredulos conderanaret. Vel des-
litia Salvatoris. Vel, duo Toslaraenla in Ecclesia,
pectus pauca facit, ne pcnitus excusabiles sint, ma-
pro quorum inlelligonlia omnibus reuunliatur ut in
jora autem in gentibus facit.
otio discanlur.

Terrenis regnum ccclorum similatur, ut pcr cognita CAPUT XIV.

surgal ad incognita animus, ot diligat.
Abscondit et prcc gaudio illius. Ut servctur a ma-
Vers. 1. — In illo tempore audivit Herodes. Lu-
cas voro ita : Audivit autem
Herodes tetrarcha
lignis spirilibus et laudibus hominum. Sic sit opus
(Luc. IX ), otc. Quod orgo ait Hic est Joannes :

in publico, ut intentio maneal occulla.

(Joan.iv). Vel confirraatus quoruradam sententia
Vers. 45. —
ycgotiatori. Bealiludinem qua exuti post hKsilationem dixit vel adhuc dubius haec
, :

sumus culpa priini hominis, debcmus omnes, intelli- enim verba ad utruraque se habent.
gendo recle etoperandobene, negoliari. Bonas mar- D Vers. 2. —
Et ait. Nota invidiam Judaeorum. Ilic
garitas. Bona; margaritae, lex et prophela;. Una pre- alicnigona dicit rosurroxisse Joaunem qui nullum ,

tiosa, scienlia Salvaloris, pro qua homo, ut Paulus, signum fecit. Illi Jesum tot virlutibus approbatura
omnibus myslcriis legisetobservalionibusrenuntiavil. non resurroxisse contendunt. Et ideo. Senserunt
Vers. 46. —
Inventa autem. Id est, Christo, qui enim quod raajoris virtutis sunt futuri sancti a mor-
pra;est omnibus hominibus, vel spirituali pra;cepto tuis rcsurgentes, quam fragili carne gravati.
dilectionis. Vel intellecto verbo, quod erat apud Vers. 3. — Herodes enim. Quia dixit de opinione
Deum penclrala carnis teslitudine. Vel coslestis vitae rosurroclionis cura nihil de morte dixisset, reverti-
dulcedine, pro cjua omnia vilescunt. tur et narrat qualiter et cur obierit. Herodes iste et
Vers. 47. — Sagenx missx. Implelur Jeremiae vati- Philippus fratres fuerunt filii Hcrodis, sub quo Do-
ciniura : Eccc ego mitto ad vos piscatores multos rainus fugit in iEgyptum. Herodiadem uxorem. He-
(Jer. xvi). Postquam audierunt Petrus et Andraeas, rodias filia Arethae regis, quam ipse pater tuht Phi-
Jacobus et Joannes :Scquiminime, faciam vos pisca- lippo, et in dolorera ojus dedit Herodi inimico illius.

tores hominum : conlexuerunt sibi sagenam ex Ve- Vers. 4. — Non licet. Herodes forsitan iegem Ju-
 : :

135 WALAFRIDI STRADI FULD. MON. OPP. PARS I.— TIIROLOGICA. 136

diponim tenobat, ot iilco Joannes euni ab adultoiio A Veus. 10. — Dale Provocat ad
illis. dandum, ut
proliibebat. illis so non habero tosUiutibus nolior sil magnltudo
Vers.
b. —
Timuit populum. Populum timebat, signi, ubi etiara iunuit, quod pcr eos sunt pascenda
scd amor superabat, pro quo ot Deuni postponebat. jojuua cordu.
Timor Dei corrigit, tiuior bouiiuum dilVert, scd vo- Vehs. 17. — (Juinque panes ct duos pisces. Pcr
bmtatem non aulort undo ot avidioros reddit ad
:
quiuque paues ct duos pisces, totum Vetus Testa-
crimen quos abquando suspondit a crimine. meutura significalur. Per quinque paues, quinque
Vers. 7. —
Cumjuramento. Ad boc fortc juravit libri Moysi, i|ui bene hordeacei, qm cibus est ju-
utoccasionom pararet, qua vidorctur facere invitus montorum, rudibus onini aspera ct grossa danda.
quod laciobat spoutaneus. Non cnim lioc iraplesset Aninialis enim livmo non percipit ea t/uccsunt spi-
do uliipio amato, ([uod iniplovit de propbeta : quod ritus Dei (l Cor. i). Intus tamen latet mcduUa sua-
ot aute IVcissot, si cxcusabiliter possot.
vissimi sensus. Per duos pisces, prophetae ct psalini
( Beda. ) Si quid nos forte incaute jurasse couli- unde et post resurrcctiouem ait Qux scripta sunt
:

gcrit, ctc. , vsque ad ncc aliquid culpa* se tali perju-

in legc ct prophetis piurimis de me (Luc. xxiv).
rio contraxisse doluit. Vers. 1'J. — Acccplisquinqae, ctc. Accepit quin-
( IsiD. conservandum sacrameutum quo
Nou ost
)
B que panes, uon novos creavit, quia veniensincarne
malum incaute promillitur, voUit si, etc. vsijite ad ,
non ulia quara piu-dicta erant pra>dicavit, et opere
tolerabiUus enini est non implere sacramentum ,
implcvit. Deuedixit. Cum aperienssensum,ut intel-
quam manere in stupro. ligerent Scripturas, dono internas suavitatis multipli-
Vers. 9. — Constristatus. Ut discumbentibus vi- cavit. Frcgit cum mysteria legis in medium protulit.
dobalur. Talis quippe orat Iristitia Ilerodis ,
quaUs Vers. 20. — Reliquias. Socretiora qua; a rudibus
pa?aitontia vidoUcet Pharaouis. capi nequeunt, non sunt negUgenter habonda, sed a
Vers. 10. — Et decollavit. Minutus est Joannes duodecim apostoUs qui per cophinos duodecim signi-
capitc, eialtatus cst in cruce Christus : quia iUius ficanlur, et ab eorum successoribus diUgenter inqui-
fania decrovil, istius crevit ; unde : Illum oportet renda. Cophinis sorvilia opera goruntur. Etin/irma
crescerc, mc autem minui ( Joan iii ). In truncato mundi eleqit Deus, ut confundat fortia (l Cor. i).

capite Joannis, ostenduntur Judan Christum(qui cst Vers. 21. — E.cceptis mulieribus et parvulis.
caput omnium prophetarum )
perdidisse. Sexus fragilis et minor tetas sunt numero indigni.

MoraUter. Mors Joannis finom signilicat legis, qua Significat infirmos in fide nondum idoneos pugna".
tinita mcrito migratur ad Christum, qui est finis Vers. 22. — £/ statimconipulit, otc.(RAB.) Qui,
legis ad justitiam omni crcdenti. _, ut ait Joannes, venturi crant ut facerent eum re-
Vers. 13. — Quod cum audisset Jcsus. Postquam gem (Joan. vi), quimiraculumpanum viderant, etc,
apud Judasos lex et propheta caput perdit et vocera usquc ad pro quibus ne nos emoliiant, oremus.
Jesus transit ad desertum Ecclesiae locum, quae ante Vers. 23. —
Ascendit. Pavit turbam ut Deus,
non habebat virum. Seccssit. Non fugit tiraore, sed ascendit orare ut homo. Non quod omnia non ha-
secessit parcens inimicis ne homicidiura horaicidio bens in potostato, sed ut formara hominis implerel.
jungerent, dans cxemplum vitandae tomoritatis. Vel In hoc officium pietatis est, sequitur insigne pote-
secessit, ut probaret fidem credentiura ; unde : Et statis miraculum. Vespere autem. Merito dicitur haec
cum audisscnt turbas,etc. Pedcstres. Proprio labore, tempestas esse in vespere, quia dum Ecclesia in tri-

ut ardorcra mentis ostenderent. Rolinquunt civitates, bulatione est, dicitur esse quasi in nocte, et sol ju-
id est, pristinas conversationes. Uabent voluntatom, stitiae se abscondisse videtur.
sed non vires pcrveniendi. Ideo Jesus obviam exit,
Vers. 24. — Navicula autcm. Navis in medio
ct misertus curat, ut plcna fides statim praemium ha- quia aliquando est
raari, solus Jesus in terra : ita
beat. Ecce quantumdeloctaturdevotione credontium. Ecclesia non modo afflicta, sed et ficdata ut prorsus
Vers. 13. —
Vespcrc autem facto, ctc. Recodit
videatur dorelicta a Dco : sed Dous eam non reUn-
Jesus de Judaea, vadit in dosertum turb^e sequun- ~ quit. Umle Slarcus ait : Yidit eos laborantes remi-
tur, quibus obviat ct curat. Hoc nou mane vel mori-
gando (Marc. vi). Etsi non praesens, et si differt, ta-
die, sed vespere quando soljustitiae occubuit etfinis
men vidct- et corroborat.
mundi appropinquavit. Vers. 25. — Quarta iiutem. Tota nocte periclitan-
Discipuli cjus. Carnalcs ct de futuro rairaculo
,
lur, quia ciini se homo cousidorat, nihil iuvcuil uisi
rcfectionis ignari, quibus dictum erat : In viam gen-
tonebras angustiarum et seslus hostium.
tium nc abierilis {Mattli. \).
Venit ad eos. Marcus ait : Volens prxterire eos,
Mystice. Fastidiunt Judaii gentcs rccipi el raur-
pro quibus tamen liborandis venit. Quod fit ut ad
murant : quorura voce ulitur Isaias {Isa. \l) : Ecce
horain turbati, sed niox liberati arapUus stupoant,
gcntcs quasi stilla situlm. Itcrum : Omnes gentes
ot gratias agant quod idom s;ope tit in passiouibus
quusi noH sint, sed sunt coram eo. Sed Domiuus per
sanctorum.
apostolos reficere decrcvit ; undc subdit : Jesus
autem, etc. Vers. 2G. — Et videntes, etc. Quia sa-pe fit ut

Dimitte turbas. Diu est quod idola sequitur, idco- cum ;di(pia siibito duitin;i; tribulaliouis oritur soda-

quc noD est a nobis pasccnda panc vcrbi Dei. lio, non slalim credalur vera liberalio. Idcoque pcr-
137 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. MATTH. 138

maneute priori formidine intensa, ad libei-alionem A compellitis : quod Deo oblaturus erara in tuos cou-
dirigitur oratio. surao cibos, tibique prodest, o pater, ut timeal con-
Vers. 27. — Eijo sum, nolite timere.^^on supponit secrata coraedere. Vel quod Deo offero, tibi ipsi
quis, quia ex voco sibi nota poterant eum cogno- prodest. Quicunque dixerit. Scilicet, vita a;terna
scero. Vcl quia ipsc cst qui di.\it .-
Qut estmisit me dignus erit. A^el dixerit, id est, dicere proderit.
ad vos (Exod. iii). Proderit. Quasi dicat : Non, imo sacrilegus esses,
Vers. 28. Domine, si tu es. Si tu es ille liliera- si acciperes, quia Dco devovi, Vel tibi proderit :

tor, jube me vcuire ad tuam imitationera superando si Deo dedero.

pressuras. Vers. 7. —
Denc prophetamt, ctc. In spiritu si-
Vehs. 29. — Et descendens. De humano despe- mulationem Judaeorum, quod in dolo repugnarent
rans adjutorio, raonte calcat prcssuras, ut Jesu sit Evangelio.
conforrais. Ambulabat, etc. Ecce homo super aquas Vehs. 8. —
Labiis me honorat. Magister, scimus
ambulat. Ne ergo dubites Christum vcrimi corpus quia verax es (Marc. xii). Vel exteriorem muudi-
esse, quia supcr acjuas ambulavit. tiam commendando, interior et qua; vera est, in eis
Super marc ambularc fecit, ut ostendat divinam non est.

potestatem. Mergi facit, no infirmitatem oblivisca-

p H.
Vers. — Xon quod intrat. Nihil est extra ho-
tur, ne putet se aequalcm Deo, et ne superl)iat. minem quod interius inquinet, nec idolotliitum in
Vers. 30. — Et cum ccepisset, etc. Paululum re- hoc quod Dci creatura est uno serraone omnis su- ;

linquitur tentationi, ut augeatur fides ; ut enim cre- perstitio observationum ehditur, cum in discernen-
didit sc ejus imperio posse tluctibus sustentari, sic dis cibis religio putetur.
dum mergitur, posso ejus virtuto salvari. Vers. 12. — Tunc accedentes. Pharisffiorum raa-
Vers. 32. — Cessavit ventus. In quocunciuc Dcus gna est reUgio in cibis, qui audito verbo hoc scan-
p er gratiam adest, mox universa bella quiescunt. dalizati sunt, id est, indignati sunt. Scandalizati
Vers. 33. —
Et adoraverunt, etc. Viso signo Fi- «u«/. 2xav5o(Aov Grjece, nosoflendiculura velruinam
lium Dei confitentur : cur ergo Arius croaturam vel impactionem pedis possumus dicere. Unde :

esse perducat ? Qui scandaHzaverit aliquem, id est, occasionem rui-

Vers. 34. — lu terram Genesar. AUcgorice. Ge nae dederit.
ncsar interpretatur hortus principum. Per typura Vers. 14. — Sinite, etc. Permittite suo arbitrio,
ergo apostolorum et navis, inlelhgendum est Eccle- quia irrevocabilcs sunt.
Unde Paulus Hcereticum :

siam de persecutionibus hberatam a Domino duci hominem post primam et secundam correciionem
ad httus, id est quietem, uiii paradisi restituetur devita (Tit. iii).

lian-editas et prima^ stokc jucunditas. G Vers. 15. —

Edissere. Quod aperte est dictum,
Vehs. 36. — Fimbriam vcstimenti, etc. Id est, putant apostoli per parabolam dictum. Vitiosus est
rainimum mandatum, vel caro qua ad verbum Dei auditor, qui vel obscura manifeste, vel manifeste
vcnimus, quem qui credendo tangit, ab omni mor- dicta obscure vult intelligere.
bo irapietatis sanatur. Vers. 19. — Decorde, etc. Non enim a diabolo im-

CAPUT XV. raitluntur, sed ex propria voluntate nascuntur. Dia-

bolus enim incentor est non auctor, quia nec inte-
Vers. 1 .
— Tunc accesserunt. Homines Genesar,
riora nisi per habitus et gestus novit.
minus doeti, credunt, sed qui sapientes videntur ad
pugnara veniunt.
Vers. 20. — Mn lotis. Spiritualia dicta prophe-
tarum, de cordis et corporis castigalione, ut haBC :

^Chrysost.) Tunc, inquit, quando scilicet innu-

Lavamini, mundi estote (Isa. i). Pharisaei carna-
mera signa operatus est, quando, etc, usquc aduX
liter de solo corpore accipiebant, quod vanum est
magnara eorura raalitiam ostenderet.
fieri.
Vers. 2. —
iVoM cnim lavant. Intus nihil arguunt,
Vers. 21. — Et egressus, etc. Rehctis calumnia-
qui intus livore polluti sunt. In vanum quidera sua
toribus intra fines Tvri et Sidonis, ut tiliam libera-
, .

'° '""^ '' '°''P°' D ret, et per fidem gentilis femin» perfidiam Scriba-
Tl"'^.'^^^!:
rura sordes abluere negligunt.
1"'.!''°'T
rum argueret. Relictis calumniatoribus significat
Vers. 3 — Quare et vos. Si vos raandata Dei
quod post resurrectionerarelicturus esset perfidiam
contemnitis propter traditiones hominum, quare ar-
Judaeorum, per prfedicationem iturus ad gentes.
guitis discipulos, qui mandata hominura
ut scita Dei custodiant ?
dimittunt,
Vers. 22. —
Clamavit, etc. Per fidera clamat, unde
novit vocare filium David, Christi incarnationem con-
Vers. 4. — Honora patrem. (^Hier.) Honor in fitens. Rogat pro filia, id est, pro populo suo non-
Scripturis, non tantum in salutationibus et officiis
dum credente, ut ipsa fraude diaboh absolvantur.
deferendis, quantura, etc, usque ad ut filiihonora-
Vel, filia est aniraa vel conscientia cujuslibet ratra
rent etiam in vitaj necessariis ministrandis paren-
Ecclesiam diabolo mancipata, pro qua mater Eccle-
tes suos.
sia rogat, vel ipse homo pro fcedata conscientia.
Vers. .5. — Vos autem dicitis, etc Vestra autem
Vers. 23. —
Qui non respondit. Non de superbia,
traditio contraria Hoc filios dicere parentibus
est.
sed ne sit contrarius sententise suae : In viam gen-
Patrol. CXIV. 5
 ,

139 WALAIRIDI STKAlll FULU. MO.N. OPP. l'ARS l. TUEOLOGICA. UO

(jum 7id «iJt;n7is ('Ma<//i. X). Uadc vitat calutimiaiii A tcrlium sub gratia, (|uarUim est iti futuro : ubi
Ju(la!orum, goutium autem salus, pussiuuis cl rcsur- dies erit siue nocto, ud iiuod lendens reticilur in
rectiouis tempori servatur. via.

Vehs. 24. — yon sum missus. Quasi dic;il : Prius Veks. 33. — In descvto pancs. Panes prailicato-
oportel mu sacramcutum mei adveiilus coraplero in res deserluni sese, id est, iiirecuiulos dicuul. Uuasi
JudaMs, el sic adducere alias oves, et hoc do signo dieut : Undi: nubis tanta lacuudia ut possimus tum
petitionom hujus dilVoreudo. avidis auditoribus suHicore ?
Vers. 26. — Panem filwnun. Verbum salutis, Vers. 36. — Et accipiens. Ut ostendal se con-
quod prius debelur Judieis, non est bonuiii dare ca- gaudere do salute hominum ot nos ad agcndas gra-
nibus vel goutibus, caniua rabie latrantibus sem- tias infdrniut ctiam di^ tcmporulil)us. Scjitcin pa-
per. ncs. Scplifunni Spirilu [)ascit, adjuncta apustoliea
Vers. 27. — Eliam, Domine. Sub persona mu- auctoritate, (|uasi paucorum piscium sapore qui nos
lieris, mira fides Ecclesia!, et patientia, ot hurailitas rcliciuutoximiplo sua; vitaivel mortis. Scptera panos,
prjcdicatur. Fides, quia crodil possc sanari tiliam. Scriptura Novi Tostaraonti in quo gralia Spiritus
Patieiilia, qui:i toties despecla iu precibus perstat. suncli ct revelatur et datur. Ncc sunl hordeacci, ut
Ilumilitas, quia so non canibus, sed catcllis conipu- r, supra, quia hic non (ut in lcgc) vitalc alimi'ulum
rat. anim;c liguris, (|uasi tenacissima palcu tcgitur. llic

l^am et catelli. Mcnsa, ost sacra Scriptura mica; ; non duos pisces (ut in loge duo ungcbantur, rex ct

puerorum, sunt interna raysteria quibus humiles sacerdos), sod pauci, id est, sancti Novi Testamenti,
reticiuntur sub racnsa quia Scriptunc humiliter
: qui de lluctibus sicculi suut crc[)ti, et sustiueut turbu-
subdili, catelli gentes humiles. Parvuli cdunt non lcnlum mure, ct exemplo suo iios reficiunt, no ia
pancs, non crustas, id est, non littorai superficiom, viu deticiamus.
sed medullam. (Beda.) Ibi supra fenum, ut dcsideriu cariiis com-
Vers. 28. — Magna est fides. Sic superius de priraantur, hic super terrain ubi et ipse mundus, etc,
centurione : Non inveni tantam fidem in IsraHl usquc ad utraque refcctio in montc celebrata est
(Mattli. viii), qui similiter (ut hx>c ChananKu) fidera quia utriusque Tcstaincnti Scriptura altitudiuem cae-
gentium pra?signabat. Magna est fides gentiura, qu;e lcstium pr a'ccptorum mandat etpra^miorum : utra-
in auditu auris obcdiunt : ot in Doo salutom sibi quo altitudiiiem Christi praidicat.
suisque impetrat. Quod puerura centurionis et tiliani Et quod superfuit. Altiora mysteria qusenon ]ca-
Chananea; nou vcniens ad eos sanat, significat gen- pit communis turba, aposloli sustoUunt et implent
tes, ad quas non venit por praisentiam, salvandas scptcm sportas, id esl, perfeclorum corda sepliformi
per vcrbum suum. G Spiritus gratia ad intonigendum illustratu. Septem
Et sanatd est. Ubi datur exemplum catechizandi sportas. Sporta; junco et pulmuruiu foliis solent
et baptizandi iufantes, qui nec sapere, nec facere contexi, et significant sanctos, qui radicem cordis
aliquid possunt, sed per fidem ct confessionem pa- in ipso fonte vitce coUocant, ne arescant, ut juncus
rcntum liboranlm- a diabolo. iu aqua : et palraan asterna; retributionis in corde
Vers. 29. — Et cum transissct. Cum in filia retineut.
Chananitidis saluteni gentium procsignasset, revcr- Vers. 39. — Et dimissa turba. Hic docet quod
titur in Judaara, quia cura plenitudo gentium intra- prnediculores ministrato turb;t' verbo, ipsi intra cu-
verit, tunc omnis Israel salvus fiet. In montem. Do- bieulum cordis virtutum debent refici pomis. //»

minus in raonte, verbum in alto sedet quia in sua : /ines. Magedan nomine dicitur Dalmanuta,
qua; alio
majestate non possct intelligi. quic est regio circa Gerasam. Et intcrpratur poma
Vers. 30. — Ca-cos. Ca'ci sunt qui non intclli- vcl nuntia, et significat hortum de quo dicitur :

gunt, etiamsi obediant jubentibus. Surdi, qui uon llortus conclusus, fons signatus, ubi crescunt poma
obediunt, etiamsi intelligant. virtutum. Et ibi nuutiatur nomen Doraini.

Vers. 32. — Jcsus autcm. Convocat discipulos, ut CAPUT XVI.

doccat magistros cum minoribus coramunicare con- D
silia sua. Vel ut ex locutionc iutelligant signi magni- Vers. 1. — Et accesserunt, ctc. Utsignumdeccelo,
tudinem. Misereor turboe. Turba triduo sustinet Do- etc. Ut qui pavit multos paucis : inunna plueret quo
minum, quia fideles pirnilentes se ad Dominum in oranes reficeret. Unde Joannes post edulium panum :

opereet scrmone ct cogitatione convertunt, qui in Quod signum credamus tibi 1

facis, ut videamus et
prassontis vila; viu dcficL-rcnt, si in sua conscicn- quid operaris ?I'atres nostri manducarunt manna in
tia sine doctrin;p pabulo dimitterentur. In superiori dcscrto (Joan. vi). Petebunt tcuteudo ut in morcm
signo propiniiui memorantur, et vicini quinque sen- Eli;o ignem de sublimi mitteret, vel in simililudinem
suura et eorum non recordatur Doniinus, sed disci- Sumuelis acstivo tenipore- mugire lonitrua lacoret,
puli in vespcra jam inclinato sole. Hic Dominus se quusi non possent et illa calumniari, el dicere ex
miscrori dicit, et i|uarc, (|uia triduo jam perseverant occultis et variis aeris passionibus accidisse.

mecura. In toto sa'cuIo teriiuui tcmpus est, ipio gra- Veus. 2. — Faeto vespere. Increpat eos, quoil ex
tia datur, primum ante legcm, secundura sub lege. ordiuu clemeutorum disccrnaQt dics, sed sigua teiu-
141 GLOSSA ORDINARIA. EVANG. MATTII. 148

poruni igiioraut, cumomiiisle.x. ut proplietai, adveu- A lur, qui ostensus est iu columba ab eo quem Fi-
tus sui indicia ex operum quae gereret admiratione lium Dei vivi vocaverat, et filio coluinbae pater re-
significfut. velat, quia uua est operalio Patris et Filii cura sau-

Veus. 3. — lUUilat cnim. Patiuntur apostuli post cto Spiritu. Revelat, inquam, mysterium fidei, quia
resurrcctiouem, per quos inc judicare iu iuturo scire caro et sanguis non revelare potuit, id est, hoinines
potestis, quia ciun uou parco ineis bouis quin pa- carnaU sapienlia iuflati, qui non columbse filii, et

tiautur, nou parcam aliis ia futuro. ideo a sapientia Spiritus alieni ; de quibus supra :

Veks. 4. — Siyna. Ad tcmpus gratiae pertiuentia /11« Joannein Daptistam, alii autem Eliam, etc.

prophctis pruidicta, non possuul vobis tidem facere Vers. 18. — Tu es. Non dico vocaberis, sed tu es
de meo adventu. Siyna auteiii. Sigua temporum di- Petrus ob fortitudinem fidei et coiifessiouis coustan-
xit de adveutu suo vel passione cui simile est ro- tiam. Petrus. A me petra, ita lainen ut mihi reti-
seum cuslum vespere. El- itein de tribulatione ante neam dignitatem fundainenti : tu super me ordina-
adventum futurum, cui simile est roseum ca'lum bis lapides mundos, et abjicics leprosos.
cum tristitia. Non dabitur ei. Sed datur fidelibus de Sicut lumen et caitera nomina ut Vos , : estis sal

coelo ([uando videutibus aposlolis iu ccelum ascondit, tcrrd', a Domino sortiti suut apostoli, sic Simoni a
et Spirituui sanctum nomen Pctri dedit.
— Obliti sunt pancs aecipere. Quomodo g
inisil. sc
Vers. 5. Et portw. Portoe iuferi sunt peccata, minre, blan-

pancs nou liabent qui niodo iinpletis sportis navem dimcnta, liKreses, quibus infirrai ruunt in raortem,
ascenderunt et navigantes audiunt ut caveant a fer- (pii iion vere supra petram, sed super arenara do-
raento Pharisasorum. Sed tamen ait Scriptura (juod inuin professiouis suse credendi sunt a^dificavisse,
oMiti suut tollerc panes secum unius veri et iiiterni id est, non simplici et vera intonlione Christum sc-
panis (qui cum eis eral) dulccdine capti, parum se qui, ob terrenam ([uamlibet causam habitum
sed
curare judicantes de cura corporis et nccessariis, pra^tendisse. Qui enim in intimo cordis amorc fi-
cuni et ipsa naturalis refectio a mente excesserat. dem Christi percipit, quidquid jngruit extra, facile

Vers. 6. —A fermento. Fcrmcntum est perversa vincit.

doctriua, quaj vcl inodica tolam massam corruinpit, Vers. 19. — El quodcumque ligaveris. Id est, quem
et in suum saporem Irahit. in peccatis persislcnlem jeteruis p^Buis adjudicave-
Vers. 8. — Quid cogitatis. Quid cogitatis me ris : vcl ([uem humilcm et vere pucnitentcra absol-
dixisse de terrenis panibus de quibus non est vobis veris, sic erit et in coelis.
dubitandum, cum de tani paucis tantas feci abun- Et quodcumqiie ligaveris super terram. (IIier.) Ha-
darc rcliquias ? bcut quidein eaindem judiciariara potestatem alii

Vers. II. — Cavcte ufermento Pharisawrum. A apostoli, quibus post resurrectionem ait : Aceipite
superslitiosa doctrina, quse more ferraenti veri pa- Spirituin sanctum {.loan. xx), etc, usque ad unde
nis simulat se subslantiam habcre. Per hoc innuit, in Levitico ostendere se sacerdotibus jubcntur le-
quid signiticant quinque pancs vel septem. Si enim prosi, quos ilfi non faciunt leprosos, sed discernunt
fermentum dicit haeretica dograata, panes sunt vera qui mundi vel immundi sunt, ita et hic.
doclrina. Vers. 20. — Ut nemini, etc. Supra adventura
Vers. 13. — In partes Ccesarece Philippi. Iste lo- suuin praidicare praccipit, hic ne dicant eum esse
cus est, ul)i Jordauus oritur ad radiccm Libani, ex Jesuin.Sed aliud cst prjedicare Chrislum, quod est
Jor et Dan duobus fontibus. Ilomines esse. Homines coinmune nomen dignitatis aliud Jesum, quod est :

sunt qui de Filio horamis loquuntur : dii enira qui proprium Salvatoris. Quasi dicat Non prodest pu- :

Deitatem intelligunt. Filium hominis '!

Dominus de blice proedicari majestatem populis : qui visuri sunt
se humihtatem humanitatis protitetur , discipuli me raulta pati, quod tunc demum licebit, cum re-
Deitatem intelligunt. surrectio potentiam Deitatis ostenderit. Jcsus-Chri-
Vers. 14. — Alii Joanneiii Baptislam. Sic pote- stiis. Salvalor, ne scandalizarentur in eo quera paulo
rant errare in Elia vel in csetcris ahis, sicut Hero- post visuri sunt conspui et crucifigi.
des erravit in Joanne cum ait : Joannes quein ego de-Ti Vers. 21. — Exinde, elc. Ecce causa prohibitae
collavi surrexit a mortuis : et ideo virtutes operan- praedicationis, quasi dicat : Tunc me prsedicate cum
tur in eo {Marc, vi). Ideo vult cxponi errores eo- ista passus fuero, quia non ante prodest.
rum, ut eis repulsis discipuli veritatem proferant, Vers. 22. — Absit. Non vult Petrus destrui con-
non ex vulgi opinione, sed ex Domini revelatioue. fessionem suam : nec putat Filium Dei posse
Vers. 17. —
Rcspondens Siinon Petrus. Ideo unus occidi.
respondens, et uni respondetur pro omnilms ut uni- Vers. 23. — Vade. Supra : omnia Ula gloriosa in

tas iu oinnibus observctur. Dei vivi. Ad distinctionera futurum promissa sunt, non in praesenti data. /Edi-
falsorum dcoruin, quos gentes vel de mortuis homi- ficubo Ecclcsiam meam, et tibi dabo claves, etc.

nibus, vel de sensibili materia sibi inslituerunt. Qux si stalim dedissel, nunquam postea locum error
Barjona. Bene filius colurabaa, quia Dominura invenisset in eo. Quia non. Non placet tibi, ut per
pia siinplicilate sequebatur, vel quia plenus spi- raortem meara mundum redimam, quae est voluntas
rituali gratia erat. Filius Spiritus sancti dici- Patris : sed carnaliter haec sapis.
 :

Il.l WALAFlUDi STRABl FULD. MON. OI>P. PAUS I. TIIKOLOGICA. 1U

Vers. 24. — Si (luis futl. l'i;p(Ucla apostolis pas- A inuiulans vcstem suain :ili (iiiiiii iiiiiiiiiiamciilo.

siouc ot rcsiinectioue, lioriatui- iicl SL'i|uentlum tam Fullo ost doctor auiiiKirurii, vel iimiukitur sui cor-
eos quam turbas. Abniijft seDwliiisinn. (^)uuil pcr poris.

vctustatciu est, ut capiat ipiod ultni sc osi. Uemolis Vers. 3. — Kt eece. Qiuilcs vol i|iii(l loculi, Lucas
vitiis, virlus seiiuatur : tollat crucem suaui, ot se- dicit : \'isi in inajestute, et dieebuul c.veessum cjus
quatui- ine. Quocl eral per vetustalem, aliaegaverat quem coinpleturuserat in Jerusalem(Luc. ix), id esl,

ille cjui dicebat : Viuo aiilein ego, jtim noii eijo. passionoiii ot rosiirrectioncni. Signilicanl oracula, elc,

Quod vero ultia se erat, cu'perat : vioit vero iii ine iisque ad ([iiod si Petras, vidoiis glurilicalam huma-
CUristusUiiiLii). 7'()//(i/ ('/•«(•((». .Scilicet : Crux tol- iiilatom, laiilu allicitur f;;iiiiliu, iil luiiKpiam volit ab
liUir vel cum per aljsliuentiaui corpus, vel cum pcr ojiis intiiitu socoriii, (luid pulaudiiiii cst de liis (pii

compassiouem proximi auimus alUigilur. Crucem Diviuitaleni videre meruoruiil.

abstiuenlix habuit Paulus, dum dicebat (// Cor. xi) : ViiRS. 5. — Adliuc eo loqucntc. Ul discat (pii ta-

Cusliyo eorpus meuin et in serritutein rediijo. Com- bornaculum (iu;esivit , in resurrcclionc non lcgmine
passiouis cpioi^ue cum ait : Quis iii/irmutur, et eijo domorum , scd Spirilus sanctis gi;itia protogcndos
uon infirmor ? ossc. Eece nuhes lucida, olc Sicul baptizato Domiuo,
Vers. 2C. —
Quid ciiiin prodest. Ecclosia liabet rj sic ot olarilicato mysterium sancla; Triuitatis ostcn-

tempus persecutionis habel ol lcmpus pacis. lla;c

: dilur : cpiia gloriam ejus iiuam iu biiplismo conli-
tompora desij,'nal iii prxcoplis. Nam lemporc per- lciuur crodendo, in resurrcclione hiiidabimiis vi-

seculionis ponenda ost aniuia, ot toinporo paois dondo. Spiriliis sanclus ibi iii oolumliji, hic iii nube
frangeiida suiit terrona dosideria. lucida. Quia (iiii inodo simplici curdo lidem servat,
Aut quain, etc. Nec lucra, nec limor, nec alicpiid tunc ;iperta visione (pmd crodideril coutoniplabitur,
aliud relrahal a salute : (juia quain cominutaliunem ol oa gralia (pia illustrabitar, prolcgotur. /-'/ eccc
dabit hoino, ctc. Caliccm salutaris accipiam, et no- cox, elc Quia imprudenler cpiajsivit , rcsponsionein

inen Domiui ini<ocabo (Psnl. cxv). Vol nihil terre- Duuiini non moruil : sed vox Patris de Filio tcstatur,
nuni pro aMiina penlita poterit lioino darc. ducotquo Pctraiii, el iii eo ca^teros verilatem. Hic
Vers. 27. — Filitts enim. Nec duium vidoalur cst Filius. iMoysos et Kli;is sunt sorvi, ot noliiscum

hoc pali : Quia non sunt condigna; passioncs liiijus dcbeiit in eordibus Domiiio pr;i'parare tabernaculum.

temporis ad futuram gloriain ,

quas revelabitur in Ipsum audite. Hoc jam Paler prsecipit, quod Jloy-
nobis {Piom. viiii. scs incarnalioni lestimonium dans proedixit : Pro-
Veus. i8. — Sunt quidain. Quia nidos oiant apo- phetain suscitabit (Dcut. xviii), otc Quasi diceret
stoli, etiaiii iii pra^senti vita proniittilur ois aliipia Isto ost quom .Moyses proniisit.
consolalio, ut certius credant de 1'uturo. In rcijno. ^ Vers. 6. — Et aiidicntes discipuli ceciderimt in
In reguo beatiludinis a;teni;e, vol oslendoudo suaiu fuciem. Alliorem enim sensu unani ulriusque intel-
potestalom iu pra?scnli licclesia. loxerunl Deitatem. Tirauerunt, vel quia se errasse
cognoverunt, vel quia nubes operuit eos, vel quia
CAPUT XVII.
vocora Patris aiidierunt.
Veus. 1. — Et post dies, otc. Idoiu Marous dicil, Vehs. 1. — Surgile, etc. Pulso melu, doctriiia
sed Lucas oclo. Hi ergo pouunt modios, Lucas ad- datur, quo raanonle non audiretur.
dit, etc, usque ad et in futuro omni modo sepa- Vers. 8. —
Levantcs autein oculos, etc Ablata
rabuntur, cum abscondel oos iii abscondito faciei nubo vidoiit Josum, et Moysen el Eliam evanuisse :

sua; a conturbaliono liominuui. quia postipiani legis ct prophelarum uinbra disces-

Petrum. Nomina istorum convoniunl. Quiscpie sit, qu;e volamonlo suo aposlolos toxerat, verum
debet esset Pelrus, id ost, tirimis in tido. liide Ja- liiiuon in Evangelio roporitur. Msi soliim Jesum. Si
cobus, id esl, supplanlator vitioruni. Inde Joauiies, oiiim Moysos el Elias cuni Jesu perseverassenl, vox
id esl, omnia grali;e divina) ascribens contra super- Palris videretur incerla, cui potius dedisset lesli-

biam viUc, (pi;e solol oriri ox virtutibus. monium.

VERSt.i. — Truiisliijuralusest. Speciem (iu;uu habe- D Vers. ;>. — Ncmini dixerilis nisi, etc.Ne gloria
bal pcr naluraui, osUMulil iion amiltons carnom (piaui futuri rogni pra^oslensa iucrodibilis essel, ol apud
assuinpsorat voluiitato. lllud aulein corpus (piod rudos secpions crux scandalum facorot.
habuit per uaturam, dedil discipulis suis in ccena, Vers. 10. — Qiiod Eliiiin oporteat, elc. Tvaditio
non mortalo, non corruptibile. Iiesplenduit fucies. Pliarisa'oiiiiu est juxt;i Malachiam prophetam, quod
In cxomplum futune bcatiludinis et claritatis, ciuani Elias vcniol ante adveulum Salvatoris, el reducet
vidcl)iiut jusli, priiis siilihilis iinpiis. Vestimeuta au- cord;i patruiu ;id lilios et liliorum ad patres, el re-

lem, etc. Factasuiil alli;i ((iiodiiuu aiito, cpiia iiondam stituot oiiuiia iii anliquum slaiuni. .Eslimanl ergo
apparuit (juod crimus, sed ciiui apparaerit, similos iqiostoli truuslorinalionoiu gloriie ultimam hauc esse
ei erimus. Marcus ail, cpudia fuUo siiper lerram non (paim vidorant et iliounl. Si jani voiiisti in gloria,

polesl facerc. Id esl, Deus iii liac vila lam daras (luomodo pi;i'cursor Uius nou apparel, raaxiine quia
nctpiit facero, (iiiia ludliis siiie peccato. Niillus ot F^lidui vidcrant rocossisset.
mundalor sui iii lerra laciet, (juod Deus iii ca'lo Vers. 13. — Tiinc iHti:lle.verunt, elc. Ex iudicio
 —

145 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. MATTII. 146

passionis suoe quam sappe dixerat, et praecursoris A qua in tributi rcdditionc Domino fuerat comparatuJ,
sui quani c.ompletam videbant. arbilrati sunt Petrura omnibus apostolis prajlatum.
Vers. 14. Et cum vejusset. Loca. rehiis, con- In regno coilorum. Vel regnum Dei, doctrina est
gruunt, elc, usque ad infinnos confortat, docet, Evangelii, cui obedire simpliciter et sine uUa re-
Quia lunaticus est. Hunc Marcus surdum
castigat. tractalionc dcbcmus, sicut puer non coatradicit do-
etmutura dicit, etc, nsque ad per creaturam infa- ctoribus.
met creatorem. Vers. 2. — Et advocans. Sccundum Marcum pue-
Vicns. 15. — Et nbtuli, ctc Latcnter accnsat rum Jesus complectilur, significans lumiiles dignos
discipulos.cumsa^po impossil)ilitas curandi non vitio suo complexu et dileclionc. Parvulum, etc. Parvu-
curantium, scd corum (]ui curandi sunt, provcniat. lum »tatc, ut similitudincm demonstraret. Vol se
Vebs. 16. — Respondens. Non tipdio superatus, statuit in medio qui non venit ministrari, sed mi-
qui mitis est in verba erumpit, sed sicut medicus nistrare. Vel parvulum, id cst, Spiritura sanctum
aegroto contra sua prajccpta agenli. posuit in cordibus eorura, utjumiilitate superbiam
Vers. 17. — Et increpavit. (juia iratus estnon lio- vitaront.
mini, sed vitio : et pcr unum hominem Jud»os ar- Vers. 4. —
Quicunque ergo humiliaverit, etc.
guit inlidclitatis . Undc addit : .1 jjerte illum huc ad mc. r> Invilat discipulos suos, etomaes alios Dominus, ut
Et e.riit ah eo da:monium. Marcus dicil, etc, usque quod pucr habet pernaturam, id est innocentiam et
ad quam prius cjuando possidebat quielus. luimilitatem, hoc liabeant discipuli et omnes alii
Vers. 19. — Propter increduUtatem. Ecce quan- per virtutem. Sicut parmilus iste. Innocens crit sicul

do non exaudimur, non est impossibililas prajstan- iste parvulus, qui non perscverat in ira : Jesus non
tis, sed culpa dcprccanlis. Nain cx opposito si fides meminit : visam muherem non cupil.
veslra lam fervens quam
essct tribulala, magis et Vers. G. — Qui autem scandaliiavcrit. Etsi hoc
magis calesceret. Sicut granum sinapis. Fidemper- generahter dicitur contra omnes, ctc, usque adnos
fectara grano sinapis comparat, quic sit in facie hu- oportet consulere expedit, etc E.rpeait. Quia multo
milis, et in peclore fervens : vilis videnlibus, et nul- raehus est pro culpa brevem suscipere poenam quam
larum virium apparens, scd prcssiu-is Iriln, quod a^ternis servari cruciatibus. Non cnimjadicabitDeus
inlus liabct osleudil. bis in idipsum.
Vers. 20. — Hoe autem genus. Quomodo protcr- Vebs. 7. — ['m homini. Quia non judicatur secun-
vitas dialjoli superelur oslendil, ut graviora qua-quc dum utilitatem qua; inde provcnit, sed secundum
sciamus jejuniis el oralionibus superanda : ct iram exitumquem intcndit.
Dei in nos hoc remedio pos.sc placari. yisl per ora- Vers. 8. — Si autfmmanus tua. Docml supra ne
tioicm. Isla carnalium voluplalum mulabililas non '^ scandalizeraus credentes, etc, usque ad per occa-
rautatur, elc, u.<:quc ad ur.de dicitur : Sine inter- sionenT pietalis pateas scandalis. Bonum tibi est,

missione orata (I Tiiess. v). etc. Molius cst vitam solitariara ducere, quam ob
Vers. 21. — Filius hominis. Semperlietis miscet vitae praesentis necessaria vitam aeternam perdere.
tristia, ut cum venorint quasi praevisa minus mo- Vers. 10. — Videte ne condemnatis. Sic praeci-
lcstc ferantur. pio vobis severitatem dimittcndi omnes amicitias,
Vers. 22. — Et contristati. IIoc non dc inHdehtale etc, usque ad salulem inlirmorum quantura potes-
provenit, sed de dilectione : quia nihil humilo de co tis. Quia angelieorum. Cur non sunt contemnendi ?

patiuntur audire. quia pro eis quotidie mittuntur angeli (Hier). Ma-
Vers. 23. — Et cum venissent Capharnaum. Per gna dignitas animarum, ut unaqueeque habeat ab
Augustum Caesarem Juda^a facla est triljutaria, etc, ortu nativitatis in custodiam sui angelum delega-
usque ad ulrum rcddat Iribula, aneontradicat Ca3- tum. Scmper vident, etc Visione Dei manifcsta
sari. perfruuntur, etc, usque ad intra ipsum currunt
Vers. 24. Quid tibi videtur. Anlequam Pctrus qui ubique est.
suggerat, Dominus interrogat nc scandalizcntur di- Vers. 12. —
Si fucrint alicui centum, ctc Do-
scipuli ad postulationem tributi, cuni videant eumD minus centum oves habuit, etc, ttsque ad qmbus
nosse quae eo absente gesta sunt. Rcges terrw. Do- ad perfcctionem unilas deest. Noiine relinquct, etc
minus nosler, et secundum carucm lilius regis erat (Greg.) Quia seipsum exinanivit formam servi
ex David uatus, et omnipolentis verbum ergo ut : accipiens, elc. usque ad cum tantum sit si quod
filius regum tributa non debebat, sed pro humihtate male gessit daninat injustus.
carnis decet cum iraplere omnem justitiam. Vers. 13. — Gaudebif, etc. Magis Borainus gau-
Vers. 2.5. — Ergo libcri, etc Liberi sunt filii
det de nostra reparalione (quia magis nos gaudere
regni in orani regno, tunc multo raagis liberi sunt facit) quam de angelorum immutabiUlate. Major
fdii illiusregni, sub quo suut omnia regna ia quo- enim Dei virtus et humilitas in nostra reparatione
libet terreao rcgao. cognoscitur quam in nostra creatione.

C.\PUT XVIIl.
Vers. 15. —
Si autem peccaverit in te, etc. Si
enim Deum, non est noslri arbitrii. Hoc ordine
in
Vers. 1. — ()»/s- pulat, elc. Ex a^qualilate pretii scandalavitare debemus ne quera lacdamus et pec- ,
 .

liT WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I, -THROLOGICA. U«

cantem zelo justilia) coiripianuis, et pocnitenti mi- A cundo opponcns, qiia' non voliinlate Doi, scJ pec-
sericordia" viscera pandaniiis. Corripe cum, etc. Non cantuim necessilale concessa cst.
passim jubet pecc;inti diniittere ; sod pu-uiteuti. Ita VEn.s, 4. — Et fcininum. Non nit feniinas, ul
peccat qui vidons fralrem peccare tacot : sicut qui wnum conjiigium sit nou |ilni-a, quod cx rcpudio
pcouitenti non iudulget. Nani ([nod dixit : si paMiilet priorum (iu;nrobalur.
dimilte, prwniisit, si pcccavcril increpa. Nec dilli- Vehs, 5. — Adhirrebit ii.rori. Si uiabim moribus,
cilis sit venia uec reniissa indulgentia si luxuriosa, soii qiiidlibol biijusmodi sit uxor, ve-
Vebs. 17. — Dic Ecclcsia'. Ut detestationi oum limus noliinus suslinouda esl, Cnm enim libori es-
haboat, etc, iisqiic «(/ damuauUirliumanam souten- semus, volonlcs nos subjociiiiiis serviluli. Si ancilla
tiam divina sontontia oorrol)Orari. .Siciit Klliiiicufi, libero, vel servus libera' snpponitur, non rcpulalur
Detestabilior cst qui sub nomino lidelis agit, etc, conjugium postquam delcctum sic et dc fuerit :

ttsque iiil per furta et per pcrjuria. consanguineis. Et erunt diio in carne. PriTmium
Vebs. 18. — Amen dico, etc. Adeo vestra senten- nupliariim osl ex duobus una caro Caslilas con- :

lia confirmatur divina vol ad rooipienduni pcrui- juncla spiriliii unus spirilns cflieiliir. Salubri con-
tontom, vel ab abiiciondimi contumacom. silio Doi facliim osl, ut porlionem sui corporis vir
Vehs, £0. — Si diio. Typice. Ubi spiritus anima
g amplecterclur in feniina, ne a se putarclur diver-
el corpus couseuscrint, ut uon sit iiilcr eos bclluin sum csse, quod dc se cognosceret fabricatum.
carne cupiente contra spiritum et spiritu contra car- Veks. 6. — Homo iion scparet. Homo separat,
nem, qiiidquid poluiit bct. Qiiia si corpus vull qune quando pro desidorio secund» primam dimittit :

spiritus vult, laulum bi)iiarum rorum est polilio, Ibi Deus sep;irat (qui ct conjuufjir) quando ox consensu
siim in mc. Omiiis sormo scilioot adoonoordiam pro- proplor cultum Dei, eo quod tempus in arclo sit,
vocat ot pacem quam adoo comuieiukit, ut dicat sic liabenius uxores quasi non habentes.
Deum in medio essc eorum, quia pax et charitas Vers. 7. —
Qnid ergo Moyscs, etc. (Chrys.),
sedem sibi in p;icificis constituit, et unitatis merilo Disciplicet peccaloribus doctrina, elc, usque ad
omnia polenda iinpetranda essc confirmat. verilalis inlorprelalio lacoatiir.
Vers. 23. — Idco assimilatum. Ut sciatis dimil- VEas. 9. — Et aliam du.rcrit mocchatur. Etqui
lenduni esse conservis, osleudampcr siinililudinom, dimissam. Quia polerat accidcre, ut aliiiuis calum-
quia si ille rex et dominus dimisit servo, multo niam faceret innocenti, et ob secundiim criraen im-
magis homo conservis suis. pingeret primro uxori : sic priorem dimitlore jubet,
Vers. 2.5. —
Etuxorem. Eum non solum populum, ut ea vivente secundam non baboal. Et ne uxor
sed eliam pr.vlalos et subditos simul cum tola familia i^iej,, faeiai yii-o eadom caulcla piwcipilur ne sccun-
velsubslautia eorum promagniludine dclictorum lr;i- L.
^^,„^ ^^^^^^^^ ^.i^^„^_ g^ ^^^^^ adullera non timct op-
didit exteris natiouibus : ut quod noluerunt voto, probrium, viro dicitur, quod si talem ducit, sub
solvant tormcnto. Jussit pro cupiditatc ct opcribus adiillorii crimine sil, dioit Scriplura : Qui adulte-
quasi uxore et fibis pcrnas solvere. ram tcnct stultus et impius cst (Prov. xvin).
Vers, 27. — Miscrtus aiifcm. Misoricors Dominus Vers. 10. — A'()n ('.r/)«/i!/. Vidcbaut gravcpondus
non solum captivitatem Judaicam absolvit, sed cliam uxoruin, quod iracund;e, ebriosK et hujusmodi,
peccatorum oniuium veniam in adventu Cliristi se qua? quidcm sunt sustinendoe, quia, cuni essemus
darc proniisit, sipersisterent in inccpio. Dimisit ei. liberi, subjocimus nos servituti.
Id est, pondere carnalium observationum absolvit. Vehs. 12. — Sunt cnim. Tria sunt gencra eunu-
et debituni diniisit, id estprioros transgressiones. chorum, duo carnalia, eoruni qui sie iiascunlur, et
Vers. 28. — Invcnit ununi. Gontilom populum, (|ui caplivilato ct doliciis dominarum abscissi sunt.
quasi sibi debitorem fatigabat : graliam Cbrisli non Tertium spirituale, qui, cum possent esse viri, pro-
esse eis ad salulem dicens, carnalcs observanlits ab pler Cbristum conlincnt. Qui facH sunt. Inter hos
eis non modo persuasionibus, sed ctiam tormentis compiilanlur eliam hic qui specio reUgionis simulant
exspectabat. caslilalom. Qui potcst. Vox csl borlanlis non ju-
Vehs. 32. — .So-w ncquam. S^rpe dcbila dimisi D beulis, qiiasi unusquisque vires suas considorot, an
tibi, quando iii angustiis rogasti sod libcialuscom- implere prpecepta,
;
queat virginitalis et pudicitise
passionem non babuisli, qiiin potius propliolas et
Vers. 14. — Siniteparvulos. Si sancli suut futuri,
apostolos persequeris,[et ingratus et de justitia prm-
cur volalis venirc ad palrem? Si mali, cur senton-
sumcns spornis gentcs, indignas tua socielalc in
liani proforlis culpani, Talium. Nam quales
anlo
Cliristojudicaiis.
sunt niodo, mcum
quidcm est, quod honoratc qua- :

CAPUT XIX. les posl futuri sunt, ipsorum est, quod miscrcmiui.

Vers. 3. — Et acccsscrniit. Quasi comploxionc ca- Non ait islorum scd talium ut ostondant nou c-eta- :

pinlur. Si dicorol : Diniilleiida osl i|iinouii(ine ex lom rogiinrc, sed mores : ct his qui siinilcm luibonl

caiisa, etducoiida alia : pudicilia^ pra^dioalorconlra inuoconliani el simplioilatoin, pnemiumpromillil.

se facit. Si dicit non cst dimittenda, coulra doclri- Veks. 15.— £/ cum imposuisset. Imponil manus
nara Moysi et Dei facil . Ideo rcsponsimi teinperat parvulis, quaudo bumilibus auxilium gratia> tribuil.
ralurnlom logoiii, primamquo Doi seulcnliam se- VEns. 16, —
Kt ecce unus (Bkd.^ Audicral ille
 U9 GLOSSA ORDINARIA. EVANG. MATTO. iSO

8imilesparvulocondignosesseregQO,vultquecertius A sororcs, et in fiUuro vita.mcBternam{Marc.\),'\>iesU

non per parabolas sed aperte exponi, quibus meritis in hac vita persecutionibus plena gaudium regui dc-
vitam possit consequi. ( Hier. ) Isle adolescens et guslant , et omnium eleclorum siucera dileclione
dives et superbus cral. Et secundum alium evange- fruuniur. Sed quia mulli tepescunt vel retrocedunt,
listam eum non voto discentis scdtentantis interrogat. subdit : Multi autem criint primi ( Luc. xv ), etc.
Verr. —
Quid me interrogas de bono ? Quia
17. CAPUT XX.
bonum di.xit magislrum, et non Deum, vel Dei Fi- Vers. 1 . — Simile est regntim. Ostendit per para-
lium confcssus est ilicit quemlibet sanclum homi-
: i)olani, qnia prinii erunlnovissimi, et novissimi primi.
nem comparalione Dei non esse bonum. Christus Patcr isle familias condilor noster est, qui habel
autem non renuit teslimonium bonitatis, sed raagis- vinoam , universalem Ecclesiam ,
quse ab Abel us-
tri absque Deo excludit errorem. Non se magistrum que ad ultimum clectum qui in fine nasciturus est
bonum esse negat, sed raagistrum absque Deo nul- quotquot sanctos protulit , tot palmiles misit. Hic
lum bonum esse dicit. Serva mandata. Iste quaesie- pater exiit ad excolendam vincam mane hora tertia,

rat, quid faciam ? Conlra non ail, disce quia Deus : sexla, undecima operarios conduxit a mundi
nona ,

eura docuerat factor rationalis crealurce : ostendens hujus inilio usque ad fincm ad erudicndam fide- :

quia non est bonus qui qua^rit de bono, sed qui

ille r) lium plebem praedicatores mittere non desistit. Si-
facit quod bonum esl. mile est regniim. Non homini solum, sed toti negotio
Vers. 20. —
Dicit et adolescens. (Bed.) Non pu- ab hominc gesto , et in similibus similiter. Primo
tandus iste (ut quidam aiunt) vel Dominum tentasse, mane. Manifesle coepit a primo justo aeterna mercede
vel de sua vita mcnlitus esse, sed simpliciler ut prsedicalores ad plantandam Ecclcsiam invilare.
vixit, confessus est : alioquin ( ut ahus Evangelisla Vebs. 2. — Conventione. Id est, confirmata pro-
ait) non , intuilus arcana cordis ejus, diligere eum missione quod ad imaginem Dei reformandi cssent
dicerelur Jesus. enim eos qui mandata legis
Diligit si Ecclesiamaedificandomandalisdecalogi insisterent.
custodiunt, sed quod
minus est his qui perfecti
ibi Ex denario. ( Hier. ) Denarius habet imaginem re-
volunt essc, adjnngit unde sequilur St vis perfectus
; : gis, etc. usque ad, vel in ultimis resipiscite.
,

cssc. Onuiia liax. (Hier.) Mentitur. Si enim diligeret A novissimis usque , elc. Quia qui inadventuDo-
proximum suum sicut seipsum, opcre coraplesset, niini vocali sunt ad regnura sine aliqua tarditate ,

nonesset Iristis cura sua pauperibus dare jubcrotur. perveniunt , aequales his qui ab initio mundi coepe-
Vers. 23. — Dives non maneutes, difficile. Divites runt, omncs quidem idem coelum, ?ed stella differt a
sed qui esse desierunt intrabunt. De omnibus tutius slella in claritale. A novissimis incocpit, dum prius
—
est, nec habere nec
..^., araare
„ divitias. latronem
„.„ quam .Pelrura in paradisum
^j j. introduxit.
Vers. 24. — Quam divitcm. ( Isio. ) Nullus dives ^ Quia prius aliquando remuncrantur sero vcnientes.
intrabit , id est, confidens iu divitiis, ut Jcsus se- quia prius de corpore exeunt quam qui in pueritia ,

cundum Marcura exponit. vocati sunt.

Vers. 2-5. — Mirabantur. Quia in numero divitum Vers. 15. — Aut non licet. Stulta qusestio contra
depulabant omnes qui amant divilias, etsi non ha- bonitalem Dei. Qusercndum esset, non si darcl quod
beanl. Aliter enim cum sit major turba pauperum, non deberet sed si non quod deberct. An oculus
:

nou dicerent : Quis poterit salvus esse ? tuus, elc. Vere Juda;i pravamintentioncm habuerunt
Vers. 26. — Deum. Qui ab amore terrenorum ad qui prohibuerunt aposlolos gentibus loqui, ut salvas
charitatem aeternorum converlit : non quod cupidi fierent.
et superbi inlrent. Vers. 16. — Sic erunt novissimi primi.{ Aug.) Id
Vers. 28. — In generatione. Duae sunt rcgene- cst, Judaei de capite vertentur in caudam et gentes :

ratioues, priraa ex aqua et Spiritu sancto, secunda de cauda in capul. Unde Moyses in Dculeronomii li-
in resurreclione. Ita dujB adoptiones et duoe resur- bro Advcna qui iecummoraiur, asccndct supcrte:
:

rectiones. Filius hominis. Id est, cum servi forraa ille erit in caput, et tu f in caudam. Sed tamen m
qufe judicata est judiciariam exercuerit potestatem. nec omnes primi nec oranes novissimi ad numerum
vos raecura judices. Super sedes duodecim.
critis et D clectorum perlinent.
Pcr duodecim sedes, universilas judicantium. Per Vers. 18. — Ecce asccndimus, etc. ( IIier. ) Hoc
duodecim tribus, univcrsitas judicandorum intelli- saepe eis dixerat, etc. , usquc ad resurrccturum non
gilur. Qui rcliqueruut omnia, et secuti sunt Domi- dubitent.
nura, hi judices erunt : qui licita habentes recte usi Vers. 19. — /td illudendum, etc. Ideo Dominus in
sunt, judicabuntur , quibus dicetur : Yenite , bene- mundo noluit prosperari sed gravia pati, ut osten-
dicti Patris mci : Esurivi enim et dedislis mihi man- deret nos qui per deleclalioncm cecidimus cum qua
ducare. Duo enim sunt ordines bonorum. amaritudine redire debeamus.
Vers. 29. — Centuplum. Id est, qui carnaliapro Vers. 20. — Tunc acccssit ad eum.. Audita resur-
Domiuo dimiserit, spiritualia compa- accipiet quae rectione putavit eum illico ( imraemor secundi ad-
ralione et merito sui ita erunt quasi parvo numero ,
venlus ) rcgnaturum, et aviditate feminea praesentia
centenarius comparetur. Marcus ait Centics tantum : cupil, imraemor futurorum.
nunc in tempore hoc cum pcrsecutionibus fratres ct Vers. 21. — Dic ut , elc. Bonura desidcrium, sed
151 WALAFIUDI STR.vni FULD. MON. OPP. P.VR.S I. — TIIIi:OLOOir..\. \'M

inconsiderala pelilio. El ideo non vohinlas, iion pro- A IXso; misericorrfia intorpretatiir.Olii niitiira iucis ini
positiim ciilpnlur , ,sed ignornnlia : el si impelnirc nislra est, et lahorum et dolorum solanien, ct excel-
non debel simplieilas, non moretur eonrundi. lit caHeris liquoribus. Misil. Quia hicernam ipiam
Vers. ii. —
Nescitis. Qui sedem gloria' pelitis vel accepit, non vnlt sub modio abscondi. Diios di.iei-

quam nondum meruistis,

quKritis, delectal culnicn pulos. Duo proptcr scicnliam vcrilalis et mundliiam
honoris quos nondum exercuitvia laboris. i'o/cs/is. opcris , et sacramcntum geminfp dilectionis prirdi-
Et hoc seiebat , ([uod ejus passionem poleranl imi- caturi. Qiiidam dicuiit hosdiios Pelnini i'l Philippiim,
lari ; sed hoc dieit, ul oo interroganle et illis respon- qui priinum geniilis ad Chrislum adiluxeruiit, Plii-
denlibus, omnes audiamus : ([uia nemo polesl eum lippus Samariam ipiara asinam interprelaiiiiir, Pe-
Chrislo rcgnnre , nisi passionem ejus sit imitatus. trus Cornelium quasi Samaria' pullum.
VEns. 23. —
Califcm. Ut Jacobus ab Herode Irun- Vers. 2. —
Et piiUum. Pullus cst populus gen-
caUis, el Joannes in fervenlis olei dolium missus, cl tium cui nuUus doclorum frenum eorrectionis im-
in Pathmos relegalus, animo non deluit marlyrium. posuit, liher et lascivus, ipii et ipse vinculis peccalo-
tfon est meiim dnre. Hoc esl regnum cojlorum non rum irrelitus eral. Omnes enimpeecaverunt ef etjcnt
cst dantis sed aecipientis. A'om enim personanun ac- (jratia Dei (Rom. iii). Ahi de solo pullo : Matthanis
cep^Jo est (ipHf( Z)('Mm Sed quicunqno dignus est ac- g qui Hebraeis scribit, et de asina dicit docens non
:

cipit, quod non paralum personri! est sed vitne. Si dcsperari salutem llebrseis si pa^niteant. Marcus di-
,

itaque lales eslis ([ui conseqnamini, quod vicloribus cit pullum anle januam in hivio invenlum. Jaiiua

paler [wravil, acci[nelis. Vel non esl meum darc Chrisliis cxlra quam populus gentium slabat liga- ,

superbis, (piod adliuc estis, sed aliis quihus paratum lus non in una via tidei, sed in diversis erroribus. :

est. Ergo et vos nolitc esse quod estis, sed eslole Vers. Dicite fiHa; Sion. Filia Sion, est Jeru- .'). —
alii , id est , humiliaraini qui jam vullis exaltari , et salem sita in monte Sion. Mystice. Ecclesia perti-
est paratum vobis. nens ad supernam Jerusalem qua' est mater om-
Vers 2i. — Et aiidientes deccm. Ut illi earnaliler nium nostrura cujus non minima pars lunc eral in
,

pelivcrunt esse super omnes , sic et isti canialiler jiopulo Israel. liex. Ne dicatis : A'on liabemus re-
conlrislati sunt csse aliquem anle se. gem, nisi Coesarem (Joan. xix). Tibi. Si credis ; con-
Vers. 30. Et eccc duo cceci. De islis unuin com- tra te si non credis. Super asinam , etc. Non ad
memorat Marcus, (piia fuerat in illa civilate famosis- litteram super utrum(]ue sedit , sed in prwcordiis
simus : qui ex niagna felicitate ejeetus notissima? erat iitriusque populi. dominus supcr utrumque
Potuit
miseriaj. Ckcus nempe et mendieus, uude et nomen ascendere , descendens de uno et ascendens su|ier ,

ejus memorat et nomcn palris ejus BarlhiinKus

, aliura.
Thima?i tihus, ([uod in aliis non facile occurrit nisi , Vers. 7. — Et addu.rerunt. Sic et aposloli mundum
in Jairo ,
qui et in illo loco nobilis fuit. Famositas virtute Christi a potestate diaboli solverunt , et im-
autem magnam famain miraculo compa-
illuminali, posuerunt veslimenta super eum. Sed ca?tera turba,
ravit. Venieus Jericho unum illuminat quod Lucas id est, Judaji veslimenta, id est, legis mandala ster-
ait quia morli propinquans lumen Evangelii pra;- nunt ,
quia a Chrislianis erant conculcanda , in via,
dicavit Judaeis , exicns duos, quia post resurrectio- id est , in Christo, super eos. Vestes apostolorum
nem Judaeis , et gentibus. De rjuibus Marcus unum sunt pra^ccpta divina , et gralia spirilualis, quibus
ponil, qui gentibus scribil. turpitudo carnis nostrae tegitur. His prius nndi po-
puli, sed modo per apostolos ornali Christum habent
CAPUT XXI. sessorem. Minor lurha non ponit vestes super asi-
Vers. 1. — Et cum appropinquasscnt. IIiepra'ler- nani, sed in via nec ubi offendat : quia sancti inar-
mittit Mattha;us ea qua; facta sunt ante(|uam inlraret tyrcs carnem exuenles, simplicioribus viam per
Jerosolymara, qua; alii prolixius Iractant. Et cum cxemplum suo sanguine parant.
appropintinassent. Dominus spirilualilcr Jerusalem Vers. 8. Ramos de arboribus. — etc. Ranios vel
appropinquavit qiiando inearnalus, Ecclesiam iii qua frondcs caidunt , quia verba ct senteutias de libris
est visio pacis visitavit, ([uain [ler confe.ssionem sibiD Patnim excerpenint vel excmpla.
reconciliavit. Bellipliage enim domus bucca; dicilur. Vers. 9 — Osanna. (Hier.) Osi, id esl, salva, sal-

Bethphage. Bethphage erat viculus saccrdotum in vilica. Anna interjeclio deprecanlis, quasi salva ob-
monto Oliveli , in cujus montc latere est civitas secro. Osanna totum Hebraicum esl, et signilicat
Bethania. Bethphage , domus bucca>. Belhania, do- quod adventus Chrisli saliis mundi sil unde sequi- :

mus obedienli;r. Ilas Doinimis pcrgens, Jerusalem tur Benedictus. Osanna, id esl, salva. In excelsis.
:

sua prcescnlia suhlinial. ([iiia mullos anle passioncm Quia advcntus Christi non lanium luiminum sed to-
docendo donis |)icc eonlessionis cl obcdienlia; imple- (ius mundi salus est, lerrena conjunges ctolostibus
vit. Sita9 autem sunt illa; civilales in monte Oliva- ul i« nomine Jesu omne ijenu flcctatur ctrlestium,
ruin , id csl , inCliristo Domino, a (|uo unctio el lux terrestrium et inlcrnorum { Phil. ii 1. In c.rcelsis.
omnibus venil ; unde : ;V()« polcst eivitas abscondi Quia cl angelorum snlus quornm numerum implet.
super monlcm posita. — :\d montcm Olweti : tunc Vers. 10. — C.uni intrasset. Froquenler ingivssus
Jcsus, elc. Ad sublimitalem misericordiaerespiciens. est civilalora Jorusalem, sed noii cum Ins laudibus :
133 GLOSSA ORDINARIA. EVANG. MATTII. 154

modo Apossidenti, si erealura sua ad arbritium suum utilur^

non rex vocatur. quod scmper fugerat , nisi

Quod idoo factum esl, ut et ad utilitatem aliorum.

cum ascendit passurus.
amplius illorum adversum se excitaret invidiam, Vebs. 20. — Et videntes. Passurus Dominus et

scandalum crucis portaturus discipulorum animos

quiajam lempus passionis instabat.
Vebs. 12. —
Et ejiciebat. (Acg.) Ejcccrat et ante debuil signi anticipatione signare, unde et miraban-

sed de hac ul- tur, quod ficus aruit : potuit eadem virtute inimicos
alia vice, quod Joannes solus dicit :

tima ejeclione dicunt ct alii. Mensas niimulariorum. siccare nisi per palienliam eorum exspectasset salu-
tem.
Quia de omnibus partibus ad tcmplum veniebant,
vendebant sacerdotes non liabentibus omnia anima-
Vers. 21. — fj(/t'm. Perfectam fidembabet, qui
per dilectionem operatur : hic potest montes trans-
lia, etiam columbas quas pauperes offerent, ut ven-
ferre. Alii de peccato veniara oblinent si ipsi aliis
dita postea reciperent oblationes. Sed quia alii ni-
dirailtunt.
hil habebant unde emerent, posuerunt nuniularios,

qui mutuo darent et quia lcx vetat usuram, pro ea

:
Vers. 22. — Accipietis. Et si differatur ad tem-
pus opportunum, et si nou his quibus petitur tamen
varias species, id est, poma, uvas et bujuscemodi
quoiidie de
([ui digne petunt.
accipiebant hos ejicit. Sic et mystice
Ecclesia
;

Et habet unius criminis reos venden-

ejicit. g Vers. 24. — Interrogabo, etc. Polerat aperte con-
futare eos : sed ideo interrogat , ul suo vel silentio
tes et ementes ecclesiastica officia. Et cathedras ven-
vel sentenlia damnentur, et in qua potestate hoc fa-
dentium. Quae magistrorum sunt, id est, sacerdo-
cit cognoscant per se secimdum illud : Deus con-
tium eorum destruit qui de imposilione manus, per ,

quam Spirilus sauctus dalur, pretiura accipiunt.

teret dentes eorum in ore ipsorum.

Hinc est, quod haresis Simonis daranatur. Ad litte- Vebs. 27. — ?iec ego dico vobis. Duabus de causis
ram autem absurdum est dicere institores colum-
occultatur verilas, vel quia non sunt capaccs audilo-
barum iu cathedris sedere. res, unde : Ilabeo multa vobis dicere, sed non pote-
Vebs. 1.3. — Latronum. Latro est qui lucra sec- stis portare modo ; vcl quia sunt contemptores, unde
tatur, qui et non dantes coi-poralitcr persequitur, ^olite sanctum dare canibus.
et dantes necat spirilualiter, et dura tesionem pro-
Vebs. 28. — Ilomo quidani Iiabebat duos filios,

et acccdens, elc. Facla sacerdolibus cauta respon-

ximi cogilat, quasi latro sedet in spelunca.
Vebs. 14. — Et accesserunt. Mystice. Simplices
sione,statira infert parabolara, quieet illos impietatis
arguat, ct ad gentes regnum Dei transferendum
peccatores ad se per poenitentiam accedcntes. prius
doceat.
caecos in cognitione et claudos in operationo illumi-
nando, et in vitam roctiludinis dirigendo quotidie _ Vers. 31. —Dicunt ei. In ([uiljusdam codicibus
sanat. habetur, pro priraus, novissimus. Inlelligunt enim
Vebs. 15. — Mirabitia quce, etc. Ut flagello unius veritaleni, sed tergiversando nolunt dicere quod
et vilis tot ejici, mensas subverti, quo nihil mirabi- sentiunt, ut de baptismo Joannis.
lius egit. Igneum et sidereum aliquid radiat ex ejus Vers. 32. — Joannes in via justitice. Joannera
ocuiis, luCet in facie majestas doitalis.
Judan contemnentes nec viam juslitiae comprehen-
Vebs. 16. — Bixit eis. Non patet calumnia', non,
,

derunt, nec de operibus malis piEnitenliam egerunt.

ait, bene faciunt vol male, vel a?tati parcite, sed tem-
Vos autem (Greg.) Quia aperte nolebant respon-
perat , et se tacente verba puerorum testimonio
dere sapientiy, in parabolis capiuntur.
Scriptur» confirmat. Infantium ct lac. Testes mi-
Vebs. 33. — Vineam. De qia Isaias (cap. iv).
raculorum Christi infantes dicuntur, non aetate, sed VincaDnmini saba.olc. Foditin eatorcular. In fos-
siraplicitate. Lactentes quasi lacte, id est, miracu- sione limor notalur, quia prscepta illa legalia non
lorum suavitate delcctati, qu;e dicuntur lac, panis
amore sed timore servabant.
vero doetrina perfecta.
Vebs. 17. — Abiit foras. Quia pauper, nullique
Vers. 34. —
Tempus fructuum appropinquasset,
etc. Bene terapus fructuum, non fruclus quia nul- :
adulatus, nullum in tanta urbe invenit hospitem,
£) lus fuit in illo contumaci populo.
sed apud Lazarum receptus est.

Vebs. 19. — Fici arborem. Sicut multa dixit in Vers. "27. — Novissime, efc. Vide patris familias
parabolis ita et fecit. Cur enim in ficu fructum, patientiara qui exspectat ad poenitentiam. Verebun-
quaereret, cujus tempus nondum esse quilibet sciret tur.. Quasi faciam quod meura est. ipsi videaut
et ob id aeternae sterilitati daranaret, nisi quia ple- quod suum est.

bem quam docebat verbo terruit hic facto ; ne quis Vers. 38. — Hic est Iiecres. Patet principes sa-
habens folia, id est verba justitiie siae fructu ope- ccrdolum non per ignorantiam, sed per invidiam
rum, mereatur excidi. Folia. Traditiones Pharisso- occidisse Jesuni, cum seirent eura esse, cui dicitur :

rum sine fructu veritatis, unde aliis evangelista Postula, a me etdabo tibi gentes hiereditatem tuam
nondura erat terapus salvationis Israel, eo quod po- (Psal.ii) unde et consulentes sibi aiebant: Si di-
;

pulus genlium nondum subintrasset, vel quia prae- mittimus eumsic {Joan. n), etc. Habehimus limre-
teriit tempus fidei, cura spretus ad gentes transiit. ditatcm. Haereditas Christi quam resurgens posse-
yunquum ex te fructus. Non facit injuriam creator. dit, Ecclesia est, quammoliebanlurprseripere Judaei:
 :

155 WALAFUIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIEOLOGICA. \r,G

dum liile ejus cxslincta justiliam qurr ex lege cst, A non omnes ipii sunt
fiupponit in Ecclcsia, essc di-
gonlibus pcrsuaiKM-c conahanlur. gnos regno, ne lorpoant sui.
\'ers. 39. — P.jccerent extra vineam. Murcus mu- Vers. \i. — .\micc (juomodo liuc inlrasti non
tat luinc ordinem, ilicens : Occlderiiut et ejccerunt liabens vcslcin nuptialem 1 Amicus, quia ad nnpiias
extra vincam (l.itc. xv), quasi vilc cadaver. In quo invitalus. Quomodo, imiiudcnliiu arguit.

notat perlinaciam, quia occiso Domino et vesusci- Vers. 13. — Ligalis manihus et pedibus. Ligan-
tato, a suis linibus cum exrlusorunt, ot {(onlibus lur p(i^na qui liic a malo noiucrunt ligari, id cst,

miserunt. Manus qiioe nou oxtonsio ad elccmosynam.

coliiberi.

Vehs. 42. — .'Edificantcs. Qui de sul)dita plobe Pedes lardi ad lionum. Ilii singula momlira |i(i'nis
quasi Deo domum struerc vidcbanlur. subjicientur, (pi;o hic singtilis viliis sorvioriinl. K.r-

Et (jui ceciderit, etc. Qui credit, ct tamen peccat te.riorcs, ctc. yiiia hic intcriores halicnt lonobras

cadit super ilhmi lapis ol non conterilur : sed cons- cordis.

tringilur, quia por patientiam ad salulom reserva- Vers. 14. — Multi aulcm sunf vricati, paucivero
tur, sed cui iapis irruit, id ost, qui negat, pcnitus clccti. Ropiilso iino, in qiio ()mno corpus malorum
conteritur, ut ncc tosta remaneat ; vel cadil supor cxpriniiliir, gonoralis sentimlia infortiir. Multi au-
cum qui mo3o contemnit et injuriis aHicit, nccdum rt tem sunt vocati. Quasi dicat : V.l si dc uno dixi, de
penitus inlcriit, sed quassaturut non ambulct rec- raultis cst inlelligendum.

lus. Cadit supor ilhmi iapis, quando vonieus in ju- Vers. 16. — Cum Ilerodianis dicentes. Tanquam
dicio opprimil, cnm dicit : //( in irinem a-tcrnum. gnolis, ut faciliiis deciperent, (piia timebanl liirbas.
Quod per se non audont, pra'sidis manilius attcn-

CAPUT XXII. tant. Cum llerodianis. Id cst, militibus Ilcrodis.

Sub Ciicsare Auguslo quando descriplio facta est.

Vers. 2. — Simile facium. Ilenim arguit per Judaea facla est tributaria. Ilis tributis pra^positus

parabolas : nou tacet iiuia oxasporati sunt, sed pe- cst Herodes Anlipalris lilius alienigeua et prosoly-
jorem parabolam dioit cis ossc
ira^n Dei [>er aliam tus, rex Jiiihois ab Augusto constituliis. Erat ergo
venturam. yuptias. Nuptiarum llialamus est virgi- seditio in populo, aliis dicentibus debere dari tri-

nis ulcrus. De invitalis ad nuptias solus Matth.ous buta pro securitate et quiete, cum Romani pro om-
narrat. Aliud simile ex parlo Lucas dicit dc cn^na, nibus militent. Pharisans contra nitentibus, non de-
id cst, a^orno convivio, de quo nemo ingressus rc- bcre populum Dci qui docimas solvit; et caHera quaj
pellitur, sicut de pra^senti Ecclosia. lex dicit, humanis legibus subjaccre. Miltuut igilur

Vers. 4. — Tauri. Quia prius prophetpe, et posl

Pharisaii si possent decipcrc.
f' A'o« est tihi cura, ctc. Illuc provocant, ut Doum
apostoli ab intidolilius passi sunt : qui vobis niodo
magis tiincat quam Ca;sarem : et ideo non debere
sunt in cxemplum quid sit vobis crcdondum. Veuilc
solvi tribula (hcat, ut Ilcrodiani quasi auctorcm se-
fide, cfflcris concordando. Tauri sunt patres Vete-
ditionis tcneaiit.
ris Testamenti quibus indulla cst hceutia ini-

micos quasi cornu

,

feriendi. Altilia ab alendo ,

id Vers. 18. — Ilypocntw. Qiiia aliud sunt, ot aliud

Novi simulant.
est pinguia interna cliaritate pr.Tecones
Testamenti, contomplationis ponna superna pelen- Vers. 21. — Rcdditc ergo. Vel sicut Caesar exi-

tes. Occisa, vel ab eo quod fueraut, vel per mor- git imprcssionem su;o imaginis, sic et Deus animam
lem carnis jam in rcquie positi.
lumine sui vultus siguatam.

Vers. S. — .ilius' in iiillam. In villam ire est Vers. 23. — Sadducwi, olc. Dute erant hapreses
terreno labori imraoderate incumberc. Negotiar\ in Judiois. Pharisneorum (]ui priTferebant jiistitiam

vero, terrenis hicris inliiare. traditionum et obsorvalionum : et Sadduca\irum,

Vers. 7. — Rex
autem. Supra homo dum invi- qui ct ipsi vindicabant sibi, ipiod nondum erant, id

tabat et opera clemcntis' agebat, nunc in uhione rex est, SadducaM namque justi inlerprelantur,
jiisti.

tantum. Et missis, ctc. Missis cxercitil)us id cst,

qui resurrectionem corporum non credunt, et ani-
,

D mas intcrirc putant cum corporc, turpitudinem fa-

angehs per quos judioium cxcrcoliil, porseqiionlcs
bula"' lingiiiil, ipi;ic doliramenti eos arguat qui rc-
pcrdit : et civilatem, id est, carnem iu qua habita-
verunt cum anima gehenna crcmabit. surreolionom assoruut. Potest autem ticri ut in gente
in
Vers. 8. — ISupfia- quideni paratce. Omno sa- eorum hoc aliquando aoeiderit.

cramontum incarnationis peractum cst, nativitas ot Vkrs. 29. — Frratis. Idco quia nescitis Scriptu-
passio. ras, uudc scquitur, ut nesciant virtutem Dei.

Ad e.ritus, etc. Actiones sunt via'' : cxitus, defo- Vers. 30. — In rcs^irrcctionc. Ucsurgcnt quidcm
Ctus actionum : quia plcrurnquc faciie convcrtuntur corpora, qu;e possont nubcrc et nubi : quod de his
quos in terrenis actibus prospera nuUa comitantur. dicilur, qui habcnt membra genitalia : sed alia ra-

Vers. U. — llt viderct discumhentes, Id est,

tione nou nubont.

vidcri faciat judicandorum niorita, ctdisccrnat. A'(>« Vers. 31. — A'oH lciiistis. In Moyse (lucni recipi-

vcstituvi veslc nuptiali. Confulalis aulem Pharisiios tis, Blioqiiin posscl nperliora dc resurreciiono tesli-
 —

157 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. MATTII. 133

monia prophetarum dare scd prophctas Sadduesei A

:
potest enim Christo coelestia praedicanti credere, qui
gloriam lcrrenam cupit.
non recipmnt.
Vers. 32. —
Deus Abraham, etc. Quijammorlui
Vers. 8. — Vos autem. Duplici ratione ab his

ergo per hoc animas attendere jubct, ne eorum simulatione seducamur,

erant, quando hKC dicebat ,

vel ne smulatione intlammemur.

probat pcrmanere post mortem non enim dicere-
— Uniis
:

Vers. est. Qui illuminat hominem,

9.
tur Deus non exsislcntium. Et sic introducitur et
corporum rcsurrectio, qus cum animabus bona vel quod non alius homo, scd tantum exercet, docendo
mala gesserunt Deus Abraham Dcus Isaac et Deus
: ,
non intollectum pra;stat. Pater vester. Deus dicitur
Jacob. Per hoc probat ffiternitatem animarum, ct Pater et Magistcr natura, homo indulgenlia. Pater,

ut honor Ktati dcferatur, non ut auctor vit» habea-

statim infert Deus niortuoriim, ctc. ut cum
: Non est ,

probaverit animas permanere post mortera, conse- tur. Magister , ex consortio veri magistri tanquam

quenter introduceretur etiam corporum resurrectio, ejus nuntius : et pro reverentia ejus a quo mittitur,

qua? cum animabus bona vel mala gesserunt. bonoratur.

Vers. 34. —
Silenfium. Nota venena invidiaf su- Vers. 13. — Clauditis. Vel malo exemplo , vel
mysteria Scripturarum tollcndo, exemplo onim et
peraripossc.seddifficiloconquiescere. Coni)c?i(rraw^
doctrina corum qui magistri sunt alii quidem Chri-
Dt multitudine vincerent quera non poterant ratione. B ,

qui in doclrina ^'"™ '^°'^ rccipurat

In tenlando convoniunt contrarii
sunt. Jam confutati erant in oslentione denarii, jam Vers. 15. — Circumitis. In toto orbe Evangebo
detrahitis : et si quis vobis adhseret, dupla; poenae
viderant ctiam Sadducfcos obmutescoro , sod tamen
filius est quia neque remissionem peccatorum ac-
malevolcntia et livor nutrit impudentiam. :

Vers. 35. — Tentans eum. Marcus ait, quod ei sa-

cipit, ct in eorum sociatem incidit qui Christura
sunt perseculi. Quisquis ejus FiUus dicitur cujus
pienter respondenti Dominus dixerit : Non longe es
opera agit. Proselyfiim. Proselyti sunt de genlibus
a regno Dci. Potuit enim fieri, ut qui tentans venit,
in Synagogam recepti, quorum raritas per unum
responso Dominico conversus sit. Vel lenlalio non
significatur quia vix ahquis post Christum.
est mala quasi volontis docipere, sed causa voleatis
amplius oxperiri ignntum. Vers. 16. — Quicunque. Pharisaei qui orania fe-

Vers. 37. DiliijesDomiiium Deumtuum. Ficlam cerunt propter lucrum dicebant esse etiam sanctiora
conscientiam interrogantis Dominus primo responso oblata quam templum vel altare : ut homines promp-
percutit. Dens tuus unus est. Non assumes nomen tiores essent ad offerenda dona ,
quara ad preces
Dei tui in vanum. Observa diem sabbati. Hfcc tria ad fundondas in tomplo vel justitias faciendas. In quo
dilectioncm Dei pertinent : cujus cogites unitatcm, p non Dei timorom sod suam cupiditalora attende-
,

veritalera, voluntatem. £.« io^o cwyZc. Integritas fidoi " '^

bant. Ideo arguit eos Dominus •
slultitia; et fraudu-

exprimitur. In tota aniraa, perfecta obedientia, exi- lentiaB.

gitur. In tota mente perseverantia ostenditur.

, Vers. 22. — In ccbIo. Pcr creaturam : ubi non
Vers. 42. — Dc Christo. Sive venit, sivo futurum putatis perjurium esse, jurat in cffilo , id est, per
creditis, quem purum hominem asscritis. subjectam croaturam jurat, et per divinitatom prae-
Vers. 44. — Di.vit. Istud diccre est a?qualera sibi sidenlem creaturae.
filium generare.Domino. Non secundum quod de eo
natus, sed quod de patro semper fuit.
Vers. 23. — V(P vobis. Et hic arguit cos avari-
de his quae ad com-
Vers. 45. —
Quomodo. Repugnantia sunt hsec
tia3 :

raodum suum
qiiia nihil pra?lermitlunt

sunt. Qui decimatis. Quia Deus prse-

secundnm vestrum intellectura.
ceperat omnium rerum decimas propter ali-
Vers. 46. —
Et nemo poferat, etc. Nota venena
moniam sacerdotum. Nola quod per eleemosynam
offerri

invidiae superari posse, sed difficile conquiescere.

aliqua impunitas non emitur in iniquitate raanen-
CAPUT XXIII. tibus.

Vers. 1. — Tunc locutus est. Illis confutatis qui Hxc oportuit. Ne eleemosynas fructura torra;

dolosi sunt, inslruit eos qui idonei sunt, nihilominus D videreretur respuere , hsec addidit.
hortans eos subjiei iUis propter sacerdotium et Vers. 24. — Duccs caxi. Opinione religionis in
nominis dignitatem : non opera, sed doctrinam con- minimis quK lucrum habent diligentiara ostenditis :
siderantes. sed raagna praecepta de judicio, fide et misericordia
Vers. 4. — Oncra gravia. Legis mandata per- devoratis et negligitis. Excolantes. Mystice. Culicis
misti suis traditionibus secundum ca suadentes vi-
,
nomine seditiosus homicida Barabbas signatur quia :

vere : non venire ad facilem et doloctabilem gra-

et
hoc animal strependo inquietat ct sanguine delec-
tiam Christi unde supra
; Venite ad me qui labo-
:
tatur. Cameli noraine propter humilitatem ad su-
ratis et onerati estis.
beunda onera, Dominus inlelligitur. Colunt ergo Judasi
Vers. 5. — Omnia ore. Dixit talos doctores au- culicem, in est, minima observant, quia Barabbam
diendos esse, non imitandos : nunc ostendit causara qui non solverat sabbatum, dimisorunt, ct camelum
propter quam non possunt croderc Christo, id est glutiunt, id est, raajora contemnunt quia Christum :

quia omnia faciunt ut videantur ab hominibus. Non spiritualiter sabbatura insinuantem per judicium et
Ib9 WALAFRIDI STRADI FUI.D. MON. OPP. PAItS I. — TIlliOI.OGICA. 1G0

niisericordiam cl lidem ( quae illi contemnunt ) occi- A \'ers. 36. — Siiper generationem. Quae a primo
dcrunl parricida usque ad ultiinum perditionis fiUum com-
Vers. io. — Vm vobis. Divcrsis similitiulinihus putatur : quasi, similcs erunl in piena sicut sunt et
simulalionis et mendafii arguil ipliarisrros qiii aliud in ciilpa.

homiuihus osteuduiil, aliud domi ugunt. Qiii mitn- Vnns. 37. — Jerusaleni. Quasi dicat : Rci estis
datis. Fruslra sanctilatem exterius prajtendilis, sicut sanguinis , el merito quia multoties misi ad vos
,

si quis calicem mundet exterius, intus autem relin- congregandos , et noluislis. Quoties. Ac si dicat :

quat sordes : cum ejus usus sit interior. Lucas itu. ligo vohii, et lu noluisli , ct quoquot congrcgavi mca
Sfulte, qiii fecit qiiod deforis est etinm id qiiod in- vohmUite scmpor ctlicaci te nolente fcci, iiuia sem-
tus est, feeit {Liie. w) , id est, qui ulramque uaturam pcr ingrata fuisli. Cullina. lloc animal magnum
hominis lecit, ulramque mundari voluit. Nemo igi- alfectum habct in lilios, ita ut eorum infirmitale
tur putei foriiicationem et hujusmodi corporalia vitia aflccta intirraetur, et eos alis protegcns conlra mil-
solummodo gravia esse, ct avariliam.etsupcrhiam, vum pugnet. Sic Dei sapientia pcr carnem inhrmala,
et iram, et c.netera spirilwalia levia esse. prolegit nos et defcndit a diabolo.
Vkrs. -26. — Calicis. Per simiUtudinem, non ([uod Vers. 38. — Relinijiietur. Civilas auxilio Dei nu-
in calice ct paropside sit eorum superstitio.
J3
data sua» dilioni relinquctur, quae benc derclicta est,
Vers. 29. —
Qui ivdi/icalis. Extruitis meinoriam cuin a Deo derelinquitur.
occisorum proptcr lavorem vulgi, ut jusli videamini, Vers. 39. — Benedictus qui venit. lloc turbae di-
arguitis etiani facinora patrum vestrorum. xcrunt Domino venicnti Jerusalem. Quod aulcm his
Vers. 31. —
Itaqiie. Quia scelera palruni dctes- transactis hic Dominus dicit, cogit mvsticc inlelligi
taniini pro specie quidem sanctilatis dum Chrislura ; de adventu charilatis suae, uhi contilebuntur Filium
perscquendo et apostolos eadem facitis facto pro- ,
quem crucitixerunt.
batis vos esse filios non solum carne, sed irailatione
iniqua : et patet eos seientcs peccare. Id cst contra CAPUT XXIV.
vos loquiinini dum patres damnatis : sirailiter enim —
Vers. 2. ^on relinquetur liic lapis super la-
facilis.
pidem. Myslicc. Recedeute Dominode leraplo orania
Vers. 3i. —
t7 vos. Probato quod tilii sunt ho-
legis ffdificia ct composilio mandatorum ista des-
micidarum, ponit id ad quod tendebat £/ ros im- :

iructa est, ut nihil possit a Judxis impleri. Divinitus

plete quod iUis dofuit implete
, illi prophetas vos , ,
autem provisum est, utcrescente EvaugeUi gratia
Doniinum prophetarum occidite. Nonjubct, sed quod
templum illud cum suis caeremoniis tollcretur , nc
facluri sunt oslendil.
C quis infirmus in fide stantibus Judaismi occa-
Vers. 33. —
Qiiomodo fugietis. (Hier.) Sepulcra
sionem haberet. Idem qui comrainatus cst vcrbo,
illis

sanctorum sediticaudo an potius corda a malitia

,
dum cgreditur ab illis facta corami-
oslendit signo,
mundando. Liberabunt vos saneti, quorum sepulcra nationc.
Non
ornatis ?
Dei
ccrte. Sancti
fruslra sanctos honorant, qui sanctitatera
non sunt amici inimicis
Vers. 3. —
Sedenle autem. Ubi Marcus ait, con-
sper-
templum. Sedet conlra templum cum de ruina
:

tra
nunt.
*cjus ct excidio gentis disputat ut et corporis situs
Vers. 34. — Sapientes. Qui sciunt quem profc-
vcrbis suis congruat. .Mystice. Scdet in monte Oli-
rant sermonem. Scribas. In lege peritos.
veli, id est in Ecclcsia quietus nianens superborum
Vers. 33. — Ut veniat siiper vos. Non hos tantum detestatur arrogantiam. Dic nobis. Quia dixit onmia
pracsentcs dicit, sed omnem generalioncra malorura dcstrucnda, terapus et signa destruclionis quaeruut.
prapcedcntem et futuram : quia omnes una civitas Tria quaerunt : quo tempore destruenda Jcrusalcni
sunt, unum corpus diaboli, Abel justi. Justilia Abel sit ? quo venturus Ghristus ? quo consuramatio sa;-
approbata est per muncrura acccplioncm. Usfjue ad culi vcntura sit ?

sanguinem. Cur usque adhuc, cum malti post hunc Vers. i. — Videte. Cum hccc fient , ne puteraus
occisi ante nalalem Chrisli , et Christo nato raox instare diem Domini, cujus signum perspicue poni-
pucri ab hac generalione sunt pererapti ? Scd quia D tur in sequenlibus. Praemunit ne turbentur vel de-
Abel pastor ovium fuit necatusque in agro : Zacha- ficiant pcr dcceptionein , ui per Simonem .Magum,
rias sacerdos nccatus cst in atrio tcmpli : ulriusquc vel per tribulaliouem ct persecutionem. iit per Ne-
gradus martyres et laicos et oflicio altaris mancipa- ronem. Nota Iutc vcnicnlia antc excidium Jerusalem
tos, sub roruin voluit inliraare vocabulis. Zacharias similia sunt et eadem fcre cum his quic licnt in con-
qui occisus est a rcgc Joas intcr templum et altare, summatione saeculi, et loquitur ita dc uno quasi de
ut historia Regum narrat, filius fuit Joiada>, ct in alio.
Evangclio quo utuntur Nazanci , pro lilio Barachio! Vers. ,'). — )lulti. Imminente Jerusalem excidio
legilur lilius JoiadiC. Sed ut juslitia Joiadie saccr- mulli fiieriml priucipcs qui se dicereut esse Christos,
dotis pra'dicelur , ipse Baraehias vocatur, id est, ct tempiis libcrlalis propc csse. Mulii in Ecclcsia
benediclus Domini. Istc /acharias de duodecim temporihus apostolorum, qui pnetcr alia falsa dice-
prophetis unus erat, sicut patcr Joannisde prophetis rent instarc dicm DoraiDi.
unus erat. Vers. G. — .\udituri. ILtc in Juda>a apassione Do-
161 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. MATTII. 162

mini abuudaverunl quibus ne terrili aposloli Jeru- A vina eleclio frustretur, seil jui judicio liumano vi-

salem et Juda;am deserant admonentur, quia non dentur electi.

stalim finis, sed post quadraginta duos annos. Vers. 26. — Ecce in deserto. Multi eliam credunt
Vers. 8. — llwc autcin. Haic autem omnia suul non venire in publicum, sed in deserto. Multi cre-

inilia, non consummalio quasi pnycunia Anliclirisli, dunt Cln'islum dcdissc secreliora prscepta fidei aUis,

vel excidii urbis. IIa;c partim ad eversionem Juda'0- non omnibus, unde dicilur, in penctralihus. Nolite
rum ,
parlim ad diem judicii perlinent , ([uia ita credere, quod Cln-istus in deserto vel in penetralibus,
aposloli interrogaverunt de utroque. sed quod fides ejus ab Oriente in Occidentem in ea-
Vers. 9. — Tunc tradent. Quo merilo b;cc Jud»is tliolicis fulget clara et manifcsta. Ne crgo credatur
eveniant subdit, qui post occisionem Chrisii, nomi- sclnsmalicis. Nomine Orientis et Occidentis lotura
nis el fidei ejus praicones pcrsecuti surit. orbem dcsignat.
Vers. 11. — Et multi pscudoprojilicta;. Quidam Vers. 31. —A suinmis coelorum. Ne quis pularet
hoc ad eversionem Judajorum refcrunt. Sed tunc a qualuor plagis terra;, ct non a cunctis finiljus ejus,
inter eos, quia iiullus erat fidelis, ad quem fierct simul et mediterraneis regionibus electos esse
exhortatio ; melius hoc aceipilur de hoereticis, quo- congregandos, subdilur : .4 summo terrce nsque ad
rum primus SiiuonExlremus niajor om--r) summum coeli, id esl, ab exlremis terra; finibus per
Magus fuil.

nibus, Aulichrislus inlucndum est,

esl. directum usque ad ullimos terminos ejus
Diligcnter ubi :

quod signorum ad excidium urbis quod ad diem longe aspicicntibus circulus cffili terroe videtur in-
,

Domini refcratur. Respondit enim Dominus, qua; e.\ sidcre.

illo tempore erant secutiira sive de excidio Jerusa- Vers. 32. — Ab arbore. Mystice. A populo Israel,

lem sive de advcntu suo. in quo caecitas cx parte contigit el fuit : ficus dam-
Vers. 14. —
Et prwdicahilur. Quia noverat Do- nata. Sed cum de arido ligno ramus fidei et cbarita-

minus corda discipulorum de excidio et perdilione tis in eo viruerit, et folia, id cst, verba pra;dicationis

suGc genlis contristanda, haec solalio releval ut sci-

cxorla fuerinl, prope est a;stas, qum exspectatur, id

rcnt mullo plures socios gaudii aeterni de toto orbe est, a;terna serenitas et renascentium desiderata no-

colligendos. Adliuc lencte lioc signum, (|uod non vilas. Cum enim tandera ablala perfidia Israel omnis
instet dies Domini vel desolalio Jerusalera anleiiuam
salvus fiet, prope esse diem judicii non dubitandum
esl.
aposloh loto orbe dispcrsi sint, pra;ter duOs Jacobos
qui primitus in Juda;a interfecti sunt. Dispersi, in- Vers. 33. — Cxlum et terra. Innovabuntur, de-

quam, ut si dolerent de perditione suce gentis, sola-

posita priori forma, permanente autem subslantia,
tium habeant plures socios de omni gente coUeclos. unde dicitur : Terra in (tternum stabit.
Vers. lii. — Ahominalionem, etc. Vel si de cxci-
^ Vers. 36. — De die. Ne forte auditis signis, quae-

dio urbis, abominatio, id esl idolum. Pilalus enim rerent eliam illius diei ccrtum lerminura, ait : De
posuit imaginem Ca;saris in templo desolato. Vcl boc
dic novissima, post (|uot annos vcl dies ventura sit,

dicitur de statua Adriani equestri, ([ua; in ipso san-

nolite esse solhcili, nulli (hirmilum esl, quod vel in

ctorum loco longo lempore stetit.

die vel in nocle judicium futurum sit, sed pro mani-
festalione dicilur pro nox.
Vers. 16. — Tunc qui in Judwa. Hajc ad litteram
Nemo scit, etc.
dies, vel
In quibusdam codicibus additur, ne-
occultatione

facta sunt, cum, appropinquante exterrainio Juda;o-

(jue Filius. Qui quidom omnia scit cum Patre, sed
rum oraculo raoniti omnes Christiani
, fugerunt in
non facit homines scire, sicut Apostolus ait : In eo
regnum Agrippse qui parebat Romanis.
esse ahsconditos thesauros sapicntice et scienVm (II
Vers. 22. — Et nisi. Qua^ ergo spes cleclis, nisi Col. n). Nou facit scire, quia inutiliter sciretur. Sed
gratia Dei, qua; dat patienliam piis, ut cilius demat semper simus incerti de adventu judicis, ut sic quo-
potentiam impiis? Quanto enim erit haec tribulalio vivamus quasi in aha die judicandi simus. Ne-
tidie
gravior, lanto erit brevilate moderatior. Vel dierum que electi angeli quemquam scire fecerunl. Vel
nomine, ipsa mala signilicantur. Drcuiati fuisscnf. nuUi sanclorum anoelorum coucessit Deus notitiam
Non mensura, sed numero, ne mora temporum tides £) diei bujus, ncque filio adoptivo. id est, neque uUi
concutialur credentium. Erunt cnim ha;c mala Iribus sanctorum hominum.
annis, et dimidio tanlum. Ecce hic Christus. Habet Vers. 37. — Sicut autem. Subitum adventus sui
unaqua>que ha;resis, vel certas mundi partes, unde diera plurirais atlirmat exemplis : nam el fulguri cito
dicitur : Ecee hic et ecce illic. Vel in occultis aul omnia transvolanti comparavit et diebus Noe, vel
in obscuris conventiculis curiosilalcm hominum de- Loth secundum alium evangelislara Eequiparat.
cipit, unde dicitur : Ecce in cuhilihus, cccc in de- Vers. 38. —
Comedentes etbihentes, nuhentes, etc.
serto. Multi erunt qui non credent Cbristum esse Non alimenta et nuptiae, sed immoderatus licitorum
communem salutem omnium, sed quorumdam, unde usus arguitur. Post bella, fames, terraemotus, etc,
dicilur : hic aut illic. tunc brevis sequetur pax ut fidelis probetur, an ,

Vers. 24. — Si fieri possct. Id esl, si alitiuo modo transactis raalis spcret judicem vcnlurum, unde di-
fieri possel, ut Dei proefinitio mutarelur, et ideo non citur : Cum enim dixerint pax et securitas, tunc
de veris inieUigi potest electis. Elecii. Non quod di repentittus eis superveiiiet interitus (I Thess. v).
<GJ WALAKRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. - TIIEOLOGICA. 164

Vers. 40. — Tuuc, clc. Lucas, iit illa iiocte, iil A vel inliniiorLim cou.scieiUias pravo vorbo vel excm-
cst, iu illa triluilulionc qiia probuntur, iii iiua alii plo viliaro. Undo Lucas ait servos i'cl uncillas(Luc.
permancnt, alii cailuat. Duo erunt. Dute dill'crcnli;e xii), iiuorum quanta inlirmior cst aelas vel sexus,
pra'dictorum sunt iu Ecclcsia, quasi in agro labo- tanto lacilior est ruina.
runlium, corum qui sinccrc Christuni uununtiant, ct ViiRS. 51. — Cuin hijpocritis, clc. Cum illis scilicet

corum qui voibuin Doi adultcranl. qui craut in agro ot (pii mulobant, ot uihilominus de-
Yers. 41. —
Duii' motciitcs. Duaj differentioe se- relicti suul. Qui dicunlur h\|iocrit;i', ot iu agro, et in
qucntium orbeni rcrum mobilium, (|ui fominiuo gc- mola, id est, qui bona vidobantur laccre, sed exitus
nere designuutur, quia majoruni consilio roguntur divcrsa; voluntalis apparuit. Fctus. Per similitudincm
feraina) u viris. Duo iii lecto. Qm olium cligunt et mcmbrorum maguitudo ostondilur tormentorum.
quiotom, qu;e signilicautur nomiue lccli, nec sa.'CU-
CAPUT XXV.
laribus, ncc occlosiaslicis ncgoliis occupati. Lhius
Vebs. i. — Decem virgiiiibus. Virgines sunt om-
assumetur. Qui proptcr Dcum conliuere studct, ut
ues qui se a luxu sa;culi contincnt. Et sponsa\ Om-
sine solliciludinc vivens cogitet (puc Dei sunl. Qui nes simul sunt sponsa qu;e modo dospousalu cst
autera humana laude vel ali^iua vitiorum corruplioue
virgo a corruplionc sa;culi. Nubct,cum morlalis im-
monusticam vilam ologorit, reliu.iuelur a Doo. Noujj ^^^^.^.^y^ conjungotur
sunt alia goncra homiiuun, quum luec tria iu Eccle-
\'ers. 2. — Quinquc. Quia quinque perlita ost
sia. Unde l'>.echicl tres viros libcralos vidil , Noc, continentia iu carnalibus illecebris, videlicet ut in
Daniel et Job, id cst rectorcs ut Noe, continentos ut
quinque sensibus contincaut sc a voluplatilms.
Daniel, conjugatos ut Job. Et secundum ha;c Iria
Vers.
5. —
Moram autem faciente sponso. Quia
genera homiiumi, tres suppouil pui'abolas. lu prima non parum tcmporis iulcr priorom et secundum
cst
agit de luboruutibus iu agro, quod ost ubi dicil Vi- :
adventura Christi. Donnitaverunt omnes etdormie-
gilate ergo. In sccunda agit de exsislentibus in lecto,
runt. Quia postea suscitandi.
quod est ubi dicit : Simileest rcgnuin caiorum de- Vers. 6. — Media autein nocte clamor factus est.
cem virginibus. In tertia agit de molentibus in mola,
Id est, nuUo seionle vcl spor;\nte. Undc Dies Domini
quod est ubi dicit : Sicut enim homo pcregre proft- sicut fur in nocte veniet (l Thcss. iii).
ciscens, etc.
Vers. 8. — Date nobis de oleo, etc. Quorum facta
Vers. 42. — Yigilatc ergo. (IIier.') Non dixil quia
aliena fiUciuntur, laude eadem subtracta deficiunt,
nescimus , sed quia nescitis , ut ostendat se diem et dc consuetudine semper inquirunt, unde gau-
id
judicii non ignorare. dore animus solet. hominum qui corda non
llaque
Vers. ^i. — Sisciret, ctc. Nescienle patrefamilias ^,^^,,,^ testimouium volunt haberc apud Deum, qui
fur doraum perfodil, quia dum a sui custodia spiri- '-'
cordis insDector est
tus dormil, improvisa mors carnis habitaculum ir Exstinguuntur. Id est, adventu judicis intus ob-
rumpil, ot ad suppUcium tr;ihit. Furi aulem resiste-
scurantur, el a Deo non habent mercedcm, quia re-
ret si vigilaret, quia advenlum judicis occulte venien-
ceperuut laudem.
tem praecavens occurerct poenilendo. Vers. 9. — ye forte. Quia quisque pro se ratio
Vers. 45. — Quis putas est fidelis servus. Tribus
nem reddot, nec alieno testimoniojuvatur quis apud
similitudinibus, fulguris, furis. ol submersionis Pen-
Deura, cui secreta patent, et vix sibi ciuisque sufli-
tapolis, lorrorem judicii inlroduxit communiter ad testimonium conscientia sua. Ne
eit ut ei perhibeat
omnes, ut vigilarent et parali essent. Nunc speciali-
forte unusquisque pro suis operibus mercedem sus-
ter ad pra;latos loquilur qui humiles, prudentes, non cipiet, nec possuut in die judicii aliorum virtulos,
appetentes bonum proptor lucrum lomporale, sed
aliorum vitia sublevare. Ad vendeiiles. Vondentes
verbo et exemplo ct operc dobont pascere oves. sunt adulatoros, quia dant laudem ct accipiunt ali-
Quisputas, quasi dicat : Admoncndi estis. Nam quam quam mercedem.
rarus est Domiuo propter Dominum serviens, oves
Vers. 10. Dumautem.— Inclinantibus se illis in
Christinon ad lucrum, sed amorc Christi pascens. ea sunt, gaudia requirontibus,
(pia; foris ct solita
Prudens. In futuro sibi providens. Quem constiluit. D cura intorna non noverunt, venit ille qui judicat.
Quam rarus (pii sit vocutus a Doo tancjuam Aaron et Clausa est. Post judicium magna cst ejus severitas,
uon magis se ingesserit, et qui non magis se pascat cujus est ante iueffabilis misericordia.
quam ovcs.
Vers. 11. — Sovissime vero. Per verara poeniten-
Vers. 46. — Beatus itle. ^lcrna aulem bcalilu-
liam, pcr infructuosas lacrymas pulsant foris reli-
dine gloriticandus est qui Domino venienle ad judi- ct;e. Nou dicilur quod omorunt oloum : quia nullo
cium reportus fucril lidolitor auuonam verbi miiii-
jam romauoute gaudio de alienis laudibus, in angu-
straus et in cura grogis vigilaiis. Rarus invouitur stiis redount ad implorationem Doi.
fidelis vel prudens, sed (jui talis invenitur beatus est. Vers. 13. — Vigilate. Yidelicet ut teslimonium
Vers. 47. — Supcr. Id osl, super omnia ca'lcstis bon;i' conscienti;o nobis pr;tparemus, nc cum fatui»

regni gaudia, c;etcros, id cst, bonos audilores faciet virginibus foris reraaneamus. Sescitis diem netjut
discumbcro, ct transions ministrabit ois. lioram. Non solum diom judicii, sed diem morti»
Vebs. 49. — Percutcre conservos. Injurii atlicere cujusque, vel lioram ia (|ua qui puratus iaveatlur.
,6r, GLOSSA ORDINARIA. - EVANG. MATTII. 166

Et quia paratos nos in- A haliet etiam virtutes quas naturaliter habet, perdit
et lunc paratus iavenielur.
eadem sine qua non sunt virtutes. Vcl qui habet amorem
venire dcsiderat, subjicit aliam de re para-
verbi, datur ei sensus iiilelligendi. Qui vero non ha-
bolani.
Vers. 14. — Peregre pro/iciscens vocavit servos bet, etiam si naturali sludio callcl, deticit. Vel qui

suos, ete. Locus carnis lerra csl, ergo Christi car- non habet charitatem, amiltit omne bonum quod
quando cu'lum babct. Nota quod boc quod cuique datur in rebus
nem nostram ad percgrina du.\it, as-

cendit.
numdanis vel spiritualibus, pro tulenlo imputatur de
Vers. l'6. —
Et profectus est statim. Non locum quod est rationera redditurus.
mutans, sed liberam eis potcstatcm opcrandi per- \eks. 3i. —
Cum autem. Tradendus m pro.ximo
cruci praemisit gloriam triumphantis, ut secutura
mittens.
Vers. 16. — Operatus est in els. A visibilibus se scandala hac proraissionc compensarct. Post para-
bolas de tine raundi nunc exsequitur Dominus mo-
custodiendo, alios pro posse exliortando, ut de vi-
sibilibus aJ invisibiUa trauseant. Vel ulrique sexui dum futuri judicii.

prsedicando, et de bonis moribus informando gc- Vers. 32. — Oves ad, etc. Duo ordines erunt in

judicio elcctorum scilicet et reproborum : sed ele-

minavit accepta talenta.
Vers. 19. - Posuit autem. Crepit singulorum q ctorum alii judicabunt, quibus dicitur Sedebitis et :

actus discuterc aceusaute conscienlia unumqueiu([uc vos super sedes duodecim judicantes tribus hrael.
Ahi judicahuutur quil)us dicitur Esuriviet dedistis :
vel excusanto.
Vers. 20. — Ecce alia qui/ique. Quotquot ab er- milU manducare. Ilem reproborum alii qui extra
Ecclesiam sunt, non judicabuntur alii qui judica- :
rorc convertit, tot Doraino obtulit, testiraoniura sibi
buntur, quibus dicitur Esurivi, ct non dedistis
dante conscientia, quod per gratiam sibi datara non
:

tantum sibi profuil, sed etiani ([uos potuit lucri- milii manducare, etc.

fecit.
Vers. 33 — Ilcedos. H;edus cst animal petulcum

Vers. 21. — Super pauca. Pauca sunt bona pra;- et oUdum, qui pro peccatis otTerebatur inlegc, et si-

gnilicat peccatores nec dicit capras qu;e possunt

sentis vitae quaravis raulta videantur, quia non sine :

alicujus molestia; admislione sunt. Multa autem habere fetus.

bona iPterna, quae sunt sine omni corruplionis mo- Vers. 34. —
Benedicti Patris. Beneficio Patrismei

lestia. Inlra in gaudium Domini tui. Admistus cho-

promoti ad obtinendam gloriam, in qua sine corru-

sic iutus laetarc de munere, ut jam ptione regnelis, ad quam pra;desliuati estis a consti-
ris angelorum :

lutione mundi.
non sit quod exterius doleas de corruptione.
Vers. 22. —
Qui duo talenta acceperat. Iste vi- Vers. 37. — Tunc rcspondebunt. Non diffidenles de
p
ribus suis quidquid in lege Dei didicerat, in Evan- verbis Domini, sed vel stupentes pro magnitudine
majestatis regis vcl quia parum videtur illis omne
gelio duplicavit. Sive conscientiam et opcra prffi- ;

scntis vitaj futuriC beatitudinis typos intellexit. bonum quod fecerunl, unde dicitur : Non sunt con-
Vers. 24. — Durus cs. Quia ardua est via quae dignx passiones hujus temporis ad luturamgloriam
ducit ad vitam, et quia quanto gradus allior, tanto (Hom. viii), etc.
casus gravior. Vers. 40. —
De his fratribus. Fratres raei et raa-
Vers. 25. — Et timens ahii, etc. Et timens ag- ter sunt qui faciunt voluntatem Patris raei.

gredi altioris vitaj gradura, ne alterius salutera quae- Vers. 42. — Non dedistis, etc. Quid meretur qui
Non aUena rapuit, si aeternaliter damnalur quid de suo
rens ipse periclitarer. Abscondi talentum tuum.
praedicavi quod tc donante intellexi. nan dedit ?

Vers. 26. — Sciebas quia, etc. Quare ista cogita- Vers. 44. — Domine quando, etc. Excusare se

tio non incussit tibi timorem ut scires mc mea dili- satagunt quasi Deum fallere possint qui homines

gentius qusesiturura ? Quod Jixit pro excusatione fallebant. Sed non habent excusationem qui converti
verlitur in culpam. a raalis et agere eleeraosynas noluerunt unde sub- ;

Vers. 27. — Nummulariis. Vel ca:teris docloribus, dit : Quandiu non fecistis uni, etc.

ut apostolis et episcopis. Vel, cunctis credenlibusD Vers. 46. — In supplicium ceternum. Frustraergo
qui possunt pecuniam duplicare. Origcnes spondet liberationem post mullos annos
Vers. 28. —
Et date ei, etc. Hoc in Ecclesia tieri raalis hominibus et ipsis dajmonibus. In supplicium
plerumque videmus, quia pleriquc dum bene raini- cctcrnum. {.\.\]G.) Qusi in re raisericordior profecto

strant exteriora quEe accipiunt per adjunctam gra- fuit Origenes qui et ipsum diabolum atque angelos
tiam ad intellectum quoque mysticum perducuntur. ejus post graviora pro raeritis et diuturniora suppli-
Vers. 29. — Omni enim, etc. Multi enim natura cia ex ijliscruciatibus eruendos atque sociandos san-
licet sapicntes et acuti, si sint desides, perdunt bo- clis angelis credidit. Sed illum et propter hoc et pro-
nuni nalurK, et praBmium quod erat eis promissum' plcr alia nonnuUa, et maxirae propler alternanles
videtur transire ad alios qui quod habent minus, per sine cessatione beatitudines et raisorias et statutis

naturam acquirunt per mduslriam. Vel qui habet sffculorum inlervallis, ab illis ad isla itus ac re-
fidem et bonara voluntatem, etiam si minus habet in ditus interminabiles non iraraerito reprobavit Ec-
opere dabitur ei a bono judice. Sed qui ia fide non clesia.
 — — :

167 WALAFRIDI STRAHI FULD. MON. OrP. PARS I. TIIEOLOGICA. 1C8

CAPUT XXVI. Aqiiia Dominus lioc dixorit, sed ut iiise nohis iiisiuua-
ad
Vebs. 1. — Et factum est eum consummctsset. De ret tacilo nuuiiuo
(]U('m mittebaiitur.
jiroiirio fuisse ibi t]ueindaiii

consumnuUiouc velab
initio
Sifculi ct iliscrotioiie judicii
Kvaugclii ustiue ad ]iassiouuui ouuiiu lacieudo
:

Veiis. 19. — Et fcccrunt disciputi sicuti. In alio

Ev;ingelioscribitur Invenerunt ccenaeuium grande
et pricdicaudo complcvei;il. 1'ost seiiuoueui ([uo se
stratum. Ctfuaciilum, lox spiritualis csl, (]u;cdean-
venturum in claritate piwdixit, passurum se osten-
gustiis litlora ogrediens iu sublimi loco rocipit Sal-
dit, ut sacramentum crucis ;idiuistuui esse glori;u
valorcm. Nuni (]ui litteram setiuitur in imo pascha
aeleruitalis ;Klmoueat.
Sed (]ui atiuie biijulum, id esl pra;coneni gra-
Vkus. 6. — (Atm uutcm. Ilaliiloconsilio ordo nar-
facit.

ti;c, iu donium Ecclesi;^ sequitur, liic per siiirilum

ratiouis illucU'ausil, tuiic abiit unusilcduoilcci)u,[il
litleram transceudeiis iii allo luenlis Christo refcctio-
factum Juda; coujungalur ad consilium sacerdotum.
nem parat.
Redit aiiteni cuni dicm,
pascliic dicens
;id

: Cum autem,
(]ui

etc.
erat antc sex
Simonis. Permanet
dics
Veus. 21. — Quia unus. Oui pra;dixit de passione,
pnudicit de proditore, ul videus se nou lalere pa'ni-
pristinum uoinou ut viiliis ciiiaiilis ;i|(i);iroat. Per
teret facti. Mittit crimeu in numero, ut agal conscius
eam doiiiuu accijie illaiii parteui jiojiuli i]uce eredidit
IKonilentiani, non tameu designalspecialiter uc, im-
Uomiuo et curata est. Simon, id cst obcdicns. B
]iudonlior lioret.
Vers. 7 . — Accessit. ( IIier. )Dili{{enter obscrva,
Vicits. ii. — Cwjierunt sinijuli. Qiiia plus credunt
qu;e de duabus super caput. Sitjuidem peccatrix, su-
magistro quam sibi : et limentes etiani fragililatom
per pedes, et ca (ju^e dicilnr nou fuissc pcccatrix,
suani, quaorunt de peccalo cujus non habent con-
super caput. Muticr halicus. Maria Magdalena soror
seieuliam.
Lazari modo justa et familiaris, (]UiC (luondam
catrix venit ct pedes laeryniis nunc caput et
lavit,
pec-
Veus. -^3. — Qui intinijit. Aliis conlrislatis et a
cibo luauum rolrahonlibus, oa iiiipudoiilia qua tra-
pedes unxit, pedcs nunc, ut Joannes dicit. Ungucnti
didit, nianum cum magislro inillit, ut audacia bouani
prctiosi. Marcus : nardi s])icati, id est, de sjiicis et
conscieutiam menliretur. Ecce humilitas et patientia,
foliis eoiifecti, t]uod preliosius est. Joauues uardi
qua proditorem ad mensam admittit. In paropside.
pislici, id est, lidclis, non adulterali aliis herbis :

Marcus in catino. Paropsis est vas escarura qua-

:

Ttitrri; Groecc, fides Latine. Mystice. HaJC devotio

dranguluni a ]Kiribus absidibus, id cst, ab ictjuis la-
Mariffi tidem significat Ecclesise, quai dum deitatem
leribus dictuui : caliuum vas lictile aptum ad iuinut-
Christi pr;t;dicat, caput ungit : duni humanitatem,
tendum liquorem, et potuit fieri ut mensa fictilevas
pedes. De hoc uiiguento in domo Siiuouis leprosi in
etquadrangulum coutiueret. Pi^na pra;dicitur, ut
Bothauia dieuut ot Malllurus ot Marcus et Joauues. Q „ ^,^^^, „^„ ,,eerat, corrigant denunliata sup
Lucas vero aliud dicit siniile liuic lactum aute ;"
pUcia.
domo alterius Simonis pliarisaci non leprosi, neque
Vers. 24. — Uonumerat ei. Multo melius esset
in Bethania, sed de eadom muliore quic tunc accessit
oinino non osse quam male esse, usitate et simpli-
poccalrix.
hoc Non potesteniraeibeneessequi non
Vers. 8. — Discipuli indignati. Joannesdicit hsec citer
est.
dicit.

An diabolo dicit non nasci ad peecatum an :

Judam locutum, et hocgratiacupiditatis : ahi potue-

ctiam bonum illi erat ut Christo nou nasceretor per
runt verbis ejus consenlire, vel eliani idem dicere,
vocalioneni, ue esset apostata perproditionem? Vel
sed propler curam pauperuni.
solenius dicere simpliciter, raehus esset non esse
Vers. 11. — Meautcm, etc. Corporali pra?sentia,
(luain male esse.
alio(]uin dieit ahbi : Eccc ego vobiscum sum omnibus Domine, rabbi. Quasinii-
liabbi. Alii dicunt, iste,
diebus uquc ad consummationem swcuti.
nus peccatum habeus prodcro magistruin t^uain Do-
Vers. 12. Mittens ewim. Officium est sepultura;
miuum, vel blandiendo.
quod vos perditionem esse putatis. Nec mirum, si Vers. 2-3. — Tudi.iisti. Noc hicapertedicituran
mihi dat tldoi odoreni, pro qua mox fusurus sum san-
ipse csset : potest eniiu iutolligi, quasi dicat, nou ego
guinem.
D di.xi.
Vers. 13. — Quid vuttis. Quasi vilenianci]iium tia-
Vers. 26. Ccenantibus autem, clc. Finitis so-
dens,ponit inpoteslateomeutiumquantumveliiitdaro.
leniiiibus gaudiis vetoris paschse qua' inmenioriam
Vers. 17. — Ubi vis, elc. Nou or;it eis cerla do-
liboratiouis jiopuli Doi de .Egyptoagobantur, trausit
inus : in quo improbatur redilicatio supertluoruiu.
ad novum (]uod iu sui menioriam Ecclosiain frequeu-
Vers. 18. — Ad (juemitam. Eumdom signilical, tare volcbat. Utvidelicet pro carue agni ac sanguine,
quem Marcus et Lucas dicunt iiatremfaiuilias. Qui sui corporis et sanguinis sacrainoutum subslituerel,
ergo ait ;id (]ueiiidaiii, l;uu]uaiu ox persona sua (el ilisunii]ue esso monstrarel, cui juravit Dominus ct
noii Ddiniiiii studio brevitatis illuiu conqioudi insi- non pitnitcbit cum tues sacerdos (Psal. ci\}. clc.
:

nuavit. .id qucmdam. Non ad queinlibel, sed adali- Accepit. (^IIiER.^ Postquam typicum pascha fuerat
quem ccrlum, quem cx persona sua loquens reete implelum, et agni carnes cum aposlolis comederal,
posuisset. Modo aulom cum verba Doniiui jiosuit, assumit pauom. Et bcnedi.vit ac fregit. Quia hoiuineni
Ite in civilatcm : iutcrponit ipse, adqucmdam non ; a$suiii]itum itu morti subdidit, ut ei iiumorlulilalis
169 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. MATTH. 170

potentiam inesse, et ideo cito resurrecturum esse A conirutar!. Contristaturautem non timore patiendi,
monstraret. Fregit,ut. ostendat corporis sui fractio- qui ad hoc venerat, sed propter infeUcem Judara et
nem non sine sua sponte fore. Beucdixit prius, quia scandalum apostolorum et ejectionem Judaeorum et

naluram quam assumpsit cum Patre et Spiritu sanc- eversionein Jerusalem.

to, gratia divinae virtutis implevit. Ideo post cocnam Vehs. 38. — Tristis. .Vnima est quae timet et
corpus suum dedit, quia neeessc eratpascha typicum tristalur. Pelrus inferior non tiraet, dicens : .Inimam
prius consummari, et sic veteri pasclise sacramcnta
meam ponam pro te : quia ut homo vim mortis igno-
posl substitui. Nos vero pro reverentia tanti sacra-
rat. Christus timet, quia, ut Deus in corpore eons-
menti prius reticimur Domiuicae passionis sacramen- titutus, fragilitatem caruis exponit : qui corpus sus-
tis, quam corporalibus escis.
cepit omnia debuit subire quae corporis sunt.
Vers.27. — Gnitias egit. Oslendit quod quis([ue
Vsijue ad mortem {\{ih.) Non propterraortem, sed
facere dobet in flagello culpae propriae, cum ipse
donec apostolos sua hberet passione. Non mors,
cequanimiter tulit alien;e : quia panis corpus coniir-
sed tcmpus raorlis in metu est, quia post virtutem
mat, vinum sanguinem operatur. rosurrectionis, fides est firmanda credentiura.
Vers. 29. — Non bibum. Non delectabor cffiremo-
Vers. 39. — Sipossibile est. Hoc non pro timore,
niis hujus populi, in quibus sacrapaschaUs agni prae- g sed pro luisoricordia, ne Juda;i, qui excusationem
cipua sunt. Post passionem non assumara carnem,
ignorantioe non habent, nonoccidant unde ait iste, ; :

donec assuraani eam novam quai modo raortalis est.

id est populi Judaeorum non simpUciter calix Si :

Novum in regno Patria. Dicens illud novum, hoc

possibile esl, ut sine interitu Judaeorum credant gen-
vetus, ostendit corpus: scihcet, de veteri Adam tiles, passionera recuso. Sin autem iUi excaecandi
quod immortalitate immutabitur. Vobiscum, per lioc sunt ut gentes inlrent, fiat non mea, sed tua volun-
et suis immortalitas promittitur, etsi non eodem
tas. Non sicut ego volo. (Auc). Transfigurat in se
tempore. De hoc genimine, quia eadem corpora re- suos, qui nihil aUud vult quam Pater, ut ibi Esurivi :

surrectura. Erit autem dies raea; resurrectionis

etdedistis miki manducare .Et quid mepersequerisf
cum in regno Dei, id est, immortalitatis glona su-
Docct autcm cos privatam voluntatem corrigere et
blimatus, de salute cjusdem populi spirituali gratia
dirigorc justa divinam (Ambr.) Hominem quem ve-
regenerati, novovobiscura gaudio perfundar.
ritate corporis demonstrabat, aequabat aflectu, ut

Vers. 30. — Ethymno. IIoc est quod psalmus di- dicere : Sed non sicut ego volo, sed sicut tu. Susce-
<a\.:Edent pauperes ct saturabuntur (Psal.wi). etc. pit voluntatem meam, suscepit tristitiam meam. Gon-
Vel hyranum secundum Joannem Patri gratias agens fidenlur tristitiam nomino qui crucem praedico.

cantabat. in quo pro se et discipulis et credituris C Vers. 41. — Caro aur^m. Nondese utiquehocdi-
precihaluT. Exierunt in montem, etc. Utper sacra- cit, sed de his qui dixerunt se nunquam negaturos.
mentorum perceplionem etsuam intercessiouem ad
Vers. 42. — Iterum secundo. Secundo orat, id
altiora charismala quibus corde perungamur nos
non potest Ninive salvari aUter, nisi aruerit
est, si
conscendere doceat : ubi laboris refectio, doloris
cucurbita, id est populus Judaeorum, qui prius fuit
solatium.
ejus tabernaculura, ut me occidat.
Vers. 31. — Omnes vos scandalum pati. Proedicit
Vers. 44. — Oravit tertio. Tribus viribus oravit,
ilhs quid passuri sunt, ut post cum tum non des-
ut el nos a praeteritis peccatis veuiam, et a poeniten-
perent, sed poenitentia liberenlur.
tibus maUs tulelara, et a futuris periculis cautelam
Vers. 32. — Postquam. Sicut pra?dixit locum oremus, et ut omnem oratiouem ad Patrem et Fi-
passionis, sic praedicit locum rosurrectionis, utsicut
lium et Spiritum sanctum dirigamus. Item sicut est
sunt tristes ex passiono, sic laetenlur glorificati re- trina tentatio cupiditatis, ita et timoris. Est enim
surrectione vel visione. Proccedam vos, etc. Ut in- concupiscentia oculorum et
coucupiscentia carnis,
firmitatem eorura sponsione reditus sui consola- timor utiU-
ambilio sceculi. Est ot timor mortis, et
retur. timor doloris, contra quae omnia docet nos
tatis, et

Vers. 33. — Etsi homnes. Non est racndacium

D debere rauniri oratione. Unde et propter trinam
nec temeritas, sed fides et ardens dilectio, intantum tentationem passionis potest inteUigi Dominus ter
ut imbecillitatem suam et lidem verborum Dei non orasse.
contueretur. Vers. 47. — Cum gladiisset fustibus. Factum con-
Vers. 36. — Et orem. Proxima morte apte orant gruit mutatae menti. Jam enira venit cum fustibus

in valle pinguedinis, quia per humihtatera ct chari- qui quandiu cum pace fuit tranquillius se egit.
tatis pinguedinem pronobis subiit mortera.
Vers. 48. —
Dediteis sigtium.Vuta.ba.t signa qiies
Vers. 37. — Conpit contristari.^Soti timore pas- videratnon diviuitus, sed magice facta et quem in :

sionis, qui ad hoc venerat, sed pro scandalo aposto- monte transforraatum audierat, timebat ne tali raodo
lorura et perditione irapiorum (Hier.) Coepit con- nunc de raanibus eorum laberetur et ideo dabat :

tristari, ut veritatcra assumpti hominis probaret. signura. Quemcunque osculatus. Habebat adhuc ali-

Vere constristaius e;t, sed non passio ejus animo quid de verecundia discipuli, cum non meum palam
dominatur : verum pro passio est, unde ait : Ccepit tradidit persecutionibus, scdper signuni oscuU.

P.UROL. CXIV. 6
 .

ni WALAFRIDI STRADl FULD. MON. OPP. PARS I. - TIIKOLOGICA. 172

Vehs. 49. — Etosculatus es(. Suscepil Dominus A coguilionis ejus abscondanl. Sicut veluin tuil .supor
oscnluni uou quo simulare nos doccat, sud nc pro- faoiom Moysi, ([uod usi]uo liodic nianct.
diliouiMu Ingcro videalur, undc : Cuni his (lui odd- Viilis. 09. — Ijna ancilla. Cur iirima ancilla pro-
runt i>acem, eruin paci/icus (l'sal. cxix). dit oum viri magis ]ioli'raiit oognosoore, uisi ul isle

VnRS. 5i. —
Gladio pcribunt. Gladio illo ([uo sexus ostondaliir in nooom Domini i)eccassc : et i)er

igneus verlilur anlo paradisuni, id ost, divin:o vin- passioneni redcmptus. El ideo, mulier prima resur-
dict», et gladio spirilns, id osl, vorbi Dei. roolionis mysterium accopil : cl mandala cnslodivit,
VuRS. 53. — An pulas quia, elc. Quasi dical uon ut \oteroiu pnovaricatiouis abolerot errorem. Sicut
indigoo nuxilio apostoioruni duodociiu i[ui possnm por loiuiuani lioslis anlitiuus primuiu parontom sc-
luiboro dnodocini logionos angolornni, in (juibus duxit, ita per muliorom ad magistrum nogamlum
sunl sopluaginla dno millia ((uibns omnium gontiuin ([uem Cliristum Fdium Dei confessus Inerat, princi-
lingua exprimilur. luuuit autem non esse vcrcndum, pein Ecclcsia) compellit.
si coutra Jcsum omnos nationos insurgant, diiu Veiis. 72. — Non novi homincm. Qnam noxia
nudto rorliores ipse Imboat oxorcilus angolorum. pravorum colloiiuia, qua; cogunt Polrum nogaro
Alitor : llic numerussiguiticat omne gouns boniinum Gliristum, vcl liomincm se nosse, (luomconfossus cst
cum Romano imperio conlra Juda^os cortalurum. Ili 3 inlcr discipulos Doi Filium.
snnl angeli Dei, ([ui posl resurrectionem anno (]ua- Vers. 73. — Qui stabant. Joannes el Lucas unum
dragosimo secundo, cum Tilo el Vespasiano pordi- diouul cognalum Malclii. Scd vel esl plurale pro siu-
clerunl homicidas illos, ot oiviiatoin illoruin succcu- gulari. Vol unus erat ([ui eum viderat, et prwcipuc
(Jeriint. dicebat, (|uem secuti caHeri similiter arguebaut.

VEns. 55. — Existis cum gladiis. Stultum est cum Vers. 74. — Et continuo gallus cantavit. Post
gladiis et fustibus quffrere euni qui ultro sc Iradil, lcrtiam negalionem sequitur galli cantus. Sacra-

et iu nocle por [iroditorom iuvestigare (|uasi latilan- iiiouta rerum per statum temporum designantur.
tem, qni ([iiolidic iu loniplo docobat. Sod in tono- Mcdia noete negat, in galli cantu ptonilel, post re-

bris eongrogamini, ([uia potesta voslra in lenobris. surroetiouem sub luce quem tcr nogaverat ler se

Vers. 57. — .l(i Caipliam. Convenit nomen ac- amare professus est : quia quod in tenebris oblivio-

tioni. Caiphas, id cst invcstigator vel sagax ad im- nis erravil, speratse jam lucis rememoratione corre-
plendam, doUsui ne^iuiliam. Vcl vomeus oro,
scilicet xii : et ejusdem vera; lucis praesentia plene quidquid
quia inipudons ad proforondum meudaciuni el ad mutaverat,ei'exit.

peteudum houiicidium Vers. 75. — liecordatus est. In alio Evangelio di-

Vers. 58. —A longe. Merito a longe, qui in pro-

q
citur, liespexit Dominus Petrum (Luc. xxii), el in-

tuitu provocavit ad lacrymas, quasi in inentem ei

ximo fuerat negatnrus, significat Ecclesiam imitatu-
rain passionem Chrisli louge differenter, quia Ec- reducens quoties negaverat, et quod ei prsedixerat,

dosia patitur pro se sed Christus pro Eoclesia. ncc potuil in tenebris permanere, quem lux mundi
Vers. 61. — Tudixisti. Marcus : Ego sum: quod respexit. Etcgrcssus. Ab impiorum consilio seolu-
idem est : Et est simihs conlra Pilatum et Caipham
sus culpam lavat, quod non iulus. Ob hoc hwsilare
responsio, ut a propria senlenlia condemnentur. Fi-
permissus est ul in Ecclesia" prinoipe remedium pcc-

liumhominis. Me in forma quam judicatis e.xalta-

nitentiDB conderetur, et nemo auderet de sua virtute
confidere.
tum ct habentem nomen quod est super oniue uo-
men. CAPUT XXVII.
Vers. 63. — Scidit vestimenta. Furorqui fecit de
—
Vers. 1. Mane autcm. Malthceus el Marcus
solio surgere, facil el veslem scindere. Magno mys-
contexeruul narralionem de his quae cum Domino
terio: cum Domini nec a luililibus scindi po-
veslis
acla sunl usque ad inano, scd poslea redount usque
tuit. enim sacerdotium eorum pro soele-
Significat
ad nogationem Potri narraudam : qua terminala re-
ribus ponlificatum esse penilus solvendum sed so- :

dount ilerum ad mane, ul inde ca^lera conloxorounl.

lidilas Ecclesia; (qujB veslis Dei dicilur) usque in
finem siocidi iudirupla manobit. Mos ost Juda^ornm
rv
Vers. 4. — Peccavi tradens, elc. Quasi in potes-
tale sua esset mutare persecutorum sententiam : li-
cum ali([iiid blas[ilioiiu;o autliunt, soinduut vesti-
cot autom luutaverit tamon primre vo-volunlatem,
monla.
hmtatis oxitum non mutavit. Quid ad nos. Quid ad
Quod Paulus el llarnabas feceruut in Licaonia,
lios porliiiot do hoc ? /i( videris,\\\ seias quid fecisli.
cuiu dicti sunt Jupiter et Apollo.
Vel ([uitl videris portiuere ad nos. Quid ad nos perli-
Vers. 67. — Tunc e.rspucrunt. Siout lunc cons-
nct prelium acceptum : tu isluil probaveras, lu inde
putus est salivis infidolium, ila nunc opprobriis exho- fac quod vis. Qui ad mortom peccant, tantam ha-
noralur falsorum fidclium, et colaphis, id est, blas- beut iguorantiam nec turbeutur in
el cax-itatom, ul
phemiis eorumdcm caidilur. sccloribus suis, nec ptBuiloutix' dolore crucientur.
Vers. 68. — Prophetiia. Dicunl coulumeliam ei Vers. 5. — Et projcctis. Sicul ptvnilonlia ejus

qui sc prophetam habcri voluil a populis. Velavc- fuil iulVuctuosa, sic et ha'c oblalio in lemplo ost c\-
runt cnim facicm cjus sccundinuMarcum, non ut eo- secrabilis. Et ubicns. (,11ikr.) Nihil profuit JuUiC

rum scelera noii videat, scd ul a scipsis graliam egisse pa'niteuliuui, per quam scohis corrijjerc uou
173 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. MATTH. 174

poluit. Sed i]uando frater sic peccat iu fratrem, utA derent, et prodilorem liberarent, quae sua pelitio ho-
emendare valeat quod peccavit, potest ei dimitti. die eliam hseret eis, amissa gente et loco et Uber-
Sin autem permanent opera, frustra voce assumitur tate : quia datorem Ubertalis perdere voluerunt.
poenitentia. Hoc est quod de eo dicitur Et oratio :
Vers. 22. — Quid igitur faciam de Jesu. Multas
ejus fiat in peccatum (Pxal. cvui) ut non solum :
quEerebat occasiones, ut eum cura benevolentia po-
emendarc nequiverit proditionis nefas, sed proprii puli liberaret. Primo, latronera juslo conferens.
homicidii scelus addiderit, unde scelestior. Deinde Quid ergo faciam de Jesu, qui dic.itur Chris-
Vers. 6. — A'()H ticct eos. Vere colentes culicem tus '!
:

Et cum dicerent : crucifigaturf non stalim

etcamclum f;lutientes : si enim ideo non mittunt pe- acquievit, sed juxta suggestionera uxoris ait Quid
:

cuniam in corbouam , id est, in gazopiiylacium, id

cnimmali fecit? Quo dicto PilatusabsolvitChristum.
est, inler dona Dei, quia pretium sanguinis est, cur Vers. 24. — Lavit maiius. Gentilem populum ab
ergo ipsc sanguis cffunditur? Et quid prKmii eis, si
impielate Juda;orura alienum designans, qui claina-
inde agcr emitur in sepulturam puuperura ? verunt : Crucifige, crucifige eum !

Vers. 9. —
Per Jeremiam. (HiEn.) Hoc non in
Vers. 25. — Sanguis ejus. Perseverat usque ho-
Jeremia, sed in Zacharia lcgitur tamen aliis ver- :
die imprecatio , et sanguis Christi non aufertur
bis. Legi nuper Jeremiae apocrypbum, in quo h;ec
g ab eis.
verba scripta reperi. Sed tamen magis milii videtur
hoc sumplum de Zacharia niore apostolornm, qui
Vers. 26. — Tunc dimisit illis Barabbam. Barab-
bas latro seditiosus et homicidiorum auctor, dimis-
verborum ordine pra;lerraisso sensus tantum de ,
sus est populo Judseorum. (Isid.) Diabolus qui jam
Veleri Teslamento proferunt.
olim ob superbiam a patria lucis expulsus, et in te-
A filiis Israel, etc. A quibus minus oportuerat,
nebrarum carcerem fuerat missus. Et ideo Judsi pa-
qui magnificare debuerant.
cera habere non possunt, quia seditionum principem
Vers. II. —
Tii cs rc.v Judivorum. Secundum eligere raaluerunt. Vel Barabbas typum gerebat
Lucam duo objecerant, scilicet quod proliibebal dari Antichrisli.
censum Cwsari, et quod diceret se regera. De regno Jesum vero flagellatum. Ideo crcdendus est Pilatus
ergo Pilalus, quia nescit, interrogat. De Iributis :
Jesum tlagellasse et militibus ad illudcndum dedisse,
quia audierat eum respondisse Rcdditc qua' sunt : ut satiati pccnis ejus et opprobriis. JudKi ejus mor-
Ca-saris Qvsari (Zac. ii) quasi apertum menda- :
tem ultra non sitirent. Jcsum vero. Serviens Roma-
cium invidorum negligit. Unde Marcus Et non : nis legibus, quae crucifigendos prius jubent flagel-
erant convenicntia testimonia eorum (Marc. xxiv). lari.
In hoc quod Pilalus nihil aUud criminis inlerrogal, n Vers. 28. — Chlamydem coccineam. (Hier.) In
nisi an sil rex Jud;eorum : arguuntur impielatis Ju- cblarayde coccinea opera gentium cruenla sustentat.
deei, qui ncc falso invenire polueruut quod objice- In corona spinea, maledictum solvit antiquum. In
rent Salvalori. calaino, venenata occidit animalia. Vel calamura te-

Vers. 16. — Qui dicebatur Barabbas. Barabbas in net in manu, ut sacrilegium scriberet Judaeorura. In
Evangelio secundum Ilebnuos ftlius patris vel ma- suis vestibus non illudilur, sed in his qua; propler
gistcr eorum inlerprelaiur. Ipse est Antichristus, peccala nostra portavit. Cura crucifigeretur suum
quem illi Christo praiferunt, quibus dicitur : Vos e.v recepit ornamentum statira : quia elementa turban-
patre diabolo estis (Joan. viii). Pilatus qui os mal- tur, et Creatori testiraonium dat creatura.
leatoris inlerpretatur, diabolum significat, qui est Vers. 32. — Cyrenmum. Ecce non Hebraeus, sed
raalleus universae lerra;, per quera Dominus vasa sua alienigena opprobrio Christi subditur, ut plenitudo
permillil probari : et ad ullimura conterit, quando sacraraentoruni transire a circumcisione ad praepu-
in extroraa damuaiione confringel. tium ostendatur.
Vers. 17. — Quem vultis. Populo volens salisfa- Vers. 33. — Golgotha. Syrura est, et interpreta-
cere dut oplionem quamvis non dubiiet Christum lur Calvari(e. non ob calvitiura Ada; quem raentiun-
eUgendum seiens per invidiam tradilum. Qui dicitur D tur ibi sepuhura, sed ob decoUationem damnatorura.
Christus. Idem quod Marcus ait : regem Juda.'oruni, Ailain juxta Hebron in libro Jesu legitur sepultus.
quorum rex Christus vocabalur.
Vers. 19. — Pro tribunali. Tribunal sedes judi-
Vers. 34. — Cum fcllc mistum. Alius evangelista
dicit mirrliatum, id est, araarissimum. Et potuit
cum, ut solium regum, cathedra doctorum. U.Tor
utraque esse comraistio feUis et myrrhoe. Et cum gus-
ejus. Uxor viri genlilis hoc in visione intelligil,
tasset noluit.Hoc Marcus tacet noluit biberc. Hoc :
quod Judii vigilanles inleUigere noluerunt. Nihil
est quod Marcusait wo» accfpi^, sciUcetutbiberet.
:

tibi. Nunc demum diabolus intelUgens per Christum

—
Vers. 35. Diviserunt. Hoc Joannes distinctius :

se spolia primum per mulierera

amissurum, sicut
vestiraenla in quatuor partes ut Ecclesia in quatuor
mortem intulil ila modo per muUerem vult Chris-
;
partibus mundi signetur. Tunica sortita significat
tum de manibus Juda?orum hberare, ne per mortem
oinniuin partium unitatem vinculo charitatis, quse
ejus mortis amittat imperiuin.
sorte, id est, gratia Dei provenit, non humano arbi-
Vers. 21. — BamWa )», elc. FiUum diaboli elege- trio.

runt pro lilio Dei, ut Salvatorem cum suasalute per- Vers. 37. — Causam, Pro qua eum Judaei Pilato
175 WAr.AFIUni STUADl 1'UI.I). MON. OPP. PARS 1. — THOLOGICA. ne
trailicleriiiit. Uex per ciucem non perdiclil, seil con-A Vers. 51. —
Et ecce velum teinpli. Ut arra lcsta-
firmavit imperium, velint nolint Judaii. menti el omnia sacramenla legis quoe tegebantur
Vicns. 38. — Unus a ih'.rtris. Unus a dextris per appareant, et ad genlos Iranseanl. Joscplius ait vir-
quem niortilicatio signiticalur caniis pro ca'lesti tutes angelicas pricsides (|uon(laiii lenipli lunc pari-

gloria : untis n sinislris, per (|uetn ilerum signili- ter condamasse transeamus cle liis scdibus. Vclum
:

calui- inorliliculio cariiis pio ali(|ua niundi causa. quod dicebalur oxteriiis quia iiunc cx parle vide- :

Vers. 39. — Blasplieinabant. Praedictimi eral in mus ; cuni autcm vencril quod perfectum cst, tunc
libro Sapienlioe {Cap. ii) : Morte turpissimaconilem- volum interius dirumpetur. Terra mota est. Omnia
nentuseuin.Erit enimrespectus insermiinilnis itlius. elementa suum Domiiium crucilixum demonslranl.
Si eniin vere Filius Dei est, suseipiet illuin et libera- Terra movotur, Doiiiinum suuiii poiidcnlom ferre
bit illuin de inanu eontrarioruin. Quia erj^o crucili- non suslineiis. Petnv. Id osl corda gonliliuin, vel

gehulur, et non liberabalur, credebant illum non esse vaticinia proplietarum, ipii pelra; dicuntur a petra
Dei Filium : proplerca peiuloiili in ligno insullant, Chrislo, ut quidquid in eis duro legis vclaminc clau-
el caput agitant. sum crat, scissum (laleret gentibus.

Vers. 40. — Si Filius Dei es. Si insullanlibus cc- Vers. 52. -^ El monumenta. Et lamen cimi monu-
dens desceiuloret de cruce, virlulem palioiilix' non rj inenla aporla sunt, iion aiite surrcxcM^uiil, (piam Do-
demonslrarel. minus rcsurgeret, ut essct primogenitus ex mullis
Vers. 42. — Et credeimis ei. Fraudulenla proinis- fralribus. Corpora sanctorum. Hi credendi sunt cum
sio : majus facit surgens de sepulcro, ct non crcdi- Domino ascondonle simililcr ascendisso cuin corpore.
tis : si ergo do cruce descenderel, non credoretis. Vers. 53. —
In sanctum civitatcm. Jerusalem quae
Sed lioc dccmoncs iramisorunt ; slatim onim sonse- sancla dicilur proplor teniplum, et Sancla sancto-
runt virlutem crucis, et suas vires fiactas et lioc rum, quod nuUa alia.

agunt ut dc cruce descendat. Sed sciens hoc Domi- Vers. 34. — Cent urio autein.Wim scandalo crucis
nus, permauot ut diabolum doslruat. coiitiloiitur Deum. Arius in Ecclesia pra'dical crcalu-
Vers. 4'i-. — Idipsum uutem ct latrones. Prius uler- ram, ([ucm CKci Juda?i nec lol miracuhs credunl. In
que blasphemavil , doinde visis signis uuus crodidil. centuriono ficlcs Ecclesiiie designalur, qua; vclo coe-
Ila uterque populus Deum prius blaspliemavit : scd lestium niysteriorum per mortem Domini reserato,
aller signis terrilus pteniluit, ct nunc Juda^os arguit. Jesum Fihum Dei tacente Synagoga confirmat.
Vers. 43. — /i se.rta autem liora. Nota, sole a Vers. 55. — Mulieres tnultw. MatlliKus el Lucas
cenlro mundi recessuro cruciligilur Dominus, quia dicunt Mariam Magdalenam a longe sletisse. Joan-
propler peccata morilur, et Adani post nieridiem nes vero juxla crucem, quia lanlo intervallo aberat,
p
cum peccasset vocem Doniini audivit. Et ordo est ut juxla diceretur : quia praesto erat in conspeclu
ralionis, ut quo lemporo prixivaricanli Ada; clausit, ejus, et longe comparalionc turba} propioris. Pos-
eo lempore pa^nilenli lalroni januani roseret para- sumus eliam dicoro quod illa; qiia; erant cuin inatre
disi. Quod Marcus ait hora lerlia crucitixisse Domi- Domini poslquam eam commendavit discipulo, abire
niun, ideo cst, ut Juda)OS cpii sc excusant, niagis coepeiint jam, ut a deusitate lurbae eruercnt se et
crucitixisse oslendat linguis, quam milites quorum ca;tera qua; facta sunt longius intuerentur. Mini-
manibus faclum est : qui hoia lerlia ul crucifige- stravtcs ei. Consuctudinis Hobraicie eral, nt mulieres
retur inclamavcrunl. Quando eiiim crucilixus cst, de subslaulia sua piwcoploribus suis minislraront :

hora erat quasi sexta, id est non adhuc pleue sexla. quod Doininus accopil, ut exemplum darot apostolis.

Vers. 46. — Et circa horam nonam. Cum inclinata Vers. 50. — Jacobi. Jacobus Alpha; minor dici-
est dies ad vesperam et lopolaclus esl sol a forvore, tur ad differentiam Jacobi, qui inter primos aposto-
passionem consummal, osleiuloiis so niori propler los vocaius est et electus a Domino.
peccala noslra quibus a divina luco ct dilocliono iii Vers. 57. — Homo dives. Quia ad prsesidem nisi
hanc noclem cecidimus. Mane surrexit Dominus, dives accedere non poteral, non quod divitias com-
docens resuscitalos in anima se csse producUirmii in y. mendot evangclista. Dictus est ct deourio. quia fuit

lucem a;leriui' folicilatis. Eli, Eli, lamma. Quorum de oidino curite ot othciuiii cura; ministrabat. per hoc
suscipit naiuram, ooriiiiulom plorat misoriam. In potuit habere lacullalem, per hoc quod discipulus,
quo oslendil quanlum ipsi tloro doboiit qui poccanl. lioc miiiistorio dignus luil. Discipulus erat Je.ui. Uic
Ne mireris verborum humililalem ol qucrimonias accessit ad Pilatum. Etsi occultus, vitans prius ini-
derelicti, cum rorniani scrvi scions scandalum cru- micitias Juda;orum , in lioc extremo otlicio nihil

cis videas. curat de Ulis.

Vers. 47. — Quidam autein. Non omnos, forsitan Vers. 59. — In syndone inunda. Mystice. Sindone
Romani, Ilebrasi sermonis ignorantos proprielalem. munda Jcsum involvit, qui pura luonte eum suscopit.
Vel aliqui Judaei Christum minorera Elia reputantes, Hinc ctiani mos Ecclesia; habct, ul sacriliciumaltaris
ul ejus auxilium doprecolur. non sorico, nou paiino tincto, sed puro lineo cele-

Vers. 49. — Sine videamus. Quia vocom Domini brelur.

male inlclligcbant, frustra Elia) cxspectabant ad- Vers. 60. — In monumento suo novo. Quia si ia

vcntum. mouuiutiuto, ubi alius positus cssel, poueititur, «lius

m GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. MATTII. 178

fortasse resurrexisse fingerotur. Iii pctra, ne si exA rexisse Filium Dei, audit merito : Noli me tangere,
multis lapidibus .Tditicatum csset, suHossis tumuli nondum eniin ascendi ad Patrem meum (Joan. xx).
fundameulis alilalus furto diceretur. Vers. 10. — Nuntiatc. Ut mulier mortifera ser-
Vers. 61. — Erant autein ibi. Aliis notis Jesu ad pentis verba narravit, ita modo verba vivificatoris,
sua redeuntilms, solse niulieres quae arctius ama- ut a qua tunc mors, modo ab ea yila.Fratribtis meis.
bant, obse([uium funeris inspiciebant, exspectanles Ante etiam servos vocavit, modo fratres, ut post
quod proniiserat Jcsus : et ideo prima! resurrectio- resurrectionem eamdem huraanitatem resumpsisse,
nem vident. et illos idem sperare doceat.
Vers. 63. — Po.if tres. A parte lotum, sexli diei Vers. 12. — Pecuniam copiosam. (Hier.) Qui re-
quo crucifixus est cum sua nocle pro uno die. Sab- bus Ecclesise abutunlur in aliis rebus quibus suam
batum integre. Tertius dies a parte prima, id est, no- expleant voluntalem, similes sunt scribarum et Pha-

cte totius cum suo diuruo, et sic esl Iriduum. risaeorum et sacerdolum redimentium mendacium et
Vers. 66. — Muiiierum sepulcrum. Diligentia co- sanguinem Salvatoris.
rum nostras profuil tidoi. Nam quanlo amplius ser- Vers. 13. — Furati sunt eum nobis dormientibus.
vabalur, tanto magis virtus resurreclionis ostendilur. (AuG.) Si dormierunl, quomodo viderunt? Si non
CAPUT XXVIII. viderunt, quomodo lesles esse potuerunt? Avaritia
B
Veiis. i. — Vespere, cte. iHier.) Quod diversa
qua3 captivavit discipulura comilera Domini, decepit
et milites custodes sepulcri : et sic Juda;os seduxit,
tempora istarum mulierum, etc, usque ad adire non
unile subdil : Et divulyatum est.
poluerunt, mane adeunt. Maria Magdalene, et altera
Maria. Dua; unius nominis et devolionis mulieres,
Vers. 16. — Abierunt. A Jerusalem in Galilaeam.

duas signilicanl plebes pari dovotione Christi passio-

In montem : quia corpus de communi terra susce-
ptum super omnia lerrena erat elevatum. Et raonet
nem et resurrectionem amplectentes.
Vers. 2. — Terroi motus. Sicut iu passione et in
nos, ut si cuni videre volumus, ad superna de infi-

mis elevcmur. Praecessit Christus primitiic dorniien-

resurrectione lit motus lerroe : significat autem corda
terrenoruni per fidem passionis et resurrectionis ad
liuni, sequuntur alii in suo ordine, el videntes eum
adorant, id est, sine fine laudanl.
pcenitentiam movenda. Rerolvit lapidem. Clauso po-
luit exire sepulcro ,
qui clauso nalus cst virginis Vers. 17. — Quidam autem dubitaveruni, ut Lu-

ulero. RevoUitio lapidis signiticat reserationem sa- cas ait : existimantes se spiritum videre, quem mo-
riendo tradidit. i
cramenlorum Chrisli, quac velo litteraj tegobantur
quo ablalo, resurrcclio, morlis abolitio, vila roterna
:

Vers. 18. — Et acccdens. Et ideo pius inagister

orbe prsedicari. el illos ad fidem confortat, et dubios ad fidera vocat

coepit toto
p intimans ad quantam pervcnerit gloriam. Data est.
Vers. 3. — Sicut fiihjur. In candore vestis signi-
Hoc non de coseterna Patris divinilate, sed de assum-
ficabal blandum justis, in lerrore fulguris, signiticat
pta dicit humanitale, in qua minor angelis, in qua
lerribilem futurum reprobis.
etiam gloria et honore coronatus est omnibus su-
Vers. 5. — Nolite timere. Quse vestros concives
perpositus.
el

videtis. Illi limcant qui ad eorum societatem non

Vers. 19. —
Euntes. Qui jam in lucem venit,
pertincnl.
quod hactenus quibusdam de causis dubium homi-
Vers. 7. — Et cito cuntes. Nec conccssum est
nibus fuerat. Docete. Congruus ordo. Prirao enim
nobis hoc gaudium occulto cordis tenere, sed simi- docendus Deinde
est audilor. fidei sacramentis im-
liter amantibus pandere.
buendus, tunc ad servanda raandala instruendus.
Vers. 8. — Cum timore et gaudio. Duplex est Quia nisi prius anima fidem recipiat, non est dandus
affeclus in eis, timoris et gaudii. Alter de magnitu- baptisraus, nec valet mundari, si post non insistat
dine miraculi, alter ex desiderio resurgentis, et uler- bonis operibus.
que gradum femineum concitabat. Vers. 20. — Et ecce ego vobiscum suum. Quae
Vers. 9. — Et ecce Jesus, etc. Sic omnibus iter autem merces piae conversationis, quodve pignus
virtutum inclioantibus adjuvando occurrit Chrislus. D futurae beatitudinis eliam in praesenti sit fidelibus,
Et tenuerunt. Superius dictum est clauso exisse mo- subdit : Ecce ego vobiscum sum, etc. Quod apostolis
numento, ut immortale corpus intelligeres hic : per successiones universali Ecclesiae proraillit. Nota
tenentur pedes, ul veram carneni comprobes. Et quod usque in finera saeculi non sunt desituri qui di-
quia tantam visionem tremebant ,
primum pellitur vina mansione sunt digni.
timor : Nolite tiinere, ut mente placida possint au- (AuG.) Priraa sabbati diluculo, etc, usque ad di-
dire quse dicuntur. Istae lenent pedes quse adoranl cente eis angelo : Sic veniet quemadmodum vidistis
resuscitalum : sed illa quae nesciebal adhuc resur- eum euntem in ccelum (Act. i).
179 WALAFRIDI STRABl FULD. MON. OPP. PARS I. - TIIEOLOGICA. 180

EVANGELIUM SECUNDUM MARCUM,

PROLOGUS D. IIlERONyMI. A via cuntes, proximos diligamus ut nos, et nos, etc,

vsque ad ut non separctur os ab opere, ncc opus al)

(Vide Opera ejus.)
ore.
CAPUT PRIMUM. Semitac posl viam, quia mandala moralia post
Vers. l. — Initium Kvangelii. (Isid.i Evangelium, pfonilentiam secundum Marcum vel MaUh;eum ex-
bona annuntiatio, quod proprie ad regnuni Dei el phnianlur. Paratur via pcr lidem cl baplisraum et
remissioiiem peccatorum perlinet. Unilc Pmnite- : pcoiiitontinm.
mini et credite Eeanyelio ; et apjtropiniiuavit rc- Recla; scmilai por ausiera indicia veslis, zona?,
gnum cwlorum. eil>i, potns, vocis humilhma>.
(HiER.) Qnatuor Evanijelia unum sunl, ct unura Vers. 4. — Joanncs. (Isin.) Gratia Dei. A gralia
quatuor. Itaque et Maroi liber dicitur Evangelium, el Dei incipit, unde seqnitur : Baptizans, elc. Per
similiter aiiorum : quia unum omnia, et omnia unum. baplismum poccala dimiltunlur; unde : Quod (jralis

Jesu Cltristi. iIIieh.) Jesus Ilebraice, .Sotor Gra;- ucccpislis, (jratis datc {}latth. x). Et Apostolus :

ce, Salvalor Latine, Clnistus Graece, Mcssias llo- Gratia salvati estis (Ephes. iii.

braice, unctus Latine, id est, rex sacerdos : dicitur Baptizans. (Hier.) Baplismum puenilenliic dedil,
de genere David regis, et Levitico. r, baptismum in romissiouem peccatorum prajdicavil.
Filii Dci. iBeda.) Mattlutus dicit : /ilii David ftlii taraen non dedil. Sicut pr;edicalione, olc, im/ue ad
Abraham (Mattli. n. Marcus dicit : lilii Dci, nt pau- nunc |ier amicura sponsi inducitur sponsa, ut Re-
latini a minoribus ad majora, etc, nsquc ad Joan- bocca Isaac, per puerum pallio albo volala.
nes ab aeternitate Verbi Dei inclioat, in resurreclione Vers. 5. —
In Jordane. (Id.) Jordauis ahena de-
Domini consummat. scensio, ubi peccala absolvuntur. Arca enim, etc,
Vers. 2. — Sicut scriptum Marcus prophe-
est. usque ad eorpus Chrisli, non mundalis non pioficit,

tarum lestimonia pramiittit quibus h»c vetera ot non scd iu dcterius muial.
nova, sed a prophetis prajscita et prwdicta asseril, Confttcntes, etc. ^Id.i Confessio et pukhritudo in
in quo et Judaeos qui legem et prophelas suscepe- conspectu ejus (Psal. cxv), id est sponsi. Unde de-
rant ad Evangeliura invitat et gentiles qui Evange- : sdil sponsa de camelo, cum se humiliat Ecclesia
lium tenebant ad venerationem legis et prophetarum Christo, qui figuratur per Isaac, in cujus nativitate
provocat, ne quis juxta luTreticos alterum sine aUero risum fecit Dous Sara^. Sicut ad Mariam dicitur,

suscipiat. qwx est princeps cum Doo : Bcnedicta tu in mulie-

Eeee mitto. (Beda.) Angelus dicitur Joannes non ribus (Luc. i).

societate naturae, ut menlitur Origenes, sed oflicii di (Beda.) Confitentes peccala sua baptizantur. De-
gnitale : sicut et sacerdoles, de quibus dicitur : La-^ bent enim mehoris vitse novitatem promillere, qui
bia sacerdotis eustodiunt scientiam, et lcgem e.rqui- b;iptisraura, etc, usque ad el sic mundatos Christia-

runt e.v ore ejus, quia angelus Domini exereituiim nara religionora promittentes in Ecclesiae niembra
est (Mal. ii). commuta.
Nota quod hoc testimonium Ecce ego mitto
(Id.) :
Vers. 6. — Et erat Joannes, etc. (Hier.) Vestis
prophetae el cibus et polus, totam austeram vitam
angelum, etc, Malachiaj est, utrumque taraen dicit
ad omnes prophot;v) pra?dicanliura significant , et gentes ,elc. usque ad
,
Isaiae esse, quia, etc, iisque
uno ore. quia omtiia a gralia Evangelii, in qua non est di-
uno spiritu locuti sunt quasi
slinctio Jud;i'i et Gra»ci.
Vers. 3. — Clamantis. (Isid.I Ad Judaeos sur-
(Beda.) Vestitus pilis eameli. Quia peccata non
dos propler peccata longe positos , indignationis
fovit, sed aspcre incropavil, dicens : Genimina vipe-
claraore dignos. In dcscrto. In deserlo fit vox ct
rarum, elc Zona pollieea, etc, u.<ique ad in mello
clamor : quia dcserla domus JudMa vacans scopata
onira dulcodo, in locusla alacer volalus, sed cilo de-
sine spiritu Dei, rege, sacerdote. Unde
propheta,
ciduus.
Joannos (]uan'unt quod in deserto amissum
Jesus et

ubi cecidit ho
Vers. 7. — Fortior me. (Hier.) Quis forlior est
est. Ubi vicit diabolus, ibi vincilur :

D gratia qua abluuntur peccata? Illo qui, etc, us^iue

mo, ibi resurgit.
ad et usque ad contum quadragiula quatuor millia
Parate. (Isid.) Pcrnilenliam agitc ct proedicate. pervenit.
Unde Parasceve ante sabbatum, ctc, usque ad ul Solvere eorrigiam. (Beda.) Modus fuit apud vote-
possideamus quicti tcrram desiderabilem. res, ut si quis cam qiuie sibi comiunoret, accipore

Viam Domini. (HiEn.) Via Domini qiia ad homi- uxorem noUet, ille, elc, us^iue ad Rodemptoris vo-

nes ingredilur, poenilontia quam ad nos Deus

est, per sligia nudare non vnloo, quia sponsi nomen inihi
descendit, et nos ad iUum asccndimus. Unde augeli non usurpo.
ascendcntcs descendenlesque memorantur super Fi- (IIier.) Corrigia calcamenlorum, id osl mysle-

lium hominis. rium Incrtrualiouis Doi. tlalx onini, otc, u.uiue ad

Rectas facite semitas. (Isio.) Pra;cipit, ut regia sponsa in patriarchis, nmica in prophotis, proxiinik
 ,;
:

181 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. MARCI. 182

in Maria et Joseph, dilecta in Joanne Baptista, co- A mulatur. Qualer vero dccem quadraginta faciunt.
lumba in Christo et apostolis. Ubique semper adest adversarius
et ,
qui iler no-
Vers. 8. —
Ego baptizavi vos aqua. (Beda.) strum impedire non cessal.
Nondum Joannes dicit Dcum aut Dei Fiiiuin esse Eratque cum bestiis. Nos quoque
in eremo si

aperte, quia rudes crant auditores : sed paulatim mores ira-

sancla? conversationis besliales liorainum
per humanitatem glorilicatam ad fidem divinitatis polluta mente toleramus, mysterium angelorum me-
ducit, dicens : Ille vero bapiix-abit vos Spiritu sancto. remur, a quibus corpore absoluli in coelum Iransfe-
Sed postea cum capaciores jam videret, Dei Filiura ramur.
jam aperte prciedicat dicens Tes timonium pcrhibuit, : Vebs. 14. — Postquam autom. (Isid.) Accepimus
quia hic est Dei Filius (.loan. iii). gratiam pro gralia, carnalia decollantur, spiritualia
(IsiD.) Eijo baptizo vos aqua, iUc, ctc. Dci fluvius vivificantur. Cessanlc umbra, adesl verilas. Joannes
semper plenus, semper ajquahs, de quo Fliiminis : in carcere, lex in Judaea, Jesus in GalOaea, salus in
impetus IxtificatcivitatcmDci(Psal.Tay). Mulium genlibus.
distat, etc, usque ad unctio Christi de amaritudine Prxdicans, etc. (Hier.) Beati pauperes spiritu,
passionis pervenit ad gloriam resurrectionis unde ; quoniam ipsi possidcbunt (Matth. v.), elc. Regno
Apostolus Hoc scntite invobis, quod ct in Christo n
: terreno succcdit pauperlas, pauperlali Christiano-
Jesu, etc, usque Proptcr quod et Deus illum
: rum regnum sompilcrnum; uude Rcgnum meum :

exaltavit (Phil. ii). non est de hoc mundo (Joan. xviii) omnis enim :

Vers. 9. — Et baptizatus est in Jordane. Tribus honor terrenus, spuma, fumus, somnus.
causis : Ut justitiam et humilitalcni impleret; ut Vers. 13. —
Poenitemini. (Hier.) Amaritudinem
baptismum Joannis coniprobaret; ut Joi'danis aquas radicis dulccdo ponii compensat : pericula maris
sanctificans per descensionem columbK Spiritum spcs porlus delectat, dolorem medicinae spes salu-
sanctura in baptismo adesse monstrarcl. lis mitigal. Qui desiderat nucleura, nucera frangat
poenitentiam agat, qui vult seterno adhoererc bono.
(Hier.) Marcus : Sicut ccrvus desidorans ad fon-
Pra;conia Christi narrare possunt, qui ad palmara
tes aquarura saltus dat, culmina pratorura carpit,
indulgcntia; pervenire raoruerunt. Unde post poeni-
palmas in vertice portat, velut apis melliflua flores
tentiam praedicatores eliguntur.
agri (cui odor veri Isaac siniilatur) suraniatim gu-
stat. Unde a Nazareth Galiliaja! venientem Jesum ad
Vers. 16. — Yidit Simonem. (Hier.) Simon, obe-
dicns; Andraeas, virilis ; Jacobus, suppla7itator
baptismum, etc, usque ad : Vincenti dabo cdcrc de
Joannes, gratia. His nominibus, etc, usque ad per
liyno vitw, quod est in paradiso Dei mei (.-l/)oc. ii).
prudentiam obediraus, per juslitam
Vers. 10. — Vidit apertos ccelos, etc (Beda.) q por lomperanliam sorpenles calcamus, per fortitu-
viriliter agiraus,

Mysterium Trinitatis in baptismo deraonstratur : Fi-

dinem Dei gratiam mereraur.
lius baptizatur, Spiritus est in columba, Patcr in
voce sonat. Aporiunlur cocli, elc, usque ad apud (Id.) Quem non inebriat oloquentia SKCuIaris?
nos manebil ot in nobis erit juxla mensuram fidei DitricUe horaines potentes, ot nobiles, et divites,
Spiritus. De Christo autem dicitur : Plenum gratice et raulto his difticiUus eloquentes credunt Deo. Ob-
et veritatis (Joan. i). ca;catur mens corum divitiis et opibus atque luxu-
ria, et circumdati non possunt videre virlutes,
viliis
Manentem in ipso.Manet in eo Spirilus, non ex
simplicitatemque Scripturaesanctae, non ex ma-
quo baptizatus, sed ex quo conceptus. Quod autem
jostate sensuum , sed ex verborum judicant utili-
in baptismo descendit, significat nobis gratiam spi-
tate.
ritualem in baptismo dari, quibus in remissionem
peccatorum ex aqua et Spiritu regeneratis solet am- (Id.) Vocantur quatuor piscatores, Simon, An-
plior Spiritus gratia per impositionera manus epis- draeas, Jacobus et Joannes : reUctis oranibus se-

copi coelitus dari. quunlur. Hac quadriga vehiinur ad aethera , etc.

usque ad peUibus Saloraonis tegimur, quibus sponsa
Vers. II. — Tu es Filius mcus dilcctus. (Beda.)
se gloriatur formosam.
Non quod nesciebat docetur, sed nobis quod cre- D
dere debeamus ostenditur, ipsum scilicet, etc, usque (Beda.) Quffiritur quomodo primum Petrum ct
ad bene autem in specic columbaj descendit Spiri- Andream et post pusillum Jacobura et Joannem vo-

tus, quae simplex aninial et sine felle : quia simpli- caverit, sicut narrat, elc, usque ad tunc enim non
ces quajrit, nec habilat in menlibus impuris. subductis ad terram navibus tanquam cura re-
Vers. 12. — Spiritus. (Id.) Ne dubium quis spiri-
deundi, sed tanquam vocantem et jubentem secuti

Lucas consulte prsemittit sunt.

tus, : Jesu plenus Spiritu
sancto reijressus est a Jordanc ; deindc intulit : et Et ingrediuntur. (Hier.) Marcus dicta Evangelii
agebatur a Spiritu tii dcsertum, nc putctur im- in semelipso disponens, ordinem historiae non se-
mundus spiritus quidquam contra eum potuisse. cutus, mysteriorum ordinera servat, unde in sab-

Vers. 13. — Quadraginta diebus. (Id.) Totum tem- batis primam virtutem narrat dicens : Et ingrediun-
pus quo raembra ejus diabolus tentat. Qua-
signiticat, tur, etc
dripartitus enim raundus per observantiam decem Capharnaum . (Id.) Capharnaura villa consolatio-
pilfficeptorum contra diabolura certando Domino fa- nis, sabbatura requies. Homo in spirilu iramundo.
m WAl.VhRlDl STUABl FULD. MOiN OPf. PARS I. — TIIEOLOGICA. 184

genus humanutn, ia quo inimunclilia, etc. , uji/uc A mombra qunp servieranl immundilia^, servianl justi-
nd Pliarao dimissus ab Israd, persequimur eura, lia\

diabolus contemplus surgit in scandala. Vers. 32. — Vesperc autcm. (lo.) Occasus solis

(Beda.) Quod sabbato maximc curat et docet,

mors Chrisli. Ajferebant adeumomnes male haben-

docet
tes. Plures enim per aposlolos post morlem suam
ostendit sc non sub lege esse, sed supra : ct

animarum
sanavil, quam oum in carne vivens Judoeis prxdi-
non verum sabbatum, ul saluti scilicet
cavil.
omni opere
studentes, ab servili, id est, ab omnibus
illicilis abstioeamus.
Vers. 33. — Ad januam. (IIier.) Janua regni
moraliler poJnilenlia cst cum fide, quaj operatur sa-
Vers. 22. — Erat eniin, etc. (Beda.) Scribap di- lulem variis languoribus. Varia cnim sunt viiia, qui-
cebant qu» scripta erant in Moyse et prophetis ; Je- bus languescit civiias mundi.
sus, ut Deus et Dominus, ipsius Moysi libere q^ise
Vers. 34. — Quuiiiam sciebant eum (Beda.) Lu-
deerant legi addebat vel commutabat unde in ; .Mat-
cas dioit apertius: E.ribant dwmonia a inultts, etc,
tha>o .-
Audisti qitia dictum est antiquis, etc. Ego quiasciebanteumcsseChristum. Doemoniaergo Chri-
autem dicovobis. stum esse sciunt et Filium Dei, elc, usque ad unde
Vehs. 2i. — Quid nobis, etc. (Id.) Non est hicvo-
Paulus yemo prineipiumhujus iteFculi cognovit. Si
:

luntatis confessio, sed necessitatis extorsio : sicut B enim cognovissent,nunquam Dominumglorice cruci-
servus fugitivus visum dominum timel, et de ver- /i.Tissent (I Cor. ii).

beribus deprccatur. D;f mones onim in terris Domi- Vers. 35. — Et diluculo.{lo.) Sicut por occasum
num cernentes, se continuo judicandos crcdebant
solis mors, sic per dilnculum resurrectio Christi
esse. cujus manifesta luce abiit in desertum gentium et
Vers. 25. —Obmuiescp. (iD.)Congruo ordinelin- in fidelibus orabat, quia eorum corda ad orationera
gua serpentina qua; prima virus sparsit, ne ultra excitabat.
spargat primo obcluditur, deinde, etc, iisque ad ut
sit idem ordo restaurationis in Domino, qui perdi-
Vers. 38. — .id hoc enim veni. (VicT. Ant.) Com-
modc hoc subdit evangelista. Neque enim solo illius
tionis in protoplasto.
diviuitatis auctoritas per hoc adumbratur, verum
Vers. 26. — Discerpeiis. (Id.) Velconvexans, sicut etiam spontaneae evacuationis humilitas. Lucas au-
quidam codiccs habent. Lucas autem dicit quia nihil tem, quo verbi oeconomiara exprimat, ad hoc eniin
ei nocuit. Sed quod Marcus ait, disccrpens, idemest missus sum, scribit. Quare is Patris de Verbi in
quod Lucas cum projecisset eumin medium. Quod
:
carnatione beneplacitura apostolatus nomine desi-
vero addidit, nihilque nocuit : inlelligendum est
gnat.
quia illa jaotatio non eum debililavit : sieut exeunt ^ Vers. 39. — Eteratprfedicans insijnagogis. (Beda)
dasmones amputatis vel a\-ulsis aliquibus membris.
In hac prsdicatione intelligitur etiam serrao ille ha-
Virum a da;monio liberatum, animum ab im-
(Id.) bitus in raonte quem refert Matthaeus ; nam, etc.,

munda cogitalione purgatum inlelligimus. Feminam usque ad : Etecce leprosus veniens adorabat eum,
vero a febribus consequenter curatam, carnem a dicens : Domine si vis, potes mc mundare {3Iatth.

concupiscentiae fervore per continenliae praecepla fre- VIIII.

natam. Vers. 40. — Et genu flexo, etc. (Beda.) Humilis

Vers. 27. — iuidnam estfVer ea quae vident ad pudibundus. Debet enim quisque de raaculis vitae

inquisitionem eorura quae audierant excitantur. Ad su» orubescere, sed confessionem verecundia non
hoc enira et ipse Dominus signa facit, et discipulis reprimat ostendat vulnus, remedium poscat.
:

facere dedit, ut per hoc Evangelio cerlius credalur. (HiER.) Leprosus genuflexo Domini voluntatera
dum qui ccrlcstia promittunl tcrrcnis, cocleslia et deprecans mundatur qui non vult mortera peccato-
divina opcra operentur in terris. ris, sed. e{c.,usquead:Dateeleemosynam : etecce

omnia munda sunt {Luc. xi).

Vers. 30. — Et statim dicunt ei, etc. Lucas di-
cit quia rogaverunt pro illa. Modo enim Salvator D ^Beda. I Leprosus genus humanum significai, qui,

rogatus, modo uliro cural, ut oonlra viciiorum quo- sccundum Lucam, lepra plenus fuisse perhibetur.
que passiones, et se prccibus tideliumsemper adesse, Omnes enim, usqtie ad et vere sacerdoti ofterre
et quae non intelliguntur, vel inlcUigenda darc, vel corpora sua hostiam vivcntem, sanctam, Deoplacen-
non intellecia, dimittere pie peteutibus ostendat. tem {Rom. xn>.
Unde : Delicta quis intelligit f ab occultis meis 5i vis potcs. [lo.) In voluntate tribuit potestatem,
munda me {Psal. xviii). noc dubital ut incrodulus de volunlale Domini. sed
Vers. 31. —
/lp;))-(;/i(?nsa. Socrus Pelri febriciians colluvionis suae conscius non praesumit.

appiehensa manu levaiur. Febris inlemperaniia esl, (iD.)Qui exclusus a lege Domini se potestate cu-
de qua nos Synagogac per
fdii manum disciplinse rari postulal, supra logem judicat gratiam esse. Ut
et levationem desiderii sanamur, et hujus qui sanat enim in Domino potestatis auctoritas, sic in illo tidei
nos ad vesperam declinaniis a nobis minisiramus vo- constantia.
luotali. Vers. 41. — Extendil manum. {\n.) Leprosum
Ministrabat eis. (Beda. i Tropologice : Id csl, taugi lex prohibcl, sedquia Dominus legis est, non
185 GL08SA ORDINARIA. — EVANG. MARCI. 168

obsequilur legi, sed lcgem faeit. Non ideo tangit, A ritualis tegitur. Cum grabato antc Jesum deponitur,

quia sine tactu curare non potcrat, scd sic probat, quia cognoscere Jesum debet etiam in carne hac

quia legi subjectus non erat. constilutus.

Volo, mundare. (lo.) Illud mirabilc, quo rogalur Vers. 5. — Cum autem vidisset. (lD.)Mu\[nm va-
eo sanat gencre. Volo, mundare : et cum dixisset, let apud Deum fides propria, ulji tanlum valuit

itatim discessit ab eo lepra. Nihil medium inter opus alicna ; ut homo interius et exterius sanatus repente

el praDCcptum. Dixit et factasuntyPsal. xxxii). Vidcs exsurgeret, aUorumquc meritis sua ei relaxarentur

quia voluntas potcstas est. Ilaqnc, elc, xisquc ad : errata.

Volo enim dicit propler Potinnm, inipcrat propler Fili. Mira humilitas, dcspcctum ab omnibus, dis-
Arium, tangit propter Manicha?um. solutum totis artubus, tiliura vocat. Aut ccrte ideo,

Vers. 44. — Vide, etc. (Id.) Non quia voluit quod quia dimittuntur ei peccata.

non potuit, quia omnia qucecu7iqur voluit fccitiPsal. Vers. 6. — Dimittuntur tibi peccata. Ostendit
cxiii). Sed docct nosira beneficia reprimi, non tan- propter pcccata fuisse morbopercussum, etideo non
tum a merccde pecunioe, sed etiani graiice.
posse sanari nisi prius his dimissis. Sicut paralytico
Ostende te, etc. (lo.) Ul inlelligat non lcgis or-
adpiscinam Ecce sanus factus es, jam noli peccare,
:

dine, sed gratia quse super legem est esse curatum.

g ne dcterius tibi'contingat(Joa7i.\).(BED\.)Qmnqnt
Offerre jubet, ut oslendat quia non legcm solvii, sed de causis afficiuntur liomines molestiis carnis. Aut
implet, dnm sccundum legom gradiens supra legem propter merita augenda, ut Job ct raartyrcs. Aut
sanat, quos rcniedia legis non saiiabanl. Ncc saori-
propter lumiililatem, ete., usque ad Lazarus, cujus
ficium significans cessare debcbat, cum nondum si-
infirmitas non fuit ad mortem, sed pro gloria Dei,
gniticatum contirmatum erat constituiiono aposlolo- aul ad initium aeternae damnationis, ut Herodes.
rum et iidc credentium.
Vers. 7.— Quis potest dimittere. (Id.) Verum
Vers. 45. — At illeegrcssus. (lo.) Unius salvatio
dicunt : Solus Dcus hoc potcst, solus etiam per eos
multos ad Dominum cogil. Non polest tacerc beneti-
dimittit quibus potestatem dimiltendi peccata tribuit
cium, etiamjussus ab co qui dcdit. Prcccepit Do- ideo verc Deus. Verum tcstantur, sed personam
minus abscondi. Vult enim, ut in bonis quae agimus Christi negando falluntur. Errant igitur, quia ut
latere velimus, quod est humilitalis ct invili pro- ;
credunt. Christum
Deura csse, etpcccata dimittere
damur ut aliis prosimus, quod magna;est sublimita- tamen csse cum non credunt. Seddcmentius Ariani,
tis, cum etiamsi ipsi velimus opcra non possunt
qui et Christum esse et peccata diraittere negare non
laceri.
audent : Dcum csse negare non timent.
Ita ut jam, etc. (Hier.) Non omnibus manifestatus
.
q Vers. 9. —Quidest. (Id.) Quasi dicat : Qua po-
est Jesus, qui lalis atquc plataneis serviunt laudi-
tcntia cordis occulta intucor, cadcm peccatadimitto.
bus et propriis voluplatibus, sed his, etc., usqucad Quasi dicat Ex vobis intelligitc quid conscquatur
:

quos nibil potcst separarc a charitate Dci.

paralyticus.

CAPUT II. Vers. 10. — Filius hominis. (Id.) Solus Deus di-
mittit pcccata, ot Filius hominis habct potestatem
Vers. 2. — Ita ut non caperet, ctc. (Beda.) Prae-
dimittcndi poccata : ergo idera Deus ot Filius horai-
dicanto Domino, in domo non capiunlur, neque ad
nis esl. Ita liorao Christus por divinitatem dimittit
januam quia praedicantc in Jud.xa Christo gentiles
:
pcccata, per bumanitatom pro peecatoribus potest
ad audicndum nondum intrarc volucrunt, ad quos mori.
tamen (etsi foris positos) doctrina; sua; vcrba dircxit Vers. H. — Vade in domum tuam. (Id.) Quilan-
per prajdicatores suos. guerat. grabalum domura rcporla, cum aniraa pec-
Vers. 3. — Paralyticum. (Hier.) Paralysis typus
catorum remissione curata, se ad diuturnam sui cu-
est torporis, quo piger jacet in mollitie carnis, ha-
stodiam cum ipso corporo refert ne quid iterum :

bens dcsiderium salutis : sed turbis, etc., usque ad unde feriatur adraittat.
ut per aliam viara cum Magis in suam rogioncm re-
Vers. 13.— Et egressus, etc. (iD.)Post curationem
deat.
D
Capharnaura ad mare egreditur, quia
paralytici in
A quaior portabatur. (Beda.) Quia qualuor virtu- non solum cives, sed el raaris babitatorcs instruit,
tilius ad Dominum liducia mentis erigilur. De qui- et fluctivagos mundi raotus fidei firmitato, etc, tis^ue
bus dicitur in Ubro Sapientiae : Sobrietatem et sa- adeX ab undis cupiditatumseparalos adsolitudinem,
pientiam docet, etscietitiam etvirtutem {Sap.yiii), quiete conversationis quae est in spc coelestium, pcr-
quas alii prudentiam, fortitudincm, tcmpcranliam trahit.

et justitiam nuncupant.
\ers. \h.— Levi. (HiER.) Levi additus, quia a
Vers. 4. — Nudaverunt tectum ubi erat. Tectum tclonio negotiorum saecularium sequitur solum ver-
domus in qua Christus docel, sublimitas est Scri- bum quod dicit quia qui non renuntiat omnibus qucB
:

pturae, inqua corrigit adolescentior viam suam in possidet, non potest meus esse discipulus(Luc. xiv).
custodicndo sermones tuos {Psal. cxviii). ho-
(Beda.) Marcus el Lucas verccundiae causa et

(Beda.) Domus Jesu sccundum alium evangelislam nore evangolistse nomen vulgatum nonponunt. Ipse
regulis lecta dicilur, quia vililale liltcrae sensus spi- fsecundum hoc quod scripium est : Justus in primii
187 WALAFRIDI STRADI FULD. MON. OPP. PARS I. — TIFROLOGICA. 1SS
accusator est sui (Prov. xviii) ; Matthaium se et pu A Vidhs. 21. — Nemo assumniliim. ( lu.) Discipulos,
blicanum nomiiiat : ut ostendat nullum conversum veslimonta vetera dicit, iJ est, adliuc carnales, ncc-
ilebere ile salule ilifliJere cum aposiolus et evange- duin innovalos lidei lirmitale, etc, tisquead vinum,
lista de publicano sit factus roponto. lervor tidei, spei et charilatis, quo in conspectu Dci

Secutus est cum. (Id.) Lucas plcnius Et i-elictis :

intus scnsus novitato rcformamur.

omnibus secutus esl cum {Luc. \i. Sequiiur, iiui ut Vers. 22. — Sed vinum novum. Erant autcm
pauperem Chrislum non tam corporis gressu quam novi, cum post asconsionem dcsiderio consolationis

mentis alfeclu i^ossit soi(ui, onmia rcUnquit, ctc, ejus spcraudo et orando inuovabantur : tuuc Spiri-
usquc ad merito ergo qui obediendo humana con- tum sanctum accei)erunt, quo quasi novo muslo
tempsit ncgotiu, divinorum dispcnsator faclus cst
novi ulres rcpleti suut.
taleulorum. Vei\s. 23. — Cum sabbatis. (Beda.) Nota primo
Vers. 15. — Et factum esl. (In.) Lueas : Fcait cis
apostolos littcram sabbati destruere contra l^^bio-

convivium magnum Lcvi in domo sua {Luc. v). Qui

nitas, qui, cum alios discipulos rccipiant, Paulum
enira Christum intus recepit, quasi transgrcssorem legis repuJiant.
|voluptatum delectatur
ubcrtaie, etDominuslibenter inifivdilur,
El vcllcrc cspicas. Esuriunl ul homines, pra^ lurba
ct in ejus
recumbit alfeclu. Hoc est snirituale convivium bono-B mamlucandi spatium non habcntes. Sed exemplum
rum pauperum, qiio divos cget pauper opulatur. austerioris viUo pra'bcnt, non pra'paralas opulas,
,

Publicani. Qui publica vecligalia cxigunt, vel sos- sod simpliccs (]uairunt.

culi lucra sectantes, qui exemplo publicani conversi (Beda.) DiscipuU per sata transeunt, cum pra;lati
jam de salute prnesunnmt, ncc ut Pbaris;pi cahmi- subditos pia sollicituJine circumspiciunt, et qualiter
niantur in vitiis pormnuentcs, scd pionilontcs. quomquo ad liJom trafiant, sodule, elc, usfjua ad
(Bed.v.i Ad convivium poccalorum vadit : ut do- Uoc Dominus sabbali probal, stulti defensores sab-
ccnJi occasionom liaboat, ct spiritualcs cibos imper- bati improbant, qui solam lilteras supcrficiem dili-

tiat. Eundo ad peccatores, Domini humilitas osten- gunt, mentis refectionem nesciunt, requiem anima-
ditur : in convcrsione pa;nitentium patct doctrinoe rum non norunt.
ejus potenlia. Vers. 25. — yunquam lcgistis, etc. Prae caelcris
Pcr vocationem Matlhan fidesgontium quas
(Id.) : in medium Davidem, qui legis sanctimoniae
affert
rehctis lucris sa3culi, epulis charitatis et operum bo- adversatus videri potuit. Facit autem hoc eo con-
norum cum Domino convivantur. Per pharissorum silio quo per honorom et reverentiam quam Davidi

suporcilium, dc salulo gonlium Judaiorum invidia doferobant, compcscat impudenlem sycophantiam.

designalur, ([uibus dicilur .Puhlicani ctmcrctriccs C quam apostolis maligno intentaruut. Quasi diccret:
prwccdcnt vos in regno Dei (Matth. \\i). An non Davidem legis servitute obstrictura raemi-
Vers. n. —
Nonneccssc. (Id.) Simedicum dicit Ego autem,
nislis ? ctsi Filiushomiuis dicar, sabbati
qui miro medicandi genere vulneratus est propler Dominus sum.
iniquitates nostras, et iivorc ejus sanati sumus
Vers. 26. — Sub .Abiathar, etc. Non te turbet
(Isa. tui).
quod alii dicunt Acliimelech, ambo enim tunc illic
Vers. 18. — Et crant disciptili. (Id.) Aliievange- adcrant. Achimelcch pater, et Abiathar filius: qui
listae dicunt pharisseos el discipulos Joannis hoc comos exsilii David factus est,
occiso patrc a Saule,
quaesivisse. Hic videtur dicere, quod alii quaesierunt et eo regnante suramus pontifox majoris nominis
quos ejusdem rei cura movisset. Unde colligitur Uoc quam pater et ideo dignus cujus Dominus men-
:

a pluribus fuisse objectum, a pharisaeis, adiscipulis tioncm faceret, quasi summi sacerdotis, etiam patre
Joannis, a convivis, vel quibuslibet aliis. vivente.
(Id.) Discipuli Joannis et PUarisaeorura jejunant, Pancs propositionis. (Beda.') Quasi dicat : Si David
quia qui oporibus legis gloriantur, vel (quoJ pcjus et AcUimclecU a nobis non roprcUenduutur, scd pro
est) traditiones sequunlur, ctc, usque ai/ manduca- fame excusant ir, cur in his causam improbatis
vit cum peccaloribus, ut gratiara cerncns potesta-
p ^„^,1, i^ ca^teris probatis ? quamvis sil, etc, usque
tcm agnosceres ad et omnes lilii Ecclesiae sacerdotes sunt, juneli in
Vers. 19. —
Nonquid possunt. Malthrpus ila : sacerdotiura sanctura, offerentes seipsos spiritualos
Nunquid possunt filiisponsi lugere quaridiucum il- hoslias Deo.
lis cst spoisus, etc. (Matlli. ix.) Sponsus Christus, Et dcdit eis. Hoc secutus. .Visericordiam volo, et
-sponsa Ecclesia, de quo spirituali connubio aposloli non sacrilicium [Osc. vi) raelius judicavil a farais:

creati sunt, qui lugere et jejunare non possunt, periculo horaines liberare quam sacrilicium offerre.

quandiu sponsura cum sponsa vident. Quando llostia Deo placabilis, hominum salus.
Iransieriut nupli.nc, ac passionis et resurrcclionis Vers. 27. — Homo propter sabbatum. (BEDA.Uta
terapus advenorit, tunc jejunabunt.
sabbatura cuslodiri pra;ceptum est, ut si uecessitas
(Beda.) Quandiu sponsus nobiscura est, iu laMilia fuerit, non sil reus, usquc ad si quis jejunium
sumus, nec jejunare possuraus, nec lugere curavero ; frogerit a>grolus, reus non tenetur.
pro peccato recodit et avolul, tunc jeiunium indi- Vkrs. 2S. — Itaque Dominus. Quasi dicat : Si

ceiidura, tunc luctus nmltiplicandus. David rex el sacerdotes (,secuadura alium cvange-
180 GLOSSA OROrNARIA. — EVANG. MARCI. 190

listam) propter terapli ministerium sabbatum vio- A multos ad se venientes suscepit, et desideratam sa -

lantes, crimine carent, quanto magis Filius homi- lulem dedit.

nis verus Rox et Sacerdos I et ideo Dominus sabbat' Et multa turba. (Id.) Magistri plebis et minislri
in sabbalo vulsarum spicarum crimine non tenetur regis odio persequuntur : vulgus indoctum dile-
reus. ctione sequitur, et plurimi sanari merentur.

CAPUT III. Vers. 9. — Navicula. Ecclesia de gentibus con-

gregata fluctus sajculi mente transgressa : quae
Vers. i. — Manum aridam. (Beda). Quaj ad (luanto sinum cordis gratia? recipiendse dilatat, tanto
fructum velitum extensa est, a bouo opore aruit, tluctussaeculi securius calcat. Ne comprimerent.
per manus Christi in cruce extensas, bonorum ope- Comprimunt, quiEcclesispacem turbant. Tangunt,
rum succis restituta. qui iidem vero corde et dilectione suscipiunt, qui
(Hier.') Homo iste significat avaros, qui, nolentes tetigere sanati esse perhibentur : fugiens compri-
dare, volunt accipere, pranlari et non largiri : qui- mentes naviculam ascendit.
bus dieitur ut extendant manus suas, id
rabatur jamnon furetur, magis autem
est, qui

lahoret ope-
fu-
Vers U. — Et spiritus immundi, etc. (Beda.)

rans manibus sids Quod bonum est.ut habeat unde Ti^''^'^'"^

•'
.,.,„, ^
^
Uterque ct
•,.• plagas habentes,
Sed mfirnij pia mtenlione salutis da;moniaci, vel
i
et immundi spiritus.
.•

tribuat neeessitatem paticnti (Ephes. iv).

potius in eis dajmones non solura timore coacti ad
Veus. 2. — Et observabant. (Bed.v.) Quia disci-
:

procidendura, verum etiam ad confitendura majesta-

pulos probabiliter excusaverat : ipsum obsorvant,
tem ejus. Pra-senlia enim ejus perterriti, quem Fi-
ut si in sabbato curet, transgressionis : si non curet,
lium Dei esse jamjaraque noverant, celare non po-
crudelitatis aut irabecillitatis arguant.
torant. Saniores Arianis, qui etiam hodie negant
Licet sabbaiis bencfacerc. (Id.) Arguit, quod legis
Filium Dei esse.
praecepta prava interpretationc violant, aistiraantes
in sabbato a bono feriandum, cum lox dicat, etc,
Vers. 12. — iVe manifestarent. (ln.) Non solum
daemones, qui inviti, vel ab eo sanati, qui sponte
usijuc ad similitudinom pra?posuit de ove, et con-
conlitentur : sed et apostoli toto orbe post passio-
clusit quod licet sabbato benefacere.
nem praidicaturi, anle passionem tacere jubentur,
Animam. (Id.) Hominem totum pcr partera signi- ne divina majestate prsedicata passio differretur, et
ficat. Vel quia proptor aniraam hoc facielial, vel
sic salus mundi.
quod ba'C nianus sanatio anima.' salutcra significat.
Perdcrc. (Id.) Non quod sumrae pius queraquam
Vers. 13. — Et ascendens. (Id.) Postquara immun-
, . , , , dos spiritus se praBdicare prohibuit, sanctos eleffit,
possit perdere, sed ejus non salvare est perdere. p . ,. .. ° *:
, .

^
.

'
. ,. .. j r.1 j qui
-i
eura pra?aicaront
i
et netandos spintus
r eiicerent.
j
Sicut dicitur mdurasse cor Pharaoms, non quod
Mons iste significat altitudinem juslitiae, qua in-
obduravit, sed obduratum non eraollivit.
struendi, et quam praedicaturi erant, per locum
Vers. 5. — E.tiendc nianum. (Beda.) Infructuosa
admonet ad coeiestia erigi, sic et legem in monte
debilitas animse non mehus curatur quam eleemo- dedit.
synK largitione unde Qui habet duas tunicas, det
; :
(Hier.) Consuetudo divina? Scripturae est aUego-
non iiahcnti et ijui habct cscas, similiter faciat
:
rice loqui : sed nos sic excelsa sensibus nostris ap-
tiuc. III). Et in Ecclesiasiico Fili, non sit manus :
plicemus, ut historiae veritatem, etc, usque ad in
iua porrccta ad capicndum ct ad dandum collccta
raontem vocantur excelsi et merito et verbo, ut lo-
Do-
(Eccl. i\). Frustra enira in orationo nianus ad
cus congruat meritis altis.
minura cxpandit, qui eas ad rogantora viduara non
extendit. Vers. 14. —
Ut cssent duodecini. Spcciem Jacob

Et restituta est manus illi. Magnum studium ne- dilexitDeus cum videret excelsus gentes, et sepa-
rarot filios Adam. Statuit termiuos populorura juxta
quitioe in criraen reputant, quod ad verbuni illius

sanata est manus. Neque et sabbato potost convinci numerura filiorum Israel, ut sint super thronos duo-
laborasse, qui dixit et facta sunt : cum ipsi in sab- decim, judicantes duodocira tribus Israel. Quibus

batis cibos porteut, calices porrigant, et caetera vic-

^ data est polestas, quara FiUus accepit a Patre se-

tui necessaria. cundum carnem, ut opera quas ipse fecit et ipsi fa-

ciant, et majora horum

Vers. 6. — E.teuntes autem. Qui per se non pos- faciant.

(Beda.) Dedit etiam potestatera mortuos susci-

sunt, socios iniquitatis qua^runt. Cuni Hcrodianis.
tandi, sicut Matthajus dicit, ut virtus ostensa fi-
Ministri Herodis propter iniraicitias quas ipse ad-
dera, elc., usque ad quia linguee in signum sunt
versus horainora exercebat, Jesura insidiis et odiis
non fidelibus, sed infidelibus (/ Cor. xiv).
persequebantur quera Joannes praidicaliat.

Vers. 7. — Secessit. Fugit ut homo, quia nondum Vers. 16. — Et imposuit. (Id.) Non raodo pri-
raum, sed cum adducto ab Andraea dixit : Tu voca-
venerat hora ejus, et passionis ejus oxtra Jerusalem
beris Cephas, quod interpretatur Petrus (Joan. i).
non erat locus.
Sed hic evangehsta te attentum reddit dicens, quod,
(Beda.) De synagoga secedit ad mare, etc. Judaeara etc, usque ad vel audiens tristitiara mortis, scilicet
rclinquit, ad gentes venit cum discipulis, scilicet cum ei dicitur : Alius te cinget et ducct quo tunon
prwdicantibus apostolis corda gentiura adiit : et sic vis ([ Cor. iv).
 ;

191 WAI.AFRIDI STRADI FULD, MON, OPl', PARS 1, — TnEOLOGICA. 192

Vers. 17. Et Jacolnm. Qui supplantata liabet Acitur quia Maria Alphoei fuit soror, etc, tisqiie ad :

desideria carnis. Kt Joannoia, qui jjralia accepit post rcsurrcctionem statim Jerosolymorum ordina-
quod alii per laborem. Et imposuit cis nomen Boa- tur cpiscopus, tanquam doctus vel docti lilius.
nerges, quod est fiUi tonitrui. Qiiorum sulilimo me-
Tltaddaum. C.uslos cordis. lluuc Lucas in Evan-
ritum in monte meretur audirc toiiitruum Palris gelio, et in .Vctibus apostolorum Judum Jacol)i no-
per nubem de Filio tonantis : llic est Fitius meus minat, quia frater Jacobi fratris Doraini. Unde di-
dilectus (ilattlt. xviiii, ut p^M- nubem carnis el ipsi citur lilius Maria; matris Jacobi ci Joseph el Judas
Christi ignem ac fulgura in pluviam spargerent in et Simonis.
terris, iiuoniam Dominus in pluviam fulgura fecit,
(Iliicn.) Et Thaddceim, qui est corculus, id est,
ut exstiuguat misericordia <iuod judicium exuril
cordis cultor qui servat cor suum onmi custodia.
unde : Misericordiam el judicium cantabo tibi, Do-
Mundilia namque cordis videtur Deus ul per vitrum
mine {Psal. c).
mundum.
Jacobum. Qui curam carnis Domino vocantc sup-
plantavit, et ipsam carnem Herode trucidanle con- Et Simonem. Simon Cananxus a Cana
(Beda.)
tempsit. vico Galitea;, qui et Simon Zetotes id esl, xmula- ,

tor. Cana, Zelus; Cananxus, Zelotes.

Joanncm. (Beda.) In quo est gratia, vel DotniniB
gratia, qui ob amoris prajcipui graiiam quam virgi- Et Simoncm Canana-um. Qui el Zelotes Simon
naii gloriapromoruit, supra Rcdomploris sui pectus ponens vel habens tristiliam. Ueati namque qui lu-
in cicna recubuit. (jent, quoniam ipsi consolabuntur (ilatth. v). Tri-
Filii. ^Id.) Quorum unus intonans, vocem theolo- num luctum implet qui consolationem quaerit futu-

gam ram. Detlet propria pcccata cum David et Maria.

(quara nemo prius cderc noverat) emisit In :

principio erat Verbum, etc. (Joan. i.) Quam tanlo

Cum Paulo tlet cum llentibus. Et flet multum cum
pondere gravidam Joanne (]ui diceliat : Et ego flebam multum : quia
reliquit, ut si aliquanto plus into-
nare voluisset, nec ipse mundus capere potuisset.
ncmo dignus inventus est apcrire librum et solcere
signacula ejus{.\poc.v). Zelotes autemdicilur quem
Yers. 18. — £f
Andream. (Uier.) Qui viriliter
comcdit zelus domus Dei, ut Phinees Et cessavit :

vim facit perditionis suoe ut responsum morlis sem-

quassatio (,VHm. xxv).
per in sc habeat et animam semper in manibus
suis.
Vers. 19. —
Et Judam Scariotem. Qui non delet
peccalum suum pcr poenitentiam, nec illud deletur
Et Philippim. (iD.)Qui os lampadis esl, qui iUu-
per memoriam. Unde Et peccatum matris ejus non
minat ore quod accepit, cui datum est opus oris :

Hoc loculionis genus sa?pe ScripluraC

illuminali.
'^*^''^'*'"''- ^'"^ '"'"'''' ^""^*"'"" <="")
Judas confitens vel gtoriosus ^^f^^'"^^*'''-
Scarioth memoria
commcmoral, quando nomina propler mysleria sunt ;

posila : quod nunc evangelisla, ex Dei persona velie-

mortis. Confessores muhi sunl in Ecclesia superbi et
menter affectans interserit.
gloriosi quorum primus Simon Magus, et alii ho»re-
tiei, quorum memoria moriaUs in Ecclesia celebra-
Et Barthotom(rum. (Id.') Qui esl filius suspenden- lur : ut deleatur.
tis aquas, illius scihcet qui dixit : Mandabo nubibus
(HiER.) Judas Scarioth a vico in quo ortus, aut a
meis ne pluant'{Isa. v). Nonien vero filii Dei per pa-
tribu Issachar. Issachar merces, pretium scilicet
cem et dileclionem acquirilur : Bcati enim paci/ici,
pcrdilionis Scariolh, etc, usque ad quos unius
quoniam fHii Dei vocabuniur [Matth. v). Et : Dili-
:

gite inimicos vestros ut sitis Dei {Luc. vi).

exemplum ad timorem humiliat, ut angelos lucifori
filii
casus, ut Non glorietur sapiens in sapienti(f sua
Et Matthanim. Qui est donatus : qui non solum
{Jer. i\), sed qui gloriatur, in Domino glorietur
remissio peccatorum, sed etiam in apostolorum nu-
(/ Cor. i).
mero esse datur, ut leo et bos simul comedant, ct
lupus cum agno {Isa. xi). Et veniunt,
etc. (Beda.) Qui aliorum curam sus-

Nota, quod alii evangelistte Matlhxum prxponunt, ceperunt, soUicile cuslodire debent conscientise do-
et pubhcanum nou dicunt. Ipse post Thoniam sepo-D ""'"' "' ^*^ prius, iude alios regant.

nit, et publicanum se dicil.

Vers. 20. — (HiER.) Domus in qua conveniunf,
Et Thomam. (lo.') Qui est abijssus. Multi cnim priniiliva Ecclesia osl. Turb;p qu;u impediunl panora
profunda sciunt, sed non proforunt. Unde scio liomi- manducare, peccata et vitia sunt, quia qui mandu-
nem in Christo, etc, usque : qua' non licet homini Domini indigne,judicium sibi manducat
cat corpiis
loqui {II C.or. xii).
et bibit,non dijudicans corpus Domini (I Cor. xil.
(Beda.) Tliomas abyssus quia allitudinem virtu-
:
Uude Dominus iu furorem verlilur cuin dicil yisi :

tis in resurreclionc penetravit. Vel geminus, gra?ce

manducaveritis carnem Filii hominis et biberitit
quod dicitur didijmus, id est, dubius propter dubium ejus sanguinem, non habebitis vitam {Joan. vi).
cor, quia resurrectionem vix credidit.
Vers. 21. — Et cum audissent, elc. Turba fre-
Et Jacobum .llplia;i. Id cst, docti vel millesimi, quentat eum, sui tanquam furiosum despiciunl, iu
cujus a latere cadent mille, et decem millia a quo salus gentium notatur, et invidia Judivorum re-
dextris tuis (Psal. xci. probatur, de ipiibus : In propria venit, et iui eum
^Beda.I Jacobum Alphasi, qui etfralcr Domini di- non leceperunt {Jt)an. vii.
,93 GLOSSA ORDINARIA. - EVANG. MARCI. 194

Vers. 22. — Kt Scribiv. (Beda.) Si qui tarditale Amatremplusquam me non est me dignus Matth.yC).
menlis non verbum Dei, remanct tamen
intelligunt Nec fralres injuriose contemnit, sed opus spiri-

spes salutis; si forte inlelligaut, nuUa. Qui autem tuale praelicit cognationi, docens meliorem esse co-
intelligere nolunt Ct inverlunt quod intelligunt, nuUa pulam cordium quam corporum.
spes est. Unde, Scribcs, id est sapientes, etc. Ab
Veks. 34. —
Ecce mater mea, etc. (Hier.) Ut
Hierosolymis. Quod significat eum a civibus suis sciamus nos csse et fratres ejus el matrem si volun-
csse persequendum usque ad mortem. Legimus su- tatem Patris ejus fecerimus, ul cohaeredes simus,
pra quia secuta est eum turba a Galitea et Jeroso-
quia non in sexibus, sed in factis dicernit. Soror
lymis et trans Jordanom et circa Tyrum et Sidonem credendo mater pra^dicando, dum per
et frater ,

qua; sunt civitates gentilium ct Scribre ab Jcroso-

:
praidicalionem amor Chrisli quasi ipse Christtis in
lymis blasphemabant : quia turba populi Judseorum
corde auditoris generatur.
illum cum palmis et laudibus pcrduxit ;
gentiles de-

sidcrabant ; scriba; et seniores populi de nece cjus CAPUT IV.

tractabant. Bectzebuh habct. Vir muscarum sive ha-

bens muscas : quo nomine principem daemoniorum Vers. \. — Et iterum cccpit docere. (Beda.)

cognorainabant propter sordes immolatitii cruoris. g Exiens de domo ubi dKmonium habere
dicitur, do-

ad mare, ut ostenderet sc ob perfidias culpam

Vers. 23. — Quoinodo potest Satanas, etc. (Beda.)
cet
Judseam rcUcturum et ad gentes transiturum. Unde
EHgant quod volunt. Satanam non potcst
Si Satanas
apte proemittitur, quia prwdicante eo in domo, ma-
cjicere, nihil contra Dominum dicunt. Si autcm po-
ter et fratres foris steterunt.
tcst, recedant a regno cjus, quod divisum starc non
(HiER.) Cocpit docerc ad mare, ut locus indicet
potest.
auditoros amaros et instabilos. Et ideo, etc, usque
Vers. 27. — Et tunc domumejus diripiet (Id.)
ad qui amara dulcificat, trislia convertit in gaudium,
Domum diripuit, quia omnes mundi partes a diabolo ffigritudincm in salutem.
possessas, apostolis et eorum successoribus quasi
Navim ascendens, etc. (Beda.) Ecclesiam, quae
divisas provincias, ut populos ad tidcm convertcrent, est in mari intcr infidelos, quam Deus gratia suae
distribuit. visitationis iUustrat et dUeclara sibi mansionem
Vers. 29. —
Qui autcm blasphemaverit. (Hier.) consccrat.
Quia non meretur poenitentiam agere ut recipiatur, Et omnis turba circa mare. (IIier.) Hi sunt qui
qui Christum intelUgens principcm dajmoniorum esse nuper ad audiendum verbum venerunt, el inde pie-
dicebat, etc, wsi/ui' ad : Qui cnim fecerit et docuerit, tate anirai, ab amaritudine reproborum tanquam a
hic magnus vocahitur in rcgno cwlorum (Matth. v). L. niari secuti sunt : sed nondum cum Domino in navi

(Beda. MattluTus dicit ( Matlh. xii) : Qui blas- sunt, quia nondum coelestibus raysterUs vel sacra-
)
mcnlis qua; desiderant imbuti sunt.
phemaverit in Spiritum sanctum vcl verbum, etc.
Ubi ostendit quaedam revclari in futuro. Quod de
Vers. 2. — In parabolis multa. Parabola est re-

minimis inlelUgcndum est, ut dc sermone otioso,

rum nalura discrepantium sibi sub aliqua sirailitu-

quorum etiam haec vita veuiam pro- dine facta comparatio. More suje prudcntia; loquitur,
de risu nimio ;

ut qui cffilestia sapcre non poterant, pcr simiUtudi-

raeruit.

In atermim. Hoc contra Origcnem, qui oranibus

nem terrenam auditara pcrcipere potuisscnt. Graece

peccatoribus veniam promittit post judicium trans- sirailitudo dicitur quando quod inteUigi volumus,

innumeris saeculis.
per aliquas comparationes indicamus, ut ferrum,
actis
aUquem durum, velocem, ventis coraparamus et
Reus erit ceterni delicti. (Beda.) Non quia
avibus. Idera fit in tricossimo sexagesimo ot cente-
spiritura non osse : vel quia esse, sed non
sirao fructu, id est lege, prophetia ct Evangelio
Deum esse : sod minorem Patre et Filio : quia hoc
quod in ore trium testium mystcrium regni in monte,
non invidia diabolica, scd huraana ignoranlia, otc.
ostcnsum, id est, Moysi, Eliae et Jcsu, consistit.
Vers. 31. — Fratres. (Hier.) Non fiUi Mariae
p Vers. 4. —
Aliud cecidit secusviam, etc. Lucas :

semper Virginis, ut raentitur Helvidius : vel Joseph

Et conculcatum cst, et volucrcs cwli comederunt
ex alia uxore, sicut alii garriunt, scd cognati.
(Luc viii). Via mens, melu carnaUum cogitationum
(Beda.) Mater et fratres, populus Judaeorum ex trita : unde semen perit nec fructum afFert, et a
quibus Christus secundum carnera, foris stant in volucribus rapitur, id est a daeraonibus, qui volu-
UtteraU sensu. Turba in domo, gentes in spirituaU cres coeli dicuntur, sive quia coelestis et spiritualis
mysterio. Foris volunt Judaei videre Christum, quia, naturae, vel, quia in aere habitant.
spiritualem intolligentiam non quserentes, potius ad Vers. 15. —
Hi autem, etc. Differentias ponit
carnalia docenda eura exire cogunt vel qucerunt. eorum qui aadiimt verbura. Sunt autem quidam, ut
Vers. 23. — Quiv est mater. (Id.) Non rofutat gentiles, qui noc audiunt.

obsequi matri qui dicil : Honora patrem et matrem Vers. 19. — Reliquia concupiscentias, etc. Quod
(Exod. XX) : sed ostondit sc plus debere patornis praBceptum est. Praecipilur cnim : Concupisces sa-
mysteriis, quam maternis aifectibus, idem exemplo pientiam : scrva mandata (Pniv. vii), etc. EtaUbi :

monstravit, quod verbo ait : Qui amat patrem aut Beatus vir quitimet Dominum, in mandatis ejus vo-
i95 WALAFRIDI STRABI FULD. MOX. OPP PARS I. - TIIEOLOGICA. 196

let nimiii (Psnl. iii). Hne concupiscentite bonoe : qiii .\ Vers. 32. — Aseendit, etc. Qux' allitudine, ani-
reliqua concupiscit, aberrat. plitudine, annosilate trauscendit herbarum naturam :

Vers. il. — Lucerna, etc. (IIier.i Lucerna vcr- Alta est ,

quia ad ccelestia sustollit ; ainpla ,
quia
buin Dei. Modius aut lectus, auditus iiiobedicntiuni. tulum mundum occupavit ; annosa, quia non poterit
Candelabrum , apostoli, quos illuminavit verbuiu fiiiiii. Ulcribus. (Heda.) Philosoiihicis disciplinis,
Dei. Abscoiiditum et occultum, quod palani tit cum (lua- taiito aporlius cxcrescunt, viliores fiunt : quia
a Doiuino tractatur. sicut olcra berbaru m cito dccident.
(Beda.) Modius, vita nostra divina prnescientia Vers. 34. — Sinc parabola. (1d.) Non quod nul-
meusurata. Lectus, caro, in quia, etc, us(]UC ad lum sermonem turbis apeilum faceret , sod quia
quia ei curnis coiicupiscoulias pr;pponit. nullus serino ejus iuvcnitur in quo ali(|uid parahola;
Noiiiie ut supcr candelubruin }wniilur f (In.) Ut uon invenialur.
dominetur priedicatio veritatis, subsit servilus cor- Scorsum autcin discipuli (IIier.) lili cnim digni
poris, per quam tamen e.xcelsior appareat doctrina erant audire raysteria in intiino penetrali sapienlia;,
tanquam pcr candelabrum lucerna. qui, reniolis cogitationum lumultibus, in solitudine

Vers. 22. — Non

cnim ali^iuid, etc. Quasi
cst
virtutum iicrmanobant. Saiiienlia enini est in tem-

dicat Nolite erubescere Evangelium quia nibil

:
, B pore otii disceuda.
— In
occultum modo, quod non fiat palam in judicio,
Vers. 3G. naci. (Beda.) Allegorice : Mare
quando illuminabit Dcus abscoiulita tcncbrarum, sfDcuU aistus. Navicula, crux qua mundi fluclus as-
cendimus et ad litus patria; coclestis pervenimus.
et manifcstabil consilia cordium (Mattli. \) ; ubi
Alia; naves, ctc, usquc ad crant enim forsitan illa;
vobis a Deo laus, illis autem poona a^terna.
navcs nupor facla; ol in porlum tantum deducta;,
Vers. 24. —
In qua mensura, etc. (Hier.) Ete-
vel post niaris pericula ad portum roducta;.
niin secundum mensuram tldei unicuique dividitur
Veiis. 38. — In puppi. (Hier.) Puppis mortuis
intelUgentia inysleriorum, et adjicietur nobis donum pcUibus vivos continet et fluclus arcet, et ligno so-
scientiK, etiam adjicientur virtutes.
lidalur, etc, usque ad Tranquillitas magna ;
pax
Vers. 25. — Qui eiiim liabct. ctc. Scilicet qui Ecclesiae posl pressuras, sive theorica post activam
fidem habet, habebit virtutem, et qui habet opus vitam.
verbi, habebit intclligentiam mysterii. Et ccontra, Dormiens. (Beda.) Discipulis navigantibus Chris-
qui non habet fidem, deficit virtute ; et qui non ha- tus obdormit, quia fidelibus regni fuluri quietem
bet opus vcrbi ejus intelligentia caret ; et qui non meditantibus et Spiritus sancti secundo flatu vel
inteUigit, auditum perdit ac si non audisset. remigio proprii conatus mundi fiuctus post terga

Vers. 26. — Sic estregnum Dci. (Hier.') Scrip-

'-' quo ascen-
jactantibus, subito Cliristipassio, advcnit
dente, etc, usque ad sed ad gubernatorem recurra-
tura divina per terrenas similitudines monstiat cce-
sacramenta, sicut mus, illum sedulo excitemus, qui nou servit, sed
lestia pcr totum Evangeliorum
irapcrat ventis, qui omnia sedabit, qui portum sa-
corpus constat. Rcgnum Dci est Ecclesia; qua;,
lutis indulgebit.
etc, usijue ad Quoniam adest messis, id est
consummatio
:

sa;culi, in qua justi gaudebunt qui in

Vers. 39. — Tace obmutesce. Nota quod omnis
lacrymis seminavcrunt. creatura sentit imperium Creatoris. Non quod omnia
Veus. 29. — Miltit falccm. (Vict. A.vt.) Messis animata, ut mentiuntur h;eretici, sed majestate cou-

quidem tempus consummationis, falx Dei verbum ditoris qua; nobis insensibilia, illi sunt sensibilia.

omni gladio ancipiti penetrabilius. Ca?teruni falx Vers. iO. — Quid tiinidi cstis i j^Beda.) Quasi

hoc loco non denolat, etc, usque ad omnes enim dicat : Quid mc prsesente timetis ? Cui simile est

ferunt frumentum, et si non geque multum omnes. quod post resurrectionem cxprobravii incredulita-
tein illoruin, et duritiam cordis, quia hi qui vide-
Vers. 31. —
Sicut (;rn?!«m. (HiER.) Hoc seraen
runt euin resurgcre, non credidcrunt. {Ttarc. xvi).
iterum comparat grano sinapis, quod minimum in
Et ilem stulti et tardi eorde ad credendum in :

timore est, magnum in charitate, qua; major est

D omnibus quw locuti sunt propketw! Nonne opor-
omnibus oleribus, quia Deus charitas est, et omnis
tuit pati Christum et &ic intrare in gloriam suam
caro fenum, ct qui infirmus est, olera manducet.
(Luc. \\\\)f
Et facit ramos miscricordia; ot compassionis. Cujus
Et timUerunt. MatthoDUS Porro homines mirati :
sub umbra pauporcs Christi qui suut ca-h aninialia
sunt, diccntes : Qualis est, elc (Matth. viii^ Non
delectantur habitare.
crgo discipuli, sed alii qui in navi craut mirabauliir,
Seminatum luerit. A Christo sive ab homine in
de co dubitantes, cui mare et veulus obediront. Vel
terra, vel in agro, id est in corde suo. Hic homo
etiam ipsi discipuli recte homines dicli, quia uec-
est sensus noster et animus, qui fovens granum
dum noveranl potentiam Salvatoris.
prredicationis huraore tidei facit pullulare in agro
pectoris sui. Miiius est, etc. Quasi conteraptibilia CAPUT V.
prjcdicans, et primo non credilur , iiuia pr;cdicat
Deum homincm raortuum, crueifixuin, hoc elo- Vers. 1. — Et venerunl, elc. (Bbda.) Gerasa
quenlia! ct sapienti;e philosophorum comparaium urbs insiguis .VrabiaE", trans Jordanem. juncta monli

minus iuvenitur. Galaad iii Iribu Mauassc, uou lougc a slagno Tiberia-
197 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. MARCI. 198

dis, in quo porci prsecipitati suut, significat, ctc, Adicunt, quia cani iraplcre non possunt, admirantes
usque ad et qui erat longe, factus est, prope in san- laraen fidelem populum a pristina conversalione sa-
guine Christi. natum.
Vers. 2. — Homo in spirltu. (Isid.) Homo iste des-
Vers. n. — Et rogare cceperunt euni. (RAB.)Ut
peratissinius est populus gcntium quem enumerat Petrus : E.xi a me, Dominc, quia homo peccator
Apostolus. Elatus, supcrbus, immundus, sanguina- sum, etc. {Luc. v.) Ne tangant arcam Dei, ut Oza.
rius, idololatra, ignominiosus, ctc, usguead flagel-
Vers. 19. — Vade in domum iuam. (Betia.) Sic
lato enim stulto sapiens sapientior fitvelprudentior.
quisque post resurrectionem peccatorum in conscien-
Vers.3. —
Et neque catenis, etc (Beda.) Catenis tiam bonam redeat et propter aliorum salutem Evan-
et compedibus graves, ct duae leges gentium signan- geho serviat : ut post cum Christo quiescat, ne dum
tur, quibus pcccata in re corum publica cohibeban- prsepropere vult jam esse cum Christo, negligat prae-
tur. Ruplis catenis (ut Lucas scribit) subito agelja- dicationis mysterium fraternae redemptioni accom-
tur a Domino in deserlo, quia etiam transgressis niodatura.
illis legibus ad ea scelera cupiditate raptabantur (Hier.) Horao sanatus mittitur in domura suam, id
quae jani vulgarem excederent consuetudinem. est, in spiritualcra legis observanliara : et pra?dicat,

Vers. 4. — Torqueas. (Id.) Magnum tormentum B etc, usque ad quia raoralia ad litteram observanda
ei a kesione hominis cessare, et tanto dimittit gra- sunt.
vius quanto possidet diutius. (Beda.) Matths-us duos, Marcus ct Lucas unura a

Vebs. 9. — Quod tibi nonien cst ? (Beda.) Non da^raone curatum dicunt, qina unus eorum clarioris

sed ut confessa publica norainis, est faraosioris : et ideo curatio ejus est
quasi nescius interrogat,
peste quam tolcraverat, virtus curantis gratior appa- faraosior. AUegorice : Duo, gentes significant de
reat. Sed etiam sacerdotes nostris temporis qui per duobus filiis Noe. Cura enim Noe tres fihos genue-

exorcismum daemones ejiciunt solent dicere non :

rit, unus assumptus est in possessionem Dei, duo
idolis dediti.
aliter patientes posse curari, nisi quantum sapere

possunt, omne quod a dfemonibus visu, auditu, vcl Vers. 22. — Et venit quidam, etc (Hier.) Post
quolibet sensu corporis aut animi vigilantcs dor- hiec Jairus archisynagogus venit, quia cum intra-
raientesve pertulerunt, patcnlor confiteantur. verit plenitudo gentium, tunc oranis Israel, ctc, us-
Legio mihinomen est.iln.) Significatpopulumgen- que ad Abraham et Moyses et Samuel rogant pro
tilem innumeris idololatriiEcuItibusmancipatum : cui plcbe mortua, ct sequitur Jesus preces eorum.
contra, est, etc, usque ad reprobos autem plures (Beda.) Jairus illuminans vel illuminafus : quia
sectse quam lingua; dissociando confundunt. C verbis vitfe populum illuminavit : et ut hoc posset,
Vers. 12. — Mittc nos. (Id.) Lucas Et rogabant a Spiritu saucto illuminatus est.

eum ne imperaret illis, ut in abyssum irent

:

(Lttc.
Vers. 23. — Quoniam filia mea. (Beda.) Lucas :

viii). Scicbant ergo aliquando futururaut pcr adven- Quia unica erat illi ferc annorxim duodecim,
filia

tura cjus mitterentur in abyssum, non futura, ctc, et hcec moriebatur {Luc. viii). Tilia Archisynagogi

usqiie ad nam nisi quis porci more vixerit, in cum est Synagoga sola legali institutione, etc, usque

diabolus potcstatem non accipit, nisi forte ad proban. ad subito errorum languore consternata, spiriluales

dura non autem ad perdendum. vias desperabiliter omisit.

Vers. 13. — Grcx prwcipitatus est. (Beda.) Quia Vers. 24. — Et comprimcbant. Dum ad puellam
jam clarificata Ecclesia, et liberato populo genlium sanandara vadit, a turba compriraitur : quia Judffiis
,

dfemonum dominalione, in abdilis agunt sacrilegos salutis monita praBbens, quibus aegram eorura con-
ritus, etc, usque ad quoniam ob unius hominis salu- scientiam erigeret, noxia carnaliura populorum con-

lem duo millia porcorum sufiocantur. suetudine gravatus est.

Vers. l'i-. —
Qui aulcni. Quia quidam primates Vers. 25. — Et mulier, etc Pergente Domino
impiorum, quamvis Cbristianara legem fugiant, po- ad fiUam archisynagogi, morbosa mulier annis duo-
tentiara taraen ejus stupendo et mirando per gentes D decim praeripit sanitatera, et post fiUa sanata est
prfedicant. et suscitata est : quia sic dipcnsata est salus huma-
Vers. 15. — Et vident ilhim. CSet^x.) Lacas : Se- ni generis, ut primo aliqui ex Israel, deinde pleni-
dentem adpcdcs f/us;quod signat eos qui a peccatis tudo gontium, et sic omnis Israel salvus fiet.

correcti sunt, fixa raentis intentione vestigia Salva- (Beda.) Notandum quod puella duodenis etmulier
toris quse sequantur, intueri. duodecim annis sanguine fluxit, ctc, usque ad haec
Icsitton. Yirtutumstudio, quod vesanamente per- dmn Christus Judsam sanare jam pa- discerneret,
diderat. Unde filius prodigus ad Patrem rediens, ratam aliisque promissam salutem spe certa praeve-
niox slola prima cum armulo induitur : quia quis- nit.

quis vero corde poenituerit potest donante Chrisli

Vers. 26. — Multa perpessa, elc. (Id.) Falsis theo-
gratia pristina justitis opera, de quibus ceciderat, logis, philosophis , legum saecularium doctoribus,
cum annulo inviolatae fidei recuperare.
qui se utilia vivendi praecepta dare promittebant.
Et timuerunt. Multi enim antiqua suavitate delec-
Daemones quoque, etc, usque «d coeperuat languo-
tati honorare se, sed pati uolle Chrislianam legeni ris sui et sperare et inquirere reraedium.
499 WALAFIUDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS 1. — TIIKOLOGICA. too

Vers. 27. — Venit in turba. (lu.) Si quis miki mi- A cogitationcs spargit, ud considerationcm sui sese
nisirat, me sequalur iJoan. xii). Et ulibi : Pvsl millutenus colligil.
Doininum Deum ambutabis iOse. xi). Vcl (|uia l)i;iim Vehs. 41. — Tatilha cumi. In Syro sermone quem
praiseutom iii carne non videt, seil post ad lidei cvangclisla ponil, uon plusestquam : Puellu, surge.
agnilionis gratiam, ctc, «ir/McaiZsaeramcntisEvan- Scd forte ad vira Doniiuica; jussionis cxprimendam
gclieis, quasi suis vestimenlis, fontes obsceni san- hoc addidit : Tilii duco, stirye, et mogis sensura lo-
guinis emuudat. i|ucntis quum verba inlimarc curavit. Sic sa^pe apo-

Vers. 31. — Tetiijil. (Beda.) Sola lidclis mulicr stoli et evangchst;e cuin ah([uod lc^stimonium assu-

quem passim comitans muut, magis sensuiu (|uum verbu ponuiit.

Domiuum langit, turba com-
primit. Quia i[ui diversis inordinate glomerantium
(lIiER. ) Ad pucUam dicitur 'i'a/ji/ia cwmi, id est,

PucUu, snrgc. Archisynagogo, ctc, wsryuc ad unde

ha-resibus, vel pervcisis niurilius gravalur, solo ii-

cordc tangilur uudc mc tan-

dicitur : Crcdidit Aliraham Deo, et reputatum cst
deli Ecclosia; ; : ISoli

nondumeniin ascendiad 1'alrein meum (Joan.

ei ad jusliliam (Jae. ii).
gcre :

xx). Quia veraciter tangerc cst cuni xqualcui Pairi

Quod Chrislustresraortuos suscitavit, tria
(liEDA.)
genera animarum signilicat. Pucllam suscilat, etc,
crcdcrc.
|-> usqtte ad quarlum mortuum annuiitiantc discipulo
(HiER.) Scptiraa virtutc suscitatur uiortua, sed
audivit sed quia vivi qui pro eo precarentur dcfue-
tuugit tinibrium rctro mulier sauguinaria,
:
inter viam
qufc cum salule substautiam, nlc, u,-sijuc ad cymba- runt : Dimitle, inquit, mortuos sepelire mortuos
malum punicum, tuos (Matth. viii).
lum confcssioncm ; martyrii volun-
latem siguilicat et virtulum candorem.
Vers. 33. — MuUeraulem. (Beda.) Eccc quo ten- CAPUT VL
debat iuterrogalio, ut mulier scilicct confiteatur ve-
ritatem diuturna; iufirmitalis, ct subila; credulitalis
Vers. 2. — Unde huic, etc Mira caecitas. In factis

et dictis Christum cognoscere possunt, ob solam

et sanationis : et ita ipsa contirmaretur in lide et
generis notitiam contemuunt.
excmplum.
aliis praeberet
Vers.
3. —
Fabcr. (Beda.) Qui operatur igni et
Vebs. 35. — Adhuc, ctc. (Beda.) Mulierc sanala spiritu unde Ipse baptizabit vos in igne et spiritu
; :

statim nuntiatur puella morlua : quia Ecclesia geu- (Joan. i). Faber cst qui fabricatus est auroram et
tium a labe vitiorum curata, et ob fidei meritum, etc, solem.
usque ad sed quod horainibus est impossibile, Deo Vers. 4. — Non cst propheta. Prope naturale est
cst possibile. cives civibus invidcre quia non opera, sed iufantiam

Vers. 36. — Archisynagogo. Archisynagogus G quam vidcrunt recordantur.

coetus cst doctorum legis de quibus : Super eathe- (IsiD.) Comitatur saepe vilitas originein. Ut, Quis
dram Moysis sederunt scribce et Phariscei (Matth. est filitis Isai (Illlieg. \u). Sed : Ilumilia Doininut
xxviii). Qui si credere voluerint, etiara subjecta eis respicit, et alta a longe cognoscit (Psal. cxxxviij.
Synagoga salva erit. Vers. 5. — Et non poterat, etc. Ne cives incre-

Vers. 37. — Et non admisit, etc. (Beda.) Blas- dulos pejus condamnaret facient mullas virtutes. Vel
phcrais et irrisoribus non suut revclanda mysteria, quia in patria sua despicitur, paucas ibi virtutes fe-

sed fidelibus qui houoreut. Uude ahbi : Justificata cit et signa, nc penitus excusabiles sint. Majora
est sapientia ab omnibus filiis suis (Matth. xi). quolidie in geutibus signa facit, non tara in corpo-
Vers. 38. — Flentes et ejulantes. (Id.) Lcetentur rum sanatione quara animarum.
omnes qui sperant cn Domino, ceternum ex-
et in Vers. 6. — Et mirabatur. (^Beda.') Non quasi de
fultabttnt, et habitatis in eis (Psal. vU Hanc Ia;ti- improviso, sed quasi mirandum ostcndit, quia nec
tiam mcrito iutidelitatis Synagoga amisil : ct ideo prophetis creduut, nec ipsi quem proesentcm cer-
inter flentes ct ulutantes raortua jacet. Sed Jcsus eam nunt.
funditus interirc nou patilur. Vers. 7. — Et vocavit. ^IIier.) Mittuntur duodecim
Vers. 39. — Non cst mortua. Mihi, in cujus dis-
^ apostoli, ct datur cis potestas praxepta doeendi ut
positione ct aniraa rcccpta vivit, et caro suscitanda comitctur vcrbum simul et factum : ct corapromis-

quiescit. Ilinc nios est Gliristianis, ut niortui qui re- sis invisibilibus virtutes niisceantur, et sic cum
surrecturi non dubitantur, dorinientes vocenlur ; un- imguut Kgros olco, intirraitatcm. fidei virtute cor-

de : Nolu^mus vos ignorare, fratres, dc dormienti- roliorant.

bus (I Thcss. iv). Kt dabat itlis, etc. Bcnignus Dominus et magister

(Beda.) Cum anima quoe peccaverit raoriatur, ea non invidctdiscipuhs et servis polestalemsuara. Sed
quam Domiuus ad vitam Kternam prxvidet, ipsc potestale sua agit, illi sua intirrailate, si quid
taraen
nobis quidem mortua fuisse, sed ei obdormisse non agunt, et Domini virtutem contitentur dicentes ; In

incougruc dici potcst. Jesu nomine surge et ambula (.lct. uij.

VicRS. 40. — Ejectis omnibus. (In). Turba ejicilur Vers. 8. — Ne quid totlerent, etc. Tanta sit m
ut puella suscitelur : ([uia nisi sa^cularium curaruni Domiuo liducia, iil iiihil decsse cerlissiine sciant, ue
nmltiludo a cordc ejicialur, aniuia qua; intus jacet diim sihi provident temporaha rainus olhs provi-
morlua nou suscitalur. Dum cniin se per uuivcrsas deaul icteruu.
 :

201 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG MaRCI. 202

(Beda.) Mattheus et Lucas meraorant Dominum A rnaria. Terapore vero Juliani, etc, Msgue «rfexpu-
disoipulis dixisse, ut nec virgani ferreut : Marcus gato a sordibus templo Serapis ossa eadem ibi po-
ne quid tollcrent nisi virgam. Scd illi rcaliler virgam suit, et basilicam in houore sancti Joannis conse-
accipiunt. Marcus per virgampotcstatcm accipiendi cravit.
necessaria a subditis intelligit. Vers. 30. —
Et convenientes. (Hier.) Ad locum
Vers. 9. — Calceatos sandaliis. (Id.) Ut pes ne- unde exeunt flumina redeunt. Deo gratias semper
que tectus sit neque nudus ad terram, id est nec referunt super his quse acceperunt.
Evangclium occultetur, nec terrenis comraodis in- Omnia. Non solura quae ipsi egerant et docuerant
nitatur. apostoli Domino renunliant, sed etiam quae Joannes
Ne induerentur duabiis tunicis. (Id.) Quod est ut eis docentibus passus sit. Vel sui vel ejusdem Joannis
simpliciter ambulent, non dupliciter. discipuli, sicut Matthaeus scribit.

Vers. H . — Excutite pulverem de pedibus. (Id) Vers. 31. — Venite seorsum. (Beda.) Non solura
Pulvis excutilur de pedibus in testimonium laboris requisitionis causa, sed mystice significat quod, re-
sui,quod ingressi sunt civitatem, quod pnedicatio licta usque ad venit seorsum,
Juda^a, qua3, etc,
usque ad Ulos pervenerit. Vel quod iiihil ab eis ac- male viventes mala non
ducit quos eligit, ut inter
ceperint ad victuni necessariura qui Evaugelium g attendant, ut Loth in Sodomis, et Job in terra Hus,
spreverunt. et Abdias in dorao Achab.

Vers. 13. — Et ungebant oleo. — (Id.) Jacobus Rcquiescite. Ut aves in ramis sinapis. Pusilla hic
dicil : Infirmatur ijuis in vobis '!
inducat presbyteros requies sanctis, longus labor : sed post dicitur illis

EcclesicE et orent super eum ungcntes eum oleo. ut requiescant a laboribus suis.

(Jac. \), etc. Unde patet ab apostolis hunc morem Erant enim, etc. (Hier.) In arca Noe animalia
esse traditum ut energumeni ct alii ^"'groti ungantur quK intus erant, foras mittebantur et qu« foris
oleo a ponlifice consecrato. erant, intus erumpebant. Sic in Ecclesia Judas, etc,

Vers. 14. — Et audivit rex. (Id.) Lucas(LMc. ix)

usque ad tunc cessabit ventus et procella, Jesu se-
dente et regnante in navi , quce est universaUs Ec-
Audivit Herodes tetrarcha omnia quie fiebant, etc
clesia.
Unde intelUgendum, aut coniirmatum eum ex alio-
rum verbis credendo dixisse, aut adhuc hEesitando, Vers. 32. — Abierunt in deserto (Beda.) Pe-
etc, usque ad non resurrexisse, sed sublevatum esse tcndo solitudinem tidem turbarum an se sequatur
furtim credere maluerunt. explorat, et exploratam digna mercede remunerat.

Vers. n. — Philippi fratris sui. (Beda.) Vetus

Turba; autera nou jumentis, non vehiculis, sed pro-

historia narrat Philippum majoris Herodis fuisse C P"*^ ^^^°^'^ pedura, iter deserti arripiunt, et salutis
lihum Herodis sub quo passus est Dorai-
et fi'atrera
desiderium ostendunt. Rursus ipse excipiendo fati-

nus, et duxisse Herodiadera, filiam Arethit, et postea gatos, docendo mscios, sanando a?grotos, recreando
jejunos quantum devotione credentium delectetur
Arethani ortis siraultatibus tihara suam tuhsse,
insinuat.
et Herodi inunico PhUippi in dolorem ipsius nuptiis
copulasse. Egesippijs vel Josephus taraen longe Vers. 33. —
Et pedestres. Nota quia non in al-
aliter. iara maris ripam sme Jordanis navigiopervenerunt.
Vers. 18. — iVoM licet tibi habere, etc (Id.) Sed transito ahquo freto vel stagno, proximos ejus-
Qui venerat in spiritu et Herodem ar-
virtute Elise, dera rcgionis locos adierunt ,
quo etiara pedestres
guit et Herodiadem, sicut, etc, usque ad homo enim indigeuce pervenire potuerunt.
ad laborem nascitur, et sancti per mortem trans- Vers. 34. — Et misertus est. (Beda.) Quomodo
eunt ad requiem. misertus sit, Matthaeus plenius exponit hoc modo
Vers. 23. — Etjuravit. (Beda.) Non excusatura Et misertus est eis, et curavit languores eorum.
:

perjurio per juraraentura. Ideo c.mi forte juravit, ut Hoc est enira pauperum et non habentiumpastorem
occasioneni inveniret occidendi. Et si iUa patris aut veraciter raisereri, et viara veritatis aperire, et lan-
matris interitum postulasset, non utique concessisset D guidos curare et jejunos reficiendo ad laudera su-
Herodes. perua3 largitatis animare quae sequentia eum fe-
;

Vers. 26. — Et contnstatus, etc (Id.) Consueto cisse declarant.

more Scripturse contristatus, non re, sed raultorura Vers. 35. — Et cumjam hora. Die declinata Sal-
opinione. Sicut et ipse Joseph, etc, usque ad ut sub vator turbas reficit, quia vel fine ssecuU propin-
- occasione pietatis irapius fieret. quante, vel cura sol justitiae pro nobis occubuit, a
Vers. 27. — Caput ejus in disco. (Id.) Caput legis diutiua spiritalis inedias suraus Uberati farae.
quodest Christus, a corpore abscinditur, elc, us- (Beda.) Christum deserta gentium petentem mul-
que ad Christus autera, qui est lux raundi, cura in- ta; fidelium catervae reUctis mcenihus priscae con-

cipiunt crescere dies. versationis, neglectoque variorum dogmatum prae-

Vers. 29. — Et tulerunt. (lo.) Josephus narrat sidio , sequuntur , et cum primura notus in Judaea
Joannera vinctum, in castellum Macheronta adduc- Deus, tunc exaltatus est super caelos el super om-
tumibique truncatum. Ecclesiastica narrat historia,in nem terrara gloria ejus.

Sebaste urbe Palaestinae, quee dicta est quondam Sa- Vers. 37. — Date illis. Provocat apostolos ad fra-

Patrol. CXIV. 7
 , ,

m WALAFUIDI STllAUI FULl). MON. OPP. PAUS I. — TIIKOLOGICA. 204

ctionem imiiis , nl illis si; noii liabere lcstantibus, A iijs ut II oiniiibus bonis ipia' agimiis hiiinaui favo-
ma^iutuitiiiu si^iii iiulescerot. Dl iusiuuans ,
quia ris rclriliulioucin vilciiuis : iic iios oiicraliu virtulum
i|uuliilie pcr uos jcjuiiu cofda sunt iiascciula, cuiii
ail coucupisccutiam llcctat tcmporalium. Quud ipse
corum exciiiplis vcl veiliis ail iiinaiula cu'leslia sus- Dominus nobis insinuans, cuin hi qui virtutes ejus
citamui'. Notanduni ,
quod lioc pauum niiraculum adinirabantur, rcgcm cum facerc vellent, fugit in
Joanncs scripturus, pra^niisit, quod proximum csset monteiii orare. Crucitixoribus promptus occurrit, ut
Pascha. Mattlucus elMarcus hoc, interlccto Joannc, scilicet [larati simus ad advcrsa tolcranda, cauti ad
contiuuo cssc liictum dicunt : unde colligilur Joan-
blandimcnta si arriserint , ct no nos , si atlluant
nera inimincnlc Pasclia fuisse decollatum, et alio sc- emolliendo dccipiant, crebris a Domino precibus
quente Pascha cruxitixum Dominum. imploremus.
Vers. 38. —
Quinque. (Beda.) Quinque panes, Ad liethsaidam. (Beda.) Bcthsaida civitas est in

quinque Mosaica' legis libri, quibus divinic icteriii- Galila^a Andrcir; et Potri ct Philippi propc stagnum
tatis cognitio, muiidi crcatio, cursus lalicntis sa'culi, Gencsarcth. Sed Marcus dicit, ctc. , usque ad qua;
et vera Deo scrviendi rcligio, etc, usijuc ad ad ul- ambiP sunt civitatcs in Uahkca juxta staguum Ge-
timuin vero magno munere dat cleclis ut edant ct nesareth : quod etiam Tibcriadis a Tibcriadc civi-
bibuiil super mensam suain in rcgno suo. B late sic vocatur.

Vers. 39. — Secundum contuhernia. (Id.) Di- Veiis. 46. — Abiit in montem. (In.) Benc orat
versi discubitus, distincti ordines ccclcsiarum qui qui Dcum orando quserit , a tcrrenis ad superiora
unam catholicam faciunt. progredions , verlicem curiae sublimioris ascendit.

Vers. 40. — Pcr centenos et qidnquagenos. Pcr Qui de divitiis, ctc, usq^ic ad omnia quse vult po-
tcst quin advocatus et judcx nostcr cst alterum
quinquagiutajubikcirequics. Quinquagcnarius autem
;

pictatis ofticium, altcrum potcstatis insigne.

bis ductus ccntum facit ; el ideo utriusque quietis per-

fectionem significat, scilicct, corporis ct mentis. Qui Vers. 47. — Et ipse sotus, ctc. Qui ahiiuando
enim quicscit ab aclibus pravis, rcquicm liabct cor- omnino in periculis Ecclcsiam deseruisse videtur ;

poris. Qui autem a cogitationibus etiam perversis, undc Ut quid, Ihnnine, 7'eeessisti lonye {Psal. x) ?
:

requiem habet meulis. etc Scd quia ditlcrt auxibum, non aufert subsidium.
Bene autem supcr viride fenum discumbentcs Vers. 48. — Lt c irca quartam. {BEBk.) Staliones
Dei pascuntur alimentis qui per studium abstincn-
, et vigilia3 militares, horaruin spatio dividuntur :

ti», calcatis dlecebris carnis, audicndisimplcudisiiue patet ergo eos, etc, usqiie ad Lucifcr namquc tres
verbis Dei operam impendunt. horas noctis, id est, totam vigiliam raatutinam illu-

Ideo alii quinquageui, alii ccnteni quia requiesci- C minare dicitur.

tur prius a malo opere, ut post sit etiam requies in Et volebat preeterire eos. (Id.) Ut ad horam,
mente. sciUcet, conturbati : sed coutinuo liberati, plus li-

Vers. 41. — £i acceptis. Non nova cibaria creat berationis suiv miraculuin stuperent, et creptori suo,
quia incarnatus, non alia quam qua^ scripta erant etc, usque ad Cum ambulavcris iu igne, non com-
praidicat : sed legem et prophetas mysteriis gra- bureris, et flamma non ardebit in te.

vida esse demonstrat. Vers. 49. — Putaverunt. (Beda.) Adhuc heraetici

Fregit. Et .-mte turbas ponenda distribuit disci- pulaut phantasma csse, nec veram carnemde virguae
pulis suis, quia sacramenta sanctis doctoribus, qui assumpsisse. Theodorus enini, etc, usque ad et
hxc toto orbe prtedicent, patefecit.
qualiter nou infusis pcdibus corporalo pondus ha-
VEns.43.— Et sustulerunt, etc. (Beda.) Secre- bcntibus et materiale onus, deambulabat in humidam
tiora mysteria qu;e rudes capere nequeunt perfe- et instabilem substantiam.
ctiores diligentcr inquirunt. Nam per cophinos, duo- — Noiite Prima subventio
Vers. oO. timere.
decim apostoli et per apostolos sequentes doctorcs
:
timorem secunda tempestatem prje-
est pellere ; ,

figurantur, foris despecti intus salutaris cibi rcli-

,
^^^^^..^, ^^^ ^,.^.^^^^^ compescere. Ncc mirura si Do

quiis ad alenda humilium corda cumulati. In cophi- ^ _^^.^,^ „.,„„,,.,„,„ ;„

mino ascendcntc navim ^^«
in „„,.;„, cessat ventus quia in :

nis enim servilia geruntur opera sed ille eos pa :

quocunque corde per gratiam sui amoris adest,
nis fragmcnlorum implevit, qui iufirma mundi, ut
mox universa vitiorum et adversanlis raundi et lua-
frangat vel confundat, elegit.
lignorum spirituum bella quiescunt.
Vers. 44. —
Quinquc millia (Id.) Propter quin-
—
Vers. bi. Non enim intellexerunt (Beda.)
que sensus corporis. Hi dominum secuti signiticant
Miraculo panum, quod esset rerum conditor osteu-
eos qui in Sicculari adhuc habitu posili, extcriori-
dit. Ambulando supcr undas quod totum corpus ,
bus qu;i' possident benc uti norunt. Qui recte quin-
quia ncccssc cst ut tftlcs le-
habebat liberum ab omni gravedine peccati. Pla-
quc panibus nluntur :

privcsplis inslruantur. Qui aiitcm cando vcntos et undas. quod elemenlis dominare-
galibus adliuc
turostcudit. Scd cariuilcs iulhuc discipuli magnilu-
mundo omnino renuntiunt , ct quatuor sunt millia
dinc qmdoin virluium stupcbant, seJ diviiiw majes-
et septem panibus refccti, hoc est evangclica pcr-
gratia intus eruditi. tatis vcritatem uon coguosccbiuU,
fectionc sublimes, et spirituali

Vers. 4b. —Et statim coeijit. Exeraplum datno- Vbrs. 5*. — Cojfnowrunt. Ruraore, uon facie vel
 : :

805 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. MARCt. 206

magnitudine signorun : eliani vultu plurimis notus A idolothjium in quantum cibus est, in quantum Dei
erat. creatura est, sed dffimoniorura invocatio hoc facit
Vers. 56. — Fimbriam vestimenH.(BEDX.)}iVmimiim immundun. Unde .-iVon potestis bibere calieem Do-
mandatum quod qui transgressus fuerit, ininimus mini et calicem dasmoniorum (lCor. x).
vocabitur in regnb coelorum : vel assuniplionem Juda;i se partem Dei jactaut, comraunes cibos vo-

camis per quam venimus ad Verbum Dei. cant, quibus omnes homines utuntur, ut ostrea,
lepores, et hujusmodi animalia, quae ungulam non
CAPUT VU. fiudunt, nee ruminant, nec squamosa in piscibus
sunt.

Vers. \. —Et conveniunt. (Id.) Patet quam Vers.18. — Et vos imprudentes. Corripiunlur,quia
vera sit confessio Domini ad Patrem qua dicitur : quae per se patent, mystica putant. E.\ quo adver-
Quia abscondisti hceca sapientibus et prudentibus, tlmus vitiosum esse auditorem, qui obscura mani-
et revelasti ea parvulis (Matth.'s.i). Indocli veniunt, feste, aut manifeste dicta obscure vult inteUigere.
infirmosadducunt, ut velfimbriam ejusconlingant,et
Vers.19. — Et in secessum. (Beda.) Hinc calum-
ideo cupita salute patiuntur. Pharisaii vero et Scribse,
nianlur quidam hferelici, quod Dorainus pliysicae
qui doclores populi esse debebant, non ad verbum B ignarus putet omnes cibos, etc, usqtte ad per oc-
audiendum, non quasi ad medicum, sed ad quaestio-
cultos meatus (quos Graeci poros vocant) ad infe-
nura pugnas concurrunt.
riora dilabilur et in secessum vadit.
Vers. 2. — Communibus manibus. (HiEROx.)Im- (AuG.) Qucedam sic accedunt ut etiara mutent et
mundis, vel communibus manibus comrauuioncm
mutentur, sicut et ipse cibus amittens speciem suam,
gentium significat. Munditia Pharisa;orum sterilis
in corpus nostrum verlilur, et nos refecti in robur
est, communio apostolorura non tola cxtendit pal-
mutamur.
miles suos usque ad raare. Non lotis.De non lotis
corporis raanibus viluperanl, curain eorum operibus Vers. 21. — De corde hominum. (Beda.) Anima
locus principaUs nonjuxta Platonem incerebro, sed
nihil immundiliae inveniatur. Ipsi aqua e.\terius loti,
juxla Ghristum in corde est. Arguuntur etiam, etc,
conscienliaj livore intus sunt poUuti.
Vers. 3. — Phanscr.i. (Beda.) Superstitiosa ho- usque ad ut si pulchram mulierein nos crebro viderit
inspicere, inteUigit nos amare.
minumtraditio crebrius lavari, ob manducanduni et
hujusmodi. Sed necessaria doctrina veritatis eos Vers. 24. — Et inde surgens. Relictis Scribis et

jubet, qui panem vitae qui de coelo descendit man- Pharisseis calumniatoribus, in partes Tyri et Sidonis
ducare desiderant, crebro eleemosynarum, aUo- seccssit, ut Tyrios Sidoniosque curaret. Neminem.
rumque justiti» Iructuum lamento sua opera pur- ^ (Beda.) Quamvis lalere non potuerit, non tamen
gare. factum est quod voluit. Sed exemplum, etc, usque
Vers. 4. — Baptismata. Frustra vasorum bapli- ad ut filiam Syrophffinissae a dsemonio liberaret
smata servant, qui cordium suorum corporum et et per fidem gentUis feminae Scribarimi et Phari-
sordes negligtmt. Non enim hoc de materialibus ma- saeorum perfidiam argueret.
nibus dictum est, sed pro mentium emimdatione, et Vehs.25. —
Mulier enim. Marcus dicit Dorainum
operum castigatione, et animarum sanctimonia et fuisse indomo, cum venit ad eum mulier, Matthaeus
salute.
dicit quod elamat post nos (Matth. xv) Per quod
—
.

Vers. .5. Quarediscipulitui,e[c.'Mirai\nhil\a.\ innuit quod posl ambulantem preces emiserit. Venit
Fihum Dei arguunt, quia non servat prajcepta ho- ergo ad eum mulier in doinum, sed quia Matthaeus
minura. Manus autem, id est, opera non corporis sel ait : iYo« respondit ei verbumAe(\\\. inteUigere quod
animae lavandce sunt, ut fiat in illis Verbum Dei. ambo tacuerunt, et ciun sUenlio ingressi sunt. Etita
Vers.6. — Bene prophctavit. (Hieron.) Latratum cffitera conlexunlur, quje in nuUo dissentiunt.
Pharisaeorum reprirait furca ralionis, id est, Moysi (Hier.) Mulier est raater nostra Romana Ecclesia
et Isaiee increpatione, ut et nos hcereticos verbis Nata, daemoniaca occidentaUs barbaries, cujus fi-
Scripturae vincere possLmus. D des fecit de cane ovem. Micas intellectus quaerit,
Vers. 9. — Bene irritum. Falsam caluraniam vera non panem infractum litteras cupit.
ratione confulal, quasi, Vos propler tradilionem ho- (BEDA.)Mulier gentilis, sedcumfide ad Dominum
minum'praecepla Dei conlemnilis et negligilis, quare veniens Ecclesiara significat de gentibus coUeclam,
ergo ineos discipulos arguitis, qui jussa seniorum qua3 pro fiha, etc, usque ad qui priscas suae per-
parvipendunt, ut custodiant mandata Dei ? fidia; mansiones reUnquimt, atque in domum Dei, id

Vebs. 11. — Vosautem dicitis. (Beo.il.) Consulens est Ecclesiam, pia se devolione transferunt.

DoraLnus irabecillilati, vel statum vel penuriae pa- Vers.27. — Sine prius saturari filios. Quasi dicat:
renlum,praecepit, etc.,«.S5Mearfquiverus Pater est, Futurum est ut et vos gentes salutera consequamini
oblatio Domini praeponatur. Tibiprofuerit. (lsiD.)la sed prius oportet Judaeos, qui antiqua electione filii

luos usus consumitur, quod sacrilegiura est. Vel Dei nominantur, pane coelesti refici et sic tandem
interrogalive. Quasi dicat : Proderil tibi ? Non debet genlibus vitse pabula ministrari. Filiorum. (Beda.)
Hoc raeluenles patres afficiebantur inedia. Mira conversio : nam Israel quondam fUius, nos
Vers. 15. — Nihil est extra, elc. (BED.i.) Nec canes. Pro diversitate fidei ordo nominum mutatur.
207 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OI'P. PARS I. — THEOLOGICA. m
De illis (licilur : CbxumdederuHt mc canes inulti A linguam muti ut l0(|ui valeul, tangit, cum ora diu
(l'sal. XXI). De iiobis : Alias oves habco, quce non bruta ad verba sapientia' proferenda coulactu suoc
tunt ex lioe ovili (Joan. x). pietatis iulbrmat.

Veus.28. — Demicis. Non integros cibos digna

Vers. 34. — Et suscipiens, etc. (HiEnoN.) Inge-
niuit. Gemere nos docuit, et in co^lum thesaurum
suin recipcre, reliquiis culellorum coulonta suiu, ut
quod por comi)unctionemcor-
nostri cordis erigore,
sic veuiam ail pauem iiileyruiii. iUiiu.v.) De micis, etc.
Ru-
dis a frivola carnis hctitia purgatur, ut dicitur :

Meusa, scripluni, undti Puru.^li in conspcctu meo :

giclmm a gemitu curdis mci ; Domtnc, antc teomne

inensam. {/»s«/.xxii). Micic puerorum, etc, iisque
desiderium mcum, otc. Et ait illi Ephphcta, ijuod :

ad ut ad speranda superna qum a Doniino promissa

est Adaperire. Cordecreditur ad justitiam (liom.x),
sunt praMuia in ca.'lo, inerilo se liumilitatis erigant.
Et statim aperta', etc. Aures apcrla; sunt ad hyra-
VEus.iy. — Projiter huuc sermoncm. (DiiD.\.) Hic
etc.

nosetcanticaot psalmos. Solvitur lingua, uteructet

datur e.\einpluin catecliizandi et baptizandi infautcs,
vorhum bonuni, quod non possunt nec niina; ncc verba
quia per iidein et confessionem parenlum in baptismo
cohiboie vel proliibere. Unde Paulus:£(;o vinctussum
liberanlur a ila^monio parvuli, i[ui necdum per se
sedverbumDci non cst ulligatumin me (I Tim. u).
sapere vel aliquid ajjcre possuut aut
— Tyri.
boiii iiiali.

B Vers. 36. — Etprwccpit ilUs ne cui dicerent. Non

Vers. 31. (IIieron.) Tyrus anjjuslia si-
invirtutibus gloriandum esso docuit, sed in cruce et
gniticans Judffiam, cui Dominus Coanyustatum
: est
in humihationo.Quanto autcm eis, etc. Civitas in
stratum et pallium breve, utrunujue operire non po-
monto posita undii[ue circumspccta abscondi non
test, uttransferat seadalinsfjentes ([sdi.wui). Si-
potesl (jlia<</t. XV) : humilitas semperpraecedit glo-
doncm.(\liEnoy.) Sidon,venalio, tora indomita, uostra
riam.
regiovelnaliocst. Dccapolcos. iBed.v.') Regio decem
Adaperire. Ad aures proprie. Aures enim ad au-
urbium trans Jordanera ad Orientera. Quod autem di-
dicndum apericndM, lingua ut loqui possit erat sol-
citur: Venitadmare Galilwm inter medios fines Dc-
venda. Unde soquitur : S/(i/i)« npcrta\ etc.
capolcos, non ipsos eum inlrasse signiticat, neque
Vers. 35. — Et loquchaturrcctc. (Beda.) Ille solus
enim mare liansuavigasse dicitur, sed usciue ad
recto loquitur vel Dominum contitendo, vol aliis
mare venisse, atque ad locum qui raedios tines De-
prtedicando, cujus auditum ut coelcstibus possit au-
capolios longe trans mare posilos respieiebat.
scuharc et obsccundare niandatis divina gratia refe-
(HiKROx.) Salvatorad salvandas gentes ab apo-
rat. Cujus linguam Dominus laclu sapientire, qxise
siolis deducitur, et docet quod adolescenti iaterro-
ipse est, ad loquendum instruit. Hic talis dicere po-
ganti respondit Nosti mandata, luec fac et vives
:
test Domine, labia mca apcrics (Psal. v). etc.
:

(Lwc.xviii). C Vers. 36. —

Quanto autem eisprcecipiebat, etc.
Vehs. .32. — Surdum et mutum. (Bed.v.) Qui scili- Sciebat ille qui omnia novit antoquam fiant, quod
cet, ncc aures verbis Dei audiendis, ncc os pro lo- inagis prKdicaront, ot hoc preecipiendo pigris voluit
quendis aperit. Quales necesse est ut hi qui audire osteudcre, quanto studiosius quantoque froiiuentius
et loqui verbum Dei longo usu didicerunt, Doraino [fcrveutius] prscdicare debeant, quibus jubet ut praj-
sauaudos olVerant, uteos quos humana fragilitas ne- dicarent : quando illi qui prohibentur tacere non
quit, gratiie dextera salvet. poterant.
(HiERON.) Genus humanum tanquam unus hoino
varia peste absumptus in protoplasto, escatur duin CAPUT VIU.
vidot, surdus tit dum audit, duin odorat eniuugilur,
Vers. 2. — Misereor super turbam. Quia verus
obrautescit dum loquilur, maucus iit dura raanus homo miseretur et compatitur aftectu humanje fragi-
erigit, incurvatur duni erigilur, hydropicus lit dum litatis. Quod de septem juinibus et paucis piscicuhs
concupiscit, claudus dum progredilur, lepra suflun-
quatuor millia hominum satiavil, divime potentia;
ditur dum inundatur, diTmone iiiipletur dum divini-
opus csl contra Euliclietis errorem.
dum audacler excusat.
talem appetit, morilur raorte
Triduo sustinent. Quare iriduo sustinerent Mat-
Et dcprecabantur. lucurnatiouem Domiui propheteeD IhsDus dicit sic
(Matth.w) : Etascendens in montcm
et patriarchaj cupiebant.
scdebat ibi, etaccesscruntadeum, etcTurba Iriduo
Vers. 33. — Et apprehendens eum, etc. Seorsuma Doininura austinet propter sanationem intirmormn.
lurbulenlis cogitalionibus et actibus inordinatis ser- suorura, cuin electi ([uique tido sancta' Trinitalis
monibusquc incouipositis educitur qui sanari mere- lucidi Doinino, pto suis suorunuiue poccatis, auiraie
lur. Digiti qui in aures miltuutur, verba Spiritus peccantis, scilicet, lauguoribus instantor supplicant.
sancli, de quo dicitur : Dujitus Dci est hic (Exod. Turba multa triduo Domiuum sustinel, cum mul-
viii). Et Opera digitorum tuorum sunt cali (Psal.
: litudo fideliuin peccata sua per paMutenliaiu decli-
viii). Tetigit linguam, clc. Spuma do carneDomini, nans ad Dominum se in opore, in locutioue el cogi-
divina sapientia, ([u;u solvit ignorautiaMi humaiii ge- taii(mo convertil.
neris, ut dicat : Credo in D.um Putrcm omnipotcn- (BED.i.HlocmiracuIo dosignatur, quod viain pra>-
tcm, etc. Scorsum. (Ued.v.) I'rima salutis via ost de sentis sa>culi, aliter incolumos Iransiro uo(|uiraus,
turba educi. De turba educit Dominus iutirmum, uisi alimeuto verbi sui Chrislus nos reliciat. Hoo vero
cum mentem peccatis, ctc, usque ad exspueus ergo lypice, etc, ujr/ut; a(i ipsc ab infirais dclcctationibus
 :

209 GLOSSA ORDINARIA. — EVAN&. MARCI. 210

abstractam pane coeli reficit, atquc ad appolilum A dan. Sed non est dubitandum eumdem locum esse
supernae suavitatis cibi spirilualis dato pignore ac- sub utroque nomine. Nam plerique codices habent
cendit. Magedan etiara secundura Marcum.

Vers. 3. — Si dimisero eos. Quia conversi pec-

Vers. 11 . — Quwrentes, etc. Quasi ea quae vide-

rant, non fuissent signa. Sed quid quaerant per hoc

catores in proesentis vitae via deficiunt, si in sua
deterrainatur, de coelo, vel in raorera Eliae ignera de
conscientia sine doclrinae pabulis dimittantur.
Do longe. — Moraliter. Qui niliil carnalis corr up-
sublirai, vel ad similitudinera Samuelis sestivo tera-
pore raugire tonitrua, vel fulgura vel imbres, quasi
tionis expertus, ad servitutem Dei festinat, de lon-
non possent et hfec calumniari qui ea calumniaban-
ginquo non venit ;
qui etiam nulla impudicitia, nul-
tur quae oculis viderant, manu langebant, utilitate
lis flagitiis inquinatus, solum autem conjugium ex-
manna, ut qui paucis
sentiebant. Vel signa de coelo,
pertus, nec iste de longinquo. Aliipost multa flagitia
panibus multa hominum raillia satiavit, nunc sicut
veniunt : et ideo de longinquo.
Moyses manna coelitus misso populum omnem passim
Vers. 5. — Septem. (Beda). Mysteriura est Novi reficiat. Unde Joannes post edulium panum turbas
Testaraenti, in quo septiforrais Spiritus gratia ple- quaesisse dicit Quid operaris Patres nostriman-
: '.'

nius creditur et datur. Nec sunt panes hordeacei, ducaverunt manna in deserto (Joan. vi), etc.
quinque de quibus quinque millia hominum "
sicut illi

satiata sunt, ne, sicut in lege, vitalis animoe alimen-

Vers. 12. — Si dabitur. (Aug.) De concordia
evangelistarum. In Slarco ita scriptum esse dicit
tum corporalibus sacramentis tegeretur. Hordeienim
et signum non dabitur ei.
medulla tenacissima tegitur palea.
(Beda.) Generationi isti, id est tentantium Deum
septemdona Spiritus sancti.
(Hier). Septerapanes,
et contradicentiura verbis ejus, non dabitur signum
Quatuor millia, annus Novi Testamenti cum quatuor
de coelo, quod tentantes, etc, usque ad iniposi-
temporibus. Septem sportae, septcm priniae Ecclesioe.
tionem manuura apostolorura gratiam sancti Spiritus
Fragraenta panura mystici intellectus primaj septi-
de coelo plurimis credeutibus infudit.
manse sunt. Pisciculi benedicti : libri Novi Testa-
menti, quomodo piscis assi partem resurgons postu- Vers. 13. — Ascendit navim. (Id.) Septem sportis

lal, et piscem superpositura prunis discipulis in modo impletis, statim ascenderunt in naviculam, et

captura piscium porrigit. venerunt in fines Magedan, et ibi navigantibus dictum

Vers. 6. — Siiper terram. (Bedaj. In refeetione est quod caverent a fermento Pharisaeorum et sad-
quinque panum turlm supra fenura discubuit quae ducasorum. Sed Scriptura dicit quod obliti sunt pa-
;

autera septem panibus reficienda est, super terram nes tollere, in quo ostenditur quod modicara curara

discumbere praecipitur quiaper legem carnis, etc, carnis haberent intenti Domini praesentiae.
:
G
usque ad hic autem remota omni cupiditate carnali Vers. 17. — Quid cogitatis. (Beda.) Accepta occa-
convivas Novi Testamenti spei permanentis firma- sione, docet quid significent quinque panes etsejitem,
mentum tanquara ipsius montis soliditas nullo feno et pauci piscicuH, quinque millia hominum aut qua-
interposito conlinet. tuor. Si enim ferraentum Pharisceorura et Herodis

Vers. 7. — Piseiculos. (Id.) Sanctos illius tempo- traditiones perversas et haeretica significat doginata,

ris, per quos eadem condita est Scriptura : vel quare cibi quibus nutritus est populus Dei non ve-

quorum ipsa Scriptura, tidem, vitam et passiones rara doctrinam integramque significat ?

conlinet ;
qui de fluctibus saeculi erepti, et divina Vers. 23. —
Et exspuens. (Id.) Sputum ab intus a
benedictioue consecrati refectionem nobis, ne in capite Domini procedit. Manus vero raerabra cor-
hujus mundi excursu deficiamus, vitae suse et mortis poris exterius posita. Exspuens ergo in oculos caeci-
sufe exemplo praebuere. manus suas imponit, ut ^ideat : quia CtBcitatem

Vers. 8. — Uanducaverunt. (Id.) Sunt multi qui huraani generis et per invisibilia divina"» pietatis dona
quamvis omnia sua relinquere, et altiora hujus mundi et per ostensa a foris sacramenta assumpta huma-
nitatis abstersit.
nequeant implere, tamen esurientes et sitientes justi-
tiam saturantur, cum audientes raandata Dei ad D Quem uno verbo totum simul curare poterat, pau-
vitam perveniunt aeternam. latim curat, ut magnitudinem humanae caecitatis
ostendat : et quae vix et quasi per gradus ad lucem
Quod superaverat . (Id.) Altiora prfficepta vel ex-
hortamenta, et consilia, quse generalis fidelium mul-
redeat, et gratiara suara nobis indicat, per quam
singula perfectionis incrementa adjuvant.
titudo nequit attingere,sicut hic : Si vis perfectus esse,
vadeet vende omnia qure habes (Matth. xix), etc. Vers. 24. — Video homines, etc (Hier.) Omnes
Septem sportas. Septem sportfe, Spiritus sancti aestimat sibi superiores, se indignum judicans : ut
gratia septiformi repleti. Fiunt enim sportae de junco, David se vocari hominem, sed canem mortuum et

et palmarum foliis. Juncus nascitur super aquas, pulicem unura. Prirao autera, etc, usque ad huic
palma victorem coronat. Sancti quoque ne ab hu- Dominus secunda impositione raanuura, lucem omnia
raore aeternitatis arescant, in ipso \itae fonte se col- clara videndi restituit : scilicet quid credendum,
locant, et aeternfe retributionis palmara cxspectant. quoraodo vivendum, quse praemia sunt speranda.
Vers. 10. — Et stotim. Pro hoc in Matthaeo habe- Vers. i'6. — Deinde iterum, etc. (Hier.) Ut clare
mus Ascendit
: in naviculam, etvenitinfines Mage- videret omnia, id est per opera visibilia invisibiUa
Slt WALAFRIDI STHADI FULD. MON. OPP. PARS I. THEOLOGICA. 212

intelligerct, ct quae oculus non vidit, et clarum, A menti in tcrram cadere, ut multuni frucluin aflorat.
animx suae statuin post rubigiuem pcccati inundi cor- Vers. 34. — Si (juis vult, etc. (Bed.v.) Postquam
dis oculo contemplaretur. Dealicniin luundo corde, mysterium suae passionis et resurrectionis ostendit,
ijuoniam ipsi Peum ridcbunt ()lattli. v). hortatur oinnes ad imitaudum jiassionis exemplum,
Vers. 26. — F.t misit. (IIieb.) Ut videret in se et omnibus salutem jiromillil aiiimarum. Scd perfe-

quod ante non vidit. Non enim putat desperans liomo ctioribus, qiianta passurus quod a mortuis resurrc-

de salute omnino possc sc quod facere iiluminatus cturus essel apcruit, forraam tribuens pra;dicandi,

per spem potest pcrficere. ut scilicet, pro suo quisque modo instruatur, neque
Mystice. Adminiet Dominus omnes qui agnilione infirmis altiora committantur.

veritatis illustrantur, ut ad cor redeant, ct ([uantum Dcncget. Non valet appreliendcrc quod ultra ipsum
sibi doiiatum fucrat sollicita mente perpendant, et est si nescierit mactare quod esl. Nisi quis a sc-

beneliciis Dei digna operatione respondeant. metipso deliciat, ad Deum, qui supra ipsum est, non
Nemini dixcris. (Beda.) Quod sanationcm silere appropinquat. Tollat crucem. Vel per abslinentiam
jubet, e.xemplum est suis, ne si miranda faciant, fa- macerando corpus, vel per compassionem animum.
YOrem qua?rant, sed divinis aspectibus sint phicerc De corpore dicit Paulus ; Casliyo corpus mcum, cl in

contcnti. n scrvitutum rcdigo. (II Cor. ix), etc. Idem de com-

Vers.27. — Quem me dicunt :' Pulchre primo sen- passione animi : Quis infirmatur, et ego non infir-

tentiam hominum interrogat, ne confessio eorum mor ? (II Cor. xi.)

vulgi opinionc, sed vcritatis agnitioue videatur infir- Vers. 38. — Qui enim. (Beda.) Duo temporaEc-
mata nc sicut Herodes de auditis lursitare puten-
:
clesia significat, aliud persecutionis, quando po-
tur. Unde Petro secundum .Matth«um dicit Cnro et :
nenda est anima ; aliud pacis, quando frangenda
sanguis non rcvelavit iibi {Mattii. xvi), id cst doc- sunt desideria terrena.

trina horainum. Qui enim me, etc. Quia multi avariliam vincunt,
Homines. Pulchre qui hominum more diversam de labentia despiciunt, sed fidei rectitudinem quam ha-
Domino senlentiam ferunt, homines dicuntur. Nara bent verecundia impediti, non exprimunt voce. Ad-

qui voritatem potenti.ie ejus pia raente cognoscunt, dit : Qui cnim me, etc.

non homines, sed dii appellari merentur. Unde dicit Vers. 39. — Amen dico. (Beda.) Cum de futura
illis : Vos vero, etc. Quasi dicat : llli, horaines, humana vita loqueretur, ideo necessarium fuit ut hoc pro-
opinantes ; sed vos, dii, quem me essc dicitis ? mitteret de pcenitenti vita, ut rudes adhuc discipuli

Vers. 29. — Tues

hac consolatione confortarcntur, sicut de Judaico
Christus. (Beda.) Omnia com
noraen exprimit, in quo ^''P"^" '^'''""' " ^"^'^ '"'' ''^"'"''' ^'''.'""'" '^ '"'"''
plectitur qui et naturam et G
irs populorum possederunt, ut custodiant justifica-
summa virtutum. Paulus dicit, etc, usque ad non
tiones ejus, et legem ejus requirant (Psal. civ.)
licet tamen nescire generationis fidem.
Regnim Dci, etc. Id est, Ecclesiam contra mundi
Vebs. 30. — Et comminaius est. (Beda.) Noluit se
hujus gloriam erectam. Vel futuram in coelis beati-
ante passionem et resurrectionem pra;dicari quia :

tudinera quam in monte viderunt. Quod pia provi-

completo sanguinis sacramento apostolis opporlunius
sione factum est, ut aeternum gaudium, tametsi ad
dicit : Euntcs docete omnes gcntcs, baptiiantcs eos in
breve momentum praelibatum, ad adversa ferenda
nomine Patris et Filii etSpiritus sancti (Matth.
fortius animaret.
xvni). Quia non prodcsset cum publice praidicari,
qucmtlagellalurasunt visuri, et crucifixum multa pati. CAPUT IX.
Vers. 31. — Qtwniam oportct, etc. (Hier.) Sicut
Vers. 1. — £/ post dies, etc. (Hieb.) Post com-
gubernatorperitus tempestatem in Iranquilhtate pra> minationem crucis resurrectionis gloria ostenditur,
cavens, nautas paratos vult esse suos. Sicut alibi : Si
unde sequitur :

quis vultvenire postme,abnegetse{Matth. xvi), etc. Et post dies, etc. Ut non timerent opprobria cru-
Vers. 3i.~ Etapprehendens. (Beda.) Amantis af- cis, qui oculis suis viderant gloriam futur» resur-
fectu dicens : Absit a tc, Dominc. Vel ut melius in D rectioni
Graeco habetur Propitius esto, etc, usque m/ ap-
: (Beda.) Et post dies sex. Lucas : Factum est autem
prehenditque eum in aftectum suum, vel separatim post hacc verba fere dies octo, etc, usquc ad ne in
ducit, ne praesentibus caeteris magistrura videatur octavo retributiouis tempore ab irato judice corri-
arguere. piamur. In montem e.vcelsum. In moutem ut ora-

Vers. 33. — Vade retro. (Id.) Multi putant quod ret, etc, usque ad tunc a-terna ejus visione mere-
correctus, buntnr Uelari.
non Petrus, sed adversarius Spiritus sit

quo suggerente hoc Apostolus dicebat : Sed niihi cr- Transfiguratus. Non veram substantiam caroi^

ror Apostoli de pictatis aflectu veniens, nunquam amisil, seil gloriam futura; suod, velnoslrie resurre-

incentivum videbitur diaboli. Diabolo dioitur Vade : ciionis oslendit. Talis post judicium cunctis appa-

rctro, Satanas. Petro Vadc retro me, etc, id est: rebit eleclis : in judicio, in foima servi et bonis et

sequere sentenliam nicam. malis, ut impii tiuem sprevere, quem Jiukei nega-
Mea est voluutas et Patris, ut vere, milites (piem ciuciiixere, Piialus Herodcsquo
Quee Dci sunt, etc
pro snUite hominum moriar : tu non vis granum fru- qucm judicavere nequeanl judiccm aguoscore.
 :

213 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. MARCI. 214

Vers. 2. — Et vestimenta . Veslimeuta Domini, A patrum ad filios, ct cor /iliorumad patres.^Reslilml
sancti. Unde Qui in
: Christo baptizati cstis Christum enim morti quod dcbet et diu vivendo sustulit, unde
induistis (Gal. mundo nianente
iii). Itec Domino in addit : Quomodo scripfum. Quasit dicat : Sicut de
videbantur despecta, sed ipso monlem petente novo Christi passione prophetai multifarie scripserunt :

candore refulgent. Quiamtnc quidem /ilii sumus Dci, sic et Elias multa passurus est. Restituet ergo om-
sed nondum apparuit quid erimus. Cum ergo appa- nia. Primo, corda hominum illius temporis ad cre-
ruerit, similes ei erimus, quia videbimus etim sicuti dendum in Christo, resistendum Antichristo. Deinde,
est (l Joan. iii). Unde subditur. ponet aniraam pro Christo.
Vers. 3. — Etapparuit, etc. Moysessanctus mor- Vers. 13. — Turbam magnam. (Hier.) Non est
tuus, Elias vivus in coclum raplus, visi in majestate requies sub sole : semper occidit parvulos invidia,
cum Domino (ul Lucas dicit) futuram in illo om- magnos percutiunt fulgura monles, aUi dicentes cum
nium sanctorum gloriam significant : qui tempore fide, alii invidentes cumfastu, ad Ecclesiam veniunt.
judicii vel vivi in carne reperientur vel morlui. Conquirentcs. (Beda.) Quid conquiraut Evangelista
Elias cum. (Beda.) Lcgislator et eximius prophe- non dicit, sed potost inlelligi de hoc quaeslionem
tarum apparent : loquuntur cum Domino in carne motam fuissc, quare discipuU da:moniacum qui in
vivente, ostendenies ipsumcsscquem lex et prophe-r> medio erat, non possent libcrare : hoc cnim ex se-
tae promiserunt ; non infimis , sed in monte cum quentibus concipi potesl.
illo, qiiia qui lerrena dcsidoria mente transeunt solvi Yers. Ib. —
Et intcrrorjavit (iD.JNota quod loca .

majostatom Seripluras sancta;, qua; in Domino im- robus congruunt. In monte orat, transformatur, di-
plcta est, perspiciunt. scipulis arcana sure majestatis aperit, in imo a lurba
Vers. 4. —
Rubhi. Quamvis stupefactus, etc, cxcipitur, miserorum Sursum disci-
fletu pulsatur.
usque ad unum habenlia labernaculum, id est Ec- pulis mysteria regni reserat, deorsum turbis peccata
clesiam Dei. Donum cst. Multo ergb melius choris infidolitalis oxprobrat. Sursum vocem Patris his qui
aanclorum interesse, Deitalis perfrui visione : si sic audire potcrant pandit, doorsum malos spiritus ex-
deloctat humanitas Christi Iransfigurata, ct duorum pelHl. Nunc pro moritorum qualitate aliisascendere,
societas ad punclum oslensa. aliis non desislit descendere. Et intcrrogavit. (Hier.)

Vers. 6. — Nubes obumbrans. Unde quia qua;si- Scit et interrogat, ut confessio pariat salutem, et
vit malerialc tabernaculum, nubis accepit umbracu- murmur cordis nostri sermonibus .solvatur prius ut

lum ut discat in rcsurrcctione non togmine domo- est : Dic iniquilates luas prius, ut justificcris.
rum, sed Spiritus sancti sanctos esse protcgondos. Vers. 17. —
Et dixi discipuUs. Lalontor calpam
Hic cst. Quasi dicat : Ilic vcre ost ille queni Moyscs p obliipiat in discipulos, cum saepe curatio non cu
iste vobis promisil, elc, usque ad ipsaque illustra rantium, sed curandorum impediatur vitio.

bitur gratia et in perpeluum protegelur. Vers. 18. — gencratio. Non homini irascitur,

Vers. 7. — Et sfatim. (Beda.) Cum fieret vox su- sed vitio. Non taedio aflectuum lioc dicit, sed ut me-
Quia dicus BBgro contra pr^copta agenti. El arguit per
per Filium homiuis, inventus est ipse solus.
cum Deus omnia
manifestaverit seipsum electis, erit unum Judaios iucredulitatis.

in omnibus imo ipse cum suis unus per omnia

:
Vers. 19. —
Statim spiritus. Quia dum post pec-
Christus, id est, caput cum corpore splendebit, unde
catum ad Dominum converli volujiius, magis a dia-
bolo impugnamur, ut vel excutiat virtutem, vel vin-
Nemo ascendit in cadum, nisi qui desccndit de
cmlo, Filius hominis, qui cst in ccclo (Joan. iii).
dicot suam expulsionem.

Vers. 8. — Prwcepit illis.NonwiUgloriamregm Vers. 20. — Ab infantia. (Hier.) Significat gen-

futuri et triumphi quam
monte oslenderat pu- in tilem populum cui nativitate increvit cultus idolo
blice praedicari : ne magni-
et incredibile esset pro rum, ut slultc immolaret filios suos dsemoniis, unda
tudine, et post tanlam gloriam apud rudes animos sequitur.

sequens crux scandalum faceret. Vers. 21. — £< frequenter cum, etc Alii enim
\eks. 9.— ycrbuntco)iti7iuerunt. (EiER.) IdesljJiigncm, alii aquam venerabanlur. .•l(//«ya. (Hier.)
cum absorpla mors non erunt in
fuerit in victoria, Credulitas nostra, ut roslrata lingua infirma est, nisi
mcmoria priora, cum
Dominus sordem fi-
abstulerit innixa adjutorio Dei. Fides cum lacrymis optata
lia; Sion, auferens omnem lacrymam ab oculis sanc- vola capit, ut est : Fiat titi secundum fidem tuam
torum. fMatth. x\).
Vers. 10. — Quid ergo. Tradunt scribae, secun- Vers. 2o. — Discerpens, etc. (Hier.) Discerpit
dum Malachiam, quod Elias veniet ante adventum diabolus appropinquantes ad salutem, quod est ei
Salvatoris, et reducel corda patrum ad patres eo- esca dilecta, quos in ventrem suum trahere deside
rum, et reslituet omnia in antiquum slatum. Existi- rat per terrores et damna, ut Job : Factus, etc.
mant ergo hanc adventus gloriam esse,
discipuli (IsiD., Rab.) Sanatisenim dicitur
etc. : Mortui enim
quam videranl in monte, et dicunt Si jam venisti :
estis et vita vestra abseondita cst cum Christo in
in gloria, quare praecursor tuus non apparet ? maxi- Deo [Col. Unde infirmitas Christianorum
iii). non est
me quia vident recessisse Eliam. mors, sed mortis similitudo.
Vers. 11. — Restituet, etc. Scilicet converfe cor Vers. 28. Hoc genus in millo. (Hier.) SluUilia
S115 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 216

ad luxuriam carnis peilinet el jejunio sanatur. Ira A pnrtc lialiet areendum, sod ad hoc polius quod non
et igiKivia oralione depellitur. Modicina eujiisquo hahol provocandum : undo : !^oHte iirohiben'.

vulneris adliihenda esl ei. Non sanat oi-ulun> quod Vers. 38. — Nolite prohibere.CBEDX.^WMC Afios-
calcaneum, jejunio passiones corporis, oratione sa- lolus : Sed sive occasionc sive veritatc Cliristus an-
nautur pestes mentis. nuntietur, etc, ^isque ad detcstari et proliibere de-

Vers. 30. — Oirident eum,e\^. Prosperis miscet bemus.

tristia, ut cum venerint, non irapra;nieditatis fcran- Veus. i\. — Kt iuisquis scandaliiaverit. Quan-
tur animis. Si contrislal eos, quia occidendus est, quam hoc generale sit, potest tamen secundum
debet L-Ptificare quia dic lerlia resurrecturus est. consoqncntiam sormonis contra aposlolos dici, qui

Vehs. 31. — Ignorabant. Nontam ingcnii tardi- de priiiialu dispulahant ct cos (pios ad tidem voca-

tate quam amore, quia Deum verum cognovcrunt, exomplo suo pcrdere poterant. (Beda.) Nota
liaiit,

moriturum credere nequibant. Et quia eis in figu- quod in bono operc nostro aliquando cavendum est
ris loqui consuevorunt, liorronlcs ejus mortom, in scandalum proximi aliquando pro nihilo haben-
,

his quoque eum loqui figurale pulabant. quantum sine peccato possumus, vilarc duni : in

,,„,„,
—
Vers. 32.
T. Tr-,,
Cnpft«c«aum. (HiER.) Villa consola-r> '..
proximorum scandalum debemus. Si autem pro ve-
^

,, ., ...
1

.
j^ •t> rilate scandalum
'^
. . .. .• /, sumitur, utiuus nasei "^
• permittitur
'''-'•'<"<• '<>"
tionis : congruit praxiicta? senlenlia! • Occisus die
quam veritas relinquatur.
tertia resunjet (Joan. an). Granum frumenti mori-
Mola asinaria. (Hier.) Secundura morem pro-
tur, ut mulliplioius coUigalur non moritur, so-
: si
vincia>. clc, usque ad tolerabilior utcunque cum in-
lum manet. Quid in via, etc. de
In via traclabant
ferni pnena cruciaret.
principatu : similis tractatione loco. Principalus enim
vi ingroditur, sic dcseritur, et dum tenetur labitur :
Vers. 42. — Et si scandalizaverit. Quia supra

et inccrtum in qua mansione, id ost, in qua die docuit, ne scandalizemus eos qui credunt in cum,

finiatur; unde dicit : Qui vult esse primus, elc. admonet quantum debemus eos cavere (pii scanda-
—xavSaXov
33. — Inter se disputaverunt. (Beda.) Hinc
lizant. Grsece offendiculum vel ruina vel
Vers.
impactio pedis. Vel, ut ahi, scrupulus. Ule ergo scan-
exorta videtur dispulatio, qiiia viderant Pelrimi et
dalizat fratrem qui ei dicto vel facto occasionem
Jacobum et Joannem seorsum ductos in monlem,
ruin» pra>bet. Manus tiia. Amicus, cujus ope et
et aliquod secretum ibi esse creditum eis, sed et
consilio indigemus quotidie. Sod si hic laedere in
Petro, sicut Malthseus dicit, claves regni coelorum
causa animai voluerit, excludendus est a nostra
promissas, et Ecclesiam super petram fidei, a qua
^o<=''='''"°> "« *' "'"' '" hac vita partem habere
ipse nomon acceperit, Kdificandam. Pulabant ergo ^ ^'f'''
vel illos ires csteris, vel oranibus Petrum esse prs- ^ ^•«'"'«"^- ™"1 "^™ lUo pereamus.
f
Quam duas manus. (Hier.) Duae raanus principa-
latnm.
tus, humilitas etsuperbia. Absinde superbiam, tene
Vers. 34. — Et residens, etc. Illi euntes disputa- humile principatum.
bant de principatu, ipse sedens docet humilita-
tem.
et

Principes enim laborant, humiles quiescunt.

Vers. 43. — Ubi vermis. (Beda.) Fetor vermiura
de corruptione carnis et sanguinis, ideoque caro re-
Desiderium glorise vidt humilitate sanare, et primo
cens sale conditur, ut exsiccato humore sanguineo,
simplici monet iraperio, mox innocentiae puerilis
vermis csse nequeat. Caro ergo et sanguis vermes
exemplo.
creant, quia deleclatio carnalis cui coudimentiun
Vers. 3b. — Complexus. Significat humiles dignos continentire non resistit, p(Bnam luxuriosis general
esse suo complexu, qui jure possunt gloriari et di-
Kternam. Debemus ergo corpus contiuentije sale, et
cere : Leeva ejus stib capite meo, et dextera illius mentcm condimento sapientiae ab erroris et vitio-
amplexabitur me (Cant. iiV rum labe castigaro.

Vers. 36. — Quisquis unum. Ve! simplicitcr pau- Vers. 48. — Omnis enim igne. Quia tertiomen-
peres Christi ah his qui velint esse majores, pro tioncm focit ignis ot vcrmis, ostendit quomodo uirum-
ejus honore ostendit esse recipiendos. Vel ipsos D q„g ^.j,ig^„,„s ^•ilare. OmHis t'«im )</«(, miredictum
malitia parvulos esse suadet, ut lanquam parvuli cst : Quod onim sale salitur, vermis putredinom ar-
simplices sinl. Et quicunque. Quia in pueris sc re-
cct Quod vero igne, id est , in igne , asperso sale
cipi docobal, ut caput in nrcmbris, ne putarelur carnem quo^iue consumit. H«c secundum legem in
noc solum esse quod videbatur, adjunxit : Et qui- hostiis fiobant qiue in altari creinalwntur, ubi in
eunqtie me susceperit, etc omni violima ct sacrificio sal otYorri prxcoptum
Vers. 37. — Responditilli. Quia dixeral : Quis- est. Omiiis victima sale salietur. Illoenimvere Dcv-
quis unum e.v Itujusmodi pueris receperit, me re- mini victima est (]ui corpus et aiiimam, etc, itsque

cipit, intelligit Joannes quod in nomine ejus cos ad dilectos el proximos n(>bis abnegai-e. Oinnis vic-
non recipianl, qui non sincerc ambulant ; unde tima salesalictur. (IIier.^ Victima genushiimaumn.
ait : Magister, vidimus qucmdam. Quasi dicat : Hic quod liic sapiciitiiv sale vel raliouo salitur, dum coi--
in nomiue tno non debet suseipi. Et prohibutmus ruplio sanguiuis, cusiodia pulivdinis, ot malor vor-

etiHi. Pulavit eum excludendum a bouoficio qui non mium liio consuiuilur, oi post purgalorio igue oxa-

utitnr officio, sed docctur neminem a bono (luod ox minnhiiur.

217 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. MARCI. 218

Vebs. 49. Quod si sal, etc Id est, si quis se- A Salvatoris benedici, sed nondum plenara fidem ha-
mel condiraentis veritalis refectus ad apostasiam bentes putabant eura moro hominum offerentiura
redierit quo alio doctorecorrigitur, qui eam quam
: iraportunitale lassari.
gustavit sapientiam, vel adversis territus, vel pros- Vers 14. — Talium enim est regnum Dei.Ta.-
peris illectus respuit ? Unde : QuU medebitur in- liura significanter dicit, non istorum. Quasi dicat :

cantatori a serpente percussol (Eccli. xii.) In hoc Mores regnant, non a^tas. Ilis promittitur regnum
Judam et socios ejus significare crcditur, qui phy- ccelorum qui similem habent simplicitatem et inno-
largyria corruptus, et apostolatum perdere, et Do- centiam, quibus congruit illud apostolis : Nolite ef-
minum tradere non dubitavit. Quia autem sunt multi fici parvuli sensibus, sed malitia parvuli estote
quos dum major scientia erigit, ab aliorum socie- (ICor. XIV.)
tate disjungit, et quo plus sapiunt, eo phis a con- Vers. 15. — Quisfjuis non rcceperit regnum.
cordice virtute desipiunt, subjungit : IJabcte in Qui non perseverat in ira, lipsus non meminit, vi-
paeem. (Beda.) Habere sal sine pace,
vobis sal et dens pulchram muhereni nfm concupiscit, non aliud
non donum, sed damnationis argumen-
virtutis est habet in ore, ahud in cordc. Quasi dicat : Si tales
tum. Quo enim quisque melius sapit, eo deterius non fueritis, non intrabitis in regnum coelorum.
delinquit. g Regnum Dei. Id est, doctrinara Evangelii sicut par-
vuli acciperc jubemur, id est, sicut parvulus docto-
CAPUT X.
ribus non contradicit, rationes adversus eos non
Vers. l. — Et inde exsurgens. Hucusque eaquje componit, sed iideliter suscipit, cum metu obtem-
in Galilsea fecit et docuit : hinc narrat qua? in perat et quiescit : ita et nos obediendo simpUciter,
Jud<ea fecit, et docuit, et passus est. Et primo et sine omni contradictione verba Domini dcbcmus
quse trans Jordanem ad orientem deinde quae cis : suscipere.
Jordanem quando venit Jericho, et Bethaniam, et Vers. 17. — Procurrens quidam genu. (Beda.)
Jerusalem. Cura enira omnis Judaeorura provincia Audierat, credo, iste a Domino tantmn eos qui vo-
generaliter ad distinclioncm aliarumgontium Juda?a lunt parvulis esse similes introiturcgni coelestis esset

dicta sit, specialius lamen meridiana plaga dicitur dignos, et ideo certior esse desiderat, non per pa-
Judaea ad distinctionem Galilaeae Decapolis, et caete- rabolas, sed aperte : quibus operum meritis vitam
rarum in eadcm provincia regionum. aeternara consequi possit.
Vers. 2. — Pharisa;i interroyabant. Magna dis- Vers. 18. — Quid me &'m.(lD.) Quiamagislrum
tantiainter turbas et Pharisaeos. Haj conveniunt. ut vocaverat bonum, etc, usque ad sed absque Deo,
doceantur, et inflrmi curentur, sicut Matthceus nullum bonum csse testatur.
aperte dicit : Illi ut tentando decipiant. Has enim ^ Vers. 19. — Ne adulteres. (Id.) Haec est puerilis
devotio pietatis : illos adducit slimulus livoris. Si innocentiae castitas, quse nobis imitanda proponitur,
licet 2)i>o. (Beda.) Cornuto syllogismo tenlavit, elc, si regnum Dei intrare velimus. Notandum sane,
usque ad sed peccantium necessitate concessa est. quod justitia legis suo terapore custodita, non solum
Vers. 5. —
Ad duritiam cordis. (Id.) Nunquid bona temporalia, sed etiara vitam conferebat seter-
Deus contrarius sibiest, etc, wsque ad per odia et nam.
homicidia perseverare Quptiarum copulam. Vers. 20. —Magister. (Id.) Nonputandus estvoto
Vers.8. —
Et erunt, etc. Prajmiiun nuptiarum tentantis, etc, usque admde addit: Vade, qwecun-
est e duobus unam carnem fieri. Castitas juncta que habesvendc,etdapauperibus (Matth.y), elc.
spiritui unus spiritus efllcitur. Vers. 21. —
Et veni, sequere me. (lo.) Quasi di-
Vers. 9. —Homo
non separet. Desiderio secundge cat : Post contemptas divitias Salvatorem imitare,
uxoris. Deus separat qui conjungit, quando ex
:
id est, relictis malis fac bona. Facilius saccus con-

consensu utriusque propter servitutera Dei (eo quod temnitur quam concupiscentia vel voluptas.
tempus breve sit), sic babent uxores quasi non ha- Vers, 23. — Quamdifjicile. (Id.) Qui multiplican-

bentes. dis divitiis incumbunt, etc, usquead intrare possint

Vers. iO. — Et in domo, etc. (Hier.) Non disci- ^ regnum Dei.

puli inlerrogaverunt prius, etc, usque ad ut panis Vers. 25. — Facilius est camelum. Quomodo
cor hominis confirraet, ut est : Si qras vult post me ergo in Evangelio Matthaeus et Zachaeus, et Joseph
venire (Luc. ix), etc et in Veteri Teslamento quara plurimi divites intra-

Vers. U. — Quicunque dimiserit. (Beda.) Mat- vere ? Forte quia divitias pronihilo habuero vel ex
Ihaeus plenius. Quicunque dimiserituxorem suam, toto conteranere didicerunt, unde David Unicus et :

nisi ob fornicationem, et aliam duxerit, mwcha- paupcr sum ego (Psalm. \\i\). Et idem Divitim :

tur {Matth. v). Una ergo solummodo causa si affluant, nolitc cor apponcre {Ibid. LXi). Non
est car-
nalis, fornicatio : una spiritualis, tiraor Dei, utuxor ait, nohte suscipere.
diraittatur, sicut multi rcligionis causa fecisse le- Vers. 26. — Et quis potest. Cum pluressintpau-
guntur. Nulla autem causa est Dei lego prsescripta, peres quam divites, nonhoc dixissent nisi in divitum
ut aha ducatur vivente ea qufe est relicta. nuraero intellexissent cunctos qui divitias adipisci
Vers. 13. — Discipuli autem comininabantur vellent.
offerentibus . Non quia nollent eis et raanu et voce Vers. 27. — Apud Deum. Qui a cupiditate terre-
 : .

219 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. TIIEOLOGICA 220

norum ail cliaritatem ictenionim convoilere potest, A tluos arguit, nec decem indignalionis increpat et
et superbos raeere liuiiiilos. livoris, sed docct nuijorom csse ((iii minor liiei^il.el

Vers. i8. — Kcce nos (/(m(,«,</mit.<. ("irandis lidu- dominum qui sorvus sit. I'"ruslra igilur, aut iUi ad
cia : piscator crat, divcs non erat, viclum manu ct nwjora suspiraut aut lii super desidcrio corum do-
arle quaerebat, ettamen conlidenter dicit Ecce iios : lent, cum ad summilatera virtutum non potcalia scd
reliquimus oiiiHid. Et seculi sumus. Quia nonsuf- humilitas ducat. Suis deniiiiioproponit exemplum.ut
licit sic dimittero, junyit qiiod porlocluiii ost, et se- si diela, parvipeudorent, ad opera erubosccrent.
culi suinus tc. Quasidicat : l''ecinuis quod jussisli Nam et Filins Iwmiiiis, etc.

quid ergo dabis prxMiiii ? Vers. 46. — El veniunt Jericho. (IIier.) Jcriclio
Vers. 30. — Centies tanttm. (Bed.\.) Ilac ocea- luna vclanathcma, quod congruit appropinquanti
sione quidamJudaicam millc annoriim labulampost l)assioni. Dofectus carnis Clirisli, pr*paratio cst
rcsurroctionom juslorum doyinaiizant, etc, us(]ue cijclestis Jcrusalom, undo Joriclio desoronlos, Jcru-
«(/ palria' eu'lostis, (jua; pcr doxteram signilicatur, salcm, id ost visioni pacis, appr()])in(iuaul. Kt pro/i-
oiunium pariter eloctorum verissima dileclione cisccnte eo. (ItiiDA.) Quia ascendentc ad coclos Do-
fruuntur. mino ct fidelibus sequcntibus, (Ac.^mque ad cosque
Vers. 31. — Multi autcin. Quia multi incipiunt g ad illuminalionem omnium populorum in munduin
sed non perliciunt, terribilis scntcntia subditur : (Iisporsit. Bartima-us cn-cus. (IIier.) Ca'citas Ju-
Multi autciii, etc. Latro in cruce confessor eodem da;orum qu;e illustrabitur in fine in advcntu Elia; et
die quo pro peccatis suis cnicilixus cst gratia fidci Enoch.
cum Christo in paradiso gaudet. Quolidic quoquc Vers. 47. — Qui cum audisset. Populus gcntiura
videmus multos laicos magis vit;e meritis cxcellerc, audita fama Christi, cujus particcps qu.Tjrebat fiori,

ct alios a prima letato spirituali studio fcrvenles, ad contradiccbant mulli, priino Jud:i'i post etiani gcnli-
extromum otio torpescore. lcs, ne illimiiuandus sanandiis^iuc mundus Clirislura
Vers.32. — Et stujichant. Ideo scilicct quia mo- invocaret, nec tamen ad vilam pnoordinatos Kter-
minerant quod se passurura multa a summis saccr- uam poterat irapugnantiura furor prohibere.
dotibus et scribis prx'dixcrat, et occidendum. Metue- Fili Darid. (HiER.) Per nierila patriarcliarura il-

bant ergo ne vel ipsi cum eo occiderentur, vel ille, luminatur Judaicus populus, cui adest misoricors
cujus vita ot magisterio gaudebant, occidorolur. Deus et raiserator illuminanscaecos et erigenselisos.
Et assuincnt. (BEnA). Prwvidens discipulorum
Vers. 48. — At illo multo magis. Ingravesccntc
animos ex passione sua perlurljaudos, etc, imjue
bello vitiorum, manus levanda; sunt ad lapidem ad-
fl(/ locum mortis ^
quasi intrepidus adit. - . -i jiJesum
iutoni cum claraore,
>
id est,
.
ad
VERS. 35. — Et
'

accedunt. Audita resurrectione,

,. . /-,
*j ,.,
(IIiER.)
, „
Conveniens ordo salutis, clc, usque ad
inmiemores secuudi advenlus pulaut cum morc ho-
apostolos in altis considerans.
minuni regnare. MattluTus dicit raatrora postulasso,
sed Marcus dicit ipsos, dcsidorium eorum voleus Vers. 49. — Etvocant ca-cum. (Beda.) Allego-

aperire quorum consilio raater petebat. rice, cfecum clamantera Dorainus vocat,dumpopulo

Vers. 38. — .iut baptisino. Idem quod calix. Unde gentium scientiara veritatis desideranti, per sanctos
praedicatores verbura fidei coramittit. Qui vocantes
alibi de passione sua dicit : Baptismo hnhcobapli-
zari : et quomodo coarctor usquc dum pcrficiatur.
csecum animosquiorem esse et surgere, ad eumquc
Vers. 39. — Caliccm quidcm. (,Bed.) Jacobus ab venire, pivecipiunt, cura pra^dicando spem salutis

Herodc Joannes in ferventis olei habcre, de vitiorura torpore surgere, at(pie ad vir-
capitc truucatur.
lutum studia quibus illuraiuari mereatur, accingi ju-
doliura missus. Indc ad coronam martyrii athleta
Chrisli processit, statiraquc in Pathraos relegatus. bent quasi dicat : Accedite ad cum etilluminanimi
Itaque et martyrio anirao non defuit, et calicem (Psal. xxxiii). £/, surge qui dormis (Ephes. v), etc.

confessionis bibit quom biberunt in camino tres Vers. 50. — Qui, projcctovcstimento suo. Id cst,
pueri, licet persecutor sanguinem non fuderit. objectis raundi curis, expedito mentis gressu ad da-
Vers. 40. — Sedere autem. Quasi, Vultis ut hoc D torem lucis properat. Exsiliens. Promptam volunta-
tribuam vobis?Sed regnura co}Iorura nonestdantis, tem corapletione desiderii remunerat, unde Quod- :

sed accipientis. Son eniin pcrsonaruin acceptio est cunque pe-tieritis in oratione credentes accipie-
apud\l)euin {Acl. x), sed (juicunque dignus fuerit, tis.

accipict quod non persona; sed vitie paratura. Yobis. Vers. 51. — Habboni, ut vidcam.Jionnmnmciux-
Adhuc superbis, quasi dicat : Si vullis accipere, no- rit, sed lumen. Caecus enim divilias habere potest,
lite esse quod estis : aliis paratum cst, et vos alii sednon vidot qiiod habet. Exeuiplo hujus non falsas
estote, et vobis paratum est, ([uod est, prius humi- divitias qu;eraiuus, sed lucera quain cum solis ange-
liamini qui jaiu vultis cxaltari. lis videre possumus ad quam via lidos est. Unde iUu-

Vers. 41. — Indignali sunt. Non de matre, sod minatoca^co dicilur : Vade, fidcstuasalvum tc fccit.

de liliis, qui ignoranics mensuram suam immodica Vers. 52. — Viditetsequebatur. (Bkda.) Yidel et
cupiditale ardebant. seipiitur ((ui quod bene inlelligil operatur. Seqiu
Vers. 42.— Jcsusautcin vocanscos. Ilumilis ma- iraitari, Uude :
.*>'(
quis mihi ministrat. ine sequatur

gistcr, ct pius ct milis, nec cupiditatis immodica> (Joan. \u).

221 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. MARCI. 222

bi Consideremus quia via graditur, et sequa-

via. A magnns, ctfiUus Altissimi vocabitur, etc, usquc ad
raur per humilitatcm, per labores. Tia quae dicit : per ipsum verbum obsecrationis.
Ego sum via, veritas et vita (Joan. xiv). Hsccst via Vers. 11. — Et intrnivit. (Id.) Jam appropinquanle
angusla quaj ducit ad ardua, HicrosolymEe et Betha- passione in loco passioni prasfinito ante sascula vult
niae ad montera Olivarum, qui est mons luminis et esse, etc, usque ad jam sacramentum beatae irarao-

consolationis. lationis inchoavit.

CAPUT XI. In templum. Exemplum dedit nobis, ut quocunque
Vers. 1. — BethanicE. (Beda.) Belhania villa sive veniremus, priranm ad domum orationis si ibi sit-

civitas in latere montis Oliveti, etc, usque arf duos divertamus nos per orationis studium Deo
: et cura

propter veritatis scientiam et operis munditiam. coraraendaveriraus, ad ea propter quas venimus

Duos ex discipulis. (Hier.) Bini vocantur, bini mit- agenda secedamus. Et circumspectis, etc. Non semel
tuntur, etc, tisque ad inter duo chcrubimDominum hoc fecit, scd per omnes quinque dies. Per diem in
cognoscant, spiritu mente psallcntes. templo docebat, noctibus monte Olivetiexiens in
Vers. 2. — Et statim. (Beda.) Introeuntes mun- morabalur, sicut Lucas Docendo enim incredu-
ait.

dura prsedicatores invenerunt populum nationum. lis officium correctionis sedulus impendebat, ma-
clc, usque ad qni mundus nendo apud lideles gratiam benignitatis propitius
autera et sanctus est^ B
solius Dei est exhibebat.

Vers. 4. — PiiUum ligatum. (Hier.) PuIIus li- Cumquc vidisset. (Beda.) Sicut per parabolas
gatus et indomitus ,
quem solvunt et doraant, popu. loquitur, ita facit, etc, usque «rfmiracula faciendo,
lus genlihs est. Ante januam fidei, cum vinculis pec- et non invenit : ideo damnavit.
catorum suorura in bivio stat : in libertate arbitrii Vers. 14. — Jamnon amplius. (Id.) Tu quoque
dubitat inter mortem et vitam. si non vis audire in judicio
a Chrislo, Disceditc a
Vers. 6. — Et dimiserunt. (Beda.) Qui in solvendo me, mali, in ignem wternum, quia esurivi ct non
contradicebant, etc, usque ad quo Christo sessore dedistis mihi, manducandum (Matth. xxv), arbor
fiant digna operiunt. slerilis esse cavelo, scd potius Christo pauperi et
Vers. 7. — Et sedit. (Hier.) Coepit regnarc ut non esurienti fruclum pietatis quo indiget otfer.

regnet peccatura in mortali vel lasciva carne : sed Vers. 15. —

Ccepit ejicere. In ipsa re ostendit
juslitia etpax et gaudium in Spiritu sancto. quod per figurara in ficu fecit. Ficus enim non pec-
Vers. 8. — Multi autcm straverunt. Quia raulti cavit si ante tempus fructum non habuit, sed sacer-

raartyres sepropriae carnis amiclu exuentes, simpli- dotes.

viam suo sanguine parant, ut inoflensi ad

cioribus Vendcntes. (Beda.) Ea sciliccl quai qui de longin-
supernam civitatem, ad quam ducit Jesus, incedant. quo venerunt ab indigenis offerenda eraebant, etc»
(Hier.) Multi, etc. Pedes sunt extrerai quos ad usque ad semper privantur sacerdotio.
jungendum constituit Apostolus, qui et si non sunt Vers. 16. —
Et non sincbat. Futuri judicii exem-
dorsura in quo sedit Dorainus, tamen eum militibus plum praemittit quando omnes reprobos ab Ecclesia
a Joanne instruuntur. repellit : et ne ultra ad eara turbandam intrent

Alii autcm. (Id.) Justi ut palma florebunt, an- eeterno verbere compescit.

gusti in radicibus, lati in Iloribus et fructibus : quo- Vos autem fecistis. Ad hoc enun in templo erant,
niam bonus odor Christi sunt, et slernunt viam man- ut vel non dantes corporaliter persequerentur, vel
datorum Dei bona fama. (Beda.) Alii aulem frondes dantes spirituahter necarent. Templum et domus
vel ramos de arboribus ca^^dunt, qui in doctrina ve- Dei mens est et conscientia fidelium, qu» in iKsione
ritatis verba et senlentias Patrum de corum ex- proximi perversas cogitatioues profert, quasi in spe-
cerpunt libris. Et h»c in via Dei ad aniraum audi- lunca latrones resident, et simpliciter gradientes
loris venientis huraili praedicatione subraittunt. interficiunt : et sic raens jam non domus Dei, sed

Vers. 9. — Et qui prwibant. Prjecessit Judaicus

spelunca est latronura.

populus, secutus est gentilis. Et quia oranes qui fi-

Vers. 20. — Aridam factam. (BEDa.) Aradicibus
deles sunt vel fuenmt in Christum crediderunt et D arefacta est ficus, ut ostenderetur gens irapia non
credunt, et
ad tempus, vel ex parte corripienda externorura in-
qiii prieeunt, et qui sequuntur, hosanna
cursibus, et per poenitentiam liberanda, sicut sa^pe
clamant : quod Salva nos, Latine
ab ipso dicitur :

enim omnes priores etiam salulem qufesierunl. factura est, sed omni et aeterna damnatione fcrienda.

Vers. 10. — Benedictus qui venit. Quoniara una

Aliter. Arefacta est a radicibus, ut ostendatur non
solura huraano extrinsecus, sed divino intus favore
fides, una spes oraniura. Illi exspeclabant et ventu-
rura credebant, et nos venisse crediraus.
funditus destituenda : nam el vitam perdidit in cffilis

(Beda.) Per hoc quod jungilur

et patriam in terris.
: hosanna in excel-
sis quod est salus, significat.quod advenium Christi
: Vers. 21. —
Recordatus Petrus. Petrus agnoscit
non solum hominum salus csl, sed totius mundi aridam, et abscissam radicera cui succedit oliva pul-
terrena jungens cceleslibus, ut ei omrie genu fle.cta- cherrima fructifera vocata a Domino. Unde sequitur :

tur, cmleslium, terrestrium. ct infcrnorum. (Phi- Amcn, dico vohis, etc.

np. n). Vers. 23. — Quicunque dixerit. (Beda.) Solent
(HiER.) Hoc Gabrieli consonat : qui ait : Hic erit quidara diccrc, quod nostri nondum plenam fidcm ha-
S23 WALAFRIDl STRADl FULD. MON. OPP. PARS — THEOLOGICA.
I. 224

bueruiit, ctc, iisqur ad quanlo a piorum hrsione se A Vers. 10. — Lapidcm qucmreprobaverunt. (IIibr.)
cxpulsum gemil. (IliEn.) Sed lioc factum est : quando Lapis roprobus, ([uem gessit angulus, coiijungons in
dixerunt apostoli : Digne transfenmur ad gentes ca?na agnum cum pane, finiens Vetus, Novum in-
quia vos indig)ws judicatis (^lalth. xxi). (Deda.) choans Testamenluiu, liic prcstat mira in ocuhs
Noliindft est distinclio deprecanlium, etc, usque ad nostris.

si tamen in se peccanlibus i)rimo diiiiitlmil. Vers. 13. — Et mittunt ad cuni (Beda.) Turbam
VEns. 25. — Et cum stahitis. (lliuii.) Marcus suo limebaut, atquc quod per se non polerant,etc., us-
more, septem versus orationis Dorainicse ima ora- que ad et regnum cl omnia perdere maluerint, quam
tione compreliendit. Is namque cui dimissa sunt om- esse tributarii.
nia, qiiid amplius rogabit, nisi quod pcrsevcret in Vers. 1 4. — Magistcr, scimus. (Id.) Blanda et

eo quod oblinuit '? fraudulonta interrogalio ad hoc provocal responden-

Vers. 28. — /« i]ua potestate. De Dei dubitant lem, ut magis Deum quam Ca^sarem timeat, el dicat
potestate, et voluntsubintelligi diaboli essequodfacit. non debere tributa solvi, utaudicntes Herodianise-
Vebs. 29. — Interrogabo. Poterat aperla respon- ditionis contra Romanos auclorem tcneanl.

sione calumniam tenlatorum confulare : sed pru- Vers. 15. —

Qui sciens versntiam. Qui putant
denter intcrrosat, ut vel silcntio suo vel sententia nlerrogationem Salvatoris ignoralionera esse, non
condcuuientur. dispensationcra, ex hoc loco discant, quod potuit
Vers. 31. — Si dixerimns. (UmR.) Dc lucerna scire cujusimago esset. Sed interrogat, ut ad ser-
mundi obscurantur, unde dicit : Paravi lucernnm raonem eorura competenter respondeat. Denarium.
Cliristo rneo : inimicos ejus induam confusione Denarius genus numini qui pro decem nummis
(Psal. cxxxi). computalur, et habet imaginem Ca^saris.
Quare ergo, etc Quasi dicat : Quem confitemini Vers. 11. —
Hcdditc crgo qu(e sunt Ccesaris.
de ccelo habuisse prophetiam, railutestimonium per- Hoc ipse focit : pro se et pro Petro solvendo tribula.
hibuit et ab illo audistis in qua potcslate haec facio- Quce sunt Dei Deo. Hoc quoque fecit Patris implens
Vers. 32. — Si dixerimus. Quodlibet horum res- voluntatem. Aliter : Rcddite qu(e stait C<vsaris C(r-
pondoant : vident se in laqucum ruituros, timent. sari. Impressionem sua' imaginis. Quo' sunt Dei Deo.
lapidalionem : sedmagis confessionem veritatis. Animam lumine vultus ejus illustralam, Unde : Sig-
Vers. 33. — Neque ego dico vobis. (Bed.) Dua- natumcst super nos lumen vultustui (Psal. iv), etc

bus de causis scientia veritatis occultatur qunsrenti- Vers. 18. — Sadducffi, etc Dute hsereses erant
bus, cum aut hic cui qua^rit minus inlelligit, aut odio in Judaeis, Pharisa>orum et Sadduca^orum. Pharis»i
aut contemptuvovitalis indignus estquidebeat aperiri traditionum et observationuin (quas iUi SsuTspcisEi;
Propter alterum dicitur : Adkuc multa haheo vobis C vocant) jusliliam praierebanl : unde et divisi vocan-
dicere, quw non potestis portare modo. Propter al-
tur a populo. Sadducfei autem, id est, justi, et cor-
terum, Nolite sanctum dare canibus. poris et anirase resurrectionera negabant.
CAPUT XII. Sadducivi, elc. (Beda.) Qui rosurrectionem corpo-

Vers. \. — Lacum, sive torcular autaltare, aut rum esse negant, vel non credunt animas judicantes

illa torcularia quidam psalmi pr»no-

quorum titulo interire cum corporibus ; recte hiyusmodi fabulara
tantur. Peregrc profectus. Dans liberum arbitrium
fingunt, qua; deliramenti arguat eos qui asserunt

operandi non mutatione loci quia ubique Deus, et resunoclionom corporum. Potuit autem et in gentc
,

eorum aliquando Iioc accidere.

omnia complet.
A'ers. 6. —
Quia reverebitntur. Non hoc igno- Vers. 20. — Scptem ergo, etc (Id.) Tnrpitudinem

rando dixit, quia omnianovit, sed sempcr ambigere fabuhe opponunt, ut resurrectionem negent. Sed
dicitur Deus, ut libora voluntas homini reservetur. mystice, septem fratres sine filiis defuncti, omnibus
Euuomium, ecce reprobis congruunt qui per totam vitam (quce sep-
(Beda.) Interrogamus Arium, et :

pater dicitur ignorare, et sententiain tcmporat, el tem diebus volvitui) a bono opere steriles sunt,
quibus viritim raorieuiibus ad ultinuira et ipsa inun-
quantum in nobis est dicitur esse mentitus. Quid-
quid pro palre responderint, hoc intelligant pro fi-
'-' dana eonversalio nioiitur, id est, trausit, quasi uxor

lio, qui se dicit ignorare, consununaliouis diem. infecuuda,.quam illi sine fruetu boni operis exege-

Vers. 7. — Coloni autcm. (lo.) Probat Juda'Orum runt. (HiER.l Mulier sterilis, nec relinquens senem

principes non per ignorantiam Christum crucilixisse, cx -septem fratribus, elc, usque ad quia initium
etc, usque ad ct suam justiliam qua? cx lege est sapientice timor Domini.
pra?fcrre nitebantur. Vers. 25. — Neque nubetit, neque, etc (Beda.)
Vers.8. — Etciccerunf. Notat pertinaciam corum : Gra-co idiomati Latina consuetudo non respondel,
qui nec crucifixo ac resuscitatoDominoad priodicat- nubore euimproprie mulieres dicuntur : et viri du-
ionem apostolorum credore voluerunt, sed quasi vile cere.Sed non simpliciter dictuin intelligamus, ne-
cadaver projccerunt quia quantum in se erat, asuis
: que nubent viri, rieque nubcntur mulieres. A
linibus excludenles gonlibus suscipiendum dederunt. Vers. 26. — Ego sum Deus, elc (Bed.^ Cum "
(Dkda.) Cuicunque fidclium mysterium baptismi, multa apertiora tcstimonia de resurrectione possel
etc, usquc ad Dominurii crucifigerc et oslentatui profeno, etc, usque a(Jqu8B cum animabu» velbon»
hubcrc gaudebit. vcl inala gesscrunt.
 : ,

223 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. MARCI. 226

Vers. 28. eum. (HiER.^Quid sibi

Interrogavit A et desidero quod non possum vobis explanere. Non
vult hfec cum
qUEBslio, hoc sciant omiies periti in quanlura, sed ex quanto desiderat Deus. Unusquis-

lege ? Sed diverse in Exodo et Levitico et Deutero- que quadrantera potest offerre. Haec est torta panis
nomio ordinanlur mandata. De his enira duobus ube- in Levitico, quse est voluntas prompta. Quadrans,

ribus super pectora sponsae levatis alitur nostra iu- quia cx tribus consistit, cogitatu, verbo et facto.
fautia. Quadrans. Quadrantem vocant calculatores quar-
Primum omnitcm, etc. Maximum quod ante om- tam partem cujusque rei, scilicet, loci, temporis,

nia debemus in corde, quasi unicum pietatis funda- pecuniae. Forsitan ergo hic quartam partemsicli,
mentum locare, hoc est, scilicet cognitio atque cou- id est, quinque obolos significat.

fessio divinae unitatis cum exsecutione diviuaj ope- Vers. 44. — Omnes enim. (Beda.) Judaeus ex

rationis, quae in dilectione Dei et proxirai perficitur : abundante mittit in munera, etc, usque ad Deus
haec est fides qux per dilectionem opcratur. mcus misericordia ejtis prccvcniet me (Psal. lviii).

Vers. 32. — liene magister. (Beda.) Ostendit

CAPUT xiri.
scriba in hac responsione iuter scribas et Pharisaeos
gravem qu;estionem diu versatam esse, etc, usque Vers. 1. — Et
cum egrederctur (beda.) Recedent
ad nemo autem absque fide et dilectione ia qua sen- g de templo Domino, ctc, usque ad erat luitura, et
tentia scriba iste declarat se fuisse. sedificia ruitura.

Vers. 34. — Non longe es a regnoDci, etc. iIsid.) Yides has, etc Divinitus autem procuratum est,

Quamvis ad tentanduni veneril : longior uamque est ut patefacta per orbem fidei evangelicse gratia,
ignorantia quam scieutia, ut Sadducsis dicitur :
ipsura templum cura cajremoniis tolleretur : ne
Erratls nescientcs Scripturas neque virtutem Dci forte aliquis parvulus adhuc, ac lactens in fide, si
(Matth. xxu). (Beda.) Mattha!us dicit, quia tentando videret manere illa a proplielis facta a Domino ins-
quserebat, etc, usque ad secundum illud : Qui fa- tituta adrairando sanclum saeculare, paulatim ad
cilc credit levis estcorde,etminorabitur. (Eccl. xix). Judaismum relaberetur. Aufertur ergo umbra, et

Et nemo. Quia in sennonibus confutantur, ultra palmam, tenet veritas per orbem declarata.
non interrogant ; scd aperle comprehensum Roma- (Hier.) Praenuntiat cladem novissimi temporis, id
nse potestati tradunt, unde patet venena invidiae estdestructionem templi cum plebe et fittera sua.
superari posse, sed diflicile quiescere. De qua Lapis super lapidem non relinqtietur [Luc.
:

Vers. 38. — Sedc a dextris. Nam in hoc infirmi- xxi) : id est, teslimonia prophetarum super eos in
'atem fihi, sed quia alter in altero operatur ostendit. quos Judaei retorquebant ea ut in Esdram, in Zoro-
Nam et filius subjicit iiiimicos Patri, et Deum Pa- babel, in Machabaeos.
trera glorificat super terrara. ^ Vers. 3. Et cum, etc (Bed.) In sanctis quietus
Vers. 38. — Cavete. (Beda.) Nota, quia non ve- manet dum superborura detestatur amentiam.
:

lateosqui hujusofficii sunt, etc.^wsgueadsimulatione Mons enim Olivarum fructiferam Ecclesiae celsitu-
seducamur, vel seraulatione ad idem inflammemur. dinem significat mons ille non infructuosas arbo-
:

Vers. 40. — Quidevorant domos viduarum Quasi res, sed oliveta giguit, quibus lumen alilur, requies
patroni in judicio futuri, peccatorum
ab infirmis et lassis tribuilur, infirmitas solvitur.
non dubitant
conscientia turbatis pecuniam acciperc Vers. 5. — Et respondens. (Id.) A tempore Do-
cum commendet Deo orationem manus porrecla ad rainicae passionis in populo Judffiorum qui latronem
dandura, non collecta ad accipiendum quibus iliud :
seditiosum elegerunt, Chrislum Salvatorem abjece-
congruit Oratio ejus fiat in peccatum.
:
runt, nec bella hostium nec seditiones civium ces-
Vers. 41. — Gazophylacium. (Beda.) ^uXaxTeiv sayerunt ; sed apostoh ne his adventantibus ter-
Graece servare Lat iue. Gaza, Persice, divitis, Ga- reantur, et ne Hierozolymara Judaeamque deserant
zophylacium locus quo divitiae servantur, et arca, admonentur ,
quia non statim finis. In quadragesi-
scilicet, in qua populi donaria congregabantur ad mum enim annum desolatio provinciae et ultimum
usus templi. Unde in libro regnuin Tulit Joiada : urbis ac templi excidium prolatum est.
pontifex gazophylacium unum, apendtque fora- D Vers. 6. — Multl enim venient. Imminente ex-
men desuper {IV lieg. xii), etc, et porticus in qui- cidio raulti vouerunt qui se esse Christos, et jam
bus servabaulur. Un de : Hcec verba locutus est Je- tempus libertatisadesse mentirentur. Multi etiara in
sus in gazophylacio, docens in templo. Ecclesia temporibus apostolorura inter cistera diem
Aspiciebat quomodo. Sicut appetitores priraatus et Domini instare minatisunt. Multi in nomine Christi
vanae glorise cavendos esse dixit, et siraulatione oran- venere quorum primus Siraon Magus,
Antichristi,
tibus proUxius judicium praedixit, sic etiam offeren- cuiauscultabantomnesqui erant in Samaria ami-
tes justo exaraine discernit, ut retribuat singulis, nimo usque ad maximum dicentes : Hic est virtus
secunduin coret opera, quodethodie fucitinEccIesia. Dei quce vocatur magna : eo quod multo tempore
Divites. (Beda.) Divites, Judsei de justitia legis magicis artibus dementasset eos.
elati, etc, usque ad cunctis superborum Judsorum Vers. 8. — Esurget enini (Beda.> Haec omnia
operibus, prsstant.
anle ultimos et acerbissimos dolores, etc., usque ad
Vers. 42. — Yidua paupcr. (Hier.) Hfficpauper- qui contra se invicem diraicantes, Ecclesiae victo-
cula rae et similes signat, qui miito quod possum riam faciunt.
 ;

Ul WALAFRIDl STRABI FULD. MON. 01'P. PARS I. - TIIEOLOGICA. Ui

Vkrs. 9. — Vidcte nutem. (Beda.) Qii&ra h-xc oin- A et favouii ; sic cum hii'c quse scripta sunt videritis,

nia inferantur , dicit Videte, clc. Ii!a enini vel sola non putetis jara adesse linem mundi, sed quasi prae-
maxinia causa est exeidii, qiiia post oecisionem Do- cursorcs vonire, qui ostendant prope esse.
niini, nominis (juoque ac tidoi [)riiH:oncs similes et (Bno.v.) Ficus Synagoya.qua! quia ad se veniente
confessores impia crudelilato vexabaut. Domino fructura jusiiiiie non liubuit, etc, usque ad
Vers. 10. — Et in omnes ijenles. (Id.) Quia no- et aestatem vera; lucis et pacis.
(HiER.) Fici parabola, id est prophetia. Fohanata,
verat Dominus corda discipulorum de perditione
verba sunt prajsentia, aestas vero proxiraa dies est
su;u gentis tristauda, hoc modo consolatur, ut sciant
judicii, ia quo unaquicque arbor raanifestabit quod
amissis Judans se socios regni cwlestis e.x toto orbc
intus liabuit an aridum ad combureQdura, an viride
liabituros. Sicut enira ecclesiastic» historioe testan-
ad plantandum in Eden cum ligno vita; cujus foha
tur multo ante excidium Juda.'a', omnes apostoli ad
Evangeliuin per totura orbera sunt
in saJutein gcntium, id est, verba quibus dicetur
pra^dicandura
Venitc, bcnedicti Patris mci, etc.
dispersi, exceptis Jacobo Zebediei, ct Jacobo fratres
Domini, qui prius in Judxa pro verbo Evangelii
Vers. 31. — Ccetum et terra\lransibunt. Coelum,
aoreum, a quo avcs coeh et nubila ca'li, unde Pe-
sanguinem fuderunt.
Vers. 14. - Cum autem videriMs. elc. (Id.)Po- b
""' '^*" ""'"" ''"' """' '""'' '-''.'"'"'^ ""^""'
=

vcrbo rcpositi sunt et igni rcscrvati (II Pet. iii),

test abominatio intelligi, vel Antichristus, vel imago
Caesaris quain Pilatus in templo posuit, etc, ustjue
apertc docens, quia alii coeli sunt igne perituri quam
aqua perditi, id est, inania et nobulosa. Aqua enim
ad serapcr parebat imperio Romanorum.
Vers. 17. —
Va^ autcm pnvgnantibus, etc Quia
diluvii qua» tanlura quindecim cubitis cacumina raon-
tium transccndit ultra aoris aetherisque confinia non
vel uteri ponderc vel filiorum sarcina gravataj fu-
pervenit. Ecclesiastes ('Cap. i. ) : Gcneratio prceterit
gere non poterunt. Unde iu libro Historiarum legi-
et generatio advenit : terra vero in ceternum stat.
tur uxorera Jonathie turbatam fuga, fihum sinu suo
Sic crgo coelum et terra transeunt, sccundum inia-
lapsura recepisse perpeluo claudura.
ginem, raanent in ajtcrnum secundura essenliam.
Vers. 21. — Et
tunc siquis. (Bed.) Quidam hoc
Vers. 32. — Neque /iUus, In eo enim sunt om-
ad captivitatcm Judaicam referunt quando raulli ,
7ies thesauri sapicntice et scientice absconditi. Ideo
Christos se esse diceutes populum post se decep-
,
absconditi, quia nobis scire non expedit, unde ait :

tum trahebant. Sed ibi nullus eral fideUs, quera Deus Non est vestrum nosse tempora vel momenta quce Pa
exhortaretur, ne perversos magistros scqueretur.
ter posuit in sua potestate (Act. i). In quo ostendit
Omnes et obsidentes et obsessi alieni a Christo
quod sciat, sed nosse apostoUs non expediat, ut-
obdurabant, unde melius dehajreticis accipiendum, Q semper mcerti de adventu judicis, sic quotidie vi-
qui contra Ecclesiam vementes, se Christos esse
vant quasi alia die judicandi. Scit ergo filius sibi,
mentiuntur : quorum primus Simon Magus ; ex-
sed non nobis, ut seinper simus soUiciti, unde :

tremus Antichristus. videte, vigilatc, etc

Vers. 24. — Sed in illis dicbus, etc. (Id.) Sidera (HiLAR.) FiUus et Spiritus sanctus, quia non sunt
in judicio videbuntur obscura, elc, ad tunc itsqitc a se, de die iUa nesciuut a se : Pater autem, quia a
fiet quod idera propheta alibi dicit Et erit lux lit7ix : se est, scit a se.
sicut sol, et luxsolis crit scptempliciter sicut lux Vers. 31. — Et janitori, etc (Hier). Ei, scUicet,
septem dierum (Isa. iiij. qui praedicat. Cui dicitur : Si non a^inuntiaveris
Vers. 25. — Dccidentes. A lurainc quando pene iniquo iniquitatem suam, sangmnem ejus de manu
deerit semen Abrah», cui assimilatie sunt stelloe.
tua requiram (Ezech. iii).

(Beda). Quid mirum Vigilate crgo. Pr;pmisso patrisfarailias exemplo,

Et virtutes quce, etc. tre-
cur consuramationis diemreticeat, dicit vigiiateergo.
mere homines, cum aspectu judicii tremant angelicaj :

potestates? UndeJob Columnceccelicontremiscunt,

:
Qui dormit , non corpora, sed phantasias videt
crnn evigilat nihil habet de his quje viderat. Sic sunt
et pavent ad nutum ejits (Job. xxvi). Et qui pati-
D quos mundi amor rapit in vita, deserit post vitain.
tur virgula doserti, ubi concutitur cedrus paradisi?
Movebuntur. (Hier.) Ad irara vindictae quando mit- Yers. 36. — Quod autem vobis. Non solum recto-

tentur a Filio hominis veniente in nubibus cceli res Ecclesia?, sod et oranes vigilare prcecipimur,

cum virtute, quae prius sicut pluvia in veUus descen- januas cordium custodientes ; ne antiqui hostis mala

dit in humilitate.
suggestio subintret, ne nos Dominus dormicntes in-

Vers. 27. — A quatuorventis. Ab oriente et occi-

veniat, unde Paulus : Vigilate, justi, etnolite peccare.

dente, austro, aquilone, et non tantum ab his ; sed

CAPUT XIV.
a summo usque ad suramum coelum, id est,
terrii;

ab extremis finibus terijc pcr directum usquc ad Vers. 1. — Erat autem Pascka. (Hier.1 Pascha,
ultimos terminos ejus, ubi longe aspicientibus cir- transitus interpretatur, phase vero iinmolatio, ctc,
culus cobU terra? videtur insidoro. usque ad et airaali virtute comodainus dicontos :

Vehs. 28. —A ficu autem. Quasi dicat, quomodo Etenim Pascha nostrum invnolatus est Christus
cum fuerint in lici tenori cauliculi, cl gcrama in (Matth.xwi).
llorcm erumpit, intoUigitis adventura lelatis et veris (Bboa.) Pascha, quod llcbraice phase, atransiiu,
 :

229 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. MARCI. 230

noii apassione, etc, usquc ad iterscilicet admonet A sto notitiam futurorum, passuros post paucos dies
subire virtutum. Et qucerebant summi saccrdotcs praescit Evangelium suum loto orbe priEdicandum.

(HiKR.) A principibus egressa est iniquitas, qui tem- Notandum, quod sicut Maria toto orlje quo.est Ec-
pluni pararc, et vasa, et se purificare, secundum le- clesia diffusa gloriam meruit de pio obsequio, quod
gem ad esum agni debuerant. Domino devote exliibuit : sic et Judas qui el detra-
Vers. 2. — Non in Dic /csto. (Id.) Vilautdicm fes- xit, perfidiffi nota longe late^iuc infamatur. Sed Do-
tum, quod convenit illis : non est loslivitas eis qu' minus bonum pia laude remunerat, futuras impii
vitam et misericordiam perdidcrunt. contumelias, tacet.
Vers. 3. — Etcum csset Bcthaniw. (Id.) Hinnu-
Vers. 10. — Uno de duodccim. (Hier.) Unus nu-
lus cervorura semper ad lectulum suum redit, id esl,
mcro, non merito nomine non numine,, corpore non
Filius obcdicns Patii usque ad mortcm : obedientiam
animo, unde sponsus ad sponsam : Vulncrasti cor
a nobis petit. Simon enim obodiens dicilur. Simonis
mcum, soror mea, in uno oculorum tuorum , ct in
leprosi. Sinion leprosus mundum inlidelem primo,
unocrinccollitui.{Cant.iy).Oci\las, etcrinis sapientia
postea fidelem significat. Et rccimberet, veni, etc.
est ct virtus quoniam Judaj cum cajteris dicitur Vo- :

Rccumbente seipso , id est , humiliante se, ut eum

bis datum cst nosse mijsterium rcgni Dei (Matth. xiii).
tangcret fides peccatricis quai dc pedibus asccndit
:
g Et : Dedi vobis potestatem {Luc. x), etc.
ad caput, a capitc descendit i)cr fidem, id est, a
Christo ad membra ejus. Abiit ad, etc Ille abiit ad principes : et postquam
Mulier. (Beda.) Maria Magdalena soror Lazari ([uem eum Sathanas. Hic nox
exivit, intravit in nocli indi-

suscitavit Dominus, etc, u.sque ad ut MallliKus, cat scientiam. Unumquodque animalad sibi simile

et Marcus perhibent, oleo sancto perfudit. jungitur (Malth. xxviii). Maria currit ad apostolos
Alabastrum. Alabastruni marmor candidum variis ut dies dici eructet verbum ; Judas ad Judaios, ut nox
guttis dislinctum unguenta incorrupta servat. Nardi nocti indicet scientiam.

spicati. Pistica nardus dicilur niista, quia non solum

Vebs. H. — Et qumrebat quomodo illum, cte.
dc radice, sed de spicis el de foliis compositura crat
IIier.) Promittit se traderc, ut magister ejus ante
quod est pretiosius. dicebat : Tlbi dabo hanc potestatem universam.
Et fracto. (RiER.) Domus unpleta odore, coelum et exhorrent nec ta-
(Beda.) Multi liodie scelus Jud;e
terra est. Fractum alabastrura carnalc est desiderium
men cavent, etc, usque ad ut amotis arbitris mcn-
quod frangitur atl caput ex quo omne corpus com-
:
dacio veritatem, crimine mutent virtutem.
paginatum est. (Bed.) Devotio Maria\ fidem et pie-
tatem designat Ecclcsiaj, etc, J<47/Mi' arf pia praadica-
Vers. 12. — Etprima die
azijmorum. (Id.) Quarla

tione et devotis veneratur obsequiis. ^ decima quando abjecto fermento agnus occi-
liina,

debalur ad vesperum, etc, usque arf ipsius immola-

Vers. 4. — Erant autcm quidam. (Id.) Per sy-
tionis, id est, suae passionis exordium sacravit.
nedochem pluralc pro singulari posuit, etc, usque
ad cujus hae de causa furandi consuetudinem inti-
(IsiD.) Cum amaritudine comedilurazyma, quoe est
redemptio nostra. Amariludo enim estpassio Domini.
mare curavit. Ut quid perditio ista. (Hier.) Perditus
de salute perditionem invenit, ut in ficu fructifera
Vers. 13. — Ite in civitatem. (Bed.) Indicium est
mortis laqueum nancisceretur. pra3sciantia2 divinitatis, etc, usquead et ad tollenda
Vers. 5. — Potcrat enim ingucntum. (Id.) Sub mundi crimina vivifici fontis bapiisma consecretur.
praelexlu avaritiselmysterium loquitur fidei, etc, iis- (Hier.) Civitas est Ecclesia quae muro fidei cingilur :

que ad spolia dividamus ad vespcram. homo occurrens primitivus populus est, amphora
Vers. 6 — Bonum opus operata. (Id.) Qui credit aqua; lex lillerffi. Homo lagenamaquw.
(Beda.) Con-
in Deum, reputatur ci in opus justitias. Aliud enira suhe et aquaj bajuli, Domini domus lacita sunt
et

est credere ei, aliud est credere in eura, id est, to- vocabula, ut omnibus verum pascha celebrare volen-
lum se injicere iu illum. tibus, id est sacramentis Christi imbui, eumque suae

Veus. 7. — Meautcm non scmpcr. ^Beda.) Cor-

jj
mentis hospitio suscipere quserentibus, facultas danda

poralipraesentiaetfamiliarilateconjunctumsicutnunc. signetur.

Unde Apostolus Etsi noverimus Cliristum secun-

: Sequiniini. (Hier.) Qui ducit in altum ubi refectio
dum carnem , sed nunc jam novimus. (I Cor. v). Christi, unde Raab exploraloribus mandat, ut non
SpirituaUter autemsemper est nobiscum, unde Ecce : per ima sed per excelsa irent.
cgo vobiscum sum usquc ad consummationem sai-
culi omnibus diebus. (Hier.) Ila intelligendura est :
Vers. 15. —
Cceculum grande. (Id.) Ecclesia
magna, qua; narrat nomen Domini, strata varietate
Me aulem non semper habebitis in corporali prge-
virtutura et linguarum, unde : Circumamicta varie-
sentia, ut prius in convictu et familiaritate.
tate(Psal. \u\) virtutum, in qua paratur Domino
Vers. 8. — Quod habuit. Quod putatis perditio-
pascha. Dominus domus Petrus apostolus cui Domi-
nem esse unguenti, officiuni scpulturae est. Nec rai- nus domuni suara credidil : ut sit una fides sub uno
rum si mihi dedit odorem fidei bonum, cum ego pro de
pastore. (Bed.) Coenaculum lex spiritualis, quae
ea fusurus sura sanguinem meum. angustiis litterse egrediens in sublimi loco recipit
Vers. 9,—Amendicovobis. (BEDA.)Nota inChri- Salvatorem, etc, usque ad quia cuncta paschae sa-
 : .

m WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. - TIIROLOGICA. 232!

cvaineuta et eoetera logis decreta ejus essc sacra- A unJecima cffinam Domini facit, (|uod niinquiim in-
montu coguoscit. ventum ost nec in No.o nec in Veleru Teslaniouto.

Vers. 17. — (IliEii.) Vespera

Vespere aiUem.
Vilis. (Deda.) Vitis vel vinca Domini Synagoga, etc.

diei vosperam Circauudoeimam nani.

iiidioat iiuuidi.
iisiiue ud de salule ejnsdem |K)|Hili Ijaptismo regeue-

quo horain veniunt uovissiiiii qui priiiii donarium :

rati novo vobiscum gaudio iifiliiiidar.

accipiunt vita seterniB quia antc crucem Abrahaiii

:
Viiiis. 26. — Et hijiniw dictu. (lu.) Potost intelligi

crat iii iaferno, et post crucem latro in paradiso. hymnus quem secundura Joaunem Patri gratias

Vehs. 18. —
.imcn dico, ete. Sicul do passiono agens decantabat , etc, itsque ad et eliarismata

praidixorat : ila do proditoro picOdieit, daiis loeuiii sancti Spirilus i|uibus in cordo porungamur, deberc
pa'niteiidi, ut euin intoUe.xissot cogitaliones suas conscendero. //( moidcm Oliimrum. (IIinii.) Inmonto
proesciri a Deo, pojniteret eum facti sui. Non tamen Oliveli touotur Josus : el inde aseondit ad ciolos : uti

ex noniine dosignat, ne aperto redargutus impuden- sciamus quia indo ascendiraus ad ca'los uudo vigila- :

tior liat. Mittit criinon in numorum : ul conseius poe- mus, et oramus, et ligamur, nec repugnamus in terra.
nitonliaiu agal. Ihiusc.r rolns. Dum falsilas arguilur, Oiiines scandaliialiiinini. (Beda.) Pricdieit quid

voritas coiuprubalur ot iiiqilotur. Qui cdcluit paiies passuri sint : ut cuin passi fuorint uon desporent,
meos, maynificavitsupcrinc supplantutioncm(Psal. g sed paiuitoant.
xl). Oinnes taugunlur ut tiat harmonia in citliara. Vers. 27. — In nocte ista. Qui ebrii sunt, nocte
Omnes nervi bene suspensi consona voce respondont ebrii sunt (I Thess. \), et qui scandahzantur, nocte
A'i(«(yi(i(/ cyo sum, Domiiic Unus remissus et pe-
'! scandalizaulur, id est, mente obscurali. (Hier.)
cunia; amore alleclus dixit Nunijuid cyo suiii, Rablii
: '! Omuos cadunt, sed non omnes jacent. Nnnquid qiii

Vers. 19. — CoH<m^rtW. Sicut undecim quia ni- dormit non adjiciet ut rcsuryat. (Zach xiii.) Car-
hil mali eontra Dominum cogitavcrant : sod plus cre- nale est cadere diabolicmn est jacere. Pereutiam
:

dunt magistro quam sibi et tiinentes

, fragilitatem pastores. Percute pastorera. Propheta postulat pas-
suam, tristes de peccato suo inlorrogaut, cujus non sionem Domini : Palor rospoudot : Percutiam pas-
habebaut conscientiam. torcm. Procibus sanclorum Fihus a Patro miltilur :

Vers. 20. —
Unus ex duodecim. (Hier.) Separat
id est, incarnatur ot perculilur, et patilur : lUsper-
gunlur oves pastoro caplo. Resurrectio promittitur
seorsum ovem lupus quam eupit. Ovis qure de ovili
ut spes non exstinguatur.
egredilur, lupi palet luorsihus, Qui iiitinyit.{BED.K.)
Mira Doinini patieulia. Prius dixit : Unus ex voliis
Vers. 29. —
Pctrus autem. (Id.) Avis sine pen-
nis in altum volare uitilur : sed eorpus aggravat
tradet me, perseverat proditor in malo. Apertius
auimam ut, tiraore himianaj mortis, tiraor Doinini
arguit : et tamen non proprie designatur. Judas aliis
q suporetur.
conlrislatis et inanuin retrahentibus a cibis temerilate
el impudeuiia qua Domimuii tradit ; etiam manum Vers. 30. —
Bis gallus vocem. (Beda.) Alii sim-
pliciter Priusqiiam Gallus cantet, ter me negabis,
:
cum magistro iu catiuo millit utaudaciabonamcons-
etc. usque ad sicut et illud Qui viderit muUerem :

cienliam mentirelur.
ad concupiscendu>n,jamincecliatus est eam (Matth.
Vers. 21. — IVe autein. (Id.) In sempiternum vae
v). (^Hier). Gallus cautat : Petrus negat ter, etc, us-
homini illi qui ad mensam Domiui iudiguo accodit,
que ad et trinse negationis sordes lavit lacrymis.
etc, usque ud pa'na priedicitur ut qui pudore non
Vers. 32. — Gethsemani. (Id.) Id est, vallispin-
vincitur, timore corrigatur.
guiura, ubi tauri piugues obsederunt eum et vituli
Vers. 22. — Manducantihus. (Id.) Finito veteri
mulli circumdedoruut eum. Scdete hie. (Isid.1 Sepa-
pascha (]uod iu commomorationo liberationis populi rantur in oratione qui separaiitur in passione : quia
Dei ab .Egypto agcbatur, otc, usque ad idooqueve- ille orat, illi dormiunt piuguodine cordis oppressi.
locius a morte rosuscitandum. .icccpit. (Hier.) Fi-
Donec orem. (Bed.) Cum Dominus in monte orat,
gurans corpus suum in pane, etc, %isque ad exstin-
etc, nsque ad unde Humiliavit semetipsum ['ac- :

guuntur inimici quaj sunt mysteria Ecclesice Christi.

tus obcdiens nsque ad inortem. Et inajorcin hac
(Beda.) Panis qui confirmat cor hominis, etc, w«-D (/i/fc/idKC/n «f(ho /«(*<>< «/^o«a/Vf(is ((«(HKjm (.-Wiim
(/(((' (((/ vel nos siue illius passiono salvuri.
pro ainicis suis [Phil. ii ; Joan. xv).
Vers. 23. — Gratias. Gratias egit et benedixil Vers. 33. — Et cxpit pavere. (Hieh.) Pavere ei
jam proximus passioui, qui pa'nara ahonse iniiiuitatis, tristari docemur ante judicium mortis, qui non pos-
suscipit : qui nihil digiium passiono ogit : ut oston- suraus por nos dicere nisi por illum : IV/i it princepshu-
dat (luam toquauimitor uuus^iuisque propria; culpa) jusmundi et in me non habet quidquam(Joan. xiv).
Vers. 34. — Tristis
llagoUa susliiicro doboat.
est, etc. (Bed.) Non propter
liibcrant. (Hier.) Ebrielus foUx salutaris salietas,
:
raortera tristis est, etc, usque ad sed a somno in-
etc, usque ad sanguis eniin Novi Testaineuli qui pro fidolilalis ot torpore raoulis
multis effunditur non omnes eraundut. Vkrs. 35. — i.'f oni/xi/. (lo.) llivc vox ost souus
Vers. 2i). — Jain non biinam (Ii>.) llic mutat sa- inlirmitalis nostru', etc, «Ji(/"t' ad sod quia aliter

crilicium, sed uon mutat toiiipus ut nos nun(|uam ; uon liet, Hon quod ego volo, sed quod tu.
Cconam Jesu ante quartam docimain lunain facia- (HiER.'l Hoc coutra Eutychiauos qui dicuut uuam
inus. Qui facil iii ([unrla decima resurrcctioncm, iu taiitum iii Christu operatioucin, uuam voluiilatom :
233 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. MARCI. 234

hic autem ostendit humanara quae per infu-mitatem A Ab eis. Quorum et praesentiam deteslabatur et facta.
carnis recusat passionera, et diviuam quio prompta Non a Domino, cujus amorem etiam absens corpore
est perficcre dispensationem. fixum servavit in mente.
Vers. 36. —
Sed noii quod. (Hier.) Usque in fmem Vers. 53. — Summum, etc. Caipham scilicet,
uou cessat docerc nos patribus obedire et volunla- :
qui secundum Joannem de
erat pontife.\. anni illius,
tem eorum voluntali nostrae pra^ponere. quo consentaneum scribit Josephus quod pontifi- ,

Vebs. 37. — Et ait Petro, etc. Qui dixerat : Et cium sibi absque merito dignitatis cmerat a principe
tioportcat memori tecum, non te iiegabo :ctsi oinnes Komano ijuid ergo mirum, si iuiquus pontilex iui-
:

scandalixali fucrint, scd noii ego [Matth. xxvi) uunc ;

quc judicat ?
tristitiffi magniludiuc somnimu vinccrc non polest.
Vers. '6i.—A longe. (Beda.) Quia negationiproxi-
Vers. 38. — Ut non intretis. Nonait ut non ten-
mus, si Christo proximus fuissct non negasset in :

tomini, sed ut non intretis in tentationein, id est, ut hoc tamon ndmiraudus est, quod Dominum non re-
tcutatio vos nou superet, non teneatintrasuoscasses. liquit ctiamsi timeat. Quod timeat uatura' est, (piod
(IIiER.) lu tentationem intrat qui orare negligit.
sequitur devotionis est: quod negat obreptiouis est,
Ter discipuli dormiunt, ter Domiuus orans suscitat.
quod poonitet fidei est. Atrium. (Hier.) Atrium, sa2-
Trina dormitio ,
tres mortuos quos Dorainus B ^^^^^.-^^ circumitus est. Ministri,dKmonia sunt. Ignis
suscitavit signiiicat. Priraus in domo, secundus
dcsidcrium caruale, cum quibus quimanel, flere
ad sepulcrum, de sepulcro. Trina Domini
tertius
peccata non valet. Et calefaciebai se. (Beda.) Est
vigilia tres personas nos habcre in orando docet, usquc ad
ignis charitatis ; dc quo dicitur, etc,
et de pr»teritis et de pra»sentibus, et futuris vcniam inilammavit
moxque sui cordis arcana prunis
rogare. Caro autem in/irma. (Beda.) Caro namquc amoris.
pondere suo ad ima semper trahit.
Vebs. 42. —
Surgite. Postquam tertio oravit,
Vers. 5G. — Falsum testimonium. (Id.) Falsus
est qui non in eodem sensu dicta intelligit quo dicun-
apostolorum timorem pocnitentia corrigendum do-
lur, etc, usque ad ut proprie de templo Judaico
cuit, securus ad passionem pergit, dicens : Surgite,
videatur dixisse.
eatnus. Quasi dicat nos nou iuvenianl timeutcs, sed
ultro eamus obviam, ut passuri gaudiuin et confi- Vers. 60. —
Et exsurgens, clc Iratus, quia nou
deutiam videant. invenit locum calumnia;, motu corporis iusaniam
Vers. 44. — Signum. (Hier.) Dat signum osculi mentis demonstrat. iVo« respondcns, etc. Ad respon-
sura provocat, ut ex qualibet occasione sermonis
cum veueno diaboli : sicut Cain obtulit sacriliciuin
subdolum reprobatura, unde vinura cum aceto in locura accusandi inveniat. Jesus aulem uon respon-
et Q
crucc pouunt. dit, quia pra;vidit quidquid respondcret iu caluiu-
niam
Vers. 45. — Rabbi. (Beda.) Impudens et scele-
verti.

Tu es Christus. (^Hier.) Quem exspectabat a longe

rata confidentia magistrum vocat, ctc, vsque ad
non videbat prope sicut Isaac caligantibus oculis,
:
ilkid etiam complet : Cum his qui odcrunt pacem
Jacob sulj manibus uon agnoscebat, sed louge post
(Psal. cxix), etc.
de eo futura cauit.
Vers. 47. — Unus. (Id.) Petrus secundum Joan-
nem codcm ardore mentis quo caetera. Scielmt euim Vers. 62. —£i videbitis. Sacerdos interrogat Fi-

quod Phinces puniendo sacrilegos, mercedem justi- lium Dei ; Jesus respondit Filium liominis ; ut intelli-

li» et sacerdotii perennis acceperat. Lucas ait :

gamus eumdem Fihum Dei esse et Filiimi horainis,

Quod Doininus tetigit aurieulam et sanavit eam ne quaternitatera faciamus in Trinitate, et homo in

(Luc. xxii). Ipse enim pietatis uunquam obUviscitur, Deo, et Deus in homine sit. .4 dextris virtutis. Quia
hostes etiam suos vulnerari non patitur. Mystice :
huiniliavitseipsumfactusobediensusqueadmortem,
Docens eos qui in suffi inortis consensione vulnus mortem autem crucis : propter quod et Deus exalta-
anima; contraxeruut, si digne pccnituerunt salutem vit illum, et dedit illi nomen quod est super omne
posse mereri. T\ nomen (Phil. ii).

— Cum nubibuscwli. (Hier.j Ascenditinnube, cum

Vers. 48. Tanquam ad latronem. (Id.) Quasi
nube veniet id est cum corpore solo suo quod
Stultum est cum gladiis et fustibus compre-
:
dicat :

assumpsit a virgine ascendit, et cura mulliformi

hendere, qui ultro se vobis tradit : et in nocte quasi
latitantera investigare per proditorera, cuin quotidie Ecclesia, qua; est corpus ipsius et plenitudo ad judi-

in templo doceat. Sed ideo adversum me congrega- cium venturus est, sicut dicit Matth»us Gura :

mini in tenebris, quia potestas vestra in tenebris est. autem venerit Filius hominis, et omnes angeli cura

Vers. .50. — Tunc, etc. (Id.) Impletur quod dixit,

eo, etc

quod orancs scandalizarentur, etc, usque ad et a Vers. 63. —

Summus autem sacerdos. (Beda.)
Deo revocandi, adversariis dare didicerunt. Eadora rabies qua^ prius de sede excusserat, elc, us-
Vers. 52. —
At ille, etc Sicut Joseph relicto que ad cura in Lycaonia quasi dii honorarentur,
pallio nudus de raanibus irapudicaj dorainEe eifugit. fecerunt. Vcstimcnta sua, elc. (Hier.) Hoc cst,

Qui autera vult effugere manus iniquormn, relin- ephod in quo Judffi habebant honorein, amiserunt,
quens mente quaj mundi sunt, post Jesum fugiat. etc, usquc ad ejus tamea inviolala permanet ca-

8
Patrol. CXIV.
 ,

^:t."j W.VI.VKUIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIEOLOGICA. 236

siila.s us.|iio ad coiisuiunialionem sxculi iii illis, A VEns. 11. — t'< HKii/i.f/Jdni/iftrtm. (Deda.') Adhiprot
quos sois oluctionis invenent. Jud:cis usipic liodic pctitio sua, iiuain toto labore
Vers. 01. —
Qui oinites, clc. (HiEn.) Quo reatu iiiilictravcrunl. Dala cnim o|)liono sibi, pro Josu
suo nostrum rcatum sblverct, etc, usquc ad hinc lalroncm ,
pro Sulvalore interfcctorom clcgorunt.
propheta : Quid retribuam Domiiio pro omnibus Mcrilo ergo salutoin et vilam pcrdidcrunt el latro-

quif retribuit milti (l'sal. cxv.) ciniis ac soditionibas in tantum sc subdidonint, ut

Vtns. 6!>. — Velare faciein, clc. Non ut scolcra rcgnum ol patriaiii poidorout, cl libcrtatem corporis
eoruin non vidcat, scd, ul ipsi iiuonduni Moysi foce- el auinuo nunquain recipcront.
runt, a se gratiam coguilionis cjus abscondant. IIoc
VEns. U. — l'ilalus vero. Mullas occasiones de-
velamcnluni usnue iiodic nianct supcr cor corum,
dit 1'ikitus liboiaiuli Salvalorcm, jiriino justo confc-
quod iu Cliristuiu crcdoulibus ost ablalum. Uudeeo
rcns lalroucm, doiudc iiifcrons : Quid cnjo vnltit
nioricule vciut tomplum scissum est, ct sancla sanc-
faciam regi Judtivrum ? CunKiue respondissent Cru- :

torum arcaua patelacla..

non statim acquievil, scd socundum sugge-
cifiijatur,
Alapis cuincwdcbaut. (Bf.dv.) Qui lunc cesiis est
stionem uxoris qua; mandavcrat ci (ut Mattliicus di-
alapis, ctnunc ca^ditur blasphcmiis falsorum Cliris-
cit) Niliil tibi ct jasto ilU {Mattlt. xwii"), respon-
:

^ cousumptus
lianorum. Oui salivis inlKlelium, nunc r> . r r •() n „ r,^ i„
'
B dcnsait•. (^)iU(/CK(m
,\
)/ia/t/V'Ci/:' yuoddiceudo, Josum
' i
:
i i , i

vesauis hdchum opprobrus cxhonoralur.

absolvit. .It illi magis, clc. David Circuintlctlcrunt
Vnns. 68. —
.it ille, elc. Nola, quod negal Chris-
me canes inulti (Psal. xxi), etc. Isaias Exspecta-
:

luin qui sc nogat cjus osso discipulum. Dominus

vi ut faccrct judicium, et ecce inii/uitas : et justi-
eniiu non dixit : Ncgabis le discipulum meuin, scd
tiam, ct ccce clamor (Isa. v). Jercmias : Facla est
me negabis. Negavit ergo cum cum se negavit ejus
ha^rcdiias mea mihi sicut leo in silva : dcdit con-
esse discipulum.
tra mc vocem {Jer. xii).
Et clc. (HrEn). Pctrus sine spiriiu,
e.viit foras,

voci ancilhc cossit, etc, usque ad et fovas eximus

Vens. 15. — liarabbam, ct traditlit, ctc. (HiEn.)

lli sunl duo hirci, unus apompcius, id est cmissa-

exlra quod fuimus.
VEns. 10. — Nam ct Galilwus. (Beda). Eadom rius, cura pcccato populi in dcsortum infcrni abso-
absolutorum
lutus dimittitur. Aller pro pcccalis
lingua Galila'is ct Iliorosolymitis cst, scd lamon
ul agnus occiditur. Pars Domiui scmper mactatur,
quaecunque proviucia et rogio habct proprium
pars diaboli, qui est magister eoruin, cffrenata in
loquendi sonum quem mutare, elc, ustiue ad quia
tartara pra;cipilatur.
noraen illud alilcr Hierosolymita?, aliter Galilaji

sonabant Jesum jlagcUis. Ut nos ilagellis liberaret ; unde :

VEns. 72. — £/)'mir(/a/H4- cs/. (Id). Petrusnocte^f'";;^"»'» non appropinqunbit tabcrnaculo tuo
negat, ad galli canlura puniitet. lu dic (picm tertio (Psal. xc) : cum prius diccrctur : Multa flatjclla pcc-

negavcrat, sc terlio amare profossus est. Quod catoris (Psal. xxxi).

cnim, etc, usque ad cgreditur foras (ut alii Evan- Jesum flagellis ca^sum. Coesus cst ab ipso
(,Beda.)
gelista» narrant), ut ab impiis secretus, uegatiouis Pilato, unde Joannes Apprchcndit Pilatus Jesumet
:

culpam liberius abluat fletibus. flagcllavit : et post subjunxit Et militcs plcctcntct :

coronam de spinis {Joaii. xix), etc. Et niilitibus illu-

CAPUT XV.
deuduin pra?buil. Quod idco focit, ut cjus paniis

Vers. 1. — Et confestiin,
ctc Soquitur yiiicien- : et opprobriis saturali ultra morlora nou silirent.

tes Jesum. Mos erat Juda;is, ut quom morte adjudi- VEns. 17. — Et iniiuunt. (Beda.) MatthaDus ita :

casscnt, vinclum judici tradcreut. Et nolaudum,

Et exucntcs cum, chlamytlcm coccineam circum-
quod non lunc primum ligaxcraut, sod raox com- dcderunt ci {Mtirc. xxvii). Quod idcm esl. Pro regia
prehcnsura nocte in horto, ul Joaunos
dicit Et sic :
euim purpura data est, ctc, mijue ad puipura vel
adduxcrunt eum ad Annain priinum (Joan. xviii). cocco vesiituv, cum triunipho gloriosorum marty-
(Hier). Adost Samson vinctus a Dalila. Sainson
.D rum gloriatur.
intorprotalur, etc, itsquc ad et fontom pcrcnuis
vitio silicnlibus uobis, id ost corporis sui, aporit.
VEns. 19. — Et percutiebant, etc. Capul Chrisli

Vehs. 2. — Tu cs rex Judtforum f Cuiu 1'ilalus Dous cst. Caput crgo Clti-isti perculiunt qui cum
nihil criniinis iutcrrogat nisi au sit rcx Judxorum, dcnegaut esse Douin. Et qui Scriplura; auctoritato
crrorcin suum defondunt (quia seriptura arundine
arguilur impiclas corum qui noc falso quidcni cpiod
solet liori), quasi aruudiue caput cjus foriuul. In fa-
objiciant invcncrunt. Tu dicis. Sic tcmperut respon-
ciem cjus spuunl qui prccsentiam gratia; cjus ex-
sum, ut vcrum dical, nec lamcu caluinnia! pareat.
secrandis verbis e.\ intcvna ca;c;c mcnfis insania
El nola, iiuod Pilato qui iuvilus forl sentoutiam,
saccrdutibus autcm ot coucoplis vespuunt, ot cuin in earne venisse ne-
alii|ua in jiarto rospondcril :

principibus rcspondcic uolucrit, indignosquo scr- gaut.

moue suo judicavcrit. Adorabant cum. Quasi falso se dixissel Deuni.

VEns.4. — Vide, ctc Ethnicus condemnat Jcsum, Sed hodie (quoil est gravioris insaniiv) quidam
sed causnni icfort in iiopulum Judxorum. Vide in cum corla liilc ut Deum voruin adoraiu, sed per-

quantis, ctc. vcrsis aclibus luox verba ejus (|uasi fabulosa despi-
 ;

237 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. MARCI. 238

ciunt, ac promissa regni illius temporalibus illcce- A iigitur salus in ligno. Primo infixa cst mors iu ligno.
bris postponmit. Lignum primum , scientia; boni ct mali secundum
;

Et educunt illum. (Hier.) Ilic cJucitur Abel iu boni tantura et vitse nobis lignura cst. Extensio
agruni a fralre ut perimatur. Hic adcst Isaac, etc, prima3 manus ad lignum mortem apprehendit
usque ad bic adest Jonas de ligno navis foris et in cxtensio secundae vitara qua; perierat invenit. Ligno
mare ventremque ceti triduo missus. boc vebimur per mare undosura ad terram viven-
Vers. 20. — Vt crucifKjercnt. (Hii:r.) Ipsa crucis lium.
species quid est nisi forma quadrati mundi ? Oricns Veslimentasua. (Beda.) Quadripartita vestis Chri-
de virtute fulgct, arcton de.xtera tcnet, austcr teva sti secundiun numerum railituni, siguificat Ecclesiam
consistit, occidens sub plantis firraalur. Unde Apo- quatuor partibus orbis iequaliter, id est concorditer
stolus : Vt scianms quce sit latitudo, longitudo, su- distributam.
blimitas et profwndum (Ephes. iii). Aves in forma (HiER.) Vestimenta Domini mandata sunt quibus
crucis ad aithcra volant, homo adorat, ct natat ia
tegitur corpus ejus, quod est Ecclesia, quia dividun-
forma cnicis, navis pcr maria autcuna cruci assimi-
tur inter miUtes gentium ut sint quatuor ordines
lata surtlalur. Tau littcra signura salutis et crucis
cum sit una fides, id est conjugati, viduati, pr;epo-
deraonstrat. B siti, separati. Sortiti sunt tunicara indivisara quse
Vers. 21. — Et angariaverunt. (BEn.\.) Ipse Do- cst pax et veritas in cunetis in inodura regalis araic-
niinus primo crucein suain portavit, sicut Joannes tus vel annuU. Mittentes sortein. (Id.) Super tunicam
dicit : Post iste Simon, de quo et alii dicunt, ct hoc scilicct quas erat inconsutiUs. Ilic sortita, etc.^usque
satis congruo ordinemysterii. Christusenimpassus ad ct sors solius Dei judicio venit vel cedit.
pro nobis, vobis relinquens exempluni ut sequami-
ni vcstigia ejus (Joan. xix ; / Pctr. ii).
Vers. 25. —
Erat autem hora ter. (Hieh.) Hoc
proprie Marcus, nam sexta hora tenebrse suffude-
(HiER.) Simon qui portat crucera in angaria, hic
runt terram, ut non quis possct movere caput. A
est qui laborat pro laude humana. Cogunt cum ho-
tricesimo namque, etc, usque ad qui niagis dicen-
mincs huic labori qucm non cogit timor vel dilectio
di sunt cum crucifixisse quaravis nitantur hoc dissi-
Dei.
mulare, quam milites qui secundum oliicium suura
Patrcm Alexandri. Magna; opinionis Siinon iste
duci suo paruere.
videtur esse, cum et fdii ejus tanquain notiomnibus
ex nominc designantur. Vers. 26. — Et erat titulus. (Beda.) Titulus os-
(HiER.) AUi per raerita patrura suorum comme- tendit ijuod nec occidendo potucrunt elficere quod
morantur, alii per merita filiorura. Hic autem Si- Q,
non esset eis rex ; unde Ego autem constitutus
:

inon, etc, usque ad unde per Jereraiam ad Judajam

: sum rex ab eo, etc. Bene enira simul est rex et pon-
dicitur Olivam uberem, pulchram, fructifcram,
: lifcx, cura exiiuiara Patri sua; carnis hostiara offerret
speciosam vocavit Doniinus nomen tuuni. in altari crucis, et regis dignitateiu tilulo pra;tende-

Vers. 22. — Catvarice locus. (Hier.) Tradunt Ju-

rct, ut cunctis iusiuuaret quod per crucis j)atibulura

daei quod in hoc loco montis imraolatus fuerit aries non pcrdiderit, sed confirmavcrit imperiura.
pro Isaac (Gcn. xxii), ut ibi decalvetur Christus, id
Vers. 27. — Et cum eo crucifigunt. (Bed.\.) Si-
est carne sua, scilicet Juda;a carnali, separetur.
cut dicit Apostolus : Vcttis homo noster simul cum
(Bed.v.) Extra portam truncabantur capitadamna- illo crucifixus est ut destruatur corpus peccati , ut
torum, et calvaria; decoUatorum loca dicuutur. Ideo ultra non dominetur super nos peccatum. Quandiu
ibl crucifixus Dominus ut ubi erat area damnato- ergo figunt opera nostra ut evacuetur corpus peccati
rura, ibi erigantur vexilla martyrum. Et quoniam quandiu, etc, usque ad unde Apostolus : Utincha-
pro nobis factum est maledictum crucis et flagella-
ritate radicati ct fundati possitis comprehendere
tus et crucitixus pro salute omnium, quasi noxius cum omnibus sanctis quae sit latitudo, longitudo.
inter noxios voluit crucifigfi.
sublimitas , ct profundum (Ephcs. iii). Duos latro-
Vers. 23. — Et dabant. (Beda.) MatthoBus, cmotD ncs. (Id.) Latrones qui cum Domino crucifixi sunt
felle mistum'{Matth. xxvii),quod idem est. Fel enim signant eos qui fide et confessione Christi, vel agone
pro aniaritudine posuit. Myrrhatum enira vinum cst sui martyrU, vel quamlibet arctam continentiam sub-
amarissimum quauquam fieri possit ut et feUo et
;
cunt. Et qui hoc pro sterna gloria gerunt, dexlri
myrrha amarissimum redderent vinura. latronis merito et fide signantur. Qui autem pro
(Hier.) Et dabant, etc Hoc aceto succus letha- humana gloria vel qualibet minus digna intentione,
lis pomi abstergitur. Et non acccpit. Idpro quo pa- sinistri latronis mentem imitatur ct actus.
titur. Unde de eo Quce non rapui tunc exsolve-
:
(HiER.) Cum iniquis vcrilas deputata unura rcUnquit
bam (Psal. lxviii).
sinislrura, alterum assumit dextrum sic facict in
;

Et non acccpit. Matthffius : Et cum gustassct, die judicU, ex simili crimine dissimiles sortiuntur
noluit bibere. Indicat Matthajus quod pro nobis vias. Aller praecedit Petrum in paradisum, alter
amaritudinera raortis gustaverit, sed die tertia resur- Judam in infernum. Confossio brevis vitam ac-
rexil.
quirit longam, ct blasphemia finita pmna plectitur
•
Vers. 24. — Ef cruclfigentes eum. (Hier.) Ilic ffiterna. Hic puUus Jud» ligatur ad vitcm,
 — — :

239 WALAFRIDl STRABI FULD. MON. OPP. l'ARS 1. — rilliOLOGICA. 240

ava6bXaiov, iil ,sl, |>alliuin tingitiir iu sauguiue uv.-c, A ;>,.»« (ll,id. i.vii, cl in omni, ctc. et in Evangelio ;

hic laceraut lueili vineani. prius : In viam (jentium ne uliicritis (Matlk. x), et ;

Viiiis. fi. —
A Muvcntfs cnpita. ^llii:n.) lunillitur post passionem : Itc, et docete omnes gentcs (Ibid.
mors iniquorum quando e xcitantur vincula inlerni xxviii).
usiiue ad cervicem, (lua? est cervix humani gcnoris. Vnns. 30. — Vidcns aulcm, ctc. Ostendilur ([uarc

Vkiis. 31. .ilios salros. (liinn.) Ktiam nolentes centurio miratur, (^uia vidit euui sic exspirasse, id

coulitentur (luod alios fecit salvos , ct se propria est spirituui emisisse. Nullus cuim liabet polesta-

damnant seuteutia, quia alios salvos fecit et sc si tem emitlendi spiritum, nisi coucitor animarum.
vellet salvare poterat. Vere, etc. (Hier.) Nota quod centurio ante cru-
ccm
Vers. M. — Desccndat nunc. Plus est de scpulero
litetur
in ipso

: ct
scandalo passionis vere rilium Dei con-
Arius, etc, us(jue ad et vere Filium Dei
surgere, tamcu non credideruut. Ili omncs de-
ct
Synagoga tacente conlirmat.
clinaverunt, simul inutilcs jacti sunt (Psal. xiiij.
Et (jui cum eo. (Bkda.) Secundum Lucam \Luc. Vehs. 40. — Erant autcm. (Id.) Sicut non exclu-
xxiii) uuus latro blaspheniabat dicens : Si tu cs ditur mulicbris sexus a salute per Mariam Virgi-
Chi'islus, salvum fac te et nos. Alter, etc, xisquc nem ita nnn repellilur a mvslcrio crucis scientiaj :

ad qui ccelestia petunt, ad ea sine dubio Christo B et resurrcctiouis ])er viduam Mariam Magdalenam ct
mediante et miserante perveniunt. caotcras matrcs.

Vers. 33. —
Et fiicta hora scrla. (Bed.x.) Notan- Jacobl minoris et Joscph. (Beda.) Minorcm Jaco-

dum quod hora scxla, id est sole recessuro a ceutro bum dicit Jacobum Alphei, qui et fratcr Domini, co
mundi, crucilixus sit, et dUiculo, oriente sole resur- quod essct lilius Maria; malerterai Domini. Dc qua
rexit, clc, usque ad et quahora primus Adam pec-
Joannes Slabant autem juj:ta crucem Jcsu mater :

cando mundo mortcm intulit, cadem hora sccuudus ejus (Joan. xrx), ete. Cleophoe videtur eam dicere a
patre vel a cognatione.
Adam mortem moriendo deslrueret.
Tcnebra;. (HiEn.') llic adost Noe inebriatus ac Vers. 42. Et cum jam sero esset, etc. (Id.)

nudatus Cdlo ac terra ebrioso pallio tectus, ct ab Ilapaffxsu-)) Grfece, preparatio Latine. Hoc nomine
horainc irrisus hic stillavit de hgno sanguis. Judici inter Graecos moranlcs sextam sabbati appel-
Vers. 35. — Et quidam, etc Non omnes. Forsi' labant, quiain eo quse sabbato erant uecessaria proe-

tan milites Romani non intelligcntes proprietatem parabant secundum cpiod, etc, tisquc ad donec oc-

Hcbra'i sermonis, ex eo quod dicitur Eloi, pulave- tava veniente telate et ipsa corpora resurrectione

runt Eliam ab eo vocari. Vcl Juda'i soUto sibi scr- glorificata cum animabus simul incorruptionem ffiter-
raone verba Domini depravautes, imbccillitatis infa- G "a^ hocreditatis accipiant.

mabant eum quod Elise vocaret auxilium. Vers. 43. — Venit Joseph. (Hier.) Joseph venit

Vers. 36. — Currens autem, elc (Bed.v.) Joan- sero parasceve ab Arimathia, qua; interpretatur de-

nes plcnius dicit : Postea scicns Jcsus, etc Quasi poncns, ad dcpouenduni corpus Christi, etc, usque
Hoc minus fecistis, date quod estis. Eraut enim, ctc ., ad aspicienlibus a longe elcctis qui sunt slella; ma-
usque ad de quo Vominus plantavlt vineam So-:
ris, quando, si tieri potest, scandahzabuntur etiam
reth et quomodo conversa es in amaritudinem
:
electi.

vitis alien<e : et c.vspectavi ut faccres uvas, et fe- Vers. 46. — Joseph autcm, etc. (Beda.) Ex sim-

cistl spinas. (Isa. \). plici sepultura Domini, ambitio divitum condemna-

Vehs. 37. — Jesus autem, etc. (Beda.) Quid di

tur,

celebral,
qui nec iu tumuhs, etc, usque ad liueo terreno
sicut corpus Domiui in syndone munda
xerit Lucas aperit : Pater,in manus tuas commendo
sepultum est ; sic a papa Sylvestro statutum est.
spiritum meum ; et hoc dicens e.rspiravil (Luc.
Quod erat e.vcisum. (Beda.) Dicitur quod monu-
xxiu). Quod autcm dicit Juannes : Cum accepisset
nientum Domini domus rotunda fuit de subjacente
acetum, di.iit : Consummatum cst : et inclinato
rupe cxcisa lanla; altiludinis ut homo rectus consis-
cavite tradidit svintum (Joan. xix). luter hoc ,
. .
„
, „ ' ,. , 7-\ tens vix exlenta mauu culmen possit altmgcre. Et
quod ait
..
: Lonsummatum
.

est, et
. .,,
iUud
,
:
•

inclinato U ,,..,., , . ,,. . .

habet iutroitum, etc, usque ad eolor autem monu-

capite emisit spiritum, emissa est vox illa magna
incnti et loculi albo et rubeo dicitur cssc perraistus.
quam Joannes lacet, ca;teri commeraorant In manus
— Maria autem,
:

tuas, ctc Vers. 47. etc. (iD.)Lucas dicit

(IIier).) Intirmata etenim carne mox virtus divina Quia astabant omnesnoti ejus a lowje, et mulicrcs

invaluit quLC dicit : mihi portas justitice

Apcrite qu(eseeutw fucrant cum (Luc. xxiii). Sed aliis depo-

(Psal. cxviii), etc. Nos autem cum nuUa, vel ima silo corpore ejus ad sua remeantibus, soUe mulieres,
voce morimur (|ui de terra sumus ille euim cum ;
elc tisque ad et si forle valcant imitari pia curiosilate,
,

exaltata voce exspiravit qui de C(clo descendit. ([uo ordiuc sit ejus passio amplcclenda, perpcDduul.

Vers.38. — Et velum lenipli.\]la.rc(im testamcnti, CAPUT XVL

ct omnia lcgis sacramcnla (lua; tcgebautur appa-
rcant, et ad gentes transeant. Anto dicebatur : Vers. i. — Etcumtransissct. (BKOA.)Lucasdicil
Notus in JmUea Dcus, in Isracl nuKjnum nomcn (piia revcrtentcs a moiuimcuto paravenmt aroinala
ejus(Psal. i\\\) ; nuuc autem Exallurc supcrcwlos : et uiigucntu, ct sabbuto silucruut, ((uta mauditlimt
 , :

241 GLOSSA ORDINARIA. - EVANG. MARGI. .242

erat ut sabbati silentiiim, etc, usque ad illuniinata Aut inlelligamus quid sumus et fuerimus, et seiamus
facie decussis viliorum tenebris odorem bonorum quid erimus.
operum Domino et orationum suavitatem offerre.
— Et Pctro.
Vers. 7. (Beda.) Pelrus vocatur ex
( HiEH. ) Nunc cura aromatibus redolentibus cum noraine, ne desperet ex negatione. Nisienim, elc, ««-
sponsa et adolescentulis currunt, post eam consper- qtie ad ut futurus erat paslor Ecclesise in sua culpa
gimus librum, id est cubdc, ctc, usque ad et Domino
discerel quomodo aliis misereri deberet.
in eo cum triurapho resurgente et dicente : H(ec est
Et Petro. (Hier). Qui se indignum discipulatu in-
dies quam fecit Dominus, etc {Psal. cxvii.).
dical, cum ter magistrum negat. Sed peccala pra}-

VEfiS. 2. — Et valde manc. (Hier.) Quod alius tcrila non nocent, quando non placent.
dicit diluculo. Diliculum est inter tcncbras noctis Prmcedit vos. Bene de Redemptore nostro di-
et diei claritatem in qua salus venit in Ecclesia de- citur : de Galilsea namque transmigratio facta in-
claranda more solis, qui]consurgens roseam prsemitti terpretalur. Jam enim a passione ad resurreclio-
aurorani, uttantus splondor praeparatis oculispossit ncm, a morte ad vitam, a poena ad gloriara Iransmi-
videri, cum tempus DorainicK resurrectionis illuxit graveral. Et bene post resurrcctionem in Galilaea a
ul tunc laudes Christi tota cantaret ecclesia sancta- discipidis vidctur quia resurrectionis cjus gloriam
B
,

rum feminarum ,
quando vitam praestitit et lumen post Iffiti videbimus , si modo a vitiis ad virtutum
credulitatis infundit. celsitudinem transmigremus. Qui ergo in cepulcro

Vers. 3. — Et dicebant ad invicem. (Hier.) AquUfP nunliatur, in transmigralione ostenditur ; et qui in

morlificatione carnis agnoscitur, in transmigratione
congregantur ad corpus, martyres ct aposloli vident
lapidem revolutum, qui menlis videtur.
est lex mortis , quasi dicat
Ubi est, mors, aculeiis tuus ( / Cor. xv ) ?
(Beda.) Nota quod Marcus dicit Pracedit vos in
:

Galilmam, etc. Nec tamen visum retulit. Mat-

Vers. 4. — Revolutum lapidem. (Beda.) Quomodo tb.ieus autem,etc., usque ad sicut in
ibi

illa eeternitate
lapis per angelum sit revolutus, Matthfeus dicit? .4IIe-
cognoscelur, quo et nos perducet propler formara
gorice autem , lapidis revolutio resurreclionem sa- servi, ut liberi contemplemur formara Domini.
cramentorum Christi qua3 vclamiue lilterae legis tecta
erant , insinuat. Lex etenim in lapide scripta est Vers. 8 — Fugcrunt. (Hier.) De futura vita dici-

cujus ablato legmine, gloria resurreclionis ostensa tur : Fugict dolor ct gcmitus. ImilanUir mulieres
est, et abontio mortis autiqua;, et vila nobis spe- anle rcsurrectionem omnium quod faciunt post, id
randa perpetua toto orbe ccepit prsedicari. est, quod facturae sunt fugiunt mortem et pavorem.

Vers. 5. — Juvcnem. (Hier.) Non seneni, non in-

Q Et nemini. (Hier. )
Quia illi soli mysterium re-
surrectionis vident qui meruerunt, unde, sccundum
fantem, sedjucundum Ktate, ul diciliiT : La:tare,ju-
Joannem : Petrus autcm surgens cucurrit ad mo-
venis in adolescentia tua ( Eccle. xi ), qua3 non est
numentum, utvideret quje audivit.
hic vera dum senio misla.
(Beda.) Mulieres angclos vident quae cum aro- Vers. 9. — Surgens autem. Mane surrexit, sero
matibus venerunt, quia menles supernos cives
illM sepultus est.uthoc adimpleret Ad vespcrum demo-
:

aspiciunt ,
quas cum virtutibus ad Deura per sancta rahitur fletus et ad matutinum
lcetitia (Psal. xxix).

desideria veniunt. Sepullus ergo sexta sabbati quae vocatur parasceve

circa vesperam sequenti nocte et die sabbati, cum
Sedentem in dcxtcris. (Beda. ) Ad meridianam
sequenti nocte in monumento positus, die tertia, id
partem loci illius , ubi positum fuerat, etc. , usque ad
est prirao manc prima sabbali, surrexit. Et bene una
intrantes in monumentura duos angelos ibi slantes
die el duabus noclibus in sepulcro jacuil, quia lucem
invenerunt.
sua^ simpl:T3 mortis nostra; dupl.-e morlis tenebris
(Greg.) Per sinistrara vita prsesens,per dexteram morte enim animae et spiritus teneba-
adjunxit. In
vita ajterna, etc. , usque ad et ad angelorum nume- mur, undead nos suam, id est carnis mortem attulit,
rum restitucns cceleslis patriae damna reparavit.
j-) et duas nostras solvit : simplara suara duplae nostraa

Vers. 6. — Nolite expavescere. (Greg.) Quasi :

duplam nostrara moriens abstulit. .^ppa-
contulit, et

Paveant illi qui non amant advenlum Domini vel su- ruit primo Maria' Magdalena'. Mariae Magdalen»
prirao ostenditur, dc qua ejecerat septera ds^monia
-pernorum civium, qui vitiis pressi de eorum societate :

desperant. Vos autem, quid limetis quae vestros con- quia meretrices, et publicani praecedunt Synagogam
cives videlis ? Unde 5[allha2us angelum apparuisse in regnum Dei , ut latro pra;cessit apostolos. Apostoli

describens ait Erataspectus cjus sicut fulgur, flcnt et lugent, quia necdura viderunt, sed cito con-
: et
vestimenta ejus sicui nix (Matth. xxviii). solabunlur.

(Beda.) In principio mulier auctorculpa! viro fuit,

Jesum. Salutare. Sed quia multi non subslantia-
liter sed nuncupative hoc nomine diccbantur, deter-
exsecutor vir erroris, etc. , usque ad ut ipsis evan-
gebslis et apostolis resurreclionem evangelizarct.
minat per locum Nazarenura, et causam subdit :

Crucifixum. Atque addit : Surrexit, non est hic. Per Vers. H. — Et illi audientcs. (Beda.) Quod disci-
praesenliam majestatis. Ecce locus. Osleudilur mor- puli resurrectionemtarde credunt, nontam est illoruni
talitas mortaliljus ad actionem gratiarum debilam infirniitas, quam nostra firmitas ; (hd)itantibus enim
 "

243 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIROLOGICA. 14t

resurrociio pormuUa Qrgumonla monslrala est, qui-A non laoinituis , nou croiliuuis? Scd liicc in cxonlio
bus ot nos lirmius soliilamur ncccssaria fuorunt, ut tidos niiraculis nutrirclur,
\Ens. H. — Duolms ex his. (Beda.) IIoc Lucas fide nutcm Hcclesia) jam conlirmala non sunt neces-
npcrlius ^ti(c.xxiv): Oculi eorum, clc. Post cogno- saria. Dwmonia cjicient, ctc. IIoc hodio Kjiirilualilor
vcrunt oum in rrnctionc pnnis. Et sicut Lucas ait : facit Kcclosia, cum pcr oxorcismi graliaiu manum
Suryentes eadem hora reversisunt in Hierusakm, crcdontibus irnponit , ct malignos sjtirilus expoUit.
ctc. Linguis loquentur novis. Iloc lit dum Hdclcs vetcris
Ambulantihus ^llinn.) Fidos liiclaborat agcnsnc- vita; SKCuIaria vcrba relinciuunt, et sancta mystcria
tivani vilam, illic contomplntiva, etc, us^juc ad ohli- insonanl, ot Doi laudos ct potcntiam t]uanlum valonl
tus carnis sua) postulat in istn vita quod post illam exlollunt.
spcranius in fulura.
— Vers. \%.~Simortiferum, etc Dum pestifcras
Vers. 14. !\'oi<issime, olc. (Beda.) Quadrage-
pcrsuasionos audiunt, ncc ad oporationos usquc por-
simo dio, quando crat jani ab eis rccossurus in cfo-
ducunl, quod iudo cis non nocct si mortiforum bi-
lum, hoc cis maximc, etc, nsquc ad : Euntes in mun-
bunt. Supcr wi/ros manus
proximos in , ctc Dum
dum universum, prwdicaie Evani/elium.
bono oporc confirmatos roborant cxcmplo bon» opc-
Duriliam cordis, elc. (IIiEn.) Ut succodat cor car-
noum cliarilale plonuin liino quoil : catorva' marty-
B rationis, super a^gros manus imponunt, ct benc ha-
bobunt. IIa3C mirncula tanto majora ,
quanto spiri-
rum niortom luijus s;oculi libcnlor alloctant ,
quia
tualia ;
per hoc enim anima) suscitantur , non
norunt pro tcmporali intcritu pcrpctuo sc esse vic-
corpora.
turos.
Vers. 15. — Omni creaturtv. Omni nalioni gen- Vers. 19. — In coclum. (Aug.) Nola (luod ali-

tium. Ante enim dictura orat In viam (jcntium ne

:
quando ccelos pluraliter et aliquando coelum singu-

abicrilis (Matth. x') ; ut scilicot aposlolorum prius a laritor, olc. , vs'quc ad ubi fidelium crcdulilas phis
Juda\i ropulsa pra\licatio , lunc gonlibus iu adjuto- aclibus quam loculionibus cruditur.

rium tiorot. Et sedet a dextris. (Beda.) Et nunc omniajudi-

^IIiER.) Omni gcneri humano, quod habct aliquid cans, in fine omnium Judcx vonturus est. Stophanus
commune omni crealurK, angclis, pccoribus, lignis, autem vidit eum slanlom, quia in cerlamine babuit
lapidibus, igni cl aqu», calido el frigido, huraido ct eum adjutorem.
arido, quia minor mundus homo dioilur.
Vers. 20. — Illi autcm, ctc (Beda.) Nota quod
Vers. 16. -e«i credidcrit, clc. Pcr aliosparvuli ,
^^^^^^^^ Evangcliura suum quanto inchoavit tardius,
credunt, sicut cx ahis ea qux in baplismo cis rcmit-
t^.,^^,,^ p,^ „,,^„^ „,; ^.,pp5(„,i i,,^,^ Evangelii
^
,l„^,
tuntur ,
pcccata extraxerunt. C verbum
,.,
pcr totum orbem sorainaveruut.
Vers. 17. — Signa autem, etc. Nunquid si signa

EVANGELIUM SECUNDUM LUCAM.

PROLOC.US B. IIIERONY.MI. Sacerdos quidam. Implevit ordincm, dixit regem,

(Vidc intcr cjus opcra.) et rogionom in qua fuit, sacordotem ot gontem ejus

PROdiMIUM LUC.E IN EVANGELIUM SUUM. et uxorom iliius indicat. Zacharias. Zaobarias, mc-
mor Angolus a doxlris
Vers. 1. — Quoniam quidem, etc. (Beda.) Lucas
quia
Doniiui
oi (jui
:

memor Domiui
cui aiiivarot
csl demonstralur mys-
allaris,

dc omnibus (luni focit Josus ct docuit, otc , usque

terium.
rt(/magis ordinaronl narratiouera quam historia; lcxe-
De vice .\bia. (Beda.) Abia, Pator Dominus, otc,
rcnt veritatem.
Vers. 3. — Omnia. (Id.) Non omnia i\\\x assccu- usque ad sicut per soptem Tcstamoutum dcclaraiur
D Vetus.
tus sed de omnibus qua; nd fidem logentium con-
,

firmandam crcdit idonoa. Ex consullo onim multa Elisabcth. Elisabolh , Doi raci saturilas, siguat
praHcrit , ((u;o nlii dicunt, ut divorsa in Evangolio Mariam qua) plona Deo fuit.

gralia rofulgorct, el pro|)riis (]uibusdam libri singuli

Vers. C. — Erant autem amho. (Beda, Ahbr.)
mysteriorum gcslorumque rairacula cminercnt. Tlieo- Plona hiudalio (lua; gcnus in majoribus , moros in
phile. Tlicopbilus, nmans Dcum, etc, tisque ad fidom faclum nuuula-
«(luilalo, oflioiuin in sacordotio, in
pcrpctua; diviuitalis ct tomporanca) dispcnsationis
tis, judiciura in jusliticalioniinis coinprohoiulit. Justi
illius debct ordincm nosso. anlc Dcum. (Amdr.) Non onim omnis qui justus est
CAPUT PRIMUM. ante homines justus est auto Deum ; aliter enim
Vers. I>. — Fiiit in dicbiis llcrodis rciiis Juihra-. vidont homincs, alitcr Dous : homincs in facio, Dou»
(AMnn.) Vilulus saoordotalis hoslia. Por vilulum orgo in cordo. ldo(H]uo fiori potosl, ut ;ili(|uis alfoclala bo-

hoc Evnugolium liguraUir iu quo a saofrdolilius ,

nilaU' iiojiulari juslus \idoatm' niilii ,
juslus tamon
inchontur, ct iu vilulo consunnnatur, id cst iii Chri- non sit anlo Doum, si juslilia non ox moulis sinipli-

sto, qui pro mundi vila immolntur. cilato lurmotur, sod ndulationc simuUnur.
 —
34!J GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. LUC. 246
Vers. 7. — ii<«on|cr(i/ i7/Js. (BEDA.)Divmituspro- Avcrtit, etc, ii,'!que ad fero eadem verba quse angelus
curatum fuit, ut de provcclis diuque fructu conjugii de Joanne, Malach, prcTdixit de Elia.
privatis Joanacs nasceretur, ut inopinalo ortu prolis VEns..i8. — Unde, etc. (iD.)Siliomocssetquipro-
et ipsos donum Dci gratius afliccrct, et ca>teros stu- mitlebat, irapune liccrct quKrcrc signum, otc, usque
por miraculi pararetauditui futuri proplietiaj. Unde nd el infidclitatis esset pticna quam meruit.
postea subditur .Possueruntomncsqtdaudierant in Vehs. 19. — Ante Deum. (Id.) Cum ad nos ve-
corde suo dicen tes : Quis putas ptier iste erit ? niunt angeli, sic exterius^implent ministerium, ut

Vers. 8. — Factuin cst autcm. Cum ex prwcepto tamen anto Dcum inlorius por contemplalionom as-
sistant. Qiiia otsi angelus cst spiritus circonscri-
Moysi uno sacerdote dcccdente, unus succedore ju-
beatur, tempore David statuliun cst ut vicissim mi-
ptus, summus spiritus qui Deus est, incirconscri-

nistrantes per octonos dies a sabbato usque ad sab-

ptus cst, intra quom currit angolus quocunque mo-
vcatur vel mittatur.
batum temporc vicis suk, singuli castimonia? studo-
rent, nec interoa domum langcrent.
Vers. 22. —
Et ipse eratinnucns illis etpermansit

Vers.9. — Sorte.
mutus,e\c. Sine voce corporales actus indicare mo-
(Beda.) Non nova lunc sorte
liens, necoxprimons voluntatom. Cui similis populus
eleclus, quando incensum erat adolendum, elc, us-
««! orf
j j-
prajdicitur
•.
dum 1 -11
illc
,,
promittitur praicursurus.
n
.tJ
Juda^orum, actuum suorum impotens
' i
rcddero ratio-
'
ncm.
Vers. 12. — Et Zacharias turbatus cst vidcns, et Vers. 23. — Ut impleti sunt, etc. Quia vicis suae
timorirruitsnpcrcum, ctc. (Ambr.) Solcmus turbari tempore, ponlifices templi tantum officiis mancipati,
ela nostro aflectu alicnari quando perstringimur non solum a complexu uxorum, sed etiara a domo-
superioris potestatis occursu. Sed sicut humani de- rum ingressu abslinebant. Nostris autem sacerdoti-
fectusestterreri, ita angelicae benignitatis cst pavon-
bus quibus non carnalis successio, sed spirilualis
tem suo aspeclu blandiendo solari ; contra, da^mo-
pcrfcclio quoeritur, qui quotidie praesto debent esse
nes, si quos sua pr?osentia territos senscrint, ampliore
perpelua castilas indicitur.
allari,
horrorc concutiunt.
—
Vers. 24. Occ!</teftrt/.(AMBR.)OccuIlatquiaparlus
Vers.13. — Quoniamexaudita cst deprecatio tua: sui erubcscit a?tatom, elc, risqucad
neque enira ea quoe
ct uxor iua Eliiiabcth parict tlbi filium, et vocabis scuilcm non crubescerot coilum, cruboseerel partum.
nomcn ejus. Exaudila cst magis quara pctisti. Rogasti Vers. 2.J. —
Quiasic fccit. (Beda.) Gesta sunt haec,
pro liboralinne plebis, ct donatus est tibi pra=cursor. inquit Joannes Chrysostomus, elc, usque ad quia
(AMBR.).Multa divina bencficia hic sunt congesta. per ipsum afflictio poonitentiaa crat praedicanda.
Priraum, doprecalionis fructus, deinde sterilis par- Vers.26, — In menseautem sexto. (IIier.) Sicul
tus. Tum iostitia plurimorum, et magnitudo virlu- C se.xio mense missus est Gabriel angelus a Deo in civita-
tis, Altissimi etiara prophetia promillitur. Qiiinetiam temGaliteoe.itasextomillonario missusest Christus.
ne qua essct duliilatio, futuri noracn designatur. Gabricl. (Beda.) Idoo angeli ex nomine aliquando
Tautis igitur supra votum fluentibus, non immerito signantur, ut ex ipso nomine quid ministraturi ve-
diflidenlia poena ploctiliur silentii. niant, demonstretur. Gabriel forliludo Dei, quia il-
Vers. 14. Etcrit (laudium, elc (Beda.) Singu- lura nunliat qui ad dcbellandum diabolura veniebat.
laris meriti est indicium quoties hominibus a Deo VEns.27. — Ad virrjinem. Mulier adiaboloscdu-
vel imponitiir nomon, vel mutalur, etc, usquc ad
cla mortem inlulit : conlra mulier ab angolo edocla
quia hic salutem mullis pra;'dicat, ille vero omuibus
salutem edidit.
dat. (Ajibr.) Gaudium et cxsultatio. Monenlur paren-
Vers. 28. — Dominus tecum. Quam'novo castita-
tes nou rainus gratias agere, elc. ,usque ad matros tis aniore ad coelestia sustulil, ot post mediante hu-
quia honorantur praemiis conjugii.
mana natura, omni plenituiline diviuilatis consecravit.
Vers. 15. — Vinumetsiceram, clc.(BEn\.)UeLgnsi Drnedicfatu inmulieribus. Qus;,smeexcmp\onvi\ie-
coram Doo virlulis est pra-dicare in dcsorto gau- bris conditionis, ct virgo et mater est et Deum genuit.
dia cooleslia, c[c.,usque ad etjam erat spiritus gratiae. Vers. 29. — Turbafaest, etc. Quia nesciebat si

Vers. iG. — Et multos filiorum Isracl convcrtcf.^ pra3teritum an futurura esset, quod angelus dixit.
(Id.) Cum Joannes .Chrislo tostimonium perhibeus, Vers. 30. — Et ait angelus ei : Ne timeas, Maria.
in fide Christi baplizans, dicatur filios Isracl ad Deum Turbalam insolita salulalione quasi familiarius notam
couvertisse, patet Christura esse Doniinura Deum vocal cx noraine. Ne limeat jubct, et quare gratia
Israel. plonam vocaverit, plenius explical.

Vers. 17. — Prcecedct antc. (Id.) SicutEIiaspra^co Vers. 31. — /c«tt»i. Josus salvalor, sivo salutaris

judicis, elc, usque ad ille cum eo manifeslatur in dicitur. Ipse enim salvura faciet, non populum Israel,
gloria. In spiritu et inrtutc. (Ambr.) Bene jungun- sed suuni populum, sive cxpr.Tputio, sive oxcircumci-
tur spiritu et virtuto. Non enira siuevirlule spirilus, sione, in unum ovile sub uno pastore congrcgatum.
nec sine spiritu virtus est. Elias virtulem habuit Vers. 32. — Scdem. David patris cjus. (Beda.) Id
abstinentiw, et paticntiae, et convertendi animos est Israefiticam plebera, elc, usque ad in his qui de
populorum a perfidia ad fidem, spiritum autom oleastro incisi in olivam bonam sunt inscrti.
prophetandi habuit. Vers.3.5. — Sanctum vocabiiur Filius Dei. Jesus
Convcrtat, eic. (Beda.) Corda patrum iu filioscon- nascitur sanctus, qui conditionem naturae corrupli-
 :

2n WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS 1. — TIIROLOGICA. 2i8

bilis vincerel, et commisliono copuIlO cnrnalis con- A Et miserkonUa. (Beda.) A .specialibus donis ad
cepUis non Nos conditione corriiplibilis nntur»
est. generalia Dci judicia se convorlit, etc, usqiic ad
coiislricti, per grnliani possumus sauclilicari. Et subdil (juid contcmplorcs mereanlur.
conj^ruit, iil qua' contrn niorem virgo concepit, su- Vers. 53. — Esuricntcs implcvit bonis. (Id.) Qiii
pra nuuem bumana; consiieliidiuis Dei Filiiim generet. a^lerna toto sludio dcsiderant, saturabuntur, cuni
Yers, 36.— Et ecce, etc. (BED.\.)Ne virgodespe- Cliristus apparucrit in gloria. Sed qui tcrronis gau-
rct de partu, elc, usqucad proccursorem (|uoque de denl, iu ullimo inaucs lotiiis benliliidiiiis dimittunlur.
anu steriU nascilnruni cognoscerct. Iii pncsenli etiain videraus liumiles diviiui gralia im-
Co<jnata tiia. QniA de Irilui Levi, id esl de tribu Dei. plcri, superbos luminc veritatis privari.
(Beda.) Leginiua, (piod Anron de trilm Lcvi
uque ad qwx secundum Deum spicitua-
(pii
Vers. S3. — Siicut locutus cst adpatrcsnostros.
erat, elc,
Memorinm pnlrum quibus ha^c salus revelata est
lis cognationis consortio non carebnnt.
facicns, Aln-aliam noininntim exprimit, cui primo
Vers.38. — Eccc aiicilla Domini. Non desingu-
ipsa incarnalio manifeslala cst. Et scmini cjus
lariUite mcriti sc extoUit, sed suiip conditionis et di-
in sa'cula. Non tam carne genilis, quam fidei ve-
vime cognnlionis per omnia memor, so nncillam il- sligia quibus adventus Salvatoris sa;-
seculis, in
lius esse fatetur, cujus matcr eligitur, et cum nia- B cula ost promissus, (piia ipsa promissio ha>rcdi-
gna devotione promissionem nngeli optat impleri.
tatis niillo tino claudetiir. Nara et us(]ue in tl-

Vehs. 30. — Exurgcns autcm Mariain dicbus il-

nem sseculi credenles non deerunt, et beatitudinis
lis.ahiit in montana cum frslinationc in civitatcm erit gloria pcreiinis.
Juda. (A.MnR.),Non incrcdula de oraculo,etc., usquc
Vers. 56. — Mansit autcm Maria. (Beda.) Tan-
ad dum suhdilur .Etfactumestutaudivit.
donec vidcrct pra'Cursoris
Vers. 40. — Et intracif in domum Zacharim.Winc diu niausil,
lcm, propter quam maxime vcnerat.
nativita-
Nec causa
discaut sanct.-e mulieres, quam sedulitntem pnx^^guan-
sola familiaritatis tandiu mansil, sed ut tanto
tibus debeant e.xbibere cogualis.
terapore et Elizabeth et Joannis cresceret profe-
Et salutavit Elixahcth. (Beda.) Priorsalutal, (pua
Ctus. Nam si in prirao advenlu Maria^, Spiritu
decet ut quanto castior, tanto humilior sit.
sanclo sunt repleli, mulUun est illis superaddituiu
Vers.41. —
E.vsultavif, fAc.Qma liugua non po-
tauta niora mansionis.
terat, animo exsullaute salutat, el su;v pra^cursionis
otliciura inclioat. Eccc apparet quod angelus dixerat
Vers. 59. —
Dic octavo. Per circumcisionem re-
surrectio Domini tiguralur, quia et oclava die,
Spiritusancforcplcbitur adhuc c.v utcromatris sua'.
Vers. 42. — Benedicta tu. (Beda, Ambr.) Conve- p id est post sabbalum, facta esl. Et sicut illa a
reatu mortis absolverc solebnt, sic ista immor-
niunl verba Evangclii cum verbis psalmi in quo pro-
talis vitse nalivitatem, et in auctore nostro exhibuit,
mittiturDavid -.Dc fructu vcntris tuiponam snpcrsc-
et in nobis monstravit speraudam.
dcm tuam (Psal. cxxxi). El eadera vocc Maria bene-
Et vocahant ('«»;. (Beda.) Jonunis celebrala nati-
dicilur ab Elizabeth qua a Gabriele, ul et angelis et
vilas, est NoviTeslamenti inchoata gralia, clc. ,usquc
hominibus veneranda, et nostris ferainis pra;ferenda
ad gratiam Evangclii si rccte intellignUir exprimit.
monstrctur.
Vers. 43. —
Mater Domini. Scntiomiraculum, my- Vers. 62. — Innuchant atitempatri cjus, etc. Qui
steriumcognosco,mnlerDoraini verbofeln.Dcoplena. innuunt palri do nomino pueri,signiticant illos (lui

Vebs.44. — Ut 1'acta. Ipso momento quo vox in"

testimouio logis inlendunt astruore graliam tidei.

trat ad nures corporis, virtus spiritualis cor inlrat Vers. 67. — Et prophetavit dicens. (Beda.) Ma-
andieniis, ct non solum mntrem, sed etiam soliolem gna largitas divin;e piotntis. Ecce lo^piela qu» sola

ainore ndvenicntis acceudil. ablnla est ditVuIenti, cum spiritu prophetia; resti-

Exsultavit. (Beda.) RcvclanleSpirilu quoinipleta tuta est credenti.

erat,etc. ^jwfyjic n(/ crcdidii virgo.ubi sacerdos negavit. Vers. 68. Bcncdictus. Qui dum bonilatem Dei
Vers. 46. — Magnificat anima mea Dominum.Yi rogavit, pro liberatiiwo piwcursor donalus est.

Primo douasiliispiritualitcrconccssnprotiletur,
(Iv.) Visitavit. Qiiod proximo fnoicndum cognovernt,
HC.,usquc ad in ejiis pr;cccptis obsorvnudis impendo. pro])bctico moio (junsi jam fnoluin n;iri'al.

Vers.47. — Et e.vsultavit.(lu.) Quia lerrenanon Vers. 69. —

Cornu salutis nobis. (BED.v.i Por
ciiro, prospcritas non emollit ino, advorsitas non cornu quod carnem excedit, cum omnin ossa carno
frnngil, sod sola illius mcmoria deleclat, n (pio sn- leganlur, regnuin Cluisti signiticatur, (]uo mundus
lus spcralur relerna, illius divinitate hetor cujus Ct gaudin carnissu])craiitur. lu oujus tigiiram David
tcmporali conceplione mea caro fetatur. el Saloinon corim olei, suiil in rogiii gloriaiu cou-

Vers. 48 — Quia rcspcxit. (Id.) Ecce quam vilia do socrati, ul prius Snul Iciitioiila.

se scntit, i'lc. ,us(juc ud el de parvis cliutirinis ma- Vers. 71. — Salutcm c.r inimicis nostris, cl de

gnos facil ct fortes. manu, elc. Erexit nobis snlutem ex inimicis, cl

Quia fccit mihi nuujna. Quia in lue carncin suin- est ciiilanalio siqicrioris versiculi, in (jiio brevilcr

psit, et me a peccnlis niundavil, ct dona Spiritus idciu ])i';oiiiisei'at : Et ere.vit cornu salutis nobis.

snncli milii conlulil. Vkrs. 72. — Ad faciendam misericordiam cum

 ; .

S49 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. LUC. 250

patribus nostris, ct mcmorari tcstamenti, etc. Lo- A gnoverunt nos angeli cives suos. Et timet angelus
cutus est, erexit nobis salutem ad faciendam mise- adorari ab humana nalura quam in suo rege considerat
ricordiam, ut misericordiam quam patribus promi- Hominibus bonoi voluntatis. (Beda.) Qui susci-
sit impleat in nobis, et juramentura quod fecit pa- piunt natum Christum, non his qui audita ejus nati-
tribus de liberat.ione nostra, in nobis pcr Christum vilale sunt turbati et eum persecuti. Non est pax im-
complcatur. piis, dicit Dominus (Isa. xlviii).

Vers. 76. — Et tu, pucr, prophcta Altissimi vo- Vers. 16. — Et vencrunt festinantes (Beda.)
caberis : enim ante facicm Domini parare,
prxibis Non cum dcsidia Christi quaereuda est praesentia,

etc. (Beda.) Non mirum si alloquitur infantem octo etc, usque ad quasi in prffisipio invenient.
dierum, etc, usqiie ad quaj agnoscebat se in filios Vers. 17. — Videntes autem. Visio vel cognitio
suscepisse. Dei est, et ha!C est sola vita hominum ut cognos-
Vers. 79, 80. — Ad diriqcndos pcdcs nostros in cant verum Patrem, et quem raisit Jesum Christum
viam pacis. Pucr auicm crcsccbat, ctc Ut per cm- esse unum Deum.
nia gressus nostrorum operum illuminatoris nostri Vers. 18. — Mirati sunt. Mirantur et de myste-
graliaa concordent, donec ad mansionem perpetuse rio incarnationis et de tanta pastorum attestatione,
pacis intrcmus. B qui fmgere audita nescirent, sed simplici facundia
CAPUT II. vera praedicarent. Sed Dominus non rethores, sed
Vers. 1 — Exiit edictum a Cwsare. Auc, Bed.) piscatores ad evangelizandum destinavit. Sic et in

Augustus duodecim annis circa nalivitatem Cbristi Vetcre Testamento sus dispensationis nuntios pas-

in pace regnavit, etc, usque ad hic primum Juda^a tores ordinavit. Ideo non est parvipendenda pasto-
facta est stipendiaria Romanis. rum attestatio.

Vers. 2. — Prima. (Beda.) Jam diversis tempori- Vers. 20. — Et reversi, etc. (Beda.) Sic spiritua-
bus, plerKque partes tcrrarum leguntur descripla^, les pastores modo dormiontibus aliis contemplando
sed haec cst prima carum qufe totum orbem conclu- CfElestia subvehuntur, etc, usquc ad dum dicunt :

serunt, quae professio est mentium, quia nullus ex- Gloria in altissimis Dco, ct in tcrra pax hominilms
cluditur. Vel certe tunc priraum cccpit, quando Cy- bonce voluntatis.

rinus a Ca^sarc in Syriam missus est, censor patri- Vers. 22. —

Tulcrunt ilium. Parvuh qui de loto
moniorum futurus. regno Juda^orura ad teraplum portabantur, si erant
Vers. 4. — Nazareth. (Id.) Quotidie Dominus in dc tribu Levi, in minislerium domus perpetuo deti-
Nazareth concipitur, etc, usque ad quod instantia ncbantur. Si de alia tribu, pretio dato a parentibus

loquentis magistri nihil valet nisi augmentura su- Pi''™ogeniti redimebantur ad propria referendi.
c
perni juvaminis ut audiatur accepcrit. Vers. 23. — Sicut scriptum. (Beda.) Scriptum est
Vers. 6. — Factum est autcm. Alibi concipi, in Icge qu« suscepto, etc, usque ad cum
: Mulicr
alibi nasci Dominus voluit, ut insidiantis Ilcrodis bonorum operum fructibus supernse oealiludinis
furorem facilius evaderet. Hurailitas Christi com- gaudia subit.
mendatur, quia non solum incarnari, sed etiani illo Vers. 24. — Par turturum (Id.) Hkc oblatio,
terapore nasci voluit, quo niox natus ccnsui Ca?saris paupcrura non
erat, qui sufficercnt offerre agnum, ut
propter nostram liljcrationcm subdcretur. per omnia humilitas Domini pateat.
Vers. 7. — Pannis cum involvit. Vilibus indui-
Vers. 23. — Et eccc homo. Non solum angcli, sed
tur pannis, ut stolam iramortalitatis reciperemus.
omuis a^tas et sexus testimonium nato rcddunt puero.
Manus et pedes stringuntur ut manus nostrse ad ;

Etsicut ab omnium sa-culorum lidclibus praisagicba-

bene operandura, pedes in viam pacis dirigantur
tur, ila venicns omnium sanctorum laude prajdicatur.
parvulus factus, ut nos perfecti simus.
Vers. 8. — Et pastorcs. (Beda.) Nalo summo Vers. 27. — Puerum. Cum pueritia post septem
pastore, pastores ab insidiis noctis, etc, usque ad annos infantia; incipial, Jcsus frequenter puer dici-
super quos divina gratia largius coruscat. lur, non tam oetate quam
.
pro
.
servitio, unde Pro- ,

Vers. 9. — Et ccce angelus Doniini. (Id.) Et con- ^ Ph^ta : Ecce puer meus, quia Filitis homin is non
cipiendura, et conceptum, et natum Dominum, cffili
vcnit ministrari, sed ministrare (Isa. xlii^.
cives testantur, ul et mortalcs sufficientcr imlniant, Vers. 29. — Nunc dimitfis servumtuum. (Amhr.)
et suura auctori scrvitiura impendaut. Qui vult Hicrusalcm, etc, usque
dimitti, venial in
Vers. 12. — Infantcm pannis involutum. (Id.) ad tunc dimiltctur ut non videat mortem, quia vide-
Crebris infantia Salvatoris el angelorum testimoniis, rat vitam.
et evangelistarum cst inculcata, ut mentibus nostris Vers. 34. — Ecce positus est hic. In ruinam illo-
altius infigatur quid pro nobis sit faclus In quo : rum qui steterant, et resurrectionem illorum qui ce-
humilitas commendatur: Quiacum cssct dives, pau- cideraut ; vcl in ruinam vitiorum, ct in resurrectio-
pcr pro nobis factus est, ut inopia sua nos ditaret nem virtutum.Non in se tantum, sed in suis quoque
(II Cor). pra?dicatoribus positus est in ruinam et resurrectio-
Vers. 14. — Et in terra pax. Quando peccando nera, unde Apostolus : Christi bonus odor sumus
eramus a Deo extranei, extraneos nos angeli depu- Dco, in his qui salvi fiunt, et in his qui pereunt.
tabant sed quia cognovimus regera nostrum, reco-
; Bonoeniraodore, aUi salvantur, aliipereunt(// Cor. ii).
 —

Sol WALAFRIDI STRADI FULD. MON. OPP. PARS I. -TIIEOLOGICA. 252

VEns. 35. — GlaiUus. (Bed.v.) Dolor DominicaR A impc^tfnos cogilaUi, rcpellamus, et alios instruero
passiouis, etc, «ii^ueat/zizaniagcrniiiiarccouspicil. laboremus.
Ut revelentur. Anle erat incerlum c[ui JuJasorum Vers. 5E. — Proficichat sapientia. (Beda.) Sicut

Ciiristi gratiam reeipercnt, qui conspucrcul sed : est carnis »tate proticere, etc, usquc ad ulraque
autlila nativilale rcvclantur cogilationcs, et llerodcs pariter salvaretur.

et aiii turbantur, iiuidam ad Cliristi magislerium

CAPUT III.
accodunl.

Vers. 36. —
Et erat Anna, elc. Quia per virum Vers. 2. — Factuni est vcrbiim, eic. (Beda.)
Congregaturus Ecclesiam, Dei fdius primum opera-
et mulierem vita totius muudi pcrdita esl, in tcsli-
tur in servulo, etc, usque ad unura itaque dixit, et
monio vita; pcr Clirislum rcdeuntis Auna conjungi-
omnia dcclaravil.
tur Simconi. Convcnit raystcriis Ecclcsia^, quod Anna
gratia inlerpretatur, qua; esl lilia Pbanucl, qui facic» Vers. 3. — Prcedicans baptismum pocnitentife,
etc. (Id.) Joanncs baplisraum pomitontia^ prxdicavit,
Dei dieilur, undc supra : Signatum est super nos
Dominc(Psal. De trilm Aser-
ct quibusdam etiam dcdit, etc, usque ad proecurre-
lumcn vultus tui, \\).
tur suo baptismate quo peccala solvi non possunt.
Id esl beali, dcsccndit, qui inler duodecim palri-

arclias ordine nascendi octavus cst, propter mysle- B Vers. 4. —

Vo.v clamantis. Vox, quia pra;nun-

tius vcrbi. In deserto. Quia deserla; et destitutae

rium resurrcctionis. Quinque sunt AnnK. Prima
Judav-c solatium rodcmplionis annuntiat. NuUum
mater Samuel, secunda uxor Raguel, tertia maler
verbum sine voce auditur, ncc vox sine verbi intel-
Tobia-, quarta tilia Phanuel, quinta Mater Marioe.
ligentia valet. Parate viam Dotnini, etc. Qui fidem
Processcrat in (licbus. (Beda.) Juxla historiam,
ct bona opcra praidicat, quid aliud quam vcnicnti
Anna, et dcvota; conversalionis, ctc. «s^ue arfmul- ,

Domino ? ad corda audienlium viara parat, ut ha;c

tiplicautnr proptcr apostolicam doctrinam.
vis gralia^ illustrcl, ut rectas Deo somilas faciat,
Vers. 38. — Omnihus qui, elc. Omnibus fidcli-
dum mundas cogitaiioncs in animo pcr serraonem
bus qui jugo Ilerodis alienigona^ gravati, liberatio-
pra-dicationis format.
ncm civilalis et populi exspeclabant, prorailtebat
Vers. 3. — Et erunt prava. (Beda.) Prava, id est,
per advenlum Christi in proximo redemptioncm a ad regulam
malorura corda por injustitiam distorta
tyrannide alieni.
juslitiic dirigenlur.
Vers. 40. — Puerautem. (Bed.v.) In eo quod Vers. 6. — Et vidchit. (Id.) In hac vita omnis
puer erat, etc, usqne ad horao fieri coppisset, per- horao Chrislura videre non potuit, sed indiejudicii,
fcctus esset ul Dcus. in sede majestalis et clecti ct reprobi pariter vide-
Vers. 41. — Et ibant parentes, etc. (Id.) Merito ^bunt, ut justi rcraunerenlur, et mali in ffitermim
Lucas inter qualor aniraalia vilulo coraparatur, ctc, geraant. Unde et subditur :

usque ad discipulos Domini in templo laudautos in Vers. 7. — Quis ostcndit, elc. ? (Ambr.) Quis os
fine Evangelii sui concludit. tendit in prudentia miseralione Dei infusa, etc ?

Vers. 45. — Et non invenienfcs. (Id.) Si quce-

usque ad quam ad genles transferendam prophelat.
Vers. 8. Dicoenim vobis. (Id.) Qui amisso sensu
rilur quomodo potuit a parentibus obliviscendo re-
rationis, ctc, usque ad replenlur fructibus, vestiun-
linqui.etc, usque ad cum allero parente reversum.
tur frondibus.
Vers. 46. — /m medio (Id.) Quasifons, raodius doc-
Vers. 11. — Qui liahet duas. (Beda.) Tunica plus
torum sedel, sed quasi exemplar humililalis, prius
sui necessaria quampallium, etc, «5i;«f arf sedquod
interrogat et audit quam inslrual, ne parvuli a se-
habet cum paupcre partiat.
nioribus doceri crubescant, nc infirmus docere au- YERS:M. —
Puhlicani. (Id.) Qui vectigaUa pu-
deal.
blica exigunt, etc, usque ad landom ad propria cum
Vers. 49. — Quid cst quod mc quxrehatis ? (lo.) proxiniis comnumicanda portingerent.
Non quod eum quasi filium quacrunt vituperat, sed Vers. 1'6. — E.iistimante autem. (iD.)Non solum
quis sit sibi verus Pater insinuat, et quid potius de- B cogitabant, ctc, usque ad pcr virginem venisse non
beat ei cui cst a^lernus Filius, menlis oculos atlol- crodunt.
lere cogit. Quia cnim Dous el homo cst, nunc cx- Vers. 16. — Vcniet autem, Ideo baptizo aqua,
celsa Dcilalis, nuuc infirma prafort humanilatis. quia ille venit qui baptizabit spiritu, el oporlet, ul
Quasi Filius Doi in tomplo commoratur, quasi Filius illi via pra^parelur.
horainis cura parentibus quo jubent regreditur. Cujus non sum dignus. (Beda.) Non sum dignus
Vers. 51. — Et mater ejus conscrvabat omnia mysterium incarnationis invosligare, etc, usque ad
evongolica pr»dicatio, qua calceati sunt apostoli.
verba in cordc suo. Omnia qua; de Domino, vel a
Domino facta cognovil, sive qua; intcllcxit, sive qua; Vers. 19. — llerodes. Antequam Lueas aUquid
nondum inlclligore poluit, omnia in mcmoria rccon- narrat de actibus Josu, Joannom ab Horode
dicit

dcbal, ul, quando toiupus pranlioandio seu scribonda) capium, ut ostondal sc solummodo ea facta descri-
incaniatioMis ojus advonirot , suliiciontor univorsa pliMnim ,
qua"' eo anno gesla suut, quo Ji>anuos vol
prout csscnl gcsla possot explicaro quarcntibus. Sic capUis ost, vel punitus.

nos crebra faclorum eldiclorumDominimedilationo Vkus. 21. — Et Jcsu baptiiatti. (Ded.\.) Bapliialur
 .

253 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. LUC. 254

Dominus, non mundari indigcns, elc, usque ad jam A nihil pro diaboli arbitrio, ncc declarandae virtutis
consideratione faciendura.
cdoctus Doi Filium apcrte praidicat.
Vers. 22. — In te complacui. Nonaliena infilio, Vers. 5. — Et duxit. Lucas sicut res gesta est

sed sua laudatur, quasi dicat : Quaecunque habcs lu, exscquitur, mediara ponens avaritiam, ultimam su-
mea .sunt.
perbiara, secundura mores prajsenlis temporis, quia

Vers. ii.—Annorum triginta. (Beda). Quod tri- superbia post oranes virtutes saevit. Matthajus non

cennalis baptizatur, etc, usquc ad ut in Jercmia et sequitur ordinem hisloria;, sed tentationum Adae.

Daniele Vers. 6 — Tibi daho. Ifec de arrogantia dicit,

Vers. 26. — Qui fuit Mathathin', qui fuit Amoa, non quod totus mundus sit suus, sunt enira aliqui

quifuit Nahum, qui fuit Hesli. (BEDA.)Mathalli, qui boni. Milii traditur. Non a diabolo estpotestas, sed

per Salomonem desceudit, ctc, usqve ad qui pcr car- obnoxia tamen insidiis diaboli. Nec ideo mala ordi-

nalcm gcncrationcmostcnditur factus Filius hominis. natio polestatum, quia malo sunt obnoxia; potestates.

Vers. 29. — 0'" /'«i* l^evi. Non autem hi quator Vers. 7. — Tu ergo. (Beda.) Diccns diabolus Sal-
qui hoc hico inferuntur Jacob fdii fuerunt, sed quod vatori Si procidens adoraveris me, econtrario au-
:

corum nomiuibus participabant. dit, quod ipsc magis adorare eum debeal, Dominum
(Bed\.) Quasi norainibus alludons quoil in illis fi- B et Deum suura.
guratum est, ii\,c.,usque «(/gcncra virtutumdiversa
Vers. 8. — Si Filius Dei. In omnibus tentationibus
praecederent. Fihus Dei sit. Scd Chrislus
hoc agit, ut intolligal .si

Vers. 3\. — Nalhan.

Quod Maltha^us per
(Id.)
sic responsum temperat, ut anibiguum relinquat :

Salomonem, etc, usqiic ad cui ju<licium a Deo rege Mitte te dcoi-sum. Quem nec gula nec avaritia vicit
defertur Saeerdos est in wtcrnum secundum ordi-
:
tentat vana gloria, si forte illum vel ipsa victori;e,
nem Melchiscdcch. sua; jactantia valeat dejicere. Mitte. Haec vox ei con-
Vers. 37. —
Mathusale. (Ambr.) Anni Mathusale venil qui omnes praicipitare satagit. In quo infirmus
ultra diluvinm numerantur, .significat Christum, cu- ostenditur qui nulli possit nocere, nisi prius iUe se

jus vila a>talpm ncscit. deorsum miseril.

Qui fuit Enoch. (Beda.) A baptizato Dci Filio us- Vers. 9. — Scnpf iiwiw/.QuiaScripturarumexem-
que ad Deum Patrem ascendens, septuagesimogradu plura prmtulerat. Scriplurarum vincitur exeraplis.

Enoeh usque ad quos in resurrectione

ponit, ctc, Utilur autera diabolus per ha;reticos testiraoniis

immulabili Dei sapientia; contcmplanda» per sa^eula Scripturarum, non ut doceat, sed ut fallat.

nionstrat csse jungendos. Vers. 10. — Angclis. (Beda.) Hsec prophetia non
Vers. 38. — Seth. Seth posterior Adae filius, non ^ de Christo est, sed de sancto viro. Quse etiamsi de
siletur, ut cum duae populi sint generationes, signi- Christo esset, etiara quod sequitur debuerat memi-
ficet Christum in posteriore potius quam in priorc nisse Super aspidem et basiliscum ambulabis, et
:

generalione numerandum. conculcabis leonem et draconem (Psal. xc). Sed

Qui fuit Dei. A Filio Doi goneratio ineipit, lermi- de angelorum auxiho quasi ad infirmum loquitur, de
natur in Filium Dei, prfpcedit crcatus in figura, ut sua coueulcalione quasi torgiversalor tacet.
sequatur nalus in vcritate ;
praiit factus ad imagincm, Vers. 13. — Et consummata. (Id.) Tribns tenla-
ut propter eum imago descendat. tionibus viclis, omnem tentationem dicit consumma-
tam, etc, ti.sque ad tamen forraidat instare, ne fre-
CAPUT IV. quentius (riumphetur.
Vers 14. — Et fama cxiit. Non tanlum a pr^sen-
Vers. 1. — Etagcbatur. (Amdr.) Agebalur in de- tibus propter visa miracula honoratur, sed apud ab-
sertum, hoc consilio, ut diabolum provocaret ; nam sentes fama divnlgabatur.
nisi ille certasset, iste raihi non vicisset ; myste- Vers. 15. —
Doccbat. Postmiracula ecce sapien-
rio, ut Adam de exsilio liberaret ; exemplo, ut os-
tia, qua docet, qua doctrina pcr miracula prsceden-
tenderct nobis diabolura ad nieliora teudeutibus in- p tia magnificat.
viderc. Vers. 10. — Et surre.rit legcre. (BEDA.)Qui non
In descrtum. Historialilor in illo deserto quod
:
venerat ministrari, sed ministrare, etc, usque adyel
est inter Hierusalera et Hiericho, ubi figuraliter di-
propetiaj lectonis attestatione corrigeret.
xeral Adam a diabolo victum fuisse. •*
Vers. 18. — Spiritus. (Id.) In superioribus pro-
Vers. 2. — Esuriit. (Beda.) Non est scriptum de phetice Salvator de gentiura vocatione et Ecclesia;
Moyse vel Elia, etc, 2isquc ad esurit autcra non confirmatione loquens, etc, usqjw ad quia Spiritus
tam cibum corporis quam salutem animie. Domini est super eum.
Vers. 3. — Si Filius Deies. (Ambr.) NoveratDei Evangclizarc pauperibus, ctc Gentesintelligitquce
Filium vcnturum, sed venisse per infirmitalem cor- erant vere pauperes. Neque enim Dei cognitionem,
poris non putabat, etc, usqiic ad qui hoc vcrbo non neque legem, neque prophetas, neque almd quid-
vescitur, uon vivit. quara iu bonis habebant, et cajteris omnibus spiri-
Vers. 4. — Scriptum cst. Docet magis doctrina tualibus opibus erant destituta^.
quam miraculis pugnarc, humilitati quam potcntia. Vers. 20. —EtcumpUcuisset. (Beda.) Audientibus
«K5 WALAFRIDI STRADI FULD. MON. PARS. 1. — TIIEOLOGICA. 266

illisquiaderant legit, ele.,usqueadscA procapacilato A tigatum diabolus viderel, elc, usque ad quia, sico-
audieulium commillit doctori dispfusaiuhimverlium. gnflvissent Dominum qlnriw, nunquam cruci/ixis-

Vers. ii, — Medice. Sicut faliri lilium, ila eadcm sent {Mattli. iV

erroris demcnlia ; medicum vocant, sed in errore Vers. 42. — Facta autem die. Mystice : manifCsla
luc(^ resurreclionis a credontiiini turmis requiritur
illorum verilas latet. Vere enim eral fdius fabri,([ni :

per ipsum in principio omnia fecit, qiu operatur in et in geutium deserto inventus, ne abeat, retinetur.
Spirituo sancto ct igni, qui in magna domo luijus
CAPUT V.
mundi facit vasa divorsi generis. Esl et medicus,
quia per ipsum omnia (lua; in coelis et quoe in terra Vers. 1. — Factum cst autem. Nec lerapore, nec
sunt restaurata. Qui de se dicit : Non est opiis va- loco turba a studio sanandi coliibctur ; vesper in-
lentibus medicus, sed male habentibus (Mattli. ix). cumbit, et tamcn sequitur ; stagnum occurrit et tur-

Vers. 24. — Amen (//co i'o/)iS. (Bkda.) Non solum l>a urget, el ideo ascendit in navim Potri.
Dominus et caput proplietarum, ctc, Jisque ad nii- SecAis stabat. (Beda.) Stagnum, pivTsens saeculum
racula suae virlutis avertit. designat. Dominus aulcm jam non in stagno quasi
Vers. 25. — In dicbus Eliw. (Id.) Quasi dicat : jam non in carne passibili, sed secusstagnum, quia
Non est contrarium exemplo prophetarum, etc, us-B in ea carne in qua passus est stabilitatem perpetua;
5M«a(/quianullaeratcognoscend,T(liviuitatisuberlas. quielis adiit.

Vers. 26. — Viduam. (In.) Vidua ad ([uam Elias Vers. 2. — Vidit duas naves. (Id.) Dua; naves,
raittitur, gentium figurat Ecclesiam, etc, usque ad raysticc , circumcisioncm et proeputium significanl

in qua nobis vitre Eeternoe prjeparatur panis. quas vidil, quia in utrotiuc populo novit qui sunt

Vers. 27. — yaaman Syrus. (Id.) Naaraan, qui ejus, (|uorum corda a fluctibus saeculi ad futurae vitae

decor iuterpretatur, populura signifieat uationum, tran^iuillilatem, quasi ad litlus raisericorditer viven-
etc, usque ad quia oportet baptizatos Dominici cor- do, provcnit.

poris participatione confirmari. Vers. 3. — Rogavitcum. (iD.)Quodprirao rogat na-

Vers. 29. Et du.terunt. (In.) Pejores Judaei disci- viraa terrareduci pusillura, etc, usque ad ad rcmo-
tiores gentes quihus postea prsedicatum estpcrtinet.
puli, diabolo raagislro, etc, usque ad veluti divini
Sculptoris expressa raanu servantur. Vehs. 4. — Due in altum. (.\mhr.) Etsialiis im-

Vers. 31. — Et descendit, etc. (Id.) Nec indi-

pcratur ut laxent retia, etc, usque ad vel dc Spiri-
tu sancti proflucntibus donis instruilur Ecclesia, et
gnatione coramotus, nec scelere offensus, elc, usquc
armatur.
ad nec solvitur lex, si sit reiiovatio hominis jara la-

bentis. Q Vers. o. — In verbo, etc (Beda.) Nisi verbo gra-

Vers. 33. — Et in Synagoqa. (Id.) In Synagoga
tife instrumenta disputationum, etc,
laxata fuerint
usque ad ctiam inter perse([uenlium scandala.
esthomo habens spirilum iramundum, quia Spiri-
tum sanctum amiserat. Introierat enim diabolus, un-
Vers. 7. —
Et impleverunt. (Id.) Hxc impletio
usque in finem sa>culi crescit, etc, usque ad et talis
de Christus spiritualiter exierat.
humilitas meretur piam Domini consolationem.
Vers. 34. — Scio te. Por opora potuit probari
Vehs. 10. — Ex lioc jam. (Id.) Hocad ipsumPe-
Filius Dei. Sed nonne dixit Apostolis : Majora fa-
trum specialitor pertinet, cui oxponitur quid captura
cietis f Solutio, per opera, id est raodum operatio-
significet pisciura. Sod sicul tunc por retia pisces,
nis. Alii dicebant : In nomine Jesu, etc. Ipse dice-
sic pcr verba ali^iuando capiet hominos, in (|uo Pc-
bat : Tibi di.ri, elc.
tro est typus tolius Ecclesiae.
Vers. 33. — Et eum projecisset. (Beda.) Curan-
Vers. 12. — In una civitatum. Ilic duo adventus
dus permitlur a dtcmone in medium projici, ut vir-
in Cai)harnaum notantur. Primus, incarccrato Joan-
tus palefacta pluros ad salutem invilet. quando focit coutinue illa tria miracula secun-
uo,
Vers. 36. — Et virtute. Non ut homincs qui in
diis, quaudo doscondit de monlo eleclis aposlolis,
;

verbo Dei di-cmonia ejiciunt, scd propria potostato ([uando fit istud miraculura de leproso.
virtules operatur. D Vers. 13. — Tetigit. Propter humilitalem, ut nos
Vers. 38. — hi domum Simonis. Domus Petri, docerot nullum spernere pro aliqua corporis macu-
circumcisio cst ejus apostolalui commissa. Socrus lationc. Tangit non dodignatus, imporal non diflisus,
est .Syuagoga (]U;e quodammodo mator osl Ecclosi.T adhibot O|)oris lestimonium. Volo. Dicit propler Fo-
Potro coramissa^. Ihec fohricitat, (juia iuvi(fia^ a'Sti- linuin, imperat proptcr Arium, tangil propler Mani-
bus lahorahat ,
perscqucns Ecclesiam. Sod Josus cluoum.
stans supcr eam sanat, quia ubi timor Dei iucipit Yers. 14. — Pra-cepitiUi. (hEtt.K.) Taoeri jubet,
esse, talis acstuatio solct rocedere. noc taceri potesl. Non (|uod aliquid voluerit el non
Vers. 40. — Cum sol autem occidisset. (Beda.) So- potuorit, sed dat cxomphun ul sui in magnis (jua" fa-

lis occuhitiis, passio Chrisli, por quara pluros sa- ciunt latcre velinl, sed ul prosint aliis, prodanluriuvili.
nantur da™oniaci, quam ante vivons in carne a^gro- Vkrs. 15. — Et convenicbant turbiV, oic. ^Bkda.)
tos sanaverat, quia in carnc viv(>ns paucos Juda^o- Sanatio hiijus mullas ad Dominura cogit turbas. Tl
rum docuit, posl rcsurrcctionem gentihus apparuit. oniin ipso interlus ct cxlerius se sannlum docercl :

Vebs. 41. — 7« es Filius Dci. (lo.) Cum jojunio fa- pcrceptum beucficium ctiaiu jussus uou tacel. Scd
251 GLOSSA ORDINARIA. - EV.iNG. LUC. 258

et Marcus ait, evangelico functus ofilcio : Mox egres- Aiatentera cognoscatis potentiam majestalis qua potest
sus,ca;pilpra:dicareetditfamaresermonem{Marc.i). peccala dimittere ut Deus.

Vers. 16. — Et orabat. Quando orat, theoricam Vers. 22. —

L't autem cognovit, etc. (Ambr.) Ma-

vitam, quando sanal activam intormat. gnus sacerdos lepram videbatin cordibus Judaeorum,
(Beda.) Sanat ut Deus, orat ut liomo, in urbe, etc, ct pejores ostendit illo leproso cui purgalo jussit se

us<iue ad per interna desideria silenter loquatur. offerre sacerdoti. Sed hos summus sacerdos repudiat

Vers. 17. — Et factum cst, etc. (Id.) LT)i sedens ne alios quoque eorum Icpra contaminet.

Vers. 24. — Tibi dico surge. (Beda.) Surgere

docuerit Lucas breviandi gralia prajteriit, cic, usque
, ,

estanimam a carnalibus desideriis abstrabere. Lec-

ad quam non nascendo, sed virtutibus illuslrando
tum tollcre, elc, usque ad per missionem poena;, re-
suam fecerat.
missioncm culpEe intelligc.
Eiernw^ (AMBR.)Interca!terorumreraediadebilium
conveuientibus, etc, usque ad actuumque nostrorum
Vers. 26. —
Et stupor. (Ambr.) Spectant surgen-
tem increduli mirantur abeunlem, ct divini operis
clauda vestigia verbis ctelestis remedio reformentur.
,

niiracula malunt timere quam crcdere nam cre-

—
si
Vers. 18. — Yiri portantes. AUegorice : id est,
;

q^^mvis ^ -"— --"-^ "

non timerent,
derent, sed diligerent. Perfccta eniin
erigentes ad superiora animum hominum, ^^^^^ ^^!

exterioris hominis debilitate torpentem quorum ;

rur-
Vehs.27. —Levi. et Mat-
(Beda.) Idem Levi qui
sus adminiculis, et attollere et humiliare se facilius
tha;us.Sed Lucas, etc, usque ad do telonario in
ante Jesum docelur, Dominico dignus videri aspec-
evangehstam sit mutatus.
tu. Humililatem enim rcspicit Deus.
(Beda, Ambr.) Reliquit propria, qui rapiebat
Et quairebant, elc. iBiiUA.) Desiderant offerre, sed
aliena. Nec solum lucra reliquit vectigalium, sed et
turba interpositarecludunlur, quia saepe anima, etc,
poriculum contemnit ,
quod poterat venire a princi-
usque ad quia ad Christi humilitatem fidei pietate
pibus ssculi, quia rationes vectigaUum incorapositas
descenditur, et ad Christi noliliam venitur.
reliqucrit. Et quia in nullo prorsus hujus vitff re-
Vers. 19. — Et^per <f g«ias. (Id.) DorausJesute-
spectum vel cogitationem sibi reservavit, Dominico-
gulis tecta describilur, quta sub conteraptibiU htte-
rum talentorum fideUs dispensator esse meruit.
rarum velamine, si adsit doctor, qui reseret divina,
(Beda.) Per Matthaei electionem, iides gentium
spirituahs gratiae virtus invenitur- Qoud cura lecto
quse prius raundanis inliiabant, sed nunc corpus
deponilur, signiiicat ab horaine adhuc in ista carne Christi sedula devotione reficiunt, exprimitur. Per
constituto Christum debere cognosci. supcrbiam Pharisjeorum insinuatur Judajorum invi-
Vers. 20. — Quorum fidcm. (Beda.) Multum valet Q de gentimn salute torquetur.
dia, quce
fides propria cujusque, cum per alienam fidem homo Vers. 30. — Quare, etc. (.Ambr.) Omnis questio
interius et exterius sit salvatus. ex lege quae tenax justitiae , non habet, etc. usque ,

(Id.) Ha:c curatio paralytici signiticat salvationem ad et omnia quae gessit, saluli serviunt.
ambulalio et

animcB suspirantis adDeura, etc, M»'}in;aii quee sunt (Ambr., Beda.) QuidomiciUo Christum recipit in-
prudentia, fortitudo, teraperantia, justitia. terno maximis exuberantiura pascitur delectationi-
bus voluptatura. Itaque Dominus ingreditur, et in
Homo, remittuntur, etc Tu horao peccator, ego
ejus qui credidit recumbit affectu. Sed rursus ac-
Deus qui peccata remitto, qui aliorura merilo tibi
cenditur invidia perfidorum futursc poenK species ,
peccata relaxo. Qui ergo peccatis gravatur, adlii-
pr;efiguratur. Epulantibus enim fidelibus et in regno
beat Ecclesiam quse pro eo precetur.
ccelorum recumbentibus, perfidia jejuna torquebitur.
Quia pro culpa animae etiam corpus infirmabatur,
Ostenditur etiam quantum intersit inter aeraulos le-
ideo sanaturus corpus, prius sanat animam.
gis et gratiae, quia qui legera sequuntur, mentis fa-
Vers. 21. — Quis potest dimittere ?Nemo dimittit
mera patientur aeternam. Qui vero in interioribus
peccata nisi Deus, qui per eos quoque dimittit qui-
verbum receperint aUmenti coelestis et fontis uber-
,

bus potestatem dimittendi dedit. Cum ergo Christus

T) tate recreati, esurire et sitire non possunt, et ideo
dimittat, vere Deus probalur. Verum testimonium qui animo jejunant murmurant, dicentes Quare :

Deo reddunt, sed personam Chi-isti negando faUun- cum publicanis, etc ? Filu diaboli, venenum ser-
tur. Pertidia enim confiteri potest, credere non po-
pentis diffundunt. Serpens primara vocem emisit,
lest. Itaque testimonium non deest Divinitati, fides
dicens Evte Quid utique Deus dixit Noiite mandu-
: :

deest saluti. Deus autem volens salvos facere pec-

carc cxomni ligno ? {Gen. iii.) Hunc imitantur isti.
catores, et occultorum cognitione se Deum esse de-
monstrat, et admiratione factorum illis respondens :
Vers. 31. —
Medico. Christus mcdicus qui, miro
medicandi gencTe,vultieratus estpropteriniquitates
Quid cogitatis mala in cordibus vestris ? Eaderaraa-
jestaie et potentia qua cogitationes vestras intueor,
7iostras. Hoc medicaraine serpentis venenura exclu-

possum hominibus deUcta dimittere. Ex vobis intel-

ditur. Qui hoc medicamento utitur , non remanet
jejunus.
ligite quid paralyticus consequatur. Sed quia spiri-
tualem graliam non cognoscitis, nec creditis quod Vers. 32. — Vocare justos. (Beda.) Justos vocat
interius factum est, probetur signo visibiU quod non eos qui, Dei justitiam ignorantcs ct suam volcntes
niinoris constet esse potentise, ut in Filio horainis constituerejiistiiios Dei non smt subjecti; ctde lege
 , ,

2S9 WALAFRIDI STRABl FULD. MON. OIT. PARS L — TIIOLOGICA. 260

praesumentcs, gratiam Evangolii iiou qiKcrunt ;
pfc- A ilitionibus accumulali, duIccJincm spintualiura ver-
Calores (|ui sua mahi alloiKliMili-s, uoc iior loyom se borum pcrcipere nou valoiiant.
posse justilicari putaiites, Cliristi se tfratia; pconi- Vers. 38. — Sed viiium. Fragilitas humame con-
tendo submittunt. ditionis aperitur, cimi corpora nostra exuviis defun-
Vnns. 33. — Quarc (Itsciimli. (Buda.) Matlli:ous clorum aiiimalium Cdmparantur. Sed rcnovatis utri-
dieit ipsos discipulos hoc (lutesisse. Sod scieuJum, bus nova vina ooinluounlur, cum sacramonta qua»

quia utrii[ue qua;sierunt. aocipimus iuviolala sorvamus. Ilos utrcs, si pleni

discipuli Joannis et Pliansa;o- suut, gralia servat, si vacui, tiuea et terugo consu-
(Id.) Spiritualitcr ;

rura jojunant, quia qui oiieri lcgis, etc, usijue ad mil : seraper ergo sint pleni.

nianducat cum peccatoribus , ut graliam et potcs-

tatem intollijjas.
CAPUT VI.

Veus. 34. — NuiKjuid eniin potesHs. (Id.) Quandiu Vers. 1. — Factum estautem, etc. (Bed.v.) Dicit
sponsus nobiscum est ct in l;Etitia sumus, n(;c joju- ipiod sabbati littcra solvi cceperat, etc, uscjue ad
nare possumus , etc. , usque cid luuc lilii sponsi je- post secundum, ab eo quo pru;ccdentia sunt dicta
juuabunt, desidcranlcs Judicis adventum. vel facta.
Vers. 33. VenieiU autem. (Id.) Quasi dicat :
B PtT.Mft;, ctc. Mysticc : agcr numdus agriscges,
;

Facturl estis, ut lugentes jojunent, qui» estis, ctc. lumiani gcneris focuudilas ; spica', fructus Eccle-
usque ad (luandiu cum discipulis Dominus iu carne sia^, quibus saturantur apostoli nostro se alcntes
conversatus ost. profcctu.
Tunc jcjuiiabunt , ctc. Dc utroque jejunio quod Vellebant discipulis, etc. Non habcntes discipuli
cst in tribulatione vel gaudio rcspondet : Cum spatium manducandi, proptcr importunitatcm turba-
ablatus fuerit sponsus, tunc erunt in ma)rore ct rum, csuriebanl ut hominos, scJ vcllentcs spicas ine-
doncc per spiritura sanctum consolatio tri-
luctii,
diam consolantur, quod osl indicium austerioris vitce,
bualur quo douo percepto, jojunium (juod lit por
; non pra?paratas cscas, scd cibos simpliccs quKrere.
lactitiam, jam rcnovali iu vitam spirilualcm celebra- Et nota quod apostoli litteram sabbati jam destruunt
bunt. Et hic prius agit de jojunio quod pertinct ad aJversus Ebionitas qui alios apostolos recipiunt,
,

liumilitatcra tribulationis. Illud autcm quod ad gau- Paulum quasi lcgis transgressorem rcpuJiant.
diuni mcutis pertinet (quando mens ad spiritualia (Bed.v.) Mystice discipuli esurientes salutem ho-
:

suspenditur, et idoo a cibis corporeis aliouatur) se- minum transeunt per sata, id est per regiones quae
quentibus simililudinibus signiticat, ostenJens quod etc, usque ad arguens doctores legis nescire le-
carnalibus ct ob hoc adhuc vetercm scnsum trahcn- C "cm
tibus, hoc genus jejunii non congruit. Vers. 2. — Dicebant illis, etc. Alii dicunt ipsi Do-
Vers. 36. — A vcstimcnto iwco. (Bed.v.) Veteri niiuo kcc fuisse objccta. SeJ a Jivcrsis ct ipsi Do-
vcstimcnto comparantur Jiscipuli, qui aJhuc sunt ve- mino, et Jiscipulis potueruut objici, et cuicuuque
tus homo. Quibus novus pannus, etc, usque ad unde objectum sit aJ ipsum maxirae respicit. In sabbatis.
Aposlolus Exuite vctercm homiiicm cum actibus
: Sabbata siguilicant feriationes ; vcl qute in hoc s»-
suis, ct iiuluite novwn (Ephes. iv). culo aguntur a vacantibus supcrstitionibus JuJieo-

Vers. 37. — Vinum. Vino intus reficimur, vestc

rum ; vel qua; in futuro agentur, (juando in perpetua
solemnitate manJucabimus bona torrK.
foris tegimur. Vcstis crgo sunt bona opcra quse
agimus, quibus coram homiuibus luccmus. Viuum,
foris
Vers. 3. — Nee hoc legistis, ctc. (Beda.) Quo-
forvor tiJei, spci et charitatis, quo inconspectu Dei
moJo Domino ad crunen objicitur, quod in servo
pro crimine non tenetur ? Verus re.\, etc, usque ad
in uoviiate sensus iutus roformamur.
omnes tilii Ecclcsia; sunt sacerdotes, uucti Spirilu
In utres. (Beda.) Veteribus etiam utribus compa-
sancto ut seipsos oflcraut.
rantur, qui novo vino, id est, spiritualihus prscceptis,
facilius Jirumpuntur quani coutineant. Erunt autoin Vers. 4. — Intravit in domum Dei. Magna hos-
novi utres, cum post asconsionom, acccpto Spiritu D pitalitatis gratia, proposito mortis perieulo, uon de-
elinat hospitem animus sacerdotis. Et sic nos dcbe-
desiderio consolationis ojus orando iunovabuutur
Aliler : animae nondura innovata;, sed in vctustate mus alicna pericula in nos transferre. Sod et veruin

malitiai perseverauti uovorum mysteriorum sacra- DaviJ hospilio menlis nec pro periculo mortis veri
menta non debent committi. Alitcr vetercs utres :
excludunt sacerdotcs.

sunl scriba; el Pharisan novus pannus ot novum ;

Vers. 6. — Homo. (Beda.) Mystice : homo isto

vinum, pr;ecopta Evangolii, quie non possunt susti- humauum gonus signilioat in fecunditate boni opcris

iicre Jud;oi, no major scissura liat, cum quibus Ga- arolactum, por manum iu [uimo parente ftd lignura

latie prxcepta Icgis miscobant in utrcs vetcres vinum exteusam, quam sanat mauus inuocens iu cruce ex-
novura. Convcniunt autoiu apostolis non his qui tra- tonsa. Et bene manus in Synagoga erat arida, quia

ditiouibus majorum dopravati, sinceritaleui iir;oco[i- ubi iiuijus Jouuiu scientia\ ibi majori transgressor

lorum Cliristi noiiuount cuslodirc unde subdilur ; :

suhjaoet culiuv.

Et nciiio, i[ui;i Judicis votoris viUc salivis imbulis VicRs. 1. — Ohscrvabant. (Id.I Quia dostruotiono
novui grulix' prxco[ita sorJebaut, ([uia luajorum tra- sabbuti, quaiu iuUiscipiUis ttrguobaut, probabili ma-
2G1 GLOSSA ORDINARIA. -- EV.VNG. LUC. 262

gistrl excusavit exempio, nunc ipsuraobservandoma- A poterant. Sed quia sunt civitates gentium, consulte

gislrum, cakunniari volunt,utsi noncuret, crudelita- nnminalim ponuntur, ut quanta sit virtus Christi
tis VL'l imbcciilitalis.si curet, transgrcssionis arguant.
intimetur, qme cliam exteras civitates excitat.

Veks. 9. — Interrogo vos. (Beda. ) Praeveniens Vers. 18. — Vt audirent. Si dicamus duos esse
calumniam quam sibi parabant, arguit eos, etc, sermones, ascendit in montem, et babuit ibi disci-

usqUL' ad non est auctor mali Dcus sed quos non , pulos ; et post, descendit et fecit istum ad turbam.

salvat, perdere dicitur. Si dicinms unum fuisse, ita intelligGudum est, quod

Vers. 40. — Extcnde. (Id.) Infructuosae debilitas

asceudit in raontem, et post ali(iuantulum descendit,
et ibi fecit sermonem, ubi erat planitios.
anim» nullo meliusordine curatur,quam eleemosyna-
rum largilale undedicilur A'om sitmanus tuaadac-
;
:
Vers. 19. — Eum tangere. Tangit Christum qui
fidelitar credit in eura. Tangitur a Christo qui fir-
cipiendum porrecta,et addandum eolleeta (Eceles.
matur in illo. Qui sic tangit et tangitur, spiritus ip-
iv). Quia frustra pro peccatis rogaturus, manus ad
sius virtute sanatur.
Deum extendit, qui has ad pauperes pro posse non
extendit. Vers. 20. — Et ipse elevaiis, etc. Etsi generali-

Vers. l[. — Insipientia. Quia solo livore permoti ter oranibus loquitur, specialiter in discipulos oculos
sunt, non enim in culpa fuit vcl hominis raanura B levat, ut qui inlenta cordis aure verbum Dei perci-
extendere, vel Jesum sanare. Magna insipientia erat piunt, latius saporis intimi lumen accipiant, quibus

de nece cjus tractare cujus bcneliciis plurinium indi- os in inonte sedens aperit, ut magna prolerret in eos
gebant. stans in carapo oculos dirigit, ut audila patienter
Vers. 12. — Exiit in monlem orare. Mons in quo intelligant. Beati pauperes , etc. Qui nondum con-
apostolos eligit et docct, altitudinem significat justi- summatai virtulis arcem conscendere possunt, ge-
quia institueudi erant et priedicaturi, ne infirmis
tiae, neralis interim perfeclionis sunt beatitudine perfo-
remaneant, sed ad supcrna erigantur. Sic et lex in vendi, ut paulatim ad meliora progressi, dum Do-
raonte data fuit. Apostolos prieeminentius adducit, mino in planitie stante Ubcnter auscuUant, ad hunc
ut a monte prius monlcs suscipiaut paccm populo quandoque in monte scdentcm sublimiter ascendant.
annuntiandara. SicetMoyses,soluslegemspiritualiter Nam quorum cordibus adhuc edoraandis insistit, hos
inteUigens montis verticcm in quo Dcus erat ascendit. quasi stans affatur. Quos longo studio exercitatos et
Vers. 13. — Discipulos. De quibus elegit duode- jam dociles invenit, his quasi quietus residens mys-
cini quos apostolos, id cst suo loco niissos, nomina- tica intimat.
vit : unde : Sieut misit me 1'ater, et cgo mitto vos ('Bed.v.) Quod apud Matthseum plenarie per octo
{Joan. xx). In monleni asccndens ad se vocat, elegil beatitudines dicitur in sermone perfectionis ad apos-
p
quos vult, quia non illorum est studii scd divins grati», tolos in sunmio montis, hoc apud Lucara. etc, us-
ut in apostolatum vocarentur; unde Non vos
: me ele- que ad sed quia fide prajstitit, fide prai caeteris me-
gistis , sed ego clegi vos {Ibid., xvj. Non sapientes , ruit principatum.
non divites, non nobiles clegit, ne duxisse pro pruden-
Vers. 21. — Qui nune esuritis. Qui esurit esu-
tia, ne redemisse divitiis, ne potentiae nobilitatisque
rienti compatitur : compatiendo largitur , largiendo
aucloritate aliquos ad gratiam traxisse videretur.
cequalem se inferioribus praistat, dolum
Vers. 14. — Cognominavit. Non modo primum,
fitjustus
oxcludit,
;

verilatem requirit. Qui nunc fletis. Qui

sed longe prius cum ab Andrsea adductus dicitur :
propter divitias hajreditatis Ghristi, propler panem
Tu vocaberis Cephas, qmd interpretatur Petrus. vita3 aDlerna}, propter spem coelestium gaudiorum
Sed volens Lucas nomina duodecim apostolorum
llelus, esuriem, paupertatemque desiderat, beatus
nominare, cum necesse haberet Petrum dicere, bre-
cst ; multo beatior, qui has virtutes inter adversa
viter voluit innuere,quod non antea vocaretur sed ;
servare non trepidat.
ita Dorainus cognominavit, ut non casu factum pu-

telur, sed ex commulatione sacramentum petrae au- Vers. 23. — Gaudete et exsultate. Inter odia

dientibus coraraendaretur. cordium, intcr probra linguarum, inter manus per-

Vers. 13. —
Mattluvum. Matlhajus compari suoD sequentium.lEetiori corde versamini, intuitu supernae

ThomEe, in ordine causa humilitatis se supponit, cum merccdis. Seeiuidum hwe. Exemplo prophetarum
a ca3teris evangelislis prailatus sit. conforlat illos quia vera dicentes persecutionem
,

Vers. 17. — Et descendens, elc. Eleclurus apos-

solent pali.

tolos Dorainus montana subiil turbas doclurus

in ; Vers. 24. — Verumtamen V(e, elc. MatthKUS in

ad campeslria nou nisi in humili lurbas

redit, quia raonle, beatitudines solummodo proborum ; Lucas
Chrislum videre sufticiunt et raro invenitur quod , vero in campo, cliam va2 describit improborura, quia
vel turba Dominum ad alliora sequatur, vel quispiara rudes aclhuc auditores minis et terroribus ad bona
debilis in monte curetur, sed exstincta febre libidi- sunt compellendi, perfectos satis est prfemiis invi-
nura et succensa luce scientiae, pedetentim quisque Verumtamen vce. Cum supra regnum ca;lorum
tari.

subiitcuknen ^irlutum. pauperum esse dicatur ex opposito apparet, quod

:

Maritima. Non a proximo mari Galilaeae, quia hoc ab hoc regno se alienat qui consolationem quarit in

non miraculi loco ponunt, sed a raari magno cogno- temporalibus. Nec tam divitia; quam amor divitia-

minatur. In quo etiam Tyrus et Sidoa comprehendi rum in culpa est.

203 WALAFRIDl STRABI FULD. MON. OPP. PAR.S l. TIIF.OLOGICA. 264

Mystice : dives pupulus Judaicus ; vcl lia.n-eticus, A Vers. 30. — Ne repetas. Quia eharitas est pa-
vel philosophus muadi, (jui, ubcrtalo verborum cl tiens, bcnigna est (l Cor. iiij ; non tantum injurias

facuudiic putroeinio deloctali , siniplicitalem veraj ininiici fortiter sustinct, scd etiam aniici quoquc gra-
lidei superyressi Ihesauros iuutilos couclidcrunt, sc- tiam benigne pra'vcnit, ut bcncliciis aliis trahantur.

cuudum usum steculi du gtnnTaliuuc C.luisti disjiu-

Vuns. 31. — Et prout uultis. Ne vidcatur legcm
tantcs, qui in 1'uturo egestalem lidci succ recognos- dissolvere, in beneliciis vicem servat, quam negli-
cent , cibunu]uc perlidia^ quie iu pra>scnti eruclaut, git in injuriis. Nec ait proul faciunt, scd prout vul-
sclerno macerati jejuuio causam tauti supplicii esse
iis ut faciuiil vohis hoiiiines, et vos l'acicitis illis, ut
scient. Eriliiue tenipus cum risus suos lugcant. Qui- vicissiludo sit cuuudalior, cum volis actus u'(iuatur.
bus benc dicitur : yncum benedi.veriiit vubis homi- Kt non tautum jaiu ad amicos opcra charitatis ex-
nes ; quia dum hic placent potcutibus , mak'dicto tendite, sed etiam aJ inimicos, ut amici essc inci-
perpetuo se subduut, quia sicul paupcres esurieutcs, piant, ct prius afteclura dilcctionis , et postmodum
flcntes, improbitate malorum probanlur, sic divitiis,
opcra cxtcnditc charitatis.
epulis, risui(|uc vacantcs, niala obscqucntium clien-

tehi, majorem foventur ad p^euam.

Vers. 32. — Et si diliijitis. Quantum vobis gra-
^ dus profcssionis eximior ila ncccsse est ut eura
Vers. 25. - Qui saturati estis. etc.
.

Qui mler
.

b vinulis situberior, ut etiam

,

non amautes charilalis

divitcs amplius abundatis, sicut dives qui indueba- gjj^^j amplcclamini.
tur purpura, ct bysso, et cpulis, qui de digito Lazari
Duo sunt gcnera bcneticii vel cum benevole do- :

qua;rit gutlam aqua;.

namus quod damus, vel cura reddituro commodamus.
Va; vobis, (jui nunc ridetis, etc. Salomon Cor
—
:

Vers. 33. Verumtamen, clc. Postquam dilcc-

sapientis ubi est iristitia, cor stultorum ubi est
tionera ct mutuum beneficiura peccatorum quasi in-
Iwtitia (Eccl. \ii); doccns stultiliam ridcntibus, pru-
fructuosa redarguit , nunc qualiter haec a fidcUbus
deuliam flentibus ascribeudam.
fructuose debeant ostendit, quasi dicat Quam
Vers. 26. —
Renedixerint vobis, etc. Magna pars
ficri

uon prosit taUs dilectio et muluum

vis peccatoribus
:

poenae est peccatorum sua scelera non modo non

beneUcium, tamcn vos diligite non lanlura ducta ,

argui , scd insupcr quasi bene gesta laudari.

nalur» sicut ilU amicos, sed altiori gradu virtulis

Vers. 27. — Diligite inimicos. Dicto quid ab ini- inimicos.

,

Philosophi in tres partes dividunt justi-

micis possint pati , supponit quahter ad ipsos se tiam : unam in Deum. qua; pictas dicitur; alleram
debeant habere inimicos. El hic Ecclesia non lacte in pareules, vel reUquum humanum genus tertiam ;

imbuitur, sed vahdiore charilalis cibo roboratur.Non in morluos , ut his cxscquiarum justa solvantur.
sufticit non odisse sed quod ultra humanam natu-
, G ggj Dommus legis oraculum et prophctia; fastigium
ram est, praecipilur diUgere. Et cumlex vicissitudi- supergressus, in eos quoque qui laeserint pietatis
nera iraperet uhionis, Evangelium inimiciliis charita- porrexit officium.
tem, odus benignitatem, maledictis vota, persequen- Non in horainem
Nihil inde sperantes : et erit.
tibus paticuliam, esurientibus etiam gratiam remu- Qui quod com-
spem mercedis flgentes. sive reddat
neratiouis irapertit.
modastis, reJdet tamcn et Deus quo jubente fecistis,
Vers. 28. — Orate pro calumniantibus vos. Quod sive non reddat, hsereditas vestra in seternura erit.
propUetse videntur imprecari, non vota sunt optan-
Vers. 36. — Estote ergo misericordes etc. Pluit ,

tium seJ pra;nuntiatioucs futurorum ipsi enim pro

provenlus terra non negat, idem sol
:
supcr raalos ,
inimicis orabant.
bonos et malos illuminat.
Vers. 29. — Et qui te percutit. Cum charitas pa-
Mystice : populum Juda^orum propheticis pulviis
tiens sit , dcbet patienliam vcrberanlis sustinerc- irrigat, el non merenlibus radius aHerni solis reful-
cum benigna sit, non debet rcspondere malediclis.
sit. Si ergo ilU crediderint , estote eis misericordes,
Sinonqu(eritqu(esuasunt, non debet resistere ra- docendo, ct extoUendo, et noUte temere judicare,
fietHi,sinon wmulatur (lCor. xiii),non debct odisse ^^ ^^^^^^ g^,; conscius delicti, in alterura cogatur ferre
iniraicum. Pnebe illis, etc. Medicus animarum ([uos '-'
sententiam.
ad curandos proximos iuslruit, omnia ([ua; ad salu-
tem proximorum valerc possuut tolerare pra'cipit.
Vers. 37. — Solite judicare. Sunt qusedara me-
dia et inccrta quo animo tiant quia bene et inale ,
Et perlinot ad miscricordiam ut lanquam a Uliis ,

possunt licri. Nescimus etiam qualis futurus est,

aigrotantibus et phreneticis , si salus illorum hoc
qui nunc apparet malus, de cujus correctione des-
cxigat, multa patianlur, donec infirmitas transcat.
pcrare, cumque quasi abjcctura reprehendere teme-
Quid tam mirum (luara percuUcnti luaxiUam prje-
rarium est.
bere? Irao onmis iudiguaulis iuipelus fraugitur, ira
Dc apertis qua^ bono auimo fierinonpossunt.per-
sedatur ; et pcr paticutiam illc invilatur ad pieui-
mittitur nobis judicarc.
tentiam. Vcstimentum Quod dc vestiraentoct tunica
dicilur et in aliis cst facicuJum ,
qua; alupio jure Vebs. 38. —
Eadein (luippe mensura. Generaliter
temporaliter nostra esse Jicimus. Si enira de ncces- de oinnibus polesl accipi, quw meule, manu, lingua,
sariis hoc iruperatur , niulto magis supcrflua cou- aguulur, quia secundum opcra singulorum rcJdet
lcmnurc pruccipitur. Deus.
 :

205 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. LUC. 266

Eadem quippe. (!imn.) Non iiiiqua niensura rc- A patientiam dignoscuntur in tempore adversitatis.

pcndel Deus, scd cst ac si dicat : Ipsa lcmcritasju- Jejunia cnira et oralio , et hnjusmodl sunt siraulatis

dicandi ct ini^iua meusura tibi nocct , tc punit , ct ut ct bonis : sed non debent oves pellcs suas depo-
sxpc non illum dc quo hoc agis. Vcl si rccte judicas nere, etiam si aliquando lupi eis sc contegant. Co-
et motiris , tibi prodcst , tc salvat , etsi aliquando ynoscitur. Non a veste, sed al) operil)us quas liunt ab

non illum cui Iicec impcndis. eis, cognoscuntur. Quia ut spina non facit uvam, sic

Vehs. 'i^. — Dlcchat. Pcr quam invitat ad eleemo- bona arbor bonura, mala raalum, et non c converso.
synani dandam ct ad dimiltenilam injuriam. Nun- Nequc etiim de spitiis. Non de spinis, id est soUici-
quid jiotcsl. Si contra violentum ira tc ca,'caverit : tudiniljus mundi, ficus, id est dulcedo resurrectio-
si contra petcntem avarus cris , nunquid vitiata nis, neque de rubo, id est punctione vitiorum , uva,
mente tua , vitium ejus curare poteris ? Nec solum id cst fructus anima3. Qua3 sicut uva proxima terre-
qui tibi injuriam fecit, sed etiam tu ((ui ferre ncscis, nis, corrumpitur, in superioribus maturatur. Vel de
reus cris. Sed si imi)robitas illius tc tran^piillum in- carne qu;e generat spinas et tribulos , non vinde-
venit, el ille pceuitebit, ct tu de patientia coronabe- miaraus Christum ,
qui sicut uva pepcudit in ligno.
ris, ([uia c;ccum videute oculo, id est, sereno cordc Spina et rubus, hrcreticis, a (luibus nuUus sapien-
ad lumen ducere curasti. T^ tiuni sanctitatem vel virtutem poterit invenire , sed
Vers. 40. — Sicut magistcr. Deus non suas ulci- conscindunt et cruentant approximantes. Vel spinte
scitur injurias, sed toleraudo persecutores mitiores ct rubi, cura; saeculi et punctiones vitiorum. Uva et
rcdderc voluit ; discipuli , i|ui bomines sunt , banc ficus, dulcedo novse conversationis quam Christus in
rcguiam perfectionis debent imilari. nobis esurit , et fervor dilectionis qui Icetihcat cor
Vers. i\ . — Quid ttute^n vides, ctc. Vercpeccans hominis.
pcccantem castigare non valet, quia qui supcrbia, vel Non dc spinis et rubis uva vel ficus ,
quia mens
odio, vel alio vitio pra;venti, levia hajc vel nuUa ju- adhuc hominis veteris pressa consuetudine ,
potest
dicantes, graviter incrcpnut illos quos a statu men- quidcra sinmlare, sed non ferre fructum novi homi-
tis vident, vel ira vel aliquo levi pcccalo perturba- nis. Quod si quando facta vel dicta malorum pro-
los, lii tales amaut raagis vituperare et condemnare, sunt lionis, non hoc faciunt mali, sed fit de illis con-
([uam corrigere et emeudarc. Xon considfims. Aper- silio Dei.
tus oculus male vidct , scilicet jactantiam sui , dum Vebs. 4.3. — Profert bonum. Diligit inimicum.
aliis vult medcri , sed cajcus se non valet intucri Omni petenti triijuit, et hujusmodi.
dum in hoc deterius cadit. 1'rofcrt malum, etc. Odit amicum, aufert aUena,
Vers. 42. — Uijpocrila. Si qucm vis reprehen- non dat Deus judicat secun-
sua, ot liujusmodi, qua3
dcre, priuiura vido si similis ei sis. Quod si cs, pari- '-' dum intentionera cordis. quia de bono vel Et vere ,

ter ingemisce eum tibi obtemperare, sed pa-

et noli malo corde procedit, bonus vel malus debet judicari
riter conari mone. Quod si non es similis tamen , fructus, quia ex abundantia cordis quod interius la-
quia olim fuisti, vel esse potuisti , condescende , et tet Io(iuitur os , id est procedit exterius eflectus,
uon ex odio sed misericordia argue. Raro ergo non tam in verbis quara in quantum ad factis. Hoc est
siue magna necessitate sunt objurgaliones adhi- divinura exaracn cui loquitur os cordis, quia ex qua
benda , ct nonuisi respectu Dei , remota ab oculo intentione verba procedunt, non ignorat. Quiaetiam
trabc. verba qua3 exterius bona videntur, quia ex mala ra-
Hi cniin odio vel li\ ore omnia accusare suscipiunt dice proceduut, non bona esse judicat; unde subdit
ct volunt videri consullores, siue exeniplo su;c cmen- Quid autem vocatis nie Domine ? Quasi dical Quid :

dationis. Sed prius debent auferre Irabem iuvidia3, folia recta; confessionis vos germinarc jactalis ,
qui
vel maliti;c, vel simulalionis de occulto sui cordis, nullos boni operis fructus ostenditis ? Ex abundan-
ut valcant cjicere festucam irae vel ahcujus livoris tia. Pcr oris locutionem , universa quse actu vel
culpaB de oculo fratris. cogitatu de corde proferuntur, Dominus signilicat.

Vers. 43. —
Non est arbor, etc. Arbor bona vel Nam ct vcrbum pro facto solet poni ; unde : JVo«
mala non natura quse a Deo in omnibus bona
,
, D fail vcrlmm, quod non ostendcret cis (Isa. xxxix).
crcata est scd bona vel mala voluntas. Fructus
, Vers. 46. —
Qidd autem, etc. H;ec vocalio vide-
opera, quoe nec bona mala; voluntatis possunt esso, tur fructus bonae arboris sed quia non procedit de
,

nec mala bonae voluntatis. Negue arbor. Si veram pinguedine charitatis, Deus non bonum judicat. Quae
vis habere justitiam et non fictam, qua3 verbis osten- aulem bonorura malorurave fructuum vera discretio
dis, factis iraple, ut sis bona arbor, ct bonis fructi- sub aUa figura supponit.
sit,

bus orncris. Quia etsi fingat hypocrita, non est bo- Vehs. 47. — Omnis qui vcnit , etc. Postquam de
nus qui facit opcra mala , et si reprehcndit inson- aperte malis, de vere et simulatis bonis diu dispu-
tera, non ideo malus est qui facit opera bona. Et tavit , bonos auditores verbi sibi ipsis , malos dia-
nota quod de manifestis hic agitur. bolo assirailat. Quia sicut Christus variis horainura
Vers. 44. — Vnaquwque enim arbor. Mali suo personis unara Ecclcsiara construit, erudit, gubcr-
fructu noscuutur, dum bonos opprimunt, et Deum si nat, in vitara a^ternam perduclurus ; sic bonus audi-
non verbis, blasphemant factis : et maxime per kn- lor variis virtutibus supernam sibi mansioucm ;edi-

Patrol. CXIV. 9
 —

Ml WALAFIUDI STRAIll I'i:iJ). MON. Ol'!'. 1'AUS I. — TIIIiOLOOICA. 2tiH

(ical in fuUiro cum Christododeilicalionc lietaturus. A ccpta complcvit, tormaiii docot suorum cxseiiuondi

Et sicut diabolus obedientcs sibi de codis ad ter- pi"ccoptorum. Nam statim gentilis centurionis ser-

vena el ad pcccata traliit, ubi non est 1'undamcnlum, vus Domino sanandus oflorlur, iu quo gentiles qui
quia malum est sine substanlia , ct semper in detc- mundana servitutc a>gri toiiobaulur, boneficio Dei

riora pr.Tcipitat : sic nr.dus audilor, sive sil iniliatus salvandioxprimuntur. Inlraril ('.(iiiliarnaum. Centu-
inysteriis Christi, sivc ex tolo alicnus , (luasi iu pu- rionis, ctc. Non anlo intiavit ([uam verba tcrminas-

tcum sinc fuudo prfocipilatus, non invenit ulii se rc- sct, ctsi statim post ha^c verba non intravit. Prius-

tineat , sed cutn vcncrit in profuudum malorum, (luam cnini inlrarot, in ipso intervallo mundatus est
contcmnit. lo|irosus, ut MallhLous ponit.

Vers. 48. — Fodit iii atluiit. Fodit in altum iiui Vehs. 3. — Misit ud eum seniores, etc. Diviua
pra-ceptis humilitatis terrcna omnia dc suoruin cor- providentia seniores Juda^orum mittuntur, ct cis

dibus funditus eruil, ue proptcr aliciuod lluxibiieDeo prassoulibus languidus sanatur, ut inexcusabiles sint
scrvial, ut inconcussam iu eis halieat mansionem. si crodere noluerint.
Posuit fundamentuin. Fundamcnta pluralilcr, doclo- Conturio amicos mittit , ne prajsentia siia vere-

res singularitcr fundamentum , doctor doctorum

; cundiain Doraiui gravare videretur, ct oflicium offi-

Christus. B cio provocasse. autem quia nos qui de

Significat ,

Moraliter. Fuudamenla donuis , iutenliones bonae gentibus crcdimus ad Dominum, non ipsi venirc pos-
conversalionis , (pias per liumililalom Clu-islianam sumus (luem in carne vidoro non possumus sod ad ,

exhaustis suporvacuarum cogilalionum rudcribus rcsidentem in dextcra Patris. Gonlilis populus(]uasi

perfectus auditor in se inserit , hoc in se spirituali- ceuliirio stipatur militc virlutum ct spiritualium
ter agens, quod Christus iu uuiversa Ecclesia gcne- perfectione, quae in centum significatur. Sublimis,

raliter agit. nihil torronura a Doraino sibi suisque requirens, scd

Inundatione. Hanc inundationem alibiportas inferi sola retornai saiulis gaudia : ol hi pro servis, id cst,

appellat. El portteinfen non pva-valebunt adversus pro his (|ui adhuc spiritu sorvitutis in timoro pre-

eam{Mattli. xvi). Hajc inundatio tribus modis lit, munlur, Domino supplicant , ut eis paulatira ad su-

quia tentalur quisque a propria concupiscenlia , vel periora provectis ,

perfecta dilectio foras mittat
falsormn fratrum iraprobitate .vel apcrta exterio- , timorem (l Joan. i\).

rura iinpugnatione. Iltisum. Potest per impetum Matlhanis dicit ccnlurionem accessisse ,
quod per
fluminis, cxtromi judicii discrimon inloUigi, ([uando fidem intelligendum est. Per fidem enim vere ad
Ecclesia utraque est cousmnmala. Omnisqui se exal- Deum acceditur, qufe iu centurione a Domino coin-
tat humitiabitur, qui se humiliat exaltabiturQn\endmur:lSoninve7iita7itamfideminIsrael.VovTO
et

(Luc. XIV flomui i//J. Suigute nostrredoraus,quo-

~i. Lucas ordine quo gestum est exsequitur, ut intel-
tidie, vel immundorum spirituura, vel iraproborura ligere cogeremur, quomodo eum accessisse dicit
borainura, vel su» ipsius menlis, vel carnis inquic- Matthffius.
tudiue pulsautur. Et quantum propriis viribus fidunt,
Vers. 5. Ge7item 7iostram. Mystice. Gentilis popu-
inclinantur : quanlum invictissiinae petrae adhaerent,
lus ( cujus figuram gestat centurio) non longe habet a
labefactari nequeunt.
donio Jcsum , tametsi sub tecto invilare non audet,
Vers. 49. — Supra terram, etc. Diabolus raun- quia, prope timentes eum satutare ipsius. Qui naturali
dum qui in maligno positus est super lerram lege recte utitur, ut bona qua; novit operatur, eo illi
sedificat ,
quia ad terrcnorum araorem trahit. Sme qui vere bonus est appropiat. At illis ([uos errore
fundaraento a^dilicat ,
quia pcccalum in propria na- gentilitalis criraina vinxerant , aptari potest ,
quod
tura non subsislit, (juia malum subslantia non cst, ahbi dicitur : Quidam eTiiin ex his de longe vene-

quod taracn ubicun^jue til in bona natura coalescit runt (Marc. viii).

vel sine fundamento, id est sine fundo. Sicut ergo

Vers^ 6. — Jesus autem ibat. Solo verbo potenter
qni in puleo raergitur, putci in fundo retinetur, sic curalurus, ad humilitatis coramendationem visitare
anima lapsa quasi in quodam loco fundi consistit, p ,iig„;,<ur languontem ; et ([ui ad sanandum reguli
si in mensura sc rctinet. Sed cum|ioC'
aliquaiioccali lilium ire noluit , ne divitias honorasse videretur,
cato in quo labilur non potest csse contenta dum ,
ad servuin vadil, ne servileni conditionera sprevisse
ad dcteriora quotidie ducitur, quasi in puteo quo putaretur. Elucct fides in oporibus duin sanat , seJ
concidit fundum quo non invcnit. Concidit ligatur plus opcratur humilitas in atfeclibus dum vadit.
et farta cst ruina, etc. Omnis conscientia, qua; spc Non sum diynus. Propter vit;c gonlilis conscientiam,
fixa in Doum non pormanot iu lcntalionibus non ,
gravari se magis dignatioue putavit Domini (piaiu
valot persistere, ot lanlo plus agilur, (luanto plus
juvari, nec posse iudierc hospitom Christum , cujus
in illis quaj inundi sunt a superioribus disjungilur. etsi lide prajdilus nouduin tamen sacrameutis im-
,

Et vorc omnes mali vel ficte boni ingrucnte (lualibet bulus. Sod ([uia (piod iulirniitas lumiaua nou pra.>-
lcntationc, pcjores liunl. suiiiit , divina gralia daro novit iu figuram gentilis
populi, ot -suam lidein nondum oaleclii^alus a Do-
CAPUT vn. iniuo laudari cl fainulum sanari proincruit.

Veus. 1 . — C.um u utem imptcssct. Pulchre ubi pra-- • Vkus. 8. — JViim et cyo, elc. Si ego lioiuo sub olio
269 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. LUC. 270
po.ssuin inipcrare minoribus, quanlo magis lu, qui A ct correcli credant in Jcsum et magistro interro-
super onniia habens famulantes augclos, poles per gante sibi dicaut : Tu es qui venturus es.
eorum ministcria sine corporis prsesentia diccre in- (Bed., Greg.) Non ait, qui venisti, etc, usque ad
firmilati ut reccdat, et recedet, et sanitati ut vcniat, quia lapsus amoris lidem non impedit, talis cnim
ct venict. lapsus est rehgiosus.
Vers. 9. — J^ec in Israel. Fides istius etiam ele- Vers. 22. — Et respondens dLvit iliis : Euntes
ctioribus et Dcum videntibus antefertur. Ktiam in rcnuntiate Joanni quaividistis, ctc. ScionsJesusne-
isto uuo fides genlium priefertur Israeli. miuom sine Evangelio plcne posse credere, quiasicut

Vi:ns. 10. — Et reversi sunt. Matthieus ])Ianius fidos a Veteri incipit Testamonto, ita implclur ia
explicat, quod diccnte Domino : Hicut crcdidisti fiat Novo. Interrogatus de se, non vcrbo aliquo, sed fa-
tibi, sanatus sit puer (Mattk. viii). Sed mos est esse signavit, non respondens ad ea quas inter-
ctis se

beato Luca^ ab abis planc cxposita breviaro, vol cliam rogabantur, scd ad scandalum nuntiorum.
dc induslnapi'a'toriro (pwu In-iviler dicta ab aliis, vel Vers. 23. — Deatus. Quasi dicat : Mira quidem
omissa soiortiusdilucidarc. Invencrunt servu})i. Cre- facio, sed abjecla pali non dedignor, et cavendum
dentc Domino sauatur scrvus, quia potest mcritum est horainibus ne in mc despiciant mortem, qui
Domini etiam servis suftragari, nontanlumlideiraeri- B signa venerantur
to, sod etiam studio disciplime.
Quinon. (Greg.) Qui de poteutia divinitatis non
Vers. 11. — Et factum est, etc. Post sanatum in- dubifaverit. Hoc non contraJoannem, queramoxadeo
firraum suscitat mortuum, quia iufirmitas prtocedit commendat, sed non credentes a pcrfidia revocat,
mortcm. et Joanni e.xponil quod quKrebat, quia Deus salvos

Quoi vocatur Naiin. Naim est civitas Galil»ifi in faciendi, et Domini Domini editus mortis (Psal.
secundo milliario a Thabor contra moridiom juxta lxvii). Visis tot signis et virtutibus, fidelis non po-

Endor, qui ost vieus grandis. Naim aulom intcrpre- tuit de inorte ejus dubitare, sed admirari, sed infide-
tatur jluctus vel commotio. lium mens scandalura in illo pertulit, cuin et post
Vers. 12. — Cum autem appropinquaret, etc. miracula morientem vidit.

(Bed.v.) Cum Vorbura caro factum, gonlihiinpopulum Vers. 24. — Quid. Ubi monuit discipulos Joannis
pcr portas tidci, clc. usquead quod et iuterim in pau- in crucem Dominicam esse crcdendum conversus :

cis Judaiorumconversis, et taudem in plenitudine im- ad turbas, ad virtutem pauperes provocat, ne exal-
perat. tati corde, mente insfabUes, consilio infirrai, spe-
Ecce defunctus cflcrrebatur, clc.Dchinclus, quico- ciosa ufilibus ajfornis caduca prajferreut, sed crucem
ram raultis exlra portam elforlur, signiticat crirai- C mundi phaleras tollant. Et ideo laudat
pofius ([uara
naliter peccantom, et peccatum uon cordis cubili personam Joannis, qui posthabito araore vitee etiam
tegenfera, sed iudicio operis vel locufionis, quasi formam nec mortis tiniore mutavit. Deserto
justitiaj
per ostia sufe civitatis aliis propalantem. Quem sic- mundus comparatur, quia adhuc inculfus et sterilis
ut unicum deflet mater Ecclesia, quaj licet ex mul- in quem non est ila prodeundum, ut homines menfe
tis collecfa personis, una est tamen virgo raater caruis inflatos et virtufis vacuos, el de fragilis mundi
Ecclesia, siuguli autem filii. Porla qua etiertur, aU- gloria jaetantes, puteraus esse imilandos.
quis est de sensibus quo aiiquis in peccatura cor- Arundinem vento. (Bed.) Per aruudineiu carnahs
ruit. Ut qui vidct ad concupiscendum, qui autem animus, qui cura favore vel detractione tangitur, in
otiosis vel turpibus audiondis, qui Unguam commo- quamUbet partem inclinatur. Sed Joannes non est
dat litigiis. arundo vento agitafa, quia illura noc gratia blan-
FiUus unicus matri suw. (Ambr.) Adam de tcrra dum noc cujuslibet ira faciebat asperum, nec pros-
portatur qualuor unde homo constat.
eleraeutis, pera erigebant, nec aciversa iucUuabant.
Tangitur loculus, etc, usque ad quando avaritiam
cogifat, vel (piando pro nimia febre tangi non po
Vers. 2-5. — Mollibus vestimentis indutum. Per
vestem , corpus humanum inteUigitur. Prophetico
tcst.
crgo exemplo ad virtutem subeunda; virtutis horta-
Vers. 13. — Et turba. Multi cum Domino, multi tur. Ecce qua; in veste pretiosa. Quibus fluida di-
cum vidua, ut viso miraculo multi Dei laudafores vitiis membra
solvuntur, exteros coelestis regui, sub
et testes fiant. jure da;monum (qui sunt reges tenebrarum) intra

Vers. 13. — Et resedit. Tres morfuos suscitavit habitacula hujus mundi consenescunt.
Dominus filiam archisynagogi in domo, id est, co-
gitatione
:

; unicum matris in porta, id est

filium in
Vers. 26. — Plusquam prophctam. Quia ange-
lus": non natura, sed officio, qui surpernum judi-
verbo ; Lazarum in monumonlo, id est in opere.
cem nuntiare mittitur.
Vers. 16. — Visitavit. Dimi el Verbum serael in-
Vers. 28. —
Dico autem. In hoc non pra;fertur
corporari constituif, ct quotidie Spiritum sanctum
patriarchis et cunctis hominibus, sed requalis ca;te-
in corda horainum, ut suscitentur raittit.
ris sanctis ostenditur. Qui autem. Omnis
sanctus
Vers. 18. — Etnuntiavcrunt. (Ambr.) Non sun- qui jam est cum Deo, major cst eo qui adhuc est
plici cordc, scd invidia sfimiUante, etc, usquc ad mundo. Vel, ego quem minoremfacit multorum opi-
 371 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPl». PARS L — TllEOLOGICA. 272

nio, in Ecclosia sanclorum illi pra^latus suin. Vel iio- A i'iUu', quia sicut phreuelicus luiKin poitat cx ciuo li-

vissimus angclus coeli melior esl (|uovis honiiuc. getur.

Vehs. a9. — £/ oiniiis populus. Si lioc a Doniino

Vers. 44. —
Iniravi in domum. Inlravi carne as-
sumpta in po|)ulum Jnthcorum.
iliclum esse inlelligilur auiliens Joauncui, i^opuius
—
:

inlelligitur esse ilesignalus. Si ah evaugclisla dicitur

Vehs. 4G. Olco caput mcum non unxisti. El
interpositum : audiens ipsum Doniiuum, dc Joannis
si po)iiilus ille in Doum se credcrect non iii liomi-

magnitudine dispulantem, reslat inlclli^'i.

nem fatobalur, tamcn ipsani polentiam diviuitatis
Vers. 31. — Cui 1'rijo, etc. Laiidato Joannc, tran- quu; pcr miracula apparebal, digna laude praedi-

nec pricdicalione Joan- care nogioxit. Sed geutilitas ilum mystcrium iucar-
sil ad increpanduni illos ipii

nis moti sunt, vel ipsius Christi priedicatiouem de- nalionis credit , sunima laudo cliain inlirma ejus
pra^dicat.
spiciuut.
VEns.3i. — Similcs sunt pueris. Pueri, doctorcs Vers. 47. — Rcmittuntur ei pcccata. In domo
sunt spiritu humiles. Forum, synagoga, vel ipsa Je- PharisKi, id esl, in custodia lcgis et prophetarum,

rusalem, qua jura pra'ceptorum Dei condebanlur,

in
non Pharisajus incredulus, sed peccatrix po^nitens
charitatis in ea rubiginem
gloriticatur, (juia ardor
quia eontribulibus solebant cxprobrare quod ncc
psalmis allecti ad htudes Dei assurexerunt corde de-B delictorum combussit.

voto, membrorum agilitate (quod notat saltus) nec Vehs. 49. — Et cwperunt qui simul. Sanata a^gra,
Ihrenis (id est lamentationibus prophotarum pro ex- de salute ejus alii a-grotant.

cidiis jara factis vel faciendis) ad poenitentiam suut Vers. 50. — Fides tua tc salvam fecit. Fides sal-

conversi.
vam fecit, (piia quod petiit, posse accipere non du-
Vers. 34. — Venit Filius hominis manducans et bitavii, ([uia jam spem ab illo acceperat, a quo sa-
bibens. Venit sicut tunc , ita et nunc, utramque lutem quxrebat.

viam salutis respuitis. Lanicutaviraus ad Joannera, CAPUT VIII.

cautaviraus ad Christum.

Vers. 35. — Justificata est sapientia. Ostendit fi-

Vers. 1. —
Et factiim est. More aquite provo-
lios sapienti% intelligere, nec in abstinendo, nec in cantis ad volandum pullos suos, paulatim Dominus
manducando discipulos suos in uido lidei plumis virtutuni induit,
esse justitiam, sed in «quanimitatc to-
lerandi inopiam et temperantiam, non se corrum- quibus postea subliinius volare, et alios inslruere va-

pendi per abundantiam. .V()« est regnum Deicscaet lcant. Prius docet in synagogis, miracula facit, fa-

potus i^Rom. XIV). Quorum non usus, sed concupis- mam ubique dispergit, turbas suscipit, curat, in-

cenlia reprehenditur. Justificata, etc. Quidquid me Q ^"""' ^''^ Jiscipulos facit, ex quibus duodecim ele-

putetis, ego tamen Dei virtus et Dei sapientia juste git, quos primo prfesente turba docet, et miseris

facere intelligor ab apostohs, quibus Paler reveluvit sohta prsestat beneficia, jam vero solos ipsos secum

qure prudonlibus abscoudit. retinet, ut eum famiUarius audiant solis iUis occul-

Vers. 36. — Rogabat. Sicut proposuerat verbis,

tiora oxponit mysleria, et sic demum virtutum sua-

ita factis etiamastruitjustiOcatamsapientiamab om-

rum osteutione quasi alarura protectione tirraatis,
dat ipsis potestatem curandi, et mittil proedicare re-
nibus filiis ,
quia etiam a Maria poenitente post
gnura Dei.
culpam.
Vers. 37. — In domo. In cujuscunque domo in-
Vers. 2. — Maria quce vocatur Magdalene. Cum
Maria iter faceret cura Domino, et ei rainistrare
teriore cognoveris sapienliaraetjustiiiam rocuraben-
commomoratur, celobri eam vocabulo Magdalenam
tem, recurre ad pedes, id est, ad extreraara sapientiae
vocat ubi earadem peccatriccm doscribit, reveren-
:

parlem, inquire lacrymis , confilere peccata, ex-

tor eara generali noniine mulierem dicit, ne nomen
pande capillos, id est, sterne ante eum cunclas cor-
tantiie famie quod hodie veneramur, prisci erroris
poris tui dignitates, osculare, id est, nihil nisi sa-
nota fuscaret. Maria, amarum mare, propter iusilum
pientiara loqueris. Attulit. Quot habuit in se oblec-
pn?nitonliie rugilum, quo ipsa vel nos siugula mala
tameBta, tot de se invenit holocausta. D doflonms. Dccmonia septcm. Eamdem Ecclesiam
(Hier.) Alabaslrum ungucnti, id est, corpus cum
do gentibus a sordibus vitiorum nmndatam, quam
fide, etc, usquc ad id est, peccata Juda^orum.
Jlaria siguificat, significat ct Joanna prius cultibus
Vers. 38. — Capit rigare. Maria soror Lazari bis idolorum deditam, sed jam Christi pietate redemp-
eodem functa cst otTicio : semel in Galihva cum pri- lam, et gralia impletam, qua; quasi uxor erat prius
mo accedit cum humilitate et lacrymis, ubi remis- diaboli.
sionem poccatorum accopit. Secundo, in Bethania,
Vers. 3. — £/ Joanna, etc. Joanna, Dominus gra-
non jam peccalrix nominata, sed casta, et idco de-
tia ejus, vel Dominus misericors, eujus est omne
vola ibi pedes, hic caput inungit.
:
quod vivimus. Procuratoris llcrodis. Cum quilibet
Vers. 43. — /s cui ptus. Sccunduin honiines plus malignus spirilus pro regno diaboli ad docipienduin
fortassc otYondit, cui plus dcbucrit. Scd per miseri- laboral, quasi Heiodis iinpiissuiii procuralor existil.
cordiam Domini eausa mutatur, ut amplius diligat Dc facuttatibus, etc. Aulitpuis mos eral Juda^^rum,
qui amplius dcbuit tamen graliam consequatur.
, nec ducebatur in culpnra, ut mulieres sua substaulia
Rectc judicasli. Sua seuteutia Phaiisiuus conviu- liusceieul ct vestircut doctoies. Ilic (luiu hoc iu

I
 273 GLOSSA ORDINARIA. — EViVNG. LUC. 274

gentibus scandalum potcrat facere, Paulus sc mc- A bus quicunque vcrbum auditum non faciunt desi-
morat abstinuisse. Minislrabant ergo Doniino car- gnantur.
nalia, cujus molebant spirilualia, ut formam daret Vers. d.3. — Ad lempus credutit. Multi audientes
procdicatoribus quod vielu et veslitu deberent esse disputalionera contra avaritiam vel luxuriam, dicunt
contenli accipiendo a plebibus. contemptores socculi et castos horaines esse beatos :

Vers. 4. — Cum autem turba, etc. Quotiens in sed ubi speciesconcupiscibiles eorura obtutibus prae-
Evangelio turba; vocabulum interseritur, sicut di- sentantur, mox recedunt ab eis quidquid recte co-
vcrsitas hominuni, ita eliam diversitas intimatur gitaverant.

voluntatum. Non enim omnes eadem voluntate, sed Vers. 14. — Suffoca7iiur. Quia voluptates et divi-

diversis ex causis Christum sequebantur : quidam tia; suis iraportunis cogitationibus gutlur mcntis, ne

pro bono, quidam pro malo, omnibus taraen Do- bonura desiderium ad cor possit intrare quasi ad-
minus bcneficia praestat, docendo, alendo, sanando. itura vitalis strangulant flatus.

Exiit qui scminat, ctc. Exiit Filius Dei de sinu Pa- Vers. 13. — In terram bonum, ctc. In bonos au-
quo crcaturee non erat accessus, ut seminarct
tris, ditores qui verbuni audire satagunt, et in ventrera
semen suum, venit in mundura, ut testimonium raeraoriaj recondunt, et sic opportuno terapore fru-
perhiberet veritati. Unde secundimi alios evan-g ctura opcralionis proferunt, interprospera et adversa
gelistas hanc parabolam dicturus de domo exiissc sa^culi patientes. Et bona terra cura patientia fruc-
mare adiisse, navem conscendisse mcmoratur, id tum rcddit, quia bona agit, et mala proximo-
ipsum silu corporis quod processu sermonis iusi- rura a\]uaniraiter tolerat, et dura humiliter flagella
nuans. suspiciunt, post ilagcUa in requiera suscipiuntur.
Vers. 5. —
Secus viam. Via, est cor sedulo mala- Vers. 16. ^ — Nemo autem. Heec verba ponun-
rum cogitationum transitu attritum et arefactum, tur secundura simililudinem humanae consuetu-
ne semen verbi possit accipere vel germinare, scd dinis.
a pessimis cogilationibus concullatur, et a d*mo- Vers. 17. — iVon cnim,
Timor ctc. Quasi dicat :

nibus rapilur. Qui idco volucrcs cadi dicuntur, quia carnahum non vos nec mala opinio,
relardct, sed
cojlestis et spiritualis sunt naturK, vel quia per quae de vobis modo habetur apud incredulos quia
aerem discurrunt. etsi viles apparetis, quandoque claritas vestra appa-
Vers. 6. — Supra petram. Petra indomitum cor rebit, cura Domintcs illuminabit abscondita tene-
nullo verfe iidei vomcre penetralum, in quo non est brarum, tunc et vos coronabiraini, etpunientur ves-
verus amor et perseverantiae virtus. tri advcrsarii.

Vers. 8. — Centuplum, elc. Cum denarius pro- C Vers. 18. — Qui enim habet, etc. Haec speciali-
perfectione soleat accipi (quia in decem lcgis pra> tcr apostolis, quibus ex charitate nosse mysteria
ceptis custodia continclur), centenarius qui permul- dalur, et perfidis Judaeis (qui per parabolas quod
tiplicatum denarium surgit, pro magna pcrfectione non inteUigunt audiunt) dicla videntur. Potest et
ponitur : cor igitur ccntuplum facit fructum quod generalitcr accipi, quia et Lngeniosus, negligendo,
per amorem proximi activam, et per araorem Dei sapientia vera se privat et simplex studiosus labo-
contcmplalivam adipiscilur vitam,et spiriUiaUum or- rando degustat. Quia qui amorem verbi habet, dabi-
natur perfeclioue virtulum. tur el sensus intelligcndi quod amat. Sed qui non
Vers. 9. — H(ee parabola. Nota hanc esse pri-
habet araorem audiendi, etiamsi naturali ingenio
vel labore studioso se inteUigere putat, nullara ta-
mam paraliolam quae cum interprelatione sua po-
sita sit. Et cavendum est ubieuiKjuc Dominus roga-
men verae scientiae dulcedinem gustabit. Et quicun-
que non. Idco dcsidiosus ingeniura accipit soepe, ut
tus a discipulis inlrinsecus sermones suos disscrit,
de negligcnlia justius puniatur, qui scire contempsit
ne vel aliud vel plus vel minus inteUigere veliraus,
quod sine labore assequi poluit, et aliquando stu-
quam ab eo expositum est. Ideo autem hanc para-
bolam per seipsum dignatur ostendere, ut se figu
diosus tarditale intclligenli;e premitur, ut eo ma-
P''"^'""^ ^'''''"'^'' '1"°'^ ^'"'^'°*'"' ^^^''°'''^'-
rate loqui innotescerel, et rcrum significationcs D J°''''^

etiam in his quae exponere noluit, quaerendas esse Vers. 24. — Et cessavit, et faeta est tranquilli-
doceret. tas. Nota quod omnis creatura sentit Creatorera. Im-
Vers. 10. — Yidentes. Doctores JudKorum qui
perat, increpal, senliunl imperanlem,non quodsecun-
cura raerilo perversilalis suse exctecati sunt raenda-
dum hKresim quorumdam sint animantia, sed ma-
jcstati conditoris sunt sensibiUa, quae apud nos sunt
citer se videntes pulanl.
Vers. 1-2. — Quod autem secus viam. Secus viara
insensibUia.

seminanlur, qui nuUa fide, nullo intellectu, nuUa Vers. 23. — Mirati siint ad invicem. Non dici-
saltem tenlanle ulilitatis occasione, percipere di- puli, sed nautae et alii qui in navi erant mirantur.
gnantur. Porro super pclrara et in spinis scminan- Unde MalthEeus : Porro homines illi mirati sunt,
tur, qui audiunt quidcm et utilitatera verbi pro- dicentcs : Qiialisest hic ? (Matth. vin.)Quodsi dis-
bant et desideriura gustant, sed ne perveniant ad cipulos diciraus rairatos fuisse, merito et ipsi homi-
id quod gesliunt : vel per adversa terrendo, vel nes sunt appeUati.
prospera blandiendo retardant. His tribus generi- Ad regionem Gemsenorum. Gerasa civitas Arabias
275 WALAFRIDI STRADI FrLD. MON. OPP. PARS I. TIIEOLOGICA. 276
juxta montem Gahunl in liihii Mnnassc, non longe a A rcgmlilur quia non dignatur curarc invitos, sed cito
stajjno TiliiTiadis , signilicnl y;onlos (|uas post pas- deserit infirmos, quibus oneri videt essc suam piae-
sioncm et rcsurrcctioneni Doininus pcr priudicatores senliam.
unde Gerasasive Gergesicolonumcjiciens,
visitavit,
Vers. 39. — I\edi in domum, ctc. Allegorico. Post
id est diaboluni a quo prius iiicolclmlLir vcl advena
rcmissioncm pcecaloriim redeunduin est in bonam
propinipians, i[ui lonj^e cral in lcmporc.
conscicntiam, ct scrviendum Evangelio, propter
YEns. 27. — In. mcDiumoilis. Quid alitul sun''
rum etiam salutem, ut dcinde cumChrislo requicscat,
alio-

pcrlidoruin corpora, uisi (iiuedam dcluncloruin se-

ne cum jam piope viilt esse ciim Christo, negli-
pulcra, in quibus non habitant Dei vcrba?
gal mystcrium pnedicalionis accomnu)il;itum fratcrna!
Vers. iH. — Jcaii Fili Ih'i. Arius conlendit essc libenilioiii, uudc Aposloliis : Cupio dissolvi, ct esse
crealuram, i|uom d;cmou conructur csse Filiuni Dci. rum Christo (1'ltilip. i), mullomelius, manere autcm
JudaM dicunl : Iii priiicipc divmoTiioniin ejicit dce- in carnc necessarittm propter vos.
monia, qucm d;emonia ncgant aliquid sccum com-
mune baberc. Tormcntum cst diaboli ab hominis
Vers. 43. — In mcdicos. Mcdici, «hcmones, qui
quasi eonsulentes hbminibus, pro Dco sc coli cxi-
Iwsiouc ccssare, ct qiiiuitum diuliiis i)osscdcral, lan-
gunl, quibus servierat gcntilitas.
liuii diHiciliiis dimillil. Cavi^il crgo aliiiuis l;csus a B —
di;ibolo, ut cito ejus jiigum dirumpat, quia Vers. 54. Tetitjit flmbriam. Fimbriam tangil,
t;iiUo fii-

cilius quanto citius cjus doniiiiium cvilalur. qui Iuc;irnationis mystcria perfecle amat cl credit,

Vers. 29. — Yincicbatiir catenis. Catcna5 et com-

doncc ad majora capienda parveniat. Si considere-

pedes, dur;tt cl graves sunl gentium icges, quibus,

mus quanla sit fules nostra, el intelligamus quantus
et
in eorum republica coliibcbanlur peccata. sit videmus quia, compaiatione ejus lim-
Fillus Dei,
llis lamen
briam tanlummodo langimus superiorem vestimenti
lcgibus ruptis, ad ea scelera cupidilate ducebanlur,
ejus partem neqiiimus ;ittingere.
qua; vulgarcm consuetuilincm excedebant.
Vers. 30. — Quia intravcrunt dwmonia multa,
Et confestim, etc. Suscitulurusmorluam rediit ad
lldcm faciendara, prius curat hemorroidam. Sic Eli-
etc. Multa da^monia qu;t>uuum prcmuut, signanl mul-
sabclh sterilis paritura iiulicatur ut conceplura virgo
tos cullus idololalri;p in uno geulium populo. E con-
credatur.
tra dicitur: Multitudinis credcntiuin erat cor nnum
et anima una (.ict. iv). Unde bene in B;ibylonc nni- Vers. 43. — Quis c«/. Non quKrit ut doceatur qua;
las linguarum scissa, in Jerusalem est adunala. nesciat, sed ut fidcs raulieris appareat.

Yers. 31. — Et ro(jabant. Seiebanl d;rmones per Vers. 4G. — lYrtw ct ego novi. Non latet quicun-
advenlum Domini se aliquando in abyssum mergcn- Q '1"^ "'"S't Deus non indigct oculis ut videat, ncc
dos non non ipsi futura prajdivinantes, sed prophe-
:
corporalilcr scutil, sed iu se habel cognitionem om-
tarura de se dicta rccolentes. niuin. Eliam virlus qua; propiliatur omnibus iniqui-
omnes
Vers. 32. — Gre.x porcorum. Porcisunt liomines
latibus nostris, et sanat infirmitates nostras,
non ex nobis, sed ex Deo exit.
vocis et rationis expertes, lutulenlis actibus dediti,
in monte superbia; pascentes. Et nisi quis more Yers. 47. — Vidcns autem mulier. Heec midier
porci vixeril, diabolus in eo potestatem nou accii)it,
verecunda fimbriam tangit, fidelis accessit, religiosa

vel ad probandum tautum, non autcm ad perdendum credidil : sapicns se esse sanatam cognoscil : sic

accipit. plebs gculium qua; Deo credidil, peccalum crubuit

Vebs. 34. — Fiujcrunt ctnuntiaverunt in civita- ut dcscrerel, fulcm dclulil iit crederel, devotionem
tcni, ctin villas. Pastores fugerunt, quia nec philo- exhibuit ut rogarct, sapientiaiu induit ut sanitalem
"
sophi genlium, ncc principes Synagoga! pereuntibus suam et ipsa sentiret, liduciam sumpsil ul faleretur

possunt conferre medicinam, el licct Chrislianam fii-

quod proeripiebat alicnum.

giant legem, polenliam lamen ejus slupcndo ct mi- Vers. 51. — Patrein pucllw. Pater puellce, ccetus
rando pra;dicant. doctorum legis, scilicel Scribw et Pharisoei, qui si

35.- crederc voluerint cliain subjeeta Synagoga salva

Vers. £'.r;Vn(»<rt»/rmi-/(/<'n',/Horf /•«<-/(»« D
*'"'•
est, ct vcncrunt ad Je.fum, et invencrunt hominem
etc. Signilicat mullitudincm sua vcnusta vita dclecla- Vers. 52. — Flcbant autcin. Flent qui Synago-
tam, honorarc quidem, noUe pati rcligionem
sed gam a Deo, qui vita est, vident alienam cl dolent,
Christianam, dum dicunt quod eam implere non pos- nee ampliusposse viviticari putant, et illa qua; spon-
sunt, miranUir el fulclem populum a prisliiia conver- si iu-rsenliam tpia vivere debel, amisit, quasi iutcr
satione sanalum, ct scdcre ad pcdes Domini, id esl, plaiigcnlcs mortua jacens, noc boe ipsum quidcin
.sano mentis cxamine vesligia Salvatoris qux sequa- quaie plaugatur, iutclligil. Nolite /Jtvv. Fleant mor-
tur intuerit, et vestitum studiis virtutum, ([uo^ deee- tuos suos, ([ui putanl morluos, ubi est lides resurrec-
plus amiserat. lionis non est inors, scd spes i|uietis.iVii»» est inortua,

Vers. 37. — Et rogavcrunt. Conseii fiagilil;ilis,

etc. .Mortua esl puella houmibus tiui suscitaro noa
pra;sentia Domini se indignos judicanl, non eapieu- possuut : non Deo, tpii auima vivit, ol caro susci-

les verbum Dei ct in lirma mentc pondus sapieuliie

,
tando quioscil.

non sustincntcs, cl idco diulius molcstus non fuit, sed Ykrs 53. — Deribant , olc. Morilo exclusi siiui,
 277 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. LUC. 278

qui dtTidcre quam crederc malebant, indigni videre A etiam si indigcnt curantur. Et nola, quia postquam
resurrectionis miraculum. pcrfecta cst mentio passionis Joamiis, Christus refi-
Vers. .54. — Tenens manum. Tenet raanum, quia cit, quia post defectum legis, evangcllcus cibus in-
nisi manus Juda>orum (qua; sanguine plense) prius cipit. Denique postquam curata est mulier qua; ge-
fueriul mundalK, Synagoga non surget. Puella, stat figurara Ecclesise, et postquam apostoli ad prse-
surge. Quisquis a morte animm, a Cliristo manum sibi dicandum sunt missi, fit mentio rcfeclionis, quia per
confortanle resipiscit, a sordibus vitiorum debet exsur- apostolos in Ecclcsia vera rcfectio fit.

gere, et Csicut Marcus ait) in bonis operibus ambu- Veks. 11. — Secttte sttnii?/M/B.Nonjumentis, non
lare, et caelcsti panc necesse est ut mox satietur, id veliiculis, sed proprio labore pedum, ut ardorem
cst, verbi Dei et al(aris. mcnlis ostenderent. Sanahat. Nemo cibum Christi
Vers. iJG. — Quibus prwcepit. Sicut publica noxa accipit nisi antea sanatus fucrit, quia post remissio-

publico cget remedio, ita levia peccata leviori et se- nem peccatorum tribuitur alimonia caelestis.
creta queunt deieri poenitcntia. Unde puella indomo Vers. 12. — Dies autem cceperat. Declinata die
jacens, paucis arbitris cxsurgit, eisdemquc ne mira- reficit, quia vel fine ssculorum propinquantc, vel
culura vulgarent interdicitur. cum sol justitia; occubuit, a spirituali fame su-
gmus salvati. Et nola ordincm myslerii : prius per
CAPUT IX. remissionem peccatorum vulneribus medicina tri-
buiiur, postea alimonia mcnsae coclestis expen-
Vers. I . —
Convocatis autem Jesiis. Concessa pri-
dilur.
raum potestate signorum mittuntur prffidicareregnum
j

Dei, ut magnitudini promissorum attcsletur etiam

Vers. 13. — Nisi forte. Nondum intellexerant

raagnitudo factorum, et fidem verbis daret virtus non esse venalem,

apostoli fidem populi credcntis
sed noverant nos potius esse redimendos per suas
^^
ostensa, ct nova faeerent qui nova praedicarent.
escas gratuitas.
Vers. 3. — Marco legitur, ut ni-
ISiliil tuleritis. In
hil tollerent in via nisi virgam tantum (Marc. vi). Scd
Vers. 14. — Quinque millia. Per quinque millia
sciendum est, quia utrumque prseccptum est a Do- signiticantur, qui in saeculari adhuc habitu per quin-
mino, ut nihil nisi virgam ferreut, et ut nec virgam que sensus corporis exterioribus quae possident, bene
utinoverunt. Qui ([uinque panibus aluntur, (]uia ta-
ferrent. Non ferre virgam, cst non esse sollicitum de
les neccsse est legalibus adhuc prajceptis inslitui, el
his quae necessaria sunt humanae sustentationi, quia
haec dcbentur prjedicatoribus ab his quibus praedi-
legali thnore comprimi. Nam ([ui mundo inlegre re-

cant, quando sine scandalo possunt accipi. Nihil

nuntiant et quatuor sunt millia propter evangeUcam
ferre nisi virgam, est uti illa poteslate accipicndi G doctrmara, et septera panibus, id est, septiformis

necessaria qua; dala est pra^dieatoribus. Duas tu- 'P'"'"' reficmnlur gratia.
nicas. Simplex vestimentum est quidquid est necessa- Vers. 1.3. —
Et discumbere omnes. Secundura alium
rium secundum qualitatem loci vel temporis.
alicui evangelislam ([uinque millia super fenum discura-
Duplex est, quod ullra necessitatem cst. AUegorice, bunt, qula iUi quibus adhuc sunt corporales sensus,

in duabus tuuicis, duplicitatem prohibet. melioribus delectantur. Omnw (;nim cflTO /('«i(»i. Qua-
Vers. 4. — Ibi manete. Ne excursetis pcr domos tuor milUa super terram recumbunt, plus est enim
et inviolabihs hospitii jura mulctis. Unde secundum lerra premere quam super feno jacere.
Matthasum, domus in qua raanere debeant prius Vers. 16. — Distribuit discipulis suis. Provocat
eligcnda cst, ut mutandi hospitii nccessitas aufe- apostolos ad fractioncni panis, ut illis non habere
ratur. testanlibus magniludo signi notior fiat. Insinuat
Vers.5. — Pulvcrcm pcdum vestrorum. Pulvis ex- quod per eorum doctrinam, jejuna corda quotidie
cutitur in lestimonium laboris sui quod ingressi sunt sunt pascenda.
in civitatera, et usque ad illos prsdicatio pervenit. Vers. 17. —
Et saturati sunt. Quod manducans
Vcl, excutitur, ut uihil ab eis accipiant qui Evan- popuhis saliatur, significal famem in pcrpetuum ab
gelium sprevcrunt, nec etiam necessaria vitae. L' electis repellendam, quia non esuriet qui acceperit
Vers. 8. —Joannes surrcxit. Qui Joannera, cujus Christi cibum. Quod apostoU ministrant, futuram
nullum signum viderant, resurrexisse dicebaut, per divisionem Dommici corporis ct sanguinis pronun-
summam malitiam Jesum resurrexisse ncgabant, tiat. Cophini duodecim. Cur quinque millibus homi-
multa mirabilia opera viderant, in cujus passione num plus redundat, quatuor millibus minus ? Quia
multa miranda contigeranl. quatuor raillia triduo cum Christo fuerunt, el ideo
Vers. 10. — Narravcruut. Narrant apostoli Do- amplius cirlcstis pabuli receperunt.
mino quas foccrint, et quomodo docuerinl, quomodo Vers. 18. —
Et factum est. Post miraculum cum
Joannes dum ipsi docerent passus sit. Unde sequi- turbffi vcUent eura facere regem, dimissa turba, fu
tur : Et assumptis. Non otiosis, non in civitale Syna- git et ascendit in monleni solus orare, et antequam
gogse , id est , saecularis dignitatis residentibus, sed discipuli ascenderenl in naviculam, aderant cum
inter descrta Christum quan^entibus CKlestis gratia; ipso. Ipse autcm solus orat Patrem. Possunt enim
aUmonia impertitur. Qui enim non fastidiunt, a sancli fidc et amore Domino conjungi, et eum ho-
Christo suscipiuntur, et spiritualiter et corporaliter, rainibus excellentiorem inlueri, et conversationem
 —
879 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PAUS I. — TlIKOLOGIflA. 280

ejus iu carno passihus humilitalis subsequi, sed iu- A promittit aliquos de discipulis visuros dilalioncm
comprehensiljilia paternae positionis arcana solus Ecclcsiaj antequam per mortem recedant de mundo,
pcnetrat, ct solus ([uod oranihnu novit, orat. Cum ut iu prajscnti contra nunuH gldriam erecti, certius

discipuhs autem uou reperitur orassc, seil solus crcdantur iu C(i'lo regualm'i.

obsecrat, (piia Dei consilium humana corda non ca-

piunt, nec i]uis(]uara polest inlerioruui particeps
Vers. 28. — Post hirc verha. Alii ([ui sex dies tan-
tum numerant post sex aHatcs sa>culi sanctis a la-
esse cum Christo. Qitem me dicunt esse turbce 1 Ex-
bore quiescendum signant. Lucas ([ui et primum
ploraturus tidem iliscipulorum, prius vulgi seuten-
quo proraillitur, et ultinium (luo promissio inipletur
tiam inipiirit, ne apostolorum liiles lirmata videa-
connumerat, octava innuit resurgcndum. Nam sicut
tur vulj,'ari opinione, sed veritatis aguilione. Merilo
Christus post sextam sabbati, qua crucem asccndil,
turba> nomiuantur quK diversas de Doraino fcrunt
el post seplimain salibali, ([ua in sejndcro ([uievil,
sententias, quorum scrmo et sensus instabiUs est et
octava die resurrexit : sic nos post scx sa-culi lelales
vagus, a (luibus suos distinguens ait. Vos autem
([uibus pro Domino patimur ct laboramus, et post
quem me esse (Ucitis ?
septimam quietis animarum qua; inlerim in alia vita
Vers. 19. Joaniiem B(jp/(s/o»i.Opinio de Joanne
geritur, octava aitatc resurgeraus. Assumpsit Pe-
ideo forte erat, (|uiainutcro matris posilus, Dominig
truin. Tres tantimi dicit, quia multi vocali pauci
preesenliam sentiebat. De Elia, quia raptus est ia
clecti (Matth.w), et qui fidem Trinitalis inviola-
coclum, et venturus creditur. De Jeremia, (luia in
tam servant, reterna merentur visione laelari. Scit
malris utero sancliticatus est.
mcritorum cognitor perfectiores fuisse ca?teris tres
Vers. 20. — Vos autcm. Qui tractat debet audien-
apostolos. Signant illos c[ui habent fidera, spem, cha-
tium considerarc personas, ne prius irrideatur quam
ritalem. Vel per Pelrum, pr.Tpositi sive coujugali,
audiatur. Christuin Dei. Coraplexus est omnia, qui
per Jacobum poeniteules vel actuales, per Joauuem,
el naturam et nomen expressit. In noraine enira
virgines vel theorici.
Christi et diviuilatis et incarnationis est expressio
et tides passionis. lla^relicus etsi nomen Cbristi non Vers. 29. — Et factus est. Transfiguratus non
negat Christura taraen negat, qui non omnia qua? substantiam vera; carnis amisit, sed gloriam, vel
Christi sunt contitetur. suee vel uostrse resurrectionis ostendit, qui qualis

Vers. 2t. — Prircepit ne, etc. Jubet tacerc disci- tunc apostolis, talis post judicium cunctis apparebit
pulos ut fallat principom mundi, et ul declinct ja- eleclis. Nam iu ipso judicio et bonis et maUs in
ctanliam, doceat humilitatem. Smiul ne adhuc rudes forma servi apparebit ut videant in quem pupuge-
et imperfccti discipuli majoris pra?dicatioms mole runt. Et ccstitus ejus. Vestes Doraini sancti suut
p
opprimerentur. qui Chrislum induerunt. Quae vestis Domino in ter-

Vers. 23. — Dicebat autem. Qufe ad fidera Do-

ris consisleule despieabilis, et aliorura similis visa

minicce nativitatis vel passionis pertinent, sohs

est , sed Doniino monlem asceudenle fulget, quia
nonduin apparuit quid criinus, scd tandein similes
seorsimi discipuhs aperuit, sedhaec ad oranes. Abne-
get semetipsum. Nisi (]uis a seipso deficiat, ad eum ei eriinus, qtiando vtdebimus eum sicuti est. Vel ves-
sermones sunt Scripturarura, et quae-
tiraenta verbi
qui super se est non appropinquat : et novitaleniad
quam vocatur, non apprebendit, nisi maclet vetusla-
dam indumenta divini inteneclus. Quia sicut iUis
ai>oslolis in allera species aijparuit ipse et vestis ejus
tem, in qua nalus fuit ; et cum cessat a viliis excjui-
unde subjungitur
refulsit, ila et oculis menlis tua; jam divinarum
rat etiam virtutes, :

seusus albescil lectioncm.

Vers. 24. — Namqui. ('Greg'). Sieut persecutionis
tempore poncnda esl anima, ita in pace frangcnda Vers. 30. — Eccc duo viri. Notandum cst, nou
sunt desideria tcrrena, ut (pianlo videlur bomo corpora vel aniraas EUoe vel Moysi apparuisse, sed
securior, tanto sil ad sui custodiam sollicitior. ex aliqua subjecta creatura illa coipora formata

Vers. 26. — Ilunc filius hominis. Non sufficit ad fuisse : potest etiam credi angelico ministerio illud
faelum esse, ut angeli eorum personas assumereul.
probationem fidei vox professiouis, ([uam delVudit a D
verecundia profcssio generalitalis. Mortuus et vivus ap|iarent, ut signilieout Chrislum
moriturum post viclurum, et ut vivamus Cliri-
Vers. 27. — Aliqui hic stantes. Qui stat cum Chri-
sto, et
ct

moriamur mundo. Etiam apostolis dal signum

sto non gustat niortem, (piia nec tcnuem mortis
de cirlo, ut fidcs eorum augeatur. Sed scribis ten-
ffilerna; sensum habebit, ([ui Clu-isti consortia rae-
tanlibus dare noluit, ut indiirarentur. Erant autcm
ruerit, cui nec in morte interrurapitur ordoviven(h.
Moi/scs, ct Elias visi. Per Moyseu, inferualcs ; pcr
Donec videant rcynum. Quia arduum crat aninuim
Eliam, C(elestes ;
pcr aposlolos, lerreslres ad juili-
periculis, corpus morli otferre, sustenlat inlirmila-
cium vciiluri signiticantur.
tera humame menlis remuneratione pra'senlium, uc
frangatur despcratioue vel ta^dio. Visa euira a'tcrna Vers. 31. — Dicebant e.rcessuin. Moyses, id esl

gloria, etsi transitu et ad breve momentum, forlio- legislator, et Elias prophetarum eximius apparent
res tameu contra mundi adversa reddunlur. Pro- cum veibo, ut (isleudaut ipsum esso qui loeutus ost
mittit itaipie fiUiu-aiu gloriam iu Iransilu videudaiu in lego ol pio|>helis, et (juem lox ot prin>lieta' pnv-
in lerra, ut cerlius in coelo sperelur ajlerna. Vel miscruul, (jui nou in iufimis, sed in monto visi suiil.
 — ——
281 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. LUC. 282

quia soli monte excelsi raajestatem Scriptura;, A iUis turha. In monle orat, docet, majestatem suam
qua; in Domirio miplcta ost, pcrspiciunt. demonstrat, Patris vocem apostolis aperit, descen-

Vers. 32. — Gravati erant somno. Somnogravan- dens a lurl)a oxcij^itur, miserorum fletu pulsatur,
infidclitatis pcccata exprobat, malosspiritusexpellit.
tur, quia splendore incomprehensibilis deitatis pre-
mitur sensus humanicorporis. Vel somnogravantur,
Vers. 39. Et ecce spiritus apprehcndit. MatthKus
lunaticura, Marcus surdum et mutum describit. Si-
ut resurreclionis gloriam post corporis quietem vi-
derent, ot sancti eo verius majestatem Domini vide- gnificat autem illos qui ut luna mutantur, nunquam-
bunt, quo carnis sua; in qua mortem vicorant im- in eodem stalu manentes, sed pcr diversa vilia cre-

Tunc Moysen et Eliam spe- scunt et decrescunt, qui nec fidem confitentur, noc
raorlabtate gaudebunt.
culabuntur in gloria, quia melius intelligent quo- ipsius fidei audire volunt sermonem.
modo iinwn iota aut unusapcxnon prfetcribif a lege Vers. 42. Et cum aecedcret. Dum pucr ad Do-
quomodo Dominus legcm
(Matth.v), et et prophetas rainum accedit, ehditur, quia conversi ad Dorainum
non solverit, sed adimpleverit. plorumquo a dacmonio gravius pulsantur, ut vel ad
reducanlur, vel do sua expulsione diaboKis se
Vers.33. — Bonum est nos hic essc. Qui ad mon-
vilia

vindicet. Sicut in principio nascentis EcclesiDomuIta

tana conscenderat non vult ad terrena dcscendere.
,,. .
r, . T3 et gravia opnosuil cortamma dhs quos
" ^ suo regno
° sub-
et est Potrus mti
. .
sed seraper ra sublmii perseverare, ».
' '
trahi videbat.
persona ingredienliura rognura Dei. Bontim est nos
hic esse. Bonura est in regno Dei esse. Quasi dicat:
Vers.43. — Et increpavit. Non puer vim patiens,
sod diabolus vim inferens increpatur, quia qui pec-
Nos soh hac luce frucmur, non Judfei invidi. Tria
cantem vult sanare, vitiura dobet arguere et depel-
tabernacula. Id est, vcrba, cogitaliones, opera.
lere, sed hominom amando refovere donec sanatum
Uhum Moysi. Quoraodo noscunt quos anlea non vi-
spiritualibus reddat patribus Ecclesiae.
derunt. Per raajestatora super eos vonionlom, sicut
in fulura rosurrectione unusquisque aUerura co- Vers.44. — Ponitc vos. Vos"qui meo discipulatui

gnoscct, el desiderata in altero alter per charitalem adha;retis, quibus arcana mea manifeslius aporui,
intelligot pretiosi sanguinis quo mundus redimendus cst, even-
tiun mente recondite, dum cseteri miranlur tanta
Vers. 34. Facta cst nubcs, ct obimbravit eos.
facta divinaj altitudinis. Futurum est ut tradatur.
Etsi Petrus ex infirmitate ignorat, placot laraen ob-
Inter magnalia potentiaB divina:! sa;pius replicat ab-
sequii devotio. Unde ct nubes obumbrat, divini
jccta passionis humanee, ne subito veniens terreat,
Spiritus est ista obumbratio qua; non caligat affecti-
sed levius feratur praecogitata.
bus hominum, sed revelat occulta, cujus perfectus
ostonditur audita voco dicontis: llicest Filius mcus. C Vers. 43. —
At illi ignorabant. Hsecignorantia non
Quia malerialo queesivit tahornaculura, nubis acce- tam de tarditato, quam de araore nascilur, qui
pil oburabraculum, ut discat in resurrectione, non adhuc carnales, et mysterii crucis ignari, quem
regimine domorura, sed Spirilus sancti gloria san- Deum cognoverunt, moriturum credere nequeunt,
ctos esse protegendos. Et timuerunt. Timent, quia sed sicut per figuras loquentem audire solebant, sic
humana iVagilitas conspectum majoris glorJEe ferre etiam quod dc sua traditione loquebatur, figuraUter
non suslinol, et quanto quis araphora quffisierit, aliud significarc putabant.

tanto magis ad inferiora collabitur, si monsurara Vers. 46. Intravit autem cogitatio. Quia viderant
suara ignoraverit Petrum et Jacobura etJoannem in raontera seorsum
VEns.36. Et vo.r. Vox Patris Potrura sublato duclos, secrclumque aliquod eis esse tradilum. Sed

torrore docet veritalom.Et nola i[uod, siculDomino et Petro superius claves rogni coelorum esse pro-
baplizato, sic et transfigurato raysleriura Tinitatis raissas, Ecclosiarariue super eura esse ajdificandam
declaratur, quia gloriam quam in baptismate conti- caeteris, vel, omnibus apo-
rali sunt; vel, istos tres

lomur, in resurrecliono videbimus. Spiritus in co- slolisPetrum esse prselatum, vel quia in tributi
lumlia, hic in nube lucida, quia qui nunc simplici solulione Petrum ipsi Domino parificatum viderant,

cordo fidera sorvat, tunc aperla luce v isionis con- D ipsum cajleris proeferendum arbitrabanlur. Sed
lemplabilur quod credidit, ipsaque qua illustrabitur sciendura est istara qusesfionem et ante tributum et
gratia, protegetur. Inventus est Jesus solus. Non post tributum solutura esse factam.

Elias, non Moyses, sed quera solum videtis, huic Vers. 48.' — Quicunque susceperit pucrum. Vel
tigendum est tabornaculum in corde. Rccodunt ergo simphciler: pauperes Chrisli ab his qui volunt esse
illi ubi Dominus caepit designari, ne ad sorvos vox majores, pro ejus docet esse honore suscipiendos.
Palris missa putetur. Vel parvulos raalitia docet esse, ut puerUis innocen-
Vers.37. — Factum est autem in sequcnti dic, lise simplicitatem conservent, ut formam virtutis
descendentibus illis de monte. Pro qualitatemorito- quam natura duce puer observat, ipsi pro nomine
rura, quolidic Dorainusaliis ascendil, dumperfectos, Chrisli sequanlur ex industria. Me rccipit. Qui imi-
quorura conversatio in coelis est, sublimius extoUendo tatorem Chrisli recipit, Christum recipit, et qui
glorificat, et de ajternisinslruiletdocot quK a furba iraaguiom Doi recipit, Deum recipit.
non audiri valeant. Aliis descendit, dum terrenos et Vers. 49. — Joannes dixit. Joannes diligens Deum
incipientes confortat et docet et castigat. Occurrit et a Domino dilectus, excludendum putat a bcneficio
 —

283 WALAFRIDI STRAHI FULD. MON. OPP. PAR.S I, -TIIEOLOGICA. 284

qui non iitatur obsequio, ideo docctiir ncmincm n A lirt illis i|iu nnlla ulililnlcsocpe visilat domossuorum
bono (|uoil ex parte hal^et, esse arcendum, sed ad i|iuis (h'r('li(picrunt.

hoc potius (piod non(him liabet csse provoeiuKhiin.

Tales eliam ob aliorum sahitem a(hnillcndi censen- CAPUT X.
tur. Igiiur iu hieretieis vel in malis calholicis, non
sacramenta communia in quibus nobiscum sunl, et VEns. 1. Post hwc niitein, ctc. (Bed.) Sicut in

adversum nos non sunt, sed divisioncm paci verita- aposlolis cst, forma cpiscoporum, elc, usqitc ail sicut
sol triduauum suaj lucis aml)itum per septuaginta
lique conlrariam, qua adversum nos sunt, el Dorai-
duas horas etriccrc solet.
num non seqimntur nobiscum, deleslari ct proliibere

debcmus. Misit illos biiws. Per hoc quod binos miltit, in-

nuilur quod ncnio iinedicalionis ollicium dcbcl susci-

\ZR».oO. — Nolitc prohibere. Qui enim. Non re-
pere, qui erga aliuin charilateni nou habet. Vel bini
prclienditur Joaunes (pii amore faciebat, S(m1 docc-
mittuntur, sccundum quod bina animaha missa sunt
tur ut novcrit iutirmorum esse llrmorumque distan-
in arcam, id esl masculus ct femina, immunda prius
tiam, quia Domiuus, elsi remunerat forliorcs, non
in carnali gencratione, sed mundala Ecclesia? sacra-
excludil intirmos.
mento pcr spiritualcm gratiam in discipulorum prn
VEBS. 54. — Domine, vis. (Bed.) Apostoli adhucB ((igmioQQ
rudcs et modum vindicali ignoraulcs, etc, usque
Vers. 2. — Messis quidcmmulta, operarii autem
ad talis poteslas sanclis viris a Deo collata cst
pauci. Messis, turba credentium.operarii apostoli et
Dicimus ut ignis desccndat de ecelo. Ad sermonem scquaces eorum. Et licet raessis verbo Dei sit sala,
istorumignis de cndo desccnderct, quia sunt filii
tamcn cullur.T laborem ct solhcilum nianus operarii
tonitnii. Et consumat illos ? Et conversus incrcpavit
rcquiril, ne aves cceli sparsa scmina dissipenl.
illos ct di.iit. In siraililudine Eli.T, qui et propria
A'ers. 3. Sicut agnos intcr lupos. Sicut lupus
raanu et igne divinilus impolralo, prcsbylcros Baal
ovibus, sic hareticus insidialur fidelibus. Et sicut
morte afiecit. Et in hoc quod apostoli poteslatem talis
lupus ovile circumit nocte, non audens intrare, canis
prophcla; sibi prffsumunt, oslendilur in ipsis fuisse
somnum pastoris absentiam vel desidiam explorans,
merilum prophelarura.
sic hajreticus noctc sua^ intorprelationis tidelcs dc-
(Ambr.) Xon peccant apostoli, qui h^geni sequun- cipere conatur Ecclesiam non Ec-
intrans, pastores
tur, ctc, usque ad vindiclam nou quwrit qui non
clcsia; vel vitare, vel necare, vel in cxsilium mitterc
tiraet.
Lupus natura corporis rigidus, se intle-
contendil.
Vers.oo. — Nescitis cujus spiritus estis. Cujus
non potest, sic ha?reticus intentionem
ctcre facile
spiritu signali eslis, cujus acta imilamini, nunc pieC duri cordis non solet ab errore revocare
consulentes, sed in fuluro juste judicantes
Vebs. 4. — Solite crgo portare sacculum neque
Vers. 56. — Filius hominis non venit animas per- peram. Tanta prffdicatori debet esse fiducia in Deo,
dere, scd salvare, etc. Perfecta virtus non habet stu-
non prsevideat, tainen
ul prajsentis viloc suraplus etsi
dium ultionis, nec ulla est iracundia, ubi est chari-
sibinon defecluros ccrtissime sciat, ne dura occu-
tatis pleniludo.
patur mens ad temporalia, minus pra?dicet a'terna.
(Bed.) Non seraper in eos qui peccant est vindi-
Neminem per viam salutaverilis. Fcstinare jubet con-
canduni, etc, usque ad a quibus hoc loco ignis
tondcre, ne aliciijus obvii confabulatione retleclantur
arceiur.
ab iujunclo iliuere. Noc simpliciler ait: ycmincin
Vers. 57. — DLrit quidam. (^Id.) Iste signorum salutaveritis cum sit usus huinanilatis alios salutarc
magniludine motus vult sequi, etc, usquc ad et
sed addidit, in via, quia non salutationis sedulitas
tinxit obsequium discijjuli, qua." fictio por vulpcm aufertur, sed obstacuhim impedieudii' devotionis abo-
iiguratur.
lelur, ut qiiando divina raandantur, paulispcr seque-
Vers. 38. — Vulpes foveas hahcnt. (Id.) Viilpes strontur humana.
aninial fallax,insidiis inlcntum, rapiiias fraudis oxer-
Vers.7. — /« eadem autem domo. Si pax veslra
cens, oliam inler ipsa honiiuum liosiiitia habilausin D recipitur, dignuni est ut in ca maneatis, carnalia
foveis : ita h;preticus doinum fidoi non habens alios
stipendia ab eis accipientes, quibiis ccclestia oftertis.
in suam fraudem irahil et a iide seducit.
Ecce qui saccura cl peram prohibuit, sumplns ox
Vers. 59. — .Ait aulem ad altcrum. Attcnde Do- pra;dicatione concedit, sic tamen ut oblato cibo ct
minum non culpas aspcruatura, sed fraudcs, quia Non de domo in do-
potu sint contenti. Manete. est
qui rcpudiavit fiaudulculum, elcgit innocentem, raum vaga facilitate domigrandura, ut in hospiiali
scd eum cujus patrem scicbat mortuum, illum pa-
nmorc sorvctur couslaulia, nc coalita amicili;e iic-
trera do quo dicilur Obliviscere domum patris tui
cossiiudo facilc rosolvatiir. Dii/nus est enim. Nota
:

{l'sal.\u\), etc
tpiod uui opcri pra^dicatorum du* inercedcs deben-
Vers. 60. — Sine ut mortui. (Bed.) Mystice. Non tur : una in via, qutc nos in lubore sustenlat ; alia in

revocatur ab oflicio patris lilius, etc, usque ad dia- palria, (pi;c nos in resurrcctione remuncral.
lioli peiiidias in se sopolirc non dcbet.
Vers. 8. — Et inquamcunquccivitatem. Descriplo
\ers. 6\. — nenuntiare his. Si discipulus Deura divcrso domus hospitio, quid olinm in oivilalibus

Bccuturus arguitui-, (|uod rcnuntinrc domiii volit, quid agcro dobeanl doccl, piis .scilicct, in omnibus
 —

285 GLOSSA ORDINARIA. - EVANG. LUC. 286

communicarc, ab impiorum per omnia societate se-A illi cecideruntsublevaii, isti ascendanthumiliati. Gau-
ccrni.
dete autcm. Si quis ctclestia sive terrestria opera

Vebs. II. — Etiampulvcrcm.Vnh-eTem cxculere gesserit, per haec cpiasi litteris adornatus apud Dei

jubet : vel ad contestalioncm terrcni lal)oris, quem raemoriam ajternalilcr cst afTixus.

pro illis inaniter susccpenint ; vel ut ostendant us- Vers. 21. — /w ipsa hora. Cum de subjectione
que adeo se ab ipsis niliil tcrrenum quajrcrc, ut immundorum spirituum, de nominibus scriptis in

ctiam pulverc de terra eorum non sibi patiantur coelo loquerctur, ostendit pcr quid hcCC tanta cel-
adha?rcrc. situdo data sit hominibus, .scilicet per humilitatem
Vebs. 12. — Quia Sodomis in rf(t;i7/(Z. Sodomita^, fidei Christiana;. Confitcor tibi, Domine. Gratias
etsi in vitiis exardebant, et inliospitalcs crant, la- ago, quia apostolis adventus mei aperuisti sacra-

men apud illos nuUi hospites tales qualcs apud Ju- menta quaj ignorant scriba; et Pharisaei ,
qui
,

daeos prophctae, quales apostoli rcperti sunt. Loth sibi sapientes videntur. Revelasti ea. Non ait, in-

inter eos etsi justus, non taracn aliquid docuit, sipientibus et hebetibus, scd parvulis, id est hu-
nulla signa fecit. Et idco cui multum donatum esf, milibus, ut probet se tumorem damnasse, non acu-
multum ab eo quceritur, ct iwtcntcs potcnter tor- men. Quia Non rationem reddit cur hos elegit,
sic.

menta patientur (Sap. vi). B illos reprobavcrit, scd sic Deo placitum dicit. In

Vers. 13. — Vmiibi,Corox,aim. Corozaim, Beth- quo accipimus exemplum humilitatis, ne temcre dis-

Capharnaum, et Tyberias civitalcs sunt Gali- cutiamus de supernis consiliis.

saida,
lesc, in htlorc laci Gcnesarelh. Has plangit Domi- Omnia mihi, etc. Commcndata humilitate, per
nus, quia post tanla miracula ct virlutes non pami- quam ad fidcm venitur, pulchrc de ipsa tide locus
sunt pejores gentilibus naturale solum- conncctitur, cum omnia sibi tradila dicit, non clc-
tuerunt : et ,

lcgis menta qua; ipse crcavit, sed illos parvulos, quibus

modo jus dissipantibus, quia post dcscriptoe
contemptum, Filiuni quoque Dei conculcare, gra- Pater sacramenta Filii revelavit. Cum audis omnia,
agnoscis omnipotcntem, non decolorem, non dege-
tiamque ingrali spernerc non timucnnnt. Et cinere
sedentes. Impletn videmus verba .'^alvatoris, quia
nercm Palris. Cum audis tradita, confiteris Filium

Domino prarscnte cre- cui per naturam unius subslantia; omnia jure
cum iUa; civitates prtedicla;,
Sidon olim fucrunt amicse sunt propria, non dono collata per gratiam.
dcrc noluerunt, Tyrus et

David et Salomoni, et postea evangelizantibus Christi Vers. 24. —

Quod multi prophetm. Prophetae
discipulis, devote fMlem suscepcrunt. Qtiare aulem et justi a longe Domini gloriam viderunt pcr spe-
sit prffidicatum non crediluris et non pra>dicatum culum et in Knigmate ; sed apostoli pra;sentem Do-
crediluris, novit ille qui omnia novit.
( ;
minum habentes, et ab ipso quae volebant interro-
Vers. 16. — Qui vos audit mc audit. In au- gantcs, non pcr angelos vel varias visionum spe-
diendo vel spcrnendo Evangelii pr;edicatorem , cies doccbantur.

quisque sciat se non vilcs personas, scd ipsum Vers. 25. — Lcgis pcritus surrexit. Legis doc-
Salvatorem spernere vel audire, quia in disci- tor qui sinc fide in lege jaccbat, surgit ut slet : stal

pulo magister audiiur, et in Filio Patcr hono- dum magistrum vocat, sed et stando tentat Deum
ratur. tacendo qi-iod erat.

Vers. 17. Dominc, etiam. Benc confitentur de- Vers. 27. —

Illc respondens dixit. Dixit quod le-

ferentcs lionorem nomini Christi : sed quia inlirma gerat, sed non Lmplevil quod scriptum erat, quia in
adhuc lide, gaudent in virtulilsus, et dc signorum praesenlia habcbat Dominum quem diligere debe-
operatione etferuntur, excmplo terrentur, et ad hu- bat, sed hunc magistnmi, non Deum, vocat.
militatem revocantur. Quia si diabolus propter su-
Vers. 29. — Illc autcin volens. Legis spiritus ut
perbiam de calo est prxcipitatus, mullo magis isti
primum
sapienter respondisse dicatur, se legis fate-
de terra editi, si superbierunt, humiliabuntur. mandatum, quia humiliari recusans, et
tur ignorare
Vers. 19. — Supra serpcntes et scorpiones. Ser- seipsum justificare volens, arcana non potest videre
pentes sunt mali homines vcl diemoncs qui inchoan- D qua; revelantur parvulis Christi : cui Christus ita re-

dis virtutibusvenena prava; persuasionis objieiunt. sponsura teniperat. ut et omnis qui misericordiam
Scorpioncs, qui consummandas virtutcs ad finem vi facit proximus intelligatur, et specialiter ipse Dei
tiare contendunt. Filius qui nobis per humanitatem proximus factus
Vers. 20. — Nolite gaudcre, quia spiritus vo- est designetur. Quis cst mcus. Nemo proxiraior ho-

bis, etc.Malos spiritus ejiccre et alias virtutes fa- mini quam Deus, qui intrinsecus et extrinsecus no-

cere, aliquando non est meritum illius qui illa ope- vit, et omnia curare potest, sed omnis incredulus

ratur, sed invocatio nominis Christi hoc agit ad vel tentator nec Deum nec hominem proximura
condemnationem eorum qui invocant, vel ad utilita- habet.

tem eorum qui vident et audiunt ubi licet homincs : Homo quidam, etc. (Aug.) Homo iste Adam in-

despiciant signa facienles, Deum tamen honorant, telligitur ingenere huraano, elc, usque ad proximior
ad cujus invocationem miracula fiunt. Proliibet gau- fuit quam sacerdos vel Levita ejusdem gentis.
dere de humihationc diaboli, qui propter superbiam Vers. 31. — Accidit autcm, etc. Sacerdos Del
cecidit sed gaudeant de sua sublimatione : ut unde legera annuntiat : descendit quidem lex per Moysen
 — . —

287 WALAFRIDI STRADl FULD. MON. OPP. PARS l. — TIIKOLOGICA. 288

in muiuhini, il nnllam sanitatem contnlit hnjnsmodi. A (<|>'''»^ ''"os vitassignificant) inducit Dominum orasse,
Desconcht l.evila, i|iii typuin osteniht |iiu|ihelanini, el (Hseipulos ad (irandum informasse, (piia ct oratio
sed et liie nuUuin sanat, (|uia lex iieecala ai'f,'iiil, sed (|iiam (lociiit iilrius([ne vitie in sc conlinet mystc-
peiiransit, quia indulgentiani non laij;ilnr. riuni, ct ipsarum perfeclio vilarum non nostris vi-
Vebs. 33. — Miscricordia molus. Uoc de sacer- ribus, sed precihus cst obtincnda. Ut cessavit. Ideo
dote el Levita non ost dietnm, quia lex non liabct sa'po Salvatororans inducitur, ut discipnlos ad ora-
misericordiam, sed jiidieium et vindielam. tionis stndium inducat . Unde linila oralione, a disci-
Vers. 3i. — Du.rit in stiihulum. Non domum, sed pulis sciscilatur, ut doeeat qualilcr deheant orare.
stabulum vocal, quo nomine miserias, et tetores hu-
Vers. S. — Quis vestrum liabct amicum. Post-
jus vita; signat, ne homo in hoc exsilio taniiuam in
qiiaiii forinam orationis rogantibus proposuil, inslan-
patria gaudeat. liam eliain et frequentiam orandi illis injiinpil, ut
\ERS.H. —
Qui fccit. Cognalio non facit proxi- non solum diebus, sedoliam noctihus oralio dcfera-
mum, sed miscricordia, ([ua^ niisericordiaest seenn- lur. ([ui eniin media noetc panes ab amico petit, et
dum naUiram. Nihil enim tam seeundum naturam iii petendi intentione persistit, non fraudatur orans,
quam naturaijuvare consortcm.
Vers. 7. yoU inihi. Non aufert spem impo-
Vers. 38.
u..
—
Factiim
..I.HW.C. to», dum,
est, iiiw », etc. Habito ser- j-,
g . ,
trandi, sed
, , . c.
vehemenlius aecendil ci
desidormm orandi,
•
i
•

mone do dilectione Dei et proximi, supponilur exem-

oslensadifficullate consoquondi. Jam ostium. Oslium
plum ulriusiiue diU>ctionis, non lam in solo verho,
([uod Paulus sibi aperiri pelit ad loqucndum myste-
quam in operis exhibilione. Per istas euim duas so-
rium Chrisli, et quod Joannes
apertum vidit, sibi
rores, dua3 signiticantur vit^c spirituales. Per Mar-
infelligentia est divini quod est clausum
serraonis,
tham, operibus actuosa devotio, qua proximo in cha-
temporc famis verbi Dei, cum intelligenlia non da-
ritate soeiamur. Per Mariam rehgiosa mentis inten-
tur. Et pueri, id est, ilh qui evangelicam sapionliam
tio in Dei verbo, qua in Dei amore suspiraraus. .\eliva
lanquam |)anem erogantes per orbcm terrarum pra:-
panem vel corporalem osuriouli, vel doctrina' igno-
dicaverunt, jam cum Domino sunt in aeterna quiete,
ranti tribuit, errantem corrigit, superbum ad humili-
ol lamen orando efficilur, ut orans accipiat inlelle-
tatem revocat, quaj singulis expediant dispensat :
elum ab ipso Domino, eliamsihomo desit per (]ueni,
contemplativa, charitateni Dei et proximi retinet,
sapienlia praxlicelur. yon possum surgcre. (Ambr.)
sedab exloriori actione quiescit, soli coudiloris dc-
Nemo timet ne excitct dormientcm, quem scit sem-
siderio inluvret, et calcalis omnibus curis ad vidon-
per orare vigilantem.
dum faciem Creatoris inardescit, et desiderat niis-
—
Vers. 8. Propter improbiiaiem tamen ejus,
ceri supernis civibus, de reterna in conspectuo Do-
corporis somnus,
domtimsuam. Q
etc. Multse sunt insidia; ct gravis
mini incorruptione gaudentibus. In
quia si dormire mens incipil, vigorom sua' virtutis
Intrante Jcsu in domum, vita iniqua, et si aliquando
amiltit. Excita ergo somnum luum, ut pulses Christi
fuerat, aufugil, remanent duwvilK innoeentes, labo-
ostium, ut cum intraveris aperiantur tibi thesauri
riosa et oliosa, inlor eas medius est ipse fons vilse.
absconditi, et tenebrosi in Christo Jesu.
Vers. 39. — Sedens secus. Quanto humihus se-
det, tanto amplius cadit. Aqua confluit ad convallem Vers. 9. — Petite ct dabitur vobis. Si amicus

Maria sedet, quia conlemplaliva homo surgit, et dat non amicitia, sed taedio compul-
de tumoribus collis.

pacatis viliorum lumullibus, optala jam in Christo sus, quanto raagis dat Deus qui sine toedio largis-

mentis quiete fruitur. Marllia stal, quia activa labo- sime donat quod petitur. Ne ergo animus ab erro-
ris vanilalo conversus spi'ituah inopia diulius labes-
riosa desudat in cerlaminc
Vers. 40. —Martha autcm. Intenta eral Maria cal, pelamus epulas verbi, quseraraus amicum qui
quomodo pascerelur a Domino, intenla erat Martha :
det, pulsemus ostiumubi servantur abscondita. Ma-
gnam enira spera tribuit, qui promittendo non decipit.
quomodo pascerot Doininum ho?c convivium parat :

Domino, in convivio Doniini illa jain jucundalur. Omnis cnim qui petit accipit. Opus est perseve-

Vers. 41. Etrespondcns. Maria non respondet raiilia, ut consoquainur.Quodsi pelenlidatur.et qu*-
sed causam suara tanquam otiosa committit judici. Di'''"^ invonil,ol pulsanti aperitur, cuiergonon dalur.
Si enim pararet respondendi sermonem remitleret el ([ui non invenit, et cui non aperitur, apparetquod
audiendi intentionem. Martha, Martha. Repetitio nou bene quaisicrit, petierit et pulsaverit.

indicium est dileetionis, vel forlc monend» intentio- Vers. 10. — Qua-rite et invenietis. — Prope est
nis, ul audiret attentius Dotninus omnibus invocantibus cum in vcritate, et

42. — Porrounum
Vers. est. Pra?ponitur unum voluntatem timentium se faciet (Psal. xuv).
mullis. Non unum, sed multa ab uno,
eniin a niultis Alios (|ui non ila petunt regarduit Jacobus dicens :

et tainonmulta sunt necessaria lendenlibusad unum. Pctitis ct ywn accipitis, eo quod male petatis (Jac.
Maria optimam. Non iv|)rehondilur pars Marlhne, iv), quia |>ersoveratis inpeccatis.

quia et ipsa bona, sed laudatur pars Jlariu', i\ux ViiBs. 11. —
Quis autem ex vobis patrem petit
quare sit optiraa, subinforlur. panem, nunquid lapidcm, etc. (Bed.1 Mystioe. Panis
signal chaniatein propter luajorem ai>peliiuin et no-
CAPUT XI.
eessariiim usuin, elc., usquead in ea quie'ftnlo suul

Vers. 1. — Et factum cst. Post historiam sororum se exlendut.

2S0 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. LUC. 290

VuRS. 13. —
Quanto magis. Aperta comparatio. A nulla nialitia artiliciosa fuit, sedebunt supcr sedes
Si enim homo peccator adliuc fragili carnc gravatus, duodccimjudicantesduodecimtrilmshracl.\c:\,fi\ii,
petentibus tiliis temporalia dare non abnegal, niulto id cst, cxorcist» illius gcntis, (jui invocato nomine
magis Pater cielestis filiis suo timorc ct amorc prtc- Domini dajraones expellcbant. Quasi dicat Si ex- :

ditis, non deficientia bona largitur in calis. pulsio dasmonum inillis, non diabolo sed Deo depu-

Vers. 14. —
Et erat ejiciens. Post prccdicationis
tatur, cur idem opus in me non habeat earadera cau-

sa.m">Ideoipsijudicesvestrierunt. 'Non polcstate, sed

verba qua^ humilibus proposuit etiam miracula ope-
coraparatione, dura illi expulsionem, non diabolo scd
ralur, ut qui prfcdicanti non creduut, visis miracu-
lis credant. Matthasus hunc dEemoniacum ctiam ca;- Deo assignant. Si autcm. Quasi dicat : Begnum di-

cum fuissc dicit. In quo tria miracula a Domino

visura stare non potest, scd regnura Salana; est di-

fiunt : videt, lo^iuitur, a da;mone liberatur. Quodau-

visum, ut vos dicitis, quod Satanas Satan e.xpellat,

ergo, etc.
tem tunc iu uno carnalitcr factum est, quotidie lit in

conversione gentium, ut primura expulso damone, Vers.20. — Porro, si in diijito. Filius dicitnrmanus
et omni spurcilia idololatrias, fidei lumen vidcant, vcl brachium Patris : Spiritus sanctus dicilur digitus
deinde tacentia prius ora ad laudem Dei laxarentur. propter differentiam variorum donorum, quae per

Vers. 18. -
In Beelzebub. Ninus rex, couditorB
Spiritura sanctum hominibus dantur, sicut digiti
inter se discreti sunt : nec nocet ina;i[ualitas mem-
Ninive, Belo patri suo statuara consecravit, eique
brorum. Licet enim brachium majus sit digito, ta-
divinos honores instituit, cujus simulacri similitu-
mcn brachium cum digito unum cst corpus. Hoc di-
dinem suscipientes Chaldrei Bel vocabant. Patestini
suscipientes, Baal dicebant, Moabita; Beelphegor. gito scripta est lex in tabulis. Hunc digitum magi
confessi sunt in.,Egypto. Profectopervenit, etc, re-
Judcci autera unius Dei cultores propter derisionem
gcntilium Bcelzebub appellabant. Baal cnim viv di- gnum. Id est, judiciaria poteslas Dei : qua bonos a

citur, Zebubmusca, inde Beelzebub, id est, vir mus- raalis secernet in die judicii. Vel, Regnum, id est

carum, sive habens muscas, propter sordes cruoris, supcrna beatitudo. Quasi dicat : Si in Spiritu Dei

qui in templo ejus immolabatur. Asserebant etiara

cjicio dKmonia, sine dubio sciatis aditum regni coe-

da-moniorum ha- lestis patefactum credentibus.

Juda;i in hoc simulacro principem
bitare, per cujus potestatem dicebant Jesum dtemo- Vers. 21 .
— Cum fortis atrium. Quasi dicat : Si ego
nia pellere. in Beelzcbub, sicut dicitis, ejicerem daeraonia, tunc in

Vers. 18. — Ipse autem ut vidit cogitationes eo- aliquo operibus diaboli consentircm, scd nuUo raodo
cura illo consentio, sed potius illum superare et eji-
rum. proprium Dominus reservavit, ut co-
IIoc sibi
Proprium cst Juj.eo-
gitalionos intueatui- et judicet. C ccreameis fidehbusfestino. C«« diabolus,/-orfe. Ad
nocendura, armatus, multis spiritualibus nequitiis,
rum quasrere signa, unde Paulus Judwi signa pe- :

tunt, gentessapientiam{ICor. i). Ipse autemutvidit.

custodit, in sua servitute, atrium, siium id est nmn-
dura, qui in maligno positus esl, in quo usque ad
Non ad verba, sed ad cogitata respondet : in quo dat
signum qua secreta cordiura adventum Filii Dei diabolus sine contradictione
certum potentiaj sua;
principabatur, et male pacato utcbatur imperio in
rimatur. Juxta littcrara patet, quod orane regnura
cordibus infideliura.
solidura, et firniura si per partes dividitur, in solitu-

dinem redigitur, vacuatum ab habitatoribus, et do- Vers. 22. —

Si autem fortior. Fortiorem se vocat,
mus supra doraura cadet cura habitatoribus unius qui non concordi pace et opcratione, sicut calumnia-
domus ab alterius domus familia vel opprimuntur bantur, sed fortioripotentia ipsum stravit, mundum-
vel puniuntur. Quo autem hsec spirilualiter tendant, que ab ipsius dominatione liberavit. Arraa diaboli quse
exponit cura adjungit : Si autem et Satanas in se- abstulit, calidissiraa3 sunt versutia; spirilualis nequi-
ipsum diuisus est. Si ego, ut vos dicitis, in principe tia;. Spolia, sunt aniraa; ab eo decepta;, quse victor
dasraoniorum ejicio daemonia, ergo regnum diaboli Christus distribuit, quod est insignium triuraphantis,
est divisum contra se, et ita potestas malitiae ejus quia.captivamducenscaptivitatem,deditdonahomi
stare uon potest. Si autem daemon dffimonera non D nibus, (juosdam quidem apostolos, alios evangclistas
potest expellere, falso dicitis me in principe d»mo- (Ephes. iv), etc.
niorum daemonia ejicere. Si vero potest sicut dicitis,
Vers. 23. —
Qui non est, etc. Et vere opera mea
prospicite vobis, ut de regno ejus quod divisura est
non convcniunt cura operibus Satana;, quia ego ipse
exeatis, ne in ruina ejus pariter involvamini. In quo
in nullo convenio cura illo, sed oranino contrarii su-
autem Dominus ejiciat daemones, ne dsemoniorum
raus, quia ego humdis, benignus, auimas volens sal-
principem existiment, attendant quod sequitur.
vare :iUe superbus, invidus cupit perdere. Ego pra;-
Vers. 19. — Si autem ego in Beelzebub ejicio dce- dicatione mea virtutes congrego ; ille spargit et sepa-
monia, filii. Filios Judseorura apostolos vocat, qui rat ab unitatc Ecclesiae. Et qui non colligit. Haec de
inter alia rairacula quteaDomino acceperant, etiam omnibus hKreticis vel schismaticis ex superlluo
daemones pellebant. Quara expulsionem non diabolo, possunt intelligi, qui omnes excluduntur a regno
sed Deo assiguabaut, qui sibi conscii erant nihd Dei.
malarum artium a Doraino didicisse. Ideo ipsi igno- Vehs. 24. —Cum immundus spiritus. Quia subtra-
bilia et contemptibilia mundi eligentes, in quibus Iiitis vos ameo regno, attribuentesoperameadiabolo,
 — :

iOl WALAFRIDl STRABI FULD. MON. OPP. PARS L — TI1E0L0G[CA. iii

iJeo ilial)Olu: labitat in vobis, sicut in suo rogiio gra- A Vers. 29. — Capit dieere. Quidain calnmniabau-
vius quani iu [iriucipio. Exierit. lixivit iliiil)olus a Ju- lur ojicra ojus, quibus liucusquc rospondit. Alillen-

doeis, quaado Icgcni cultum uuius Dei populus iste

el tuntcs, signum quajrebantdc cado, el illis hicrespon-
suscopit, et trausivit ad yontcs i[u;i'i'i'ant apiugucdine dot. Siynum quxrit ct siijnum non dabitur illi, etc.

Spifitus saiicli ct dilectiuuo proxinii arid;i; ot stcrilos. Discipulis signiim dedit diviiiitalis, et jirius transti-
In quibus jani nou iuvouil reipiioni, iiuia jani a cordi- guratus in nioulo, ol postoa ipsis vidoutibus sublo-
l)us genliuiu suscopla lido CLiisti oxpollitur, quaudo vatus in cu'luin. Sod incredulis do infcriori liuina-
dicit : Repetam Juda.>os quos autc dimisi. Et iuvenit nitatis passionc.

scopis mundatani illani plebom, id est supertluis ob- Vi:us. 31 . — lieijina austrisnryet. llic condemnala
sorvatiuiiibus l'liarisx'oruni ot cioronioniis logis, quic plobo Judioorum, Ecclesiic mystoriuiii cxprimitur,
jam niliil valont posl advontuni C.liristi. Et ut lirniius
ilu;o in Ninivitis per paniitcntiain quai peccatuin
(
possidoat, ussuinit uuivorsilatcni il;onionum.Et modo abolot ) iu rogina austri sludium percipiendaB sapi-
deteriores Israelitic sunt, blasphomantes Cliristum picnlitc (
quic pcccatum cavet ) de totis finibus orbis
in suis conventiculis, iiuam olim fuissont in ^Egypto coiigrcgatur, ut vori Pacifici vorba cognoscat. Ex
ante perceptam legcm quia ,
major intidolitas
duobus eniin constat Ecclosia, ut aut poccare dcsis-
est vonientoni non susciperc, quani vonlurum Non
B las, aul peccarc ncscias. In judicio. inille
non credero. aniiis ante judicium sicut Judivi lingunt, sed in ipso
Quwrensrequiem et non invenil. Quiai|uiiu pravis judicio surgct. Cum viris. ( Bud. ) Eccc coramunis
cogitationibus et actibus pascitur, iu niontibus lide- ostenditur rosurroctio, tam bonorum quam inalo-
iuni orauia sua tcntiimenta cessare porpendit. Tunc rum. Condcmnabit. Non potostatc judicii scd coni-
dicit : 1'u'uertar in doiiiuin iuenni undc exivi. Ilevor-
li;uationc inelioris facti, quia, relicto imperio, ve-
tar ad illius conscientiam, undc in baptisrao ojcctus iiit iu Judujara iiudire honiincm sapientia famosum,
fuerara, ct pristinam possessionem consueto donii-
scd Juda;i verain Dei sapientiam cura ipsis conver-
nio inihi subjiciara. santom, non audiunt sod iilasphemant.
Vers. 25. Kt cum vcnerit inveniteamscopis mun- /«/ira'(/if((/a)«t'.Jonaspaucisdiobus,Cliristuslongo
datam. Quia cum hujusniodireprobum dolictis cogon- tompore praidicavit. Ille peregrinis, Christus suis
tibus ropoticrit, invonit couscioutiam poccatoris a civibus. llle signuiu non fecit, Christus multa fecit.

vitiis iu baptismo mundatara, sed nuUo bono opere Vers. 33. — Nemo. (Bed. ) Qui in tigura regina; ct
cumulatain. NinivilaruraEcclosiampr;\;tulitSynagogK,elc., ««(;«<?

Vers. 26. — Twic assumit septem. Plenitudineni (i(/ aportam lucis januam noluut ingrcdi credendo.
omnium vitiorura. Qui scilicet talcs spiritus, ne- G Vers. 3.5. — Vide ergo ne, etc. Post institulionem
(juiores, diabolo dicuntur, quia cum diabolus raalus rectir fidei ctiain de bonis operibus et bona intontio-
sit, illi taracn qui suis inoritis impollentibus, vitiis ne instruit, ut iiou tanluin opora, sed ctiain cogita-
niancipantur,'non solura raali suiit, sedetiain speciem tiones el cordis iutenliones mundentur, quasi dicat
bonitatis atloctatis virtutibus pcr hypocrisiiu os- Ego lucernam fidei in vestris sensibus accendo, et
tentarc nituntur Et fiunt novissima hominis. Me- in Ecclesiam pono. Vos autem, quantum ex vobis
lius erat viam veritatis ignoraro, quam post agniti- est, lucernas vestras accondite, id ost iiitentiones

onera convcrti retrorsuin. cordis vestri mundate, ut cx intentionc inunda pla-

Vers. 27 — Beatus- Ilic Maria laudatur quse Do- ccaut ctiam opera. Hiec contra hypocrisiiu Pliari-

rainuin portavit. Et pravitas tam pricsontiuiii JudffiO- saioruin subdole signa quijercntium spccialiter dicta,

rura quam futuroruin hteroticorum i[ui vorani Christi nos juxta moralem sensum generaliter instruunt.

huraanitateni negant, coufutatur, quia vcrum Dci Vers. 37. — £/ cum loqucrctur. Non ait, cura
Filiuin adversus blasphemos Juda^os contiletur, ct loqueretur h;ec, sed eum loquerctur. In quo innui-
vcrum hominis filium lestatur, matri consubstantia- tur, non stalim finitis his verbis, sed aliis inter-
lem. Nisi enim essct una caro cum niatre, fruslra positisad Pliarisa?ura divertisse, quia finito hoc
vcnter ille virginis ot ubera boatilicarcutur. Etubera D sormono adhuc co loqueute, ecce mater et fratres
Secundum physicos o.\ codom foiite et liic nutrien- qua^robaul lotpii oi. Do quibus poslquam nuntianti
dis ct semen procreaudis pucris emanat, crgo de sibi rospondil : Qui facit foluntateinl'atris mei. hic
semine virginis poluit concipi, qui ejus lacle potuit frater mcus et soror et mater est, postea intravil ad
nutriri. convivium Pharisrei.

Vebs. 28. — Quinimo. Quasi dicat : Non solum Quare non baptiiatus. Judfei frequenter lavant
niauus antcquam manducenl, tcnentos Iradilionom
laudanda Maria, quia Vcrbum Dei portavit iii utero,
seuioruni, ct a foro reverteutes uisi baptizeutur
scd maxirac beata est, quia priccepta Dei scrvavit
ouiuos beati sunt qui verbum
nou comedunt.
in opore. Sic ctiani

Doi auditu lidoi concipiunt, ot boni operis cuslodiam Vehs. 39. — Calicis. Marcus refert, Judacos 1«-

m suo vol proximorum cordo pariuut ot luitriunt. ptisniata calicis et urccoruiu lectorumque ot ;vra-

Qui audiunt. In laude Ecclesiic. E contrario dam- menlorum solitos obsorvaro. Calix, vas viireum ;

n.intur Pharis;ci, qui verbum Dci nec audire noc calinus, fictile de terra. Per lioc tiguratur fragiliias

implerc, sed blasphemarc quicrcbiiut. Inimani corjioris, in quo exterius priotendual sau-
293 GLOSSA ORDINARIA. — EVjVNG. LUC. 294

clilalem eX simulant justitiam ,

quod foris erat la- Acidtvi^, el perseiiuciitur. Menliunlur Iwretici ,
qui

vabant, intus nequissimi. Quod autem intus est ve- aUum Veteris, aUum Novi Testamenli dicuut insti-
strum. Nemo putet fornicationem et hujusraodi cor- tutorcra.

poralia vitia solummodo gravia essc , et spiritualia Vers. 50. — A generatione.

Omnes inali una ge-
vitia esselcvia, sicutavaritiam,iram,superbiam, etc, neratio sunt unum corpus diaboli,
, una civilas ,

sicut Pharissei putabant. sicut omnes boni una generatio et unum corpus ,

Vers. 41. — Verumtamen quodsuperest. Jam bo- sunt dicti.

nus doctor, quomodo contagium corporis mundari Vers. 31. — Usqiie adsanguinem Zackarite. Cur
debcat , docet. Et hic latius explicatur quod supra usque ad himc, cum post liunc mulli occisi anle na-
brevitcr dixerat de mundando cordis oculo. Totus lale Chrisli , et ualo Christo mox pueri ab hac ge-
enim liic locus ad hoc dirigitur, ut nos ad ' studium neratione sunl perenipli ? Sed quia Abel pastor
simplicitatis invitet , et superflua Judoeorum et ter- ovium fuit , necatusque in agro , Zacharias sacer-
rena condemnet, qui secundum corpus intelUgendo dos necatus in atrio tempU , duos ordincs martyrum
legem \iiro et calino propter fragilitatem compa- signant , laicos , et eos qui altaris ofticio manci-
raulur. lu quo et si graviter peccant , ipsis tamen panlur.
absolutio peccati promittitur, si misericordiam fa- B Vers. 32. — Quia tulistis clavem.Chvii, humili-
ccrc nitantur. Quod necessario victui ct vestimento tas Christi, quam qui hahenl, Scripturas intelUgunt.
supcrest, date pauperibus. Vel do consilium quod , Hanc legisperiti, nec ipsi lege et prophetis intelligunt,
restat solummodo post tanta scelera date eleemo- ,
nec ab aUis intelUgi volunt. Intrare clavem est non ,

synam. Prima eleeraosyna est mederi animabus ve- esse contenlum superficie Utterae sed usque ad arcana
stris credendo in me qui corda mundo, et per fidem inlelUgenda penetrare. Vel doctor si illos quos verbo
mimdatis cordibus omnia etiam exteriora erunt aidificat exemplo scandalizat , nec ipse regnum Dei
nmnda. Qui ordinate vult dare eleemosynam a se- ,
intrat et illos qui intrare poterant excludit.
raetipso incipil, et eam sibi primum dat. Est enim
Vers. 33. — Cum autem }uec ad illos diceret,
eleemosyna opus misericordiae uude dicitur : Mi-
,
cceperunt Phariseei, et lcgisperiti. Quam vera per-
serere anima; tuce placens Deo.
fidiai simulalionis et impietalis suaj criraina audierint,
Vebs. 42. — Prateritis judicium. Brcviter multa ipsi testanlur qui lanto inlonanle turbine non resipi-
eorum vitia perstrinxit ,
qui ad vilia decimanda in- scunt, sed doctorem veritatis aggrediuntur.
tendentes futuri judicii metum
, et Dei charita- ,

tom non habent. Praitereunt judiciura, quia non om- CAPUT XII.
nia agunt in judicium referunt. Charitatem
quaj
pra?lereunt, quia non ex affeclu Deura diligunl. Sed
q Vers. I. — Attendite. Ad hoc fermentum perli
nent omnia quK superius in domo Pharisaji disputa-
rursus, ne fidei vos sludiosos faciat operura ncgh-
vit, undo et Aposlolus : Non in fermcnto veteri ne-
gentes ,
perfectionem fidehs viri supponit , ut post
que in fermenlo malitia; (\ Cor. v), etc. Attenditc a
fidem operetur.
fcrmento. Pulcher locus tenend» simplicitatis et
Vers. 44. —
Quiestis ut monumcnta. Ilic super- ajraulandse fidei , ne more Judaeorum aUud proma-
stitiouem ipsorum doctorum redarguit qui foris mus
,
affectu, aliud voce sirauleraus, cum sciamus in
speciem rectai doctruiae prstendunt , foeditatem vero dio judicii non posse esse lalebrara fraudis.
quam inlus gcrunt, occultant.
Vers. 2. — Nequeabsconditumquodnon sciatur.
Vers. 43. — liespondens autem. Audito verbo Dei Ideo ne a;mulemini simulalores, cpiia profeclo veniet
Pharissus ex mala eonscientia sibi conlumeliam lerapus in die judicii in quo et vestra virtus et UIo-
fieri putat, et coramemorata pojna perfidorum, iu- rum hypocrisis omnibus revelabitur, unde sequitur.
telligit se dammandum. Quoniam quie in tenebris dixistis, in luminedicen-
Vers. 47. — r« vobis. Non arguuntur quod exor- tur. Non solum in futuro omnia patebunt, sed cliara
nant monumenta prophetarum, sedquia interfectores in pra3senti tempore in tota Ecclesia per orbem terrse
proplielarura iraitautur, a;dificando sepulcra , accu- D pujjlice prajdicabuntur, quae in lenebris , id est, in
sant paterna facinora. Sed persequendo Clnustuni urabra pressurarum et carcerum locuti estis, quando
et apostolos irailantur scelera patrum, et sententiam actus vestri legentur in excelsis. Quoniam quce in
damnaliouis quam in patres proferebanl, in seipsos tcnebris dixistis, in lumine dieentur. (Ambr.) Quod
rclorquent. in tenebris, id est in timore dixistis , dicetur in lu-
Vers. 48. — Profecto. Propter vulgi favorera ca- raine, id est in fiducia veritatis acceplo Spiritu sancto.

ptandum eorum,
Kdificatis, quasi exhorreatis scelera Et quod in aure, id est secreto locuti , super tecta,
sed ipso opere ostenditis quod perfidiae eorum, ,
id est calcato carnis domicUio praedicabilur.
consentitis quia hoc bonum non bene facitis sed
, Vers. 4. — Dico autem vobis. (Id.') Cum gemina
pro vana gloria. Vos autem. Propterea quia estis sit causa perfidiaj , etc, usque ad ila fidei funda-
imilatores iUorum ut impleatis quod patribus de-
, menlum est fortitudo. .

fuit, sciUcet ut me et meos persequamini , quem illi

Vers. S. — Ostendam autem vobls. Quia duo
persecuti siml in prophetis. sunt genera perseculorum, unum aperte persequen-
Vers. 49. — Prophetas et apostolos, et ex illis oc- tium , alterum fraudulenter blandientiuni, Sicut su-
 :

293 WAL.VFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIEOLOGICA. 296

pra contra hypocnsim, itii liic arniat contra carniii- A Illo (iiii non colligii inecuni , cst divisor fialernitatis
ces. Totus hic locus ad subcundani pro confeissiono et dissensionis auclor.
Doniini passionem vel contcmplu mortis , vcl spo Veks. Vo. — Ab oiiiiii auaritia. Nemo putaretcri-
pra?nui , vel mansuros in denuntiatione supplicii in- nien esse , luTereditatem dividere , fructus in liorrea
struit. conf,'regare , sed el lioc avariliam indical supernus
Veus. ti. — A'i)/iH(' ijuitKiuc. (AMnn.) Quinque pas- judex, unde et snljjungit : hoiniiiis cujusilaiii diuilis,

seres, quimpie corporis scnsus ; vel duo secundum Sicnt supra conlra Pliarisa;os et liypoorilas , ila liic

Matthffium, corpus et aninia, etc, usiiue ad non du- occasione stulUu i)elitionis contra avariliam disputal
biuin lidelium contemplationem apud illum valituram. Non iii abundantia. Non in solo pane vivit hoino,
yeiieunt lUpoiiilio. Dipondius estpondus exduobus scd in vcrbo Dci (Dcut. vm'), nec temporalis vila

assibus compositum. Quod aulem ia numeris est mulliludinc diviliaiinn proleuditur.

ununi, lioc in ponderibus as : quod duo, lioc dipon Viias. 16. — Dixit autein, etc. Post prxccptum
dius est. Kt unus e.v, etc. Simplicilatis alfectum in- snbdil exemplum ad declinandam avaritiam teinpo-
spiraverat, virtutem mcntis erexerat, soia fides nu- raYmm.Iloininiscujusdaindiuitisubercsfructus.Tioa
tabat, hanc de vilioribus roborat. Quomodo dicit reprehendilur dives (piod terram colncrit vel fru- ,

Apostolus Nuiiiiuid de bobus cura cst Dco ? (l Cor. g clus condiderit in liorrea, sed (piod fiduciam vita} po-
:

IX.) Scd aliud est cura, aliud est scientia. suerit in illis , nec pauperibus erogavcril , ut ab eis

Vers. 7. — Scd et eapilli. Non actu computalionis reciperetur in leternis tabernacidis.

sed facultate cognitionis, a similitudine pecuni» qua; Vebs. 17. — Quid faciain, etc. Fructus suos , et

numcratur ut servetur. Ubi niagna providentia Dei, sua bona esse compulans non erogat pauperibus
quod nec parva nec otiosa dicta eum lateant. qu;B supersunt , sed sua; Iuxuri;c reservarc in futu-

Vers. 8. — Oinnis quicunque. Ne quis tempore

rum sludet, et ignarus quis congregatis sit usurus.
— Bona
persecutionis sufficcre sibi putaret fidem cordis, dicit
Vers. 19. inea et (iicam. (Amdr.) Non
quicunque confcs.^ius fucrit. Conlitelnr quis
sunt hominis bona, secum auferre non potest.
([uaj
Omnis
Sola enim misericordia comes est defunetorum.
Jesum ea charitalc qum pcr ddoctionem operatur,
ncquiescc. Ecce cum pesli avaritix' jungitur pesfis
negat qui pr^ceptis non obedit. Filius Iwminis. Con-
fitetur Filius apud Palrem illum, qui per Filium ba-
dcsidiae, ut nec pro temporalibus Deum interpellaret.

bet accessum ad Patrem. Negatur a FiUo apud Pa- Vers. 20. — Di.vit autein. Dicere Dei, cst ad ho-
trera, cui non manifestatur in divinitatis potentia minein pravas ejus machinationes subita animad-
Filius et Pater. Et ne putetur uua conditio oninium versione compescere. Stulte. Quia longa tibi tera-
ct eoruni qui studio et eormn qui intirnutate vel C pora divitiarum promittebas hac uocte prajreptus ,

ignorantia negant, subdit Et oinnis qui dicit ver-

: aliis congregata relinques. Repetunt etc. In nocte ,

buin iii Filio hoininis reinittctur. aufertur anima, quae in obscuritate cordis quod pote-

Vers. 10. — Ei autcin. Ei etiam qui scandalizatus rat pali, pra;videre noluit.

in infirmitate carnis me puruin hominem vel vorato- Vers. 21. — Et non est in Dcum dives. InDeum
rem suspicalus fuerit, remissibile erit , sed qui gra- dives est qm transitoria contemnens pauperibus dis-
tiam Spiritus sancti (qua poenitentia inspiratur, et tribuit , cujus exspectatio Dorainus est , cujus sub-
ad congregationem reditur) non cognoscens impa^ni- stantia, id est conscienlia; posscssio qua sustcntatur
tenticorde permanscrit, cum hoc jam non sit hunia- et pascitur, est apud Deum, non in sacculis terr».
num sed diaboUcum, irremissibile erit.
Vers. 22. — Dixitque ad discipulos suos, Apoito-
Vers. 11. —
Cuin autem inducent vos in syna- los per fidem in spe wternorum confirmat, quia plu-
gogas, et ad magistratus , et potestates. Terror ta- res sunt ([uos torpcntcs facit amor prajsenliuin et
lium conventuum solet auferrc libertatem lo^iucndi. desperalio tulurorum. Nolitc solliciti. Perfeclius esset
Nolitc solliciti csse. Voluntatem vestiam pro Christo pauperibus omuia dare, et de mammona iniquitalis
offerte. Christus vero loquetur pro se.
amicos facere ; sed quia plerumtpie devolio fidei in-

Vers. 13. — Magisicr. Coramendanti gratiam su- Dfirmitale rcvocatur, non prohibet providentiam ,
per
pernaj pacis et unilatis, vult istc ingerere molestiam quam iu sudorc vultus panis pra>paralur, sed velat
terrena; divisionis, unde et liomo dicitur, id est ter- solliciludinem quae mentera perlurbat et ab [eternis

renus. Intcr (juos enimhnjusniodi zelus et C(^ntcnlio revocal.

est, homines sunt et secundum hominem ambulant. Vers. 24. — Considerate. Sancti raerito avibus
Inter fratrcs, patrimonium, non judcx mcdius, sed coin|)aranlnr, qni niliil in niundo habentes, nec labo-
pietas debct S(piestra dividcre, quamvis immortali- rantes, sola conteinplationc ;elerna petunt , jam si-
tatis [latrimouium non sit pecunia hominibus [le- miles angelis. Quanto magis. Sivolalilibus non labo-
tendura. rantibus, nec connuuncs fruclus ali([uo sibi dominatu
Vers. 14. — Quis me constituit. Non sura disscn- speci;ilius vindicantibus [irovidcntia Dci necessaria
sionis Dcus, sed |)acis et unitatis, (|iii veni homines largiiur, verum est causam inojii^e nostra' ;iv;iriliam

pacilicare cum angclis, nt multi uuum cor et unam iudicare, (|ui coinmnnia quasi propria viudiciuuus
animain habcant. Non ut Uividajitur, sed ut habeant et aliis invidcmus.
omnia conununia , ncc sit ali([uis cgcns intcr eos. Vers. 26. — Si ergo ncquc. Si ncc in aufrmenla-
 — :;

297 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. LUC. 298

tione corporis veslri operari poicslis, quae operatio A tolli. Scd data pro Chrislo Ktcrnum fructum con-
esl Deo minima ad comparatioTicni spirilualis crea- feiTunt in coelis.
lura?, quid sollicili cslis de cjeleris majoribus, id esl Vehs. 34. — Ubi enim thesaurus. Universaliter, et

de animae conservatioue. de pecunia etde omnibus voluptatibus. Gulosi tlie-

VEns. 27. — Conslderatc lilia. Aperla compara- saurus est venter, ubi habet cor, sic et de aliis.
lio. Lilia non sicut caiteri fructus aliquem agricola- Nam si in terra, cor est deorsum; si in coclestibus,

rum culluiii rfMpiirunl. Solel eliam pcr liliuin cccleslis est in Cbi'isto fixum. Necesse est enim, ut quo praj-

bcalitudo sigiiillcari, ad (juam nos iuvitat Dominus. cesserit dilccliouis tbesaurus, illic et cogitatiouis

Lilia non silvis sed in hortis uascuntur, sic ct nos sequalur affectus.
in liorlis virtutuin nasci dcbemus. Ncc Salomon. Vijns. 35. Sint lumbi, etc, et lucernw. Deoiion
(AjiBR.j Salomon el bic vestitus, et alibi coopcrlus placet unum sine aUero cum quis vel l)ona agit non-
gloria dioilur , qui infirmitatem corpore;o uaturai dum non cxercens
refrenalu luxuria, vcl casle vivit,
veluli (|iuulam virlulc mculis adoperlara , operum se pev bona opera. Et ut ab amore temporalium
gloria vesliebat. possitis removeri, et bona qua; agitis, simplici inten-
Vestiebat sicut unum. QuiC purpura regum, ([utc
tione feternorum agatis, cingite lumbos, id est mo-
pictura textricum potest floribus comparari? Ipscg ,^3 carnalium desidcriorum refrenatc, et habete lu-
color dicilurveslimcntum lloris, sicutdicitur : Opc- cernas ardcnles, ut in opcralione vestra solo Dei
ruit istum rubor. amorc ardeatis et aliis exemplum ])raibeatis.

Vers. 28. — Cras in clibanum. Cras in Scriplu-

VEns. 36. — Exspectantibus. mala Sive vitatis
ris pro fuluro ponilur, diccntc Jacob : Exaudiet me sive facitis bona, mundamini, sed solum ad-
nibil
cras justitia mea {Gen. xxx). vcutum Rcdemptoris exsp(^ctelis. Quandorevertatur.
Vers. 29. — Nolite quwrcre quid manducetis, aut Ad nuptias Dominus ivit, cum ])Ost resurrcctioucin
quid bibatis. Non ait : Nolite quajrcre vel solhciti novus bomo augelorum multitudincm sibi copulavit
esse de cibo vel vestimento, sed expressius quid a quibus revertitur, cum nobis per judicium mani-
nianducetis aut quid bibatis. In quo vidcntur argui festatur. Unde et beuo de exspeclanlibus subdit : Ut
lii (pii, sprclo viclu vcl vcslitu communi, lautiora vel cum vcnerit, confestim. aperiant ci. Non vultapcrire
ausleriora pra; bis cum (piibus vivuut, alimcnla vcl in- jndici ]iulsanli, qui timcus vidcre iralum qiiem con-
dumcula requirunt. Nolitc in sublime. 1'i'ohibila sol- tempsit, dc corporc exire metuit. Aperit qui judi-
licitudine victusvel vestitus,(iute suntadnecessitatcm, cem Iffitus et securus sustinet, etde propinqua mor-
prohibet etiam superbiam (luaj solct deislis supera- te gaudct, unde subditur : Dcati servi illi, quos cum
l)undantibus consequi : ideo haec ne requiratis, quia Q venerit, etc.
lalis soUiciludo faeit iutidcliDus similes.
Vers. 37. — Yigilantes. Vigilat ([ui oculos apertos
Vers. 30. — Et liwc omnia. Quia omnia suut li-
in vero lumine tenet, ut tenebras negligentioe evitet
liorum, ideo ha;c omnia adjieientur vobis, etiam non
qui etiam quod crcdidit operatur, qui solhcitus est
iiuwrenlibus, ut nec in prasscnti nec in futuro desit
in cura gregis sibi commissi. Quid vero vigilantibus
aliqua gratia lidelibus, quibus si haac subtrahuntur,
deboatur subdit : Amen dico vobis.
ad probationem cst, dantur ad gratiarum actio-
si

nem, quia omnia coopcrantur in bonum bonis.

Vers. 38, 39. —
Et si venerit in secunda, etc.
Vigilias vocat a similitudine excubantiiun. In nocte
Vers. 32. — Nolite timcre. Regnum quserile, et hujus mundi semper dcbemus esse contra hostem
dc regno no diHidalis; quia Pater complacita boni- soUiciti, et exspectare lucem venturam, id est ad-
lalo dabit vobis reguum, uon veslris moritis. Pusil- ventimi judicis. Prima ergo vigilia custodia pueritiae
ius. Vol ob comparationem majoris numeri repro- est, secunda juvonlutis, tertia senectutis. Si quis
borum, vcl polius ob bumilitalis devoliouem, per vero in pueritia vigilare neglexerit, non tamen de-
quam humililatem crescit Ecclesia, per quam per- speret, sed etiam in juventute vel saltem tandeni in
venitur ad rcffnum. senectutc rcsipiscat, quia pius judex moras nostras

Vers. 33. — Venditc. Non lantum non timoalis

Dpationlcr exspectat. Qui ad excutiendam mentis
desidiam cxleriorum danmatorum siniihludinem in-
ne propter regnum miHtanlibus vitae necessaria de-
sint, sed cliam possessa vendite propter eleemosy- ducit, ut per hoc animus'ad custodiam sui suscite-

nam, qua; ad regnum, dum per eam peccata

est via
tur. Unde, Hoc autem scitote quoniam si sciret pa-
redirauntur. Noii lantum cibos vostros communicate terfamilias. Nesciente patrefamilias fur domum per-
])auporibus, sed ctiam vendite vestras possessiones,
fodit, quia dum a sui custodia spiritus dormit, im-

ut omnibus vestris semel pro Domino spretis postea provisa mors carnis habitaculum irrumpit, et ad
supplicia trahit. Furi aulcni resisleret vigilaret,
labore manuum vestrarum operemini, unde vivatis si

quia adventum judicis occulte venientem praeca-

vel eleemosynam faciatis. Date eleemosynam. Qui
pro cffilo omnia mundana spernit vendat qua; habet
vens, poenitendo occurreret.

et distribuat (]ui non est tanl;e viriutis, de his qua3

: Vers. 40. —
Qua hora non putatis Filius liominis
habet cloemosynam dct. Non dcjicientem. Tempo- veniet Ultimam horam semper ignorari voluil Do-
'!

ralia, vel ex sua fragilitate deficiuut, vel si quid so- minus, ut sompor sil suspecta, et ad eam sempcr
lidum superest, ut lapides pretiosi, a furibus possunt pra?paretur.

Patrol. CXIV. 10
299 WALAFRIDI STRABI FULD. MON OPP. . P.\RS I. — TIIEOLOGICA. 300

Vers. 41. — .li^ autem eiP^trus. Cum DoniiausA Onmi autcm. Merito malus cognoscons plus, ct

iluo proposiierit, scilicol ct se sulnlo veuturuui, el iioncognoscens minus vapuhibit (luia illi plus, isti
illos e.xspeclando parulos esse debere, (|ua;ril Petrus minus, commissum est et ab onnii cui plus com- :

si illa subliniia iustilula ca>le6tis vit;c, ([ua^ sunl nc- millitur, plus cxigilur.

cessaria se pr;ei)aranlibus, ad .ipostolos solum ct Vers. 49. — Ljnem, etc. Quasi dicat : Tu qua;-
similes corum, an ad omnes salvandos pertiiieant. rebas, au omnes moneam acciiictis lurabis, ardenii-
VEns. 42. —
DLvit autcm Dominus. Respondens bus luceruis adventuiu Domiui pr;ostoIari ? Sed ego
ad inlerrogata Dominus, primum et secundum judi- (pii laulum oh hoc veiii iu luuudura ut a cupidilati-

ciiun cunelis atVulmuni, ol singulos pro nierilis vel bus mundi ad Ciolestia houunes ;icceuderem, nil
reuunieraudos vel danmaudos dicit. Deiude, (|nod aliud volo, nisi ut iuceudii hujus jubar us^iue ad ti-

maxime (pi;esierat, sup])Onit scilicct gratiaiu virtu- nera soeculi cunctas mundi partcs illuslret, et ut in
tuin quam mundo attulerat, a singulis (luantura po- cordibus lideliura ila ignescal, nc ali^iuo impetu
lest csse sectandam, quod cst ibi : Ignem veni mit- llucUram vel tlaluum exstinguatiir.
tere in tcrram. Quis jiutus esse fulelis dispcnsntor?
DuptisMu autcm liabeo, etc. El ut ignis iste in
Quasi dicat : Vobis, qui dispensatores cslis iiislituli,
lideliuin cordibus queat accendi, ita ut omnia tem-
lioc spccialius convenit de custodia et pra^paralione, -q
])oralia perfecle et seipsos possint despicerc, prius
adventum judicis, quia
ul et vos el alios praeparelis in
habeo baplismo baptizari , hoc est unclione proprii
pauci sunt (lui comraissam sibi beuc administrant ouim daretur
sanguiuis perhiudi : noii spiritus, uisi
dispensationem, Et prudcns ijuem constituit Domi-
Jesus primum gloriiicarelur. Et quomodo. Tanla est
nus supcr fumiliam suum, ut, elc. Quam rarus est
dignatio Douiiui, ut infundend;e nobis devotiouis ct
Doniino propter Dominuni scrvieus, oves Christi non
cousummaud;e perfectionis in nobis, et maturandae
ad lucrum, sed amore Christi pascens, prudens in
pro nobis sludium passionis sibi inesse lestetur, qui
futuro, sibi providens quem constituit; id est, quani
cum in se nil haberet uude Joleret, nostris tamen
rarus qui sit vocalus a Deo lanquam Aaron, et non
angebatur a;rumnis, et lempore morlis mastitiara
magis se ingesserit, el qui non magis sc pascat
pr;T;tendebat, quam non e.\ raetu raortis sua;, sed
quam oves!
mora redemplionis noslrae assurapserat. Usquc dum
Vers. 43. — Beatus. Quasi dicat : Pauci sunt fi- perficiatur. Qui usque ad perfeclionem angitur de
deles. Isle autein qui repertus tuerit lidehter anno- perfectione est securus, uec de ipsa angitur, sed
nam verbi miiiislral, el iu curam gregis vigilans, polius mors corporis absolutio esl anxietalis, non
jeterna beatiludine gloriticabitur. coacervatio doloris.

Vers. 4i. —
Super omiiM qiue possidet. Quanta G Vers. 31. — Putatis. Quomodo post baptisma
inler el bonos doctores est distantia
bonos auditores passionis, el posl adventura ignis terra sit arsura,
meritorum, tanta et praemiorum. Audilores bonos dicit : Quia ad tidem Christi lotus orbis conlra se
facit discumbere et Iransiens ministrat, dispensato- esl divisus, unaquseque domus habuil fideles et infi-
res constiluit super omnia quae possidet, non ut soli, deles, his conlra tidem, illis pro tido pugnanlibus.
sed ut fvx caeteris habeant ffiterna, lura pro sua
Vers. 52. — In domo una. Unusquis^iue horao,
vila, lum pro gregis custodia.
doinus una est, vel Dei, vel diaboli. Itaque homo
Vers. 43. —
Quod si di.vcrit servus. Nola inter spirilualis donnis spirilualis est. Divisi. Prima cansa
vilia servi ascriplum, quod tardum pulat domini
est religiouis ad Deuui, secunda ])ielatis ad pioximum.
reditum. In virlulibus boni non annumerantur, quod
Oportel enira ut diviuis humaua poslhabeas. Nou est
hunc cito speraveril, sed lanlum qnod tideliler mi- ergo piguoribus renuntiaudum, sed Deus omnibus
nislravit. Nihil ergo est melius, quam ul patienler
pr;eferendus. Elcnim natura; pignora sunt Dei benc-
sustineamus ignorare quod sciri non potest, sed ta-
ficia, uec debel plus amari beuelicium quod accipitur,
men laboremus ul idonei iuveniaraur.
quam Deus a quo beneticiumaeceptum servalur. Trcs
Et cdere. Id est, cuuctis sceleribus el illecebris
in duos. Idosi, lilius el lilia et nurus, iu palrem et
speculi, quaj mentcm errare faciuut, occupari, vel ad r»
malrem, ot duo iu Ircs, id esl, pater el mater,
lillerani, si sil deditus gula; et ebrielali.
ubi eliara socrus intelligilur, in tilium et liliam et
Vers. 46. — Partrmquc . Jlali cum inlidelibus nuruni.
punicntur, sed diftei-enler. Illi enim (]ui scienter pec-
Vers. 34. — Dicebat autcm. Cum aposlolos eliam
canl, graviiis punienlur. Minus graviler, qui ])eccant
de suo primo advcnlu informassel, insinuans quid
cx ignoraulia. VA iiitcr injustos taiilo quis^iue tole-
in eo lactum sil, et de fuluro, qualiter eum e.xspo-
rabiliorem habebit dumnatiouem, quanto minorem
clare debeant , admouuissel , verlil scrmoncm ad
habuit iuiquitatem.
lurbas, in iiuibus Pharis;ei erant, ul Mallli;viis indi-
Vers. 48. — Paucis. Mitissiina oiunium ])(vna esl cat : Qiiia iiec primiim advenluin faclum crodoules,
oorum ((ui i^railcr originalc nullum insuper addide- nec secuiulum recle oxspeclantes, siguuin do ca>lo
runt delicium. quaTcbanl lenlautes. llos ergo arguil, (|uiu si vel-
(Ahbr.) .Mulli cxistimantcs sc niinus vapulaturos, leiil atlendore, posseut cx verbis prophotarum cer-
si nosciant, clc, lisviii.' ad sed coutemplores judi- luin ulriusque advoiitus haboro indicium. Cum vi-
canlur. dcritis. Mysticc, Nubcs ab occasu oricus, carucm
 , ,,

301 GLOSSA ORDINARIA. - EVANG LUC. 302

Christi a morte rfisurgentem quo lom- significat, ex A Judseos iueipiendo a Galila?a adeo devastaverunt, ut
pore irabcr Kvangclicrc pnfdicationis omnibus terris non solum atria tcmpli, scd otiam inloriora domus,
esl infusus. Ausler llans ante ;uslum, leviores tribu- quo Galilajorum accessus non erat, huraano sanguine
laliones ante judicium significat. fcedarcntur.
Nimbus venit. Ad litteram manlfcstus est sensus :
Veks. 4. — Sicut illi dcccm. Isti Hierosolymitae
Qui ex olementorura immutationc aurarum statum sicut et Galilan non soli peccatores fucrunt, sed in
possunl prajnoscere, possent etiam lcmpus utrius- terrorcm reliquorum puniti sirat ;
qui ruina lurris
que advcntus scire, tum ex dictis prophetarum, lura pressi signiiicant Judoeos qui poenitere noluerunt
ex magnilicenlia operum. cum suis mcenibus esse perituros. Nec frustra decem
Vers. !JG. — Ili/jwcritw, etc. Et ne aliqui rudes et oclo, qui nuinerus ajiud Gra;cos ex iota et ita
in turba dc imperilia sua sibi blandientes se excu- exprirailur, hoc est ex eisdom litteris quibiis nomea
sarcnl, diccntcs se legem ct prophetas ignorare, sup- Jesus incipit. Significat autem Judajos hinc maxime
ponit eos pcr naluralcm rationem posse discernere, Iieiituros, qui nomen Salvaloris recipere noluerint.
vel eum quiojiera lacit quao nullus alius fecerat,su- Illa turris significat illum qui est turris forlitudinis,
pra hominem et Deum esse vel post tot sasculi injus- :
qua3 inerilo in Siloa, quia Siloa, quod inlorpretatur
titias, justum Creatoris judicium csse venturum.
B missus, signiticat eum qui missus a Patre venit in
Vers. 58. — Ctini aulciii vadis. Cum in hac vita mundum, qui omncs super quos ceciderit conteret.
pra>paras ad iilacalam faciem judicis videndam,
lc

quauivis sormo Dci sit contrarius tutc carni, tanien

Vers. 6. — Arborem fici. In origine humani gene-
ris Adam el Eva cuni peccassent de foliis ficulneae
eo utere sicut custodia data tibi in hoc itinere, ne
succinctoria sibi fecerunt. I'er folia ergo ficulnese
contemptus te accuset. Cum adversario. Adversa-
intclliguntur pcccata. Erant
autem sub arbore fici
rius nostcr in via est sermo Dei, contrarius nostris
tanquam sub urabra mortis, de quibus dictum est .
carnalibus desideriis in pra'senti vita, a quo libe-
Qui sedebant sub umbra mortis lumen ortum est eit
ratur qui pr;ccei)lis cjus hurailiter subdilur : alioquin
(Isa. \i).
ex sermonis contem[)tu reus , in examine judicis
tencbitur peccator, quem judex exactori, id est Vers. 7. — Quwrens fructum. Vinea Domiiii sa-
diabolo, tradet ;
quia permittct ut diabolus animam baoh, domus Israel est, in qua domo Synagoga con-
cjus ad pa'nam trahal, cl ipse exactor qui po'uam dila est sicut ficus in vinea. Scd qui in vinea pec-
cxigit pro rcalu quom suggessil, cam rctrudct in cantcm a viatoribus periuisit diripi, hanc etiam fi-

gchennara. cum jussit excidi. In qua qu;orit fructum, non qui

Da operam, etc. II;t"c cliam ad calcaudas mundi adesse nescirel,sed oslendit in ligura, quia in Syna-
illecebras et ad judicis adventum prajstolandum per- ^ goga- jam fructum habere deberet. Nec ante tem-

tinent. Quasi dical : Quandoquidcm constat distri- pus quaeril qui per triennium venit. Qui per Moysen
clum judicera esso voiilurum, ergo hic ita vivile, ne Synagogam instituit, ipse in carne apparens in
in illo judicio damnoiuini. Synagoga crebris, docetfructura fidci quKrit, sed
Vers. 39. — Ucddas. Reddit semper poenas pro in Pharis;eis non reperit.

peccatis patiendo , scd nunquain veuiara couse- Dixit autem ad cultorem vinem. Cultor Tineae,
quendo. doctorcs sunt et apostoli quorum precibus et mo-
nitis assidua Dei cura suggeritur, quibus Domi-
CAPUT XIII.
nus s;T?pe de infructuosagenteJudajorum conqueri-

Vers. 1. — Aderant aulcm. Dum magister veri-

tur quod per tres annos suse visitationis, id est, in
legalibus edictis, propheticis contestationibus,Evan-
tatis prsesenles instrueret qualiter se prseparare del)e-
gelii gralia, negligens exstiterit.
rent ad adventum judicis, et ([ualiler qui se non prse-
parant sunt damnandi, nuntiatur ei de Galilajis Vt quid etiamterram, etc. Potestperterram sterili

quod quasi jusle idco poticrunt, quod non bene se ficu occupatam Judaioa plebs signari quae noxia ,

praeparaverunt et respondet Dominus, et illos vere

:
praepositorum umbra premilur, ne lumen veritatis
fuisse peccatores et juste periisse, et similiter alios ^ videat et exeraiilis eorum impeditur, ne sole dilC'

peccatores perituros, si se peccalores non atten- ctionis calescat; unde {Matth. xxiii): Vce vobis,

dunt. Nuntiantes. Quasi dicant : Apparet istos ScribcB et Phariscei, etc.

Terramoccupat, qui locum
fuisse peccalores ol damnandos in Kternura, qui quera tenet bonis operibus non exercet, qui exeraplo
tam scelerala morte al.) irapio prajside inier sua sa- pravilatis irapedimentumpraestat ca^tcris.

crifieia occisi sunt. De Galilwis. Galila;i impias sce- Vers. 8. — Usquedum fodiam, etc. Donec radi-
morte scelerum suorum poenas solvunt, qui-
lerata cem infructuoss menlis humilem, et prffisentium
bus tamen non ipsa mors obfuit, ut in secundam prcssurarum, ct a^ternaj damnalionis incutiendo me-
mortem mitterentur, sed iinproba vita. Puniti sunt tuin. Fossa quippe in imo est, et iucrepalio, dum
aulem ad correctionem viventium, ut flagellato pe- mentera sibi deraonstrat, humiliat. Novit cultor ter.
slilenle stultus sapienlior fiat, vel ad exemplar cor- ram excolore, qui novit vitia reprehendere. Intel-
rigi nolentium, ideoque pessirae periturorum. lexit duritiam superbiam JudKorum causam esse
et
Vers. 3. — Omnes, etc. Hoc impletum est post sterililalis. PoUicetur ilaque dura corda apostolicis
passiouem Doraiui iiuando Romaui irapoenitentes ligonihus esse fodienda, et superbieutia ad liuraili-
 ——

303 WALAFRIDI STRAni ITI.n. MON. OPP. PARS I. Tin:OLOGICA. 304

tatem rovocftnJn. Mittain stercora. Itl csl, nialuiiim A priTsi'|)e domini sui, Jndaicum et Gcntiiem populum
qu;e lecit aliomiiiatiouom ad animuni reilucam, cl siguiticant, qui utcriiuc ])eccali vincuiis absolutus,

compunctionis gnUiam cum tVuctibus Loui opcris sitim testumque hujus luundi ]jer haustum Dominici
quasi de pingucdino storcoris cxsuscitcm. Pcccata fontis de])osuit. In his crgo duobus animalibus voca-
enim caruis stcrcora dicuutur, quio immittuntur ad tionein duoruin ])Oi)uloruni, advcrsantibus Judaeis,
radiccm arboris, quaudo pravitatis conseicnti;c tan- pr;i'uuutial Duininus.
gitur coyilatiouis mcmoria, et dum indc ])a'uitet VnHs. 10. — Uaiic autein, ctc. Filia AbrnhiC, quoc-
quasi per tactum slercoris rcdit ud tccunditatcm que lidelis anima lilia Abrah;e, licclesia de ulroque
opcris. ])(ipulo ad lidem collecla, qux' tcmpore legis et Do-
Vkhs. 9. — Et si quidcm. C.um pceuilcntiu! ordo ininicu} resurrccliouis impleto, per septiformem gra-
liaiu Spiiitus sancli vincula longa; caiilivitatis cru-
exigerct, ut apponerct, rcscrvabilur vei ali(]uid

talc, nihil lanicn subjunxit, scd sus])eudit scnteu-

]iil : (_'l sic iJcm cst bovem vcl asinum a ])ra'sepio
solulos uJ ]iolum agi, quoJ est liliam Abraluc a vin-
tiam.
culo noxia; inclinationis erigi.
Sin autem. Scilicet, nou fccerit fructura, continue
judicium veutune damiiationis anncxuil, quia pro- Vers. 17. — Erubeseebant oinnes. (jiii Je Jictis

cliviorcs aJ ncgandum iiuam ad crcdendum vi- B ^'^'^'"o'''* '"'"'"-'scuiil, liculueieslcrili se similes os-
debat. teiiJuut. Qui ergo gauJcul Jc miraculis, pcrtincnt ad

Vers 10. — Erat autcm doccns. llanc similituJi-

liliain Abraha;, id est Ecclesiara, Deum de sua ere-
Domiuus Jocuissc ctionc glorificantcm. Advcrsarii. Scriba; ct Pharisasi,
ncm dc liculuca diciliir in S\u-
qui ncc apcrte verilali contraJiccrc possunt, nec
agoga, ut iutimeliir aJ ipsam Synagogam ]ierlinuissc
parabolam. Quod euira fructuin quasrit in ficulnea
proplcr invidiam crcJcrc volunt. Onniis pnputusgau-

quod vcrbuin comraodat Syn- debat. Siiniilices, humilcs verba vcritalis cl miracula
ncc iiivcnit, signilicat

agogK, nec illa recipit, quani tamen non ex toto amantes, ct isli sunt figura gentium, qua; exca;catis

exstirpanJam, scJ rcliiiiiias pcr iiJem salvanJas in- Jud;i;is congrcganJa; sunt ad fiJem pcr humililalcra.
telligcns, mox ibiJem ]iriniiliva; Ecclcsia; sanalio sub UnJe ct Salvalor iiJcm coruni coinmcnJat sub com-

specie incurva; mulicris subsequitur. Idcni cnim si-

paraliouc graui sina]iis.

gnificat liculnca reservata quod mulier erecta. Sab- Vebs. 18. — Diccbat c;-(/o. QuanJoquidein adcrant
hatis. Sabbalis docet ct curvam crigit, quia per gauJentes et glorilicantes, dicebat adcoramcudatio-
verbum jir^tHlicationis a tcmporalibus ad ccterna ere- ncin ct instructioncm illoruin qui per bumiliiatcm

ctos ad quietcm resurrectionis pcrducit. ct lidci fcrvorem exaltandi sunt in Ecclcsia.

Vers. H. — Ecec mulicr, clc. II;ec mulicr non C Vers. 19. Simile est, etc. Granum sinapis, res

nisi post Jeccm et octo annos erigi potuit, qiiia hu- vilis et simplex, sed, si tcritur, vim suam fundit.

niaua nalura haiic corruptioncm Jcponere ct ad in-

Regnura ergo calorura, id est fides per quara ve-
duendam incorruplionem aHerna; bcalitudinis crigi nitur ad regnum, comparatur grano sinapis quia :

non polcrit, nisi prius impleverit legcm qua; in deccm primo humilis ct quasi abjccla et amari saporis pro-
pra;ce])tis conlinetur, et gratiam in qua Christi resur- pter infirmitatem Christi et scandalum crucis; sed

reclio facta est nostra cxspcctatur.

trita adversis, gratiam sua; virtutis eftundit et odore

Annis, elc. Scnarius iu quo raunJi crcatura per- suo circumslautes aJimplel,Jum gloriara resurre-
fccta esl,operum pcrfcclioncm signat, qui pcr tres clionis et asceusionis ctiam jiost mortcra jira-Jicavit

mulliplicatos deccm ct octo rcJJit, et signat eos qui tolo orbe terrarura. Vel corpus Chrisii graiium si-

n tribus temporibus Doniinicse visitationis, scilicet napis, quod accijiiens Joseyih in horto scpclivit, quod
ante legem ct sub lcge ct sub gratia, perfcclionem postea in resurrectione et asccnsione crevit. Ex-
operum habciit. Hoc crgo tcmpore JuJa;a a sux pandit raraos, pra;dicalores per totum mundura mit-
menlis rcclitueine curvata fuil, qua; magis terrena tens, in quorum Jiclis et consolatiouibus fiJclcs a

quam ca^lcslia novcrat, operatur. fatigationc munJi rcspiraut.

Vers. 1 4. —
Quia Sabbato. Deiis ab operibus mundi D Vers.21. — Qued acccptum, etc. Mulier Ecclosia,
Sabbato rcquicvit. Uude ct Moyscs Sabbalo a servili cujus farina sumus^, quolquot tiraoris ct spoi oxcr-

et noxia actionc fwiandum pr;rcepil, pncligurans citio quasi mola supcriore ct infcriore conlerimur,

terapus quo nostra sa;cularia opera, non vero reli- et unus paiiis mulli sinius in Chrislo. .A.bscoudil

giosa, id est laudanJi Deum cessabunt. In sigEum ergo Ecdcsia fernicnlum dilcctiouis in farina; sata

hujus rei eliam Sabbalo Dominus curat. IIoc autcra tria, quia pra;cipit ut diligamus Dcum lolo cordc,

non inlelligens archisynagogus fallitur ct fallit, quia tola anima, tota virtulc.

lex in Sabbato non hoiiiiucm curare, scd servilis Vers. 22. Et ilmt, olc. Ubique indilTerenler pra;-
opera facere, id esl peccatis gravari prohibuit. dicabat, non personas discerncns, sed salutom cre-
Vers. 15. — Ihjpoerilif . Mcrilo hypocrilas, id cst dcnlibus qua-rons.

simulatores vocat, qui cuni magislri ]ik'biuin viJcri Vers. 24. — Contendite intrare, otc. Quasi dice-
aiipetant, sanationcui horaiiiis nou revcrcntur ]iost- ret : Vcrc ]iauci, ot illi cum magnis laborlbus, quia
pouere cur;i; pecoris. Non solvit bovein. Myslicc. Bos nisi nientis intcntio fervoat, unda mundi nou vinci-
qui cognovit possessorcm suum cl asinus qui novit lur, per qunm anima ad iraa scmpcr revocatur.
305 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. LUC. 306

Vers. 2.5. — Cum autem, etc. Paterfamilias Chri- A quod est Ecclesia, qua in die resurrectionnis glo-
stus, cum uhiqiic ex Divinitate sit, illis jam intus rijlcatam ad consorlium angclorum perducam.
esse dicitur, quos in caqo prsesens sua visionc lajti- Yers. 33. —
Ycriimtamcm oportet. Non poterit
tical, sed quasi Ibris est his quos in hac peregrina- pcrturliare Herodes quin ita agara el ita consum-

tione certantcs occultus adjuvat. Intrabit ergo cum mar, scd nec mortem corporis mei poterit operari,
tolam Ecclesiam ad sui contemplationem perducet. quam in Jerusalem oportet fieri, ubi non ipse sed
Claudct ostium, cum reprobis locum pa'nitenlia^ tol- Pilalus dominatur. Ilodic et c.ras, etc. Prima dics,

lel, (pii Ibris slantcs pulsabunt, id est ajuslis se- est per Dei gratiam abrcniintiare vanitatibus. Se-
gregati, misericordiam quam contempscrunt fruslra cunda, concordarc verilali moribus et vila. Tertia,
implorabunt. Incipiefis foris stare. Modo temporc est ultima gloriticatio.

misericordias contendite, quia tempore judicii re- Vers. 3i. —

Jerusalcm, etc. Ubi prophelM mei,
probis tollitur locus ptcniteulia', qui nunc apciitur ibi ego caput prophetarum dobco immolari, pro quo
cunctis pic qua^renlilius. pcccato jusle ipsa dcstrnetur, cui dcstrucli(nii eo-
rum sicut pius pater condolco. Quotics volui con-
Nescio vos. Nou novit lux tcneliras, id est non
rjrcgair. Ac Ego volui et tu noluisti el
si dicat : :

aspicit. quia, si aspiceret, tenebra; non esseut.

quotquot congrcgavi mca voluntate semper efllcacij
B
Vers. 2i>. — Manducavimus, ete. Non festivila- te nolcntc fcci, quia ingrata semper fuisti. Filios

umi cpulatio juvat, qua^ fidei pictas non commendat. tuos. In lioc (piod dicit : Quoties voiui confjreyare
Non sciculia .Scripturarum notum Deo facit, quem [ilinstuos, etc, omnes retro prophctas a se raissos
operum inicpiilas indignum ostcndit. Vel de Judffis testatiir. Quemadmoduni avis, elc. Pulchre qui
simplicitcr intclligcndum est, qui respucnlcs myste- lierodem de sua nece tractanteni vulpem vocavciat,
ria tidei, gratos sc Dco arbitrantur, ([uod in lcmplo sc avi comparat, quia fraudulenla vulpcs scmper
victimis oblatis coYam Domiuo epulantur, et Icc- avibus insidias tendit.
tionem prophciarum ausculianl. Vel mysiice : Jlan- Vers. 3.'). — Domus vcstra. Templum vel civitas
ducat coram Domiuo ct bibit, qui verbi pabulum quia, occiso Doraino, Ilomani quasi vacuum nidum
avidc suscipii. diripientes, tuleruntlocum ct gentcm. i\onvidcbitis
mc, etc. Nisi piEnitentiam egeritis et confessi fue-
/» plnfeis, etc. Scriptura in obscurioribus cilius
ritis me Fihum omnipotentis Patris, in secundo ad-
esl, quia quasi exponendo frangitur, ct manducando
ventu faciera racam non videbilis. Cum dicetis, etc.
glulitur. Potus enim in apcrtioribus, ubi ita absor-
Hoc quidcin lurboe dixcrunt- Domino veniente in Je-
betur sicut invenitur. Et occulta ergo et aperta
rusalein. Sed quia Lueas non dicit Dominum ad Ga-
se intellexissetestantur, qui reprobaute judice, ((uod Q liheos postca rcversum. ut ab illis hoc ci decanta-
manducavurunl con(|ueruntur.
relur, cogit mysticc hoc de advenlu clariialis in-

Vers. 28. — Il)i erit fletus, etc. FIclus de ardore, tclligi.

slridor dentium dc frigorc solet excitari, quia ibi

CAPUT XIV.
Iransibunl ab aquis nivium ad calorcm nimium. Vel
stridor prodiliudignantis affectum, quod sera pocni- htfaetum est, etc. "VoMp, aqiia, indc hydropis,
tcl, quoddeliquit pertinaciter. Yel stridebunt dcn- morbus aquosus subcutaneus, de vitio vesicte nalus
tibus, qui liic deedacitale gaudebunl. Flebunt oculi 'cum inlhilionc turgente et anhclilu felido. Et est
qui hic pcr concupiscentias vagabuntur. Et notaper proprium hydropici, quanto plus bibil, tanlo plus
ilctnm (pu csl oculorum, et stridorem dentium, ve- el ideo comparatur ei quem fluxus carnaliuin
sitit,

ram impiorum resurrectionem. voluptatura exuberans aggravat, comparaturque di-

Vers. 29. — Et venicnt. MuUi prius fcrventcs po- vitiavaro.

— Si Sabbalis prKcipue docet
Vers. 3. licet, etc.
slea torpenl. Multi prius frigidi, subito ardcscunl.
ct opcratur Jesus, non solum propter spirituale sab-
Multi in sa;cuIo despecti, in futuro sunt glorificandi.
batum, sed et propter populi celebriorem convcn-
Vel genliles, qui diu sine fide vixerant, ad fidem -q
tura, quasrens salutem omnium.
sunt vocandi, Judsei exsecrandi.
Vers. 4. — At illi tacuerunt. Merito tacent, qui
Vers. 32. — Dicite vulpi. etc. Vulpis aniinal do- CQntra se dicturum quidquid dixerat vident. Si enim
losum, in fovca ad insidias latens, odorefelcns.nuii- licet, cur observant ? Si non licet, cur pecora cu-
(piam reclis ilineribus incedens. Haec omnia ha}re- ranl? Ipse vero. Ideo ante Phariswos liydropicum
licisKiuorum typuin lenet Herodesj congruunt, qui sanat, ct mox contra avaritiam disputai, ut ipsos

Christuni, id esl humihlatem Christianse fidei, in avaritiffi arguat per quam sabbatum violant, et le-

credentibus conantur exstinguere. Ecce ejicio dcemo- gem male interpretantnr. In sabbato enim non a
nia, etc. Quasi dieeret : Nec Herodes, nec hseretici bonis, sed a malis operibus feriandiim est, unde di-

quorum ipse tigura est, poterunt perturbare (piod in- citur : Omnc opus servile non facietis in eo (Lev.
tendo facere. Intcndo autem ejicere da-monia dc xxiii'), id estpeccatum. Sic in aeterna requie a ma-
cordibus hominum. ut relictis vanitatibus me in lis tantum teriabitur, non a bonis.
credant ; et perficere sanitates, ut secundum mea Vers. 5. — Cujus vestrum. Competcnli cxeniplo
prLecepia vivant ; postea consummorinmeocorpore, solvit qusestionem, ut oslendat eos sabbatum violare
307 WALAFRIDl STRAlll FULD. JION. OPP. PARS L — TIIEOLOGIGA. 308

in opere cupiililalis, qui eum violaiv nrguunl in Anibus et ebrietatibus (Rom. \ui), id cst in \muno-
opere charilatis. Bos in putemn. Cougnio animali sis conviviis, quie aut coUatioue omnium celebran-
quod (locidit in puteum hydropicum comparat, quia tur, aut vicibus contubernalibus solent e.\hiberi ubi
noxio luunoro Et bene bovcni etasinum
i)crilial. neminem pudeat ali^iuid inliouestum facere vel di-
noniinal, ul vel sapicntes vel helietes, vel ulrnnK|ue cero. ye forte. Quasi dicat Si intendis invitarc, :

populum signal, scilicct Jud.eum prcssuni ju^'o 1c},ms ut inviteris, ibi poles falli ; sed si distrilnieris pau-
et gentilem nulla ratione domitum, sed stoliduni et perilius, de mercede non falleris.

bnilum, quos omncs a putco concupiscenli;u demer- Vers. 13. — Yoca paupercs. Qui pauperes vocat
sos exlrahit : Umiws enim peccavenint, et cgent in fnluro prKmium percipiet. Qui amicos et fratres

gralia Dci (Jiom. xxxv). et divites vocat, rccopit mercedem suam. Sed si
Vers. 7. — Dicebat autem. Postquam convicerat hoc propter Deum facil, in exemplum liiiorum Job,

illosjde avaritia et violatione sabbali, incipit do- sicut caHera fraterna! dilcclionis oftlcia, ipse qui

cerc de Evangeliea gralia illos qui aderant idonei, jussit remunerat. Qui luxuriosos propter lasciviam
invitans illos ad humilitatcm contra tumorem (lucm vocat, pLcna non carebit.

habcbant in let;e IMuirisan, vcl intendcns in doctriua Vers. 14. — /h resurrectionc. Cuin omnes resur-
sua quomodo de!>eant accubitus in Ecclesia eligcre. B recturi sint, tamen singularitcr et quasi propria

Vers. 8. — Cum invitatus fueris. Cum per gratiam dicitur resurrectio justorum, quiin easunt immu-
fidei vocatus a praHficatore, mcmbris Ecclesia; te tandi.

juuxcris, non le de moritis gloriaudo, quasi caeteris Vers. 15. — Hirc cum audisset, etc. Illectusdul-

subhmior extollas. Ne forte honoratior. Honoratiori

cediue audita; rcsurroctionis in laudem ejus pro-

post invitato locum dat, qui de suce conversationis rumpit, et in ea vere beatos fore asserit, etsi non
confidenlia securior facUis, cito illorum qui se in bene intoUigat quibus meritis ad illam beatitudinem
Christo seculi sunl agilitale prpcitur. Et cum rubore possit attingi. Beatus, etc. Si (]uis manducaverit c.v

novissinium locum tenet, elc, cum do aliismeliora hoc pane, vivet in ceternum iJoan. vi). Si quis in-

cognoscens, quidquid de sua; operatione altum sen- carnationis sacramonto perfecte incorporatus, divinae

dicenscum Propheta Exaltatusau-

serat, humiliat, :
majoslatis visionc frui meruerit, hic asterna beati-

tem humiliatus sum et confessus [Psal. lxxxvh). tudinc gaudebit. Sed quia multi iide tenus quasi
orando percipiunt, dulcedinem vero ejus veraciter
Vers. 9. — ji< func ineipias, elc. Et lunc, eru-
attingere fastidiunt, torpor eorum redarguilur.
bescens quod de te aliqjiandomajora prresumpsisti,
incipies ad pffnitentiam humihari , et te minoris Vers. 16. — Uomo quidam, elc. Verbum incar-

cognoscere meriti, ne nunc incipias qu;erere quod G natum societatem interna; dulcedinis multis pivxpa-

tibi servatur in fme, quia hajreditas ad quam fosii- ravit, sed pauci veniunt, quia mulli qui per fidem

natur in principio, in novisstma benedictione defi- ei subjiciuntur male vivendo ei coulinuo contradi-

ciet. cent.Cicnam maynam. Hoc convivium, non prau-

dium sed ccena dicitur, quia post prandium de quo
Vers. 10. —
Tuncerit tibi gloria, etc. Quotidie
Matthafus agit, crona restat, post coenain nuUum
Dominus. dum convivas suos visitat et dijudicat,
convivium restat ; de prandio raulti, et de ccena
tania spiritus sui humilibus dona pra;stal, ut eos
nullus ejicitur.
coetus fidelium cum admiralione glorificet slupens-
que in auetoris sui laudom prosihat, dicens
;

: Mihi n.
Vers. —
Et misit scrvuin. Ilora ccenie finis
autem nimis honorificati sunt amici tui, Deus saiculi unde Apostolus Non scimus i« quos fines
; :

(Psalm. cxxxviii). sa^culorum devenerunt (I Cor. x). In hoc finemitti-

tur servus, id est ordo pr;edicatorum ad
Vers. 12. — Dicebat autem. Secundum ordinem
per legom el prophelas, ut ropulso faslidio ad gus-
iiivitalos

litlerK. Posiquam monuit invitalos qualiler debeanl

tandam cffinam se pra^pararont, quia oinnia jam
accumboio, monet ot invilalorem <niod dobeal invi-
sunt parata. Cliristo enim immolato, introitus regui
tare, ne teinporalis exponsio bonorum quam facit

cedat in vacuuni, vol forsilan augmenlet peccaluin

; D piilet.

sed ita expendat temporalia, ut per luec pateat via

:

VERS..18. — Et (rtfpfriiH/,ctc. Ideoexcusani, quia

Phari-
nemini iiitereluditur regnum, nisi quem suie vocis
ad anerna. £^ ci qui se invitaverat. Principi
profossio excluseril. Excusatautem se onmis qui plus
sa^orum loiiuilur, qui forsilan superbire polerat,
terrena quam cadestia diligit, etiamsi ad cudestia
quia tot ad coiivivium quasi cx misoricordia voca-
se londere dicat. yUlain cmi. Villa, id est lerroua
veral ; vol sicul ex verbis Domiui potest concipi,
substanlia. Exil ergo vidorc vniain. qui sola oxlo-
ideo potiusinvitaverat, ut ab illis ilorum invilaretur,
riora cogilat pioiitor substanlium, et lioc est quod
et sic nuUa specialis retribulio sequeretur. iVo/J vo-
ab amatoribus nuiiidi priiis ipuvrilur, scilicel sub-
careamicos. Fralres, amicos, et divilos allerulrum
stanlia corporis.
convivia colobraro, uon i[uasi scelns inleicidil, sed
osloiidil non \alere ad praMiiia viUo. Suul auicni ct \ALii.Un ompla villa, doniinalio notalur el su-

qu;edanitaliuni divitum convivia, qiue uoii solum in perbia. Ilubere enim villani, etc., usque <ui aiuor

prtosenti relriliuliones, sed eliam daninatiouon per- reriiiu terrenarum viscus esi spirilualiuni peniia-

cipiunl futuro ; unde Apostolus : ISoii in comessatio- niiu.

 LU<L
309 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. MATfu. 310
Rogo te. Duni (licit : flo^o tr, hahc me e.vousatum, A coniparalioncm subjungit. Compvtat sumptus. Ille
luimilitas sonat in voce dum venire contemnit, su- computat sumptus, qui disceniit esse erogandam
perbia in actione.
temporalem pocuniam et cor avertendum a cupi-
,

Vehs. 19. — Juga boum. Quinquc juga boum, ditatibus mundi, et animam praeparandam contra
quinque corporis sensus, qui recte jug.-i dicunlur, qui adversa mundi.
in utroque sexu gerainantur ;
qui ()U(miam non in- VRRS.ail. —
Omncs qui vldcnf. Sicut ait Apostolus:
lerna, scd sola e.\teriora cognoscunt et langunt, recte Fnctisumus spectactdum mundo angelis et homini-
per eos curiosilas dcsignatur, qua: dum exterius in- nibus (llCor.w.) et in omni quodagimus, consi-
vestigat vitam proximi, suaintima nescit. El curiosi derare occultos adversarios debemus, qui nostris
animus quanto est peritus alieni, tanto ignarus sui. opcribus insidiantur , ct nisi contra eos vigilemus,
Nec discrepant vcrba cxcusantis a signitlcatione sui patimur irrisores quos habemus ad malum suasores.
vilii, dum dicit : Eo prohare illa. Quia probatio ad Vers. 31. — .iut quis , ctc. Post similitudinem de
curiositatem solet pertinerc.
turre ajdificanda, supponit similitudinem
majoris
Ver.s. 20. — U.torem duxi. Quia muili non propter rei, de rcge pugnaturo. In quo ostenJiturpcr imple-
fecunditateui , scd propter desidcria carnis uxores tioncm prKcedentium mandatorum nullum ad glo-
ducunt , ideo por rem istam oarnis vokiptas dcsigna- B riam possc pertingere , nisi severi judicis sententia
tur ,
propler quam ad coenan Dci fastidiosus venire temporetur per misericordiam. In conspectu enim
recusat. Dei omnis homo imperfectus. Si possit. Quasi cum
Vers. 22. — Faclum est, etc. Multos tales ex Ju- decem millibus occurrit Deo, qui oliert opera decem
dacis ad cccnam tuam collegimus , sed isti locum mandatorum quoe exterius gcssit. Sed Deus quasi
convivii tui non implent , superest locus ubi gen- cum duplicato numcro contravenit, cum vix illum
tium numerositas suscipiatur. pr.-rparatum in solo opere, discutit simul de opere

Vers. 23. — Exi in tnas ct sepcs, clc. Nota quod et cogitatione. Et idco, dum adhuc lonje est pcr dila-

hac tertia invitalioue non dicitur tionem judicii, nos fragilitatis nostra; insufficieutiam
in : Invita, sed
Compelle intrarc Qui enim hujus mundi adversita- attendentes ad impetrandam scveri judicis pacem
,

tibus fracti ad Dei amorcm rcdeunt, atque a praj- debemus prasmitterc legationem lacrymarum, bono-
sentis vitae dcsideriis corriguntur, illi non nisi com-
rum operum, piorum affectum.
puisi inlrant.Quidam autem vocantur ct conlem- Vers.33. — Sic ergo, ctc. Infert a praemissis si-
nunt, qui domuni intellectus accipiimt, sed opcre militudinibus. Quandoquidem non bene potest asdi-
non implcnt. Quidam vocantur et veniunt (jui ac- , non corapulal sumptus, nec secure pniest
ficare ((ui
ceptam intelligentiam opere adimplent. C occurrerc quinon prcemitlit h^gationcra, ergo nee

Vers. 25. — Ibant autcm iurbce, etc. Turlias qua}

meus potest esse discipulus qui non rcnuntiat om-
nibus.
sequuntur Jcsum iter facientem in Jerusaiem, signant
eos qui ad Cffinam invitati vel compulsi veniunt ct, Vers. 34. — Bonum. Vcre qui vult meus essedis-
tota Jesum imitantur pra;cedentem ad
intentione cipulus oportet ut renuntiet omnibus quia ita erit
,

aeternaepacis visionem. Hos ergo iustruitqui sincero bonum sal, id est dignus constitui in numero apos-
amore patriam illam debeant appetere et pro eat ,
tolorum, ad condienda corda auditorum spiritualia
carnalis pietatis affectibus renuntiare. sapientia.

Vers. 26. — Si quis venit. Simul et odisse et di- Vers. 35. — iieque in sterquinilium. Sal sterilem
ligere possumus : ut ct cognitionc conjunctos, et facit terram. Unde ira victorum destructas urbes
divino prKcepto diligamus , et quos adversarios in via sale seminabat, ne ineis germen orirotur. Itaapostoli,
Dei palimur, odiendo et fugiendo nesciamus.,4(i/iJt(7. destructo peccati regao germen viliorum compes-
,

Tunc bcne animam odimus.cum ejus carnalibus de- cunt. Sal cibos condit, carnes sicat. Praedicatio a
sideriis non acquiesciraus, sed reluctamur et fran- vermibus et putredine vitiorum illaesam servat suo
gimus. Creatori luimanam naturam.
Vers. 27. — Et qui non bajulat. Crux duotusD
modis bajulatur ; cum vel per abstinentiam caro CAPDT XV.
per compassionera proximi
aflicitur, vel
animus. Et veni post mc. enim carnem la- Aliquis
affligitur
Vers. 4. — Qui ex vobis, etc. Didiccras in supc-
rioribus abncgare negligentiam, vitare arrogantiam,
cerat pro inani gloria, vel proximo carnaliter com-
devotionem sumere, SEecuIaribus occupationibus non
patitur ut culpffi faveat hic crucem ferre videtur, ,

teneri caduca non praeferre perpetuis. Sed quia

,
sed Deum non soquitur.
fragilitas humana firmum nequit in tanto saeculi
Vers. 28. — Quis enim e.v vobis. Postqiiara Do- lubrico tenere vestigium , etiam adversus errorem
minus sequenlibus so in Jerusalem dcdit sublimia remedium ibi medicus dcmonstrat scilicet judex ,
,

prajcepta de contemptu mundi, et de abjeclione cor- spem venias non negat. Centum oves. Quia cente-
poris , supponit pra3ceptum de perseverantia , ad narius numerus perfectus est. Deus centum oves, id
quam necessaria est cum humihtate patientia. Et est perfectum numerura habuit, cum angelorum et
hoc per simile aedificantis. Turrim mdilicarel Quia hominum substantiam creavit; sed una periit, quando
sublimia pra^cepla (U^dit , ;ei!i(ieandre subliinilalis hoino pascua vila^ peccando dcreliqiiil : crgo ((iiia
311 WALAFRIDI STRADI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. .312

rationalis croalurae numerus pereunto hominc erat A sua potcslale uli, ul nullo formante, nullo regcntc

diniinutus, quanit in lorra liominem ul siimma in- vivat. Pater, da. Diniidium palriraouium pcteulibus
tegrotur. datur, nec cst culpa patris qui dat adolescenliori.
.\oiiiie dimillit. Quasi ilicat : Murmurati.'!, quia Nulla in regno Dei infirma a?las, nec fidos gravalur
peceatores recipio , scd ogo non voni nisi ut aber- annis, nisi ipse certe se judicaverit inidoneum qui

rantes colligam, sicut unusquisque veslrum aber- poscil. Si isle nou reccssisset a patre, impcdimen-
rantem overa reducoro laborat. lum nescisset a;tatis, sed pcraegre profectus merito
patrimonium vastal. Et divisit. Fidelibus suoe gratioe
Vers. 5. — Iiiipoiiit iii liumenim. Ovem in hume-
protectiouem, quam desidorabaul, imperliendo : infi-
ris posuit; qui, liumanani naturam suscipicns, poccata
delilms vcro naluralibus solum iugcnii quo contenti
nostra ipso portavit : undo huracri Christi crucis
erant, beneficiura concedendo.
brachia sunt , illic poccata noslra doposuit , in illa
nobilis patibuli cervicc roquievil. Vers. 13. — Non post multos. tion mullo post
humani generis, placuit anima; liborum
Vers. 6. — F.t vcnicns. Uoparato hominc ad ciolum
inslilulionem
arbilrium ferre secura quasi quamdam potculiam
,
rcdit pastor, ibi angelorura choros invonit. Qui arai-
natura sua;, ct descrere eura a quo condita est,
ci, quia in stabilitato sua voluntatem ojus coulinut;
custodiunt qui ot vicini, quia claritato visionis cjus
B coulidens viribus suis. Et has vires tanto citius con-
;
suraat quanlo datorera deserit. Hoec est prodiga
fruuntur. Et nota ,
quod non dicit : Congralulamini
vita, quce amat fundere et spaliariinpompis exterio-
ovi inventce, scd »(//(/, quia gaudium ojus est vita
ribus , relinquens eum qui sibi cst interior.
nostra.
Vbrs. 7. —
Dico vobix. In nonaginla novora, jus- Vers. 14. — Et ipse ca;pit. Quia nihil satis est
torum nuraerus intelligitur in una ovo, poccatorura. ;
prodigaj voluptali ,
quia voluptas semper habet fa-
Gatidiuin. Angoli, quia rationales, gaudont do re- mem sui ; niorito ergo eget, qui thosauros sapientiae,
conciliato sibi liomine,quod incendit nos ad probi- divitiarumque cujlestiura altitudinem roUquit.

tatem agamus quod illis gralum sit quorum ot

:
,
Vers. 15. — Uni civium. Unus civium ille est qui
affectare palrocinium, ct oftonsam timcre dobcmus. concupiscenliis lerrenis morilo pravitalis sua3 prae-
Quam super. Si in nonaginta novom justis qui non positus princeps mundi vocatur. Qui in villam mit-
erravorunt noc indigont pomitonlia, angoli intolli- tit, quia cupidilati mundialis substantia^ subjugat.
guntur, majus videtur impios justilicaro quamjustos Porcos pascit, cum ea quibus imraundi spiritus gau-
creare et conservare ,
quia elsi utrumque sequalis dent, operalur. Vt pasceret porcos. Porcus immun-
potentia?, liic majoris misericordiae el majoris gaudii. dum animal, quod sordibus deleclatur ; sic diabolus,
n
Vehs. 8. — .hit ijUiv mulicr. Mulier , id est Dfi qui in idolis cruore pccudum pascitur, et morle
sapientia, deccm drachmas habuit, cum homines et ipsius hominis. Misit ergo in villam , id ost suum
angelos ad imaginom suam creavit. Scd unam per- famulum,
fecit ut pasceret porcos, immolans ei ani-

didit cum homo a similitudine Croaloris recessit. mam suam.

— Et cupiebat.
,

Sed Doi sapiontia lucornam ad quanNmdum accondit, Vers. 16. Cibus dKmomun est

cum in carne apparuit, quia lucerna cst lux in tosta, ebrietas, fornicatio et hujusmodi, qure blanda sunt

id verbum
est in cai-ne. Quod ibi inter homines el ad sui usura provocant. Nequo alia cura est luxu-

claruit, doraum everlit, quia consciontias hominum riosis nisi ut ventrera suum impleant, Quorum dcus
venter est (Philip. iii.) Sed eis non potost saturari,
de reatu suo porturbavit, et sic drachma reperitur,
dum in homine similitudo Conditoris reparalur. quia voluptas, semper habet faniom sui. ^'cmo iUi
Babem drnchmas decem. Angelorum et hominum dabat. Quia diabolus cum aliquem suum facit, ultra

naluram, quara ad fptornitatem Dominus consistore ad vitiorura abundanliam non procurat, sciens esse
voluit, ad suam similitudinom creavit. Decem ergo jam raortuum.
drachmas mulier habuit, cum novom ordinibus an- Vers. 17. Quaiiti mercenarii. Qui futurae raer- —
gelorum additus ost liomo, ut compleretur dociraus codis intuili digna operari satagunt quotidianis ,

electorum numorus. Qui nec post culpam a Croaiore D superna> gratia> reticiuntur atimoulis. Sed fame porit,
poriit, quia eum sapiontia Doi por carnem miraculis qui extra domum palris, id est sine tide vivens, vi-
cori>5cans, cx lumine testse reparavit. Convocat. tam beatam iu iuani philosophia inquirit.
Amica' et vicin;» supcrn» potestates quaD lanto Deo , Vers. 18. — Pater, peccavi. Etsi Deus omnia
juxta sunt, quanto eum vicinius contemplantur. novit , vocem tamen exspoctat confcssionis. Sine
Quas dum per oxibitionem gratiaj hominibus
vocat, periculo prodas quod scisjam esse cognitum : habos
impensa; ad amorem sui vehementius accendil. causam ut pro te inlorvoniat Chrislus , nec pro te

Vers. 11. — Homo quidam. Duabus prwmissis gratis raortuus sit; habet et causam ignoseendi Pater,
parabolis, quantum ipse cum angolis gnudoat dc quia quod vult Kilius vult et Pator.
poenitoulium saluto insinuat. In hac tertia non so- Vers. 19. —
Fac mc etc. Ad Filii adoctum qui,
,

lum gaudium osiondii sed otiam murmur inviden- omnia qua> Patris sunt sua osse non ambigil, aspirare
linm reprchondit. non prajsumit, sed mercenarii statum jam pro mei--
Vers. \i. — Et di.rit, etc. Sicut Deus non habet cedc serviturus dosiderai sed nec lumc etiam nisi,

alium a quo formetur, a quo uegatur, sic isto vult paterua digQaiionc sc promcieri posse loslalur.
313 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. LUC. .314

(A.MBR.) Distat inter servum raercenarium et fi-

, A invidiam nescit palris voluntatera ,
ei foris stat,

lium. Servus, etc, usqitead qaod po.st osculum quamvis per pra;conos rogelur.
patris geuerosissime dedignatur.
•
Vers. 28. — Indignatus. Indignabantur Jiidaei

cum gentibus epula-

Vers. 20. — Cum aufem adhuc longe essct, etc.
et conquerebantur, quia Jesus
adhuc de genlium salute indignantur nec
relur. Et
Antequam intelligeret Deum, sed taraencura jara pie
voluut inlroire. Sed cum plenitudo genlium introi-
eura qusereret, tamen nondum dignus operibus re-
erit , egredietur pater ad rogandum Israel, quando
diret.per Verbura incarnatum anticipat filii reditum.
manifesta erit vocatio Judaeorum.
adterras venit quara ille ad domum confessio-
.\nte
nis ipsum verbura non deserens
,
sed in verbo ,
Vers. 29. — Ecce tot annis. (Hier.) Justitiam
legis secutus justitise Dei non est subjectus. Quaj
usque ad peregrinationem nostram condcscendens. ,

enim major est justitia Dci quam ignoscere

Brachiura, id est filiura in araplexum revcrtcntis
pcenitenlibus ?
humiliavit. Pater super filii colkira cecidit, dura
Mandatum tuum, ctc. Quasi non sit praoterire,
leve jugum suae dilectioais sihi iraposuit, et oscula-
saluli alterius invidere, vel de juslitia sc jactare.
eura, ut ostenderetur quod dicitur
tus
Osculetur
est
me
osculo oris sui (Cant. i). Rediens,
Vers.30.
„,
alibi :

Occidisti illivitulum. Confitentur ve- —

, i- i. c- i
. . •
i
•

•. .• j „„ oCo.,, r> nissc Christum, sed mvidia non vult salvari. Sic ae
•
„
osculum charitatis a patre accipit, dura pergratiamB .
, , , -t
.,'. _, •
,.. . , . , .

Judajo et genlili. Gcncraliler autem de justo et pec-

certilicatur de indulgentia.
catorc potcst accipi. Devoravit snbstantinm, etc.
Vers. 22. —
Cito proferte, etc. Stola prima Meretrices sunt superstitiones gentiUum cum qui- ,
,

vestis innocenti» in qua primus homo conditus, sed bus substantiam dissipal, qui, rclicto connubio verbi
post culpam se nudura novit, et pellicium id est Dei, cum Dajmone feda cupiditate fornicatur. Fili,
,

mortale sumpsit indumentum. Annulum. Id est si- tu semper, etc. Non (piasi mcntientem redarguil,
gnaculum fidei, quo signantur promissa in cordibus sed secum perseverantiam ejus approhans, et ad
credcnlium. In manu. Id est operatione : ut per
perfruitioncm polioris cxsultalionis invilans. Omnia
opera ttdes clarescat, et per fidera opera tirmentur. omnium singula,
mea, ctc. In aeterna beatitudine, et
F.t calceamcnta. Id est exerapla priorum munite in et singulorum orania.
officio pra>dicandi, ut et opus ornetur bene vivendo,
et cursus ad ajlerna prsparando.
CAPCT XVI.
Vers. 23. — Adducitc vitulum. Pra;dicate Chri-
stum et mortem ejus insinuate, ut et corde credat, Vers. -I. — .!(/ discipulos. Quia Pliarisjei superbi

oecisura imitando, et ore percipiat passionis sacra- et avari sicut petenlibus veuiam, ita egcntibus pe-
mentum ad emendationem. ^ cuniam negabant ; ideo Salvator nunc ad iUos, nunc

Vers. 24. — Et cceperunt epulari. Non solum fi-

illis audenlibus, ad discipulos de pietate verba facit.

sed et
Homo quidam. Villicus proprie, vilke custos, sed
lius, pro quo vitulus occisus est , reficitur,
ponitur hic pro oeconomo, id est dispensatore, qui
pater et servi ejus, quia refectio Dei et sanctorum
datam
universam substantiam domus dispensat. In hoc
est salus peccatorura. Et nota, quod post
quippe dispensatore , nou omnia ad imitandum de-
stolam annulum, calceamenlum , vitulus immolatur
bemus sumere, scilicet ut fraudulenter erga Deura
quia nisi quis spem primre immortalitatis indueri,
agaraus. Sed econtrario istae simihludines dantur, ut
nisi annulo fidei opera prajmunierit, nisi ipsam fidem
intelligamus si laudari potuil a Domino ((ui fraudem
confitendo prajdicaverit, ccelestibus non potest inte-
faciebat, quanto magis placet Deo qui secundum
resse sacramentis.
ejus prfeceptum opera illa facit.

Vers. 23. — Erat autem fitius. Filius, id est Vers. 6. — Centum cados. Cadus Graecc , am-
populus Israel qui nec ad colenda idola elongave- phora dicitur Latine, continens tres urnas. Chorus
rat. Nequc in domo cral, quia interiora legis non niodiis triginta impletur. Simpliciter sic potcst ac-
penetrabat : litterali sensu, contentus, terrena ope- cipi ;
quistjuis indigentiam pauperis, vel ex dimidia,

rans, terrena exspectans. Hie est qui agrum emit, D vel ex quinta parte alleviat raisericordias suk mer-
et quinque juga boum, legis onere pressus , terre- cede donandus est.

nis sensibus fruitur, et uxorem duxit in affectu car- Vers. 8. — Et laudavit Dominus.Si dispensator
nis. Et cum venirct. Appropinquat fiUus doraum cura iniqni mammonfe Domini vocc laudatur quod de
aiiquis in populo illo spiritualiter legera intelUgens,
re iniqua sibi justitiara prsparavit, et passus dispen-
labores servilis operis improbat, et Ecclesise liber-
diuni, tamen laudat prudentiara ejus, non quod ad-
talera considerat. Audit symphoniara et chorura, id
versum Dorainum fraudulenter egerit, sed quod pro
est spiritu plenos vocibus consonis EvangeUum se prudenter fecerit : quanto magis Chrislus qui
pra^dicare. Vocat unum de servis, cum sumil ad nuUum daranura sustinere potest, et pronus est ad
legendum aliquera de prophetis. Et eura interrogat clementiara , laudabit discipulos, si in sibi creditos
dum in eo scrulalur quse sint haec festa Ecclesiae in
misericordes fuerint. Filii hujus sceculi. Cujus quis-
quibus se esse non videt. que opera agit, ejus et filius dicitur ; unde : FiUi
Vers. 26. — Inierrogavit. Et nunc quaerit Israrl Intjus smculi, id est tencbrarum ; et fihi lucis, aeter-

cur Deus laHetur in assumptione genlium, ct pvopter HK vilfe.

 , ,

315 WALAFRIDl STRADI FULD. MON. OPP. PARS I. - TIIEOLOGICA. 316

Vers. 9. — Facite vobis. Mammona lingua Sy- Atium conlemnit, siculDominusirritusesla PharisiEis.
rorum liiviliEB iniquilatis, quia de iniquitate collecta) Omnis qui vim facit , vehcmcnti studio propcral
sunt. Si ergo iniquitas bene ilis|Ha,sala vertitur in non torpenli lenlescit allectu. Est crgo lidei reh-
jusliliam, quanto nin-^as epulic ilivini sermonis, in giosa vioU^nlia, sej nities crimiuosa. Faciamus crj^o
quo nuUa est iniquilas, Itonuni dispensatorem levan' vini naturx , ut non ad tcrrcna demeigal , sed ad
in ccelum. superna se crigat.

Veks. 10. — Qui fi(h'lix. In pecunia cum paupere Auns. n. — FacUiiis Quamvis dicam, Le.tct
est.

prpplicto! usque ad Joannem tamon non prajdico ,

parlicipanda. Et in majori Adlia-rens Creatori, ct
legis destruclionem quia facilius est maxinia mundi
cum 00 spirilus unus etTectus. Sed (pii temporalia :

elementa quan» minina legis i)r;ccepta transire, quia

qune possidet uon benc dispensat, aHernoruni sibi
eliam illa qua) levia vel superstitiosa videntur non
gloriam di qna tumet evacuat. ,

vacant a sacranientis spiritualibus quando omnia et

VEns. 11. — Si crgo, ctc. Qui non dat fratribus
in Evangeho recapitulatur.
ad utendum quod a Dco pro omnibus cst creatum,
VEns. 18. —
Omnis, etc. (Ambr.; Non omne con-
iniquus crit in spirituali pecuniadividenda, ut non pro
jugium est a Deo. Non cnim genlilibus Christianaa
necessitate, sed pro pcrsonis doctrinam Domini di-
copulantur, cum lex prohibeat. Ubi esl impar con-
vidat
jugium, lex Dei non est.
VEns. 12. — Et si in alicno. Si carnales divitias

qua; labuntur non bene dispensatis , vcras et aeter-

Vtns. 19. — llomo quidam. Contra dcsirores ava-
ros quod proposuit cxemplo aslruit , scilicet quod
nas divitias quis dabit vobis ?
dives apud inferos torquetur, qui Lazarum non fecit
VEns. 13. yemo servu.^. Corripiens avaritiam di-

Deum amore nou posje

sibi amicum, a quo posset rccipi in wterna taberna-
cit amatores pecuui» ;
([ui
cula, et magis videtur narratio quam parabola.
ergo Deum aniat pecuniam conlcninit : non valet
Qui induehatur purpura, etc. (Greg.) Purpura
cnim simul Iransitoria et leterna diligere.
color rcgii habilus est, conchis marinis, etc, usque
Aut uni adhwrebit. (Aug.) Non (luidcm diliget.
ad quia viscera piclatis ignoravit quia praecepta
Nemo enira diHgil, etc. u^tque ad et de bonitate ejus ,

pretio redimere noluit.

et impunilale silii blanditur.
Non potestis, ete. Non ait habere divilias, sed VEns. 20. — Et erat quidam. Si quia reprehensi-

servire. Servit qui custodit ut servus ; sed qui ser- bilia in pauperibus videmus, despicere non debemus,
vitutis excussit jugum, distribuil ut Dominus. Qui quia fortasse quos morum infirmitas vulnerat, me-
servit mammonae, illi uti^iue servit qui merito sua; dicina pauperlatis curat. Ulceribus plenus. Hujus
perversitatis robus istis prsepositus princeps muudi Q ulcera dives fastidiosus exhorret, ne inter preliosas
a Domino dicilur. epulas, unguentatosque convivas, fetorera ulcerum

VEns. 14. — Audiebant autem. Monebat Domi-

lambentibus canibus sustineat.

nus scribas et Pharisfeos non superbe sapere non ,

Vers. 21. — Cupiens. In una re duo judicia Dei
de sua justitia pra;suniore sed pcccalores p^snitentes explentur : ex visione pauperis diviti non raiserenti
suscipere : et sua (jufB forte inciderent peccala,elee- cuinulus damnationis infortur ; ct rursum cx visione
mosynis redimere. Sed illi pra;ceptorera misericor- divitis, tenlatus quolidie pauper probatur, quem ad
diff, humilitalis , et parcimoniae , derident quasi majorem ipsius probationem paupertas simul et
,

minus utiha et nunquam facienda noxius imperaret aegriludo, et visa divitis copia, et nulla sibi adhibita

vel certe utilia, sed a se jam perfecta supertluus consolatio afficiunt. Cancs. Potest in lingua canum
ingereret. lingua signiticari adidantium qui vulnera lingunt,

Vfins. 15. £f ait, etc. Dum peccatores quasi intir- dum mala quoe in nobis reprehendimus improbo fa-

mos et desperatores contemnilis , et vos perfcctos vore laudant.

in omnibus cunctsque fragiUtatis expertes, eleemo- Vers. 22. In sinum Abrahw. Sinus AbrahEC est —
synarum remedio non egere credilis. Sed haiC tu- requies beatorum pauperum, quorum est regnum
raoris allitudo quam juste damnanda sit, videl ille D codorum, in ([uo post hanc vitam reeipiunlur. Sepul-
qui illuminat abscondita tenebrarum el manifestat tuia inferni po>narum profunditas est, qua; supcrbos
,

consilia cordium. et imniiserieordes post hanc vitara vorat. Et sepul-

Vers. 16. —
Lex et proplietce. Disputantem con- tus est. In lege non tenacia, sed rapina damnatur ;

tra philargyriam derideliant, quasi conlrarium legi in F.vangelio dives quod sua uiin dedit torquelur.

cl prophelis cum in lege multi diviles Deo placu-

: Vers. 23. — Elevans autcm. A longc vident iu-
erunt, et cum lex suis observatoribus bona terrae pro- tideles, dum in inio positi ante diem judicii tideles
mittat, quilms occurril docens (listanliam esse inter super se in reqnie attendunl ,
quorum gaudia p(ist

legem et Evangelium : quia in lege carnalibus pro' conlemplari non possuut. Longe est (luod conspici-
pter torram pr.vcipiuntur miiiora , et in Evaiigelio unl, (piia illuc per^nerilum non attingunl.
spiritualilius proplor cicluni prrecipiunliu' majora. \'idit ibraham. (Greg. Credendum esl, (|uod

Et omnis. Magna vis cst cum de terra genitus anio relribuli^inem exlremi judicii ii\jusii in i-equie,

C(elum qua;rit possidere per virlutem, (piod non po- clc, uxque iii/ et de illoriun p(vna lonpionlur quos
tuit lenere per unlurani, cum linguas eliani derideu- inutililer anuivonmi.
817 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. LUC. 31S

Vebs. 24. Ut intingat. Qui micas cadentes de A tacet, sicut qui poenitenti non indulgct. Et si pceni-
mensa Lazaro non dcdit, de exlrcmo ojus digito tentiam. Aliter fratri pccnitenli, aliter inimico per-

vita non dedit, in inferno minima qu«rit. sequenti veniam dare prsecipimur. Fratri concessa

Vers. 25. — Quia rcceijhti. (Aug.) Nota quod roniissione socia cbaritate conimunicamus, persecu-

dives iste aliquid boni habuit, cx quo bonum tran- tori malum nobis volenti, vel si potest facienti, bona

sitorium in hac vita recepit, et Lazarus aliquid mali vohunus et facimus quod possumus.
habuit, sed ignis inopia purgavit. Vers. 4. — Septies. Solet universitas scptenario

Vers. 26. — Et in his omnibus. Sicut reprobi a designari. Prcccipitur ergo ut omnia pcccata dimit-
pocnis ad gloriam sanctorura transire volunt, ita tantui', vcl semper pocnitenti dimittatur.

justi per misericordiam mente ire volunt ad positos Vers. b. — Adauge. Gum supra dixisset (LtiC.wi) :

in tormentis, ut eos liberent ; sed non possunt ,

quia Qui lidelis est in minimo, etc. Apostoli qui in alie-
justorimi auimae et si in naturcc suse bonitate mise- no et inminimo, id est in terrenorum contemptu
ricordiam habent,jam laincn auctoris sui justitige fuerant fideles, in suo et majori fidem postulant au-
conjunctae, tanta i'ectitudinc constriugunfur, ut nulla geri, ut ipu ex fide jam habent exordia virtutis, ia

ad reprobos compassione moveantur. eadcm proficiant, donec ad porfectionem veniant.

Vers. 27. — Ilogo ergo.

Postquani ardenti de se B Vebs. 6. —
Arbori moro. Per morum colore san-
spes toUitur animus ad propinquos recurrit, quia
,
guinco cujus fructus et virgulta rubent, Evangelium
reproborum mentem pffina sua quandoque inutilitcr crucis cxjirhnitur qua; pcr fidem apostolorum de
,

erudit ad charitatem, ut jam tunc etiam suos spiri- gcnte Juda;orum fin qua velut m stirpe generis te-

iualiler diligant, qui hic dum peccata diligercnt, nec nebatur verbum prsedicalionis) est eradicata et in
se amabant. Servatur ergo diviti ad poenam, et mare gentium transplantata, cui etiam convenit sub-
cognitio pauperis quem dcspexit, et memoria fra- jecta parabola de ministris vcrbi. Folia mori ser-

trum quos reliquit, ut de vi.sa dcspecti gloria, et de pcnti subjecta necem iuferuut , et verbum crucis ut

poena inutiliter amatonmi amplius lorqueatur. Ut cuncta salutaria confert , cuncta noxia tollil. Fruc-
mittas. Serius dives iste magister incipit esse, cum tus mori in flore albet, formatus irrutilat, maturitate
jam nec discendi tempus habeat, nec docendi. nigrescit : sic diabolus , flore angelicaB naturae et

Vers. 31. — Si Moyscn.

Qui verba legis dcspi-
potestate rutilanlis prsevaricando terror inhorruit
Odore, qui pcr fidcm cxcluditur.
ciunt, Redemptoris prxccpta qui ex mortuis surre-
xit, quanto subtiliora sunt, tanto h£ec difficilius im- Vers. 7. —
Quis autem, etc. Scrvus arans aut
plebunt, el cujus dicta implere renuuut, ei procul pascens doctor est Ecclesiaj, de quo dicitur : Nemo
dubio credere rccusani. Gmittcns manum ad aratrumct ascipiensretro, ap-
lus est regno (Luc. ixj Dei. Et Dominus Petro di-
CAPUT XVII. cit : Pascc oves mcas [Joan. xxi). Qui servus de
agro regreditur, cum intermisso opere praedicandi,

Vers. 1 .
— Et ait ad discipnlos. Sciendum cum Do quasi ad curiam conscientise rediens sua dicta vel
minus de misericordia loqueretur, Pharisan avari in factapertractat, cuiDominus non statim jubet ab hao

irrisione perseverabant, in quo infirmis auditoribus vila transire , et seterna quiete refoveri, sed domi
scandalum, ne'attenderent, faciebant. Hos ergo in- parare quod coenet, id est post laborem aperta^ lo-
crebat loquens apostolis, sciUcet quod illi suo vitio cutionis, humihtatem, proprioe conversationis exhi-
faciebant, ut evenirent scandala per se quas non po- berc, in tali enim conscientia Deus coenat.

terant non evenire in mundo aerumnis et crroribus Vers. 8. — Et ministra mihi. Ministrat condi-
plenissimo. lori qui ejus naturam considerans , et ojus judicia

Vers. 2. — Si lapis molaris, etc. Secundum ri_ pertimescens, de suis se virlutibus humiliat. Minis-
tum provincias ubi erat ista criminum poena, ut alli. ter enim a minori statu dicitur.

gato saxo in profundnm dcmergerentur. Et vere Vers. 10. — Sic et vos. Postquam ad perfectio-
utilius innoxium ptona gravissima vitam quam
finire, D nem tidei exhortatus est, per quam fiunt mirabilia
laedendo fratrem mortem mcoreri perpetuam. De opera, etiam contra rerum naturam monet, ne quis
pusillis. Non ajlate, sed fide et animo, qui occasio- de suis operibus glorietur, sed quanto fides est fo-
nes quserunt quomodo scandalizentur, ideo consu- ris virtutibus excelleutior , tanto conscientia intus
lere oportet vos his ne occasione vestri recedant a sithumiUor, quia Domiuo jure debemus obsequium.
fide et a salute. Serviinuliles. Si homo ab homine servo non uni-
Vers. 3. — Attendite vobis. Quo ordine , scan- forme, sed multiplex ministerium exigit, nec gra-
dala declinare et va; perpetuum evitare possimus, tiam habet, quanto magis vos qui sine me nihil po-

insinuat. Sed si nos attendimus ne quem laedamus, lestis,non unius usum operis vel laboris exercere
si pojnitentem zelo justitiae corripimus, si cx corde debetis, sed semper novis studiis augere priora, nec
pwniteuti dimitlimus, nec jubemur passim peccanli, vosjacletis, quia bene servitis.
sed poenitentiam agenti dimiltere. Primum ergo est Quod debuimus facere. Qui venit ministrare non
peccantem increpare, ut postea poenitenti, possimus ministrari, nos debitores sibi fecit, ne nostris ope-
dimittere. Ita enim peccat qui peccantem videns ribus confidentes, sed ejus examen paventes, omni
 :
,

3t9 WALAFRIDl STRABI FULD. MON. OPP. PAR.S l. — TIIROLOOICA. 320

bus iniplctis (iiwi' piwcoplii sunt, nos imporfccto Avcniontc Domino Ilicrosolymam, confestim regnum
esse recoyiioscunms, quaniliu pcrcgrinaniiir a Deo. ejus manifeslaretur.
Ykhs. II. —
F.t fuctum c^t. Post parahnlam (]ua Non renit rerjnnm Dei, etc. Quia, ipiando vcniot,
invitat atl humanilatem et pcrsoverauliani in divor- ncquo ab angolis, noque ab hominilius potesl ob-
sis (iiUeiis Dei, reprelieniluntur ingrali ilc impensis scrvari, sicul Dominica^ incarnationis lompus, et pro-
liencticiis. phetarum vaticiniis pr;cfixum, ct angclorum est prm-
\'Kits. M. — flreurrcrutit, ctc.Loprosi sunl li.ero- coniis manifestaiiiin, adeo ut conceptus ost, natus,
tioi, qui quasi varios colorcs lial)entes in codom cor- baptizatus, pra>dioans, moriens, resurgens, ad cffilos
pore, varias seclas, nunc falsitalis, nunc voritatis, ascendens, coinitanlibus indesinenter , vel angelo-
permisccnt in cailein pncdicatione. lii autem quia rum, vol hominum , vol corto miraculorum sit dc-
vitantnr et ab Kcclesia removenlur longc, nccesse claratus indiciis.
habcnt ut magno clamore inlcrpcllcnt. Vers. i\. —
/•.(('(' enim re(inuiH. Non potorit oh-

Qui .ilelcruiit, etc. Qui contra Dccilogum pccca- servari, quia rognum mcum non ost corporale, ut
verimt, noc amando Deuni (do ipio male sonlinnl), no putatis, sed spirituale, quod fide jam incepit.
proximum, a quo dividuntiir, sub donario ad Deum Definuin Dei. Vel sic potest accipi responsio Do-
claraant et sanantur, dum in Ecclesia; societate do- B mini : liefiniim dei intra vos c,'!t ,
qui (iiiandoipie
ctrinam inlogram vcrami|uc asseqiiuntur, ct omiiia venturux .ludcx omniiim, nimc cliaiii rcgnat in cor-
secundum Catholica! lidci rcgulam disscrunt, et va- dibus lidclium. Sed cum ha^^rciici turhaiit Eoclosiam
rietatc mondaciorum quasi lcpra carcnt. Sed unns
pravis dogmatibus, desiderant fideles ut Dorainus,
gratias agit, id cst qni in unitatc Ecclesia; pcr hu- una dio ad tcrras rcdiens, si fieri posset, veritatem
militatem remanenl ;
qui vero per superbiam clati fidei inlimaret.Sed non vidcbunt, quia quod semol
mundatori sunt iiigrali, novom sunl ,
quia por uni- Evaugolico fulgoro est exhibiliim, non est opus cor-
latem a porfoctione dcnarii dcliciunt. porali visionc Domini firmari.
Vers. 13. — Et lcvaverunt vocem. Quia in verbis Vers. "22. — Yenicnt dics. Noluit dicere quando
Salvatoris se errasse cognoscunt, salvandi pra-ccplo- vcnirot, sed venlurum dixit, ut incutoret omnihus
rem vocant, cl per cognilioucm pra-ccploris rodcunt terrorem immincntis judicii, nec securitatem affcrrct
ad lormam salutis. dilationis.
Vers. 14. — ltc\ otc. Quisquis liBorclica pravitale Desiderelis. Posl meam ascensionem, quando vos
vel gentili superslilionc vel Judaica perfidia, vel fra- mundi ingemiscentes mc
in boc exsilio desidorabitis
terno schismate per Dei gratiam mundatus carucrit, vidcre in gloria moa, quce voluntas laudanda. non
necesse estut ad Ecclosiam veniat, colorcnKpietidei mundo implcnda. Unnm
Q lamon in Iioc diein. Bcue
verum aliis similem ostendat. unum dicit, quia in illa gloria, de qua propheta ait

Vers. 15. — Uiius autcin. Unus aulcm regressus Melior est dies una iii atriis tuis super millia {Psal.
significat uuius Ecclesia! dcvotam in Chrislo huraili- Lxxxin), nulla est tenebrarum interruptio , nuUa
tatem, qui cadens ad pcdcs ejus gralias agcns, quia saltem momoria miseria? vel doloris. Hujus diei pra^-
repressis prjesumptionis cogitationihiis ,
quam sit sentiam bonura est dosidcrarc, non tamen magnitu-
infirraus videt , nihil virtutis sibi Irihuit; bona qune dinc dcsiderii nobis fingero sorania ,
quasi instet
agit de misericordia intelligit. dies Domini, quod ab aliquibus faciendum priedicit.

Vers. 16. — Et ccciditin facicin. Cadit in facicm, Vers. 23. — Et dicent, etc. Fuere quidam qui
qui de perpetratis malis erubescit. Ibi enim cadit coraputantes curricula rctatum, consummationis s;e-

homo, ubi confunditur. Qui in faciom cadit, videt culi , certum anuum, diem et horam se dicerent
quo cadat qui retro cadit, non vidot. Boni ergo in
;
invenisse.

faciom cadunt, quia humilianl se iu his visibilihus, Vers. 24. — Nam sicut, etc.Nolite illis credere
ut ad invisihilia erigantur ; mali relro cadunt, (piia quia secundus adventus repentinus erit, et ita ina-

caduiit in invisibilibus, ubi non vident quid eos se- nifestus, quod nullus potcrit ignorare de sub cielo,

qualur. £)
quia discrimon judicii suh cwlo, hoc est, in aeris

Vers. 19. —
Surge. Qui infirrniiatem suam
niedio geritur.

agnosccns humilitcr ante Dcum jacuit.divina consola- Vers. 2o. — Primum autem , etc. Loquens de
tione surgcrc ad fortiora opera, et ire crescendo gloria adventus, inscrit etiam de passione, ut cuiu

usque ad perfecliorajubetur. Fides lua. Fides quie moriouteni vidoront quoni regnalurum audieraut,

ad agondas gratias inclinavit, econlra pcrfidia illos dolorem passionis, spe promiss£eclaritatismitigarent.
damnat qui de acceptis bcnoficiis suiit ingrati, Te Vers. 26. —
Et sicut factum est. Subilum adven-
sahmm fecit. \a siqicriori parahola dcccrnilur fidem tus sui diem pluribus aslruil cxcmplis, et quem ful-
per liumilitalom dehcro aiigcri. In isla rohus ipsis guri (cito omnia transvolaiili^ comparavorat, diebus
manifeste oslendilnr, non tanlum agnitam ra-
lidei Noe, vel Loth «qiiiparat quando ropentiuus morta- ,

tionem, sed fidci cxscciitam opcrationem esse, qu» libus supervenil intoritus.

salvum faciat crodoulem.

Vkrs. 27. — Edelninl, etc. Non connuhin vel ali-
Vers. 20. — Interroijatus. Ideo intcrroganl, quia menia damnautur, cum in liis successionis , in illis

sicut Lucas inferius apcruil, csislimabant i|uoi!, natuiie posita siul subsiditi, scd immoderatus licito-
 ,

321 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. LUC. 322

rum iisus argnitur. Quia enim his sc tolos dando, A quia majorum consilio reguntnr, ut feminEe a viris,
Dei judicia conlcnmcbanl, ignc vcl aqua pcricrunt. qna3 tamcn in unum mohmt inquantum de suis ne-
Unque in dicm. Allegorice : Noe arcam oedillcat, cum gotiis Ecclcsias usibus deserviunt. Sed ([uidam tan-
Dominus fideles in Ecclesia congregat. Quam ct con- tum propter a;terna, qui hahcnt tanquam non ha-
summatam ingreditur cum hanc in die judicii praisen- bentes, quidam propter temporalia, qui in inccrto
tia sua illustrat. Scd dum arca aidificatur. iniqui lu.\u- divitiarum spcrant (I Tim. vi).

rianlur, et dum intratur, feterna danmationc plcctuntur. Vers. 37. — Qui dixit illis. Duo quajrentibus

Vebs. 28. — Similiter, elc. PrKtermisso maximo

unum rcspondct , sanctos scilicct secum assumen-
dos, aliud subjiciendo innuit, malos scihcet a se re-
Sodomitarum scelere, sola ea commemorat qua; vel
levia, vel nulla esse putarentur, ut intelligas quali
pulsos cum diabolo damnandos. Ubicutiqtic, etc.

poena sine quibus

Ubicunque fuerit Dominus corporaliter, illo congre-
feriantur illicita , si licila et ea
gabuntur electi, qui ejus passionem humililer imi-
vila non duciiur, immoderatius acta, ignc et sul-
tando tanquam de carno ejus saturanlur, quorum
phure punienlur.
per rcsui'rectionem rcnovabitur ut aquilae juventus
Lotli. Allegorice : Loth, qui inlerprclatur decii-
7ians, est populus elcctorum, qui dum in Sodomis,
CAPUT XVIII.
id est inter reprolios nt advcna moralur, quauitum B
valet scelera coruni dcclinal. Exouutc Lolh, Sodonia Vers. 2. — Jude.v quidam. Ha;c parahola ad oran-
perit, quia in consumniatione scvculi e.vibunt anijcU, dum et credendum , et non dc nobis , sed de Deo
et separabunt malos de medio justorum, etmittcnt pra;suraendum hortatur.
eos in caminum ignis {Mattk. xiii). Vers. 3. — Vidua autcm. Hxc vidua polest ha-
Vers. 30. — Filius hominis. Qui interim appa- bere similitudinem Ecclcsise, quse desolala videtur
rens omnia videt , tunc apparens omnia judicahit donec veuiat Domiuus, qui tamen in secrelo ctiam
quando cunctos judiciorum suorum ohlilos huic sa'- nunc curam ejus gerit. Vindica me. Cum justi pro
culo conspcxcril mancipatos, ut merito deheant cum persecutoribus orare moneantur, tamcn de malis
ipso quem iuhahitant orbc deleri.
salva justitia hanc vindictam expciunt : ul percant
Veks. 31. — In illa dic. Hucusque de hoc quod omnes mali, vel conversi ad jusliliam, velamissa per
regnum, id est Christus, non cuni observatione, sed suppliciuni potestatc quam nunc contra bonos quan-
insperatus adveniat : nunc a qualibus ipse adventus diu hoc ipsum bonis cxpedit vel temporaliter ali-
exspectari dcbcat. In tecto est, qui carnalia exce- quid possunt. Quem finem cum justi venire deside-
dens velut in aura lihera spiritualiter vivit. Vasa cjus rant, quamvis pro inimicis orent, tamen non ab-
in domo, sunt concupiscenti;e earnales, quas prius p surde vindictam desiderare dicunlur.
araavcrat, sed sui)erna petens in mundo reliquerat, Vers. 8. — Vcrumtamcn. Dico me facturum vin-
quas imminente judicio necessc cst ne repetat. dictam justoruni , sed illi erunt valde pauci ,
quia
Et qtd in agro. Quod dixcrat : Eum qui in agro cum in die judicii in forma Filii hominis apparuero,
est retro non debere redire, ne de his tantum dictum tanta erit rarilas justorum, ut non tam ob clamorem
videretur, qui aperte de agro rcdituri sunt, id cst fidelium injuste damnandorum, quam ob eorum tor-
Dominum palam negaturi ; ostendit multos qui cum porem juste damnandoruni totius jam mundi sil ac-
faciem in antcriora videntur tenere, animo tamen celeranda ruina. Putas. In verho increpalur duhita-
retro respiciunt. tionis infidelitas, non opinatur Divinitas. Scit enim

Vers. 32. — Memores estote. Uxor Loth signill-

omnia per quem sunt omnia, sed dubitando incre-
cat illos qui in trihulatione relro respiciunt, et se a pat infidelium corda.

spe divina; proniissionis avertunt, et idco stalua sa-

Vers. 10. — Duo homincs. Quia parahola qua ad
lis facta est, quia adraoneudo homines ne similia fa-
orandum invitavit, ita conclusit, ut diceret, veniente
ciant,corda eorum condit ne sint fatui. Judice, diliicile fidem in terra rcperiendam. Ne quis

Vers. 33. —
Quicunque. Qui vitam carnalem (uc- sibi de supervacua fidei cognitione, vel etiam con-
gando Christum) in mundo salvarc voluerit, in futuro fessione blandiretur, in hac parabola, diligenlius
D ostendit Deo non fldei verba, sed opera exami-
a
perdet eam ; vcl qui aiternam sahUem aninias queerit,
non dubitel eam dare ad niortera hujus temporis. nauda inter qua3 maxime regnat humililas quam
,
,

quia non habeut superbi de sua juslilia prKsumen-

Vers. 34 — hi illa nocte. Id cst in illa tam tene-
tes, et infirmos despicientes, quasi vacui fide, cum
brosa Irihulatione ut in errorem inducantur, si /icri
orant non cxaudiuntur.
potest, etiam Duoin
scilicet
electi {Maitli. \\i\).
qui olium eligunt, nequc saecularibus, neque
lecto. Illi
Vers. H. — Deus gratia, etc. Quatuor sunt spe-
cies tumoris : cum vel quis bonum quod liabet, a se
ecclesiasticis negotiis occupati.
habere ffislimat : aut si datum a Deo credil, pro me-
Vers. 3^. — Altcra relinqiietur. Qui vel humana ritisdatum pulal ; aut cum jaclat se habere quod
laude, vel qualihet corruplione stalum vitaj qua im- non habet aut cum despectis
; caiteris appetit sin-
bulus est, deseril. De ciuo Jeremias : Viderunt eam gulariter videri habere quae habet. Hac Pharisaeus
hostcs, et deriserunt sahbata ejus (Thren. i). Ducb peste laborabat, qui ideo non justificatus descendit,
erunt, etc. Duae differentife, sequcntium orbem re- quia raerita bonorum operura sibi singulariler tri-
rura mobiliura. Qua; femineo genere designantur, buens, publicano se praetulit.
 A

323 WALAFRIDI STRABI FDLD. MON OPP. PARS I. - THEOLOGIGA. 324

Vers. 12. — Jejuiwbis. Ecco PharisLuus atl cxlii- tis, sed magistri ah.s<]uc Deo cxcludit bonilatera.
bemlani absuncntiain, ad impcliandain, inisericor- Vers. 1'.). — Di.iit uutcm. (.\miui.) Vcrsuta inlcrro-
diam, ad rclcrcndas Deo gralias oculuin iiabct, ad gatio, et ideo arguta rcspousio. Tenlalor enim, etc,
Lumilitatis custudiam uon habct. El quid prodcst si xmjue ad cuin his vorbis denniatur contra naturam
tota civitas custodiatur, et unum tbramen pcr quos esse divcs misericors.
hostcs intrent rclin(|ualur? Mandata nosti. Ibcc est puorilis innoccntia' casti-
Vers. 13. — Et publii-ainus. Sicut humiiis, non au- tas, qua; nobis imilanda proponitur, si rcgnum Dei
dcl uppropinciuarc, utad cumDcusappiopinqnct : noa ingredi volumus.
aspicit ut aspiciatur ;
prcmit conseientiam, sed spcin Vers. 23. — Diucs crat. Nullus dives, id est con-
sublevat ;
percuti pectus, pwnas de se cxigit ut Deus dens divitiis suis, intrabit, ut Jesus secundum Mat-
parcat ; coiifiti'tur ut Dcus ignoscat ; i^noscit Deus thieum exponit. Non ergo divites raanentes, sed qui
quod illcagnoscit /)(,'«i-, propltius. Puhlicainis liuinih- osse dcsiorunt intraliuiit.
ter orans ad illos porlinct de (piibus dicitur : Deus non Vers. 25. — Fucilius est enim. Mystice. Facilius
facict vindictam electorum ad se claraantiura. Phari- est Christum pati pro dilcctoribus sircuU, quam di-
sa^us nierita janclans, ad illos dc quibus subdilur : Fi- lectores sa;culi ad Christum converti. Camelus dici-
lius IwmiJiis vciiicns, putas invcniet fidcm in ttrra ? -n tur Christus, quia spontc humilialus, inlirmitalis no-

Vers. 14. — Quia omnis, etc. Posita Pharisa'i et strte onera sustulit. Acus punclio, per quam angu-
senlenlia, ut slias passionis signilicat, qua passioue velutacu, na-
publicani conlroversia, ponitur judicis
tura; nostroe quasi scissa vestimoutaresarciredigna-
caveatur superbia.
tus est est reparare post lapsura. Aliter
Vers. 15. — Ajferebam autcm. Post dictara cou-
, id

populum gibbo peccatorum de-

facilius est gentilcin
:

troversiam, post datam sententiara humili magislro,

formem per angustam vila; viam iugredi, quain Ju-
ofTeruntur infantos, ut ostendatur quod innocens et
daium de meritis gloriantera, et ad subeundum leve
simplex a-tas ad graliam pcrtineat. Increpant apo-
onus Christi se huniiliare nolentera.
stoli, non quod noUent infantes manu et voce Sal-
vatoris benedici, sed quia nondum perfecli in fide, Vers. 26. —
Quis potest ? Intelligunt in nuraero
divitura dcputandos omncs qui amant divitias, etsi
putabant eum in similitudinem horainum lassari ira-
non habent : aliter cnim, cuin sit turba major pau-
portunitate otTercntium.
perum, non dicerent Quis potest salvus /ieri ?
Incrcpabant. Hoc fortasse ideo, quia prius populum
:

JudfEorum ex quo secundum carncm erant,salvari vo-

A'ers. 29. — Ncmo. Qui carnalia pro Domino di-
raiserit, spiritualia accipiet. Marcus ait Centicstan- :
lebant, sed et pro Chanana>a muliere supplicaverunt.
Sciebnnt ergo mysterium, quod utriusquepopuli voca-C
tum nunc, elc. {Marc. \), id est, in hac vita perse-
cutionibus plenagaudium regni degustanl, et om-
tio deberetur,sed fortasse adhuc nesciebaut ordinem.
nium electorum sincera dilectione fruuntur.
Vers. 1G. — Sinite pucros. Nemo prohibeat lan-
guidos venire ad medieum. Isti in ramo nihil adhuc Vers. 30. — Rccipiat, etc Qui pro Domino om-
Qui pro se nes divitias dimiserit, et carnis aflectus contempse-
commiserunt, sed in radice perieruut.
raulto plura recipiet in pra'senti, et a fratribus
agere non possunt, causara ruam majoribus com- rit,

et sororibus propositi sui glutino spirituali coUigatis,

miserunt. Tangat medicus et benedicat pusillis,

multo gratiosiorem in hac vita recipiet charitatem.

cum majorihusiPsal. cxiii). Jalium cst cnim. Non
ait istorum, sed qui habent ex studio innocentiam et \ev^s. 31. — Assumpsit. Prjevidens ex passione
simplicitalem (juara isti habent per naturara, (piia sua discipulos perturbandos, prsedicit et passionis

non letas rcgnat, sed mores. Non enim est virtus poenara, et resurrectionis gloriam, ut cum morien-
non posse peccare, sed noUe. Sicut puer non perse- tem cernercnl, resurrccturum non dubitarent. Et
verat in ira, hesus non meminit, non concupiscit consummabuntur. In hoc oslendit quidquid pro-
inuliercm, non cogitat vcl lo^piitur inalum, sic vos pheta; pra:dixcrunt ad su» disponsationis mystcrium
nisi talem innocenliam et animi puritatem habueritis, intendisse. In quo percutit hajrelicos qui dicunt ,

non intrabitis iu regnum ccclorum. D Christum legi et prophetis contrariura paedicasse,

Vers. 17. — Rcynum Dci. Id cst doclrinara Evan- et ahum Vetcris, alium Novi esse Deum Tesla-
lamenli. Conlulat ctiain paganorum dcmenliam ,
gelii sicut pucr jubemur acciperc. Puer in discendo
quia ejus cruccm dcridcut cum proxinue sua* pas-
non contradicit doctoribus. Non rationes et verba
sionis, et tenipus quasi futurorum pricscius ostcndit,
coinpoiiit ad rcsistondum, scd fidelilcr suscipit, ob-
temperat et (piicscit.
et locuin quasi morlem non limens adiit.

Vers. 18. — Et intcrroyavit eum. (Bed.v.) Audie- Vehs. 34. — El ipsi, elc. Discipuli sermonem Do-
rat hic princeps similes puerorum dignos esse, etc, minica^ passionis tolics rcplicalum ideo inlelligere
usijue ad his qui perfecti esse volunt, ailjungit : Om- non viUent, quia quem maxiinc videre desiranl, ejus

nia vcndc ct da, paupcribus Olarc. xV morlcm audire non possunt, et quem nou soluin ho-

Maijistcr Intnc, Quia bonum magistrum dixit, et mincui iimocculcm, sed ciiam vcruin Deum esse

non Dcum vcl Dci Filium confossus c^t dicit i|uam- seiunt, mori posse nou pulant.
vis sanctum homiueni comparatioiic Dci bouum non Vers. 3i>. —
Ofcus. Cuicus signilical Immauum
essc. Christus autem non renuil tcstiinouium bouita- gcuus, quod a supcnia claritate e.voIusum daumalio-
 :

323 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. LUC. 326

nis suac palitur tenebras, sed a Domino appropin- A moro foliis similis, sed allitudine prajstans, ot in-
quante Jericho curatur. Jericho luna inlerpretatur, terpretalur ficus fatua, id est crux. Quae creden-
per quam defectus mortalitatis intelligitur. Dum tes ut ficus pascit, ab infidelibus irridetur ut fatua.

ergo Verbum Dei infirmitatem noslrae caruis susci- Quam pusUIus ascendit, dum quilibet humilis et
pit, homo ad coguosceuda redit. Caecus sedet juxta proprice infirmilatis couscius, in virtuto crucis glo-
viam dum iucipit credere iu ipsum, qui dicit : Ego rialur, et per hanc laudabilem fatuilatem trauseun-
sum via {Joan. xivj. Mendicat, dum rogat. tem prope Dominura cernit, quia si nondura iia so-
Vers. 39. — Et qui prceibant, etc. Qui Jesum lide ut est jam, lamen raptim, et quasi in transitu

pra;eunt venientem,significant cajcum carnalium vi- luci sapientiae coelestis inlendit.

tiorum, qua; dissipant cogitalionem hominis et pcr- Quia inde erat transiturus. (Isid.) lila parle ubi

turbant voccm orationis, ne Jesus ad illuminandum sycomorus, vel ubi credilurus, etc, usquc ad velut
venire possit cor homims,sed jam seuliens se gravari in fecunda alliludine operis eminebat.

phantasmate priorum vitiorum,et vocem orationis suje Vers. b. —

Et cum venisset. Per praemissos prae-
impcdiri, ne pro se exovari possit, ardenlius clamat. cones verbi sui, in quibus erat Jesus ct loquebatur,
Veus. 40. — Stans a^item, etc. Transiens, cajcura venitadpopulumnationum, quipassionisojus fidejam
audit, slans, ilhiminal, quia per humanilatom suam -n sublimis, eliam diviuitalera ejus aguoscerc ardet,
noslra; CKcitalis vocibus compalitur,sed per poieuliara suspicieus videt, quia per fidom a torreuis clevatum
Divinilatis lumen nobis gratia; infundit./lrfrfuci ad se. amat amanlem sc. Descende.
clegit oligcntem se, et

Qui praetoreuntcm aliqualonus senticbat, duni in ora- Quod dcsceudere de sycomoro, et sic in domo pa-
tione patitur phanlasmatum turbas, vehementius insi- rare mansionem jubetur, hoc est quod Apostolus ait
Stensoralioniducituradslantem.el recipilhunen,quia EtsicognovimussecundumcarnemCliristum,sedjam
Deus in cordc tirmo ligilur,et sic lux amissa reparalur. non novimus.Sicnim mortuusest e.r infirmitate, sed
Vers. 41. — Quid tibi, etc. Non ex ignorantia jam vivit ex virlule Dei (II Cor.v, xiin. Mancre.
qiiserit, sed ideo ut rogetur, ut mentem adoralioncm Manebat iliquando Dominus in domo'principis Pha-
excitet. Quod intelligens, caecus subjungit Domine, risaeorum, id est in Judaeorum Synagoga docebat.

ut vidcam. Non petil caicus aurum vel aliquid tem-

:

Vers.7. —
Murmzirabant. Mamkslum est Judaeos
porale, sed lanlum lumen. Irailemur ergo eum, quem semper gonliura odisso, vel non intollexisse salu-
menle et corporc audivimus sanatum pelamus a Do- ;
tem. Unde et adversus Polrum dicitur: Quare in-

mino kiccm aeternoe visionis, ct dicet nobis Res- troisti ad genfes pra'puliu.m habentes{Act. ix).
— Stans autem,
:

picc, fides tua salvum te fecit.

Vers. 8. etc. Aliis calumnianti-
Veus. 43. — Et confestim vidit. Videt et sequilur.
bus hominem'pcccatorera, ipse et Zachfcus stans,
qui bonum quod inlolligil oiioralur, ot Jcsum pra;- ^ '"^ '^^' '° ^^ 1"''™ Cffiperat'fidei veritate pcrsistens.
senlem vel prteloreunlora irailatur. Et hic lalis non non solum se ex peccatore conversum, sed eliain in-

solum pro impotrato in Deum proficit, sed eliam ter innocentcs probat conversatum, cumetiam anle
ahos ad laudem Dei accendit. Et omnis plebs. Lau- convcrsionem innocenter vixit, et qui ante convor-
dat plobs Deum non solum pro impetralo munere sionem diraidium, post conversionem potest dare et
lucis, sed et pro merilo fidei impelranlis, quia uou so- totum. Si quid, etc. Primum est secundum legem
lum laudat quod polenter et raisericorditer illuminat, roddere, doinde quod remanet pauperibus erogare
sed quia clamorem fidei firmiler clamanlis exaudit. Hunc fructum vita» publicanus de sycomoro por sa-
pieutem slulliliam legit quod rapta reddit, propinqua
CAPUT XIX. relinquil, visibilia contemnit, ejus quera nondura vi-

Vers. 1,2. — Et ingressiis, o'c. Eccecamelus de.

det sequi vestigia concupiscit.

posila sarciua gibbi per foramen acus transit, dum Vers.9. — Filius sit. Nou carnc, sed lide, quia
conlempto censu fraudium, anjustam portara qua; sicut Abraham jussu Doi patriam ob spem futurae
ducit ad vilara ascendit. Et quia devotione fidei ad haeroditalis deseruit, sic et iste qui thesaurum in
videudura Salvatorem, quod natura minus habebat. co-Iis acquirit spe.

ascensu arboris supplet, juste quod rogare nou audo" D Vers. 10. — Venit, elc. Eliara murmurantibus
bat, Dominic» susceplionis benedictionom accipit sua mysleria nou dedignatur exponere, quod propter
quam dosidorabat. Myslice, Zacha-us, qui interpreta- pnenitentiam peccatorum suspiciendam maxime ipse
tur justificatus, signitical credentes ex gentibus qui in terram venerit, ubi et se appellat Filiumhominis.
pcr occupalionem temporalium depressi erant, et mi- ul insinuet nobis dispensationem suae pietatis.
nimi, sed a Doraino sanctificati.
Vers. V{. — H(ec illis, etc. Suscepta et commen,
Et ipsc divcs. Quis de se desperet, ciun venit iste dala pffiuiteutia publicani divitis, per parabolam
ad Deum cui census ex fraude? Per hunc apparet, docet sibi magis paenitentiam peccatorum,quam ju-
quia non omnis dives avarus.
stiliamplacere superborum, latisque in gentibus
Vers. 3. — Prw turba. Quae lurba, nisi iraperitfe de ignorantia legis humilibus, quara in Judteis de
confusio multitudinis, quae verticem sapiontiae videre juslitia logis superbientibusseesserognaturum.
nequif? Zachaeus orgo non in turba.sed plebem trans- Eo quod. Non solum qui justi perseverant, sed
gressus Messiam quem desiderat aspicit. eliam qui de injustilia convertunlur ad filios pro-
Vers. 4. — Sycomorum. Svcomorus arbor est. missionis pertinent.
 . . :

327 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIROLOGICA. 328

Vers. 12. — Nohilis ulnit. Ilic est nohilis cui caecus A sus esl, cui Doniinus nuiam unam pamdomqup litlem,

clamabal : Misercrc mei, (ili Dauid, et cui lubte (lua; circumcisioni creditaesl, ad pra;dicandura com-
clainabaut : llosaniia filio Duvid : beiicdictus qiii misil.Qua) quiuque ninas facit, quia geutes quin-
veiiit iii noinine Doinini rcx Israel, qui couslilulus que sensibus corporis mancipatas, ad gratiam lidei
est a Patre rex, cui dalie suul genles iu luei'eililatem. evangelicic couverlil. /// sudario, etc. In sudario
Lonyintjuam. Iwciecatos Judieos reliu(|ueus, transit pecnniam roponil, qui ad prKdicaudnni idoueus, olli-
ad illumiuaudas gentes, qua) longe (quia a liuibus cium i)ru;dicandi vel suscipere reuuit, vel susceptum
lenu') clamaut ad Dominum, vel quia lonye a pecca- nou bcne gerit, sed perccpta dona sub otio tempo-
toribus salus {Psiil. c.wm) : Daus, qui ul>i(iue pra;- ris abscondit secum, diceus: SulHcit niihi ut de me

sens, louge ab Lis qui idola colunt, sed ct ipsi propc rationem reddaui, cur aliis pravlicem, vel de aliis

facti suut iu sanguinc. cogar roddore rationem? cumetiani apud Deum illi

Vebs. 13. — Vocatis iiulciii dcrcin. \ ocat decem suut inexcusabiles quibus lex data non esl, neque
audito Evangelio dormierunt, quia per creaturam po-
servos, dum elegit discipuios lillera Decalogi imbu-
terant Creatorem cognoscere.
tos. Dat dccem mnas, dum post rosurrectionem
surgit, et aperit seusum, ut spiritualiter intelligat Vers. 21. — Mctis quod. Metit enim Deus ubi non
s'^">'»iyit, id est etiam j!0s impielalis reos tenot
legis dicta Mna decera drachmas appendit. Et om- B
nis Scriptune sermo, quia vila; cceleslis perfectionem quibus legis verbura vel Evangelii non ministravit.

suggeril, quasi centenarii nunieri i^ondere fulget. Timens ergo periculum judicii, requiescam ab admi-
Negotiamini. Vcrba legis mystica inlorprelatione nistratione verbi.

discussa populis oirorlo, et ab eis conlessionera li- Vers. 22. — Sciebas, elc. Quod putaverat pro ex-

dei, raorumquo probitatem recipite. cusationc dixisse vertitur iu culpam. Si me ita du-
rurn el crudclem noveras, quare ista cogilalio non
Veiis. 15. — Et 1'actu.m cst. Quotidic Cbrislus ac-
incussit tibi timorem, ut scires me mea dUigentius
cepto regno a Patrc redit, quia pcregriuautis in terra
qu;esilurum.
Ecclesia; semper statum conspicit. Huic servo pe-
cuniam negotiaturo commodaf in alloro niodum con- ,
Vers. 23. — Pccuniam. Id est evangelicam prce-
dicationem paratisquc fidelium cordibus nou intima-
sunmiati operis examinat. Ihmc priiJouler laborau-
lem ampliori gratia donat, illum luxuriosa scctan- sti. ilcain ad meusam. Non tuam. Unde Apostolus
Si (juis loquitur, quasi sermones Dei{lPetr. iv). Cum
tcm, etiam quod dederat privat. In judicio vero
usitris. Qui verbi pecuniam a doctore emit credendo,
multi qui ad docendum idonei videbantur, ob negli-
geutiam suara iuter indoctos roputabuutur. Quidam nccesse est ut cum usuris solvat operando. Vel,

sijnplii;ioris observatiouis devotionem intor apostoli- G de accepto verbi fenore usuras solvit, qui ex eo quod
audit, etiam alia -studet intelligere.
cos summa pra;raia percipient. Qui eniin rccipit
proplictam iii noinine prophetw, mercedem pro- Vers. 2i. — Auferte, etc. CoUatam gratiam amit-
phetce accipiet {Matth. x). til, qui pra;dicando aliis conmiunicare neglexit.Au-
getur vero qui in ea laboravit. Sicut regiuni
Vers. 16. — Venit autein. Priraus servus, ordo
chrisraa
illi

quod suporbiendo Saul amisit, David obe-

doctorum iucircumcisione missus, qui unam mnam
diendo proraeruil. Spiritus onim Domiui qiu a Saul
negoliaturus accepit, quia unum Deum, unam lidem,
recessit, direclus est a die illa et deincops iu David.
uuum Sod docem
acquiril
baplisnia missus est
dum
pradicare.
populum sub lege conslilutura doceudo
Vers. 26. — Et abundabit. Myslice : cura omnis
Israel salvus erit, tunc plenitudo spiritualis grali»
sibimet associat.
quam modo torpcntcr exercomus, doctoribus illius

Vers. 17. — In modico fuisti Modicum fidelis. temporis abundanter couferetur.

cst quidquid in pra-senli percipimus donorum ad
Vers. 28. — Et his dictis. Finita parabola, vadii
coraparatiouem futurorura. E.v parte eniiii cognosci-
lliorosolymara, ut ostcuderet de ejusdem raaximce
mus, et c.r parte prophetainus [l Cor. xiii). Decein
civilatis evenlu parabolam fuisse prsemissam, qua;
civitates. Docem civilates sunt anima;, per legis
p ^^^^ j^^g^ p^^,_ ^.^ ip^^^^ occisura ob odium regm
verba ad gratiani |.vangolii pervemeules, qu.bus
ojus hostili clade sit peritura.
tunc gloriticandus pra'iionitur qui eis pecuniam
verbi digne Deo commondaverit
,

; unde Apostolus :
Vers. 29. — .l(/ Bcthphage. Bothphage, viculus
sacerdotum in moute Olivoti, et interpretalur domus
Qua; est spes nostra, aut iiaudium, aut corona glo-
bttccce. Bethania villa vel civitas in latere ejusdera
rioi^ .\onne vos ante Dominum Jcsum (l Thes.ii)
monlis, et dicitur doinus obedientia;. Has Dorainus
Veks. \S.— Et alter, etc. Bonus ordo, vocatu- Hierosolymam venlurus prcesentia sua sublimavii,
rus gentes, et Juda;os missurus interlici, qui nolue- suam docendo eon-
quia mullos ante passiouom pia'
runt supor se Christum regnare, hanc pra;misit com- fossiouis dtmis ot obodionlifp spirilualis implovil.
paralionom, no dicorolur: Niliil dodoiat populo Ju-
Qu» bone in monto Olivoli suul posit», id est iu
da;orura nndo molior possit liori, ul ((uod exigorotur
qui nos uuclione spirilualium chrisma-
ipso Domino
ab co qui nihil recipil? Kx una mua (punquc facil.
tum, et conscienlia' pielalisque luce refovel. El quia
qui moralia habet propter^iuinque sonsus. uon viilt absc(ui(li civitatein supra so posiiam, miltit
Vers. 20. — Et alter, clc. Qui ad pra;puliutu mis- discqiulos iu custcUuin, quud Csl couUa coi, u» per
329 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. LUC. 330

eos totius coiitra posili oibis raunitiones pene- A carnem David filiura venissc declarat, ut adversum

tret. se testimonium extorquealur invitis. Pax. Sicut

Vers. 30. — Introeuntes iwyente<js. Introeuntes in ilascente Domino hominum et angelorum agmina
mundum praxlicatores inveuiuut populum nationum, ca'lestia decantabant : Gloria inexcehis Deo. Et in
perlidiaj viuculis irretitum, liberum etlascivum. Cui tcrra pax hominibus, etc. Sic eidem raox triumpha-
nemo, etc, id est, nullus ratioualis doclor fra^num turo liomines concinunl : Pax in ccelo, et gloria in

correctionis posuit, qui vel liiiguam a malo prohibe- excelsis.

ret, vel in arctam viara vitae ire cogeret. Nemo in- Vebs. 39. — Magister.. Mira invidentium demen-
dumenta salutis quibus calefierct, utilia suadendo lia, quem vcra docentem noverant, cura magistrum
contulit. Nemo sedit, quia uullus stultitiam ejus de- appellari audiunt, discipulos ejus quasi melius edocti
primendo correxit. AUigatum. .4IIigatus vincuUs per- redargucndos sestimant, quos ille instituerat, quem
fidife, in quo addictus vel astritus Domino errore Deum apparet esse per miracula.
famulabatur, sed dominatum sibi vindicare non po- Veiis. 40. — Lapides. Crucitixo Domino apostolis

terat, quem Dominum feceratnon natura, sed culpa. pra3 timore tacentibus, petrje qua; scissai sunt, aper-

Et ideo cum Doininus dicituv, unus agnoscitur. Nam, tis raonumentis Deum et inuiidi Dominum aperte
clamabant.
etsi mulli dii ct domini ,
geueraliler tamen unus g
Mystice : si ca^citas contigerit in Israel, ut a laude
Deus et unus Domiuus.
Dei conticeat, populus gentium raollito corde lapi-
Vers. 33. — Solveniibus autem, elc. Non despi-
deo Creatorem suura credet et anuuntiabit.
cias hunc aseliiim, quia sicul in veslitu ovium sunt Vers. 44. — Et non relimjuent. Perversus enim
lupi rapaces, ita sub exuviis corporis (quod nobis
cum perversionem adjicit, iiuasi lapidem super lapi-
est commune cum belluis) inens Deo plena vegeta- dem struit. Sed cum aniina ad ultionem rapitur, ta-
tur. Dixerunt. Multos habebal dominos qui non uni lis cogitationum constructio dissipatur, et hoc ideo,
superstitioni deditus, sed pro libitu immundorum qiiia non coynoveris tempus. Pcrversam enim ani-
spirituum raptabatur ad varios errores. Quid solvi-
raaniDeus visilat, aUquando prwcepto, aliquando mi-
tis. Qui solvendo pullo contradixeranl, audito no-
raculo. Sed quia superbiens contemnit, nec de ma-
mine quiescunt, quia magislri errorum qui doctori-
lis suis erubescit, in extremo inimicis Iradetur, cum
bus ad salulem genliura venientibus obsistunt, suas quibus in ffiterno judicio daranationis socielate col-
lenebras defendunt, donec miraculis altestantibus ligitur. Ad pacem, etc. Dura carnem das voluptatibus
veri possessoris virtus emineat. Sed postquam Do- niala vciitura non prospiciens, liabes bona praesentia
minicae fidei polestas apparet, cedenlibus advorsario qure ad paccm possunt esse teiuporalem. Et cur hoc,
rum quereli coetus qui Deum corde portct addu- c subdit, scilicet, quia non prEevidct mala quae ei evea-
citur.
tura sunt. Si enim praevideret, in praesentibus pro-
Vers. 35. — Vestimenta. Vestimenta apostolorum speris laitata non fuisset.
doctrina virtutum, vel discretio Scripturarum, et Vers. 45. —^t ingressus. Post enumerata mala,
gratia spirilualitcr, quibus illi corda hominura prius ingressus templum ejecit vendentes et ementes, per
nuda et frigida contegunt, ut mereanlur habere ses- hoc innuens, quod ruina populi, maxime ex sacer-
sorem Chrislum. Imposuerunt. Dum populus gen- dotura culpa fuit ; dum enim vendentes et eraentes
tium portat Christum, discipuli in via vestimenta percutit, ostendit unde radix perditionis processit.
sternunt, quia corporis sui exuentes amictura simpli-
Vers. 47. — Et eratdocens. Domus Dei est con-
cibus sanguine suo viam parant, ut inoftcnso gressu
scientia fidelium, quam facit speluncam latronum
mentis, Hierosolymam, quo Christus ducit, lcndant, qui, relicta simplicitate sanctitalis, illud meditatur
id est ad veram pacis visionem. agere, unde proximura innocentem possit laedere.
Vers. 37. — Ad descensum. Descendenle Domino Sed econlra Dominus mentes iideliura ad cavenda
de monte Oliveti, id esl, humiliante se ad infirmita. mala erudit. Qua-rcbant illum perdere. Ideo nonpo-
lem nostrK carnis illo qui erat in forma Dei, cura eo terant illura perdere, quia tiraebant tumultum populi,
descendunt turbs, id est, humiliatur qui ejus raise- D vel ideo volebant perdere, quia, neglecto, suomagi-
ricordia indigent, utab eo exaltentur. Gaudentes. sterio, tolum populum videbant ad ejus doctrinam
Frequenter ingressus est civitatem Hierusalera, sed confluere.
non rex vocatus, quod semper lugerat, nisi modo
cum ascendit passurus. Quod ideo factum est, ut
CAPUT XX.
amplius eorum adversum se excitaret iuvidiam, quia
jam tempus passiouis
Vers.2. — In gua potestate. De Dei potestatedu-
instabat. Super. -Alaxune de bitant, et subintelligi volunt diaboli esse
quod facit.
resurrectione Lazari, quse nuper facta erat. Nam et Unde addunt Aut quis est, etc. In quo plane ne-
:

propterea obviam venit ei turba, quia hoc signum

gant Dei Filium, quem non suis viribus, sed alienis
factum audieraut ab eo. Laudant etiam de signis et
signa facere credunt.
doctrina, qua^ fecil cum ascendit ad diem scenope-
giae, quod Joannes narrat.
Vers. 3. —
Interrogabo vos, elc. Poterat aperta
responsione lentatorum calumniam confutare, sed
Vers. 38. — Benedictus. Turba post modicum prudenter interrogat, ut vel suo silentio vel sua sen-
crucifi.xura, regem appellat, exspectatum secundum tentia condemnentur.
Patrol. CXIV. H
 ——

331 WAI.AllllDI STRABl FULD. MON. 01'P. l'ARS 1. — TIIOLOGICA. 332

VEns. 4. liaiilismus Jouiuiis, etc. ijiiein conli- A mi). In quo pcrtiiiacia ooriim uolatur, qui posl rc-
tomiui de ccvlu habuissc pruplietiain niilii pcrliibuit surrcctioucin i)ra.'dicautibus apostolis crcdere no-
testimonium, ct ab illu audistis in qua pulestate cgo lueraut, scd quasi utilc cadaver projicientcs, genti-
faciani. yuod illi iulclligeules, dubitant (luid de- bus suscipiondura dodcrunt.
bcaiit respondore. Vehs. 10. .[hsil. Coiitradiciint seutentiu' c|uam
Neque eyo, ete. Propler duas cuusas veritas quoe- coulia porlidiam suum diolam csso coytioscunt. Quod
reulibus est abscondenda. Vel, tiuia minus capaces enim iii moiito gerebant, iu parabola coutineri in-
sunt ad audiendum ; unde dicitur : Multa liubeo vo- telligunt. Neganiibus ergo Juda^is justum fore, di-

bis dicere, sed )hin potcstis porture modo {Joun. viuu; scicntiic legisdpiam ipsi spornebaiit)ad gcntes
xvi). Vcl quia o.\ udio et cuutcmptii quierunt unde ;
trauslcrri, (piid Salvutor rcspoudout ulloiido.

dicitur : yolite sanctum dare canibus (Mallh. \n). Vefis. 17. — Quid est, etc. Qiioniodo implobilur

Vers. 9. — C.upit (lutem. Principibus saeordotum lucc propliclia? Nisi quia Cliristus a vobis reproba-

et scribis de sua intcMTOgalionc coufutalis, Douiiinis tus, crediluris gentibus cst pradicandus, ul in se

quod cccperat, cxseqiiitur, et illis aiidioiitibiis ple- uuo aiiguluri lupidoduos condat parictes. .Edifican-

beni, quod sua vcrba libentius audiat alloquilur, iu- tes. Qui sujira ooloiii, liic a^dificautes dicunlur, quia

ferens parabolara qua et illos impietatis arguat, et B qni plebeni ad ferondos fructus excolcre, lianc ipsi

regiuiin Doi ad gentos irausfcrendum ostondat. Domiuo iuliubitatore diguaui quasi doraum consti-
tuere jubcbautur.
yineum. Moralitor : Vineu Doniini snbaoth, domus
hrael (Isa. v.) : coloni, opcrarii, qui ad excolcndum Vers. 18. — Oinnis qui eeciderit. Qui credil et

prima hora, uona sunt conducti. Et

tertia, sexta et tamen pecoat, cadit supcr lupidom, et non conteri-
ipse peregre, etc. Qui ubique est, diligentibus se tur, scd confringitur, quia per patientiam ad salutem
praesenlior est, negligentibus abest, et longo tem- reservatur. Sed cui lapis irruit, id est, qui uegat
pore abfuit, ue perperam vidorclur oxactio. Nam pcnitus, conteritur, ut nec testa reinaneat. Vel cadit

quo iudulgentior liberalilas eo inexcusabiUor por- siiper eiini, qui niodo coutemuit, ct injuriis afficit,

vicacia. necdum ponitus intoril, sed quassatur, ulnon ambu-

Vers. 10. —
Et in tempore. Primus sorvus qui
lct rectus. Cadit supcr eum lapis, quera veniens in
judicio opprimit.
mittitur, Moyses legislator. Qui per quadragiuta
annos frucluni logis quaui dedoiat, a culloribus in- Vers. 19. — El qumrebant, etc. Quasi mentien-

quirebat, sed caesum dimittunt inancm. tem quajrunt iuterficere in quo vera probantur quae

Vers. U. — Et addidit, etc. Alter servus David dixerat. Ipse est euim ha^res, illi pravi coloni qui

propheta, qui post Moysera colonos vine» psalmodia! C solo huraano terrore retardanlur donec veniret hora
citharK dulcedine ad oxercitium boni cjus.
moclulamine et

operis invilavit, sod el liunc contumelia affcctum, Vers. 20. — Et obseruantes. Quod prae tiraore po-
dimittunt inanem, diccntes : Qwe ndbis pars in Da- puli, per se non possunt, inanibus praesidiis efliccre

vid,aut quce luereditas in fiUo Isai (Heg. \n) t Qui volunt, velut imiuunes a niorte ipsius videanlur.

lamcu pro liac vinea, ne ponilus exstirpetur exo- Vers. 2i. — Licet nobis, etc. Ciun nuper sub Au-
T&l: Domine Deus virtutum, converte ct respice de gusto Jud;eu Romanis stipendiaria facta esset, Pha-
cwlo, et vide et visita vineam istam il'sal. lxxvh). risaei qui dc juslitia sibi applaudebant, qui decimas
Terlius servus chorus prophetarum. Qui populum et primitiva Deo dabanl, tributa honiini solvenda ne-
corripiebant, et mala quae viue;e imraiueront pra>di- gabant, pio qua soditioue posiea reguura et tota pa-
cabaut, sed et illos persecuti suut et occiderunt. tria deslructa sunl.

Vers. 14. — Quem cum vidissent. Apertc probat Vers. i4. — Ciijus habet, etc. Alia iraago Dei, alia
Juda-os , non per ignorantiam crucilixisse Filium muudi. Si ergo Christus non habuit iraagiuem Cie-
Dei, sed per invidiam. Intellexerunt enira hunc esse saris, cur censum dedil ? Non de suo dedit, sed

cui diclum est : Postula a me, et dabo tihi gentes muudo reddidit quK erant luuudi. Et tu si non vis

hcereditatem tuam, et possessionein tuam terminosD essc obnoxius Cajsari, noli halierc qu* suut mundi.
terra; (Psal. cxvii). Et ideo consuleutes sibi dicunt: Si habes divitias, obnoxius os C«sari. Si vis terreno

Ecce mundus totus post eum abiit (Joan.\u';, etc- regi niliil debere, omnia Ina rehnque el Christum
llapredilatem ergo Ecclesi» quam non moriens Pater sequere. Et bene prius quse Csesaris sunl reddenda
relicpiil sod ipse sua morte en)plara resurgendo
, deecrnit. Nou cnim polest quis esse Doinini, nisi

posscdit, hanc Juda-i eripcre volunt, dura lidem, prius luundo reuuntiaverit.
qua: per ciim ost, exstinguero conautur, justitia^ Dei Vers. io. — Itcddite ergo. Sicul C;vsar exigit
noii subjcoli, sed suam cousliluere volontes. ///(• est imprcssiouem suce imaginis, sio el Dcus auiuumi lu-

hwres : Christus hxres, quia morti propriic supcr- luine vultus sui signalam.
vixit, ct teslanieutorum qua^ ipse coiulidit, quasi
Vehs. 27. .\ccesserunt autem. eto. Diue li;v-
haereditaria iu noslris profeciibus eraoluiucnta con-
reses eraut in Judicis : Pharisa-orum, qui pr;vfere-
sequitur.
bant jusliliani tnulilionum et observationum, unde
Vers. 15. — Et ejecluin illum. Marcus ordinem cl (livisi vdcabantur a populo, el Saduc;wrum, qui
mulat : Occiderunt et ejcccrunt extra vineain {Marc. ct ipsi vindicabunt sibi (juod non cruiil, id est Justi.
333 GLOSSA UUULNAtllA.
(jLOSbA ORDINARIA. — iiVAi>u.
EVANG. L,uu.
LCC. 334

Vers. 28. — Magister. Qui resurrectionem corpo- A tes orant, ut videantur ab hominibus, damnationera

rura non credunt, et animas putant interire cum quidem mereri, sed istos majorem.
corporibus, turpitudinera fabul» fingunt, quie deli-
rainenli arguit eos qui resurrectionem asserunt. Po-
CAPUT XXI.
tcsl autem fieri, ut in gente eorum hoc ahquando
Vers. 1. — Respiciens autem, etc. Qui appetito-
acciderit. Ut accipiut, elc. In lege litter;e cogebatur
res prunatus, et vanae gloriae cavendos esse monue-
nubere in vila. Sed in lege spiritus commendalur
rat, etiam dona ferentes in domum Domini certo
castitas. retribuat singuhs secundum
examine discernit, ul
Vers. 35. — Uli vero, etc. Cum omnes boni et intentionera cordis.
mali sint resurrecturi et absque nuptiis mansuri,
ut ad gloriam resurrectionis incitct,
Vers. 4. — Ex abundanti. Judseus ex abundan-
Dominus tamen orat apud
tia raittit, qui de justitia praesumens, ita
de sohs electis disserit. Si autem in resurrectione
se {Luc. xviii) : non sum
Deus, gratias agotibi, qriia
neque ducent uxores, resurgent ergo corpora quae
hominum. Omnem victura Ecclesia in
sicut cccteri
possunt nubere et ducere. Quod dicitur de his qui
munera Dei mittil, quae omne quod innuit, non sui
habent membra genitalia, scd uulla voluplate vel ne-
meriti, sed divini rauneris intehigit, dicens : Deus,
cessitate nubendi mancipabunlur. Et nota quod cum B propitius esto mihi peccatori.
secreta mysteria
insidiatoribus
loquatur,
et conculcatoribus
non tamen sanctum dat canibus, sed ad-
Vers. 5. —
Et quihusdam. Post oblationem viduae
in qua Ecdesia de genlibus signatur, destructio tem-
erant mulli idonei quos propter aliorum inniiundiliam
ph supponitur, ut veleraento litterffi occullantis, re-
non oportebal negligi. Neque nubent, elc. Cum cou-
condila sacramenta Ecclesiae incipiant patescere. Cu-
nubia propter filios, filii propter successionem, suc-
ravit enim Deus civitatem et templum et omnia figu-
cessio propter mortem, ubi ergo non est mors,
ralia subvertere, ne quis post adventum Cliristi ad
neque connubia.
iUa recurrerct.
Vers. 37. — Quia vcro resurgent mortui. Post-
Vers. 7. — Interrogaverunt. Quia laudantibus
quam proposita' qua'stioni de resurrcctionis condi-
sedificationes terapli praedixerat om nia destruenda,
tionibus satisfecit, de ipsa resurrectione conlra eo-
discipuli (sicut Marcus ait) Petrus, Jacobus, et
rum infidelitatem agit.
Joannes et Andreas separatim quBerunt tempus, et
Vers. 40. — Et amplius, etc. Confutati in sermo- signa praedictae destructionis.
nibus non amplius iuterrogant, sed aperte compre-
Vers. 8. — Multi enim. Imminente Hierosolymo-
hensimi Roman;e potestati traduut, ex quo intelligi-
rum excidio, multi fuere prineipes qui se Christos
mus veuena invidiai posse quidem superari, sed diffi-
Q esse,et tempus hberatis appropinquare dicerent.
cile conquiescere.
Temporibus quoque aposlolorum haeresiarchiae multi
Vers. 41 . — Quomodo dicunt, etc. Consummaturus prodierunt, qui inler cajteras falsitates diera Doraini
praecepta Dominus, in fine testamenti sui fidem con- instare prsdicabanl, quos et Apostolus redarguit.
cludit ut Doniinum Jesum verum Deimi et verum Vers. 9. — Proelia et seditiones. Haec a passione
hominem ad dexteram Patris sedere credamus. Domini in Judaea abundaverunt, quibus ne territi

Vers. 43. — Doncc ponam. Quod a Patre subji- apostoh Jerusalem et Judaeam deserant, admonentur,
ciuntur inimici, nou infirmitatem Filii, sed unitatem quia non statim finis, sed post quadragesimum se-

naturse, qua in altero ahter opeiatur, significat. Nam cundum aunum.

et Filius subjicit inimicos Patri, quia Patrera cla- Vers. 10. — Ttinc dicebat. Horura aha a coelo,

rificat super terram. aha e terra, alia ab elementis, alia ab hoininibus.

Mystice. Regnum adversus regnum, pestilentia
Vers. 46. — Attendite a scribis. Duplici ratione
eorum quorum sermo, ut cancer serpit,
et

et fames,
jubemur attendere a van» gloriffi cupidis, ne vel eo-
audiendi verbura Dei , commotio terrae, a vera fide
rum simulatione decipianiur, vel eorum exemplo
separatio in bajreficis iutelligit debet, qui contra se
ad amorem temporaliura inllammemur. £f a»iaw<sa
J3 invicem dimicanles, Ecclesiae victoriam faciunt.
lutationcs in foro. Non salutari in foro, uec primas
Et signa magna. Ha;c etiam eo tempore impleta apud
sedes vetat eis quibus debentur ex ordine officii, sed
Josepbum inveniuntur, qui narrat stellara gladio
eis qui indebite amant. Animum enim, non gradum
sirailera per annum supra Hierosolymam pependisse,
redarguit. Nec vero caret culpa, si is fori htibus in-
et currus equitesque armatos quadraginta diebus in
teresse veht, qui desiderat sedere in cathedra Moysi.
aere debeUasse, et vitulam inter manus immolantium
Qui devorant, etc. Marcus : Sub obtentu prolixce
agnain peperisse.
orationis, qui ut rehgiosiores apparcant, prolixius
orant, ubi ab infirmis quibushbet, et peccalorum Vers. 13. — Continget autem, etc. Eorum qui vel

suorum conscientia turbatis, quasi pati'oni laudes et persequuntur, vel vivendo non mutantur. Mors enim
pecunias accipiant, quorura oratio fit in peccatura, justorum bonis est in adjutorium, mahs in testimo-

ut non solura pro ahis non possint intercedere, sed uiura damnationis ut inde perversi sine excusatione

nec sibi ad salutem proficere, irao pro ipsis oralio- pereant, unde elecli exemplum capiunt, ut vivant.

nibus magis damnabuntur. /// aceipien damnatio- Vers. 16. — A parentibus, etc. Majus torratntum,
nem. In hoc insinuat illos etiam, qui in anguhs stan- cum aliquis ab iUis patitur, de quibus praesuraebat,
 :

335 WAI. ArRini STRAItl FULD.MON. OPP. PARS 1. — TIII50L0G1CA. 336

quia cum dainiio coi'|)Oris inali cruciant aiiiissa' A cognoscitni', ila ct itx ruiim inunili propc csse co-
charilalis. Jil ([uia dura siiiU i|iia' pi>i'ilicuulur do gnoscilur regiiuin Dei. E\ liis verliis ostenditur, quia
alllictione morlis, suhilitur coiisolalio do gaudio re- fractus mundi ruina cst. Ad Iioc onini erescit ut
surroctionis. cadat, ad lioc gprniiiiat iit iiu:i'cuni|ue gcrminavcrit,

Viins. 18. — l\l cajiillux. Qnasit dicat : C.ur tiinelis

cladiljus consuiiial.

ne pereat, quod iueisum dolet, (luandoiiuidem nec Vers. 33. — Cwlum ct terra. Nihil in corporuin
illuc potest perire in vobis, quod incisum non dolet ? natura ca'Io et terra durahiiius cst. Niliil transit ve-

Caro cnim iucisa dolet, capillus non dolet. locius quaiu sermo. Verha quousque imperfccla sunl
Vers. 19. — In patientia vestra. Patieutia radix et verha non suiit, si perfecta sint jam oiniiino non

omnium sunt : ueque euiin pertici uisi Iraiiseuudi) possunl.

custos ost virtutum. In liac ergo animas,
Ait crgo : Ccciuin ct tcrra trausibunt. Quasi dicat
ad patiendum ratione regimus. Vera autem palien-
Oinne quod apud vos durabile, et siue mutatione
tia est aliena mala a'(iuaiiiiiiitor perpeti ; contra
eum qui mala irrogat, iiullo dolorc moveri.
cst, ad ajternitatem durabile non est, et omnc quod
apud nic Iransirc cernitur, fixum ct sine transitu
Vehs. 21. — El i]ui in retjionibus. Ecclesiastica
tenetur, quia scrmo meus, qui Iransit, senleulias
histoiint narrat Clirisliauos qui in Jiuhva erant, im-
^ „„„entes e.^^primit. Yerba autem mea non transibunt
mineiile excidio ah aiigelo niouitos luisse, el trans
Et cum verba raea ila absijue dubio sint implenda,
Jordaiiera in civitate Pella, donec desolatio Judajie
videte ne contra contestationem verborum meorum
implerelur, hahitasse.
sitis dediti crapula', et ebrielali. et sfeciilarilius curis,
Vers. 23. — Erit enim pressura, etc. Ilffic pres-
sicut (luidam eruiU lempore iinmiuentis judicii : De
sura et ira usipio liodie populo illi per omnes gjeutcs
quibus dicitur : Cum dixerunt : Pax et securitas,
disperso durat. Non lameu iu a'tcrnum durahit.
supervctiiet repcntinus intcritus (/ Thes. v).
Vers. 24. — Doiec impleantur, etc. Id est, Doncc
Vers. 37. —
Erat autem, etc. Quod verbo docuit
plenitudo cjentium intraverit, et sie omnis_Israel
exemplo astruil. Qui ante universale judicium, et
salvus (Rom. \i), et quasi ad solium propri» nati-
singulorum incertum exilum voluptalibus ct curis
vilatis gavisurus redeat. Quid enim impletis leinpo-
saiculi renuntiare, et vigilare monuit et orare, ipse
rihus nationum, et omui Israel salvato sequatur,
immhieute sua passione, doctrina", vigiliis, preci-
Dominus ex ordine ponit. Nam secundumet hsec
bus(]ue iustat, et eos pro quibus passuraerat, verbo
MatthKum apostoli quajsierunt, non soluin tempus
provocat, et oratioue Palri commendat. Sic et nos
evertendi lerapli, sed et signum advenlus ejus, et
cum inter prospera juste et pie couversamur, inter
consumraationis saicuh.
C adversa de divina misericordia non desperemus.
Vers. 23, 26. — Et erunt siyna. Ihrc de ipso ad Diebus docemus in templo, quia fidelibus boni ope-
venlu, cum omnes virgiuesprudentes et falus, insoHto ris fovraara pra'beraus ; noetibus in monte Oliveti
clainore suscilat;v, lampades ornauj, id esl, opora moraraur, quia iu tenebris angustiarum gaudii spi-
secum nuraerant, pro quihus raaximo cura tiniore ritualis consolatione respiramus.
jam instantein aeterni discrirainis exspectant even-
tum. Appropinquanle extremo judicio, sonitus raaris CAPUT XXII.
et fluctuura confuuditur, terraruraque orhis premen-
tibus undique colonis iulicilur : maxinia ctcli lunii- Vers. 1 .-Appropinijualmt, etc. Qui dieiturPascha,
naria novo horrore percussis radiis, lurbalam faciem etc. Pascha nou a passione, scd a trausilu nomiiiatur,
velant, quia, appropiniiuanle terinino suo, eleinenta (piod illa dietrausivit extermiuatorper .Egyptuin, vel

quasi pavcntia nutaut et fremunt. Doiniuus liberans populum suum, quo uomine signi-

Vers. 27. — Et tunc videbuni. Quera in humilitate

ficabatur Agnum in hac die de muudo ad Palrem
trausiturum. Inter Pascha vero et azyma hoc distat,
positum audire uoliieninl, iit virlulera ejus tanto
quod Pascha vocatur solus quo agnus occi- dies, iu
tunc districtius seutiaiit, quanto nunc corda ad ejus
debatur ad vesperam, id est decima (juarta luua
patientiam non inclinant. Quia vero contra reprobos j)
priiui mensis. Dies azymorum eranl a (luiiila decima
ha^c dicta suul, mo\ ad consolaliouem electorum
luna usque ad vigesimuin primuin diem ejusdem
supponil.
mensis. Sed cvangelista' indifterenter ponuut ct ,

Vers. 28. — autem fieriincipientibus. Idest

llis
diem Azymorum pro Pascha, et Pascha pro diobus
cum plag:u crebrescunl, cum lerror judicii comraotis Azyinorum, uiide liic Lucas Dies festus .iiymorum, :

virtulihus osleiidiUir. Lerate ('(ifii/u. h^xhilarate corda qui dieitur Paseha (Lue. xii), ([uia et Pascluc dies in
vestra, (|uia, duiii liiiilur iiumdus cui ainici non eslis, azymis panibus celebrari pnvcipiohantur. Et nos
prope est redeiiiplio (Hiam inucritis. Quod vero (piasi perpeluum Pascha facieulos, semper ox hoc
mundus despici debeut, provida comparatione ma- inuudo trausirc priccipimur : uiio die iinmolalo aguo
nilestaliir.
ad vosperain so^iuiiiiliir soplem dies .\zyinoruui, (|uia
Vicns. 20. — r/(/('/(' fuuhieam. Iteguum Dei a'slati ('.hrislus iii ploiiiludiiio loinporum somol pro uobis
coniparal, (pua liinc raieroris iioslri niibila Iraus- liassiis, loto tcmpore Sieculi (quod septem diohus
ibunt, ct a'teriii dies viUe suh clarilale solis fulgc- agitur) in azymis sinceritatis el vorilalis priccopit
bunt. Sicut cnini cx fructu urhorum vicina icslas csse viveuduin.
 337 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. LUC 333

Vers. 2. — Et qiKvrehant, etc. ILtc anle l)iiliuim A gratias agit, ideo scilicet, quia vetcra transierunt et
Paschae congregatis princiijibus sacerdotum ct scri nova omuia erant vcnlura. Gratlas egit. Oslendit
bis in atrium Caiphae Matlh;cus gesta testatur. quid quisque facere debet in flagello culpse propria
Vers. 3. — hitravit. Dicit Joannes, quod post buc- cum ipse aequanimiter flagella tulil aliena?.
cellam a Domino tradilam intravit Satanas in
Vers. 18. — Dico enim vohis. Sicut typicum esum
Judam. Sed et ante buccellam invaserat eum Sa- agni, sic et typicum Paschaj potum negat se bibitu-
tanas, el quem prius iutraveral ut decipcret, postmo-
rura, donec ostensa resurrectionis gloria, ren^oum
dum intravit, ut jam sibi Iraditura plenius possi- Dei, id est fides mundi adveniat, ut per horura duo-
deret. rum iramutationem sacramontorum, ca?tera lesis
Vers. 7. — Vcnit auiem dics. Licet sequenti die,
sacramenla vel jussa ad spiritualein observantiam
id cst quinladecinia luna sit crucifixus, hac tamen doceat transferenda. Potest tamen simpliciter ac-
nocte qua Agnus immolabatur, ct carnis sanguinis-
cipi, quod ad hora cocnoe usque ad tempus resurrec-
que suis discipulis sacramenta celebranda tradidit,
lionis quo in regno Dei erat venturus, vinum non
et a Juda;is tentus, ligatus, ipsius immolationis, id
crat bibilurus. Post resurrectionem enim cum di-
cst passionis suae, sacravit cxordium.
scii)ulis manducavit ct bibit.

Vers. 10. — Ecce introcu.ntes. Sicut Deus cuncto- B

rura praescius, cum discipulis loquitur de his qua;
Vers. i9. —
Et accepto. Finitis veteris Paschae so-
lonmiis transit ad novum, quodinsua? redemptioni»
alibi geruntur. Et bene paraturis Pascha ampho-
racmoria in Ecclesiara frequentare desiderat, ut pro
ram aqu» portans quod
occurrit, ut ostendatur,
carne et sanguine agni, suae carnis et sanguinis sa-
hujus PaschK mystcrium pro abhuione muudi pcr
aquam baptismi ci'lcbrandum ubi vcri Paschai
cramenlum in panis et vini tigura substituat. Fran-
sit
git et porrigit, ut ostendat sui corporis fractionem
cultorilius ty]iicus de limine fcrvor aufertur, ct ad
tollenda peccala vivifici fontisbaptismaconsecratur.
non sine sua sponte fulurara. Agitgratias de veteri-
bus tcrminatis, et novis incipiendis. Pane, etc. Quia
Amphora signiticat ()erfeclara mensuram explcti tcm-
panis corpus confirraat, vinum operatur sanguinem.
poris,quo dignum erat hajc geri. Homo amphoram.
Sine nomiue dcsignalur, ut paupor et ignobilis a;sli- Vers. 21. — Vcrumtamen, ctc. Sicut de passione
metur, qui a Domino eligilur. Cujus sanctitas in hoc praxlixit, sic pra;dixit et
de proditore, ut videns se
apparel, quod in strato ejus Dorainus cura disci- latere non posso, pwniteat facti. Nec designat ex
pulis, cura subliraium virtutura delectationc re- nomine, ne manifeste correctus irapudentior fiat.
quiescit. Sequimini. Consulte pra?termittuntur no- ergo culpara in numero, ut conscius poeniten-
MittLt

raina, vcl bajuli aqure, vel Dorainidoraus, ut omnibus p tiam agat prffdixit et p(onam, ut quem pudor non
volcnlibus irabui sacramenlis Christi (quod est Pa- convicerat, donuntiata supplicia coerceant. Ma}ius
scha cclebrarei Christura sua" mcntis hospitio susci^ tradcntis me. Exemplo Judfe Filiura hominis tradit,
pere quaerenlibus, facultas danda signetur. qui illud inviolabile Dorainici corporis sacramentum
Vers. 12. — Ccenaculummagnum. Spiritualis est
violare pra?sumit. Vendit, qui ejus tiraore et amore
lex, qua? de nngustiis terrae egrediens in sublimi neglecto caduca araare convincitur et crirainosa.

loco recipit Salvatorem. Quiin litlera rcmanet, inti- Vers. 24. — Faeta est, ctc. (Beda.) Causa con-
mis Pascha facit, sed qui aquae bajulum, id est, tentionis nobis incognita , sed non est incredi-
gratia; prKconcm in domum Ecclesiaj sequitur, bile, etc, usque ad quid spiritualis magister jusserit
transcendens lilterae superficiera, in raentis solio re- videamus.
fcclionom paral Christo, dum cuncta vel Pascha?
(Ambr.) Caveamus ergo impendio, etc, usque ad
sacraraenta,\oI caetera legis docrcta de eo intolligit
ut non do prselatione jactantia sit, scd de huraililate
scripla.
conlentio.
Vers. 13. — Desiilerio desideravi, etc. Desiderat
primo lypicum Pascha raanducare, et sic passionis Vers. 2.5. — Di.rit autem eis. Pius magister non
sua? mysloria mundo doclarare, ut antiqui Pasciia? '"''=^' conlentionis arguit, sod forraam hurailitatis
et
D
probator existat, et hoc ad suae dispensationis figu- quara sequanlur, describit ;
quasi dicat : Vos more
ram pertinuisse demonstrans, jara adv eniente veri- sa>cularium per praelationem pervenire vultis ad
talc umbra cessare debeat. In cujus rei figura defecit regni possessionera, sed ad summam virtutum non
manna, postquam coraederunt lilii Israel de frugibus potentia venitur, sed humilitate. Necesse est autem
terra;, nec usi sunt ultra cibo illo. ul correctionera subditus et matrem pietas, ot patrem

Vrrs. 16. — N071

manducabo. Non ultra Mosai-
exhibeat disciplina, aut ne dislriclio rigida, aut
pietas sit remissa.
cum Pascha celebrabo, donec in Ecclesia quod est
regnum Dei spirituahter intollectum compleatur. In Vers. 27. — yam quis, etc. Ad verba exhorta-
hoc regno usque hodie mauducal Christus, cum ea 'iouis explendae exeraplum de se exponit. Ilinc
qua? Moyses rudi populo carnaliter observanda prae- Joannes scribit {Joan. xiii) : Si ego lavi pcdes vestros
cepit, in membris suis spiritualiter exercet. Dominus et magister, etc. Possunt et in verbo rai-
Vers. 17. — Et accepto calice. Hic calix ad vetus omnia qu» Dorainus in carne gessit, non
nistrandi
Pascha, cui finera imponebat, pertinet. Quoacceplo tantum pr»dicando vcl miraculis admovendo, sed
330 WALAFRIDl STRABI FULD. MON. OPP. PARS 1. — TIIKOLOGICA. UO
eliam animam qimm pi» noliis ac('0|iit, iioncndi), ut A l»oi'i ro},nilam doceniil, piMniilloiis noccssaria vicliii,

et nos pro inviceni ponore animas iliscamns. donoc sopila porseculorum insama tempus cvange-
Vehs. 28. — Permansistis ineciim. Intii-milas moa lizandi redeat.

non conturbavit vos, sed in hono cft'plo persevo- Vehs. 36. — fied tiunc, otc. In hoc nobis quoque
rastis. Sicut ogo niilii porsoveranli usiiuo ad mortom dalur exomplum, ul nonnunquara causa instanle,
dodit Pater nomen (juod estsuperomne nomen iPltil. qurodam do nosiri |)roiiosili rigore sine culpa possi-

m) sic et ego persevorantos vos mecum ducam ad

:
nius inlormilloro. Vorbi gralia : si per inhospitales
seternum regnum. Inlelligendum est Judam jam re- regiones iter agimus, plura vialici causalicet portare

cessisse, et nuillos alios jam rolro abissc, auditis ([uam domi haboamus. Et qui non liabet. Giadium
verbis incomprohonsibilis sacramenli quando ha;c vol haliilum"Sumoro, vol non liabitum jubet emcro,
loquebatur Dominus. ut scianl logenlos non facullalom resislendi deesse
amorom magislro
Vehs. 30. — Et
supcr tlironos. Hfcc mu
seileatis
discipulis, sed polius inesse pa-
licndi, ubi etsi nulla alia causa esset evaginandi
tatio doxtra; Excolsi, ut qui humiles nnnc gaudont
gladium, sufficcre potost illa ut, amputala servi auri-
ministrare consorvis, tunc sublimcs siipcr mensam
cula, taclu Domini sanarelur. In quo adraonomur,
Domini porpoluis
l^uuiiiil dapibus
uciufiiiis ituiiii-m^ uiauiiii et qui
alanlur,, ci (Jiii in.
iii lenta-
n.-uia- . . . t. ,
.. ., .

tiombus mjusle judicati

. j. ,.
cum r> „„
Domino permanent,
•
, R
tJ
ne iram porcussi sustmearaus, scd
.
'.
ndem resurgen-
°
tes suscipiamus.
illic cum 00 super tonlatores suos jusli judicos ve-
niant. Quanlo onim hic dospecliores, lanlo illic Vers. 38. —
Ecce gladii dtio. Duo gladii proraun-
majori culmine polostatis excrosconl. Judicantcs tur, unus Novi, aller Voteris Testamenti, quibus
duodecim. Per duodccim, non duodecim personfe, adversus diaboli munimur insidias. El dicilur: Ai-
sed multitudo judicantium significatur, propter duas tis est. Duo gladii sufliciunl ad teslimouium sponte
partes septenarii, quo universitas significatur, id passi Salvatoris. Unus qui et apostohs audaciam
est tria et quatuor per quas duodecim muliipli- certandi pro Doraino et evulsa ictu ensis auricula

cantur. Domino eliam morituro piolalom virlulemque me-

Vers. 31. — Ait autem Doyninus. Ne glorientur dicandi inosse docoret. Allor ipii noquaquam oxem-

duodecim quod soli de lot milhbus cum Domino in ptus vagina, oslenderet eos non tolum quod potuere,

tentalionibus permansisse dicerentur, admonet eos pro ejus defensione facerc permissos.
eadem procella poluisse couleri, nisi divina gratia Vers. 39. — Et egressus. Tradendus a discipulo
fuissent protocti. Cum vero Salanas expolit tenlare, Dominus consuetum locum adit, ubi facLle posset
et velut qui triticum purgat vontilando concutere, inveniri, ne mortem putaretur limuisse. Et bene
docetur nullus a diabolo, nisi Deo permittente ten- Q discipulos sanguinis et corporis sui mysteriis irabu-
tari. Ecce Satanas, etc. Satanas bonos ad criban- tos, in monlem Oliveli educit ut omnos in morte
dum pelit, cum ad eorum aftlictionem a^stibus an- ipsius baptizatos designaret, altissirao sancti Spiri-
helat malitiie. Quo onira invidens eorum tontalio- tus charismate confinnandos.
nem appelit, eo illorum quasi probationera depre-
Vers. 40. — Orate. Inipossibile est hominem non
cans petit.
tcnlari, noc ail, ut non tontemini, sed ne intretis in
Vers. 32. — Ego autem rogavi. Non ul tenteris tentationem. Orate, id est, ne tenlatio vos superet,
sed ne deticiat iides tua, ut post lapsum nogationis et inlra casses suos teneat.
ad pristinura statura poenitendo resurgas. Ulile est
Vers. 41. — Et ipsc, etc. Dato apostolis prre-
enim sanctis et tentationibus examinari, ut vel ten-
cepto orandi. ot ipse avulsus est ab ois. Solus orat
tati quam forles fuorint appareat, vel cognila per
pro omnibus qui solus pro omnibus passurus erat, in-
tenlationem sua intirmilalc fortiores tiori discant,
nuens orationem suam, tanlum quantum et passio-
et sic cura probali fuerint accipiaut coronam vilre.
nem a nostra distare. Jactus est lapidis, etc. In hoc
Vers. 33. — Qtii dixit ei, etc. Quia Dorainus dixe- mystice innuit, ut in idipsura dirigant lapidera, id est
rat se pro Petro orasse, conscius ille iira-senlis alYe- usque ad ipsum porducanl inlonlionom logis, qu»
clus et fervcnlis fidoi, sed nescius casus futuri, non D scripla orat lapido: usquo ad illum oiiim potest per-
credil se ab eo posse deficere. Sed Ulo qui uovit, veniro illo lapis, quoniam finis legis est Christus omni
quid sit in homino, no quis dc suo stalu incaule credenti ad justitiam [Hom. x).
confidat, vcl do casu incautius ditfidat, sicul Deus Vkrs. 42. — Orahat dicens.O\&\. non tam limore
modum, tompus, numorum negalionis ojus pi-vificit,
pationdi, ipiam misoricoidia prioiis populi, ne ab
ot sicul misericors auxiliura su;b dofensiouis pro- illo bibat calicem propinalum. Undo ot signanler di-
raittit.
eit : Istum, id esl, populi Judajorum qui non habont
Vebs. 35. — Quando misi vos. Non oadom rcgula excusalioncm ignoranlia> in moam mortem, quia
vivondi porseculionis tompoio ipia pacis discipulos ([uolidio aiinunlior illis iu logo et prophelis. Si ergo
infi>rmal. Missis siipiidomdiscipulisad pr;rdicaiidum, fiori polost, ut sino inlorilu Judaxirum credat niul-
ne quid tollerent in via iira-copit ; ordinans scilicot, tiludo goulium, locuso passionem. Si voiv illi oxc;e-

ut qui Evangelium nuntiat, de Evangelio vivat. Ins- candi sunt, ul alii vidoant, non mon, sod tua tial

tanto voro morlis arliculo, et lota illa gonlo pasto- volunlas.

rcm airaul cl grcgem persequonto, congruam tom- Patcr, si vis, etc. ^Ambr.) Pro mo dohiil cum pro
3il GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. LUC. 343

se niliil lialmit quod doleret. Suscepit enim tristitiam A esse reos, quorum consilio cuncta gerebanlur, dicit
meam ut milii largiretur suam Isetitiam. Conlidentcr eos venisse ad comprehcndendum Salvatorcm qui
ergo tristitiam nomino, qui crucem pra;dico. sua3 jussionis potestate venerunt. Qiuisi ad lairo-
nem, etc. Stultum est cum gladiis et fustibus quae-
Verumtamen,etc. Appropinquans Dominus passio-
rere, qui ultro se eorum oftert manibus, et in nocte
ni, mfirmantium vocem et timoreni ut abstraherct, in
quasi latitantem et vestros oculos declinantem in-
se suscepil et rursus per obedientiam fortitudinem
:

vesligare per proditorem ,

qui quotidie in templo
mentis ostendit ut cum nobis imminet quod lieri
,

docet. Sed ideo adversum me in tenebris ccngrega-

nolumus, sic pcr infirmitatem petaraus ne fiat , ut
mini, quia potestas vestra qua contra lucem arma-
tamen per fortitudinem parati simus ad implendum
mini, in tenebris est.
conditoris voluntatem potius quam noslram.
Vers. 44. — Et factits est sudor. Appropinquante
Vers. 54. — Principis sacerdotum. Caiphae, qai
pontificatum unius anni pretio sibi emcrat a Romano
morte certamen mentis nostrae in se expressit, qui
principe : prius tamen ad Annam, ut Joannes ait :

merito quamdam vim terrori patimur, cum post pu-

Sequebatur a longe. Merito a longc qui in proximo
sillum sumus inventuri quod iu ajternum duret.
fuerat negalurus. Significat Ecclesiam imitaturam
Sanijuinhdecurrentisintcrram.V<iv\n-v&m san-^ Christi passionem longe differenter, quia Ecclesia
guine irrigalam declaratur, quod effectum sua; pre patilur pro sc, Christus proEcclesia.
cis jam obtineret , ut fidem scilicet discipulorum
quam lerrena adhuc fragilitas arguebat suo san-
Vers. 55. Igiic in mcdio. Ignis cupiditatis in-
,
—
stinctu mahgni spiritus accensus in atrio Caiphae ,
guine purgaret, et quidquid illa scaudali de morte
ad negandum et blasphemandum Deum linguas per-
ejus perlulisset, hoc totura ipse moriendo dclerct,
lidorum armabat. Quod enim intus in domo priucipis
sed et totum mundum peccatis mortuum ad vitam
sacerdotum mahgna synodus gerebat, hoc ignis in-
resuscitaret.
tcr frigora noctis foris accensus typice deraonstra-
Vers. 47. — l't oscularcfur. Suscipit Dominus i)at. Hoc frigore ad horam torpens Petrus, quasi
osculum, non quod simulare nos doceal, sed ut nec prunis ministrorum calefieri cupiebat,' quia tempo-
proditorem refugere videretur, ct plus afficeret pro- rahs commodi solulium perfidorum societate quaere-
ditorem, cui araoris officia non negarel. Undc dici-
bat. Sed hanc infidelitalera Domino respiciente re-
lur : Cum his qui oderunt pacem eram paci/icus liquit et post resurrectionem in captura piscium,
(Psal. cxixj. cum prunas positas, et piscem superpositum vidis-

Vers. 49. — Domine, si percutimus in gladio. set, cor suum prunis amoris inflammavit.

Ordo Cum interrogascent dicentes

: Dominc si : , Q Vers. 56. — .4na//a qumdam. Cur priraa anciUa
percutimus in gladio, tunc respondit Sinitc usquc :
prodit, cura viri magis poteranl cognoscere ? Nisi ut
huc. Id est non vos moveat quod futurum est.
,
iste sexus ostendatur in nece Doraini peccasse, per
Permittendi sunt hucusque progredi, ut me appre- passionem redempturus. Et ideo mulier prima re-
hendant, et impleantur quae de me scripta sunt. Sed surrectionis mysterium accepit, et raandata custodit,
inter moras verborum interrogantium et responden- ut veterem praevaricationis errorem abolerct.
Petrus, aviditate defensionis majore coramotus,
tis,

pro Domino percussit. Sed non potuerunt siraul

Vers. .57. — At ille negavit. Non in monte, non
in templo , non in Domo sua Petrus negat , sed in
dici, quoc potuerunt simul fieri. Non ergo dicitur :

praetorio Judaeorum, in domo principis sacerdotum

Sinite usque huc ,
quasi Domino placuerit factum
ubi non est veritas, ubi Christus captus et ligatus.
Petri, curaapud Matthaeum legalur dixisse Co7i- :

Quid quem intromisit ostiaria Jud^orum?

nisi erraret,
verte gladium tuum in locum suum, quod post
Eva male induxit Adam, Petrura malc introduxit
factum apparet dixisse Jesum.
femina.
Vers. 50. — Servum, etc. Mystice : Servus est
Vers. 59, 60. —
Homo ncscio quid dicit. Non ,

populus Judseorum principibus , scilicet indebite

,
solum negat Christum qui dicit illum non esse
m
,

mancipalus, qui passione Dommt dexteram au. T) r^, , ,

.\ ' '. . /^
ir ri- •
c-
Chnstum .
, sed etiam qui cum sit , negat se essc
rem, id est, spiritualem intelligentiam pordidit. Si-
Christianum, et ita impletur quod Dicit Dominus :

nistra, id est, vilitate littcra? contentus, non Petro

Tu me negabis.Galilceus est. Hierosolyrailffi et Gali-
tollente, sed divino judicio ablatam pandente. Quae
Ia'i seque sunt Hebraei et unius lingufe, sed unaquse-
auris in his qui credere maluerunl, pietate Domini
que provincia habet suas proprietates, vernaculum
restituitur.
loquendi sonum mutare non potest. Et eonti^iuo-
Vers. 52. — Yenerant ad se , etc. Juxla alios Post tertiam negationem sequilur galli cantus. Sa-
evangelistas non venerant ad Jesum principes sa- cramenta rerum per statum temporum designantur.
cerdotum et raagistratus, sed in atrio Caiphee exs- Jledia nocte negat, galli cantu poenitet. Post resur-
pectaverant. Sed quia illi de nece Doraini ila agc- rectionem sub luce quem ter negaverat, ter se amare
bant, ut quasi innoxii viderentur, cum per discipu- professus est, quia qui in tenebris oblivionis erravii
lum traditus, a tribunoetturbis coraprehensus, a prs- sperata? jam lucis rememoratione correxit et ejus-
side damnatus, a Roraanis cruxifixus, a populis etiam dem verae lucis pra-sentia plene quidque pulavera
Barabas est electus, volens evangelista eos maxime erexit.
313 WAI.AFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIKOLOGICA. 314

Veb.s, 61. — Et (•oiifiTsus Doiiiinu^. Inluitii pro- A fncrint , scilicot (inoil ailrihulii roddi proliiliorel, ct

vocavil aJ lacrymas, quasi in inonloni oi roduccns so Clirislum dioorol, Pilalus poliiil aiidiro qiiod de
quotios m'f;avorat, (luod ci pr;oilixorat, noc potuit Iribulis dixorat : lieddile (jU(f sunt IJrsaris (Ufsnri,
in tenebris reraanere quem lux niundi respexit. ot indc hoc (|uasi apertum mendacium nihilipcndens,
Vers. 62. — Et egressus forns. Ab impiorum con- solura quaj nesciebat quirsivit.

cilio soclusus culpam laval, (lUiv non intus ob hoc Tu dieis. Eodora vorbo qiio principiiius sacerdo-
permissus est licositnro iit iu Ecciosia' principe con- tum rospondet ot pra'sidi
, , ut propria scntenlia
deretur, rcmedium puMiileutia', et iiemo auderct de ambo condcmnentur.
sua virtute conlidoro.
— llludebant, Impleta cst proplie-
Vers. 4. — Mhil invenio. Pridie quam pateretuv
Yers. 63. etc.
Dominus, ait discipulis : Venit prineeps mundihu-
tia : In virga percutietur ma.rillajudielt Isracl.Et
jus, ct non habet in me (jimhiunm. (Lue. xx). Sed
ilem : Dedi maxillam meam alapis. Sed qui tunc
quia princeps, id est Pilatus, eum absolvit, in quo
ca?dobatur colaphis Juda^orum, nunc ca^litur hlas-
nihil damnationis invenit, vide quid aganl Judsei
phemiis falsorum Christianorum. Vclavcruut faciera,
qui non a^qiiitalis araorc vorum invostigant, sed in-
non eorum scelera non videret, sed ut a se (si-
ut
vidia; sliniulo justum damnare laborant.
cut quondam Moysi fecerunt) gratiam cognitionis
p Vers. 2. — Commovet populum. Non illum, sed
ejus abscondanl Si enim credcrent Moijsi, ercde-
:

rentet Doinino (Joan. vm.) Hoc velamon usque ho- se accusant. Docuisse enim populum et a prislina ,

die manet supor corda eorum, sed credcntibus eorporis ignavia docendo commovisse, talique aclu
est
ablatum : cum illomorientevelumtempli scissum est.
a GalilaM usipie ad Juda^am, id est totam promissio-

Vers. 64. — Prophetix,a. Contumelia in eiim qui

nis terrain, a finc usque ad finera pcrtransisse, non
prophetam dicebat. Sed et ha>retici et Judafi, qui criminis sod judicium est virtulis. Denique Pilatus
se
nec interrogandum Salvalorem de hoc ratus, sed
usque hodie Christum negant, et mali Christiani qui
reprobis actibus exaeerbaut, dum suas cogitationes magis nacta occasione liberura ab eo judicando ,

cupit reddere.
et opera tenebrarum ab illo videri non putant, quasi
illudentes aiunt : Prophetiza : Quis cst qui te per- Vers. 7. — Et ut cognovit. Ne contra insontem,
cussit ? et quem traditura per invidiam noverat, sententiara
Vers. 66. — Si tu es Christus. Non veritatera dare cogcretur, Herodi niitlit audiendum, ut a suo
desiderant , sed calumniam paraut. Iiitelligebant tetrarcha vel absolveretur vel damnaretur, sed ne
Christum purum hominem de David nascilurum. qua Judajis excusatio remaneret , Herodes quoque
Secundum hoc ergo qua>runt, ut si diceret, Ego^ qui natu et religione Juda;us erat, ouid de Christo
sum Christus, calumniarentur quod sibi arrogaret ^ senserit, ostendere permissus est, ut utraque regio,
regiam poleslatem. et Juda^a in qua Chnstus natus , et Galitea in qua
Vers. 67 — Si vobis di.rero. Saepe dixerat se esse nutritus erat, iu cjus necem conspirasseraoustronlur.
Christum. Interrogaverat etiam eos quomodo dice- At ipse nihil respondit. Tacuit et nihil fecit, quia
rent Christum filium David cum eum David Dorai- et Herodis increduhtas non merebatur videre divina,
num vocet, ut per lioc ad credendum Deura provo- et Dominus jactantiam declinabat. Significantur au-
caret : sed ilh nec dicenli credero, nec iuterroganti tein in Herode omnes impii, qui non credunt legi

respondere , nec eum qui innoxius erat diinittere et prophetis, et in Evangolio Christi opera videre
volebant. non possunt. Principibus ergo sacerdotum accu-
Vers. 69. — Ez hoc autem erit. Qui semen Da- santibus apud Pilatura pauca, apud Herodera nuUa

vid calumniari quaerebanl plus etiam audiunt, quod respondet, ne crimen diluens dimissus a principe
per contemptum sit venturus ad gloriam. crucis utililatem dififerret.

Vehs. 70. — Yos dicitis. Ita lemporat responsio- Vers. 14. — Et illusit. Quod in alba veste sper-
nem ut et verum dicat, et sormo oalumnia' non pa- quod pro totius raundi
nitur et illuditur, significat
teat. Maluit se Christum Filium Dei probare, quam peccatis in carne casta imraolatus agnus est passus
dicere, ut conderanandi causa tollerelur his qui fa- D et sepultus quod luc alba, juxta alios Evangelistas
:

tentur quod objiciunt. purpurea vel cocciuea vesle illuditur, indutus, sig-
Vers. 71. — enim audivimus. Ubi dixit
Ipsi : nat goininum martyrii gonus: quo in passionibus
Erit Filius hominis sedcns ad dexteram virtutis Ecclosia adornalur, ut sit oandidusactione, rubicun-
Dei. Sua se sententia damnant qui eum morti tra- dus sanguine. Ipse enim membrorum llosculis vor-
dunt quem oris et operis sui testimonio Deum esse nans, in pace lilia gignil, bello rosas. £( remisit
cognoscunt. ad Pilatum. Ad Herodem mittitur, ad Pilatum re-
mittitur, et si ulerque roum uon pronuntial, alioua-
CAPUT XXHl. tamon iniquitatis slimulis obsequitur.

Vers. 1. — Du.verunt illum. Tradidcrunt Roma- Vers. \i. — Et facti sunt amiei. Nofaudum fio-

na' polcsiali, ut oo modo Juda'i ab ejus inlerfeclione dus (juod Herodes

, et Pilalus in oecidondo Christuin pe-
nlienos se esse ostonderent, in quo non eorum in- pigcrunt, successoros oorum ha'redilariojurecuslo-
nocentia, sed insania monstralur. diunl, duin Juda'i ol gontUes, sicut genore ot religio-
Vebs. 3. — Pilatus autem, etc. Cuin duo objecta ne, ilaraentequoi|ucdissidcntes, in Chrisliauis lamou
 ,

345 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. LUC. 346

pcrsequcndis, ct fide Chrisli perimenda consentiunt. A vcrtunt, ut quod criminando vel quasi ratiocinando
in typo Ilcrodis et Pilati qui per Jesura araici facti nequiverant, jam postuhindo et vociferando ct per-

sunt, JudKorum gentiumque figura servatur, ut per ficiendo perficiunt.

passionera Cbristi utriusque populi concordia facta Vers. 25. —

Dimisit autem, etc. Auctor seditio-

sit ventura, ita tamen ut Gentiliis prius capiat reg-

nis ethomicidiorum Judaeis dimittitur, id est dia-
num Dei, et ad Judaeum fidei sua; dcvolionem bolus qui ob culpam a lucis patria depulsus, el in
,

transmittat, ut illi quoque gloria majestatis sua; cor- tenebrarum carcerem fuerat missus, et ideo pacem
pus vestiant Christi, quem antea despexerant. habere non possunt, quia pacis auclorem non ele-

Vers. 14. — Obtulistis. Quantum sludium dimit-

gerunt.

tendi Jesum Pilalus habeat , atlende. Primo illis Vers. 26. —

Apprehenderunt quemdam, etc.
Primo Dominus crucem portavit sed postea impo-
accusantibus dicit se nihil causce in eo invenisse, ,

sila est Simoni, qucra exeuntes obviam habuerunt,

dcinde tamea in incoepto pcrsistentibus mitlit ad
Herodem, ut exploret an illc aliquid sceleris in eo ethoccongrue: Christus enimpassus estpro nobis tU
invenire possit, au dimittendum decernat. Denique sequamini vestigia cjus (IPetr.n). Qui vero eum

Herodis agnita voluutate nec invento in Jesu faci- ,

vult sequi, toUat crucem suam et sequalur. Quia vero
plcbis sententiam qua-rit, cui unum inPaschaB Simon non Israelita, sed Cyrenseus erat, per eum
oportet dimilti. Iterum ctiam terlio volens dimittere, Gcntiles designantur,prius peregrini et hospites tes-

inlerrogat. Sed quanto curiosius dimittorc quaerit, tamentorum , sed nunc in fide cives et domestici Dei

tanto crirainosiores ad mortem ejus invenit. et cobaeredes Christi,unde Simon obediens Cyreneae
haeres interpretatur. Sed Simon venit de villa, id
Vers.'15.— Scd neque Herodes. Ad exprobrandam
est dc pago a quo pagani, qui a civitate Dei alieni
,

duritiam Judaeorum vel Gentiliura fatotur Pilatus,

urbanaj sunt conversationis ignari. Sed Simon pago
ncc se, nec Ilerodem ahquid in occidendo Christo et
egrediens crucem portat post Jesum, cum populi
iliudondo invenisse, sed alieuae crudelitatis ciamo-
gentium paganis ritibus derelictis cbedienter am-
ribus obtomperasse.
plectuntur vestigia Dominicae passionis.
Vers. 16. — Emcndatum crgo, etc. Pilatus absol-
Vers. 27. Scquebatur —
etc. Sed non eadem ,

vit Jesum quem probat insontem , sed ut impleron-

mento crucem sequitur Mali soquuntur ut morien- :

tur Scripturae, absolvit quidera judicio, qucm tamen

lem laeti aspiciant. Mulieres, ut quera vivere deside-
crucifigit mysterio.
rabant , moriturum , morientem , et mortuum plo-
Vers. 18. — Tolle hunc, etc. Quia pro Jesu latro- rarent. Nec ideo inducitur solus mulierum planctus

nem, pro Salvatore intorfectorem, pro datoro vitse Q quando et muhi viri dolorent, sed quia feraineus
ademptorem elegerunt, merito salutom perdidorunt scxus quasi conteraptibilior, liberius poterat praesen-
et vitam , et latrociniis et seditionibus in tantum tibus principilws saeerdotum quod contra eos sen- ,

se subdiderunt , ut et patriam regnumque quod serit ostentare. Quiavero novit Dominus qui sunt
Christo praetulerant ,
perderent, et haclonus liber- ejus (11 Tim. iij, pretermissa furentis popuh turba,
talem animae vel corporis quam vendidorant non , ad araantes et plangentes se feminas oculos et ora
reciperent. Barabbam, etc. Barabbas, qui fiUus nia- convertit. Quce plangcbant.tTisiahanlur de vitamor-

gistri vol patris eorum inlerprotatur, ipse est Anti- tali, quae morte erat finienda, non de CKcis qui me-
ehristus, quera illi Christi prsferent, quibus dicitur : dicura occidebant.

Vos ex patre diabolo estis. Pilatus os maUeatoris Vers.28. — FilicB Hierusalem. Nola. cum filios Hie-
interpretatur, diabolura sigruficat, qui est malleus rusalera vocat, quod non solfe quae cum eo venerant
universa' maloriaj, per quom Deus vasa probare a Galilaea , sed etiam ejusdem urbis cives ei multae
perrailtit , et tandem conterit, cum in oxtreraa mulieres adha;serant . Nolite flcre. Ne laraontemini
damnatione confringit. me moriturum , cujus cito resurrectio raortem sol-

Vers. 21 . — Crucifigc, Crucifice eum. Magna cru- vere potest , cujus mors mortem et ipsum mortis
auctorem dostruet. Vos potius veslramque proge-
delitas : non solura occidere, sed crucifigere quae- D
runt , ut manibus et pedibus ad Ugnum confixis niem dignis lacrymarum fonlibus abluito ne cum ,

producta morte necaretur , ne dolor citius finiretur,

damnemini in ultionem meae crucis.
perfidis

et ut in cruce diu videretur. Vers. 29. — Ecee venlent dies. Dies Romanse ob-
sidionis et caplivitatis. Naturale est imminente capti-
Vers. 22. — Corripiam,
Hanc correptionem ete.
vitate, hostilique per agros urbesque clade fervente,
deridendo et tlagellando nefandorum desideriis ex-
cunctos qid evadere queant, alta qua^que vel abdita
liibuit, ne usque ad crucifigendum sjevirent. Quod
refugia quibus abscondantur, requirere.
et verba Joannis evangelistae, et ipsa columna tes-

tatur ad quam ligatus fuit Dominus quas usque ho- ,

Vers. 30. — Cadite super nos. Potest hoc ex su-
perlluo intelligi de his qui utrolibet sexu seipsos cas-
die Dorainici sanguinis cernantibus certa signa de-
monstrat. Sed licet Pilatus hoc agat, abihsins- traverunt propter regnum coelorum.
lat quia accusationem, quam contra Dorainum de- Vers. 31. — Quia ti in veridi ligno. Viride lignum
tulerant, sollicita Pilali interrogatione viderant eva- Christus et sui eleeti, aridum impii et peccatores ,

cuatam. Tandem impudici ad solas preces so con- unde ait : Si ergo ego qui peccatum non feci, qui
 , ;

347 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. PARS. I. — TIIROLOGICA. 348

ligniim vit.r niprilo appolktus (luoilcnos friiclus gra- A orant Juihni, a vino pntriarrli.inim dop^oneranlcs.
ti;i' por sinyiilos nioiises afloro, sino iyne passionis lloc acolo niililcs poiiint Duininum qucm illorum
,

de hoc muiulo non exco, quas tormeula manent illos suggestione niorli Irailunt.
qui fructibus sunt vacui, insuper et lignum vitic

tlammis ilarc non tiinent ntmc est temptit,? El si

Vers. 3s. — Eral autcm,oW. Il.-ctres linguajprae
c.-cteris eminebant. HebrsL^a, propler Judicos in lege
ut iiicipiatjudicium dcdomoDei, clomnesqui vohDit
gloriantes : Grffca propler Gcnlilium sapienliam :

pic vicere Christo persccutioncm patiuntur, qui

I.alina proptcr Romanos iinporantes. Ergo velint
fmis eorum qui non credunt Evangelio ? (/ /*e<r. iv ;
nolinl Ju(la'i, onmc rognum nuindi, omnis mundana
/ Tim. III).
sapioulia, omuia divina logis sacramonta testantur,
Vers. 3i. — Ducebantur autcm. Implotur (]uod ipiod Josus cst impcrator crcdentium ct confilen-
dictuiu ost : El cuM'ini(juis dcputatus cstilsa. Lin). tium. Ilic cst rcx Judceorum. Titulus qui Chrislum
In morle deputalur cum iniquis, ut in rcsurrcclione rogem lestalur , non infra, sed supra cruccm poni-
viviticel iniquos (lui propler homines homo faclus tur, (|uia licet in crucc hominis infirmitate dolobat,
hominibus dedit potestatem tllios Dci fieri. siiper rrucom lamenrogis majoslalo fulgebal, etideo
Vers. 33. — Calvnria; locum. Extra porlam Hie iinmolalo liiiilus est supra positus, ul cunclis legere,

rusalem erant loca in quibus Iruncabantur capita B id est, crodere volenlibus pateat ,
quia pcr crucem

damnaloruni, ct diccbanlur loca Calvario! , id est non perdidit, sed corroboravit impcrium.
decollaloruni. Ibi cruciligitur, ut, ibi crat area dam- Vers. 40. —
Incrcpabat eum. Ipsa incrcpatio fu-
naloruni , eriganlur voxilla martyrii. Et iutrones, turum crucis scandalum eliam circa credentes reve-
etc. E.xsccrabiUs in fuclo iuiquilas Judicorum, lat, quoriim alii a doxlris, alii a sinislris.

quse quasi latronem crucifigil omnium redemplo- ^Vers. 42. — Dominc, mcmcnto mei. Magna gralia
rem, bonus tamen in mystcrio latro ,
qui insidiatus in hoc lalrone erainet. Nnllum membrum a supplicio

est diabolo , ut vasa ojus auferrel. Per illum qui a liberum habet, pra;ter cor et linguani, totum quod
morlificalio carnis pro coelesti lihorum habot, ofifort. Corde crodit ore confitetur.
dexlris signiticatur ,

gloria, per illum qui a sinistris morlitlcatio carnis pro Fidem habuit qui regnaturum credidit, quem secum
aUqua mundi causa. morientem vidit. Spem liabuit, qui adilum poslulavil.
Charitatem firmiler tenuit qui latronem et de sua
Vers. 34. — Jesu autem,
Quia Lucas Christi etc.
quam cognoverat ei pra3-
iniquilale arguit, et vitam
,

sacerdolium scribere disposuil, recte Dominus apud

dicavit. Magna virtus, confitolur quem videt humana
Deum pro perseculoribus jure sacerdolis intercedit
infirmitate morientem quem negabant apostoli. ,
el latroni conlitenli paradisum pandit , nec frustra ., . . , ,. . .

,., n Quem viderant miracula divina virtutc facicntem

orat , sed pro eis qui post passionom ejus credide- ^ ^ .. ._ . „ . .

Vers. 43. .imen dico tibi. Pulcherrimum aSec-

runt , impetral. Non pro eis oral, qui per invidiam
tandsB conversionis exemplum, quod tam cito latroni
el superbiam Filium Dei inlellexerunt , negant et
venia rolaxalur, ot ubcrior gratia (]uara precalio.
crucifigunt , sed pro eis qui zelura Dei habentes,
Seraper enira Dominus plus tribuit quam rogatur
sed non secundum scientiam, nescierunt quid fecerunt.
Ille rogabat : Mcmcnto mei, etc. Dominus ait : Hodie
Dividentes. De his Joannes latius. Quadriparlita
vestis significat Ecclosiam toto orhe quK quatuor
mccum cris , etc. Cito ignoscit Dominus, quia ille
,

cilo convertitur.
partibus constat , diffusam, omnibus parlibus netjua-
liter, id est, concorditer distributara. Tunica sorlita, Vers. 44. — Et icncbrcs, ctc. Solrctraxit radios

omnium partium significal unilatem ,

qure charitalis nc aut pendentem videret Dominuin , aut ne impii
viiiculo conliuclur. Sortcs. In sorte Dei gratia com- blasphementes sua luce fruercntur. Et nola quod
mondala esl. Sio quippo in uno ad omnos pcrvenit, sexla hora , id est sole rccessuro a centro mundi,
cum sors oninibus placuit ,
quia et Dei gratia in crucifigitur ; diluculo , id est oriente solo, resurgit,

unilate ad omnes pervenit , et cum sors millitur, c[m.A mortuut est propter pcccata nostra, et resur-

non person,-E cujusquam vcl meritis , sed occulto rexitproptcr justificationem nostram (l\om. xvni.')
Dei judicio creditur. j)
Adam peccante post meridiem, id est inclinata luce
fidei, vox Domini auditur, oodem igitur temporis
Vers. 3S.—Aliossali'Osfecit. Sua se sentenlia
articulo, quo tunc poccanti Ada' obcluserat nunc ,
damnaut, qui quod alios salvos fecc-
eliain nolontes
lalroni poenilenti Dominus paradisum reseral.
rit, confitentur. Polerat quidem se salvare, sed quia

ipse Christus Dei electus de cruce desccndcrc no- ,

Vers. 45 , 46. — Velum tcmpli. etc. Hoc exspi-
luit. Nam qui idoo venit, ut pro nobis cruoifigerotur, ranlo Doinino gestum est , sod Lucas privoccupal.
idco, so de cruce sahare uegloxil, quia cura ca'teris
volons miraculum solis conjungere miraculo veli.
peccatoribus etiara crucifixorcs raoricndo curavil Scindilur aulom velum, ut nrca testamenti el omuia
salvare. sacramcnla logis qu;e ti^gebantur appareant. et ad
Vers. ')(). — llludcliant atitem ci, ctc. Nota quod gentcs transeant. Josophus ait Virlulos angelicas :

Juda^i vocahuluin Cbrisli ot Filii Doi auclorilate pripsides quondani tompli lunc pariler conclamasso :

Scripturas sibi iraditum irridenl. Milites vero Scrip- Fugiamtis nb liis sedibus. Patcr, etc. Palrom invo-

lurarura inscii non Christo Doi eloclo, scd regi Ju- cans, se Filium Doideclaral. Spiritum commondans,
da;orum insullant. Et acetttm offcrcntes. Acetum non defcctum virlutis, sed confidcntiam ejusdem
349 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. LUC. 350

eum parte poteslatis insinuat. Aniat onirn dare glo- A mulo, anima cura Doraino post opera manet in

riam Patri, in quo nos informat, ut gloriam demus quiele, donec in ociava resurgant corpora.
Creatori. Vers. 55. —
Mulieres. Aliis notisJesu postdepo-
Vers. 47. — Vidcns autem ceniurio. Videns quod situm corpus recedentibus, sote mulieres, qufe arc-
ita haberet poteslatem mittcndi spiritum, quod non liusamabant, ofiicium funeris inspiciebant, ut con-
habet nisi conditor animarum, ipse qui crucifixerat gruo temporc munus devotionis suae offerrent, ex-
in ipso passionis scandalo, confiletur Dei Fifium, spectantes c[uod Jesus promiseral, et ideo prirase

quem Judaei post tot miracula credere renuerunt. vidorent.

Unde per centurionem fidcs Ecclesiae designatur, Vers. 56. — Et revertentes. Inspecta Doraini se-
quae, velo mysteriorum ccelestium per niortem Do- pultura revertentes parant aroraata et unguenta, qui
mini reserato, mox justum et Dei Filium lacente lccta, audita, recordata, passione Doniini, ad opera
Synagoga confirmat. virtutum quibus Christus delectetur se convertunt,
Vers. 48. — Percutientes jiectora. Quod percu- et sabbalo silent. Post sabbatum cum muneribus
tiunt pectora in signum poenitentiac et luctus dupli- venturi ad Dominum, cum finita prajsentis vitae pa-
citer potest intelligi. Sive enim cujus vitam dilexe- rasceve in beala quiete gaudentes exspectant tem-
rant, injuste occisum dolebant : sive cujus mortem r> pus resurrectionis, quo Christo occurrunt cum redo-
se impetrasse meminerant, hunc in mortc amplius lenlibus aclionum aromatibus. Et sabhato, etc. Man-
glorificatum tremebant. Sed quaecunque causa pec- datum crat, ut sabbati silentiura a vespera usque ad
tus tundere coegerit, videamus distantiam gentis et vesperara sorvaretur. Ideo mulieressepulto Doraino,
gentis. Gentiles, moriente Domino Detun timentes, quandiu hccbat operari, in unguentis praeparandis
apertae confessionis voce glorilicant : Judaei percu- occupantur parasceve usque ad solis occasura, et

tientes solum pectora, silentes domura redeunt. transacto sabbato accidente sole, ut mane venientes

Vers. 50. — yomine Joscph. Joseph per nobilita-

ungerent eum, quia vespere sabbali, praeoccupante
jam noctis articulo, raonumentura adire non pote-
tcm potentias saecularis corpus accipere, per justi-
rant.
tiam meritorum dignus est sepelire.

Vers. 52. — Hic aeccssit, etc. Non apostoli, scd

CAPUT XXIV.
Joseph justus et constans, et Nicodemus, in quo non Vers. \ .
— Una auiem sahbaii, etc. Una sabbati
erat dolus, sepeliunt. Talis esl etiam sepultura
idem est quod prima sabbati, una dies a die id est,
Christi, quEe fraudem iniquitatemque non habet, in
sabbali vel sabbatorum, quae nuncDominica dicitur.
quo obstruitur tergiversatio Judfforum.Nam si apos- Quod valde mane raulieres ad monumentum vene-
loli sepelissent, dicerent non sepultum quem dixe- C runt, magnus fervor charitatis quairendi et inve-
runt raptum. niendi Dominum oslenditur.
Vers. 53. — Syndone. Ex simpliei sepultura Do- Mystice Exemplum datur, ul,illuminatafide, de-
:

mini arabitio divitum condemnatur, fpii nec mortui cussisque vitiorum tenebris, ad sacrum corpus Do-
carere possunt divitiis. mini accedamus. Nam sepulcrum figura est altaris,

Mystice syndone munda Jesum involvit, qui

: In in quo celebratur raysteriura corporis et sanguinis

pura mente eum suscipit. Hinc etiam mos Ecclesiae Doraini. Aroraala quae deferunt odorom virtulum, et

habet, ut sacrificium altaris non serico, non panno suavitatera orationum, cum quibus altari propinqua-

tincto, sed puro lineo celebretur. re debemus, significat.

Et posuit euni. Bone ergo Christus in monumento Vers. 2. — Lapidem revolutum. Revolulio lapidis
justi conditur, ut habeat Filius hominis ubi reclinet significat reserationem sacramentorum Christi, quae
caput, et justitise habilatioue quiescat. Bene novo, velo litterae tegebantur. Lex in lapide scripta est,

ut in novitate vitae qui Christum suscipit ambulet. cujus ablato tegmine Domini corpus raortuum non
Non Sepebt Christum, nisi qui credit in Christum. invonitur, sed vivura evangelizatur : qtiia etsi cogno-
vimtis Christum secundum carnem, sedjam non no-
In monumenio exciso. Solus Dominus tumulo in-
D vimus (II Cor. v). Potuii autera clauso exire sepul-
cluditur, ut sepultura iUius et resurrectio a nostrae
cro, qui clauso exivit utero.
fragibtate naturre dissimilis monstrelur. Sepultus
est, sed quandiu voluit : resurrexit, sed quando Vers. 4. — Mente consternatas. Mente conster-
voluit. In quo nondiim. Si in monumento ubi alius nantur, quia et lapidera immensae magniludinis re-
positus fuisset, poneretur, alius resurrexisse finge- volutum stupobant, et corpus tara venerabile non
retur. In petra exciso, ne si ex multis lapidibus inventura dolebant. Sicut tenlato in soUtudine Do-
aedificatum esset, fossis turauli fundamentis, furto mino, explela victoria angeli rainistrabant ei, ita

ablatus diceretur. raodo post devictam mortera venerunt angeh, qui

Vers. 54. —
Ei dies erat, etc. Sexta die factus
non solura verbo, sed eliam fulgenti habitu gloriam
annuntiant triumphantis. Et sicut corpori in sepul-
homo, sabbato quievit Deus. Sexta ergo crucifixus
Sabbato cro astiterunt, sic etiam corpori cons£crato in altari
praeparalionis implet arcanum. sepulcro
quotidie assistunt.
quiescens, resurrectionis exspectat eventum. Sic
nos in sexla mundi debemus pali pro Doraino.
setate Vers. 5. — Declinareni vultum. Nota quod nec
In septiraa, id est, quando morimur, corpus in lu- sanclae mulieres in terram cecidisse, nec aliquis
351 WALAFRIDI STRADI FUI.T). MON. OPP. PARS — TIIKOLOGICA.
I. 3.1J

sanctoruni in rosurroctione Domini pi-ostralu.s inA Vi!ns. 1H, 10,20. — /V;'('(;rJHtt.? c.?, etc. (jHi/)!«, ctc.

lciTniu luloraiv lcgitur ; untle luos ciriiit in Mcclo- Percgriiuun |iul;ml, quem uim agnoscunt. lit vore
sia pascliiUi toinporc non llocli goiuia in oralioiio, pcrogrinus erat eis, a quorum fragilitalc per glo-
scd vultu in torrain declinuto orare. rinm rosurrectionis jnm longe stabat, a (juorum lide
Vehs. 6. — Recordamini. Dietertia, sicut ox lioc
resiirreclionis nescia extraneus manehat. Vir pro-

iliscipulos oliam fominis phcta, otc. Et iiuoiikkIii triididcrunt, otc. Prophe-

loco hahomus, iiilcr qiitB

eum scquehantur, Dominus rosurrocturuin sc pra--

t;im ot maguum fatcnlur , ('"iliura Dci tacont, vel
quia noudiim [icrlccto crcdiint, vcl si crodunt limcnt
dixit. Parasceve hora nona exspiravit, mane prima
sahhati resurroxit. Morito autcm iina die ct duahus
tradi in manus JudTorum, nescienles cuin quo io-
([uuntur.
nodihus in scpulcro jacuit, quia hicom sujb simplu;
niortis (qua) lanlum in carne orat) tonohris diipke
Vers. 21. —
Nos antcm, otc. Quodanimodo red-
arguunl scipsos, qiiod in ilhim redcm|ilioncm spe-
nostra; niorlis ([uaj in corpore orat et anima, appo-
ravcrint, ([iiom morluura videranl, nec resurrcctu-
suit, et utramque nostram curavit. Si cnim ulram-
que susccpissct, nos a neulra lihcrassct.
riim credehanl, cl maxime dolent eum sine culpa
dccisum, quera innocentem noverant, et exhoctris-
VEns. 8. — Et rccordatw sunt. Sicul mulioros in
los inccdehant.
monumento Domini stantes, recordantur verborum B' Vers. ii. — Tcrrucrunt nos, otc. Merito dicun-
qux de sua disponsatione pracfalus orat, sicnosinler tur terruisse eos qiiihus do non invonlo corpore plus
Dominica^" passionis mystoria cclohranda, non so- nia'sliliam addidenint, quam de nunliata resurrec-
him passionis, sod ot resurrcclionis dehcmus rccor- tionc gaudium quo recrcarentur, afferunt.
dari.
— Vers. 24. —
Abicrunt quidam, etc. Cum supra
Vers. 9. Nuntiaiierunt. Sicut in principio mu- dixcril Pclrura cucurrissc ad monunienlum, ct modo
lier auclor culp.-c viro fuil, vir oxscculor fuit crroris,
dic;ilClcophas : Quidam e.vnostris abicrunt ad mo-
itanunc qnx mortera prior gustaverat, rcsurrectio- numentum, elc. IntoUigendum est, quod duo siraul
nem vidil, el nc perpeUii roatus opprohrinm apud ierunt. Sed Petrum soluni primo commeraoravit,
viros sustinerct, quajculpam viro Iransfudorat, Irans-
quia primitus illi nunliavit Maria.
fudit et gratiam. Et quia constanliam prfedicandi
non hahet inferior sexus ad exsequendum infirniior,
Vers. 25. — stulti et tardi cordc. Hic gemina
huniiliandi necessitas incuinbit, qui necinScripturis
mandalur viris ollicium evangelizandi.
([uanlum oportet edocti, nec ad implenda qua; novi-
Vehs. 41. — Et noti credidcrunt. Quod discipuli mus quantum decel, sumus inlenti. Nam si Moyses
tarde credunl, non tam illorum inllrmitas quam nos' propheUT de Christo eum perpas-
p cl loculi sunt, el
ra fulura firmilas fuit, nam illis duhilanlibus resur
sionem el gloriam intralurura pr.Tdixeranl, quomo-
rectio mullis argumenlis monslratur, qua^ dura lo- do glorialur esse Christianura, qui neque in Scrip-
gentes agnoscimus, quid aliud qiiam de eorum du- luris qualiler ad Christum pertinent invesligal,
bitatione solidamur? neque ad gloriam quam cum Chrislo habere cupit,
Vers. 1-2. — Petrus autcm surgens. Joannes cora- per passiones attingere desiderat ?
memorat, quod et ipse el Pelrus simul cucurrerunl,
et quod Petro intus introeunte in nionumentum, el
Vers. 28,29. — Et ipse, elc. Mane nobiscum, etc.

Talem se exhibuit in corpore, qualis apud illos erat

vidonle linleamina el sudarium, ipse Joannes inch-
in mente. Probandi erant, si hunc quera nondum
nans se, vidil linleamina, nee introivit. Sed intel-
ut Doum diligebant, sallem ut peregrinum dilige-
ligendum est Pelrum primo procumbentem vidisse
rent. Scd quia oxlranei a claritaleesse nonpossunl,
quod Lucas commeraorat, Joannes tacet post vero :

cum quihus verilas gradiehatur, ad hospiliura vo-

ingressum, ut diligentius inleriora dignosceret, in-
cant, imo cogunt. Quo exemplo coUigitur, quia pe-
gressura lamen anteiiuam Joannes intrarel.
regrini non solum ad hospitium sunt vocandi, scd
Vers. 13. — Nomine Emmaus. Emmaus ipsa est
etiara trahondi.
melropolis civilas insignis Pal.Tslin.T,
Marco
([ua^ post cx-
Antonis prin-lJ
Vers. :iO. — Fregit, clc. Quem in expositione
pugnationera Jud;c suli .Vurolio
Scriptur;i3 non cognoverunt, in fractione panis no-
cipe restaurata, cura slatu mutavit ct uomen.
verunl, quia non audilores legis, sed factores justi-
Vers. 15,16. — Dum fabularentur. Loquenlesde licaliunliir, ct voritas melius operando ([uara au-
se Dominus appropinquans comilatur, ut et lidera
diondo inlclligilur.
resurroclionis eorum moutihus incondat, cl ([uod se
promisorat faclurum, implcal ; (//)/ sunt duo vel
Vers. 31. — Aperti sunt, etc. Subtrahitur carnali-
bus ociilis sp(H"ies infirmitalis, ut inontihus incipiat
tres conijrcgati in nominc meo, ibi sum in mcdio
apparcre gloria rcsurroclionis.
eorum {Mattii. xxviii). Appropinquans, ctc. Oculi,

etc. Apparuit quidem in specie propria, sedspeciem Vebs. 32. — £< dixerunt, elc. Mystice : Ideo in
quam recognosecrcnt, non oslcndit. Sicut et ipsi et Chrislo illis oslonsa est alia effigies, ne oum nisi

inlus amahant, cl tanien duhitahant, sic ipse foris ot in IVacliono iiaiiis cognosceroul, ut omnos iiitolli-

prajsens adesl, cl quis sit, non ostondit. Dese crgo ganl se (".hrislimi non agnoscoro, nisi liant partici-

loquentihus pivTscnliam cxhihot, scd do so duhitnn- pes corporis ejus, id cst Kcclcsiio, cujus nnitatera

libus specicm cognitionis aufert. commcndat Apostolus iii sacramento panis, dicens :
 ,

353 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. LUC. 354

Unus panis, unum corpus niulii sumus (I Cor. x). A cicatrices ct tunc servavit, et in judicio servalurus
Cum ergo panem Ijencdiclura porrigit, aperiuntur est. Primo ad lidem resuvrectionis aslruendam :

oculi ut eum cognoscant, et removetur impedimen- deinde ut Patri pro nobis supplicans, quale genus
tum quod a Satana in oculis erat, ne agnosceretur mortis pro homine pertulerit semper ostendat : ter-

Jcsus. Et hoc impedimenlum permittit inesse Dorai- tio, ut sua morte redemplis quam misericorditer sint

nus donec ad sacrameutum pauis voiiialur. Sed par- adjuti, propositis ejusdem mortis insinuat indiciis.

ticipala unitate corporis, aufertur impedimenlum ini- Scd postremo, ut in judicio quam juste damnentur
mici, ut possit Christus agnosci. impii denuntiet, ostensa quam ab illis accepit cica-

Aniens. (Greg.) Exaudito sermone, cor prius tor- trice. Nou ergo ex impotentia curandi cicatrices ser-
pore increduHtalis et timoris frigidum igne sancti vavit, sed ut perpetuum victoria) sua; circumferat
Spirilus et accensum, ut jam superuo dcsiderio ar- triumplium.
deat, et ad credendam verilalem se extendat. Quot Vers. 41. —Ilaheiis hic aliquid. Ad insinuandam
prKCcptis instrmtur horao, ([uasi tot facibus iuflam- sed con-
veritatem resurrectionis, non sohmi tangi,
matur. vesci voluit,non quod vel ipse vel nos post resur-
Vers. 34. —
Surrexit Dominus. Jam lama erat reclionem cibo dcbeamus indigere, sed ut corpus,
quod resurrexerat Jesus ab illis mulieribus facta, et B non spiritum esse manifeftaret, mandueavit potes-
a Simone Petro cui apparuerat, h;ce loquentes inve- tate, non necessitate. Aliter absorbct aquara terra
nerant isti duo, sed et ipsi prius audieraut quod re- sitiens aliter solis radius calens illa indigenlia, iste :

surrexerat, sed timuerunt dicere in via quando tan- potentia.

tummodo angelos dixerunt visos muUeribus. Igno-
Vers. 42. — Piscis assi. Piscis assus, ipse media-
rantes enim eum cum quo loquebantur, poterant
tor passus, in aquis humani generis captus laqueo
limere ne inciderent in mauus Judaiorura, si quid
mortis , assatus tempore passionis. Ipse et favus
passim dicerent de Christi resurrectioue.
meUis nobis est in resurrectione. Favus mellis in
Vers. 36. — Stctil Jesus, etc. Ifoc ostcnsio est cera, id est Divinitas in humanitate. In hujus raellis
illa, de qua Joannes ait [Joan. xx) : Cum sero esset
coraestione signatur, quia illos in corpore suo ad
die, etc, et di.tit eis : Pax vohis. Quod vero dicit
a?ternam quietem suscipit, qui cum iribulaliones pro
Joannes Thomam non fuisse cum illis : cum Lucas Deo senliunt, ab amore interna! dulcedinis non re-
dicat istos duos invcnisse undecira congregatos, et
cedunt. Qui Iiic assautur, iUic vera dulccdine satia-
eos qui cum eis eral, intolligendum cst quod Tho-
buntur.
mas inde exisset antequam Doiuinus eis hoc loquen-
tibus appareret. n Vers. 43. — Et cum manducasset. Omnes am-
bages aufert visus est, tactus est, manducavit, et
Vers. 37,38. — Spiritum videre. Et dixit eis.
ne in
:

aUquo sensus humanos Uidificassc videretur,

Noverant discipuli fuisse verum hominem, sed post-
mittit manus ad Scripturas, ut etsi magicis artibus
quam mortuus est, non credunt tertia die potuisse
videalur potuisse quod voluit, sicut dicunt pagani,
veram carnem de sepulcro resurgere. Putant ergo
saltem videant prophelare non potuisse antequam
se videre spii-itum quera emisit in passione, scd hunc
natus fuit.
errorem aufert Dominus.
Quid turbati estis. (Ambr.) Credebant apostoli, Vers. 43. — Tunc apcruif. Post visum, post con-
sed tamen turbantur, etc, usque ad quod clausis tactum ,
post commeraoratam legem aperuit sen-
januis, Dorainus cum corpore suo se improvisus in- sum, ut quod vident et legunt, intelligant, deinde
fuderit. post sui corporis commandatara veritatera commen-
Cogitatioties, etc. Falsaj non dcsuper descendcn- dat Ecclesiae uuitatem : Et prwdicari in iiomine
tes, sed sicut mala herba in corde ascendentes, fi- ejus.

dem quam in vobis planlavi exigo, quod ex vobis Vers. 46. — Oportehat, etc. Oportebat ut minis-
ortum est condemno, si non est veritas resurrectio- tri qui pamitentiam et reinissionem erant praedica-
nis, perditus est fructus passionis
D turi in omnes gentes, inciperent ab Ilierosolymis.
Vers. 39. — Palpate et vidctc. Multis documentis Non solura quia UUs credita suut eloquia Dei, el quia
persuadet resurrectionera prabendo se, et ocidis vi- eorum est adoptio filiorum, et gloria testamenli, et

dendura, manibus contrectandum, qui dum pal-

et legislatio ; sed ideo etiam ut gentes variis erroribus
pando ossa earnemque monstral, slatum suaevel nos- et facinoribus impUcitae, Uoc maxime indicio divinae
tra3 resurreclionis signat, in qua corpus nostrum, pictalis ad spem veiiias provocentur, quod eis qui
et subtile erit per eftectum spiritualis potentife Filium Dci crucifixerunt, veniam relaxat.
et palpabile per veritatem naturae. Post resurrec-
Vers. 49. — Vos autem scdete. Poslquara disci-
tiouem Dorainus in corpore suo duo conlraria osten-
pulos de virtute prai-dicationis perfecte instruxit,
dit, et palpabile ejusdera natura?, ut informet ad li-
cum repentc si vellet posset eos roborare, disluUt,
dem, et incorruptibile aUerius gloria;, ut invitel ad
dicens : Yos autcm sedete. Ut exemplum sequenti-
prsemium.
bus daret , ne imperfecti pr«dicare ante tempus
Vers. 40. — Ostendit eis manus, etc. Ut ostensa praesumant. In civitate sedet, qui inlra mentis claus-
vulnemm cicatrice infideUtatis vulnus sanaret, quas tra se eonstringit, ne loquendo exterius evagetur, ut
355 WALAFRini STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIEOLOGICA. 356

cum divina virluto peifoctc fuerit iudulus, luacquasi A "i^s post culobrala iu llierosolyinis, id est visione
a seipso foras exeat, alios iustrueudo. pacis, passiouis et resurrectionis solemnia, Domino
Vkbs. 51). — Edtuit uuti-m eos. 1'neterniissis om- duce petamus Delbauium, ut meiite (juieta cor|)oris
nibus quiv per quadrugiula dies gesta sunt, prinio el sanguiais ejus sacramcntis inihuamur, ct doraus
resurreetiouis diei tacite coujuugit uovissiujum quo obedicntioi esse curemus.
asceudit in ca'lum. Et pulelire beuedicturus discipu- Latulantes et benediecntes. Lucas qui sacerdotium
los, educit in Uetluiniaui, qUiO doinus obedienliie di- Christi cietoris amplius expoiiendum suscepit , et

citur, quia qui propter inobedieutiaui perversorum ideo Evangelium suum a ministerio tempb per sa-
descendit ,
propter obedienliam couversorum as- cerdotium Zacharia; coepit, pulchrc hoc in teinpli
cendit. devoliouo complevit, cum apostoUs ibi ministros,
Vers. '63. — In tcmplo. Ut in loco orationis inter scilicet, novi sacerdotii fuluros, non in victima-
laudum dcvolioues, promissum sancti Spiriius ad- rum sanjjuine, sed in laude Dei et beuediclione con-
ventum, paratis per omnia cordibus cxspeclcut. Sic cludit.

EVANGELIUM SECUNDUM JO.VNNEM.

PROLOGUS. B Domini quce Trinilatis unitatera,ct vitae seternas fe-

licitatem insiau;mt, dUigentius conscribit, et sic in

Omnibus diviu;v Scriptuno ])aginis, Evangelium
contemplativa vita virtute commcndanda, intentio-
excellit, quia quod lex ct propbetie futurum pnedixe-
nem suam et pra'dicationera tenuit. In qua contem-
completum dicit Evangelium. Inter ipsos
runt, lioc
plativa vacalur, ut Dcus videatur. Iste siquidem est
autem evangeliorum scriptores Joannes eminet in
Joannes quem Dominus de fluclivaga nuptiarum tcm-
divinorum mysteriorum profunditate, qui a tempore
pestate vocavit, et cui matrera virginem virgini com-
Dominica; Ascensionis per annos sexaginta quinque
meiidavit.
verbum Dei absque adminiculo scribendi usquc ad
ullima Domitiani proedicavit tempora. Sed occiso CAPUT PRniUM.
Domitiano, cum permittente Nerva de exsilio redis- Vers. 1. — In principio crat Verbum. Contra eos
set Ephesum, compulsus ab episcopis Asise de cose- qui propter lemporalera Cbristi nativitatera dicebant
terna Palri divinitate Christi scripsit adversus ha;- Christura non semper fuisse, incipit de aeternitate
reticos, qui eo absente irruperant in ejus eeclcsias, Verbi dicens : In principio erat Verbum.
qui Christum ante Mariam fuisse negabant. Unde Vers. 3. — Omnia per ipsum facta sunt. (Aug.)
merilo iu tigura qualuor animalium aquilae volanti Non est creatura per quem oranis creatura facta est,
comparatur, qua; volat altius cseteris animalibus, et G etc, usque ad qu;e concordant cuncli potentiae Divi
solis radios irreverberatis aspicit luminibus. Cseteri nitatis.

quippe evangelist;\\ qui temporalem Chrisli ualivita- Et sine ipso factum est nihil. (Orig.) Ita distin-
lem et temporalia ejus facla, qu» gessit in bomine guit :Et siite ipso factum est nihil. Ordo : Nihil
sufficieuter exponunt, et de divinitate pauca dixe- est quod faetttm est sine ipso.
runt, quasi aninialia gressibilia, cum Domino am- Vers. 4. —
Quod facttim est, erat vita in ipso,
bulant in terra.Hic autempauca de temporahbus ejus (AuG.') Joannes Chrysostoraus Et sine ipso factum :

geslis edisserens, sed divinilatis poteutiam sublimius est nihil. Quod factum est. Hilarius Sine ipso, fa- :

contemplaus , cum Domino ad cielum volat. Qui ctuin est nihil, (juod factum est in ipso.
enira supra pectus Domini iu coena recubuit, cades- Vers. 6. —
Ftiit homo missus. Postquam subUmi

tis haustum sapientia; caeteris excellentius de ipso volatu ultra oranem naturara iu altitudinem thcolo-
Dominici pectoris fonte potavit. Legerat siquidem gice ascendit, quia Verbura apud Patrera semper
evangelia trium evangelislarum, et approbaverat fi- fuisse conlemplatus esl, mo.x ad bumilitatem huma-
dem eorum et verilalem in ([uilnis deesse vidit ali- n;c natur;e, et specialiter pra>cursoris Verbi descen-
qua geslarum rerum bislori;i>, et ea maxinie qu» Do- dit contra illos qui dicebant humanam naturam in

minus gessit primo praedicationis suie lempore, sci- j^ primo parenle ex loto perditam el ad nihilura re-
licet, anlequam Joannes Baptista dauderetur in car- dactam. Homo missus. Horao, non angelus, ut ha;-

ccre. Ha'C ergo quasi dimissa ab illis, scribil Joannes retici volunt, missus a Deo. Ideo poluit dicere de
quffi fecit Jesus anlc^iuam Joannes Iraderetur, sed Deo.
maiime divinilalem t.hrisli ct Triuitatis mysterium Vers. 9. — Erntlu.r vera. Omnis horao dicilur iUa

commendare curavit. Tres siquidem alii evaugelist;B, natura in homine, qu;i> ad imaginem et ad similitudi-
dicta el facta Domini teraporalia, qu;i3 ad iuforraan- nera Dei facta est. Alia orania (luse sunl in homine iu-
dos mores vila; prx>sentis raaxime valent, copiosius feriores partcs hominis sunl, el qucKlammodo extra
eonseculi, circa aclivam vilam suul versali. In qua hoiniuera simt. In iUa scilicet, anima velul iu quodam
laboratur , ut cor mundclur ;id videudum Dcum. nmndo su|ieriori vera lux lucel, ot ia iltutn muudum
Joannes vero pauoa Doraiui fucta dicit, verba vero veuienles ot pcr ^ratiam rentisceuttis, lUumiuai quia
357 GLOSSA ORDINARIA. - EVANG. JOAN. 358

quorum vita cl conversatio in coelis est, quasi iuA Vers. 1*. — Per Moysen. Per Moysen servum
alio raundo sunt. praenuntiatio, per Dominum Jcsum salutis im-

H.
Vers. —
Et sui eum non receperunt. Ab initio pletio.

mundi nuUum tempus erat in quo receptores divini Vers. 18. — Deunmemo vidit unquam. Id est,
verbinon essent, unde addit : Quotquot autem re- nuUus purus homo vivens in hoc corpore vidit Deum
ceperunt. ut est, unde dictum est Moysi .Yo« videbit me homo et
:

Vers. 12. — Filios Dei fieri. Mirabilis potestas ut jiict'/ (£xo(/.xxxiii), id est, nemo vivens in corpore
qui filii diaboli erant, et filii Dei et fratres Cbristi vidcbit divinitatem meara. Unde ista adjecit Deus
per eum liberati dicantur,quo autera ordiuc lilii Dei Moysi &ta in foramine petroe,
: et cum pertransiero
fiant, et quomodo beec gencratio distat a carnali, videbis posteriora mea{lbid.). Petra, id est, Christus,

subditur : Qui non ex sanguinibus. foraraen, crucis patibulura, pertransiero, id est,

— Et Verbum caro factwm transiero de mundo ad Patrcm. Posteriora, ortus

Vehs. 14. est. Ut autem
ejus, passio, resurreclio, ascensio, per quaj credita
secure credamus homines nasci cx Deo, subdit Deura
ad ejus bealitudinem et visionem pervenimus. Quod
nasci ex liomine, ex hac susceptione infirmitatis
Icgitur Deura apparuisse horainibus sive visibiliter
sanatur noslra infirmitas, ut possimus filii Dei ficri. tj
carnalibus oculis, sive invisibOitcr propheticis vi-
Et hoc est : Et Verbum caro factum est. Quod supe-
sionibus per subjectam creaturani, inteUigendum
rius erat, inferius descendit. Quid rairum si quod :

est, visioncs enim prophetarum quadara spirituali

erat inferius, in id quod superius est ascendit ? Nec
creatura factae sunt, quibus Deura vidisse perhiben-
rairum, si horaines nascuntur ex Deo, quia Deus ex
tur.
homine est natus. Plenum gratim et veritatis. Homo
Unigenitus Filius, etc. Quse sit summa gratiae et
Christus plenus fuit gratia, quia nullis pra-cedenti-
vcritatis, breviter subdit, scilicet cognitio ipsius
bus, raeritis ex quo conceptus est_ fuit Deitas in eo
Trinitatis, unde:i/(BC w/i'i<ii oeterna, ulcognoscantte
iraplens horainem illum orani plenitudine reduudante,
unum verum Deum, etquem misistiJesum Christum.
in oranes sauctos, unde et mater ejus non tantum
Quae in hac vita non plene est, quia nemo in carne
dicitur mater hominis, sed et raater Dei. Nec rairum,
vidit Deum ut cst. Unde nec Moyses nedura per
ipse
si dicitur, homo etiam Deus, cura Dcus dicatur etiara
eum data sit gratia, sicut etiam ipse post omnia visa
homo, haec autem gratia dicitur et vcritas, iiuia sic
intypoDeidixit:0«i«nrfe?»i/ii<«psum(£jorf.xxxiii),
olira promissura est, et modo exhibitura, scilicet, ut
sed Filius qui est in secreto Patris narravit, quia
Deus sit in homine implens eum omni bono, et per
nemo novit Patrem nisi Filius, et ctii voiucrit Filius
eum suos.
revelare (Luc. x). Ipse narrat suis quid de Trinitate

Vers. 15. — Hic erat guem dixi. Per demonstrati. deitatis sentiendura sit, quomodo ad eara pervenien-

vura pronoraen innuilur Christum affuissc in illo loco. dura, et ad ipsara introducit.

Ssepe enim ipse Dominus adhuc ignotus autequara Vers. 19. — Et lioc. Et haec et caetera sequentia
baptizaretur et prsedicaret, ad Joannera solitus erat testiraonia Joannis, exhibita sunt post baptizatum
venire. Qui post me venturus est. Qui post rae natus, Christura, cumjaraJesus veniret invitare discipulos,
post rae prtedicaturus, baptizaturus, raoriturus. Non quos Joannes suis testimoniis miltit ad eum. Testi-
quod jam non esset natus, quando hsc dixit, quia moniura contra hoc, quod occultus Christus : occultus
etiam baptizatus: sed venturus in pra»dicatione, iu quia humilis : hurailis ut possit sperni et occidi,ut re-
raorte, sed non in resurrectione. Ante me factus est, dimeret mundura. Tu qui es. Putabant Judtei Joan-
quia prior me erat. Ex Graco, corani me factus nem esse Christum, qui in lege promittebalur : Alii
est, id est, apparuit niLhi quidem, scilicet, quia prior putabant eum esse Eliam, propter nimiam abstinen-
me eral. liam et castitatcm, et solitariam vitam, et asperrimam
delictorum reprehcnsionem, et durissimum futurae
Vers. 16. — Et de plenitudine. Exposito testimo- vmdictae terrorera. Alii dicebant eum esse unum de
nio prffcursoris, redit evangelista ad lesliraonium
^ prophetis resuscitatum, propter prophetice gra-
suaeassertionis.Quasidicat :rerfcum caro factumest :
tiam.
vidimusglo7-iam ejus nos plcnam gratia et vcritatis,
et deplenitudine ejus nos omnes aecepimus.Gialigim, Vers. 20. — Confessus est. Confessusest, ut postea

ut ipsura credamus, et veritatem qua illum intelli- dicit, non quod erat Christus. Non negavit quod

gemus. Accepimus. (Aug.) Non soluni gratiam, quse erat, id est, quod esset praecursor, ut post interroga-

planc gralis datur, non pro merito ut fidem quae per tus dicit : Ego vox clamantk. Ordo verborum, et con-

dilectionem operatur, ex qua justus vivit, sed pro fessus est et non negavit quando raiserunt.

ista, gratiara, id est beatitudincm aeternam, quae et Vers. 21 .

—
Elias es tu ? Cum omnes scirent no-
merces justitiae dicitur, et etiam gratiam, quia me- raen Chiisti, scicbant etiara quod Elias praecessurus
ritum ex gratia. Gratiam pro gratia. Gratia in con- sit eum. Sed ipse Elias praecessurus, in potestate
ceptione boni per gratiam datur. Gratia simpliciter judicaturum, Joannes figuraliter Elias eumdcra judi-
quse non est meriti, si postea cum iUa operamur, in candura, ul sint duo pra?concs sicut duo adventus
bonis consuescimus, et ttmc dalur gralia pro gratia ejusdem, unde : .Yo« sum Elias, id cst, non praco:
priori. potentiam indicans ; sed in quam offenditis oslendo
359 VVALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIEOLOGICA. 360

humililalom ; iiua^i diciil : Seivili' Immili aiilei|imm A in qua Clirisliis morluum suscilat (iiiia a poccalo
excflsus judicfl. Ecce ncc ego Chrislus, noc a |iailo liliorat.

potenliie judex. Vers. 29. — .ittcra dicviditJoaiincsJcsum. Typice.

Veks. 23. — Ego vox clamttnlis in di^serto. Non

Joannes, id cst populus gratia^ altera die, id est

dicit, Ego sum homo, vol Joamios, vol lilius Zucha-

post legem, cognoscit agnum quo rcdimitur. Venien-

Tix. Nou considonit liumanam subsistontiam vel

tcin ad sc, et ait. Non soluin grossibus corporis, sed
eliam inteiioris sua3 coulomplalionis accessibus,
generalionem, sed ultra lia.'C omnia exaltatus pra"-
qiiia digiiatus ost a Joanno cognosci sccundura divi-
cursor Verbi, deserit omnia quoe iutra mundum con-
nitatem ol humanilalom. Eccc agiius Dci, elc. Tria
tinentur. Asccndit in allum factus vox Vorbi, iiuUam
ministrat agnus possidentibus se, lac simplicis do-
in sc subsiantiam tatotur prajtor abundantiam gra-
Ctrina' quo parvuli nulriiinlur, lanam, id est incre-
tiae, qua excodit omuem creaturam, ut sit vox Verbi.
monla virUitum, osum caruis su;e. Pcccata inundi.
Vox est ihterpros animi, animus autom, id est in-
Peccatum mundi dicitur originale peccatum quod
tcllectus omnium est Filius Dei, Joannes ergo vox
est ot iiitorpres hujus aninii, quia priino mundo eum est commuue tolius niuudi (juo tota huniana nalura
simul et semel condita leges divinas per inobe-
demonstravit : Ecce ttijiius Dci. Isaias, lloc de
clamantis in dcscrto, B ^li'^""^'» ti'ansgressa osl iu paradiso, quod originale
Joanne propliotavit: Ego vo.v
singulaquo suporaddila gralia rolaxat.
in qua verbum sonat, id cst prophetia, et ostensio
et hicerna verbi praesentis.
Vers. 30. — Post me vcnit vir. Christus est vir
in (juo nobis congruit ct pro nobis solvit, et Fihus
Vers. 24. — E.r Phariswis. Id esl, ex principibus
Dei in quo Patri congruit et peccata dimiltendo re-
Judajorum, qui doctrinam non qua-runt, sed invident. conciliat nos ei.
Qui tamen ad Joannem ideo veniunt, quia audiuut
eum pr;tdicasse comraunem omnium resurreetio- Vers. 31. — Ut manifesteiur . Hic esl agnus qui

nem, quam et ipsi credebant, unde et ipsi in mullis

toUit peccata, quod non ego quem etiam mclius

Chrislo consontiunl. Paulum ([uoque aposlolum in

modo novi, sed propterea baptizo ut manifeslelur

mullis audierunt.
Israeli. No enim pioptor insolontiam minus baptiza-
reutur a Chrislo in spirilu, usu baplizandi ei viam
Vers. 25. — Quid ergo baptiias. Audiebant Pha- paravil, unde poslquam ad ipsura, qui via esl, ven-
propholis Chrislum vcuturum et baptizatu-
risa;i in
tum est, baplismus ejus cessat. In baptismo etiam
rum, scieutes Jordanem tigurara baptismi gessisse, Joannis manifestatur humiUlas Christi, quas cst im-
eumque Eliam et Elisaeum siccis pedibus transisse, plelio lolius juslilite; sicut enim opus est Christum
figuraraque baptismi in Elia et Ehsojo non dubita-
^ n^sci et raori, sic et baptizari. Si enira ipse qui
bant praecessisse, unde et nunc eos surroxisse puta- non eget a servo baptizatur, non dedignentur quan-
bant et baptizasse, unde ncc inteiTOg;mt, Es tu
tumcunque sapientes et sancti a Doraino baptizari,
unus prophelarum ? sed soluramodo : Es tupropheta? sine quo perraanent in peccatis. Baptiz.ans. Christus
ille videlicet qui praefiguravit baptismum. a Joanne baptizalur, ut indicetur omnis humilitas
Vers. 26. — Ego baptizo in aqua. Non impuletur quse est omnis justitia. Sed non solus, ne baptisraa
audacia? quod ago, quia corpora abluo aqua, non Joannis sanclius et raajus, in quo Deus horao bapti-
aufero peccata, ut sicut nascendo et pra;dicando zatus est, videretur baptismo Christi, in qno homi-
prcECursor sum, sic et baptizando, sed iste medius nes baplizanlur. Baplizanlur autem alii a Joanne,
inter vos esl qui peccala toUit. ut usus baplizandi prwparel viam baptismo Chri-

Vers. 27. — Cujus ego non sum dignus, etc. Non

sli.

ait non solvam. Solvit enim, quoniara ipsum mani- Vers. 32. — £i<^i/imoniH»i. Sicutdixitse vcnisse
festavit et dc divinilalc ol humanilate ipsius multa ut miinifostaret Chrislura, ila perhibuit teslimo-
aperuil ; sed, Non sum diguus, qiiia indignum ad hoc niura, seilicel vidit spiritum. In i|uo didicit, quod
agendum se reputat, in quo shnpliciter indicatur hu- prius nescivil : venorat eliam pracdicare pienitentiam,
militas. D id est, facere praeparationera praedicationis Christi,

Vers. 28. —
ll(vc in Dcthania. Du;e sunl Belhaniffi.
sed tantura do prmparalione baptisrai ponit singula-
riler, ([uia baplismus Christi est summum sacramou-
Unatrans Jordanom, altora circa non longo ab llieru-
lura inlor Spiritum desccndcntcm. Nou quod
alia.
salem, ubi Lazarus suscitatus est. llla qure trans Jor-
modo piinium desconderit, sed ut per hoc descen-
dancm est significal humanam naturam sub lege
deret osteudatur, et mauere in baptizatis aqua el
nalurali anle thionla gratiae. (|iia; gralia post incar-
non alitor, et ut Joanuos per eura de Christo excel-
nalionom Chrisli abundaus tiiit, i|ua; natura ad hoc
lentius intolligeret.
creala orat ut logi natune obodiret in (pia Joannes
;

baptizat, quia a peccato non liberat. Baptizat ultra Vers. 33. — Etego nesciebam. (\vg.) Visa co-

fluenta divinorum donorura, (pi;p nondum in Ghristo lumba, dicil se per cam didicisse, quod prius uescie-
inclioavoraiit in liumanam naliiram descendoro. llla bat, etc, usijuead uiide Apostolus Inlaboreetmen-
:

(pi;i' osl oilra Jordaiioin signilicat oadoiii hunianara tc sunl dillcrcnlcs, in opcrationc indiHcrcntes.
naturam obodioulom sub logo giiilin', (|u;e osl pro- (HiEK.)Oslonilil Joaimom non sciie per bapli-smum

xima Ilierusalem, id est visioni pacis, per charitatem. Christi, id esl nuiiHUiin osse rcdempliuu, uajn scic-
 p

361 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. JOAN. m

bal eiim Filium Dei csse, et natum in carue. Aug. A sanguiue, sit et germanus iu lide. Invcnlmus Mcs-
dicit Joannem ignorasse hoc tantum utrum sibi re- siam, etc. Christus Grtece, Messias Hebraice, unctus
tineat vim baptizandi, an alicui suorum tribuat. Et Latine, vereenun imctus est a Spirito sancto spe-
mancntcm. (Auc.) Spirilualiler dicilur spirilum raa- dahlcr, qua unctione Christiani appellantur.
a
nerc iu Chrisio, a (|uo muKiuam per peccalum re- Quod Jacob ercxit lapidem post visioncm in titulum
cessil, in (pio scmpor mirabililcr vixit el mirabiliter qucm olei superfusio unxit, jam divinitus per illam
operatus est ; in sanctos venit, et pcr peccata rece- petram, futuram pctram, scilicet Christura Spiritu
dit. Manet taraen semper in eis ad aliquid, ut Chri- sancto ungendum figurahtcr intcUexit, in qua pctra
stus eis promisit, scilicet ut bonis semper insistant. sic fuudari Ecclcsiam praiiiguraiiat, etc.
Ad ali(|uid nou manct, scilicct ut cx co prophetent,
Vehs. 42. — Tu es Simon Prius dicit noraen
filius.
vel rairacula facianl, et ideo lioc quod dicit est pri-
habet parentibus,
ut a ut significetur mutatio,
mum signum agnoscendi Chrislum.
dum de Simone Petrum dicit. In mutatione autem
Qui baptiuit. Baplizat Christusin spiritu, nou so-
notatur vivaoitas niysterii, sed ncc prius nomen
lum remittendo peccata in aqua, sed et post pur- caret virtutc. Est cnim Simon obedicns tihus gratiae
gando, et amorcra acccndcndo, et donis implendo.
vel columbaj, dum vcnit ad Jcsum, sc^piens fratrcm,
Ilicest Filius Dci. Ilic testatur Filium Dci querag ^^jg ^ ^^^,.3 ^^^^^-^^^^ ^-^^^^^. p^.^^^^^ iuii,.raus in illo
superius vu'um vocabat : ut ab eo habeatur testimo in figura Ecclesiaj quae in petra fundatur.
nium utriusque naturic.
Tu es Simon. (Chrts.) Ideo noraen mutavit ut
Vers. 35. — Altcra die itcrum stabat Joanncs. ostcndat quia ipse est qui Vetus Testaracntum dc-
Typice. Stat Joannes, cessat lex, taracn lestimonium dit, ct nomina Iransrautavit, quia Abrara Abraham
perhibens Christo. Arabulat Jesus, id est gratia hinc vocavit, el Sarai Sarani, et Jacob Israelera. Igitur
inde colligens. multis quidcm ct a navitate nomina imposuit, ut
Vers. 37. — Secuti sunt Jesiim. Secuti sunt, ut Isaac ct Samson, aliis autcm post eam quae apro-
eura jam potius quam Joannem audirent, non tamen gcnitoribus est nuucupalionera, ut Pctro et fihis
adhuc ei penitus adlia?rcnlcs, sed utvidcant ubi ha- Zebc(l;ci. Nam quibus quidam a prima ajtate debe-
bitat, ut assiduo ad eum veniant, el ab eo erudian- bat virtus clarcsccrc, cx tuuc nomina susceperunt :

tur, et postca pcrfcctc sunt secuti, quando eos de quibus autem postea debebat augcri, postea nuncu-
navi vocavit. Duo sequuntur, quia qui sequuntur ge- patio posita est.
mina charitatc debent accendi. Filius Joanna, etc. Jona dicitur et Joanna indifle-
Vers. 38. — Convcrsus. Quasi a tergo vidcrant, renter. Jona columba, Joanna gratia interprctatur.
sed quasi faciem prKbuitillis dura dc majestale dcs- Vers. 43. — In Galilceam etinvenit Philippum.
cendit, ut possct vidcri, dum pro umbra Evan-
legis GalihTea diciturtransmigratio, vel revelatio. Transrai-
gehilucem exliibuit. Quid quceritis ? Interrogat non grat enira honio de vitiis ad virtutes, etpost dc vir-
ignorans, sed ut mercedem habeant respondentes, tute in virlutem, et sic fit ei revclatio, ut videatur
qui rem, non personani, quid, non (picni, ne se vi- Deus deorum in Sion. Vocaturus crgo discipulum
deatur ostcndcrc, illi pcrsonara res])OU(lcnl. IJbi ha- ad sequenduni, id est ad imitandum cxit in Gali-
bitas ? Myslice. Volunl oslcndi sibi in quibus Chri- team, ipso loco innuens, utsicut ipse proficiebat sa-
stus habitet, ut sc ifhs assimilcut. Vcl, qui incar- per passiones intravit in gloriara,
pientia, et sicut
natiouem vident, pie quserunt ostendi sibi aeternam sic et sequaces.
raansioncra quoraodo sit apud Patrera.
Vers. 44. .'I Non frustra no-
Bcthsaida civitatc.
Vers. 39. — Vcnitc. Quasiscrmonc nonpotcstex- minatur nec frustra dicitur Philippi, Petri et
civitas,
plicari, sed opcrc demonstratur, venite credendo et Andreae. Sonat enim domus venatorum, in quo no-
operando, etinteUigetis ; venite testimonio Joannis tatur animus et officium istorum sunt enira vena- :

et a lege rccedite.et gratiam recipietis. Die illo. Os- torcs in capieudis auimabus, undc Philippus, ante-
tendit Novum Tcstamentum, sive pra3scntem vitam. quam fiat apostolus, spontc vocat Nathanaelera.
Hora autcm ijuasi decima. Quia ex legc venerant, t-v
Vers. 45. — Imenit Philippus, etc. Nathanael pe-
decalogus ad Christum misit, hora decima quaerunt
ritissinms Scripturarum intelligit quod non alu,
ab eo doceri, quia non alius docet Icgem, nisi qui
scilicct a Nazareth exire singularcm Nazarenum :

dedit eam. Docet autera cum misericordia et implen-

quia autcm doctissimus, non cst in apostolum elc-
tur quaj iraplcre nonpoterant, vcl horadccimavespe- omnes cnim
ctus : apostoli primum de idiotis, ut
ram mundi indicat.
confundantur sapientes. Quem scripsit Moyses. Vt
Vers. 40. — Frater Simonis Patri , unus ex duo- cautus venator multis rationibus veritatem fratri
bus quiaudierant a Joanne, etsecuti fuerant. Fra- astruit, scilicet quod Jcsus est qui praenuntiatur
ter junior natu prior credit, non enim est ordo fidei in Icge et prophetis. Fihus Joseph, qui est de dorao
inanis. Forte ad dignitatcm Andreas dicilur esse David, ut pcr cum (non quod dc co natis) ciun Ma-
fraterPctri, super qucm, id est super cujus fidem ria raatre ejus (quam scicbat ex prophetis virgincm
fundata crat Ecclesia. peperisse) notctur esse ex David.

Vers. 41. — Invenit hic primtim. Vcra pictas Vers. 46. — Et di.vit ei Natlianacl. Vel dubitando
stalim inventum thesaurum nunliat fralii, ut sicut est iuterrogat vel affirmat ut legisperitus, a civitate

Patrol. CXIV. 12
3G3 WALAFRIDI STR.VDI FULD.MON. OPP. PARS I — TIIKOLOGICA. 364

taiili noniinis possc esse aliqueni bonuiii vel cxi- A tione ca'li et leira', etc, iiSi/Hf «i/ pei- qu;e virtus
miuni iloetorem, sumnium SalvutoreiM. Dicilur (|U!E in inajoribus etiain operatur, ad mcmoriam
enim Nazaielli, llos vel {,'eniu'n iiuuulitia', vel san- reducitur.

clitas. Utrique a uleir |jroiiuiiliatiuiii eonynio subdi- Vers. 4. — Quid mihi. (In.) Iii his nou negat
tur : Veni et vide, etc. malreni, ut lucretici diciint, etc, usqtie ad intratio-
Veiis. 47. — Ecce vere hraelita. Dolus, id est si- ncm ad Deum intelligit, vinuni bibil.
mulatio. Si eniiu liabet peeeata, contitelur. Non Vers. 6. — liinas vcl. (Id.) i^Esliinantis est lioc

ergo iu't;at peccatoivm, sed in eo laudal confessio- dicere, ul ipsas diceret binas qiias et ternas, etc,

neni : l'liarisa'i uuleni sunt dolosi ([ui se bonos pr;e- usque ad tribus tiliis Noe disseiuinata;.

dicant cum sint mali. Vers. 7. — Et impleverunt. Quodjussu ejus im-

Vehs. 48. Umie me iiosti ? Cognoscens Domi- pU't;e sunt hydria?, significat ([uod eliam illa Scri-
num loqui de sua conscientia, non ex iiidignalione jjlura a Doiuino est, sed dum iu ea sub velamine,
qiuurit, sed admirando, uiule et ex qua virtute. id est adoperlioue littera', latet Clirislus, sapit
Sub ftcu vidi te. (Aug.) Natlianael, id cst donum aquam iusipidaiii. Cuiu autera aufertur velamen,
Dei, est verus populus Israel doiium Dei, qui erat est vinum inebrians. Potuit quidem vacuas implere
sub lieu abditus , id est subditus sub consuetudine
B vino, qui cuncta creat ex nihilo, sed maluit de
pcccandi et umbra raorlis, ut primi parentcs sub aqua vinum facere, ut doceret se non solverc le-
fici foliis se texerunl, ubi prius visus esset a Do- gem, sed iiuplerc, nec iu Evangelio alia facere vel
raino et quajsitus, quam Dominum videret et quae- docere quara qua3 prophetia pra'dixit.
quam per apostolos vocarct.
reret, el aiite etiain
— Vers. 9. — Ut autem gustavit. TricUnium, id esl
Vers. 49. llabbi, tu es Filius Dei.Qmix cogno-
tres ordincs discumbentium. altiludine distantes in-
vit Nalhanael Cln-istum absentem vidisse quffi ipse
ter se, id est doctores, continentes, conjugati. Ar-
iii alio loco gesserat, id est, (|uomodo et ubi vocalus
chitricliuus aliquis legisperitus, qui bibit spiritualem
sit a Philippo, quod est indiciumDcitalis, fatetur non
sensum legis. Unde spiritualem sensum in Scripturis
solum magistrum, sed et Dei Filium, ct regeui Israel,
aperire discipulis est aquam in vinura convertere,
id est Ghristum in quo probatur esse IsraeUta, ut
ul quando posl resurrectioncni aperuit illis sensuin,
dieitur, id est videns Deum.
inlelligerent Scripturas. .iquamvinum factam. Per
Vers. 51. — Vidcbitis civlum apcrtum. Natha-
aquam baptismus Joannis, per vinuin passio Christi,
nael Israelita, dicitur visurus apertuiu co'luin, et an-
mide vinum prius fertur architriclino, id
et est
gelos Dei desceudeutes et asceudentes, ut olim pa-
Joanni qui ante bibit passionem ([uam Christus.
triarcha Jacob vidit scalara, et angelos ascendentes et
descendentes, qui per benedictionem vocatus est
C Vers. M. — IIoc fecit. {}hER.)ln iiiitio signorum
qucD morlaUs mortalibus erat daturus, aquara vertit
hoc miraculum apparuit
Israel. .higelos Dei. Sa^pe
in vinum, sicut jam iramortaUs discipulis aperuit
quod angeli ascendebant et desceudebant super
sensum, ut in lege et prophelis intelligerent Chri-
Christum. Supcr Filium liominis. Christus dicit se
stum, ita carnales raentes prius sapore sapientia;
Filium homiuis, aftirmaus quod miuus est, scilicet
imbuit, postea resuscitatos majori gloria coraple-
humanilatem, Nathanael et Petrus FUium Dei, quod
turus.
majus est, affirmantes divinitatem. Ecce confirmatio
ulriusquc ualune iu Christo. Isti coufitentes deit;l- Vers. 1 2. — Post hccc, etc Post initium signo-
tem, merenlur asceudero, ille assereus humanita- rum de vino, subdit aliud indicium divina; majesta-
tem, testutur se ad redimeiidum venisse. .^upcr Fi- tis in ejectione vendentium de lemplo. Typice. Filius
liumhomi7iis. Confirmat se esse horainem ne aliqui Dei ut humilis, descendit Capharnaum, id est in

errarent, credeutes ipsum tantum esse Deura ut mundum, secundum quod habet malrera el fratres.

etiam Petrus cura dixit : .ibsit a tc, Domine. Vers. 13. — Et prope erat Pascha. Pascha agi-
mus, dura a vitiis ad vlrtutes transiinus. Ad hoc
CAPUT 11.
Jesus venitduin Ecclesiara quotidie visitat, ct actus
^ cujusque consideral, et eos ejicit qui inler sanctos,
Vers. 1. — Et die tcrtia. (Auc.) Post ostensionem vel liele boua, vel aperte niala faciunt. Per boves
Christi per testimonia Joannis ipse sc miraculo qui araiit, pnedicatores doclrin;e cieleslis signiti-
ostendit.
cautur, hos venduiit non amore Dei, sed pro
([ui

Et die. Significat tcrlia die, id cst teinpoie gia- qux'stu temporali pr;edicaut. Oves iunocenles sua
tise, post teinpus, id est ante legem el sub lege vellera vestiendis pra'bent, pcr has signantur opera
Christum ad nuptias Eeclesia! per carnem vcnisse. munditi;» et pielatis, qua^ venduntur, dum pro liu-

Vers. 2. —
Vocatusest autcm. l\\ quo osteudit luaiui laude geruulur. S|)iritus ul coluniba ;ipparuil,
noii despicii'n(his miplias quas 1'eeit, ctsacramentum unde [ler coluiubaiii s[Mrilus accipilur, quam veu-
nuptiarum insimial. duut Simoniaci. Nuiiiiiius dunt muluo in Ecclesia,

Vers. 3. — Deftciente. Vinum deticit, ut niirubili- qui non sinuilatc ca.>Iestibu$, scd aperte terrenis
ler vino de aqiia faclo, virtus lalentis Deitulis ap- scrviunt. Hi omnes ejiciuntur dc parle sorlis san-

pareat. clorum, ([uivel licte boiia, vel aperte mala faciuui,

(Ai)u.) Miijor virtiis csl iu ercaiioiie et guberiia- et luuiculis peccalorum modo Hagellanlur nd corrc-
365 GLOSSA ORDINARIA. liVANG. JOAN. .366

clioiiem ;
qiii, si incorrecti permanserint , in tine li- A pter signa quae viderat , sed nondum renatus erat,
gabuntur. Oves quoque et boves ejicit ,
quia talium et ideo nocle venil , non die, quia nondum lUumiiia-
vitam et doctriuam ostendit reprobam. Et mensas tus ca'lesti lumine.
subvertit ,
quia in tine ipsaj res quas dilexerunt,
destruuntur. El ascendit. Si ipse qui dedit decreta
CAPUT ni.

Dei, cuslodit, docet quanta cura hominibus debet Vers. 1. — Erat autem homo, etc Hic erat unus
esse vacarea oralionibus et Dei solemnilaiibus. Bis ex liis, qui per signa crediderant. Nicodemus no-
legitur ad Pasclia ascendisse. Semel prinio anno mine. Nicodemus , victoria populi , popuU
vel victor
praedicationis nondura incarcerato Joanne,
, unde gestans figuram omnium qui ex Judaico populo in
hic agitur. Secundo cum ad passionem iret , et in Chrislum credenles per fidem vincunt mundum.
utroque vendentes ejecit de templo.
Vers. 2. — Hic venit, elc Nox significat Utteram
Vers. 14. — Et invenit in templo. Si in figurali legis, vel ignorantiam cordis, vel timorem. Et nocte
lemplo qu od est domus orationis, proliibet nego- ideo forsilan venit ,
quia magister in Israel palam
tiaiionem quse honesta putatur, cum sit de his dicere erubesc^et , vel pro metu Jud*orum. Hic
quae in templo offeruntur, quanlo magis prohibet quia prudenter aperta signa notavit ,
plenius my-
potationes et ca3tera graviora? B steria fidei requirit, el ideo meruit doceri [de deitate
Vers. Io. — De funiculis. Funiculi quibus eji- Chrisli et ipsius utraciue nativitate , de passione , de
ciuntur sunt incremenla aclionum malarum, uude rcsurrectione et ascensione, de secunda generatione,
Isaias : Vcequi trahitis iniquitatcm in funiculis va- et ingressu regni ccelorum, et de aliis pluribus.
nitatis (Isa. v). Et Salomon : FuniciUis peccatorum
Vbhs. 3. — Amen, amen dico. Non interroganti
suorum quisque contringitur iProv. v.)
secundam nativitalem exponit, ne credal Nicodemus
Vers. 16. — Qui columbas. Non solum vendentes solam fidem, quapropter visa signa crediderat in
columbas, sed etiam aliidomura Dei taciunt domum Jesum sufficere ad salutem absque spiritualis re-
negoliaiionis, id esl omnes i[ui qua;runt quffi sua generationis virtute , et absque sacramentis. Eliam
sunt, non quae Jesu Chrisli. quia bominem purum intelligebat eum Nicodemus
Vers. 17. — Zelus domus tuoe. (Aug.) Bonus zelus ut Joannem BapUslam, vel quemlibet ex prophetis,
est fervor aiiimi, quo mens, abjecto humano timore, idco incoepit eum instruere Jesus de secunda rege-
pro defensione verilatis accendilur. Ab eo comedi- neralione, qua intelUgit eum Filium Dei, et se posse
tur, qui quKlibct prava (|ua3 viderit, corrigerc sata- Filium Dei fieri.

git; si nequil, toleral el gemit. (Aug.) Secunda nativitas de qua docet Jesus spi-

Vers. 18. —
Quod signum ostendis nobis quia
C ritualis est, quae est ex Deo el Ecclesia ad vitam,
,

hcec facis ? Eespondit. Quia signum qaerunt quare

sed ille solam carnalem sapil quae est ex Adam et
Eva ad raortem. Sed sicut carnalem dicit iste non
solita commercia dc teraplo ejicil? et ait Sotvite. :

posse ilerari, sic et spiriluaUs a quocunque facta

Quasi dical Quia lioc teniplum significat lemplum
:

corporis in quo
non polest iterari. Ex semine enim veri Abrahae sunt
nulla est raacula et merilo lioc ti-
nati , sive per liberam sive per anciUam.
gurale purgo, qui illud ab liominibus morte solutum
Msi quis. Necessarium est visibUe sacramentum •

divina potentia suscitare queo.

aqua; ad ablulionera visibUis corporis sicut est ne-
Vers. 20. — Di.vcrunt ergo. Carnales camaliter
cessaria doclrina invisibUis fidei , et
,

ad santifica-
sapiebanl, ille spirilualiter loquebatur. Quod Evan- tionem animae invisibilis.
geUsta nobis aperil : lllc autem dicebat de tcmplo
Rcnatus fuerit. (Chvrs.) Hoc est, si tu non natus
corporis sui.
fueris desuper, et dogmatum susceperis certitudi-
Quadraginta ei sex. (Aug.) Anatole Greece oriens,
nem alicubi, extra erras et longe es a regno coelo-
dysme occidens ,
arcles seplentrio , etc, usque ad
rum, seipsura hic oslendens et indicans, quoniam
qui senarium numerum quadragies sexies habent.
non est hoc tantum quod videtur, sed aliis ocuUs
.Edi/icatum. (Aug.) JLditicalio Salomonis seplem
r\ opus est ad videndum Deum.
annis perfecla esl elc, usque ad unde dicitur ele-
cto esse
,

congregandos a qualuor ventis. Vers. 8. — Ex aqua. Ex aqua visibili sacra-

Vers. 23. — Cam autem. Conventus adibat , ut

mento, et spiritu, invisibili intellcctu , ut syrabolum
baptismi visibiUter accipiat, et spiritualera intelle-
verbis et signis plures converlerel. El quia aliqui solis
clum ipsius symboli perficat. Vel ex aqua visibiU
signis moti credebant in eura , vere quidem , sed
et Spiritu sanclo.
lamen ita, ut possent postea in passione ejus scan-
dalizari , et quia nondum eranl renati ex aqua et Vers 6. —
Quod fiatum. Hanc spiritualem nati-
spiritu , non erant digni quibus se crederet Jesus, vitatera a carnaU, dicens
distinguit Quod natum :

et farailiariter cohabilaret. Sciebat enim quid esset est. Ex carne. Id est, ex primo homine per carnis

in iUis, meUus quam ipse homo de se. Haec fides successionem carnale est. Nomine carnis non ,

convenit catechiuiienis ,
qui credunt in eum , sed solura carnera, sed totum carnalem hominera signi-
quia non sunt renati , non creditur eis coramunio ficat. Sic econtra totus homo spiritualis aniraa et
corporis et sanguinis Chrisli. De talibus erat Nico- corpore spiritus dicitur. Et quod, etc. Verbo et

demus, qui credens dicit eum a Deo venisse ,

pro- sacramenlo spiritus invisibihter adest quo nalus
367 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS 1. — TIIEOLOGICA. 368

ex Adaiii ad inorleiii nascilur, Filius Dei ad vilam, Aet causa liabcndi pra^dioUi , iii cujus lidc euiu in-
qui 11011 laiiluiii t|iii'itualis dicitur, scd .spirilus, struil. Et (luia carnalis crat , ct nolus in legc ,
idco
quia sicut suListaiiliu spirilus est iiivisitiilis , ita (piamdaiii lej,'is partein addu('it , i|uam ostcndil esse
invisibililer per visiliile saciaiiieutuni etticitur Dei tiguram ct niorlis su:c signilicativain , ut etiam sic

Filius. SpirUus est. Noii auteiii niireris, si sic iiatum patcat de aliis partibus legis ,
quod sint in figura.

dico spiritum, quia sicut spiritus ubi vult spiral , el Et quia mors intelligitur per serpentem , et Christus

nescis unde venit , aiit ipio vadat , sic est omnis qui mortuus serpciis dicitur, ((ucm (pii tide intuctur,

nalus cst ex spiritu. liberatur, sicut intuilu illius in ligura ab ignitis

Vehs. 8. — Spiritus ubi vult. Qua in potestatc

scrpentibus liberanlur (pii sigiiilicant inccntiva vi-

habct cujus cor illuslret. Vocem ejus audis in Scri-

tiorum. Ita cxaltari oportct Filium hominis, elc.

pturis vel dum loiiuilur alicpiis plenus Spiriiu Magistrum legis ad significationem legis invilat. Et
,

sancto , iiiKO et si amlis , nescis uiiile veiiit , id est,

quia dixcrat dc Filio homiuis , ne hoc solum putet
quomodo cor illius intravit , vel (piomodo redierit,
Nicodcmus, subdil, euindcm ctiam csse Filium Dei.
quia natura ejus est omnis qui Sic eiiim dilexit Deus.Apcrit causam humaua» sa-
invisibilis. Sic est
natus est ex Spiritu sanclo quia ipse invisibiliter lutis , scilicct dilcctioncm Dci Patris , cx quo om-
,

nis reslauratio est per Filium suum Spiritu

agente Spiritu incipit esse quod non erat , ita ut B iii

inlidelis nesciat undc vcniat quo vadat id esl,

, et ,
sancto.

qua gratia vcnit in adoptioncm Filii et vadit in , Vehs. 10. — Mu7tdum. Cosmos Grascc ,
quod
regnum Dei. Qua; quia incognila sunt carnali, mundus interpretatur, ornatus dicitur. Pcr
Latine
iteruin quserit ? Quomodo possunt liaec tieri , non mundum igitur humana natura significatur non ,

habens spiritualem iutellectum in littera legis ; im- cpiod secundum corpus ex quatuor elementis con-
possibile putat quod dicitur de nativitale per spi- stct , scd quia sccundum animam a Dco cst ornata,
ritum, unde redarguitur a Domino Tu es magi- : et ad iraaginem Dei est facta ,
qua ad hoc diligit

ster, etc. Et vocem cjus, etc. Vox spiritus est vox Deus ut cam seternam facial.

Christi, quam audivit Nicodcmus sed quia nondum ,

Ut Filium suum uiiificnitum daret, ut omnis qui

est natus de spiritu , nescit unde veniat , aut quo Dei quod su-
credit , ctc. Ecce idera dicit dc Filio
vadat, id est. qua occasione velit nasci homincm in
pra de Filio hominis, ut per quem in deitate conditi
spiritu, aut quo vadat, id cst, ad quam perfectionem
sumus, per eumdem in hominc restauremur.
dicat ipsum nascentem ex se. Naiii qui ex eo nasci-
tur, unus cum ipso spiritus per gratiam etlicitur, Vers. 19. — Hoc est autem judicium. Cur qui
sicut etiara ipse spiritus unus cst per naturam. p non credit judicatur? quia lux venit quae excitat

Vers. 10. — Tu es mngistcr, etc. Non insultatei,

homines et admonct cognosccre sua mala , in quibus
omnes sunt, sed alii oderunt admonentcm luccm,
ut superior co habeatur qui oranibus pra;est , sed
et fugiunt, ne arguantur eorum raala qua; diUgunt
quia vult eum nasci ex spiritu ,
quod nequit nisi
Alii admoniti per lucem accusant sua malaquod
humilis, tumidum cx magistcrio humilial. Quasi ,

est facere veritatem et sic illuminantur. Erant eniin

dicat : Supcrbiis priuceps , nil nosti , humiliarc ut
eorum. Qui est in tenebris, ct diUgit lucem, non cst
ille qui scipsum exinanivit , et natus est ex spiritu,
malus, sed ille dicilur malus et opera ejus niala,
scies quod modo ncscis.
,

qui poslquani liix venit, odit lucem et diligit mala.

Vers. U. — Quod scimus lo(/uimur. Id est quia
El hoc est (piod dicit : Erant eiiiin opera corum
ipse est scientia , locutio et sermo Patris. Et quod
mnla. Opera , id est impietas , et iucredulitas , et
vidimus teslumur. Quia ipse visio, ct verum testi-
odium ajtcrna; lucis, et nolle eam aspiccre, sed velle
moniura et veritas Patris. Quod pluraliter myste-
in tenebris peccatorura remanere.
rium Trinitatis iunuit.

Vebs. 12. —
,Si terrena dixi vobis. (AuG.)Etquia Vers. 21. —
Qui autem [acit. Ostenso qua
non acciplis terrena, (luomodo potcstis capcre Cd'- justitia damnctur qui iion credit ostendit (pia ju- ,

leslia, id est C(i'lestcm spiritus nativiiatcm ? cuin D ^l''''' *"'^'''"'' '1<" '"'''ili'- (/«« autem facit. U at,
non solum non credatis , sed nec intelligatis ter- cui displicont mala sua et accusat. non sibi ignoscil,

rena, iiuod de tcmplo corporis niei (quod de terra non sibi parcit, sed venit ad lucem. Et incipit agere
accepi) dixi a vobis solvendo , a ine suscilaudo. cum Deo' (pii mala accusat ,
quia inilium boni esl

Vers. 13. — .Msi qui descendit. IIoc pcrtinct ad accusatio mali , ergo opera ejus . ha>c scilicet , quod
secuudam nativitatcin in spiritu, quia neino iu Chri- se accusat sicut Deus accusat manifcstat quia in ,
,

sto ad Patrem ascendit , nisi cpii ex spiritu nascitur. Deo sunt facta , nisi enim Dei hix sibi luccret sibi ,

Nemo salvatur pcr morlem Christi , nisi qui cx spi- non displiccret.

ritu nascitur. Ncmo nascitur ex spiritu , nisi in

— Post
Vers. ii. haic. Non continuo post dispu-
mortc Christi. Ktcum dicit Filius hominis , dat no-
tationcm cum Nicodemo quse facla est iii Hierosoly-
bis ccrtiludiucm asccndcndi , cum litii homiuum mis, sed peracto spatio lemporis de GalilaDa in Ju-
simus.
danim rediit In terniin Jitdam, et illic dcinorahii-
.

Vehs. li. — Et sicul Moi/ses cxaltavit serpcntcm tur, etc. Moialilor. Ubi est coulessio peccalorum
in dcserto. Suiipoiut de morle sua quu; cst origo vcl diviuiuuiu luuduiu , iJIuo vcuil Jcsus , c( discipuU
 369 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. JOAN. 370

ejiis, idest doctrina ct illuminatio cjiis, ubi moratur A pfirai parentis, etc, usquc nd secundo juxta altitudi-

purgando a dclictis, undo sequitur, cl ibi nwrabatur ncm Patris, cui est fcqualis.

et baptizabat. De terra. Id est, qui est de terrenis parentibus na-

Erat autem. jam baptizanlc adhuc ba-

Christo tus, a quibus peccatum et pocnara peccati contraxit,
plizat Joannes, quia adhuc permanet umbra. Nec ex se nihil est nisi terra.

dcbet prfflcursor cessarc donec manifcstctur veritas. Et quodvidit. Gum ipsc Filius Dei sit verbura Pa-

Vers. 24. — Nonduin cniin inissus fucrat Joanncs tris, non aUud verbura Patris audit vcl liominibus
in carcerem. Ecce aperle notat facta Christi ante tesiatur, sed se verbum quod Pater locutus est, id

Joanncm incarceratum qua? alLi prselerierunl, inci- cst, cdidit et genuit ex se, scit et indicat horainibus
pientes ab his qua; facta sunt post Joannem missura esse ex Patre. Hoc Evangelista dicit, utpotuit, quod
in carcerera, quando, ccssante baptismo prsecurso- plcnc dici vel inlelligi ncciuit.

ris, apcrte inca^pit baptismus Christi. Vkrs. 33, 34. — Siynavit quia Deus. Hoc est, si-

Vers. 25. — Facta cst autem (juwstio cx disci- gnum posuil in corde suo quasi speciale aliquid, sei-

pulis Joannis, etc. Dura Joanncs pra;dicat, et sciiola liccthunc esse verura Dcura, qui missus est ad sa-
ejus durat, Christus latenter prsdicat et operatur, lulerahorainum. Verax est. Quem enim misit Deus.
scd palam baplizat, ul orialur quoestio de baplismo g Oranis homo ex se mendax non enim vera dicere ;

Joannis, ct dc baptismo Christi, et illa solvatur to- potcst, nisi illurainatus enim misit
a Deo^Quem
stiraoniis Joannis. Dcus Pater, vcrba Dci loquitur, quod est ? Quem
Vers. -26. — Et vcncrunt ad Joannein et dixerunt misit Deus, Dcus est: idco vcrba Dci loquitur, ergo

ei: Rabbi, etc. Volentes accusare Christura quem verba Filii de se testimouium perhibentis quod Deus
paulo anle vidcrant a Joanne baplizatum. sit,verba Dei sunlJVerba Dei loquitur. In hoc se

Vers. 27. — Respondit Joanncs, et dixit, elc.

dislinguit a Christo, sed quia missus et vcrba Dei

huraana; nalurcC sum loquilur, apertius addit : enim ad mcnsuram

Noti
Quia ullra consuctudinera
natus ex parcntibus provectae setalis, putatis me dat Dcus spirituin. Patcr ditigit Filiuin et omnia
esse ultra horaines. Sed scitote quia purus sura
dedil in manu ejus. Hominibus dat ad mensuram,
filionon dat ad mensurara,sed sicut totimi ex seipso
horao, illc Dcus, a quo habeo quidquid habco. Ex
loto genuit Filium suum, ita incarnato Filio suo to-
mc intirrailas, cx illo gralia; sublimitas. Pulalis ut

Ego non
meura teslimonium tum spirilura suura dcdii, non particulalim, non per
aliquid dicara contra ?
subdivisiones, scd generaliter et universalitcr, et
baptizo in reraissionem peccatorum, sed ille. Non

Quasi dicat Ego purus homo, nil habeo non ob aliud dat nisi quia Pater diligit Filium.
potest.
—
:

nisi quod datujn_cst a Deo, id cst baptizarc in pa>- p Vers. 36. Qui credit in Filium habet vitam
niicnliara non in reraissionera, quia non ego Chri- wternam ; quiautem, elc. Ae si diceret, qui credit

stus sed illc ut scilis me teslatura fuisse vobis, ideo in Filium habet ipsum Filiura, et per hoc liabet vi-

ad illum currite. tani.Scf/ ira Dei inanet supcr euin. Ira cum qua na-
Vers. 28. — Non sum Christus. Non sura
tus cst, pcrraanet, et ideo nonait, venit, sed manet,
ego
unctus a Patre plenitudine spirilus, sed de plenitu-
quia pcr Filium missum, qui est vita, non tollitur efFe-

ctus illius irae, scilicet mors, corruptio, etc., quse

dine illius acccpi, ut illum praecurrercm.
Vers. 29. — Hoc ergo gaudiuin. In hoc gaudium
orania manent.

meum est plenura, quod factus sum amicus sponsi, CAPUT IV.
etquia sto el gaudeo.
Vers. I — Vt ergo cognovit. 5ciebat Jesus scien-
Vers. 30. — Illuin oportet crescerc. Gaudco ad tiam eorum et invidiara, quod non ideo didicerant
vocem sponsi. Ille sponsus crescet, id est invcnietur
de eo ut eura sequerentur, sed persequerenlur, et
esse Christus, qui putabalur propheta. Ego minuar, ideo fugit, docens suos ccdere raalis, non timens,
quia ejus prophela invcniar, qui Christus pulabar. vcl evadere eos impotens. Et baptizat. Quod vere
Illum oportct crescere. Id cst exaltari, id est dum dicilur, ipsc enim semper raundal in spiritu invisi-
peccata dimittit, graliam dat, in quo gloria ejusD biliter et dono, sed ejus baptismus fit etiam in cor-
quse in sc scmper est pcrfecta,crescit in hominera,
pore, qui est in duobus, scilicet in aqua et verbo
dum eam horao plus videt et habet. Horao minui- vitaj; unde Paulus : Mundas eam lavacro aqwe et
tur qui ante in se gloriabalur, dumraodo peccata verbo vitce (Ephcs. v).
confiletur, et accipit quod ille dal. Cui rei attcstatur
Vers. 2. — Sed discipuli. In quorum baptismo
passio utriusque : Christus in crucc cxallalur, Joan-
dabatur spiritus, licet non ila manifeste, ut post
nes caphe minuilur. Attcslatur et crcatura. Joannes Ascensionem datus est incfiabili et inexcogitabili
natus est decrescentibus diebus, Christus vero cre- raodo.
scentibus.
Vers. 3. — Reliquit Judmam. Id cst Pharisaeos
Vers. 31. — Me autem minui. Joannes figura incredulos, qui cogitabant eum persequi, propter
legis est, Christus, verilas, lex minuilur, apparente baptisma ipsius quod crescebat, ct quia pcr doclri-
veritate. nam ejus, legem evacuari intclligebant. Et ahiit.

Quidesursumvenit,super omnes est, etc. (Alc.) Postquam paucos de Judaico populo suscepil, reli-

Id est, de altitiidine humanse naturaeante peccatum quit incredulos legis litteram sequcntes, quae nemi-
371 WAI.AFRini STRADI FULD. MON. OIM'. PAR.S I. — TIIROLOGICA. 372

nem nJ peifcciiim (liicit. Et aliiit iii Ciililwam, iJ A iii'i, ct proplioti;« siint tclis armnti, iit cibos cmo-
cst in spiritiialom ijisius litloni! iiiti'lli{;i'ntiain. In rent i|isorum, scilicel corda pricJicatione liJci Deo
Galilwain. In GalikTa transformalio Domini crcJitur praiimrantes.
faeta, por c|nam sif>nilicatiir transmulalio liiimanai Vuns. 9. — Dicit crijn. Ncscicns qiiem potum pe-
niiliini' iii prislinam ;;loriam. Iii (ialihoa dodil ilisci- tit aboa, piilnns i|iioil d(! aqua opponit sc csso do
piilis in moiitc Joclriiuim iicr i|uani uJ \ilaui Iraiis- alicnigcnis vascnlis, (pioriim otiam conversnliono
ituri snnl civdcnlcs. non ulunlur Jnda-i, sod Josus qui tidom pctcbat,
Vers. 4. — Oportehat. Inlor JudoDam et GalilaMm ci spirilum dnre cnpicbat, ct eam admonet ut pc-
Samaria est, iJ ost, inter logem littcrap, (|uic per tat, s|)iritus est autom ct donum Doi ot viva aqna.
Juda-ani ot Jivinas logos circa Doum rovolulas, qun- Pion cnini, otc. .Samarilanos Jiida'i oxsccrantur ot
runi lijjiini csi Galiliva, cst lcx mcJio naturalis in supplantaloros vocant, (piia oos ha;rcJilalc palris
constitiita, (|uia orgo cx lege sumpsit lunJamenla suiJacob lu-ivavcrunl abstinenJo a cibis et vasis
Ecclesia!, oportebat cum aJ gontos trnnsire consli- eorum.
tulas sub lege natnrre, ut cum ulrisijue in Galilacam Vi:ns. 10. — Respondit Jcsus. Pcdetcntim et sim-
scternae beatituJinis reJirel. plicibiis verliis instrnit, nt tandom donuin Dei, iJ

Vers. 5. — Venit ergo. Ut agnosccrent etconver-B est spirilnm possit accipore.

Vkrs. 11. —
lerentur ad eum Samaritani, vindicanlos Di.vit ei nmlicr. Aqua viva dicilur
sihi h.Tre-
ditatom patriarchaj Israel. non alia, nisi quaj ubi oritur, excipitur, de qua mu-
Quii' dicilur Sicliar. .*^ichar, iJ osl conclusio, vel
lier carnaliler sapiens Jixit : Cum bauritonum non ha-
ramus, iJ cst gontilis i>opulus conclusiis sub pec-
bcas, ct puleus altus sit, qiiomoJo liabos aquam

cato, qui est ramus de oloastro vivam? SeJ no forlc alium foiitom proniillerc viJe-
excisus et olivao
insertus.
retur, subdil : Nuiiqnid tu niolior es, id esl potos
moliorcsse Jacob qui cum suis usus est isto? Con-
Vers. 6. — Erat autcin, ctc. Quia naluralis ralio
tra (luod ergo aperte Christus ostendit se non car-
Lon aliunJe surgil nisi a causa omnium bonornm, nalitcr, sed spiritnalitor loqui, Jicens non sitiro
ideo pulchre Jicitur fons esse Jacob, ij est ratio in-
oum qui suam aquam biberil.
tinita Palris allituJine ptocedens.
Jesus enjo laliyatus, olc. Allogorice. Iter Josu
Vers. 12. — Nunqtiid tu. Alienigena Jacob palrem

aarnis est assumplio in qua est fatigalio, id est in-

suum vocat, quia ipsa sub lege Moysi vixerat, et pr;e-

iSrmitas, relevans homincm quem Jium quoJ Jacob tilio suo dedoral, possidebat.
creavit polentia :

sessio est humililas. Sexta hora, sexta aetas

(Alg.) Vasculum cupiditas, aqua voluptas, relici-
qua ve-
'""' ".°" exstmguilur.
nit, putens profunditas hujus sajculi. Samaritana C
Ecclesia venit non jam jusla, soJ justiticauJa. Aipia
Et ipse ex eo. Do puteo bibunt homines et pccora,

putei voluntas hnjus sa»culi, qua; quasi do profuudo

et similiter de ratione, quasi depravata et obscurata
magno labore foJilur et exercctur bibunl auteni
extrahitur submissis et inchnatis ad eam hominibus,
:

quiJam ut homines qui ea ratione aJ bonum utunliir,

prsemissa cupiditate quasi hydria. Sedelmt. Quasi
lassitudinem relevans in quo iudicatur magister do-
ut sancti. Quidam ut pecora, qui utuntur ea aJ

cturus acccdenles
malum ut philoso[)hi.
ol possessurns. Supra. Fons dici-
liir ubicunquo mauat aqua de terra, sed si in siiper- Vers. 13. — QtU aiUem. Quicunque meaj pra>Ji-
ficie fons tantum, si in profuudo oliam dicitur pu- cationi cor accommoJaverit et gratia» Jonum cogno-
leus. verit, fides qua; per dilectionem operalur in eo na-
Vers. 7. — Vcnit. In figura Ecclesiae de gentibus scitur, et sic tandera in vitam transibit teternam.
quae prius hauriobat aquam, id est voluptatem do Vers. 14. — Aijua. Aqua corpoialis deorsum tluii.

protundo saeculi cujus tiJem sitit Jesus et petit ab aqua spiritualis sursum salit ol secum eos qui eam
ea potari. bibunt inseternam gloriam subvehit.

(Greg.I Vol mulicr, fJ est Synagoga, qu» vonit Vers. 16. — Vadc. pocn viruin tuuin, etc. Ul eo
hauriroaqiiam, olc.,i«(/((c «</ primitivam Kcclesiam. D Juce aJ contemplationcm spiritualis intelligenliw
Da mihi. Jesus sedens supra fontem petit a pri- ascendas : vade voea virum tuum. Tu sensualis voca
mitiva Ecclesia quam de gentibuspotum elegorat rationalem intcllectum, quo ut viro regaris, tu qux
fidei, qua in oiim crodatur, pelil a natura polum ra- moJo carnaliler .sapis, hunc ogo lux ot cnpul viri

tionis, i|iia condilor ot rodcmptor iuvostigclur. illuminabo. Qiiasi Jicat : llcc ((luo Jico non carna-
Apostoli missi in civitatom, id ost in mnndum, emo- litor, ut lii animalis facis, seJ spiritualiler sunt in-
re spirituales escas, id esl fidem, et aclioncra, et co- telligenda ct ductu rationis accipienda, et ideo tii

gnitionem, quibus magistri satiantur Ecclesiic. Da para inlellectum mihi ct vcni, intelligenJo liax* spi-

mihi. Licot Josus post fatigaiionom sitire posset, ritualin ipur Jico.

tamcn hunc polum non oxigit, soj ut cor Ecelosia' Vers. n. — Hcspoiidit mulier. Hevora h;cc mu-
gentium pro laboris ojus cognilione potus ei ellicin-
lier Innc non habobat virum, sed utebatur quodam
tur, desiJerat. non legitimo, Je quo respondet adhuc carnaliler sa-
Vkrs. 8. — Discipuli cnim. In civilatom Jiscipuli pioiis, qui nondnm vocnvorat viruni, id esl inlol-
abimnnt, scilicot ad Jud;oos, ipii lcgis vallo mu- lcctum. Dicit ei Jcsus. Paulntim ea attollens adhuc
373 - GLOSSA ORDINARFA. — EVANG. JOAN. 374

mysteria loquitur, ul paulatim perdiicoret eam ad A gnilio Dei testamentum prophetia promissa de nobis
; ;

cognoscendum quis cum ea loqucretur. Et non opus Christus, et hoc est, quia salus cx Judceis est sed ,

bonum, non prudcntem mulicris laudat responsio- quamvis ita simus differcntes, tamen non precfero
nem, sed veritatis laudat confessionem. locum JudKorum loco Samaritanorum, et hoc est.

Vers. 18. —
Quinque enim viros. Quinque viri Vers. 23. Scd venit hora, etnunc est quando. — ,

sunt quinque leges humanae naturse datfe. Prima, Priusquara venirem in carnc, nemo potuit adorare

iu paradiso anle poccatum in prohibitione ligni. Sc-

Patrem in spiritu et veritate praster patriarcbas ,

cuMihi, post pra;variealionem et expulsionem de pa- et prophetas, quibus raea incarnatio revelata fuit,

radiso, do multi|ilicaliono lnuiianrc propaginis. Tor- sed per meam praisentiam in carne fient veri ado-

ante diluvium do fabricanda arca. Quarta, ratores.

tia, Noe
post dUuvium de divisionibus gentiura. Quinta, /n spiritu ct veritate. Non in tcmplo, non in hoc

Abraham do circumcisione et immolatione fibi. His monte, sed interius in intimo templo cordis et in ve-

quinque lcgibus quasi quinque virishumana anima ritate cognitionis Patrem esse adorandum.
ab initio mundi usi[ue ad Moyson subjecta fuit : po- Vers. 24. — Spiritus cst Deus. Cum Dous sit spi-

stea data est lex litleroe, quK nuUam salutem contu- rilus el non corpus, non quaerit corporcum locum.
lit, unde dicitur : Quem nunc habes, non esttuus B montem vel templum in quo orctur, sed spirituspu'
vir. Dimitte litteram , vade ad spiritura htlerae ad rus est ejus lemplum, in quo oretur non de visibili-
Novum Testamentum, a (pio spiritualem virtutum bus quas transeunt, sed de aetcrnis quae veritas sunt.
prolem concipias.
quinquc sensus cor-
Vers. 25, 26. — Scio quia Messias vcnit, qui dici-
(AuG.) Quiuque viri , id est
tur, etc. Jam per verba docentis amplius provecta,
poris te rexerunt, nunc in temporo discrctionis non
scit a quo perfecte debeat instrui, id est a Mcssia.
te regit vir , id est intoUectus sapiontitc , sed adul-
Ille nobis annuntiabit omnia. Dicit ei Jesus. Qua-
ler, id est error corrumpit , dum carnaliter quae
liter spreto templo vel montc in spiritu in verilate
dico accipis, et ideo voca virum, ut (sicut dico) spi-
adoreraus ostendet, et abjectis umbris veritate illu-
ritualitcr inlelligas. Ideo quinque sensus in minori
streraur. Ego sum qui loquor. Quem venturum exs-
ffitate dicuntur, viri, quia sunt logitimi. Postlapsum
pectas, venisse cognosce : et adducto tecum viro qui
enim hominis ct decroto Dei naturalitor regilur illa
te rogat, quaj fidei sunl necessaria discere labora.
Betas, non ad aeterna, sed ad ista teraporalia appe-
Et quia sciebat jam quis eam posset docere cum eum
lenda si mulcent, vitanda si offendunt.
jam docentem non agnosceret, digna erat, cui ipse se
Vebs. 19. — Quia propheta tu es. MuUer ex au- manifestaret,unde dicit : Eijo sum .Vessias, qua ma-
ditis jam cccperat aliquatcnus haberc
proficiens, C nifestatione accepta non habet quid ultra quserat
intellectum, unde et prophetam vocat, sed non ple unde sequitur : Reliquit ergo hi/driam , etc. Sed
num, quia non credit venisse Christum. Evangelista interserit de discipubs.
Vers. 20. — Pancs nostri, etc. Propheta es lu, et Vers. 27. —
Et mirabantur quia. Non miraban-
ideo judica de hac contenliono ,
quoe me movet. tur quod cum muliere loquitur cum quibus loqui ,

Judsei se praeferebant Samaritanis pro templo quod consueverat , sed quia cum alienigena , ignorantes
aedificavit Salomon, in quo adorabant. Econtra Sa- mysterium Ecclesiae de gentibus futuree. Etnonma-
maritani adversum Judaeos pro niontc, in quo et non lum suspicantur sed clementiam mirantur quia
, ,

in toniplo patres adoraverunt qui Deo placuerunt. , gentilera erroneam docet sicut qui vcnit quwrere
Et sic patriarchas in monlibus, Judaeiin templo ado- quod perierat.
ravcrunt, prjefigurantes modum bonc orandi.
—
Vers. 28. hcliquit crgo. Audito ego sum , jam
Vers. 21. — Mulicr. lu
hoc loco Dominus jactan- habens in inlellectu raulier Christum caput viri, re-
tiam Samaritanorum reprimit qui putabaut se non ,
liquit hydriam, id est cupiditatem, et cucurrit evan-
minoris religionis fuisse quam Judaeos. Loquitur gelizare. Hic discant evangehzaturi prius deponere
ergo inpersona prophetarum et omnium qui in Chri- curam, et onus hujus saecuU.
stum credunt unde ait Yos adoratis Patrem quem- ^
;

nescitis, quia nuHusadorat Patrora nisi Filium ado-

:

Vers. 29. — Venite et videte. Pedetentium indu-

cit ad veritatem illos rudes ; nec statim affirmat Chri-
rct, per quem ad noliliam Patris vonitur, sed nos
stum, ne irascerentur et indignarentur.
scimus Filium, et per Filium Patrem , unde sequi-
tur : Quia satus e.v Judwis est, etc, id est, quia Vers. 33. — Nwiquid aliquis attulit. Non ausi

Christus ,
qui est salus , ex Judscis est , non solum sunt interrogare Dominum timentes ne ab eo repre-

crigine carnis, sed etiam ex eis orta est fides et pri- hendontur , si incaule interrogaverint.

mitiva Ecclesia. Crcde mihi. Quia jam est in te vir Vers. 34. — Meus cibus est. Non intellexerunt
qui potest credere ct idoo credero Quia nisi cre-
: escam sicut mulier supra non intellexitaquam, unde
dideris non intelliijcs {Isa.) Quando neque in montc magister eos instruit non percircuitum ut illam, sed
Ecce pariter mons vester et templum Judaeorum re- jam aperte dicens : Meus cibus est ut faciam , elc.

probabitur, sed in hoc estis impares quod vos Sa- , Voiuntatem ejus. Patris. Voluntas Patris estut cre-
maritani adoratis quodnescitis,sednos Judaeinon ora- datur in eum , id est in Fiiium quem ipse misit.
nes, sed electi adoraraus quod scinms, quianobis co" Opus Patris est nostra salus. Christi ergo cibus, no-
 ., ,

315 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIEOLOGICA 376

stra fides el nostra salus. Facit ergo volunUUem do- A scil nuinore npuil illos ni)i
iil)i bonc
Donc receptus est.

cendo crodore in se, facit opus nialurando inyslcrinm Vkhs. 40. Kt cvat ijuiiiain rcijulus cujus fiHus.
redemptionis. Isto rogulus potost tigiiraro iiliipicm goutis JudaicT}

Vebs. 35. —
Nonne vos dicitis. Cum qua^rat fidem dootoroin, iini laiidoni posi |iloiiarn Ecclosia; gciitium

convcrsiouom ad quaiii Doiiiinus a Jiida>is expulsus

ct salulem populorum, fervet in opus, et operarios
niittero dispouit. Li'vate oculos vcstros. hUelleclu per discipulos transmigravit ,
pro fiiio , Judaico po-

mentis considerato quod ,

Iransacta liionio, id est pulo, quem non nisi in line sajcidi lidcm acccplurum

intidolitate, adest oalor tidoi et |>arata sunt corda, cognoscil, orat, ut do longa portidiio inlirmitatc sa-

ut opera justitia? ox eis ooUigatis, quasi dicat : Ju- nelur.

vate ad implcnduni voluntatem Patris. Et benc po- VEns. 4T. — Kt roijahat. Jam crcdons (piod possct
testis, quia parata est mcssis , id est , videte gentes sanarc filium ejus, scd quia per dcilatcm, qua; ubi-
facile credentes. que cst, non credit filio adosse , rogat ut doscciido-

Yers. 36. — 17 et qui seminat. Utroque opus rot ct pra^sons corporo sanarcl, undo infidolilatis ar-

erat, seminatore et messore quia est hoc apparet guitur : Nisi sipia et prodigia, etc. Econtrario cen-

probabile vorbuni, quia alius seminat, alius inotit turio laudatur,qui dicit : Dic verbo et sanahilur
nisi enim parati cssent per proiihctas, noii audireutB pucr metis [Mattli. viii) ; unde Non inveni tantam :

apostolos. fidem in Isracl. Vcl forsitan cupiobat tontare qua-

Vers. 38. —
Ego misi vos. Vos facio mossores hs esset Christus, unde arguitur Nisi signa ct pro- :

ibi ubi alii seminaverunt, id est in Judsea, ubi prima digia. Propter s;ilutem lilii credidit ipse et domus
undc oxountes toto ejus tota.
seges collecla est , aliqui in

mundo sominaverunt, uiidc alia mossis quasi dc gra- Vers. 48. —Nisi signa. In hoc redarguitur de in-
nis surgit colligenda in fine sa?cuh mossoribus ange- credulitate, quod non ubique credebat cum csse, et
lis. Laboraverunt, ct vosin laborcs corum introistis. per hujus duritiara significatur duritia Juda^orum,
Multi euim labores fuerunt patriarchis et proplielis, qui nec visis miraculis credunt. Vere econtra per
in quibus omnibus erat propliclia Christi, el multa Samariam signatur fides gcntium ,
qua; solo verbo
passi sunt quasi in frigore semiuationis. crodidit, lioc autora, ijuantum ad allogoriam, a primo^

Vers. 40. — Cum venissent. Prius audierunt fa- Christi adventu usque post regnum Anticliristi in

mam, post conspexenint pra;sentem, ncc satis est perfidis Judsis durabit.

eis, sed apud so nianore faciunt, ut ipsius verbis Etprodigia. Prodigium quasi porro dictum, quasi
instruerentur qua; pra^^feruiit vorhis muUeris. In quod aliquid significat. Vol ,
prodigium quasi procul
,

quibus omnibus econtrario arguilur duritia Juda-o- C a digito, quiaprKfigurataliquod remotum et futurum.

rum qui nec miraculis credunt. Et mansit ibi duos. Vers. 49, 50. — Descende. Quasi aliter non pos-

Moraliter. Sic qruotidie apud illos qni foris sunt, nnn- set sanare, nisi prcesens esset. Unde Dominus indi-
tiatur Christus per mulierem, id est Eeclesiam, et cans se non deesse ubi invitatur, solo jussu sauat,
credunt per istam famam. Inde apud eos manol pcr unde : Vade. lilius tuus. Ad filium reguli non vadit,
duos dies sine mentione noetis, ut lux corum duo- nc divitias honorare vidcatur, ad servura centurionis
bus praeceptis charitatis instruatur. irc promittit qui naturam hominis non despicit in :

Vers. 42. — Et mulieri dicebant. Postquam Do- quo superbiam destruit qua; in hominibus non pen-
minus carnis pra^^sentia Judseis spiritualiter odoctis sat naturam sod qua- extra patont. Credidit ipse.
,

graliam sua; cognilionis infiulit raulieri, id est logi, Non alii cives, in quo pauciias fidoi Juda?orura sig-
dicebant, jara nonpropter tuam loquelam crodiraus. natur, quamvis signa vidcrint uudc infert IIoc ite- , :

Vers. 43. — Ipsi enim audivimus. Quia sibi pri- rum seeundum signum fecit Jesus. Sicut supra mul-

mum moratus miracula feccrat, nec nisi pauoi iu titudo gentium solo verbo convcrlcndarum iu Sama-
ritaiiis signabatur.
eum crediderunt, unde super viso signo crodidorunt
in eum discipuli ejus non alii , : ct ideo a Samari- Vers. 54. — lloc iterum secundum signum fccit
tanis qui facile nuUo signo viso crcdiderunt, rever- D j(>/ms cum vctiisset a Judira in Galihram. De om-
titur ad istos, ut qui per priora non crediderunt, nibus miraculis quae fecit Jesus in anno ante raorlem
modo credant. Signilicat quod a gentibus facilo con- Joannis, non facit Joannes mentionem nisi de istis,

versis, in fiuc saTuli revertetur ad Judajos ipii sunt et de disputalione Christi cum Juda^is, qua» supra
sua patria, ipiia prius in eis honorem non babuerat ponitur , Cteteri enim Evangelistao quie hic relicet

Vers. 44. —
Quia propheta. Allogoricc. Patria dixcrunt plane.

Christi est populus Judseorum, ulii sine lionore cst,

CAPUT V.
quia pauci do liis orodunt iiuod do Galiliois oivibus
Cliristi dicitur. Ecclcsia gcntium lacilo crcdens si- Vers. 4. — .ingclus autem. Ecce duo miracula :

milis est Samarilanis, et hi multi solo verbo pra;di- unum invisibiliter per angelum in piscina, allerum
cationis, illi per miracula et pauci. Ecce cur vonit, a Domino. lu uiroquc unus sanatus ut
visibiliter ,

idoo revcrtitur, ipiia lcstatus est quod prophcta non coinmeudelur. Alio^iuin neo in polestale ideo
uiiilas

habet honorem iii patria ; alioquiu videtur non de- iiiagnum el iu boiiiguilalo parum fuil. unum de lot
buissc ad hos revcrti , ubi lionorem non habet sanari ab co qui omnes uuo poterat erigere verbo.
377 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. JOAN. 378

Sed in his corporalibus plus inlendit BCternam salu- Astatis, ejusdem operationis. In liis autem disserendis
tera anmiarum. lioc genere loquendi quo mentes parvulorum
utitur,

Vers. 5. — Triginta et octo. Id est duobus minus possit cxcitare, et non implerc, et quo menles
si

quadraginta, qui numcrus constat cx quater dcccm, adultorum exerceantur et pascanlur. Dicit enim de
et significat perlectionera operum ; in decera pra^ce- deitale Fihi. Non potest a se facere, nisi quod videt
ptis legis et qualuor Evangeliis, aquoduo minus ha- Patrem facere, et demonstrat ei Pater, quse omnia
bet qui charitate Dci et proximi caret. non secundum htteram ut in hominibus fieret acci-

Vers. 6. — Viasanus fieri. Non nescit quid vclit, pienda sunt, sed mystice. Ille autem hsee secrcta
scd accendit ad amorem sanilatis, dc qua jam des- dicil, ut conturbcntur, vcl ut forte lurbati mcdicum
perabat, unde jam conquerelialur, quod non habe- quajrant. Propter nos ctiam ut noliis scribcrcnlur,
ret qui eum mitteret in aquam. quge non bene intellecla in errorem, bene intellecta
Vers. 8. —
Tolle grabatum tuiirn. Dilige proxi- in veritatem ducerent.

raum infirma ejus tolerando, qui tc infirmum patien- Vers. 19. — Amen, amendico vobis. Agit hicde
ter tulit, et non solum sctale dc tua erectiono, sed
identitate sua cura Patre, et minoritate sua secun-
eliam de proximorum sollicitus esto salute. Eccc dum hominem, et quid in his faciat, scihcet utram-
nngelus magni consilii hitens incarne, turbata aqua
g ^^g resurrectionem', corporis scilicet et anima. Non
Juda^orum sanum fecit unum. potcst fiUus. Ita sum wqualis Patri, ut non ipse a
Vers. 9. —
Et ambulat. Diligendo Dcum fcstina me, sed ego sim ab eo. Non facit a se, nec potest a
usque ad visionem ejus, nec fratrem proptcr amo- se, qui non est a se, sed al) co facit et potost a quo
rcm ejus ad quem pergis descrcns, nec propter fra- est. IIwc et FiUus. Videtur corpus omne facerc quod
trem-ab illo quierendo cessans. cum animus imperet
animus, sed non similiter, cor-
Vers. 10. — Diccbant ergo. Juda-i observatores pori ; Pater vero et Fihus eadem et simihter ope-
Httorre nescientes graliam qua lcx implctur, qusc ab rantur ,
quia una natura, una substantia Palris et
omni scrvili opere, id est a pcccato cessare jubet, Fihi, et una voluntas, et una poleslas, et una ope-
unde hic dicitur : ToUc grabalum, ctc. Non Ucet. ratio.

Non calumniantur de sahite qui in sabbato curant

Vers. 20. — Omnia demonstrat. Demonstrare Pa-
animaha dei, de lecti portatione. trem Filio ost euncla operari perFiIium,ut8e(iuc ha-
Vers. H. —
RcsponcUt c/s.Nonceditobjicientibus, beantur in fide noslra, Pater et Filius. Et ne alicpio
sed sanatoris mandalis obedicns, auctoritatem sana- modo minus sentialur de Filio, addit : Et majora his
tionis sua; objicit calumniantilius.
demonstrabit ei, hoc est, per eum majora faciet.
Vi^ers. 13. -
Ncsciebat quiscsset. In turba posilus (^QnaitSicutenimPatersuscitatmortuosetvivifieat
non agnovit Jesum, sed post in templo. In quo do Majus est suscilaro morluos quara languidum sana-
cemur, ut quisquis vult ad visione.m Dei pervenire, re, unde agebatur. Mnjora his. Suscitat Patcr ani-
fugiat turbam suorum affectuum et noquitiam homi-
mas per Filium, ut animte vivant ex subslanlia Pa-
num, et adeat templum inlern;e oralionis. homini facto in temporc de-
tris et Filii, et ei Filio

Vehs. 14. — In templo. Non in turba, sed in tem- monstrabit majora, id est resurrectionem corporum,
plo, quia si gratiam conditoris cognoscere volumus, ut miremini eara fieri per Filium.
oporlct ut conventicula fugiamus, et templum elli-
Vers. 21. — Sicut enim Patcr suscitat. Incipit
ciaraur. NoU pcccare. Innuit quod propter pcccata oslendere quod Filius secundum quod aequalis est Pa-
languebat, sed ipsc Jesus illum sicut cxlcrius, ita
tri, faciat, scilicet aniraas a morte resuscitat. Et est
intus sanavit, unde praemonct no itcrura peccando prima resurrectio a vitiis. In sequenti vero ostendit
gravius judicetur.
eliam rosurroclionem mortuorum corporumsecundum
Vers. 16. — Qidahwc faciebatin sabbato. Quasi quod Filius hominis est el poteslatem dedit ei, id

solutor legis agens conlra Deura qui requievit in sab- est Filio.
bato, sex diebus primo operatus. Contra quod ait Sic ct FUius. (,AuG.) Quia Pater et Filius sunt ea-
lesus .• Non sex diebus tantura ut putatis operatusD dem vita. Judicat autem et suscitat corpora.elc, tis-

est Deus, sed usquc modo operalur, quia qui sex que ad hoec causa redditur, quia FiUus hominit
diebus condidit nova, a quibus i'equievit die septimo, est.

postea operatur usquc in finem gubernanJo, suslen- Vers. 23. — Ut omnes honorificent. Honorat
tando, renovando, propagando, ut permaneant con- Deum qui commendat Creatorem, omnipotentem,
dita. Et cum semper operatur Deus, constat sacra- ffiternum. Honorat Patrem, qui credit eum habere
mentum esse quod de requic sabbati legitur. Filium, a^qualem sibi. Honorat Filium, qui credit
Vers. 17. — Jesus autem rcspondit. Quasi dicat eum esse ajqualem Patri.
caeci in lege cur mihi invidetis, si horainera in sab- Q%d non honorifieat. (Aug.) Si enim minor crede-
bato sano, qui Deus cum Patre semper operor. retur Filius, Pater inhonoraretur, quod vel invi-

Vers. 18. — Respondititaque Jcsus. Quia commoti dus nollet eum genuisse a^qualem, vel infirmus non
sunt de audila a-qualitate ejus quem pulant homi- possel, et sic non esse Deus convinceretur, quia im-
nem purum cura Deo Palre, subdit se esse Filiura potens.

aequalem Patri, ejusdera volunlatis, ejusdera pote- Vers. 24. — Quia qui, ctc. Quia fequalis sum
370 WALAFRIDl STR ADI FUI.T). MON. OPP. PARS 1. — TIIKLOniCA. 380
Patii el mio lionoro cuni co honor«niliis, eigo ([ui A corpora (nia> non Rcntiunt, sed anima; rationales
anilit vf ihnni nieuni, id ost, (iiii crcdil \w ["ilinni, cl inediie inler Dciiin cl corpora : diclo ctiam de mi-
credit cum Patrein, liahet vilam leterninn, (|ian li.ec noriliite liiiiuiiiiiiiiiis, iii i|ii;i scilioet moritur, resur-
est vila ;nlern;i, ul iiost dicet, nt cn^'nosciiiit le (lucm git, suscital coriiora et jinlicat : siipponii de testi-
misi Jesnm Clirislnni esse nnuin verum Denm. .1«- moniis suis quie iion iiidiget lialicre ah liomine,
dit i't crt'ilit. Curail : Aiidil veihiim menm et crcdit, (|uia Imhet ah operihus qiue Palcr dedit et ah ipso
non inihi, sod ei iini me niisit : ([uia vurhum ejus est Palre. Ilalict tamen et ah hominihus, sed ut a lu-
in mc, imo cgo sum verhum ejus. Qui ergo ci credit, cernis, id est a Joanno et a Moysi!, i]ui si nou pos-
credit verho ejus, id est mihi. Sed trHmiil. Ilic a sunt conjungere animas Dco, iiossunt tamcn eonfu-
morle inridelilatis ad vitain fidei et justitia;, post a tare inimicos.
corriiiilioiie ad ;elernitatem. De prima autem resur- VicRS. 34. —
Sed liwc. Sod tamen tostimonium
leclidiie a|H'rlius suhdit : Amcn, amcn dico vobis, Joamiis induco, ut pcr Joannem vos homines ad ve-
(ju/a vcnit liora et nunc est, etc. i-ilalem ipsam ducamini, et credentes salvi sitis.

Vi:ns. 25. — Quia rcnit. Dixi (luia Filiussuscitat

Vuns. 35. — Ulc crat, etc Qui mc cxterius ocu-

ct vivificat, quod veruin lis liominiimvisihilem exliihiiit, interius corda liomi-

est, quia vcnil hora, elc,
el ostensio Patris sui, hic enim de suscitalioiie ani- 3 num ad me cognoscendum accendit. Etiam omnes
mx a peccalis agilur. Vocem Filii. Hoc solum juslis prophclai ct aposloli suut lucerna': : Christusverum
convenil, qui sic audiunt dc incarnatione ejus ut
lumen, quod iUuminat omnem homincm vcnicntem
credanl quia Filius Dei esl.
in hunc munduin.
Sicnt enim Patcr. (Aic.) Vita qua? cst ipsc Paler Vuns. 37. —
Nequc voccm. El si in Sina voccm
et Filius pcrlinet ad animam, non ad corpus, clc, ejus audisse et speciem vidisse putetis.

usquc ad vita et ipsa est vila corporis.

Vers. 41. — Claritatcm. Nec ideo hoc loquor,
In semctipso. Non aliundc, sed ipse esl vila, sic
ut qua;rara gloriara mcam, sed vobis errantihus
et Filius in semetipso est vila. Sed difterunl, quia
coudoleo, ([ui non hahelis dilectionem Dei, et ad
Pater est vita non naseendo, Filius est vila ex Patre viam verilatis reducere volo.
nascendo, unde ait : Dedit, non quod aliquando Fi- Vers. 42. — Quia dilectionem. Dilectio Dei non
lius fuerit sine vita, sed nascitur ex co vila, dcdit est in vobis, quia rae non accipilis, id est nou crcdi-
ergo, id esl, vita genuit vitam. tis, quia veni ut pcr me Pater glorificetur.

Vers. 27. — Et potcstatem. Poslquam dixit de

Vers. 43. — Si aUus. Antichristus, quipropriam
resurreclione animse, suhdit de resurrectione carnis.
gloriam quaM-it non Dei, id est in nomine suoveniet,

p hoc est quod Aposlolus ait, ut credant mondacio,

Et polestatem quam hahet Filius cura Palre in occul-
to, dedit Pater quia Filius hominis qui non crediderunt vcritati.
ei, cst, in qua
forma judicans honis et malis videhilur. Visio eniin
formce Dei solis mundis corde promiltilur, unde :
CAPUT VI.

Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum vidcbunt

{Matth. v.) (Auo.) Christus in eo quod est Filius Vers. 1 .
— Trans marc. Tiheriadis et Caphar-
Dei, etc, usque ad per verhum factum in carne Fi- naum in eodem littorc ex parte nostra, ultra in alio

lium hominis tit corporum resurrectio. lilloro opposito, locus est ubi miraculum istud fac-
tum Noc proprio vocatur mare, sed qua^dam
Vers. 28. — Quiaveniet hora. Sicul supra auclor esl.

magna Jordanis reHuxio.

de resurrectione mentis in vitam a;ternam, ila eliam
Vebs. 2. — Et sequebatur. Viso hoc miraculo, gen-
hic est auctor de rcsurrectione carnis, aliter nemo
tium magna turba scquitur, quia sicut eos quos a
crederet.
corporis infirmitatc sanabat, intus spiritus reintc-
Vers. 30. — ^on possunt cgo a meipso facerc. grabat, sic ipso a morho incredulitatis sanabat.
Dedit milii poteslatem judicii, non lainen possum a Vers. 5. — Cum suhlerassct. Kxemplo suo nos
me, id est, (|ui non est a se, non facit a se, et ita adinonet levarc oculos cordis nostri, ut si forle eo
qui culpal eiim de opere sahhati, culpat Patrem.S/cui D ducenle ad altiludinem actionis et scientia; ascen-
autem. Audio per unitalem suhstantiae, id est, scio dere permittatur, turba sequiontium carnalium cogi-
quia non est aliud audire, quam scire vel esse. Vel, tationum nos non perturbet, nec ah allitudinc con-
cgo Filius homiiiis niliil a me possum, sed sicut au- templalionis dejiciat, sed t^am spiritiialihus escis,
dio a Deo judico, et hoc judicium meum de (piihus- qiianliim capere possit, pascere curemus
cuiuiuc est jusluni, ideo (|uia non iiu;ero volniitalein Veiis. 7. — Ducentorum. Ccnteuarius duplicatus
meam, id esl hominis, sed Patris, qua; est de saln- signiiicat perfeclionem bonie actionis el rationalis
te hominum, qui ad hoc cue niisit, id cst, incarnari scientia% (pue erudiendis in lide non sufticiunt, nisi
fecit. Non quwro. Loiiuilur nunc sccundum quod eis alliludo llieolo^iie addatur, quiv aninuis per ho-
a;i|u;ilis est Palri, ut prohetiir in eo vcra deitas, iiiim operatioiiem purgalas, et per scieuliam rerum
nunc secundum quod iniiior, iit prohetur vera hu- creataium illumiiialas, ad cousummatam spiritua-
manitas. liimi refectionum pleniludineni perducit.
VicBS. 31. — Si cqo teslimonium.Dxco de idenli- Vkrs. 9. — Est pucr unus. Ilic puer est Moyses
tatc essentix sua; cum Pulre, ex (|ua vivunt non legislutor, cujus le.x nemincm ad perfectum perduxii.
 ., ,

381 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. JOAN. 382

Diuis, qida vanitatem EccIesitB futuram prafigura- A ram vero sic : Vos quxritis me, non proptcr me, scd
Veleri Tcslaraento quod quam- propter panes qui pereunt. Ergo operamini, id est,
bat. Ilic, id cst , in

vis Novo claresccnte jam vilcscit, adluic tamcu om- quajrite me propter me non , propter aliud. Ipse est

Lcgis enimcibusillequipermanet in vitam acternam, ut post

nino non rccessit. Sed har, etc. Quasi dicat :

aperte dicet. Similiter quotidie quai-runt umlli Jesum

littera, vel corporci sensus quid prosunt ad multilu-
nou propter Jesum, sed ut bene sit eis in tcmpore.
dincm in tc creditorum.qui spirilualiaalimcnta sunt
petituri, qurc omncm litleram omnemqne corporcum Vers. 27. — Signavit Deus. Quasi proprio signo
sensum superant ? a caHeris discrevit, quia qui est Filius hominis, est
Vkhs. 10. — Facitc- hominca. Magister vcritatis et Filius Dei et ideo me nolite conlemnere Filium

prius in simplieitale litler;c quasi in intimis locis, et hominis, sed petite a mc cibum spirilualcm.

in simplicilate visibilis creatura? auditores erudivil, Vers. 29. — Hoc est opus Dci. Fides per dilec-
ut sic in alliludinem contcmplalionis crigantur. tionem operans, cst opus, quia si desit facultas, non
Vers. 14. — Illi ergo homines cum vidisscnl.
quajritur nisi volunlas. Mcrito etiam fides quffi per
quod, elc. llli nondum plena fide proficicbant, quare dilectionem opcratur, opus dicitur qucc est initiura
,

lumc Deum dicere ncsciebant. Nos certiorcs illis di- et finis tolius boni.
cimus Ilic cst Verbum, sinc quo non cst propheta B

vcl angclus.
:

Vebs. 32. — Dixit ergo. Quod prBeferebant opus

Moysi suo operi, ostendil illud esse minus, quia non
Vers. IR. — Qui volunt rapcrc ct
Jcsus ergo.
fuil panis de cffilo, sed tanlum figura illius et suum
rcgcm facere significant discipulos et alios crcden-
majus, qui est panis de coelo qui dat vitam, et hic
tes, qui volunt proevenirc lcmpus regni ejus, putan-
est cibus qucm supra dixit pcrraanerc in vilam aeter-
lcs cum sic venisso, ul jam regnarct. Sed hoc tem-
nam.
pore regnum,quod in fineerilmanifestum,
cum
colligitur
Percipiteregnumquod vobis paratum cst
dicet :
Vers. 33. — Panis cnim vcrus. Angeli purum
verbum comedunt nos vcro verbum
solidura cibura :
,
Fugit crgo non timens leneri, qui poslcaeisdem col-
sed in lac vcrsum, quia si non possumus comedere,
Ioquitur,sed signare volcns quod allitudo cjus non po-
possumus sugere. Nisi enmi incarnarclur, a nobis
lcsl intelligi. Fugit in montem , id cst asceudil ccc-
non cognosceretur, a nobis non gustaretur.
pro populo
los , solus sacerdos
consliluto, qui interim jactalur iluctibus,
inlcrpellans
unde sub-
foris
Vers. 34. — Domine , semper, elc. Sicut raulier
Samaritana audiens : aqua
Qui biberit de liac , non
dit : Vt autem sero factum cst. Sero mundi est
sitiet in wternum, secundum corpus accepit , et ta-
post ascensionem Christi in quo diseipuli descendunt
, , , ,. • , T. ,
men labore et indigentia carere volens, dixit Da :

ad laborcs mundi, et regimtnavcm, id est Eccle-n

^ -.i .• •
„ qui eosre-
„„„„„ •
^'
mihihanc aquam,sic isti quaerunt, panem
ficiat, et nunquam deficiat, propter quod eum regem
Vers. 19. — Timiierunt. Quod discipuli qui om-
facere voluerunt. Sed Jesus ad se revocat et quem ,

nium in Ecclesia futurorum figuram gerebanl, viso

pauem dixil evidenlius aperit, Ego sum panis vitx. '

Domino super tluctum maris ad se venientem limuc-

Potero dare vitam, quia sum panis vivificans, igne
runt ct ut alius cvangelisla apertiusdicil, plmutasma
,

Spiritus sancti in clibano uteri virginalis coctus el

crediderunt eum myslerio non vacat quia adhuc , ,

formalus, et raundo ad pellendum famcm ignorantiae

hodie muUi in Ecclesia, eum audiunt sibi persuaderi
Dei donatus.
ut praesentia bona el caduca pro ceternis quoecunque
Vers. 36. — Sed dixi vobis. Quasi dicat : Non
habendis dimitlant, liraent et se deceptos credunl,
dixi de hoc pane, qui sciam vos esse satiandos, sed
quibus Dominus ait : Nolite timerc, cgo sum.
ad improperium veslrae infidehlatis, quia videlis et
Vers. 22. — Altcra dic. Insinuatum est lurbK
non credilis.
hoc miraeulum,
quia non fuerit
quod super aquas Jesus ambulassel
ibi nisi navis una, et in eam nou in-
Vers. 37. —
Omne quod dat mihiPatcr, etc. Id
esl, qua?cunque Pater trahit ad me, Pater dat Filio.
iravit Jesus cum discipulis , unde ergo factus esse
Pater trahit ad Filium illos qui ideo credunt in Fi-
transitus, nisi super aquas ambulasset ?

Vers. 25. — Et cum invcniiscnt. Ecce praesens

D lium, quia credimt eum Patrem^habere Deura.

Ycniet. Mihi unitur hurailis humili , et ideo non

est cis quos fugeral, ne eum regem facerent. Cur
foras ejicitur quod est tantura superbi qui nihil
ergo fugerat, nisi pro prasdieto sacramenlo ? Iierum , ,

habet in bono inleriori, neque hic noque in futuro.

prnesens loquitur eis ut quorum saiiavit veulres
eorum
,

menlcs dicens .hncn nmcn, dico

satiet et , :
Vers. 39. — Hcec est enim voluntas ejus qui mi-

vohis, docens eo quos doctores instituit, fugere lau- sit me Patris, etc. Non est voluntas Dei ut pereat
unus de pusillis, de tumentibus perit, de pusillis
dcm et lerrenum imperium , sed tamen insistere
nihil.
praedicationi.

Vers. 26. — Amcn, amen dico vobis. Poslquamde Non perdam, etc. Id est, quia videt rae et credit

divinilate sua ([ua idem cst cum Patre traclavil, ct

in me, qui sum vita sicut et Pater , et ideo modo
eodom bonore honoraudus, et dehumanilalesuaqua babet vitam quse non est ei sola, sed et resuscitabo

de niorte liberat et suscitat grandi honore dignus eum.

vult traclare de cibo vitffi, id est verbo Dei. Et Vers. 40. — Ut omnis, etc. Supra dicebat : Qui
h.TC conlinualio quantum ad sentcnliam. Ad lilte- audit vcrbum meum et credit ei qui me misit ; hic di-
 — . —

383 WALAFRIDl STRADI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 384

ciliir : Qui fidet Filium et ercilit in eum. .\on ili- AQuia luUom Jmhci ikiii ('niiil liiijus imilalis , litiga-
cit : Qui ercdil in Patrcm, ([uia hoc i'sl credcro iu hant, ncc talibiis cx|i(iniUir ([iiiimodo Domiiius car-
Filium iniod ct in Patrcni, ciiiia sicut Patcr liabcl nom suam dct ad iiiaiiiiiicandum , sed audivit, unde
vilam in sometipso, sic el Filius lialict vilam in sc- magis moveantur.
metipso. \er.s. lii. — yisi manducaveritis eurnem, etc.
Vers. il. — Murmurabnut. Noscicntcs liunc pa- (Au(;.) IIuiic ciluiin ct potiiin societatcm vull iutel-
nem, nec Piitrcm cjus ciolcstcm, ((uia inllati dc sua ligere, etc, ustjue ud ut cx miiltis grauis unus pa-
justitia inqua dc viribus suis pra-sumunt justitiam ,
nis sit, ct cx multis acinis vinum confluit.
Dei quiv de ctrio venit, non esuriunt. Vers. 55. Qui manducat. Iix|)onunt quidamsan-
Vivus. 4.i. yolite murmurnre. Quasi non sini pa- ctidc comcstione altaris, et benc dicunt, sod (|uoe-
nis i]ui dc ciclo dcscendi, (]uia vere sum, scd nemo runt ([uomodo fiat iu vilam wtcrnam cum quidam
potcst venire ad me nisi a Patic Iractus, et idco vos ad niorteiii iil dicit Aposlulus. Si quis comedit in

non creditis me esse l'alrcm, (juia non esiis tracti altari cum hac comestione dc qua agit hic, scilicet

a Patre. cum lide operante et dilectione, hic comedit in vi-

Vers. 44. — iSisi Patcr. (Aug.) Ilhim Palcrtra- tam ancrnam. Si quis vero alitcr, in mortem.
hit ad Filium, (]iii idoocrcdit in Filium ,
qiiia cogi- q Vers. 5G. — Caro enim. Vere vivet aninia ct cor-
tat, etc, iLsijuead in([uocommondaturmayna gratia. pus ex hoc ciho, ([iiia caro mea vere cst cihus. Qui
Et ego resuscitaho, etc. Ego aB(|ualis Patri faciam solus facit iraniortalcs, nt neque esurient nequc si-
eum videre ([uod ercdit, raanducare quod csurit, tient, alius cibus lioc non praestat , ctiara si in eo
hahcre quod amavit et dosidcravit, quod non polcst hoc appetatur.
esse in prtcsonti, uhi tanlum trahitur. Vi:rs.57. — Qui
mandueat. Jam exponit (juoraodo
Vers. 45. — Kst seriptum. Vere nemo vcnit ad fiatquod dixit el ([uid sii maiiducare carnem, et
,

me nisi Pater docuerit, quia ita testanturprophotiap. bibcre sanguinem hoc est manere in Christo, et,

Omnes homines regni illius, id ost Christiana> tidei, Christum habere in se manentem. Qui vero non
erunt doeibiles Dei, quia elsi horaines foris loquun- manet in Christo et in quo non manet Christus,
,

tur, tamon Deus solus intus scnsum apcril, inlus non mandueat spiritualiter, et sic sacramentum sibi
iuslruit veritalis cogiiilione et amore, ita ([uicunquc suniit in judicium corporaliter.
audit et discit a Patro, venit ad me. /« proplictis. Vers. 58. — Sicut misit me. Mc asqualemsibi
Prophotis, dicit pluraliter, quia omnes prophela' uno misit, id est, hominem fecit, et inde est ut ad eum
et eodera spiritu repleti, licet diversa prophetarant, referam vitam meam quasi ad majorem. Et ipse vi-
timen ad idom tondobant vet. Ut vivam ex Patre, mea exinanitio facit : ut homo
Vers. 46. —
Non quia Patrem, etc. Id est ergo vivat ex rae, parlicipatio facit ([u;e me mauducat.
novi Palrem, quia ab illo sum, et ideo crcdile, quia Vers. 59. — Hic est yanis. Et ita constat quod
qui credit in me habet vitam aHernam. Potuit dicere, hic est vere panis de ccelo , non nianna, quia illud

habet me, sed rcvelat quod ipse sit vita aeterna, quia manducantes patres vobis similes mortui sunt in
verbum est vita horainum quod et carni sua' quam oeternura hunc panem homo qui vitam non habebat
:

susceperat, cui intervenil mors ul morlom tolleret, raanducans, vivel in a;ternum : Supra dixerat , Ego
dat vitam in resurrectione, et aliis credentibus sum panis qui de ecelo descendi. Hic dicit : Hic, id

in se. est Filius horainis, ad esum cujus carnis invito, esl

Vers. 48, 49. — E(jo sum panis vitw. Patres vc- ille panis qui de cocio descendit ergo idem est Fi- :

stri, etc. Manna de quo superbitis, patribus mur- lius hominis et Filius Dei.
muratoribus ([uorum estis filii, murraurando non fiiit Vers. 61. — Multi ergo. Multi carnaliter sapien-
panis vitse, quia non intellexerunt in oo spirilualem les, ([uasi particulatim carnem (]ua indutus erat
cibum , sic et vos qui me auditis, non spirituahter se eis distributurum promitterel, conlra naturam
intelligitis. Vixit autem Moyses et alii electi de esseputant, ut eibum hominum humanam carnem
manna, quia spiritualiter manducaverunt. Sic et qni darot.
raodo vorba raea spirilualiler accipiunt. K(/o sum ;)«- D Durus est, ck'. (.4i"g.) Sic oportebat dici ut ab
7US vitee. Ecco sacramcnlum vorbis togil, ut Ju(la'i hominibus non intelligeretur, sed secrotum Dci ver-
et ctiam aliqui discipuli non credentcs yerbis illius bis tegeretur : secretum Dei intentos debet facore,
magis scandalizentur, et humiles apostoli humiliter non adversos.
crcdentes probentur ; undo Pelrus : Verba vittr Yers. 63. — .Si ergo, etc. Suspenditur oraiio
wterna' habes. Quasi dicat : Tune intelligetis quod non eodcm modo
Vers. 52. — Et panis. elc. Quomodo sit panisde- quo putalis crogo corpus, et quod h»c gratia morsi-
terminat non solum seeundum verbum quo vivunt bus non consumitur , scd spirituali gratia me illis

omnia, sed etiam secundum carnem assumptam pro dando, ipsos in corpus meim» converlo ; hinc plane
mundi vita. Huinana onim caro qiiie erat pecealo solvit quod ipsos movcrat ; pulabant enim quod eor.
obnoxia, ot idoo raortua, carni ojus munda' unita, pus distribiierct, illc dieit iu ciclum sc asccnsuruni
iucorporata, unum cum illo ctTecta , vivit dc spiritu uti(|iic inlegrum. Quid ergo tenendum sil , aperle

ejus, sicut vivit corpus do suo spiritu : qui vero nou subdit :

esl de corpoVe Christi, non vivit de spiritu Christi. Vkrs. 64. — Spiritus est qui vivi/icat. Caro, sicul
 — :

385 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. JOAN. 386

intelligitis ; sicut quoe in macello cmilur, sicut alius A Vers. — Ego enim 8. non ascendo. (Auc.) Qui-
cibus non prodest, ipsa tameu vas spiritus, qui in dam dicunt hoc ad passionem pertinere, quia non
ea salutem operatur multum prodest , sicut sola in festivitate scenopegiae, sed in paschali qua agnus
scientia inflat, ipsa tameu non cst mala, scd per cha- occidi solet, crucem ascendit.
ritatem ludificat. Vers. 10. — Non manifeste, etc. Typice : Chris-
Verba quai eyo, etc. Quibus dixit manducandum tus occultus asccndit iu fcslivitatem, quia in omni-
me esse, manere in me et me iu ipso. Ut aulem ali- bus illis iiguralibus latuit qui modo cst manifestus
quis maueat in Chrislo ut membrum, el Christus in nobis. Etquod laluit, exemplum est vitandi malos :

ipso ut in templo, unitas facit. Unitas autem ex cha- quod palam loquitur et non lenetur ab his qui quae-
ritate est, charilas autem ex spiritu, ergo spiritus rebant, potestalis est.
qui vivificat compagiuala merabra non separat. Vers. 16. — Rcspondit eis : Mea doctrina, homi-
Vers. 6o. — Scd suiit quidam, clc. Propheta. Nisi nis, non est mca, sed Dei. Vel quia non est verbum
credideritis, non inleUigetis : per tidem copulamur, nuIUus, sed alicujus doctrina ejus, id est ipse ver-
per intellectura vivificamur. bum, doctrina ejus non est sua, sed ejus a quo est
Et quis traditurus. Quia Judas inter scandahzalos quod est. Ego non sum a meipso. Et quia hoc pro-
recedit, sed manet ad insidiandum, quem nec silet, lo fundum vidit non omnes inteUecturos, dedit consi-
nec aperte ostendit, ut omnes timeant dum unus lium Si vis iutelligere, crede. Hoc est
: Si quis :

perit. credit me Filium Dei, cognoscot de doctrina, id est,

Vebs.66. — Quia ncmo potest, etc. Causara quarc intelliget quod doctrina mea non est mea.
quidam non credant subdit Quia non esl a Deo da- : Vers. 18. — Qui a semctipso. Antichristus non
lum iides enim non est hominibus a se, quasi pro-
; est verax, et injustitia in illo est, quia quaerit gloriara

pria, sed a Deo quasi gratia. suam, non Dei, a quo non est missus, sed venire
Vebs. 67. — Ex hoc, etc. Nola esse caule loquen- permissus. Qui autem, etc. Id est, ego qui licet

dum, sed si tamen ex verbis tuis aliquis scandaliza- ffiqualis Patri, tamen in servi forma qua^ro gloriam
bitur, habetconsolaliouem in eo, ex cujus dicto multi Patris, non meam, in hoc exemplum humiUtatis tri-

scandalizali sunt, qui hoc fecil ut tibi esset exem- buil, ut orania bona Deo tribuamus.
plum. Vers. 19. — Nonne Moyses, etc. Ego ex Deo lo-
Vers. 71. — NoniiC ego vos, etc. Duodecim nu- quor et gloriam ejus quajro, verax, justus : sed vos
merus sacratus est qui permanet, etsi Judas inde qui gloriamini in lege, contra legera qute vetat oc-
undecim ad permanendum, elegit Ju-
perit. Elegit
cidere, quaeritis me interficere.
dam ut per eum divina; dispensatio misericordiai in
salutem mundi impleretur, utens malo ad bonum, ut ^ Vers. 20. — Dwnionium. Qua;runt occidere et,
quod pejus est, dicunt eum da?monium habere, qui
mali uluntur bonis Dei ad raalum.
daemonia peUit.

CAPUT VII. Vers. 21. — Unum opus fcei. De uno miramini,

quid si omnia videretis ? Unura opus fuil, quod to-
Vers. 1. Post hwc autem. Dominus in carne tura hominem sanavit in sabbato, unde turbali sunt
raanens frequenter in Galila^am ambulabat, ut eum stulti observatores sabbati, sed convincit eos Moy-
imitari volentes, do viliis ad virtutes trausmigrare ses, jubens circumcidere octava die, quod aUquando
discant : quod illa figurabat. Vel ul illius temporis occurrit in sabbato Et hoc est Propterca ne
fieri. :

sancti de Juda^a ad gentes verbi Dei Iransitum exs- quis turbetur, semper fit eliam in sabbalo.
si salus

pectarent. Et sciant omnes semper debere lieri quK salutis

Vers. 2. —
Dies festus. Non quod unus, sunt sunt.

enim septem, sed more eorum quotquot sunt, quasi Vers. 22. — Cireumcisionem. (Alc. ) Propter
unus dicunlur propter unam feslivitatem sceuope- tres causas data fuit circumcisio. Primo, etc, usque
gia feslivilas tabernaculorum, quia mense septimo ad et cor a cupidilalibus spoUalur.
Juda)i habitabant in tabernaculis : in memoriam il- D Vers. 23. — Si circumcisionem, etc. Quasi vos
lorum in quibus patres eorum habitaveruut in de- qui in lege gloriamini contra legem quae me nuntiat,
serto. de morte mea tractatis, sed non est contra legem,
Vers. 3. — Ut Opera qua^ veri disci-
et discipuli. quod totura homincm sanum feci in sabbalo ego
puli sciebant, laudibus divinis et nou populari fa- Dominus sabbali. Custodia enim sabbati sicut cae-
vore efterenda. tera omnia propter salutem horainis sunt, sicut vos

Vers. 4. — Nemo. Glorise ejus consulunt. Quasi :

ipsi circumcidentes in sabbato, (quia ad salulem
Mira facis, scilicet in abscondito, sed innotescere, pertinet) non solvere vos sabbatura creditis.

ut ab omnibus laudcris. Vers. 24. — Nolite judicare, etc. Non debetis

Vers. 6. —
Tempus. Ideo non est nunc tempus mihi irasci de salvatione hominis in sabbato, sicut
meum, sed vestrum, quia non sum amator mundi non irasceraini de circumcisione in sabbato, quia
ut vos, sed accusator, et ideo non audit vos mun- non est judicandum secundum faciera, id est actio-
dus suos falsos testes, qui dicitis bona mala et mala nem personarum, ut quod licuit Moysi, mihi non
bona. liceat, sed justum judiciura, id est, secundum veri-
 : ;

387 WALAFRIDI STRABI FULD. MON OPP. PARS I. — TIIEOLOGICA. 388

tateni rcrum : iiua coguila, noc nic nec Moysen A liominis tjui cst in ctvlo, ([uasi dicit, loquons in

clanumlnlis, ncc nic cuiUiuriuni ilti dicetis. lu ([uo terra.

illos iujjuit, iius iiisli'uit, ne iii judicandis causis [icr- Vers. 34. — Non polcstis vcnirc. Noii ait potcri-

souas accipianius, noii quod iuo divcrsitatc yruduum tis, sed potcstis. Tales ouiiu tunc orant i[ui non pos-
divcrsimode personas non honorciuus. sent, sicut et alibi dicit Potro : Noti potes mcsequi
Vers. 2o. — Dicebtitil vrtjo. Quia etsi occultus ad moilo, sciiueris autem postca (Joan. xiii}, sic nec de

rcstuni ascendit, palain loc|uilur, et appurct potestas

istis datur dcsporatio.

quac pulabatur timiditas. Mirauliir aliciui, (juia po- Vehs. 35. — .id semetipsos, etc. Undc Doniino
tcntia nou lcuctur cujus mors tauloperc ([Uicrcbatur, dicere ncscicrunt, et tamen illud quod lulurum eral
et nondum plenc iutciligcntcs ejus esse potcntiam, uescientes pronuntiavcrunt. Quod et si non prasscn-
putant esse scicntiaiii princiiniin, quia cogiioverunt tia per apostolos, tainoii iturus est ad gcntcs cre-
cuiii esse Cliristum, uude silii ipsis objiciuul non dituriis.

esse liunc Cliristuin, cuiu neiuo sciat undc sit Cliri-

Vers. 36. — Quis est hic ? Cum ignorantes pro-
stus,quia ctsi per proplietas dicitur locus uativitatis camdcm quasstio-
phctassent vcrilatem, rcplicantes
et hujusiuodi, tamen a;terna nalivitas ejus ex Paire
nem, ostendunt se proplielasse ex ignorantia, ut po-
nascitur, uiide 1'rophcta : Gcncralionem cjus ijuis
B tius ignorasse videaiitur (|uam prophotasse.
enarrubit (hu. Liii) ? Unde Cliristus ad utrunuiuc
Veus. 37. — In novissimo autem. Post dissensio-
respondct, ct dc iniirmitate, el de majestatc. nes JudiBorum de Jesu, et post verba quie dixit, qui-

Vers. 28. — Et me .uitis. Id est, cftigiem vultus bus alii condcrentur, alii doccrcntur, in ultimo die
mei, et unde sini uativitatcm ct pareutes, quod est scenopegia; vocat non solum loqucndo, sed et cla-
secunduiu carneni nic noscitis, sed non secundum niando, ul ([ui silit veiiiat ad cuni.
Divinilateni, ipiia a me tpso nnn veni. Nesciebant .Si tjuis sitit. Bibat spiritum, ut post cxponil, et

eum Dei Filium esse, nec a Patre missum : nescie- cum biberit, flumina de ventre ejus (luent aquce vi-

bant eliam Deum Patrem qui verus esl genitor ip- vcc. Venler est conscicntia cordis, qua; bibito spi-
sius vcritalis. Sed undc possunt scire, subdit : Ego ritu purgata vivit, et habet loutom. Et ipsa esl fons
scio.Ergo a me qu.Trite, iu mo credite, quia 7icmo vel tluvius, qui inanat benevolentia, dum proximo
novit Patrcm nisi Filius, et cui Fiiius voiuerit re- vult consulere, qui bona suaputal sibi solisufticere,

velare (Marc. xi). non fuit ille fons.

VER.si. 29. —
cum. Ideo scio eum, qtiia ab
Scti scio
(HiER.) Audactcr et tota libertate pronuntio, ex
eo tempore, etc, usque ad quamobrem cum du-
ipso sum ipsc, etc. Breviler utrumque complectatur,
Q ceretur Jesus ad passionem negant, et Christum se
ab ipso sum, quia Filius de Patre, Pater non de
me nescire jurant.
alio, et in cai-ne me videtis, quia ipse misit. In
quo ei niagna generantis auctoritas et sibi commu- Vers. 39, 40. — Nondum enim, etc. Et si pro-
nis cuin liominibus natura. pheta; acceperunt eumdem spiritum et Joannes et :

alii ante resurrectioncm Clirisli tamen erat alius

Vers. 30. — llora cjus. Non quod necessitas sit
modus donationis futurus aporlior ct plenior
;

: post
facti, sed opportunilas voluutatis. Voluit euim op-
resurrcclionem eniin, quanJo priinum apparuit apo-
portuno temporo uasci, prajmissa longa serie prie- qui flatu primo
stolis, insufflavit in faciem eorum,
conum. Similiter pra;dicator Evangehi voluit oppor-
homini animam indidit, et de limo ercxil. Signifi-
tuno tempore mori.
caiis ergo sc esse euindem, insutllavit spiritum apo-

Vers. 32. —
Audierunt Pharisosi. Principes in- stolis, ut do lulo exsurgerent. Deindepost ascensio-
murmure quo
Christus a turba glorifi- nom plonius Spirilum misit in igneis linguis, ut om-
sani, audito
nes gentes docerent, sicut illi tunc omnibus linguis
cabalur, quiiTuut occidere, quem tamen nondum
:

volentem ai^prehondero non potuoruut, sed docen- sicnunc unitas EccesiiB loquitur oninibus linguis,

a qua unitale praccisus non habet spiritum.

tem audicruut.
T) ilaia Jcsus nondum crat ytorificatus, etc. E.villa
Vers. 33. — .Idhuc modicum tcmpus. Quasi di-
crgo turha, olc. Posl(|uam aulem baiitizanlur Spiri-
cat : Quod modo vultis, post lacturi estis, sed iiou
lii sancto, et effundilur gratia Spiritus sancti in eis
modo, quia adliuc modicum tenipus vobiscum suui, tuuc libere lo(|uunturad priucipes J udicorum Opor- :

quo dispensationem meam implere debeo, et tunc ((•/ obeilire mutjis Deo quam hominibus (.\et. v) :

vado ad euni qui me misit, tunc pati debeo. Et qui inorliios suscilanl, inlor llagelUi livtiiutur, sanguinem
modo uon vultis audire prieseulem et miriicula fa- hmduiit, el aliis su(i|iliciis coronantur. Noudum ergo
cientem, (iiiicrctis nie post resurrectionem et asson- eorum
erat Spiritus in aposlolis, uec do vontre tlue-
sionein cuiii taiita miracula lient per apostolos inea quia uonduin fucrat Doini-
bant gratiic spirituales :

virtuto, el cum tanla crcdcl multitudo. Tunc ouim nus glorilicatus.

compuiicti dc tanto scclcrc inortis Christi dixc-
Vkus.43.— Vcncrunt ergo. Missi ad capiondum
runt Petro : (Juid faciemtts '!
Vobiscwn sum
secuu- oiiui redieruntimmuiics u erimine, ploni admiratioue
et vado. Non ait oro, sed siini, ([uia el si
diviiuo doctrimu testes.
(luiii quod lioiuo nuitiit loca, socunduin ipiod Deus
nou iiiutal , cuiii iihi^iue sit. Undc alibi : Filius Vehs. 47. — Nunquid et vo$, otc. Laudabiliter
 —
389 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. JOAN. 390

seJucli erant qui dimisso malo iaiidolilatis transie- A cilius exituros quam plura interrogaturos. Docet

rant ad tidem. autem nos sicut et ante correctiouem alterius, ila

Vers. 48. —
Xunquid ex priucipihus ali(juis, etc. elpost non ipsos humiliter investigare, ne idem vel
Qui docent legeui contemuuut eum iiui misit legem, aliud simile in nobis sit.

sed qui non noverant legem, credunt in eum qui Vers. H. — Nec ego tc condemnabo. Sed quia
dedil legem, ut impleatur quod dicilur : Ut non polerat timere ne iste qui sinc pcccato est eam
videntes videant, et videntes cceci /iant (Joan. ix). puniret, dicit ei, ut misericors pra;terita peccata
Vers. 51. — Nunquid lex. Quia illi perversi vole- dimittens : Nec ego ie condemnabo, ut juslus ne
bant prius esse damuatoies quam cognitores, iste amplius peccet iuterdicens.
vero putabat quod si patienter eum pr;esentem au- Vers. 12. — Iterum ergo. Repulsis tentatoribus,
dirent, forsan essent siuiiles ministris qui maluc- sanata culpa mulieris, apertius subdit quid possit ex
runt credere quam tenere. Auctoritate ergo iegis Divinitale, ne ambigant de eo homino an possit
vult eos inducere, ut eum prius veliut audire. peccata dimitlere. Ego sum lux mundi. Qua; nube
Vers. '6i, 53. EttuGalilteiis es, elc. Et reversi carnis tegitur, et sic telorando hominibus officitur,
tunt, elc. Galiteus diccbatur Jesus, quoniam de unde et peccata possum dimittere et etiam homi-
Nazareth erant parentes ejus,
B nem illuminare.
Vers. 13. — Testimo7iium. Putant non creden-
CAPUT VIII. dura ei. Quasi : Solus de se testatur obliti prtemissa-
rura lucernarum, et ipsius Joannis Baptistse, qui de
Vers. 1 — Jesus autem. Quiamos ei orat die do-
eo evidenter ostendit.
cere in templo, vespere reverli iu Betliauiara, (juae
Vers. 14. — Verumest testimonium. Meumle&U-
est in monte Oliveti.
raonium ideo verum est, habendum, quia scio unde
.Mystice : Signat altitudinem misericordiae, unde
venio, hoc est, quia lestimonio Patris confirmatur :

nobis chrisma, id est unctio. Mane redit ad tem-

veni missus a Palre, non tanien eum deserens, et
plum. Mane est ortus novae lucis posttenebraslegis,
inqiloto ministerio ad Patrem redeo, nec tamen raun-
quo fidelibus, id est, in templo ejus misericordiam
dum relinquo.
venit pandere et dare. Sessio est bumilitas lucar-
nationis, quia miseretur et docet, unde liitentias po-
Vers. 13. — Vos secundum carnem judicatis.
Quiaillud nescitis, ideo vos secundum carnemjudi-
pulus venit ad eura, sed iniraici Pliarisa-i de justitia
catis,hoc est, liominem putatis, cui in laudcsuacre-
tentant, an contra eam dicat. Sciebanl mansuetura
et misericordiae praedicatorem, unde placebat populo,
dendum non sit, et etiam damnalis.
unde putabant dicturum dimittendara esseadulteram, C Ego non judicoquemquam. Ego non judico, quasi
secundura carnem, utnos, velpenitusnonjudicohoc
et in hoc dicerelur hostis legis contrarius Moysi et
priinoadventu, sed salvo, sed quia secundo adventu
Deo auctori et cum adultera reus raortis. Quod si
secundum legem diceret lapidandam, deriderent, judicabit, subdit hoc : Et si judico ego, etc.

quasi non haberet mansuetudinera quara pr£edicabat Vers. IG. — Quia solus{AvG.)ldeo verum quia
pro qua amabatur. Ipse autem neutra capitur ca- non solus, sed ego et Pater. Ecce ergo duo in per-
lumnia, sed servata raansuetudinc respondet quod sonis, licet unumin subslantia quod est Ideo verum; :

£st verai justitia; : Qui sine peccato est, primus in est judicium meum, quia verusDei F^iliussum, unde
illam lapideiH mittat. Nou autera statim judicat, probalur quod P"ilius, quia non solus, sed Pater
sed inclinans se digito scribit ia terrara. niecura.

Vers. 3. — Adducunt. Mystice : Mulier in adul- Vers. 17. — Et in lcge vestra scriptum est. (Id.)
terio deprehensa signat Syuagogara, qua' adulteravit Dicto de judicio quod suum et Patris testimonium
legera Moysi, sequendo traditiones patruni. Vel qure vcrum sit, prol)at ab auctorilate legis. Dicitur

dimissa lege Moysi, jara sequitur lidera Christi, unde euim, elc, usquc ad ut accusala Susanna habuit.
Judseus jam quasi adulterara aceusat. Vel signat Vers. 19. — Dicebant crgo ei. Secundum carnem
Ecclesiam, qua; relinquens Deum, fornicata eratD judicantos, Patrem Christi carnaliter acceperunt :

cum da™onibus, quam Juda^us accusat, quod ad sed crat horao in aperto, Verbum Patris iu occullo.
Christum accedat, etquasi novura idololatricC genus Vhi cst Pater tuus. 0119.1,1 dicant: Te videmus sed
reputata est. non Patrcm tecum. Quibus econtra dieitur Sed :

Vers. G. — Jesus autem inclinans se deorsum. nec me scitis, quia si hominera quem videtis, non
Quid scriberet in terra, sive vorba illorum, sive quod in occulto sum scitis, et ideouecPatrem scitis.
quid ahud, non est diffinitum, secuudum quod se in- Sed si rae sciretis, quod est prius, ine cognoscite,
clinat, et digito scribit. Docet tanieu ut antequam et sic Patrem sciretis, quia unura sumus. Forsitan

judicium hat, nos debcre iuchnare, id est, conde- etPatrem, etc. Non dubitat, sed dubitantes quasi
scendere in judieioaut faciendo uti discretione. irridet et increpal ut et dominus servo, forsitan
;

Vers. 8. — Et itcrum se inclinans. Data sententia Dominus luus suni.

justitia; qua illi couscii malorum, porcussi sunt, Vers. 20. — Hwc verha, etc. Gazas divitia, Phy-
iterura scribit in terrara ex raore, vultum alio ver- laxe servare. Typice : Gazophylacium est mysteria
tens : ut ilhs sit hberum exire, quos prsvidebat Scripturarum, quie sunt iu teraplo, id est in Chri-
 — ; —
391 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OIT. PARS I. — TIIKOLOGICA. 392
sto. Haec secrela post resurreclionem aperuit apo- A ilidisli. Non cognosciuius ul crcJamus, sed crcdimus
stolis, seJ in his modo nou loquitur per parabolas ideo Cliristus liomo in terra fidem
intelligentibusJudicis. £7 ncmo ajiprehendil enm. Id jacil, post se vidondum dabil, (|uod esl merces fulei.

est, Idquoutem de Deitate. Vehs. 31. — Verc diseiiiuli. Ad lianc alliludinem

Vers. 'il. — E(jo viulo. t}uasi spoule, el ideo Iru- pervenielis ex tide qua; est huuiilis, et coulLinuilur,
stra iaboratis. Vadit illo uude veueral, el uude non et est grauum siuapis.
discesserat. Quivritis, ideo persequentes assumptum Vers. 33, 34. — Lt/)(')v.IIoc verbum Dominus po-
iu coelis non ut amici liabcre cupientes. Unde eis
suil a liberlate, iion ul ph'ruiiii[iie Latiiie dici solet,
ptenam praedicit : In peccato vcstro moriemini.
hberaii alii[uis ab iiilirinilale. El noii ihxerat Domi-
Vers. 'ii. — semctipsum ?
Nuuiiidd interficiet nus : liberi erilis, sed : Vcritas tiherahitvos, in ([uo
Stulla verba quasi de morte diceret,
non posseut
si
lamen vcrbo non inlellexerunt nisi liberlatem car-
euui sequi ad morlem. Dicebat crgo non de morte,
ualein. Respondii cis, etc. Non illi qui crediderunt,
sed de gloria ad quani ibat per mortcm, unde illis
sed ahi iu luiba qui iion erediih'runl, qui audito li-
carnalibus subdit :
lieruhit vos, iiidiynali suut sevoeari servos, pulantes
Vkrs. 23. — Vos deorsu)n estis. Kl ideo terram dixisse de carnali liberlate. £/ nemini scrvivimus.
sapitis, sicut serpens terram comeJitis.
B Meuliuntur. Joseph servivit in .Egypto, palres in
Vkrs. 24. Dixi ergo voliis. Hic exponit quid sit ;Egypto servierunt in luto, isti eidem tributis Ca;-
esse de muudo, id est esse peccatores iulideles ter- saris.
reua sapieutes, uude hoc cis exponit. Si cnim. Sed Amen, amcn etc. Amen Hebraice, vcrum
dico,
econtrario spem dat crediluris. Credideritis. Credi- dicitur quod nuUus interpres mutavit, ne
Latine,
deritis dicit, non perceperitis, ijuia nemo uuuc capit vilesccret nudatum, sed honorem liabeat secretum,
immutabilem essentiam. Ego sum, moriemini, etc. et est quasi juramenlum, unde Hieronymus super
Non dicit quid.vel Christus, vel Filius Dei, vel aliud Isaiam Jurat Dominus per scinelipsum, quoniam
:

hujusmodi, sed ad istos utilur verbo ajterua; essen- sententiam oris sui et verbum quod semel proliilil,
tia;, sicut olim ad Moysen quem miltebat ad liberan- ne([ua([uain irriturafacit, lioc est, per seraeplipsum
dum IsracL Quasi dicat : Qui misi Moysen ad hbe- juravil.
randum fdios Israel, ego per raeipsum veni liberare Vers. 35. — Sfjryui awim, etc. In hoc terruit nos.
perditos. Cstera vero omnia qute mittuutur, non Qufe ergo spes est libertatis his qui non sunt sine
vere sunt. peccalo ?

Vers. 25. — Principium. (Auc.) Credite me prin-

VERS.S7. — Scio, etc. Exposito a Domino contra
gl'""'^""-^* «1« ^^"'1 "•'erlate carnis, et veraservilule
cipium, etc.,M«,yu<^a(/ipse manus dextera, fortitudo, C
peccati, et vera libertate per se filium, consedens
sapieiilia, et Verbuni est Patris.
(Id.) Ecce quid esl esse, quia principium in se
istis, scilicet quod filii Abraha» sunt per carnein,
raanet innoval omnia, et mutari uou polest.
tales hberos ostendit non esse lilios Abraha; per

Loquor imitalionem iidei et juslitia', sed esse iilios homi-

vobis. Et habeo vobis multa loqui, do-
cendo, cidK diaboh, qua;rentes se occidere, et ita esse vere
si credideritis, accusando si non credideritis,
servos.
et qui modo non judico, sed salvo, habeo post judi-
care. Habeo dico, sed totum ex Palre qui verax est Vers. 39. — Responderunt et dixeruntci. Quia
ex se, ex quo ego sum veritas quam geuuit ex se, et arguit eos facere mala palris, fatentes patreni suum
ideo vera dico, et judico. Ecce quomodo dat gloriam esse Abraham, provocant aliqua raaledicere contra
Patri cui ;equalis est ut doceat nos minores dare Abrahain, ut sit eis occasio faciendi quod volebant,
gloriara Deo. sed Dominus Abraham laudal et istos degeneres

Veus. 27. — Et non cognovcrunt. Cum dicit, (jiui

damnat, dicens : Si filii .ibrahw, etc.

m,isitme, verax fsi, non intellexerunt quod de Patre Vers. 40. — Nunc autenKiuwritis, etc. fsoa dicit
diceret, quia adhuc habebant clausos oculos, et ideo (quod poterat) se esse dominuin Abrahae, ue sit oc-
subditeis: Cum c.raltavo-itis Filium, etc, ubi J) casio caluinnia\ nec liliuni Dei, sed (piod invident. et

ostendit aliquos ibi esse, ([ui post passiouem suaiu quod possuut occidere.
essent credituri et cognituri ([uis ipse esset.
Vers. 41. — Vos facitis opera. Jam innuit alium
Vers. 29. — Quia cgo sum. Esse est immutabile patreni (|uain .Vbraham, ciijus tilii sunl, non natura,
divinae substanti». Sedne ipse qui loquitur, intelli- sed imilalione. Di.verunt, etc. .^os, ctc. Jam lulelli-

geretur esse Pater, subdit : Et a nicipso facio nihil gentcs non de origiue cainis, sed de vita Dominum
quia a meipso non suin, sed a Patre. loqui, et ex usu Scripluiarum scientes fornicationem
Quia ego, etc. Semper ipsa xquaUtas est. Sem- spiritualiter dici, cum anima falsis diis subjicitur,

per non ex quodam initio et deinceps sed sinc mutant responsionem et taccnt jam de patre .\bra-
initio et hne. Dei eniin gencratio non habet ini- haiii, ne eis dicatur : Cur de eo gloriainiui, ciyus
tium lemporis, ([uia per Uaigenitum facta suut lein- vitam iion imilamini ? etdicunlpalrein Deum, volen-
pora. tes vidore quid ad hoc posset eis dicere.

Vers. 30. — Multi credidcrunt in eum. Fides est Vers. 42. Dia-it ergo. Sicutprivostendit deAbra-
crcdere quod iion vides, veritas cst viderc quod crc- liaiii, ila nunc osieudit Deum uou putreiu eis esse
 ,

393 GLOSSA ORDINARIA. EVANG. JOAN. 394

eoruiii, (luia non cognoscunt Filium quem misit nccA mini, ego non, sed ea gloria quani habui apud Pa-
eum diligunt. Ego cnhn. Processio ex Patre octerna trem antcquam mundus esset, qua3 esl ab humana
csl, in qua ost Kilius unigenitus Palri a;qualis : vcnit inllalione discreta.
homo factus, in qiio frater liominibus. Vers. 51. — Amen, amen dieo vobis. Non ego, sed
Vers. 43. — Quare loquclarn. Ita res esl ul dico, Patcr qua'rit gloriammeam ego autem dico. Si vos ;

sed noa potestis quod dico cognoscere, quia non po- Dfemonium habes, ego vos ad vitam voco.
dicitis,

testis audire, cum non velitis credendo corrigi. Et Hinc discat homo Jesus, non maluni, sed bonum
hoc quare ? Quia cx diabolo cstis : filii diaboli perse- reddere. Non videhit. Quod dicitur, videbit vel gu-
verare elegistis. stabit, nihil aliud est quam experietur.

Vers. 44. —Voscxpaire, elc. Eccejamdetermi-

Vers. 52. — Niuic eognoscimus. Sicut accepla

nat quis sit pater eorum, cujus fdii sunt nonnascen-

contumcha bonus tit meUor, ila mahis de beneficio
pejor.
do, ut Manichaei dicunt, scd imitando unde et Ju-
daeis dicitur : Pater tuus .Xinorrhccus est,
;

viater tua
Vers. 53. — Quem teipsum facis 1 Secundum illos
se faciebat Filnim Dei, fequalem sibi, quasi non es-
Cetluea (Ezech. xvi).
sel, sed non facicbat, imo vere erat unde Apostolus ; :
Et desidcria. Ideo pa-
filii diaboli quia desidcria
^on rapinam arbitratus est esse se cequalem Deo
<mi.M«rJyMito/-acere.etoccideremeincarne,quiaB
(Phitip. II ). Ideo non qui es sed quem teipsura
non potestis in mente. Ille homicida. Nota homici- ,

dam non soluni qui ferro,sed ctiam qui verbo occi- facls ?
dit, ut diabolus primos parenles, unde in psalmo
Vers. 54. Respondit Jesus. Contra hoc quod di-
:
—
cunt Qiicm te faeis refert gloriam suam ad Patrem, '!

Lingua eorum gladius ucutus (Psat. Lvij. Et in veri- :

de quo est quod Dcus est.

tate non stetit. Quare non stetit ? Quia non est in eo
vcritas. Id cst, Vcrbum
Vers. 55. Est Pater meus. Aperte dicit Patrem
et sapienlia Palris. Cum di-
—
citur, in Christo est veritas, ita dicitur, nt ipse sit
suum esse Deum qui annuntiatus est Judaeis : non
veritas. Si ergo dialiolus sletisset in voritale,
recentem Deum vobis annuntio, sed illum de cujus
in
Christo stelissel, scd non stetit in ea, quia non est
cognitionesoletisgloriari. Qui glorifieat. Vox Patris
glorifical Filium iu baplisrao, in monte, et in aliis
ipsa in eo. £;r propriis Inquitur, quia mendax est. Et
hujusmodi.£/ 7ion eognovistis. Non cognovistis spi-
hoc non sufficit, quia et homo mendax est qui non
ritualiler, dum pro terrenis servistis. Ecce videt
habet de proprio, sed ab alieno coepit, id est a dia-
aperte eos sibi resistere, sed tamen non desinit se
bolo, idco addidit : Et puter ipsius. Scilicet mendacii
quod invenil. Ex propriis. Quia non aliunde habet,
eis pra?dicare. Et si dixero, etc. Ne in hoc arrogans
videatur gloriari, addit, et si dixero. Arrogantia sic
sed a sc postquam cccidit a veritale unde subditur
;
Q caveatur, ut verilas non rclinquatur.
esse pater raeudacii quod ex se geauil, ut Deus ex
se vcritatem.
Vers. 56. —
Abraliam. Credens exsultavit spe-
rando, ut videret inlelligendo tantum myslerium.
Vers. 46. —
Quis ex vobis, etc. Non dedignatur
Diem meum. ( Aug. ) Incertum est in diem tem-
ex ratione oslendere se non esse peccalorem, etc.
poraiera, etc, iisque ad et quod ipsum caro factum
Vers. 48. —
Nonne, etc. Quia convicti sunt non
est?
esse
vicia,
filii Abrahae vcl Dei, sed diaboli, ingerunt con-
quia non poterant rcsistere.
Yers. 59. — Et exivit. Exiens de teraplo, idest,
de figuris Judasorum, videamus quid fecerit in tem-
Vers. 49. — Ilonorifico. Non me ( ne arrogans
plo gentium.
vobis videar quod debeo, sed vos non facitis
) facio
quod debetis, quia non honorastis me, quem si co-
CAPUT IX.
gnoscerctis, sicut cgo honorifico Patrem, sic vos me
honorarctis. Vers. 1. — Et praeteriens. Non slans in via pec-
Vers.50. — Ego autcm. Audilo convicio, Dxmo- catorum, sed sccus viam nostra; morlalitalis.C^cMn.
nium habes, econlra de gloria sua hoc solum dicit :
Caecus significat luunanum genus, in quo CEecitas
Ilonorifieo Patrem, omnia tribuendo ei, et ego non D naturalis, quia pcccante primo homine, vitium pro-
qua;ro gloriara meam ut horaines, qui illatis contu- pler naluram inolevit, unde secundum mentera om-
mcliis aliquid reddunt, sed Patri reservo, et est qui nis horao ckcus natus est.

quwratetjudicet. Dua; sunl tcntationes. Una proba- Vers. 3. — Neque liic peceavit. Pcccaverunt qui-
tionis, de qua : Tentat vos Dcus ( Deuf. xiii ). Alia de- dem, sed non illo peccato faclum est, ul caecus na-
ceptionis, de qua Deus intcntator matorum est
: scerclur, sed haDC est causa, ut manifestentur opera
(Jac. ii). Sic ct duo tiraores unus quem charitas
: Dei in itto. Ut eum illurainando et per eum quid in
foras mittit, alter qui permanet in saeculum saeculi. crecitate humani generis facturus sit significando
Sic et duo judicia
ununi daranationis, quo non ju-
: Filius Dei manifeslctur undc subdit Mc oportct
; :

dicat Pater, scd orane judicium dedit Filio allerum :

operari.
discretionis uudo Judica me, Deus, et discerne
; : Vers. 5. — Quandiu sum in mundo. Non solura
causam meam (Psal. \ui). Secundum boc dicilur :
tunc Christus luraen crat in raundo, sed ct semper
Est Paler qui quasrat gloriara meara, et discernat a usque ad consummationem saecuh per fidem est cum
gloria vestra, quia vos secundum saeculum gloria- electis, et est tcmpus operandi. Nox illa cst infer-

Patrol. CXIV.
13
 395 WALAKRIDI STRAUl FULD. MON. OVW PAR.S L TllliOLOGICA. 396

iialis, iu qua uulli licfl operari, ut noc arJcuti ilivili A iuiincli, jain coidis uculos illuiiiiiKil cl illc uoii laii-

licuii, scd lauluni csl tcmpus rcciiiiciiili. tuin iMliiim hoiniiiis, scJ etiaiii conlilclur l'"iliuiii Uoi.

Vers. G. — Et fccit lutum. Sicut pnmuni liomi- Vehs. 39. — Utqui non vidciil. Id esl, qui se vi-

nciii ilc liiuo lci-rai loniiavil, ita per idcni gcuus liili Jcre putant, quacrunt ut viJoant, et qui vidcnt, id

gciius liuiiiauuui rcfoniiavit. Dc saliva hituiii lccit, csl, qui se vidcrc pulaul, ol nicJicuin non qua-runt,
quia Verbuiii caro racluiii cst. .'^aliva cst sapiciitia et lioc cst jujiciiim, id ost Jiscrctio quod disccrnit
quiv cx ore Allissimi prodiit. Tcrra cst caro Cliristi. caiisam credentiiim a supcrbis. Judicium enim dam-

Uiuit ocu/os. Idcst.catechumenum fecit, qui crcdit nationis non moJo, seJ in linc faciet ; uuJc ; E<jo

Vcrbiuu carnom factuin. Unclus nondum videt, sed noii judico ijuenuiunm.

niitiiiur ut lavcl, id cst, baptizctur in Misso, id est

iii Christo, propicr quoJ uoiiicn piscinffi iutcrpreta- CAPUT X.

tur. Uapli'.atus a pcccatis luiiicu rcccpit.

Vers. 1. — Amen, amen dico vobis. Quia Pharisa;i
Vers. 7. — t:t venit uideiis, ctc. Qua-ritiir quoiiiodo jactabaiit so vidore, quod posscnt, si ovcs Christi
istum sine lide sanaveril, cumlcgatur neiniucm Dominus contra coruni arrogantiam do
siiic essont,

sanalioue iutcriore, oxterius saiiasse ? Scd lioc dicitur groge suo, ot dc oslio quo intratur in ovile siinilitu-
de illis qui proptcr peccata iiiriruiabantur iste iiou Bdinem proponit, ostcndcns quod nec sapienlia, ncc
:

propter pcccatum, scd proptorgloriam Doi laugucbat. observalio lcgis, ncc bona vita quidquam valet nisi
Vi;us. 16. —
i\()« cst kic liomo a Dco, etc. ille spi- pcr eum sine eo nihil sunt in quocunquo Jud;co, :

rituahtcr custoJit sabbatum, qui cst siuc peccalo ; vel gentili et iihilosoplio vol Pharisa^o qui Jocent
illi nou, qiii scrvi suut poccati. boalo vivore : vcl luoretieo sub nomiue Christi : nec
Vers. n. — Tu (juid dicis, otc. Quierunt calum- lamcn in Christo pra;dicante, sed onines sine eo ra-
niam, ut ille Je syuagoga pollerctur, scd a Chrislo piunt et occidunt. Per ostium. Id est per me , ut

iiivciiirctur. Ille autein dixit,clc. Adhuc iuunctus iu post exponit. Ha-c janua est liumilis : qui per hanc

corJe, qui conlitetur, non tainen raenlitur. vult intrare, oporlet ul se humiliet, uo, si croctus est,

Pa- oflondat iii huniilom januain. l'ur. Quia quod alie-

Vers. 18.— Donec vocavcrunt, elc. Mystice :

diabolus vel vitia, qui dicunt. .Eta- num cst suum dicit, id est, oves Dei suas facit. La-
rentes, iJ est
tro, quia quod furatus est occidit. Sed omnes qui
tom habet, ipsc de se loquatur, qui uolunt honiinem
veritatcin tencnt et docenl in Christo pastore, sunt
coulitori Christum.
Daro gloriam unus pastor.
Da gloridin Deo: Nos scimus, ctc.

Deo, est veritatem dc aliquo quasi pra-senle Deo di-

Vers. 2. — Pastor est cvium. Chrislus proprie

Confiteri istuiu non osse Doum sicut

^'^' secundum officium pascondi oves, ut ipse
cere, hoc est : c P»*'»''
post exponit, qui por so oslium intrat inovile ovium.
nos, sed peccatorom.
Vers. il. — Qidd itcrum, otc. (AuG.) Storaacha- Sed quia alii comparticipes sunt ei pastoralis officii,

eoruni, de ca^co faetus viJens, ([ua! de eo proprie dicunlur, etiam eis suo modo
tur coutra diiriliain
congruunl. Ostium
quo intratur, Christus ergo
est
el ca.>cos jam non fcreus.
Vers. 28. — Maledixerunt erijo ei. SecunJum cor pastor per se oslium, et quicunque sub eo pastor,

dicitur optabile est per ipsum ostium intrat in corda ovium quia si
corum maledictio est. Sed quod ;

aliud, pra;dicat, non audiunt oves, si Christum, oves

oiunibus, ut discipuli Cliristi siiit.
Vers. i9. —
//it«f (iiiYfm nesciinus. Superius Jixc-
Christi hanc vocem agnoscunt.

rant : Ilunc sciinus : uiidc hinc dicunt se nescirc,

Vers. 3. — Huic ostiarius aperit. Ostiarius, iJ est

Christus qui se apcrit, vol Scriplura quM ducil aJ

seJnescirenosdicimus quieabjicimus. lUe nescilur,
Chrisluin, vcl Spiritus sanctus iiui Jocct omuem
latet humilitnle, proditur siguoruin virtute nesci- :

veritatem.
lur unde sit, et ut Deus ciccos illumiuat.
Et oves, etc. (AuG.) Aliqui suut vera; oves, quia
Vers. 3:!. — iSisi essct hic a Dco, otc. Spreta eo-
novit Doininus, etc, usque ad hauc nuUus proprius
rura ira, liborc vcrilatem coulitolur. ll;ec euiiii non
contcniiiit, nullus alieuus auJit.
Dcus
nisi a Domino, nec a discipuhs fiereut , nisi j)
Vers. 6. — /i7j aulcm iwn cognoverunt. PraHiesti-
in cis. nala- ovos aJ toni|)us se nosciunt, nec voceni paslo-
Vers. 34. — In jrccatis natus c.^t totus. IJ csl,
ris audiunt, sod in line perseverant, e contra lupi ad
cum clausis oculis, ((uod dicunt csse pro peccalis
tompus audiunt, sed in line perseverant.
parentum, sed Christus totum sanat, extra oculos, Vkrs. 8. —
Omnes, ctc. Furest quiper simoniam
inlus cor aperit. Et tu doces nos ? Et ejecerunt euin vol aliqiio alio inodo contra Cliristum iutral, et
foras. Totics inlorroganJo ut disccrent, magistruin post.|uain intraverit malo exemplo occidit ct sic
feceranl, scd iiigrati doccntom projecorunt. Sed quia
aperto latro. Nec talis dicendus est mcrcenarius,
expulsus, raagis faclus est Chrislianus. ideo lupo vcniente non rcsislit, sed pro mercede cc-
Vers. 36. — Quis cst, ctc. Adluic iuunelus his dit. Si lupo violcntcr distrahente nou rosislil, mer-
verbis ostcnJit se jamduduin cor ad credendum ha- cedein lianc recipit, quoJ non Jislrahitur cum ovi-
Imisse paraluui, scd in (luoni croJcre Jcbciit , bus, soJ postoamalo vivcnJoovos corrumpit, etjam
iguorasse. in aliaiii partcm rolapsus lit fur vol lalro, uomeu
Veks. 37. — Et vidisti. Jam Dorainus lavat faciem merccuarii amitlens.
 :

397 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. JOAN. 398

Yers. 9. —Siijuis. Hic evidenter ostendit, non A non acced unt ad ignem, id est, non credunl in
solum pastorem, sed et oves intrare per ostium Et .
Christum. Salomon autem facto templo inautumno
ingredietur. Intus bene cogitando, egredietur exlra ilhid dedicavit (/// Reg. viii). Zorobabel, et Jesus
exemplo aliorum bene operando. Vcl ingredietur in sacerdos post captivitatem rea;dificatum teraplum,
Ecclesiam, ut hic vivat per fidem. Unde post dicit in vere dedicaverunt (U Esdr. vi). Judas Macliabaeus

Ut vitam habeant . Et egredietur de ista vita, ut in pro profanationc .\ntiochi in liieme {I Machab. iv),

«ternura vivat. Unde post et abundanlius habeat vi- Vers. 23. — In porticu. Porticus quibus lem-
tam et pascua inveniet ingrediens et egrediens. plum cingebatur, solent significari noraine templi.
Vers. 10. — Nisi ut furctur, etc. Furetur alienam Vers. 24. —
Circumdederunt crgo eum Judcei.
rem sibi usurpando, mactet, a fide retrahendo, per- Domino patienter inter opprobria veritatem praedi-
damnationem. cante excsecati non obsequuntur, sed tentant, Quous-
dat in aeternam

— que animam nostram tollis ? Calumniantur illum

Vers. 11. Mcrcenarius autem, etc. Mercena-
toUere animas qui salvat, quem purum hominem
rius est qui quEerit qua; sua sunl, non quae Chrisli,
putabant, sed prse oranibus regnaturum. Si tu es
qui servit Deo non propter Deum, sed pro aliqua
Christus, dic nobis palam.^oa veritatem desiderant,
mercede qui culpabdis est, et non est tibus, sed
; ,. ., , , . .

. „ , r> sed parant calumniara, ut si dixerit se regem, con-

,
tamen necessanus et tolerandus. Fur vero semper ri trfl Aiifrnchim
[ r .•
nntpctati c 1^
IIA«
.
. . . i . 1
tra Augustum facieutem potestati trflnanr
fni^ipiitpm Spf!
tradant. Sed Do-
est cavendus. |Pra;positi vero qui filii sunt, sunt et
minus sic temperat responsum, ut nec illis sit locus
pastores, et taraen unus est pastor, quiaiUi oranes
caluranite, et fidehbus proptcr quos bffic referuntur
sunt membra illius cujus suntoves propria;.£/ hipus
raanifeste appareat quod ipse sit Christus, non homo
rapit. Lupus est vel violentus qui corporaliter vas-
tantum, ut ilhputant, sed Filius Dei.
vel diabolus qui dissipat, cui qui
tat, spiritualiter
non animas ovium, sed sua quaBrit, non occurrit
Vebs. 29. — Et nemo potest rapcre de nianu Pa-
tris mei. Quia ex hoc quod sum ex Patre, major
resistendo vel mala arguendo, quod est fugere, quia
sum ad protegeudura, quam illi ad impugnan-
timor est fuga anirai fugit ne pcrdat quod diligil,
;

dura.
unde reddens causam fuga; subdit Quia merccna-
rius est, et non amat oves, sed sua pastores au-
:

:
Vers. 30. —
Ego et Pater unum sumus. His verbis
nou solum Judteorum solvit qua!stionem, quiut ten-
tcm non dicunlur fugere si cedunt persecutioni, et
tarent accesserunt, sed etiam fuiurorum ha:retico-
servant se oviura utilitati, quibus etiara corpore ab-
rum damnat insaniam.
sentcs, sunt spiritu prassentes.
Vers. 31. —
Sustulcrunt crgo lapides. Hoc jam
Vers. 14. —
Ego sum pastor. Post culpam ficti. nou ferunt qui cajtera tulerunt, sed duri ad lapides
iterura forraam veri pastoris opponit. Ego sumpastor C currunt, Sed quia Jesus non patitur nisi quod vult
bonus et animam pono pro ovibus. Quod non ipse adhuc lotmitur,
unus fecit, nisi quod omnes sui et ipse unus sunt, Vers. 33. —
Facis tcipsum. Intellexerunt non
quia ipse sine iUis hoc potuit, illi non sine eo sine posse dici. Ego ct Patcr unum sumus, nisi ubi est
quo uihU possunt. a^quahtas Patris et Filii, quod Arius non intellexit ;
Vers. 15. — Et ego. Fihus per se agnoscit Pa- Christus autem, quia vidit illos tardos non ferre
trem, nonpcrillum, sicut ahbi, Dcum nemo vidit spleudorem veritatis, temperavit eum in his verbis :
unquam, nisi Unigenitus qui est in sinu Patris Nonne scriptum cst, etc.
ipse enarravcril (Matth.xi). Uemnemo novit Fiiium Vers. 34. —
Quia ego. Tribus modis dicitur Deus,
nisi Pater, neque Patrem quis novit Filius, et cui natura.adoptione, ut Ego dixi : Dii falso, ut daemo-
Filius voluerit revelare (Matth. xi ; Luc, s.). Etani- nes et idola.

mam meam pono. Hoc est probatio dilectionis ad Vers. 35. — Si illos dixit deos. Si per serraonem
Patrem, etad oves. Sic et Petrus tertio confitens Dei participando fiunlhomines dii, quomodo ille qui
amorem, jubetur pascere oves, et pro eis raori. per naturam est Fihus quo participant, non est
Pro 0^'iii/s. Pro ovibus doraus Israel qua; pericrant, Deus 1
ad quas corporaliter missus, a quibus non sunt dis- D Vers. 38. — Opcribus credite. Fidem adhibete
similes illa; qute sunt dc gentibus, unde dicit : operibus, ut merito fidei amphus cognoscendo opera,
Vers. 16. — Oportetme. Quamvis per suos, quia veniatis ad fidem deitatis.
inillisipse. Et voccm meain. Non dicit meorura, Vers. 39. — Quia in me cst Pater. Pater est in
quia iu ipsis ille loquitur. Filio, Filius in Patre, ut aequahs in eo cui cequahs
Vers. 17. — Quia cgo, etc. (Auc.) Verbum ex est ;
unde et potest dicere : Ego et Pater nnum su-
quo suscepit hominem, id est carnem et aniraam, nnis qui videt me, videt et Patrcm ; et hoc est ei
etc, usque ad non potestate sua, sed potestate propriura. Munus autera est homini per participa-
inhabitantis carnem Deitatis, scilicet. tionem quod dicitur esse in Deo continente et Deus
Vers.22. — Facta sunt autem anccenia, etc. Cse- in eo, ut in vase.
non, id est novum. Inde enca;nia, id est initiaro. Vers. 41 —
Et multi venerunt. Isti apprehen-
.

Encaenia festa dedicationis templi, quae facta est a dunt perraanentem, non quomodo iniqui apprehen-
JudaMachabaeo tempore hiemis. Hiems autem hic dere volebant discedentem. Quia Joannes, etc. Nul-
conimemoratur, ut sigruficet Judacos frigidos, qui lum in nierusalera fecit ut iste, et quidquid dicebat
 — : B

3i)9 VVALAI'1U01 STUABl FULD. MON. OIM». 1'A11S I. — TIIICOLOGICA. 'lOO

lcsliiiiMiiimi liuiciiLTliilioliiil, i|mi.siin'r luci'nmiiivc- A corclc ; sccumliiiii iu purla, iil cst iii oi'c ;
tciliimi

uiuiuus ad (licui. iu moiimiionlo, id ost iii oiiorc; ol consueludine

C.APUT XI. poccaiidi. Vivct. Utvivit Abrahaiii, Isaac el Jacob,

Viciis. I. — h:rat uutcin. I>um nioralur trans quoruiu Deus dicitnr sicut vivoriim. Credcns oliain

niitlmit cam morluus vivit, sicut noii credcns etiam vivens mor-
Joiiliiiiom, iulirnuitur Lazani.s, ct iitl

tiuis est.
sororcs illuc. IstiB ororcs La/.aii ligiiia sunl Ju-

da'orum
(

aHcrna boalituiliuc jaiu rcccptoiuin, iiiii

in
Vers. 28. — Silcnlio. Ouiii si audissent Judu'i
eam vocatam fuisso a Jcsu, iiou scqiiorotiir, ot ila
pro fralrc sanamlo, id cst pro aliquis in tenebris
non vidcrcnt iniraculum. Scd (juia putaverunt oas
i^noraulia' adliiK' orraiilibus, Domino su|)plicant cx
ad sepulcrum Iratris ituias, seculi sunt. Et vocat te.
iiolissima actioiu'. Lainiuciis Luiarus. Lazarus ligu-
Caiisa brevilatis iii vorbis Miirlhicostendit non prius
ra ost JudaMirum iiui inlirmi oraiil iu lido Clirisli
diclum, id ost(|U(id Domiuus Miiriam vocaverit.
Martlia ot .Maria signilicant doclrinam boiiorum Ju-
dajoruin. Vers. 31. — Secuti sunt. Itec ideo cvaugeiista
VuBS. 3. — Eccciiucm ama.<!, ctc. Lazarus, per narrarc curavit, ut vidcamus quic occasio feccrit ut
(picm pecc.vtor signilicatnr, qui a Doniino ainatur, plures habcret testes resurrcctio (luatriduaiii.
quia uon vonit vocaro justos, scd pcccatorcs. Soro- Vers. 33. — Infrcmuit spirilu. Nolapotoslatcm :

ros, pcccatoris suul boiia; cogitationos, <|UiP pro Ipsc fremuit et turbavit se, (luciu alius turbare iioii
pcccatis dissolvendis orant. potuil, sicut oninia hujusmodi susccpit, quia voluit.
Vebs. 4. —
Pro gtoria hci elc. Id est, ut glori-,
Signilicat autem iiuaiitum honio tiirbari dcboat,
ticatur Filius Doi. Kcce sc Dcuin dicit, contra illos pressus taiita mole poccati. \^)uaiido auleiii poeca-
(|ui dicunl l"ilium Doi non osse Dcum. lor compiilaus ([Uie bona Doi acccpil, quie mala
\iiiis. 5. — Diligcbat. Diligobal laiiguontium S;il-
roddidil, IVomit iii spirilu et turbalur : Christus IVe-
vator et morluormn suscitator Lazarum, (iui;i lan- mit in eo et turbatur, quia fides de Christo, Chris-
guens etmortuus. lus cst in corde. Fremit vcro fidcs iu hominc dum
Vkrs. 6. Duobus dichus. Ut quatriduum im- dc peccatis incrcpatse.
plorolur. Prima oniiii dio (|iioiuuitiatum ost ei, mor- Vers. 34. — Vbi posuistis ciim '.'
yuiabsciis sci-
luus ost languidus Iraus Jordaueni : pcr duos dies
vit mortuum, scit et ubi sit sepultus, sed sic dicens,
mansil, cccc trcs : ([uarto autom die venit.
se quasi ncscirc perditum hominem significat ; unde
Vers. 7. — £n»iusi/i yu(/(eam. Mystice:Signilicat dicitur : Non novi vos (Matth. vii). Et : Ubiest
lidem redituramad JudaeosinlinepcrEliam etEnoch. Adam ? (Gcn. iii).

Vers. 8. — Dicuiit ei discipuli. Tcrrili, volentes

Ci Vers. 38 Jesus ergo, etc. Dirticultatem osten-
. . 11 .

oonsilium darc magistro nc morerctur, sicutet alun

dit vivificationis talis peccatoris. £rat autem spe-
Petrus : Absit a tc, Dominc, uoii liot libi istud. Sed
lunca. Moralitcr : Unusquistpic peccator mole pcc-
sicut Petrus laudatur de aiieuo : llcatus cs, Simoii
catorum pressus ot sua lege gravatus, ct consuetu-
Barjona, quia Paier rcvelavittibl, culpatur de suo :

dine sua mala jam feteus, alios e.xeniplo suo nialo

Redi post ine, Satana, quia sapis non qttce Dei, sed
apcrte corrumpit : sorores , cogitationes aliquae,
quie hominis sunt. Ita ethos corripuil diceus se dicm
quia quandoque cogitans se male fecisse, dolet.
in ([uo doboiit ambulare nc oirondant, el sine eo am-
bulanlcs ottendaut, ul modo noleules eum mori ([ui
Vers. 39. — Domine, jam fetet. Timebat remoto
lapide potius fclorem cxcitari, quam fratrem resus-
pro hominibus venit mori. IUos autem dicit esse ho-
citari.
ras qnse diem sequuntur, noii dies eas, sed dies eas
illuminat. Duodccim cst sacralus numerus qui per-
Vers. 42. — Sed propter populum, etc. Ilis ver-
bis se gloriam Patris quajrere, sicut iu aliis operibus
manot plenus : d(.^joclo cniiu Juila, ([ui iion lucobat
ostendit. Nain quia secunduin hominem ininor erat
intor horas, alius subrogatur.
Vers. 9. —
yonnc duodcciin sunt horiv (IIieu.)
Patro, ab oo polit suscitaiionom Lazari, ol ideo se
exauditum dicil, et hoc propter circumstautcs, ut sic
Dics Christus, ol aliler dies apostoli, quomodoChri-
slus, clc.,usquead ipsi intelliguntur duodecim apos- D crederent DeiFilium.

toli. Vers. 43. — Vocc magna. Freinuil, lacrymavit,

Vers. 15. — Ut credatis.Non qnod modo iucipc- clamavit, quia dillicile surgil quem moles inala' con-
rent crcdore, sed ut robustius credercnt. Scmper suetudiuis premit, sed taincn post niagnam vocem
enim fides eorum miraculis augebatur. surgit, id ost, pcr magnain Dci graliam vivificatur
Vers. 17. — Et invenit .{\VG.) Mysticc : Quatuor dum pcenitet.

sunt dios morlis. Nascitur homo, etc, usque ad sed Vers. 44. — Et statim prodiit. Dum peccator
noc talos reliiiquit misericordia. contcmnit, sepultus jacel ; quando paniitet, surgit ;

Vers. 22. — Sed ct nunc scio. Iloe scio, (|uia po- quando coufilolur, prodit, ([uasi de occultis exoundo
vis, quod tuo rcliuquo arbitrario,
tcsl suscitarc si manifostus. Solvitc cum. Christus per se viviticat

non autem priosumo, nciiue rogo ut suscites, quie inlus, minislris tribuit potcstatera solvendi.

nescio aii sit utilis fieri resurrectio. \'ers. 48. — Crcdcni in euin. Et rcnicnt Homani.
Vers. 2'^. — Etiam si mortuus fucril. Tros mor- Et quia souticbaiit doclrinam ojus osso conlra loin-
tuos suscitavil Jcsus, uiumi in donio, id ost iu phuii etpaternas leges, timebaul iic sioiniics crcdc-
 :

401 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. JOAN. 402

renl in CliristLim, nemo remancrct

((ui contra Ro- A cultarc vcl ncgarc miraculura, slultc volunt occidcre,

manos tcmplum defenderet. Et ve-

civitalem Dei et quasi non possit suscitarc occisum qui suscitavit

nicnt liomani. De lcmporalibus liment, non dca^ter- dcfunctum.

nis, el utraque perdidcrunt. Locus est Ilierusalem Vers. 12. — In crastinum. Eccc oves ex Israel

qucm perdiderunt, genteni suam pcrdideruntubiquc vcniunt ad pastoreni. Rami sunt laudes significantes
dispcrsi. victoriam superaturi diabolum ct mortem.
VEns. 51. — Uoc a scmctipso (Auc.) Nota ctiam Vers. 13. —
Clamal>ant. (Ai"G.)Osanna vox obse-
malos pcrspirilum propliclinj pr,Tdiccrc futura, etc, crantis magis imlicaus aftectum qiiam rem aliquam
usque ad (|uod nou licet nisi summo sacerdoti, ut dc significans, sicut intcrjectioncs.
Zacbariu li!gilui'.
Re.v Israel. Rex non terreno raorc, quod parum
Vers. 32. — Pro gentc. Judawura, scilicetin qua est,sed quia regit, et ad mentes, et ad regna coe-
erant ovcs, hoc lantum Caiphas. Sed quia novcral; lorum ducit, el est miserationis non indignationis.
evangclista essc alias ovcs, addidit : Sed iit filios Vers. 15. — Noli timere, filia. In rcprobo populo
Dei qui erant dispersi congrcgare. Filii praidestiua- crat filia Sion, id cst, Jerusalcra, scilicct oves qua;
tionc, sicut cl oves in Israel, nondum enim crant, devote occurrunt venicnti, quibus divinitus dicitur :

quia nondum crediderant. Q Agnoscite quera laudatis, et ne timeatis cum patitur

Vers. 55. — Proximum autem. Imminentc Pas- qui est vestra rederaptio. Pullus in quo nerao
cha figurali in quo jam verusagnusimmolandus cst, sederat, populus est genlium qiii legem Dei non ac-
consilium erat iuter JudKos de eo oceidcndo, et ceperat.
ipse appropinquat passionis loco. Vers. 19. — Ecee totus. Per passionem et resur-
rcctionem totum raundum rederait, et secutus est
CAPUT XII. cum. Et quid mirum si mundus post eum vadit pcr
quem factus est raundus ?
Vers. 1. — Voiit in Dcthaniam. Ideo prius Bc-
—
Vers. 21. lli crgo acccsserunt. Ostendit gen-
thaniam venit, ut resuscitatio Lazari altius memo-
tes per pra;dicationcm apostolorura conversas.
riae omnium traderetur, et inexcusabilcs Judoei con-
fundercntur, tractantes dc morte tanti suscitatoris. Vers. 23. — Jesus autem. De Judaeis erant, qui

Vers. 3. — Maria crgo. Pretiosum ungucntum fit

clamabant : Bcnedictus qui vcnitin nomine Domini;
de nardo maxinie dc spicis, hic autera dicitur pistici modo genlilcs qua^runt vidcre, ecce duo parietes
a loco unde erat. Et interpretatur fidelis, non alia concurrentes. Dicit ilaque angularis lapis. Yenit hora

admixtione cormpli. Pi.iit ergo unus. Judas et si ut clarificetur. Haic non est clarificatio de istis vo-
raalus tamen inler apostolos numeratur, ut docea- G lentibus vidcre, sed occasione horum annuntiat ven-
raur, malos tolerare, ne corpus Christi dividamus, turam plenitudinera gentium eo in coelis glorificato.

et raalos bonis non^obesse. Sed hanc altitudineni glorificationis prajcedit humi

Vers. 6. — Non qiiia, elc. Quantum ad suam in-
litas passionis, unde : Amen, amen dico vobis, etc.

tentionem ad cum non pertinebat de egenis, quia Ubi se dicit granum mortificandura et multiplican-

non curabat de ipsis, non quia commissum esset ci dura, ad quam passionem jam exhortatus subdit
dispensarc pauperibus. Quiamat animam suani, etc.
Loculos habens, etc. Cui ministrant angeh, loculos yisi granum l'rumcnti. (.\ug.) Ipse est frunientum

habet in sumplus pauperum, condcscendensinfirrais. quo vivere debet fidelis anima. Granum, de quo

Vers. 7. — Siniie illam. Novit furera, sed non spiritualis seges debet surgere. Cum sint raulta

prodit, docens tolerare malos. Tantura obsequium grana serainum, nulli se comparat nisi frumento,
Maria; commendat, ostcndeus quod esse moriturus, unde mos cccpit Ecclesiae de hoc solo grano confici
et ad sepeliendura aromatibus ungendus. Ideo Mari:e eorpus Domini.

cui non licuit niortuum ungere, datum est viventem Vers. 23. — Qui amat. (Aug.) Qui araat inhac
ofTicio fumcris donare, unde secundum Marcura dici- vita, perdit in futuro quod raagis congruit, unde
tur,quod liabuit, id est potuit, hoc fecit, proevenit D subdit : Qui odit animam, etc. Non amat, sed odit
ungere corpus meun in sepulturam. animam in hoc mundo, qui diligendo Deum potius

Vers. 8. — Me autem non sempcr hahetis. Corpo- (piam in eum peccet eligit occidi.

rali prseseutia. Vel non liabcbilis, tu Juda et qui sunl Vers. 20. — Si quis mihi ministrat. Pretium
hujusmodi, quia si mali jam communicant sacra- operis quo ilii niinistratur cst csse cum illo, sine
raentis, postea taracn non habent Dominum ut boni. (|uo nusquam bene est esse, et cum quo uusquara
Vers. 9. — lHvcncrunt.Cw\o&\\As hos, non cha- male est esse, unde et apertius subdit, si quis mihi
ritas adduxit. Nos econtra, si cognoscimus Jesum ministrat.
obedientis anim;e doniuin in (pui habitct invenisse, Vers. 27. — Nunc anima mca turhata est. Et
veniamus ilhic contemplatione, iion propter homi- quid dicam? Prsdicta passionc et ad eam supposita
nem tantura queni in anima suscitatum videraus, sed exhortatione quasi data voce fortitudinis suee subdit
ut bonara vitam imitemur, ct per hoc ad visionera aff^ectum infirmitatis nostrai quam vere suscepit, sed
Jesu pervcniaraus. ex voluntate pro nobis ne dc hac infirraitate despe-
Vers. 10. — Cogitavcrunt. Quia non poterant oc- remus : in qua ctiam docet quid dicere debeamus,
403 WALAPRIDI STRAni FULD. MON. OPP. PARS I. Tiii';oLOi;i(-.A. /.0'.

et quo coiifugcro. Quasi Uical Conlurliatui' imima A coiuiilomla. Qui crcdit in iiii'. Quialiomo apparobnl,
:

mea, quid dicam ? quo confugiam ? (|uem invocom? et Dous in liominc lalebal, no iiulaiciil eum hoc tau-

in (|ucm sperem ? in Palrem (pii salvat, cui voluula- tiun esso quod vidcbanl, vult sc crcdi lalem ct tan-
tcm nieam itropono, (|uia proplerea ul luec paliar tuni (pialis cl quantus pator csl.
veni in lianc lioram, uiuU; et clarilicatio niilii sic lit Vuiis. 45. — Et ijui mc uidcl, videt ct cuin ijui, etc.

el in membris mois. Us(|ue adeo niliil dislat inter nie et oum, ut ([ui vi-

Vkbs. 28. — Putcr, cluri/ica. Salvulionem ([uicro, det mo videat eum. Ihec visio non carnalis, sed in-

seJ passionem non recuso, proptor quam passionem tcllcctualis est nuuidc cordc. Qui vidct mc. Non ait

clarilka me ([uod cst f;loria lui nominis. non videt ine, sed eum (|ui mo misit, sicul dixit , ijui

Vers. 30. — Non propter mc vo.v. Ostondit lianc crcdit in mc, non crcdit i)i mc, .icd in ciini qui misit
vocem non sibi indicassc ([uod scicbat, sod eis ([ui- mc, ([iiia illiid dixit, ne sicut videbatur crcderckir
bus indicari oportebat. tantum Filius Lominis; lioc autom dixit, ut crcdorc-
Neutrum horum
Vers. 31. — !Su)icju<liciuin c.';/. Discretionis sci-
tur scqualis Patii. diceret alius mis-
sus, id cst a|>ostolus, ([uia tautum scrvus. Potcst
licel, quod ost anto ulliimun damuationis, (inia nnnc
aulom (licore aiia Filio commuuia, ul qui andil vel
por passionem juro dialioli doslructo multi libora
buntur, unde exponendo subjungit : Patior, turbor, B '"'^"l'" '""^ '""'" """ '^^ '"'''^^'1'" ''"' ""' ""'"• '•""'
Doniiuus houoratur in servo ct 1'alor in Filio.
et per h;ec, ctc. Ejicictur. A rcdem|ilis expellelur,
pnedicantibus apostolis iilene expellaiiir qui olim a
Vers. 46. — Ego lux. De alio non dicitur : Lux
venit in mundum, nisi dc co qui illuminat caiteri ut
paucis etsi extra tentelur, non la-dit intus.
illuininrtti suul lux, i[uia vila corum lucet hoinini-
Vers. 34. — Et quO))iodo tu, etc. Quomodo in
bus.
cruce morietur? Hoc cnim euni dixisso pulabant
Scrino quem locutus sum. Manifeste dicit se ju-
quod facere cogitabant. Filium bominis. Quia hoc dicaturum in novissimo die quia ipse est sermo Palris
memoritcr tenebant, ([uod sa'pe dixerat so Filium
qui seipsum locutus est, seipsum annuntiavit.
hominis, non quod hic dixissct, si cxaltatus fucrit
Filius hominis. Quis cst iste Filius honinis ? Si
Vers. 49. —
Mnndatum. Non dedit Paler Filio
mandatum per angelum vel aliam creaturam. Nec
enim Christus est, manet in aiternum. Si manot in
mandatum quod aliquando nescisset sed dum ver. :
ajtcruum, ([uomodo exallabitur a tcrra, id est moric-
bum et sapienliam in qua sunt omnia raandata, ge-
tur in cruce?
nuit, dedit sicut Filio qui est vita eo dodit vitam
Vers. 35. — Ambulatc. Id est,totum intelligitc, et
:

quo genuit vilam, quia gignendo vitam, dedit esse

,

moriturum Christum ut redimat victurum in oetcr-

vitam, (iu« sine vitio fuit.
num in ca>lo quo perducat. Vel dum Christum vo- C —
Vers. 50. Et scio. Cum dicat mandatum esse
biscum habetis ne tenebra> ignoranti;e ct inortis per-
vitam peternam, et ipse sit vita Eeterna, aperle dicil
petu<e vos comprehendant. IScscit quo vadat. Qui
so mandatum Dei. Quie crgo ego loquor sicut di.vit
non credit mortem Christi, nescit quo vadit, sed
mihi Patcr, sic loquor. Intelhgcntibus mentibus, ut
offendit in petram scandali, quod est Christus, Ju-
est nala veritas ex Patre, sed sic loquitur veritas
d»is contemnenlibus et irridentibus niortuum.
intus sine sono, sicut Pater ut credereut
Vers. 36. — Dum lucein liabctis. Id est, dum ali-
homines quod nondum possunt
dixit ei

intelligere, ex ore
quid veri intelligilis de ;elcrnitate Christi, credite in
carnis verba sonuerunt, qute prolata et litteris si-
veritatem addendo de humilitate, ut renascamini in
gnata, nos ad ipsam veritatem aliquatenus erigunt.
veritate. Ab eis. Non ab his qui credere incii'perant,
sed ab his qui invidebant. Quod abscondit se nos-
CAPUT XIII.
tr;\^ intirmitali consuluit, nonsufe potestati derogavit.

Vers. 38. —
Vt scrmo Isaiie impleretur. Quem Vers. 1. — Uttranseat. luterpretatur nobis evan-
omnibus modis implere necesse est, non tamen ne- gelisla nomen paschse, id est transitus et signilica-
cessitate faciendum, sed voluntate, praescivit enim tionem, quia sicut illi de ^Egypto, sic Christus dc
Deus et prKdixit, non credituros et peccaturos, non D muudo. Sic et nos, sanguine Agni insigniti, de viliis
tamen coegit ad hoc, sed ut fit sic prascivit el pra;- ad virtutes, de mundo ad cielum. In finem dilc.rit.
dixit. In tincm, id est in Chrislum ([ui est tinis consum-
Vers. 39. — Non poterant. (Aug.) Non quod non mans, id est, ut ejus dilectione transeaut quo ipse
possunt homines mutari in melius, scd ([uandiu ta- transit. Vel in iinem, id est in raortem, non quod
les non possunl credere. morle terniinetur cjus dilectio, sed in tantum dilexit

Yeks. 43. — GloriuDi Dei. Ideo crux in fronle (juod us([ue ad inortem dilectio cuin perduxit, in

credontium, ubi est sedes verccundiae, ligitur, ut quo exemiilum dedil ut omnes in Dei voritate per-

de nomine Christi nullus erubescat, el magis glo- maueaut ns([ue in liiioiu.

riam Dei ([uam hominum qna;rat. Vers. t. — Et civna facta. Cdma signiticat pas-
Vers. 44. — Jesus Aliis non credeiUihus, aliis sionem. Sicut enim post C(i'uam noii lii [irandium
vero crcdentibus , vcl palam cum palmis ct laudi- sic et Chrisius posl(|uam semel passus ost, non ite-

bus, vcl in occullo jam approjiin([uanle sua passione, ruin patitur. Siirgit a civna, post passionem ponit
claraat Jesus qui latebat ([uandiu passio non erat vestimenta, secundum priorem intirmilatem lintco
40.'i GLOSSA ORDINARIA. RVANG. JOAN. 406

praccinxit sc, cadern carne jam imtnortali , miitil A exeniplo suo eos docuit humiliationem et calcanei

aquam in pclvim, i<l cslgratiam baplisini, lavatpcdcs passionem, supponit quo consolelur eos honore,
et lergit a pcccalis in baptismo, accepit vcstimcnta. quod ipse et Pater in eis recipitur.

i 1 csl Juikcos in finc sa^culi, qnos prius excoccatos Vkrs. 21. — Cum hwc di.tissct Jcsus. Nostra in-
deposuit. firmitas in eo vcre turbata est, non sua potestas,
Vers. 4. — Surf/it a cmna. Ab illa ccnlesli rcfc- sicut ctvere passa. A'oItmtarie anlem accepit turba-
ctione, qua cum angclis reficiel)alur, deponit vcsli- tioncm, ne desperet servus turbatus necessitale. Quod
menla, gloriam oclcrnrc beatitudinis. Et ponit vesti- autem turbatur significal turbandos spirituales ex
incnta. l'nrlermisil allitudincm, suppositunis ojns charilate, cum urgens causa et zizania a tritico ante

humilitalcni , ut pcrfoctc commendetur humilitas messem cogitur scparare.

homini cum tam altus sic se humiliaverit, ut ct pe- Vers. 26. — Et eum intin.rls.<iet panem. Panis
dcs traclitoris kivarct. inlinctio significat fictionem Juda', qui fictus amicus
Vers. 5. — Deinde mittil. Sanguinem in tcrram venit ad coenam. Qua; cnim tinguntur, non mun-
fudit, ul vestigia credcntiuni niundarct, qua; terre- dantur, sed inliciunlur. Si aulem bonum aliquid si-
nis peccatis erant sordida. gnificat inlinctio, eidem bono ingratum, non imme-
— rito sccula est damnalio. Dedit Judti; Simonis Sca-
Vers. 8. /)ic«f ei Pctnis, Pro allitudinoB
etc.
riotliis, ctc. Non, ut iiuiilam pntant, nunc Judas cor-
proniissi niysterii nondum permillit licri, nonduin
I)us Christi accepit. Sciondiuu est enini, quod jam
polest sustinere Deum ad pcdcs humiliari, pavorc
onniibus Dominus distribuerat sacramcntum corpo-
perlerrilus. Itespon/lit. Oui non lavalur pcr baplis-
ris et sanguinis, inter quos el Judas fuit, deinde per
nuim et confessioncm pipuilcntia', non habet iiartrni
bueccllam inlinctam, exprimitur ipsc Iraditor, clc.
cum Jcsu.
Vers. — Dleit
ci Simon. Error Pctri liic nobis
9.
Vers. 27. — Quod facis. Non prfficepit, scd prtB-

enim nc nos erraremus. Erravit, dicil Juda? malum, nobis bonum, quia hoc vull cito
profuil. Erravit
cum sc tolum lavandum D o obtulit, quem Deus fieri, non tam feslinando in illius pmnarn quam in

correxit ostendens senicl baptizatum non cssc salutem fidehum.

,

baptizanduni. Vers. 29. — Quia lociilns hahcbat. In quibus

Vers. 10. — Qiii lotiif!. l'"\ liis verbis intclligimus i' oblata scrulabantur suonim ncccssitatibus ct aliis

bapiizalos apostolos, etsinon legimus ubi vel :

indigentibus. In ([uo datur forma EccIcsi.T servandi

quando. Qui lotus. Baptismo lotus cst mundus. Sed necessaria, qum jubetur non cogitare de craslino,
(|uia iterum pulvere lerrenae habitationis inquinatur, ne pro terrenis serviat, vel limore inopiifi justitiam

iterum opus est pciles lava^-e, quos lavat Doniiiuis doserat.

q
intcrpL^Ians pro nobis, el nos ipsi orando. Ille ctiam Vers. .30. — Erat nutein. Nox congruit sacra-
qui in otio studet veritali, dum inaliis pulsantisponso mento. Erat enim qui oxivit filius tenebrarum faciens
aperire ])ergit, pedes inqninal, quia vcritas humiliter opcra lenebrarum.
audilnr, sed sine periculo non potest prsedicari, sed Nunc clari ficatus est Filius hominis.i.ivG.)E\(iin\le
hos pedcs Dominus iliscipnlis laval. Juilapro quo diccbatur:.Vo« cstis mundi omnes,e{c.,
\'Ens.ii.—Etcum recubuissct, itcrum diciteis : usijue ad quasi sit faclum quod mox est futurum.

Scitis quid fecerim vobis ? Vos vocatis me, etc. Sicut Vers. .33. — Filioli. (Id.) Quia dixeral quod Dcus
prius exemplo, sic eliam nunc verbo instruit eos cum, elc, nsque ad non potest
est cito clarificaturus
magister veritatis. Et quod dicit niagna de se nou hoc aecipi quia non convcniret quod sequilur.
;

est arrogantia, sed verilas quse proilest auditoribus, Quo etjo vadonos non potestis venire. Nunc non
sicul facil et Paulus. poterant apostoli nondum spiritu confirmali sequi
I^Greg.) Incauli sunt humiles qui se mendacio illa- Dorainum, id est mori pro Domino et justitia, vel
queant dum arrogantiam vitanl, quia contra verita- vei>ire ad immortalem ad quam ipse ibat, se-
vilara
teni se crigunt quam relinqnunt. Qui enim necessi- cuturi autem crant postea. Quomodo autem idonei
tate cogento vera dc se el bona loquitur, tanto magis j) possint csse et pergere quo ille antccedit, docot.
huinilitati jungitur, quanto voritati socialur. Mandatum novuin do. (Aug.) Nou ipod hoc non
Vers. 18. — Non de omnibus. Non oranes facielis sit in antiqua lege, Diliges pro.vimum tuum sicut
hoc undc beali sitis, sed qui manducat meum panem, teipsum, etc, usque ad qucc dilcclio facit mori sas-
non ut proficiat, seil ut latcat, levabit contra me culo.
calcaneum suum, id est me calcabit, ut impleatur Vers. 34. — Utdiliyatis invieein sieutdile.ci vos.
Scriptura qua:^ lioc priedixit, uon quod cogat, scd Non puteter hxc proetermissa dilectio Dei qua; est
quia quod fulurum crat non lacuil. in dileclione proximi, inproxirao enim non nisi Deus
Vers. 19. — Amodo rfico iioAis. Quasi dicat : IIuc-
diligitur, sicut et Cliristus in nobis diligit Dcum, ot

usque toleravi et laeui, sed jam nolo proditorem non quod hoc habeamus sed ut haberemus sicut
,

antequam tiat quoil mox faciendum est, uti cum fa- medicus in ajgro, non morbuni, soil salutem quam
ctum fuerit credatis quia ego sum ille de duo Scri- vonil dare.

ptura illa pradixit. Vers. 36. — Doiniiie, quo, etc, .\udilo, quo ego
Vers. 20. — ,[mcn, nmen dico vohis. Postquam vado, et intollecta via qua sequi potcst, id est di-
 — .

407 WALAFRIDI STilAni KULD. MON. ()l'l<. PAR.S I. — TIIHOLOGICA. ios

lectlono, (li<'it Pctriis iil sO(Hii paniliis. Ml (iiiia liiiiui A lnin vcniri' ad Palriim, nisi pcr se, (|ui osl iiiscpa-
tjus aiiiiuum uovil Doiniuus, dixil ikhi iiiodo i'uiii liiliililci- idoin cuin Patrc, nc qiia;reronI quis csl
possc, in qiio non abstulit .spuin luturi, sod coiilir- Palor, ostendit cx se noto nosci Patrem, (|uod iion-
mavit. Seqneris auteinpostea. (lum (piidain cognovorant, quos arguit dicciis : .Sj

Viins. 37. — Aiiimdin iiwain. Miilliiiii pra'siiiiiit roiiinifisselis, clo. Kt ridislis euin. IJt dc diiobus
(pii aiiiinaiii pro oo poiicro proinillil, (|iii iioiidiiiii pio omiiinu siiiiilibiis dioitiir : ."^i isluiii vidisli, illum
Potro aiiiiiiain dodil, ([iiasi pra'iro, possil. vidisli; vidoraiit orgo (piiiiii siiiiilliiiiiiiii Kiliiiin, sed
(Auu.) Voluiilatoin .suani, scd non vires suas co- monendi crant, ut liilciii (tiiiiii {'iiliciii iiilclligoroiil,

gnoscens, ut intirinus voluntalom suam jactat, scd cl non dissimilcni.

inspiciobat iiivalitiidinoin modicus. Illo proniiltcbat,

Vebs. 9. —Qiwmodo tu dicis. VA ciiiii omniiio
illo prionosoebat, ot qui nosciobat aiidiobat (pii
,
siinilis. Quomodo tu dieis, etc. Quasi dicerct Vidco :

pi'a'sciobal docobat.
(pio aniiiio dicas, nou altorum similem, scd
Vehs. 38. — Non cantabit yallus, elc. Pclrusante
liutas inoliorcin.
([Uffiris

A meipso. Quia non suiii a moipso

primum galli cantum trinam ncgotionem incipit, to-
l(i(pior ipiod do
(|ui : oi tribiiil laoil, (pio csl ipse
tam autam pcrlicit anle secundum galli caiitum.
(pii racit.

CAPUT XIV. B Vers. 12. — Qui credit in ine. Ego ct Pator in-
dilTorentcr 0|ioramur. Rt ipiicun(|ue credit in me (ne
Ters. 1. Non iurhelur cor vestrum, ctc. (Auc.)
de solis apostolis boc acciperctur) opera quoc cgo
Ne autcm mortcin tamiuam liominis timerent , et
facio per mo, ipsc racict, id ost, ogo lacio in co vol
ideo turbarentur, etc, usque ad alia claritas luna;,
per eum, ot eliam niajora. Opera qua: ego facio. Noii
alia clarilas stollarum.
tamen ex se, sed ex me. Non est
Vkrs. i. — In doino, tcmpbim
elc. Domus Doi,
mino. Ipse cnim sinc cis niulta,
sertnis major do-
illi sinc co nihil,
Dei, rognum Doi. Rognuni oiolorum, sunt bomines
nisi pcccatum.
justi, in (juibus sunt inulta! diflercnlia; intor se. Kt
ba» sunt mansiones ipsius domus. Majora horum. (Aug.) Quia si ipse fimbria, Petrus

(AuG.) iModo jusli sunt rogniiin Dei et rognum co'- umbra sanavit. Vel opus cjus, etc, usque ad quia
lorum, etc, tisque ad quod eratis in spe, sitis in rc. si utruniiiue asqualis potcntiiB, hoc est majoris misc-
.Sj quo ininus, etc. Id est, si non praHlestinasscm ricordiic.

mansionem, iiuod est inconvcniens iiuantum ad Deum Vers. 15. — Si diligitis me. Quomodo monct dili-

qui omnia bona ante omnia tempora praedestinavit, gere et servare mandata.ut accipiant spiritum, qucm
tunc modo pva^pararem , id cst ,
pra^dostinarem nisihabeant non possunt diligere et servare ? Sed
quod itorum ost inconvoniens, quantum iid Deum quod habebant minus occulte, accepturi erant am-
proesenlialitor aliipiid pra?doslinare. plius manifesle, ut eis innotescerct quod babebanl.
(Id.) Contirmal cssc, quia si non essent dixisset, Vers. 16. — Et ego rogaho Patrein. (TnEOPii.)
ibo et parabo, etc, usque ad et hcec multiludo man- Rogabo, hoc est, obsecrabo Patrem et alium Paracle-
sionum est. tum inittet vobis, etc, usque ad quod omnino super-
Vers. 3. — Et si ahiero. (In.) .Vbiit latendo, vonit veiiiat eis Spiritus paracletus ejusque gralia conde-
apparendo, scd manct regendo, ut proficiamus bene scendens, ilhs dicit : Rogabo Patrein.
vivendo, et sic paratur Iqcus.
Vers. 17. — Qui non videt, elc Non habcnt spi-
(lD.'i Fides qua; non videt credit, nam si videret,
oculos mundi
riluales amatores quibus Spirituni
etc, nsqtic ad desiderium dilectionis, prwparatio est
sanclum videant. Nec voro carnahljus oculis possunt
mansionis.
vidcrc, quia Spiritus sanetus non apparuil indutus
Vers. 4. — El qiio ego vado. Iloc diclum csl se-
bumanitate. Et in vobis. Erit in vobis, non manebit
cundum quosdam qui sciobant et Filiuni et Patrem.
quam
ut sit, quia prius est esse alicubi nianere. Ne
Thomas vero etsi putaret se nescire, convincitur
manere,
qiiis ergo putet sic ut liospos apud alium
per hoc quod ipsum novit, et viam scire et vitani,
visibililer, sed in eis cognosci potest, non ab aliis.
id est, Fdium et Palrem. De istis scientibus subdi- D
tur : Amodo cognoscetis euni per me cognitum, ot
Vers. 18. — yon relinquam. Non ita dabitur

vidistis eum in corde, dum me per omnia similem

Spirilus pro nie, ut ego etiam non sira vobiscum
Orpliaui Giwce, pupilli Latine esl.
ei vidistis.

Vers. S. — Dicit ei Thomas, ctc. Quo ct i^ua Vers. 19. — Adhuc modieum et mundus. Scd
itur, dixit eos scire qui non monlitur, sed Tlionias mundus qui modo videt oculis carnis, posl modicum
dicit eos ulrumque ncscirc, ncscicns cos scire, sed non vidcbit, ipiia ressuscitatus se cis non ostendit,
Cbristus convincit eos scire, quia si eum sciebant, sod tolum tcmpus modicum csl, quo tinito auforolur

el ipse est via, viam sciebant, et si ipsum sciebant, impiiis ne vidoat gloriam Dei, quam jusii vidcbunl,

et ipse est veritas et vita, tunc sciebant vcritatem et Quia eyo vivo, et vos vivetis. Pricscnti utitur quia

vitam ad quam vadit : ipse ergo pcr se viam, ad se niox futura est ejus resurreclio. Ad illos ulitur futum
veritatem et vitain ct ad Patrem, quia cum Palro quorum in fine futura resurrcclio.

unum esi, vadit. Vkrs. 21 . — Et vos in me et eyo in vohis. Hoc

Vers. 7. — S« cognovissetis me. Quia dixerat, nul- modo est, et cognoscilur quodammodo per tiUem ;
1-00 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. JOAN. 410

quando con- A credimus, qui csl et eum vidcbimus sicuti cst.

tiinc cognoscctur per speciem,
lia?c
sed1 timc
jimctio perlicietLir qu;o modo inchoatur. Unde quod dicit meam, a posteriori, etiam ad prius
—Qui habct, etc. Non solum vos apos- subaudiendum est. Vel pax in hocsaeculo est nostra,
Vebs. 21.
cognoscetis, sed ct quicunque habet qua2 est aliqua et non plena, et ab illo in fuluro sua
tolivivetis et
m vita. Vel, habet facicndo, est pax ubi nihil repugnat quahtcr ipse habcl.
in memoria et servat
servat perseverando. Vel qui habet in sermonibus Xon turbetur. Quia in pace vos rcliniiuo, non tur-
habet audiendo, servat fa- betur cor veslrum de eo quod di.\i, Vado, quasi pa-
scrvat in moribus. Vcl,
storis absentia lupus invadit, quia siculi homo
vado,
cicndo. Rt egn diligam eiim. Ad hoc diligam, ut ma-
nifcstcm, quia ct nuuc ddigit, sed non ad boc, sed ut Dcus pra;sens sum.
potius ut crcdamus ct maudata servcmus, ut raerea- Vers. 28. —
Si diligeretis. (Aug.) Hoc eratirc ad

post capiamus. Et manifestaho Qui ha- eum, ct recederc a nobis, elc, usijuc ad ut incor-
mur quod ei.

hoc ruptibilis pulvis sederel ad dcxteram Palris.

bet mcum mandatum, illeme cognoscit, et est
Gauderetis, etc. Quia humana; natura; congratu-
ibi : Manifestabo ei mcipsum. Sed pra;mittit causam
landum est, quffi levatur ad dexteram Patris, in quo
mandati, (piia diligit me, ct qui me diligit, Paler
meus dihgcl eum, et quia Pater, tunc ego diligam idem sibi sperant csetcri.

eum, et inde est manifestatio. g

Vers. 28. — Credatis. Non quod factum videritis
quia non cst laus vcl meritum fidei, imo ncc fides est
Vn:ns. 22. — Dicit ei Judas, etc. Audito quod
de co quod videtur, sed de eo ([uod non videtur. Sed
muu(his modo videbit eum, sed ipsi videbunt, pro
crcdatis me Filium Dci, non nova iide, quia ctiam
omnifius quKsiturus qua-rit Judas causam hujus dis- quia et
prius crcdiderant, sed aucta fide et refecta,
crctionis. Hax autcm causa est secundum rcspon-
modo cum ha;c diceret parva erat, ct cum morere-
sionem Domini, dilectio, per quam solam et non per
tur, nulla.
aliam discernilur gens sancla a non sancla. —
Vers. 30, 31. Et in me, etc. Noluit Dominus
Vers. 23. — Ad eum vcnicmus. Vcnit Deus ad ho- habcrc quod perdcrct pauper venit ne haberet
;

mincm, dum homo ad Deum. Venil homo cre-

venit diabolus quod auferret.
dendo, obediendo, intuendo, capiendo Dcus venit ;

subveniendo, illuminando, implendo. Et mansio- CAPUT XV.

ne.m, etc. Charitas facit habilare in domo in qua
Pater et Filius facil mansionem, unde et dabit mani- Vers. i . —
Ego sum. vitis vera. Et me praeceden-
tem ad passionem debetis scqui, quia ego sum
festationem de qua ille quaesierat.
vilis, id est caput vestrum ejusdem natura; vobis-
Vers
>i.tts. 2-5
ij. — Hfeclociitus sumvobis.Yixcdiimiin-
/iri- i(^i«tii^.
m
. .,..,,,humana
.
., • p cum, ut me possit iructilicare natura.
sione m dilcctonbus suis m quo signihcatur . c.
Ecclesia
1
L"
„. J . . J
Ego
,.___ ___,__,
etiam agricola cum „_.._ ,...:_
Patrc, quia
Et Pater, elc.
fiitura spiritualis, in qua bcati, a quibus non rece
sum mundator palmitum, quod est agricol» non vi-
dit. .ipud vos manens. Hic Ecclesia prssens corpo-
tis officium, qui etiam palmites operarios facit, licct
ralis ia qua visitat Uberando, et redit.
non de suo, nec per ipsos, sed per meipsum.
Vers. 26. — Paracletus. Consolari cum sil opus Vers. 3. — Propter sermonem, etc. Non ait : pro-
Trinitatis, ad personam lamen maxime Spiritus san- pter aquam baptismi, quia et ipsa sine verbo est
cli perlincl, quia in Scriptura nomine bonitatis
solum aqua, per verbum fit sacramentum.
Spiritus sanctus designatur : pcr bonitalem ergo Vers. 5. —
Ego sum, etc. Qui se a se ferre fru-
Deus nos consolatur, per eam omnia bona sua no- ctum existimat, non est in vite. Unde cum repeli-
bis tribuit. lione et superiorum explanalione supponit : Ego sum
Ule vos. Quia etsi Filius doceat nos et revelet Pa- palmitcs. Mihi ([uasi viti adha-rentes. Qui
vitis, vos
trem, hoc tolum facit per suam bonitatem. Ille vos
manet in me. Et idco quicunquc (non solum vos) ma-
docebit omnia. Docebit qua; dixero, non quod dicat net in me credendo, obediciido, pci'severando. Et
Filius et Spiritus doceat, quia quod dicit et docet, cgo in eo. Illuminando, subveniendo, perseverantiam
et ipsa Trinitas dicit el doeet. Sed quia Triuitas est. dando. Hic fert. Et si secundum hominem Christus
oportcl singulas personas insinuari, quos nos distin- D gg^ ^.^g^ (j„jjg„ ^j^^g graiiam palmitibus non darcl,
cte audire, inseparabiliter intelligerc debemus. Cum ,jigi etiain Deus esset.
ergo dicimus, Pater ct Filius ct Spiritus sanctus, non Vers. 6. — Si quis. Sarmenta praecisa CKteris li-

eos simul dicimus, cum non possint esse non simul. gnis sunt viliora, quia nullis usibus deputantur, sed
Vers. 27. — Paccm rclinquo vobis. Ilurus ad Pa- igni, vel in vite sunt vel in igne.

irem. Paccm, etc. Et repetens de eodcm. Pacem Vers. 7. —

Et verba. Verba Dei tunc dicuiitur
meam do. quod Propheta dicit
Et hoc esl : Pacem manerc quando faciraus qua; pra^cipit ct
in nobis,

supcr paeem (Isa. xxvii). Pax est in hoc saxulo, in diligimus qua; promitlit. Qui autcra hoc non facit,
qua manentes hostem vincimus, invicem dihgimus, tangit, non cohseret, et ideo non sunl ei in benefi-

et de occullis invicem non judicamus. Pax erit in fu- cium, sedin testimonium damnationis. Petetis. Si

turo cum sinc hoste regnabimus, ubi alter ab altero quid petit non petit hoc quod ha-
fidelis et non fit,

non poterit dissentirc, ubi omnia apcrta ct laus uni- bet mansio in eo, nec quod habet verba cjus quae
cuique [I Cor. iv). In illo autem ct ab illo est utraque sunt in eo, sed quod habet cupidites et infirmilas
pax. Ipse enim est pa.r nostra (Epiics. ii), et eum carnis.
41t WALAFRIDI STRABI FULn. MON. OPP. PARS 1. — TIIROLOGIGA. itS
VKns. 8. — /« /u)C (/(i)7/?('(i/ni, cle. Qiii iiiaiu'l iii A lioc ([uoil iii Clirisliiin noii cixHliilerint. Ili vero
mo rriietiiin miilluni lerl, ([iiod esl e\ gralia Dei, el (|uiliiis iu apostolis veuit et locutus est, non excu-
ila est gloria ejiis non hominis, ct lioc csl : In hoc, saiiliir. Priores vcro qiii sine lcge pcccavcrunt, sine
ctc. ('/ fniciitm plurimum. Sicul iiou icfiualilatcin lcijc iicrihiuit (l\om. \\).Dc pcccato.Qnod non creduut
ostcndil noslric natiinp ct siia', seil gratiiiiii (|ua Mc- me sed odcruiil, ct pcisci[uciilur iii iiieipso ct in
iliator csl, nam Palcr (liiij,'it iios, scil in Filio, /•.'//j- iucis, scd lioc iicccaliiiii iii mc, etiain rediiinliil iii

ciamini. Quoiiiodo? Si iiic (lilcxcrilis. \i\ (|ua (lilf- l';ilrcin, ([iii;i (|iii inc odit ct l'atrciii iiicuiii odil. lit

ctionc ? c.\ piwccploruin oliscrvatione. me dilcxc- Si ([uod csl gravissimuni, iioii solum veni et locutiis
rilis sicul dilexit mc 1'atcr, non (luaiilum. Non eiiim siim, .scd opcni Fcci, qu:c vidciilcs oderiml et nic ct
notatur icipKililas, sed siniililiido dans cis tPtcniaiii Palrciii.

iPtcrnilalcin. ^'kiis. i.'i-. — Qiiiv ncmo, etc. (Aur..) Quod pavit

Vkhs. II. — Vt (jaudiiim. (iiiiidiiiiu Dci dc noliis lol iiiillia dc paiicis, i|U0(l supcr iKiuas ivit, etc,
qui pivTscivit el pnrdesliniivil scmper esl plcnum, in vsijHC ail ct iiiiia i|isc pcr scipsuni lccit, iiciiio

nobis iucipit cx lidc, crcscit imo cl perticielur in re- siiK! co.

surreclione. Odcrunt, clc. Jiida'i diciiiil sc diliffere Deum ct
Vkh.'*. M. — //()( cst prirccplum, ctc. Ii!l siipra dc n tamcii ncscicnlcs odcriint, (iuia (|ui volunt cssc ni;ili

dilcclioiic proxiini, scd rcpclilio cst coiiliniuilio : ilii nolunt esse veritatcin qiia daiiinatur. Et sicut odc-
tnmcu dicit : Mandatuni do, qiiasi non anle fueril ; liic luui siiaiu p(Ciiam, odernnt veritatem ([uce irrogat
antem, lioc cst quasi non aliud sit. Ibi Novum, iic [RCiiam, ncscicntes eum esse veritatcin. Et si ode-
in vetustale reinancamus, hic, Meum, ne contem- runt verilatem, oderunt cum de quo nata est veri-
nalur. tas, ct ila Piilrcin ncscientes dc co natam veritatein

Vers. !.). — Majorcm hac. Dillinit plcnitudiucm

odcruiil.

mutuic dilectionis quam habere prtccipit. Vers. 25. — Qtiia odio. Gratis odil, (pii milluni
Vehs. 15. — Jam non dicam. Commciidata dilc- cx odiuui coimiiodo ([iiitrit vcl incommodum fugil.

ctione addit (piod (lii;nalionis cst, ut honos scrvos Sic impli odcriint Cliristum. Sic justi diligunt gratis,
(qui sciunt facicndo quic pra^cipit) dicat amicos, ct non propter aliud sed propter ipsum.
cis tollit nomcn servi, qui est ex tiinore foras mit-
Vers. 26. — Cum autcm. Niinc videntcs opera ode-
tendo, qui nescit quid faciat Dominus. Quia cuni ali-
runt gratis ct me ct Patrcm. Sed cum vcncrit Para-
quid facil, sic cxtolliliir ipiasi ipsc faciat, noii domi- clclus, manifcsliore lcstimonio convincet cos qui
viderunt quosdam eorum com-
oderunl, sed
,.
\ ERS. 1/.
,.
— ,,
Iliic mando,
, ,,.
ctc. llic oslendit nuis
,.
_, j
ct
«.
punctosde tantoscelere convertet. Oiwm ego mif/am.
. . ,
ct
. .

qucm quo
, ,. „ ' , G
sit Iructus
Iruclus dixerat, pro
nro cl dabit Palcr (luod i^- « . . ^ •. .
• . •
'
Die rentecostes vcnit Spintus sanctus in centum
petiinus, qiii et hoc dedit, ut diligamus.
viginti homines congregalos, cum (luibus crant om-
Ut diligatis. (.Vig.) Merito sa-pe dilectionem com-
nes apostoli in domo ubi cffiua fuerat. Qui a Putrc.
niendat, quasi sola praecipiendasit sine qua nou pos-
Spiritus pi'0ccdit a Palrc ct Filio, sed Filius dicitur
sunt cai^lera, qu.-e sine ca?leris non potesl liabcri. Pro
a Patrc procedere, quia ad Patrem solet referre, ct
hac autem paticnter dcbemus sustincre etiam om-
([uod ipsius est de quo ipse est. A quo ergo habet ut
nia adversa niundi. Unde subdit :
sit, ab illo habet ut de illo procedat Spirilus.
Vers. 1 8. — Si inundus. Nomine mundi aliquando
boni, aliqiiando mali designantur, quia uua massa CAPUT XVI.
est qua^ tota iu Adam periit, de qua sunl alia vasa in

honorem, alia in conlumcUam.

Vers. 1 . — Hirc locutus sum, etc. Postquam exem-
suo dociiit ferrc odia in (|U0 sciunt quid dcbeant
Vers. 19. — Mundus qiiod suum. Si malus pu-
[)Io

facere, sed non possunt postquam eiiam promisit

nit scelus niali, ex [larlc odit mundus quod suuni
Spiriluni ([110 poteruat resistere, etiam addit : Hirc
est ; dum punit cx parte aniat, ([uia malus favct
locutiis sum, elc. Quod est exemplum de Spiritu qui
malis.
D conlirmabil, ut, ita charitate diffusa in cordibus
Vers. 20. — Sermonis mci. Hoc scilicet : .Yo» cst. vestris, sit vobis nuilta pax ct non scimdalum.
Et iUius supcrioris : Scitotc, quia me priorcm vobis Vers, 2. — Scd vcnit hora. Quasi dicat : Si [lulsi
odio hcibuit. El subdit causam : Son cst serviis ma- ab eis tot acquiretis milii (unde vobis gaudendum'i
jor, etc. Quia cxcniplo sui (quo aliud melius non ut non satis sit eis vos pellere. Sed non sinant vi-
est)monuit ad fcrenda odia mundi, subdit quare vcrc, nc omncs aciiuiratis, ut a Judaismo avcrtatis,
dcbeant ciim in hoc iniiiari. (piia ipse Domiiius, illi iu (luo Dcum Israel crcdunt deseri et sancta sua.
servi.
Vers. -i. — Hwc autcm. Postquani dixit futuras
Vers. 22. — Si non venissem. Hicexpressius Ju- eoruin passiones et consolatoruni Spiritum eis esse
da^os ostendit, ad quos vcnil, dc quibus sub noniiuc daudum, subdit : //(('(' non diji, elc. Quod si de (xis-
muudi superiora dixerat. Et iiiiia ad eos vciiil, liic sioiiibiis accipimus, nou soluinmodo [lost C(i'nain
inexcusabiles de omiiibus inalis oslcndit. E.rcusa- scd ct aiitc proximuiii Pascha, ct ab iiiitio missionis
tioncin, etc. nou vcnit ncc lociitus cst,
llli ([uibus diiodccim apostoloruin pnedixcrat ; scd de consola-
habcnt excusationcm iion dc oiiiui pcccato, scd de tione Spiritus cis vcnlura non j)ra;di.\eral, quia ipse
 ,

413 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. JOAN. 414

cum eis corporali prsesentia advocaliis vel consolator A Vers. 15. — Omnia, etc. (\vo.) De Spiritu dicit

crat ; sed jam iturus est, opus enit ul illurn

iinia Christus. Spirifus Patris, etc, usque ad ita ap.erte

diccret venturum qui confirmaret eos contra aljji- ostendilur Patris et Filii esse Spiritus.

cientes et interficientes. Vers. 1G. — Modicum. Id est, parvum tempus

Vers. 5. — Vado ad eum. Ita palam nemo in-
ut restat usque ad hoc quod patiar et claudar sepul-
terroget quod visu corporali cernat, viderunt eum cro, et iterum parvum tempus usquequo me videatis
in nulie ascendentem corli de gloria qui prius pra;- resuscitatura. Vel parvimi tempus est id est tri- ,

dicla passione quaesierant : Domine, quo vadis >

duum quo clausus non videbo. Et iterum parvum,
Vers. 7. — Si enim, etc. Non quod positus in tcrra id est quadraginta dies, quo resuscitatus videbor.
Quia vado. Hoc est quia tempus est ut, deposita
non possct dare, sed quia illi non sunt idonei acci-
mortalitate, humanam naturam coelis inferara.
pere, nisi eum secundum carnem desislant nosse.
Si aulcm. Mentibus veslris sic raptis ad ccclestia Vers. 20. — Quia plorabitis. Me occiso, de quo
adcrit Spiritus simul Pateret Filius. Spiritualesenim inimici gaudebunt. Similitcr plorant oranes boni in

ex carnaliljus facti, capacius fuerant Trinilatem lia- serumnis hujus sseculi ; sed raundi amatores gaudent.
hituri, sicut promissum erat. Boni autem comparanlur parienti quflc genuit in
Vers. 8. — Illo arguet. Non quod Fihus non ar-'^ partu; sed tetalur de fructu, el plus gaudet de ad-

gual, sed quia Spiritus dabit eis charitatem et pollet vcutu futurae prolis quam trislis est de priEsenti

timorem, ut sit eis libertas arguendi. dolore.

(AuG.') Arguitur de peccato qui in Chrislum non Vers. 23. — Si quid petieritis. (Aug.) Ita sane in-
credit. Arguitur, etc, usque nrf ne cum mundi prin- tolligendum est, quod ait, dabit vobis, ut ea beneficia
cipe judicentur quem ju'dicatum imitanlur. significata sciantur quaj ad eos qui pelunt proprie
Et de Non de sua, sed de credentium
justitia. pertinent. Exaudiuntur enim sancti pro seipsis, non
justitia mundus arguitur, quorum comparalione dara- autera pro oranibus aliis amicis vel inimicis.
natur. Unde non ait Non videbit me mundus, sed
:
Dabit vobis. In futuro non rogabitis, sed modo
Non me, vos apostoli. Contra infideles qui
vedebitis
pelile et dabitur vobis quod ad vos pertinet, et si
dicunt, Quomodo credomus quod non videmus?Est
non omnibus ilhs quibus petitis, et ideo dicitur
vera justitia credere quod non vidolur, ut ([ui vidc- vobis.
runt hominem crediderunt Deum. Et cum per ascen-
sionem forraa hominis sublracta est visibus, tunc ex
Vers. 25. — IIxc in proverbiis. Qua; hucusque
dixi quasi in proverbiis (quaj solent homines audire
omni parte impletum est : Justus ex fide vivit.
non inteUigere) dixi, quia amraales estis Ani-
,, ,.
— Et lam,
„, II A r sed
.11.
.
, ,
Vers. 10. etc. Id est, nunquara vide- L. ». ' ... „ , ,
.... . ,
I-
• mahsautem qui non percipit
'
percipitquoe
i^ i
quce
i
Spint
sunt Spiritus
i
Dci
bitis rae talera ut modo, id est morlalem judican
, I

(I Joan. i). Qusecunque dicuntur de incorporea et

dum, sed gloritlcatum judicem. Et hoc est juslitia
imraulabili subslantia, habet quasi proverbia. Sed
fidei, de qua Apostolus Ei si novimus Cliristum :

venit Itora. Qua dalo Spiritu faciam vos spirituales,

secundum carnem, sed jam non novimus (II Cor. \),
ul certissima intelligentia mentis (elsi non ut in
quam quia raundus ab istis non vult accipere ar-
futuro) Deum videalis, et tunc palam de Patre nun-
guitur.
liabo, ut ipsumetme ejusdem substantisintelligatis,
Vers. II. —
De judicio. Quia si damnatum illum et tunc, In nominemeo petite. Quia tunc vere co-
sequuntur cum eo damnanlur, et ne sibi credant gnoscelis et scietis quod
si ut horao rogo Patrem,
parci lerrentur supplicio illius superbi. Deus exaudio cum Patre; undedicit Etnondico
ut :

Vers. 13. — Omnem vcritatem, etc. Promittit vobis, quoniam ego rogabo Patrem.
non quod
(juod totum facturus est Spiritus, in hac
Vers. 27. — Ipse enim. Amal uos Paler quia
vita totum compleatur.
amamus Filium, cum a Patre el Filio accepiraus ut
A semetipso, etc. (Aug.) Quia non est a seipso,
araemus Patrem et Filium dala charilate per Spi-
:

quia solus Pater, etc, usque ad semper scivit, scit

quera et ipsum araamus cura Patre et Fdio,
r\ titura,
et sciet.
prior amans facit in nobis quod ametur.
Vers. 14. — Ille me clarificabit. Quia spirituales
faciendo vos declarabit quomodo Patri Filius est
Vers. 28. — Iterum relinquo mundum. Reliquit

sequalis quem secundum carnem ut hominera nove-

mundum corporali prssentia. Vadit ad Palrem, quia
humanitatera ad invisibilia palernae majestatis in-
rant, vel timorera tollendo faciet vos gloriani raeam
duxit. Reli(iuit munduni, quia ab aspectu amatorum
annuntiare toti mundo, quae non mihi, sed hominihus
prosit.
mundi quod viderant abstulit. Redit sd patriam
quia amaioribus suis se a^qualem credendura docuit
Dco mco. Non quod Spiritus sitmiuor Filio. Cur
Palri.
autem hoc dixit, explanat Omnia quiecunque habet :

Pater measunt. Propterea dixi quia de meo acci- Vers. 29. — Dicunt ci discipuli ejus. Cum nondura
piet. Ergo de Patre accipit Spiritus, unde accipit venisset hora quam promisit Ecce nunc palam :

Filius, quia in bac Trinitate de Patre natus est Filius, loquitur. Illa quse Dominus scit non intolligenlibus
de Patre procedit Spiritus. Qui autera de nullo natus esse proverbia : illi usque adeo nobis inlcUigunt, ut
est de nullo procedit, Pater est solus. nec saltera se non intelHgere inlelligant. De qua
 — —

m WAl.AFItllil STRAni l'lll.l). MON. 01'l'. l'AU.S I. — TlllilOl.OGlCA. 416

eonim infirmitalc iidmuMfiis respoiulii : )lodo crcdt- A ritu, ([ui est amborum, essc unuin et solum verum
Dcum. Si ergo eo modo tc clariticat Filius sicut de-
Vehs. 30. — yiiiir sciinus qxdu scis omnid. ApiMic disti ei potestatem omnis creatura-, et sic dcdisti,
osteiuluHt, (iiiia kxniens do ois, iid i'os niii\inic iiyo- ut omne ijuod ei dcdisti ci ilct cis vitam ivtcrnam:^i
bat (lua' illos dok^clabaiit iiudiic : el i|uaMpsi inter- hirc est vita irterna, ut coijnosciiiit tc. Sic te ergo
rogare volehaiit, luec ipse ])rii'V('iiieiis ultro prolere- Filius clarilical, ut onmibus ([uos dcdisti ei te cogni-
bat, el ideo ilUim, i[uia co^'ilatioiies noverat, coiili- tum faciat. Ul cognascant tc. Quod hic est ex Patre,
tentur scire omnia quasi Deum et Dei Filium. Et in futuro erit iilone. Qui crgo proticit in cognitione,
non opiis cst tihl, etc. C.um scins omnia, non est opus inagis vivore teiidit. Oiiaiidi) autem orit plciia cogni-
ut iiiterrojjes aliiiuem a ipio aliiiuid scias. Vel ctiiini tio, erit sine tine liiudalio. I':t liiec est illa clarilica-
interrogeris ab aliipio pi\Tseicns (|iii(l illc velit. .Si tio, sed prius liic claririeatur dum innoloscit lideli-
nutem aliipiando inlerroi,'avit vcl iiilerrogatiis est, bus; undo : Kijo tc clarifieavi supcr tcrram.
non eis, sed aliis opus fuit.
Vers. 4. — Dpus consummavi. Id est, si aperte
Vkrs. 31. — yUnlo crcilitis. Ul parviili,([uibus ([iise- futurum dic(u'et, clarilicabo, gcntilius pricdicando.
cuni[ue a!ta adluic proverbia sunt, croditis, scd vciiit Opus consiininuibo, (|uia jam factum prii'dostina-
hoi-ii passioiiis, et jam prope cst, in (]ua ita periur- g tione; et [iro jam facto cst habenduin, quod ccrtis-
bcmini, ut ipiod modo creditis, relinquatis, non modo sime cst futurum. Ilanc priodestinationeni in sua
corpore, sed etiam mentis tidc; undc : Spcrabamus clarilicationc manifcstius aperit, dicens : Quam lia-

quodrcdempliirus essct Isrncl. biii apud te priusiiuam mundus essct; id est, sicut
Vers. 32. — Kt non sum, ctc. Ecce profecoruut, timc in |)ricdesiiniitiono bahuiapud te ante tempora,
sed ad majus vult eos extendi, ut cum dixerint : A ita nunc in re fac in niundo in tempore. Dcdisti
Dco e.risti, dicat Patcr mecum cst, nec sic putent
: mihi, ctc. In quo nolntur gratia. Nihil enim habet
a Deo exisse, ut putenl etiam recessisse. Quia Patcr in homine ([uod non accepit.
mccnm cst. Dixerat HcUnquo mundum ct vado nd Vers. 5. — fhminihus. Possunl htec omnia dici

Patrcm, nuiic dicit : Pater mccum cst,i\\\oA intelli- de omnibus ridclibus futuris. Kt est ha;c clarilicatio
genti est verbum, non iiUelligenti proverbium Ciii . qua clariticatus Filius clarificat Patrcm supor tor-

si non est cibus, tamen lactis est alinicntuni. Kx quo rani, sccundum quod cst pructcritum pro futuro.
est, quod scicbant eum nosse omnia. Vers. 6. — Tui erant. (AuG.)Patris eranl hi sicut
omnia, clc. ,usquead quia nondum erat homo.
CAPUT XVII. Vers. 7. — Cognoverunt. Ne putaretur cognitio
jam facta per speciem, addit : Crediderunt vere; non
Vers. 1. Non sohim qua' in
lUrc locntus cst. '-'

eo raodo quo cum dixit : Modo creditis, venit bora

coena, seu etiam i[urc ab initio. Sed maxime quic in
ut dispcrgamini. Sed nec adhuc tales erant, sed prse-
coena hac de causa dicit dicta. ut in illo pacem ha-
nuntiat quales sint futuri accopto Spiritu, sine quo
berent. Hsec pax est pro qua Christiani sumus, pro
nec servavorunt sermonera ([uem dixerat.
qua sacramcntis imbuimur, pro qua omnimodis cru-
dimur, pro qua Spiritum in pignus accepimus, pro Vers. 9. — Eijo pro eis rogo. Prima oratio fuit :

qua in eum credimus et speramus et amore ejus Clariftca Filium, ut Filius clariftcct tc, et de his

accendimur. H;ec est prcssuris consolatio et libcra-

cxsecutus cst et conclusit in tide credeutium. Jam
pro eis rogat ut Palor servet eos quos ipse corpore
tio. Pater, venit hora. Potuit horare silentio, sed in
notani facit orationem reliquit.
orando est etiam doctor, et

qua? et pripseutium et futurorum ;i'dilicatio. Vcnit Vers. 10. — £/ mea omnia. Non enim quia FiUo
hora. Xou urgente fato, sed disponeule Deo, qui dedit Pater amisit, cum Filius adliuc addat : .V('n

sine lcmpore ordinavit omnia ([ua? liant per tem- omnia tua et tua mcasunt. Unigeuiti FiUi sunt oin-
pora ordine congruo. Clari/ica Filium. Humilitas in nia quoe Patris, per hoc quod etiam Deus esl ipse,
passione, claritas in resurrectione ctfpit. Venit hora ctiam de Patre natus, Patri est aequaUs.
passionis, semiuandiP humilitalis, non dilTeras glo- D Vkus. 11. Serva eos. Ut sint unum iu natura
riam resurrectionis, ut Filius iuus cliiri/icct tc. Kt sua, sieut etnos in nostra sumus unum; et ideo non
sic claritas Patris nec augori nec minui iiotest in ait, ut sint unum nobiscum, aut ut siinus unum ipsi
se. Apud homines minor erat dum in Judioa sola ct nos sicut nos unuin suinus, quia n.6n sunt ejusdem
nolus, sod per resurrcctionem Filii ubique inuotuil. natura^ cum Deo, sicut F'ilius, secunduni ([uod Deus,
Ut Filius tuus elariftcet ic. In cognitione honiinum, unum cst cum Patre.
siciit dodisli, usi[iic ut coiinascant tc, ct ijiicm misisti.
VerS. 12. — Cum essem. Non debeinus intelligere,
Non ouiin |iolost cogiiitioiio liominom elariticari Pa-
altcrnatim sorvent quasi aller
quod Pater et Filius
tor, nisi ille cognoscalur por quem clarilieatur, id
post alterura. Siinul enini servant Pater et Filius el
est populus innotescat, et liicc cst clarilicatio Pa- Sed Scriplura;
S|)iiitiis snnelus qui ost imiis Dcus.
tris, quie non circa solos apostolos sed etiam circa
nos non lovat, nisi ad nos doscendat. Cuin ita lo-
omnes credentes sit.
distinguere personas, noii sepa-
([uitur, intolligainus

Vers. 3. — Ihfc csl aulcm, clc. Ordo, Ut coijno- rare naturam. Ciaudium quod supra cxpressil, ut sint
icant te, et ijuem misisti, id est Christura cum Spi- unuin sicut el nos, hiec esl pax illa el beatitudo in
 :

117 GLOSSA ORDINARIA. — EVANG. JOAN. 418

rutiii'0 swculo, proptei' quam ouinia fuuit, iiroptcrA Veiis. 26. — f7 (/i/cr/io. Dilectioqua Patcr diligit

(luam se esse locutum dicit ia uuurIo. Fdium est iu oninibus justis, (pii mcmbra cjus sunt

Vans. 17. — Sanctifica. Sicut ex gratia tua inca'-

el diligunlur in illo qui lotus diligitur, ideo subdit :

Et eyo in ipsis siim. Quasi dicat: Quia cgo sum in

jita est sanctiticatio per ((uarn jam non suut de
ipsis, aliter est in nobis ut in templo, nos in illo
nmiido, eadem gralia fac saucliores, ut perscverent
urabra fuerunt veteres sanctifica-
aliter quia nos sumus ille, cun> secundum liomiucm
in veritale, cujus ;

tiones id est, in nie qui sum verilas, quod subdendo cJMs eapitis sumus corpus.
;

aperit : Sermo tuus veritas est, ([uod est, ego sum

veritas. Gra'ce 16yo(; Latine vcrbum vel serrao, qui
CAPUT XVIII.

est unigenilus Patris. Vers. 1 . — Ubi crat. lu horto capitur ut deleret

Vehs. 19. — Et proeis ego sanctifico. Id est, utpro peccatum commissum in horto deliciarum, in queni
eis prosit, ego me horainem sanctificabo in me Verbo hujus seeculi torrentem transiens discipulos intro-
quod est ab initio Incarnationis sua; quando Verbum duxit.
factum cst caro. Ita autemillisprodesl, quia el ipsos,
Vers. 3. — Cohortem. Non JudaDorum sed raili-
qui suut ego quia caput el corpus suut unus (lliris-
tura a prfcside servato ordine legiliniffi potestatis, ut
tus, sanctifico in meipso, undc addit: ut sintctipsi B jnis tcnentibus nullus auderet resistere ; vel etiam
sicut ego, sanctificati iu vcritatc et in me si quis auderet, contra lot uon posscl. Yoiit itluc.
Vers. 20. — Non pro eis. Jam uou de solis apos- Nocte tradilur, ut sine turbis, qua; in die fre(|uentes
tolis, vcl de caHcris mcml)ris incipit : Nou aulem aderaut, invenirelur.
orat pro liis qui jam sunt iu tide ejus defuncti, scd Veus. 5. Efjo sum. Ilac una voce lot feroees et
pro his qui sunt in tentationibus. Sed et pro eis qui. fortes moriturus prostravit virtute latentis Deitatis
Usque in fmem mundi, vel jam crcdunt ubicunque quia volebat quidem comprchendi, sed non nisi
sunt, non tamen tam perfecte, ut post credituri sunt ([uando voluit.
post resurreetionem. Pcr vcrbum. Per vcrbum
Vers. —
Abicrwit rctrorsum et cecidcrunt in
G.
Evangebi, quod esteorum, non i|uod per cos tantum
terram. Sic modo, per Evangelium ubique dicit
sit praidicatum, scd ctpcrPaulum et alios(|uoslibet,
Christus,Ego sum, et Judsi cxspectanles Antichris-
sed quia eis primo et principaliter commissum sit tum retro abeunt el in terrena, qu;e amant, cadunt.
ad pradicandum. lloc est verbum tidei, verbum Dei,
per quod credidit latro, credidit Paulus, et quicun-
Vers. 8. — Sinite hos abire. (AuG.)Faciuntquod
que credit.
jubet, sinunl eos abire quos non vult perire, non
quin post sint morituri, scd quia sic nondum cre-
Vers. 21. — Ut omncs unum sint. Nou ait, Omnes *^
debaut quomodo credunt qui non pereunt.
unum sumus, sed ut illi omnes unum sint, sicut lu

Paterinme et ego in te, subaudi unum sumus Ita :

Vers. II. — Mitte. Acsi diceret : Quiescat vin-
dicta. Alitcr Converte gladiura in locum suum, id
Patre ut unum sint,
:
et Pater in f ilio et Filius in ,

quia unius substanti^c. Nos vero possumus esse in

estverbum praidicalionis converte ad geules, ubi
Patre et Filio et Spiritu sancto. Vel Pater et Filius
secundum Paulum ostium aperlum et ingens iuve-
nialur. Alitcr, postquain pleniludo subintravcril, di-
et Spiritus sanctus in nobis esse possunt, unum ta-
men cum Deo esse non possumus, quia non unius
cit Petro, per quem totus ordo prsedicatorum desi-
substanti;B. Dcus vero in uobis est ut in templo, nos gnalur verbum pra;dicalionis ad Israel. Om-
: Mitte

in illo ut crcatura in Crcatorc. Ut ct ipsi. In nobis

ncsenim qui gladium acccperint gladio pcribunt
dicit, ut quod unum sunt (Malth. xxvi). Quo gladio ? IUo (lui igncus vertitur
fide et charitate, gralia)
Dei tribuant, ut nuuc autem lux in Domiuo. anle paradisum : ct gladio spiritus, qui m Dei scri-
bitur arraatuia.
Ut mundus. Mundus hic accipitur pro omnibus
illis qui unum sunt. Nec hoc quod sunt facit causam Vers. 12. — Cohors autcm. Mos crat Judseis, ut
ut crcdant, (]uia potiuscredendo unum sunt (luam- quem morte dignum judicarcnt vinctum prsesidi tra-
vis unum esscut natura, dissenticndo tamcn ab uno derenl.
D
non erant unum, sed orando dixit ut mundus crcdat, Vers. 13. — Et adduxcrunt cum. Erant eo tem-
sicut orando dixit ut omnes unum sint, acsi tertio pore duo sacerdolum principes (ut Lucas ail), Annas
subaudiatur, rogo ut raundus credat. el Caiphas, qui vicissim annos suos agebant. Sed
tunc erat annus Caipha;, et voluntate ejus primum
Vers. 24. — -Quos dedisti. Id est, traxisti ad me,
ductus est Jesus ad Annam, non quia collega, sed
sic et ego elegi eos dc mundo : alii non sunt dati ei,
quia socer ejus erat. Vel domus sic eranl posita?, ut
non sunt sui, etsi potestas sit ei oranium. Volo.
non deberet Annas a transeuntibus pra?teriri.
Non potcst non fieri quod vult Oranipotens, sed illa
voluntas est hominis, de qua dicit : Non sicut cgo
Vers. 15. — Et alius discipulus. Quis sit iste,

volo (Matth. XXVI). Yideant. Cum in formaservi cla- quia hic tacetur, non temere definiatur. Solet tamen

judicantem bonum et malum, lol-

rificata viderint iste Joanes sic se significare.

leturimpius ne videat claritalem Deiqua Dcus est, Vers. 17. — Dicit ille : Non sum. (Aug.) Non so-
quam soli mundi cordc videbuut quod crit eis vila lum ucgat Christum qui dicit eum non esse Chris-
aeterna. tum, sed qui ctiam negat se esse Christianum, et
 ,

419 \VAI.V1'U1I»I STIl.VUI FULD. MON. OPP. PARS I. TIIIiOLOGICA. 4JK

iu hoc iiiiplelur quod Domiuus ilixil : Tcr mcneya-A forte alia qua>renda esset ;
quusi: coiifirma si ha!C
bis (Matli. xxvi). causa est (pia; objicitur, an alia.

Veiis. ;!1. — Quiil nie inlerroyus:' Ul esl, a quo Veiis. .'tG. — lieynuin. IIuc est qiiod nos scire J
veiitatcm auiiirc uoiulesidcras. lutenoga iiuigis cos vokiit, sod prius vicissim interrogaudo voluit osten- 1
dc quorum dictis nou habcas iuvidiam. llatempcrat dcre (pia? esset de regiio suo homiuum opinio, Ju-
rcsponsioncm, ul iiec veritatcni laeerel, ncc defcn- doeorum vel gcntilium, qua ostensa ntris^iue aptius
dcrc so vidcretur. respoudet : licynum mcum non est de hoc mundo.
Vers. ii. —
//(fi; a«<t')n. Objicitur, curnon foce-
CJuasi, decepti estis;
nem vestram
non eiura iuipedio doraiualio-
in lioc nuindo, ne vano timeatis cl
rilquod ducuit. Debuit non sic respondere, sed al-
scrviatis, sod ad reguuin cuelestc crcdendo ve-
tcram ma.xillam pra.'berc. Scd vcracitcr et mansuete
nire.
et juste respoudit, et non niodo niaxillam, sod lo-
luni corpus ferienti paravit. Et liinc potius osteudil
Vers. 37. — Tu dicis. Non so regem timet conli-
teri, scd ita lilieratum est, ut ne^iue se regcm ne-
pra'cepta palieuti:P, non ostciilaiione corporis, scd
get, noc do niundo se fatoatur ossc, ut illo sontiebat
cordis pra'paratione facienda ,
potest euim quis
(jui dixit : Eryo rcx cs tu ? Cui respondit : Tu
maxillam visibiliter praeberc iralus. Mclius crgo res-
" dicis, quia rc.v sum cyo. Quasi dicat, carnalis car-
poudet vere placatus, et ad ferenda graviora Iran-
iialitor dicis.
quiUo aniiuo paralus.
Vers. 38. — Itcrum. Non exspectat responsum,
Vers. 23. — Si male locutus. Male loquitur qui
ne cum vellet diniillere niora tieret, subito cnim ve-
coutra veritatein loipiitur. Si male locutus sum, da nit in mcntem consucludo qua posset pcr Pascha
tesliuioniuui i[uo probes meudaceiu. dimitli.
Vkhs. 25. — Erat autem. (AuG.) Dicto, (luod Vers. 39. — Est autem. Quia in Pascha a servi-
Annas niisit Jesum ad Caipbam, redil ad locum tute liberati suul, in Pasdia luoc consuctudo dimit-
narrationis ubi reliquerat Potruni, ut cxplicct quid tendi cis fuit.
in domo Anna; dc trina PeUi negaliono conti- Vers. 40. — Erat aulem Barabbns latro. Id est
gerat. tilius luagistri, id est diaboli, (|ui latroni in suo
Vkrs. 28. — In prcetorium. Id ost, ubi pr;i;ses scelerc Judseis in perfidia raagistcr fuil. Vel Barab-
Pilatus habilabat. Sed si ad Caipham, quomodo in bas, id ost filius patris, id est diaboli.

pr.etoriuin '? forsilan, aliqua causa ui'gente, de domo

Anna' ad aiuUoiulum Jesuin arabo convcnerant. CAPUT XIX.
Caiphas perrexit ad praetorium prxsidis, et socero
q
suo Jesum reliquit ad audiendum; vel in domo Vers. 1. — Tunc eryo. Hoc fecit Pilatus, id cst,

Caiphae Pilatus accepcrat pra^torium, ot tauta erat milites facere permisit, vel etiam jussit ut Judaii
doraus, ut seorsum babilaret dominus, seorsum Pi- satiati de pa'uis a morte desisterent.
latus. L't non contuniinarentur. Quia diebus azy- Vers. 2. — Coronam de spinis imposuerunt. In
moriim, contaminatio erat ilhs ui ahenigcnaj habita- spinea corona nostrorum nolalur susceptio peccalo-
culum intrare. rum,pro qua morlalis fierit voluit. Unde pra;cursor :

Veus. 31. — Sohis non, etc. Hoc dicunl propler Ecce Aynus Dei, ecce gui toUit peccata mundi.

Lex enim pra?cipit, ne par-

Spin^fi namquc in peccatorum signiticationc po-
diei festi sanclitatera.
Deo
nuntur. Unde Dorainus Tcrra tua spinas et tri-
:
cant malefactoribus, prtesertim seduccntibus a
biilos ycnninabit {Gcn.ni). Id est, conscientia tua
suo, qualera istura dicebant esse ; et contra seipsos
punetiones, et aculeos vitiorum procreare nou de-
dicunt, quia interficiebant quem interficienduin of-
sistet.
forebanl, sicut el non lamen raa-
Pih^tus interfecit,
nibus suis. Guin Pilalus vellet Jesum tradere Ju-
Vers. 4. — Exivit cryo. Ecce implenlur qusD de
se pnedixerat Jesus occulta potentia, coramcnda-
daeis, ut secundum legein suam judicarent euin,
tur palientia qua iuformanlur marlyres.
uoluerunt reciperc, dicenles Nobis non licct inter-
ficere quemquam et sic impletur sermo Jesu quem
;
: 1->

Vers. 5. — Et dicit cis. Hic apparcl nou igno-

rante Pilato haec a railitibus esse facta, sive jusserit,
de sua morte pncdixit, ut eum a Judoeis traditum
sive perraiserit, ut satiatis Judieis ha?c sufficerent
gentes inlerficerenl, quasi sic essont aheni a scelere
sed magis inardescunt et clamant : Crucifige, cru-
qui luagis peccaiil, in quo non eorum innocentia,
cifiyc.
sed denientia inonslratur.
Vers. 7. — Filiuin Dei. Ecce altera major invidia,
Vers. 34 — .1 tcmclipso koc dicis, elc. Scit Je-
quia parva videbalur ilhcita atlectatio regui, et
sus quid ipse interrogat et quid ille responsurus
tanien ulrum^iue vere crat Chrislus, et rcx et Fiiius
est, sed tainen dici voluit non ut sciret, scd ut
Dei.
scriberetur ([uod scirc voluit.
Vers. 9. — Jestis autem. Hic elin aliis locis lc-

Vers. 3,1. — Quid fecisti. Quasi : Si hxe culpa gitur siluisse Cliristus ut prophetia impleatur : 5i-
non esl, quod le legem dixeris, quid aUud fccisli ? cut agnus cora m tondente sinc vocc, non apcruit sic
Qiiasi non cst mirum si judici traderis puniendus os suum (Isa. uii). Qua' similitudo de agno data esl,
(pii tc regem dicis. Sed si lupccausa non esset, tunc ul iu suo silentio uon reus sed inuoccus hubca-
,21 GLOSSA ORDINARIA. -EVANG. JOAN. 422

ut conscius convincitur, seJ ut man- A lingua, catholica vocatuv Ecclesia, qua; in sorte Dei
tur. Non enim
immolatur. gratia commendatur.
suetus pro aliis

— Et exinde. IJ est ex hac causa,

Vers. 26. — Cum vidissct ergo Jesus matrem et
Vkks. 12. ,

discipulum stantem quem diligebat. Qui divina fa-

ne habcret peccatum occidendi innocentcm (ct si
cturus, quasi repulit ignotam matrem; jam ostendit
minus illis invidis)qu;crebat dimittere non quod ,

venisse horam, quam tunc pra;dixit, in quia agno-

tunc primum quaereret , sed si prius volebat modo
scit de qua fuerat morlaliter nalus. Et docet ut a
quiercbat. Apo-
piis filiis impendatur cura parcntibus, unde et
Si hiinc non cs nmicus. Supra legem
dimittis,
stolus : Si quis suorum curam non habet , ftdem
proposuerunt, secundum quam deberet mori, quia
negat (I Tim. v), etc.
Filium Dei se fecit sed quia ille legem gentis
Et ex illa hora accepit eam discipu.
:
Vers. 27.—
alienae non tiraet, sed magis limet occidere Filium
lus. Qui jam non haberet propria in illa socie-
etsi ,

Dei, terrent eum a Ciesare quem non potest ut

ubi erant omnia cora-
,
tate centupliciter acceperal ,

auctorem potestatis suse contemnere.

munia, nihil habens et omnia possideus.
Vers. 14. — Erat autem parasccve. (Aug.) Pa-
CAPUT XX.
rasceve quod interpretatur pra^paratio, etc, xisque
ad et eadem est sexta praiparationis. Vers. 4. — Currebant autem. Joannes significat
monumentum sed
Vers. 13. — Regeni vestrum eruciftgam 1 Adhuc Synagogam ,
quae prior venit ad
non inlravit, quia prophelias de incarnatione et pas-
terror quem de Caesare ingerunt superare conatur,
sione audivit, sed et mortuum credere noluit. Pe-
dicens : Regem vestrwm cruciftgam ? De ignominia
trus Ecclesiam mortuum vi-
qua3 cognovit carne ,

eorum volens eos frangere, quos de ignominia Chri-

,

ventem credidit Deuin, post quem et in Juda;ainfine

sti non poterat mitigare.
intrabit.
Vers. 16.— Tunc ergo. Quia profilentur CKsarem
aperte contra eum esse si alium regem velit eis Vers. 7. — Separalur. Quia sacramenta Divinita-
quem propter hos incomprehensibilia a noslra; infirmitatis cogni-
ingerere ,
dimittendo impunitum tis

ausus tradiderant occidendum. Victus ergo timore, tionc remota sunt. In involuto, nec finis nec initium

Tradidit eis aspicitur. Sic celsitudo Divinitatis nec crepit esse,

tradidit eis Jesum ut crucifigatur.
quod manibus nec desinit. In unum locum. Quia in scissura men-
Jesum ut cruciftgcretur. Eis, non ipsi

qui supra hoc excusaverant sed tium Deus non est, sed in unilale. Vel sudarium
eum acciperent ,
,
,

vidcantur a quo alieni essc capilis passio Christi, cujus sacramenta infidelibus
ut crimine irapliciti
sunt occultata seorsum quia longe a nostra quia
conantur, cura non nisi pro eis hoc faceret Pilatus, , ,

unde nec ait ut crucifigerent , sed ut crucifigeretur ^ ille sponte et sine culpa passus ,
nos inviti cum
judicio et poteslate Pilati. culpa.

Vers. 17. — Bajulaus. Portabat cruccm suam Veus. 9. — i\'on4um cnim. Scilicct, usque adeo,

Jesus. Grande luJil)rium impiis ,

grande mysterium ut cum ab ipso Domino aperte diceretur propter

quasi in sceptro regni, et est crux consuetudincm ab eo audiendi paral)olas non intel-
piis gloriuntibus,
,

candclabrura luccrnx qua3 non erat sub modio po- ligerent.

nenda. Primo Dominus crucem portat ,

quia prior Vers. 11. — Plorans. Jam plus de sublalo quam
passus est ;
postea imposita est Simoni Cyren;co, do occiso plorat, quia tanti magistri cujus vita sub-
([uia debemus sequi vestigia. tracta fuerat , nec memoria remanebat et iste dolor

Vers. 18. — Et cum eo. Latro qui permansit ibi eam lenebat. Dum ergo, etc. Cum eu;n sciret ibi

Juda;o3 qui confitetur, gentes non esse, sed quia niniis dolet, nec suis oculis, nec
in perfidia significat ;

oculis illorum duorum credcntium putavit. Vcl po-

significal.

Vers. 19. — Et erat scriptum. Ha) tres linguse tius divino instinctu lioe factum est.

c:pteris eminebant : Hebra^a propter Juda30S in lege Vers. 12. — Vidit duos. Angeli, id est nuntii, si-

Dei gloriantes ; Graca propter gentium sapientes ; D gnificant Evangelium Christi a capite usque ad pe-
Lalina pi-opter Romanos tunc pene oranibus geu- des, id est ab initio usque ad finem esse nuntian-
tibus imperantes. dum. Et ille ex passione sua erat nunliandus quia ,

Vers. 23. — Militcs ergo cum cruciftxissent eum. Deus est ante saecula, et homo in fine saeculi. Sedet
Ecce qua; gesta suut juxta crucem , cum jam cruci- ergo angelus ad caput, cum dicit : In principio erat

fixus esset. Verbum. Ad pedes, cum dicit Vcrbum caro factum :

Quadripertita signat Ecclesiara est. Vel duo angeU duo Testamenla unum prius, ,
Quatuor. vestis
tolo orbe, qui quatuor partibus constat diffusara aUud sequens. Conjuncta dum pari sensu incarna-
tum, raortuum, resuscitatum nuntiant.
omnibus parlibus ffiquahter, id cst concorditer dis-

tributara. Tunica sortita oninium partium signi- Vers. 13. — Quidploras? Quasi dicat : Nolipec-
fical unilatem ,
qua; charitatis vinculo continetur. care. Prohibcnt lacrymas quodammodo nuntiantes
Desuper. Quia charitas supererainet oranibus per gaudiura. At illa putans eos interrogare nescientos,
lotum, quia nemo est ejus expers qui pertinere vi- prodit causara lacryraarum : Quia tulerunt Dominum
deatur ad totum , a quo toto , sicut Grseca indicat mcum, id cst corpus Domini mei.
4i3 WAl.URIDl STIIAUI FULD. MON. 01'1'. 1'Alt.S I, TIIROI.GGICA. m
Vkiis. 11. — Et iinn scicbiit iiuia Jesus, ulc. QiiiaA Vers. 28. — licspondit. Vidchat et langcbal liu-

teri^uiii lul i'Uiii liulii'liat i|ia'iii iioii rcsurrexisso iiiiiicin, ct siipor lioc Dcum crcdcbat jaiii loiiiota du-
creilebat; quia amahal oL iliihilalial ,
Milrli.it ol iiun bilalioiic, cl conlilebatur quem iiou videbat.

coguoscebat. Vers. 2'J. — Quia vidisti me, Thoina, ercdidisti,

— Nou ail teligisti , sed vidisti : (piia visus quodain
Vers. 15. QuciiKiuivris? Uln c.visliiuiiiis ijuia
niodo gciieralis sensus est ((iii de aliis qiiatuor dici
kortutanusesset. dicit ci. Non iiuod ilubilcl iiiicm
solcl. Korsilaii iion fuit ausus tangcro scd aspi-
roiiuii-eret , sed nuia illa qiicin qujcrit iyuori'l ,
uon ;

ciciido tantiiui, scu cliam tangcndo credit.

cniin iiiKcrit ('.lii-isliini, scil quoin_ pulul ra|iHini.
/.'('ii/(. ('.oiiiinoiidat lidom gontium sed pra;terito
Doininc. Qucin pulal iKirlulanuni dicit Doininiini, nt ,

liominciii u quo rogaliat bciicliciuni.

uliliir, iit ([ui (|uod erat liituruin , in sua prajdesli-
licinorilicarct
iiaUoue iiovcral jaiii facluiii.
Nec sic dicit eum Dominuin, sicut illum qucm (|u;e-

rit sublatuni. Jesum vero agnosccns vocat magis-

trum quia recolit euni a iiuo discenierc liumaaa et
CAPUT XXI.
,

cum. Non
divina disccbat. .Si tu sustulisti
amoris ut quein
dicit
Vers. 1. — Postea ma«i/'fstayt/. Relictis oninibus
quem ,
qiiia boc in animo agit vis ,

secuti fucrunt Jesum. Quod si post morlem Josu an-

semper cogital nulluin alium ignorarc crcdal. B toquain reddorctur eis vivus , rcpolissent priorcin
Vers. 10.— j1/a/'ia. Conccrsa illadicitci: Rabboni,
arteni possont vidori cx dcsporalione lioc fecisse
(juod dicitur magister. Dicil ciJesus. Postquam coin-
, ;

sed post rcddilum vivuiii, post accepluin ejus insuf-

muui nominc vocavit ct non est agnitus vocat ex , ,

Rccognosco cum a reco-

llationis spiritum ,
post verba ejus : Sicut misit me
nomino , ac si dicat ,
([uo
Pater, et eijo mitto vos, suhito tiunt quod fuerunl,
gnosccris.
non bominum sed piscium. Sed sciendiim
Vers. 18. — Vcnit Maria Maijdalcnif annuntians
piscatores,
est iion prohiliitos fuisse sua arto licita viclum quic-
di.tcipulis, quia uiditDominum, etc. Ibi culpa abscin-
rere, apostolatus integrilate servata , cum undo vive-
ditur undet proccssit. Mulior mortem viro propina-
loiit non liaberent , et sic illis laborantibus adjecit
vit , modo mulicr vilam nuntiat viris , ct (\m\ tunc
Dous necessaria quoe promisit hic autem penuria ,

verba serpentis niodo narrat vcrba vivilicatoris ac ,

eorum disposita ost, ut in piscatione tanta exliibo-

si ipsis rebus dicat Dcus De qua nianu illatus cst :

rentur saciamonta.
potus mortis, de ipsa suscipite poluiu vita?.
Vers. 14. — lloc jam. Non ([uod ter tantum ma-
Vers. IO.— Cum cnjo, elc. Hoc ipso in die resur- nifestatus sit , sed ad dies refcrl primo die quo re-
,

reclionis factum esl , iu ([uo quinquics Jcsus appa- surrexit, post octo dies, hoc die quando hoc fecit de
ruit. Primo Maria) Magdalen* , secundo eidera cum Q piscibus. Secundum dies ergo manifestationes nume-
aliis currenti nuntiare discipidis volenlibus tertio
,
rantur. Priina, quoliescun(|ue sit facta , uno die re-
Petro, quarto Clcophoc ct socio cjus, quinto discipulis surreclionis. Secunda post octo dies , et hoec est
,

januis clausis prajdictis duobus jam reversis.

lerlia. In hac tertia mauifestatione lioc Evangelium
Vers. 20. —
Ostendit eis inanus et latus. Post re- termiuatur.
surrectionem in corpore suo Dominus duo contraria Vers. 15. — Cum ergo prandissent. Jesu& scitquod
ostendit ot palpabilc cjusdcm natnrre ut formet ad
,
intorrogat aii plus diligat , Petrus quod de se novit,
fidem, et incorruptibilo alterius gloriic ut invitet ad dicit, id est quod amat. El quia de aliis quantum
prtemium. diligant , nescit , idoo ulrum pUis illis diligal , tacet.

Vers. 21. — Di.rit ergoeisitcrum. fa.riwbis, etc. Ecce docet, non temere delimre de occultis, et priori

Pacem propter paccm vonit

otYert, qui iterat , , ut periculo negationis cautius de se respondit.

monstrct por suum sanguincm esse paciticala (|ua; I'asce agnos rneos. Si rae diligis, pasce agnos
in CLclis suut, el (puB in lorra. meos. Non ut tuos gloriam moain in eis (puvrc,
Vers. 22. — Accipitc Spiritum sanctum. (Aug.) In non tuam nioa lucra non tua
; quia dilectio Dci , ,

lerra datur spiritus ut diligatur proximus , e ccelo probatur in dilcctione proximi. Qui vcro opus
datur Spiritus, ut diligatur Dcus. D pietatis negat proximis , minus Deum diligit. Hiec
aulem charitas cx divina datur gratia. Quod tacite
Vers. 23. — Quorum remiscritis pcccata. lilcce
innuit Joannos dum intcriogans de amore dicit hic
charitas ,
qua; por Spiritum sanctum infunditur cor-
quod iiou alibi : Siinon Joannis , id est obedicus
dibus eorum. Qui participes sui sunt, peccata diniit-
Dci gratia, quia quod ardentius ci.eteris diligit et
tit ; eorum (pii non sunt , lcnet. Et ideo postquam
obedit, non est nisi Dei gratia.
dixit : .iccipitc Spiritum .wnctum, continuo subjecit:
Quorum remiscritis peecata. Vers. 17. — Dicit ci tcrtio. Iiitorrogat quod scicbat

Vers. 24. — Tkomasautcmunus. Non casu, sed non soniol, sed ilcrum el tcrlio; ot lorlio audil a

divina dispositionc dofuit Tliomas ct audita non cre- Petro se diligi, ct tertio jubet pascere oves. Trin;t>

didit umlo palpandum sc ci Dominus pra;buit, quia

;
ncgationi rcdditur Irina confessio , ne miiius amori
ejus duhitalidno ct facla sibi probalioiic iiulli relin- lingua serviat quam tiinori. Et sicut fuit judicium ti-

(piitur jam (hihilarc. Qui dicilur Didymus. Didynuis, moris ncgaio pastorem, sic ofliciuinaniorispascere Do-
id est gcminus, (iiiia dubiusThomas, id cst abyssus : miiiigrogom. Coiitristatuscst l'ctrusy.\.\M.)VXun\v\^-
quia dubitaodo profuudius novil. luissis pcuuatis toleruthomo iuiscriam,iu quaiu taiuea
425 GLOSSA ORDINARIA. LIB. ACTUUM .VPOST. 426
ex poccato vcnil. Produclior enim pocna est quam A Super pectus. In pecloreJesu sunt omnes thesauri
culpa, nec parva videretur culpa, si cum illa aufcr- sapicntiw etscienticc absconditi, superquod recubuit
retur.piBna. Est ideo velad demonstrationem debitse quem majori caeteris sapientiaj et scientiae singula-
miseria;, vel ad emendationem labilis vitae, vel ad ris munere donat, in quo figurabatur quanta arcana
exercilationem nccessaria; palientia; temporaliter divinitate prse cseteris esset scripturus.
tenet hominem poena, etiam quem jam reura Vers. 21. — Domine, hic autcmijuid ? Quia au-
non tenet culpa , ct hajc est borura dierum dicrat Petrus se crucifigendum, voluit etiam fratris
llenda, sed non reprehendenda conditio. Pasce. Pas- cognoscere exitum.
cere oves esl credentes ne deficiant confortare, ter- Vers. 22. — Sic ewmvolomanere, donecveniam.
rena subsidia, si necesse est, subditis providere Nolo eum per martyrium consummare, sed exspec-
excmpla virtulura prsebere, adversariis obsistere, tare cum placidam carnis suffi absolutionem quando
peccantes corrigere. ego veniens recipiam euni iu jeternam beatitudinem.
Vers. 18. —
Cuin autemsenueris. Passurum pra;; Vers. 23. — Et non dixit ei. Non >st inteUigen-
dicil qui ncgaturum pra^dixerat, lioc jam poterat dum quod Joanncs non sit mortuus
sed in carne,
resurreclione firmatus, quod immature poUicebatur quidquid anle passus, quod ultimum in pace senium
inlirjnus. Jam non mctuit hujus vit;e interitum, quia n finirct. Non cnim magnum erat dare dilecto non
resurgcntc Uomino vit;ealtcriuspr,'ecessit exem])lum. raori, cura dissolvi et essc cum Cliristo sit multo
Vers. 19. — Et ctiin hoc cli.vissct. Hic ditis melius.
cujpit Jcsus abire, el nondum intellccto quod audi- Vers. 24. — Hic est, etc. Hic aperte suam desi-
vit, Sequere me, coepit Petrus incessu pedum sequi, gnat personara ex ofTicio, quod noluit designare ex
secutus est et Joannes qui sciebat se dUigi. vocabulo.
Vers. 20. — Quein diligcbat Jcsus. Diligebat et Vers.23. — Nec ipsum arbitror mundum. (Aug.)
alios, sed familiarus istum donavit poliore dulcedine Non spalio locorum, credendura est mundum capere
sui amoris, quia virgo eleetus abipso virgo perman- non posse, ctc, usque ad sicut alii tropi, hoc est
sit, unde et matrem ei commendavit. locutionum modi.
(AuG.) Tacilo uoraine discernitur Joannes a cajte- Nec ipsum. Non dicit spatio non posse capi, sed
ris, elc, usque ad qui virgo est Joannes convenit capacitate legentium,quamvissalva fidereruraplerura
futurse vitK, ubi neque nubent neque nubentur. que verba videantur excedere fidem per hyperbolen.

ACTUS APOSTOLORUM.

PROLOGUS B. IIIERONYMI. G sanctus. Vel, propter Spiritum prajcepit, quia non

pra;ciperel nisi Spiritus venturus esset. Elegit. Hoc
(Vide inter operacjus.)
ad laudem apostolorura, quorumactus scribere pro-
CAPUT PRIMUM. Assumptus. A Divinitate, vel a nube
ponit, vertitur.
Vers. 1. — Scrmoncin fcci. Id est, scripsi : quia assumptus, quasi verus homo.
scribere est operari. Vel hoc ita dicil, quia factis Vers. 3. —
Vivum. Corpus vivum et proprium,
nieruit esse scriptor Evangelii. Fcci. Totus liber non phantaslicum quod et apostoH cognoverunt
Evangelii unus serrao dicilur, eo quod habcat unura tanquam notissimum. Aut vivum, eo quod post
sensura : aut singulare pro plurali. Evangehum est mortem vivebat. Vel vivum, id est amphus non
bona annuntiatio, qua annuntiatur requies post la- moriturura. Per dies. Non tamen eis per quadra-
boreni, regnum post servilium, vita post mortem. ginta dies continuos apparuit : post diera enim
Dc omnibus. Diclis et factis Christi quaj judicavit resurroctionis alios quatuor dies mtervenisse Joan-
oflicio digna vel idonea sua; dispensalioni. Theo- nes dicit. Post quos rursus apparuit per quadraginta :

phile. TheophUus idem est quod Dei amicus, vel quia quadraginta horis mortuus fuerat, quadraginta
Dei araator : et si tu sis amicus Dei, tibi scribitur. diebus se vivere confirmat. Et per quadraginta
Qua; ccepit Jesus facere. A baptismo Joannis quo p t\T)us pra-sentis saecuU, quo Christus in Ecclesia
Jesus baptizatus est, usque indicm ([uo assumptus versatur, potest inteUigi : sivc quia honio
quatuor
est in coelum : quia de toto illo lerapore Lucas ser- constans elementis, eruditur contra transgressionem
mones texuit, qui in fine EvangeUi ita scripsit : Decalogi.
Cum bencdixisset, recessit ab eis et fercbatur in Vers. 4. — Convescens. Signa veri corporis an-
ccelum. Faccre. Bonum doctorera instituit vel in- nunliat, quia non uno corporis sensu, sed visu,
struit qui faciat quod docet. auditu, tactu, apparendo, loquendo, convescendo
Vers. 2. — Prxcipicns apostolis prajdicare Evan- probavit se resurrexisse. Proinissionem, quam pro-
gelium per Spiritumsanctuin, perquempraedicatum misit per Joel, ut habetur in sequentibus : et si a
est Evangelium, quia verba inspirabat, et fiduciani Christo facta, a Patre tamencomplobitur. Vel Patris
tribuebat. \el,pra;cipiensperSpiritumsanctum, id dicitur, quia in ejus Verbo, id est Christo, promit-
est quod FUius praecipit, prsecipit et hoc Spiriritus titur.

Pairol. CXIV. 14
 :

427 WALAKHIDl STllAni FULD. MON. OPl'. PARS I. — TllfCOLOGICA. 428

Vers. 5 — Quia jMunes. (Beda), Cum ilicorot A tcm opcmtiis ost, giiUi:) spiiiiualis ct salutaris do-
Doinimis ; Qiiia Jounnos haplizavit uqua, vos au- clriua por lolum orbem dulluxit.

tom, otu.j «jf(/i(f ud iiuoil iu buplisinu Joanuis nou Vi:»s. — Et (•»»* liirc ili.iissct. Alilor Mnrcus
tiobat. commemorut dicons : Et Doiuinus ijnidcm Jcsus

I)a|itisma tlalur iu auabus naturis, eorporali sci-

1'
postiiuum locutus cst cis, assumptus cst. in cirlum

lieol ol spiriUuili : quia liomo qui baptizatur, Uuobus {Mattk. xxviii). Sed quiu Lucas si^^nilicanlius adje-
tamou imuui ost cit Cuin hicc dij:issct, clcmitus cst, completis iilis
scilioot ot auiuia,
:
couslat : oorporo
sormonil)us quos commcmoravcrat Dominum asccn-
baptisma, sicut unus homo.
dissc ccelos ostendit.
Quando Polrus non v
Vos autcm, otc. nognvil,
post
Vuns. H. — Galilivi, quid stalis aspicicntcs in
erant aposloli baptizati ; non aqua, sed spirilu :

c«'/«»i? lu ([uihus dobot esse prudcntior scnsus,

resurioctionein cuim diclum ost : Vos vcro Imptha-
(juia (jalikoi caHcris Juda>is iu sapioiitiii pr;occlle-
liimiiu Spiritti sancto. Noudum ouim rosurreclione
baut. Vol, tlalihoi voiubilos, (piia instabilitate sui
Chrisli ol missidiio Si^iritus ooutirmuli orant. Sicut
sensus oblili oruut pra_'Copl;i Dei.
autem justis circumoisio nou luil iiocossaria, auto-
quam imperarolur Abrah;i! cl poslorilali sua3 : sicp Vkus. \'i. — Tunc revcrsi sunt, etc. Reversio

sacrnmcnlum Novi Tcstamonti, id est apostolorum dc nionte Oliveli Jcrusalcm, signiticat

poslquam
Domiuo Ecclesiani i[ux de uctiva in contemphilivam ascon-
baplismu, circumcisiouis loco datum est a
dcns, ilerum descendit iu conversalioneni activa-
diconte Msitiuis rcniilus fucrit c.iuujuaet .^piritu
:

SHHc/o (J()(i«. iiO, ctc, corlum cst nuUum ad cor-v

lem. Mons enim Oliveli ab autiipiis mons trium lu-
niimim vocabaUir luccruiB scilicel do teniplo rc-
pus Christi portiucrc, nisi baplizatum, praMer cos :

passio dopulatur pro baptismo. Item scri- splondeutis, ac solis e.x ultera parte oricnlis, ct
quibus
oloi iu ipso mouto naturalis lucis : (pue triu convc-
ptura cst, quiindo Puulus baplizalus est : ot uoii est

scriptum (luaiulo alii aposloli baplizati sunt : scd niunt perfectioni propter diviui Verbi luccni de

dcbemus iutoliigoro bai>lizatos esso propter illud :

Ecclesia liilgcnleni, propter solis justitiai fulgorem,
projilor pur;c conscientiaj nitorem.
Nisiquis rcnatus fucrit, olc.

— Non Veks. 13 — Et cum introisscnt. In GraBCO ila

ViiBS. 7. estvcstrum nossc. Non ait, uon
pouitur .-
Cum introissent civitatem, in ccenaculum
erit,sod non est notans adluic essc inlirmos, ct
:
ttsccnderunt, ubi erant manentcs Pctrus, etc. la
ideo ad secretura cognosccnduin nou cssc idoneos :
Gr;eco sic cst ordo nominuni : Pctrus et Aiidrwas,
Cuni vcro ait : Non cst vcstrum nosse, ostendit
auod 4.0C
ijuuu sciat, cuius
inse =Lu ^ i sunt ,
omuia qu»
1
Patris, sod
.

vivant (juasi quotidic

'
C
Jacobus' et Joannes,
„
Cienaculum,
, .n\T
ctc.
Simon
(Beda.)
Zclotcs etJudas Jacobi.
Locus
.
est in superion.
••
eis uon cxpedit uosso, sod ita
dcsignaus quod a terra sublati ad superiora scieu-
judicaudi. Quw Patcr. Ilhus, inquit, regni tam se-
tiio et virtutis consconduut.
cretura est tempus, ul tantum scicntiai Patris pa-
Cwnacuhim dicitur lertium toctum, iigura cha-
toat, scd accipictis virtutcin Spiritus sancti, utquod
ritatis Hdei supcraxlilicatu) ct spei. Charitas autom
proptor inlirmitatem caruis non potoslis, jwssitis cx
diftusa ost iu cordibus nostris per Spiritum. Petrns
virtute Spiritus saucli. /« sua potcstatc. Hoe ut
ct Joannes. Petrus primus ponitur, quia princeps
verus homo excusabililcr dixit, scd lanlum una cst
ct pastor. Petrus ct Joaunos mcvito primi pouuulur,
Patris et Filii et Spiritus sancli potestas : Filius
qui simul cucurrorunt ad mouumonlum, (juia jilus
etiam potestas Patris est.
Civtoris amabant. Primus (si fas est dici) plus ca;-

Vers. 8. —
Sed accipiclis. Tollitur scienlia tem- loris dilexit : alium, plurimum Jesus ainavit. Ca-
porum, scd divinum, quo indigent, adhibetur auxi- tologus apostolorum ideo ponitur, ne extra hos ali-

lium hoc nuHlo, cum pucris ali(juid tollitur, aliud

:
(jui lalsi recijjiantur : paria ct ponunlur loca singu-

datur nc peuilus liistontur. Supcrvcnicntis Spiritus lorum, disliuguontibus gradibus mcritorum.

sancti. Cum superveuiol Spiritus in vos, non reguum lli suut duodocim lilii Jacob ; duodocim fontos
Israel, sive rcgnum Dei iii Israel, ulputatis, allerot, ^ dosoi-li, ijuos Israel reporit iu Elim ;duodecim pa-
sed virtutem testilicandi do me vobis pntstabit, ues proposiliouis duodocim lapides in veste pouti-
,

tantum^juo illius rogni loinpus longo est, ut prius ticis ; duodecim signa zodiaci duodecim lapidos :

nou sohim lliorosolymaui, scd omues tines Judio;u ullaris duodecim lapides de Jordane elovali duo-
,• :

et Samariie, mundi oliam tcrminos por circuitum decim boves sub ;onoo mari ; duodociin stoll;e in

fama Evangelii pcrcurrat. In Jcrusalem et in omni corona sjiousce duodecim fundameuta

; duodeciin ;

Judcea. Consequentia ordiuis in vocabulis locorum portce ; , duodecim incuscs anni duodccim hor;e ;

conservata csl : Jcrusalcm succedit proxiraa Judio;o dici , du(!)docim fruclus ligni viUe.

proviucia, cui Samaria situ coujuiigilur, dohiuc Z('/()/cs. i,Beda.) Zololos ipse est qui in Evaugeliis
omnis tcrra; communio suhiufcrtur. In Jcrusalcin. dioilur Chaiuuuous. Chaua ic/ui' iutorprclatur. Erat
Mystice : in visioue pacis, iu confcssioue vcrte lidoi ouiiii do vico Ualihoie ubi Doiniuus aquaia couvortit
custodia prxccptorum Dci : et in his qui se in in vinum. llic post Jacobuiu fratrein suiuu, rexit
alienos foccriiit a tcrra prirdioaturos eos pr;fdixit, Ecclcsiam Uiorosolymorum.
pcr (juos quasi roUe radios dc ihodio tcrrtc ubi salu- Filio pcrouutc pcrdiiiouis, impurfcctus nuiueru»
 — ,;

4-20 GLOSSA ORDINARIA. LID. AGTUUM APOST. 430

apostolorum reraansil, juxla sirailitudinem enira A CAPUT 11.

lunre crcscit et docrescit Ecclcsia : sed vetera trans- Vers. \. — In eodem loco. Cocnaculo scilicet, in

eunt, et nova fiunt quod asccnderant. Qui scriptum dcsiderat, carnis

doinicilium mentis contemplatione transcendens
Veus. 14. — Maria, etc. Virgo a mulieribus dis-
calcal.
tinguitur, quoe tamen aliquando raulier non pro cor-
ucipium
Vers. 2. — De ccelo. Datur Spiritus de coelo, ut
ruptione, sed pro se.N.u appellatur. Ecce pri
proximus :
diligatur Deus ; in terra datur, ut diligatur
nascentis Ecclesise adornatur flore virginitatis. In
bis euim post resurrectionem est datus ad duo pra;-
mcdio fratrum. Id est filiorum quoruni unus cst
,
cepta cbarilatis commendanda. Sonus. Potest dici
Pater in cuilis.
sonans. Spi-
loculio linguarum de ore apostolorum
In medio Petrus stetisse dicitur ; quasi comrauni est aposlolis Spiritus
ritus. Ante passionem datus
miseratione condescendens. Hoc exemplum sumen- ad graliam doctrinEC et sanitatum post resurrectio-
;

dum est pastoribus Ecclesise.

ncm insulTIavit Jesus spiritura, ct ait : Accipite Spi-
Hic nuraerus centum et viginti congruit ai-tati ritum sanctum ; quorum remiseritis peccata, remit-
Moysi, ut sicut sub hoc uumero , Moyse defuncto. tuntur eis (yonji xv),ctc.Quod donum soli Petro prius
.

Jesus succcssit, qui populum in terram promissionis g dederat sed ut creditur tunc per anticipationem,
:

induxit, sic veteri legi in Ecclesia principatus Cbri- nunc cum cseteris per completionem etiam Petro
sli successit, ducens verum Israel ad regnura coeli. tribuitur et poteslas data est diraittendi illis quos
:

ad oflicium mittebat prasdicationis.

Vehs. 18. — Possedit agrum. Non quia agrum Veliemcntis. Comparatione pra;cedenlium vehe-
possederit, sed quia ipsius fucrat prctium agri qui mens dicitur gratia apostolorum , vel in similitudi-
Dominura vit:B vendidit. Aniissa terra vivenliuni, ncm venti vehcraentis Spiritus venit. Totam domum.
agrum sanguinis et mortis a:'terna scclcris ct no- ,
In una dorao sedentibus infunditur Spiritus, ut
minis sui memoria possidet Judas. Emptum tamen Ecclesifc unitas commendetur , in coenaculo tertia
pretio sanguinis agrum figuli non possedit, qui tra- legc incipientc. In datione legis plebs longe stabat
dilionis crimen in se protinus mulctavit, sadpossc- pnfi timorc ; hic veniente Spiritu congregati erant
dit dictum est pro possideri fecit. Quidam agrum in unum ex amore. Sedentes. Ut compleatur (juod
a Juda possessum ridieule exponuut iufcrnum. Aiii
dictum erat eis : Sedete hic in civitate. Sessio est
possedisse agrum Ulum existimant, ex eo quod cum indicium humililatis et stabiiitatis : quibus pra^pa-
peregrinis in eo sepultus fuit. Viscera. Viscera quse ralur sedes Spiritui sancto qui supcr humiles re-
,

sunl sedes fraudis, tanto scelere dirupla, se cobi-

quiescit.
bere non valuerunt. xMerito aulem per sedem doli ''
(^Greg.; In igne apparuit Spiritus, sed per seip-
viscera funduntur, non pcr locum osculi , id est os
suni, ctc. usguc ad et voce sive souitu docta sunt
quo osculatus est Jesum quamvis falsa ,
superlicie,
corda.
sed per alium cui virus occulta; malitia: incrat. Vers. 3 Dispertitce. Dispersio linguarum est

A^ERs. 19. — Eorum, id est habitanlium Jerusalem, facta in turre, scd quod dispersil superbia, rccolli-

quia etsi utrique loquebantur Hebraice, distabat ta- git humilitas : in superbia dispersio , in humililate

men proprietas lingua; Hierosolyniorum a Galilans, fit coucordia. Ecce completur sententia Domiui quae

de quibus apostoli erant : quod in passione Doraini ait iSon vos relinquam orphanos, sed mittamSpi-
:

ostenditur, ubi etiam Petrus nolens lingua sua pro- ritumparacletum {Joan. xiv), quieorumadvocatus,
ditus est esse Galilseus. pro eis omnibus hnguis locutus est. Linguas attubt
qui pro Verbo venit, cognationem enim habet lin-
Vers. 20. — Deserta, et tion sit, etc. Donec elec- gua cum verbo, ut ab invicem non possint separari.
tus pro eo assumatur Matthias. Vel nou sit ipse
,
Sic Verbum Palris, id est FUius, et Spiritus sanctus
Judas, qui habitct in ca, scd alius assumaturpro eo inseparabiles sunt, imo et unius naturas. Tanquam
qui pa'nitentia indignus judicatus est. ignis. Idem in igne Spiritus venit : quia peccatores

A^ERS. 23. Duos. Clemens refert bos duos qui T^Spiritus purgat illuminat , , accendit , urit. Ignis

numero sep- euira quatuor habetnaturas, urit, purgat, calefacit

ad sortem apostolatus statuti sunt, de
illuminat. Simibter Spiritus exurit peccata, purgat
tuaginta discipulorum fuisse. Qui cognominatus.
In laude Barnabae immoratur quia pro laude Mat- :
corda, torporcm excutit, ignorantias Ulustrat. Ignis

quod sorte eligitur. BarnabcB laus cu-

tliias haljct,
incorporeus et invisibilis esl in sua natura ; sed as-

mulatur, ne velut indignus repelli videretur quod :

sumpto aliquo corpore videtur , diversi coloris ap-
postca declaratum est quia cura Paulo gentium parens, propter materias in quibus ardet. Sic spiri-
;

apostolus ordinatur, illi ofticio reservatus. Justus. tus videri non poterit , nisi per creaturas in quibus

Aut latinum Hebraeum etinterpretatur par-

cst, aut :
operatur.

cens, vel elevatus. Et Matthiam, qui donatus vel Yers.4. —

Et cwperunt. Ecce signum plenitudi-
donum Dei inlerpretatur : cuidonum apostolatus a nis plenum vas erumpit. Ignis in sinu non potest
:

Domino coUatum est, vel Dei pannus interpretatur. occultari. Variis linguis. Quia linguis omnibus lo-
Merito parvi Iranscenditur ille laude hominum qui quebanlur, vel sua, id est Hebraia liugua, loquentes,
justus erat, inquit Arator. ab omnibus ila intelligebantur, ac si propriis singu'
 ;

431 WAL.VFRIDI STRADI FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIKOLOGICA. m

lorum loiiuerenlur , secuiuluiii ilhnl Piu|ilicl;L' : In A orbem universum sanguiiii; (Ihrisli alilucrxhmi, ut
ahis Uuguis, et labiis aliis, loi|uar po|iulii huic, elc. sicut labornaculum san^niino viotimannu fuorat con-
Vers. !i. £.1' oiiuii nutioiie, Ac si di-
eU'. (ll.\ii.) secralum, iia poiiulus lidolis sanguine ejusdem de-
ceretur : Ubicuaque uati. Juchoos autem in omnibus dicaretur: et ut nonsolum Ilicrosolymis locus esset
gentibus nasci captivitas focit , ipue sub Anliocho orationis, sed in omni loco dominationis cjus lcva-
facla est non mullis tcmporibus anle. rent manus electi pcr oratiunos ad Domiuum. Vapo-

Vers. 6. — Confusa. Confusio ista confusioni

?<;)» /Kmi. Couq)uuctiunis et llcluum, scilicct vapo-
rem. Quia sicut fumus ab igne, ita compunctio a
linguarum oppouitur, a qua Babel vocabulum sortita
Spirilu sancti ardore
est. Sie humilitas apostolorum humamo superbia;
Sol convertctur,clc. IIoo in passionc Christi partim
respondfl. Vnusquisiiuc. Liugna'' oumos dicuntur
faclum partim ante judicii dicm crcdilur venluruui,
esse septuaginta duic unde ct discipuli secundi :

Tunc cnim sol obscuratus osl, scd luna in sanguinem

ordiuis sub hoc numero suut electi ut nuraerus ,

versa huniiuibus apparero non potuit : ([uia tunc (ut-

praidicatorum concordarct numero linguarum.
pote in Pascha) quinladecima exsistcns, intcrdiu
Vers. 8. .{udiviinus. In hoc significabatur unam
fuerat visibus humanis objectu lerriP occullata.
Ecclesiam omuiuni genlium linguis locuturam.
(Beda.) Quierilur ulruni hi ipii loiiuebantur, ctc, B Vehs. 23. — Definito consilio (Rad.) In lioc solo
Juda?i fuere notabiles, (juia non obodicnti animo fe-
usquc ad magis videbatur audienlium csse miracu-
cerunt
lura (juam loquentium.
Et prwscientia Dci, ctc. (In.) In Grscco sic cst
Vers. 9. — Cappadociam, etc. Isla; quinque pro- Prascicntia sic traditum accipientes. Traditus est
:

vincia; quas post Juda.-am ponuntur , Grajce (luidem cnim a prajside in potcstatcm illorum, ut ipsum sive
loquuntur : sed ex patria consuetudine est in sono
latroncm cligcrent, sed latroni concessa vita, Jesum
diversitas. Unde mira fuit in apostolis gralia, (|ua;
per manus militum occiderunt.
non solum divorsitalem cos docuit, scd oliam dis-
Vehs. 24. — Suscitavit. Non usitata cum c»teris
tantiam propriclatum in unaquaque linguarum juxta
atque communi resurrectione qua; in finem diffor-
numerum provinciarum in eorum loqucla fecit.
tur, sed quiB die terlia celebrarctur, ut assertio hu-
Vers. 10. — Advence Roinani. In Gra;co, pere-
jus resurrcclionis tcstimouium essct Dcitalis.
grinantes Romani, id est, Judsei (jui peregrinam vi-
(Rab.) Suscitavit, secundum humanitatem ([uam ,

tam Roma? gercbant.

raaxime oderant Judaei.
Vers. 14. — ViriJudivi. Id csl, du» causa; sunt Solutis doloribus. Videtur esse sensus hujus sen-
prudentiae, nimirum quod Judaei, et quod habila- tentiae,quod Domino ad inferos descendcnte dolores
rent Jerusalem, quam decet sobrietas. C pn^nanim soluti sint, quia cum tangere non potue-
Vers. 17. — Ejfiuidam. Hoc verbo largitatem runt, sodjuxta Gra;cum in quo scriptum est So/w«s :

muneris ostendit, quia non ut olini prophetis et sa- peripsummortisdolores,juxta qtwd impossihile erat
cerdotibus tautum, sed omnibus passim in utroque tcneri illum ab eo, patet, quia per descensum ejus

sexu pcrsonis Spiritus erat dandus. De spiritu. Ad Uberati sunt sancti a locis infernorura ; qui licet in
diversa dona respicit dum hoc dicit, nou autem ad sinu Abrahae , id est in consolalione quietis essent,
substantia; imminutionem. Supcr omnem carncm. a dolore tamen mortis sive inferi non erant soluti

Qux sit omnis caro consequenter exponit ibi Et : ex toto ,

quia non meruerant gaudia cocli inlrare,
prophetabunt fiUi, etc. doncc fieret illud Prophetai : Insanguine testameit-
(R.VB.) Super orancm carnem masculi ct feraina?, ti eduxisti vinctos tuos de lacu, in quo non est aqua
vel circumcisi et cthnici, secundum ilhid : Non cst (Zach.v). Viucti enim erant antequam educoronlur.
niasculus et femina, circumcisio ct prwputium, Vers. 25. — Providcbam Domiiium. Vox Christi
Barbarus ct Scytha scrvus et liber (Cal. iii).
,
post resurrectionem exsultantis ad dexterani. Sini-
Et prophetabunt. Lcx et prophetaj usque ad Joan
stra, est pra^sens vita ; dextera, a;terna. AV comino-
nem : ex eo regnum evangelizatur. Sed aliud est de
vear. Post resurrcclionem omnia erunt immobilia.
Christo prophelare, aliud ventura pra;dicere et do- D ^^ ,^.„//«,.// lingua. Quia requics post laborem data
cere
est : laboravit enim in spe vitie a-tcrnx. .Vo?j derc-
Vers. 19. — Et dabo. Myslico prodigia in cppIo ,
linques. Non iterum movear corruptione iteratae
labores sunt in Ecclesia. Signa , super terram. Vin- crucis et raortis. ^otas mihi fccisti. Scio me sem-
dictiE , in terrenos. Sanguis , in raartyrio. Ignis , por essc vieturum. Itcplebis mc plcna Uetilia , id est,
Evangelii vd Spirilus sancti. Vapor fumi , animie ilerum non moriar. Quoniam a de.rtris. Causa quare
vel cordis Ci)mpimclio. Prodiijia in ccrlo. Elenim uon movealur,cst quia Dominus a dextris opitulalur,
Christo nasccnle , novum sidus apparuit ; eo ascen- sinistra non prievalente. Si enim a dexlris non
denle crucera, sol obscuralus esl et C(i'lum teuebris fucrii illara parlera diabolus occupat , sicut de
,

obductura. Juda dicilur : Et diabobus stet a dc.vtris ejus.

Sanijuincm. Non solum vulneris , scd ctiam su- (Psal. cviii.)

doris, quando in orationc faclus cst sudor ejus sicut Vers. 26. — Et ctuUavit. In passiouc dixit : Tri-
gultic sanguinis, qiiod inter signa DeiUitis ponitur, sitis est animo meausque ad mortein (ilatth. xxvi^
quia in humana natura non invenitur. Ergo signiiicat ct ca'pit pavere et tiedere ul se vcrum honuncm
:
 433 GLOSSA ORDINAR[A. — LIB. ACTUUM APOST. 434

in anima ct corporc, et veraciter passihilom mon- A ter ;

qu;c a filiis Isracl ionge factnc, per invocatio-
anima ot lingua, quia
straret. Exsultavit vero postea nem nominis Domini salvanda! erant.
passione sua genus luimanum salvandum erat. Vers. 40. — Testificatus est, etc.,id est testifica-

Vers. 27. —
In infcrno. Coustatanimam non de- tio et exhortatio. Salvamini. Haec est tcstificalionis

reiictam in inferno, quiE, ablatis illis pro quibus des- qualitas et exhortationis, sed Lucas plurima vcrba
cenderat, mox ad superna rcdiil, ncc caro est cor- Petri brevi conclusit sententia. A (jeneratione. Duse
rupta, sed vcloci resurreclione glorilicata. -sunt generationes, una bonorum, alia malorum.

Vers. 28. — Notas niihi fecisti. Non solum haec CAPUT III.

de illo intelliguntur, qui semel accepta plcnitudinc di- Vers. 2. — Portam templi, ctc. Hanc portam fcdi-
viDK virtutis ot sapientiic, per se mortcm dostruxit, ficavit Joathan iilius Ozia; rex Juda, sublimissimam.
resurgens ad vitam ; sed etdc justisqui per cum via Omnes siquidem porta; tcmpli in terra fucrunt, ex-
veritatis inventa ad vitam redibunt etjucundabuntur cepta Spcciosa quae pcndebat : quie ab Hebrffiis vo-
videntes faciem ejus : quia ille visus est super om- catur Porta Joathan.
nia et beatitudo perfecta. (Beda.) Porta templi Speciosa Dominus est, per
Vers. 33. — Promissione Sphitus sancti acccpta. quam, etc, usquc ad claves cocli sunt datas.
Christus eam accepit sicut verus homo, et tanquam B Vers. 6. —
Anjentum, etc. Memor erat Petrus
Deus effundit Spiritum, sicut Joel dicit : Effiindam, ilUus prKcepti yolite pvssidere aurum et argen-
:

etc. Itera accipiunt apostoli ab ipso promissionem tum. Pecuniam etiam quae ad pedes apostolorum
Spiritus qui dicitur a Patrc mittendus in EvangeUo. ponebalur, non sibi recondebant, sed ad usus pau-
Ejfudit hunc, otc. Qui prius Jesum suscitatum a Deo porum, qui sua patrimonia reli([uerant, serva-
dixit, nunc lidcm auditorum altius erigens, hunc bant.
esse Dominum assignat, qucm effudisse Spiritum Vers. 8. —
Et exsiliens stctit, ctc. Ordo perfe-
confirmat : hoc enim est signum. Et pulchre verbo ctionis : primo surgit qui jacuerat, deinde iter vir-
effusionis usus est : quod prophetam Joel posuisse tutum arripit, et sic regni januara cum apostolis
supra memoravit, ut ex hoc etiam constet ipsum intrat.

esse Dominum Jesum, qui antc assumpliouem car-

Vers. 10. — Stupore et exstasi. Id est, pavore
nis loqui consuevit in pro])hetis, qui signa et pro-
et excessu mentis. Dicitur etiam exstasis, cum mens
digia dat in coelo et in terra, qui omnes invocantes a pavore non alicuatur, sed inspiralione rcvelationis
se salvat. Et ca^tera qua; prophcta describit, quasi
assumitur.
verus Deus, explet.
Cucurrit, etc. (Beda.) Salvato Israele per apos-
Vers. 34. Scde adcriris. (Rab.i .Manifestc Pe-C
toios, cucurrit oranis mundus, etc, usque ad solus
trus ex hoc psalmo regnum Christi non tcrrenum,
per orbem pacificum tenet imperium.
sed co2leste, etc, usque ad in altera, ejusdem est
Vers. 13. Deus Abraham, etc. (Rab.) Tres me- —
Dominus. morantur nullo impio intercedente, vel propter prin-
Vers. 36. — Dominum cum. Ponens nomen ma- cipatimi jusiiiiie, vel, ctc, usque ad quod etiara in
jcstatis et potcstatis, oslcndit eum esse cui oranis spiritali generatione similiter observatur.
crcatura debet subjici. Christus regis sive pontifi- Vers. 13. —
InterfecisHs, voluntate et verbo, et
calis dignitatis nomen est. In legc ungebantur reges hoc contra legera, qua; dicit Qui occiderit hominera
:

et pontifices, in figura illius. Et Christum. Ille vere volens, et ipse occidetur.

est Christus omni plenitutine Spiritus sancti unctus, Vers. 16. — Integram sanitatcm. In duobusquce
qui de codom Sj)iritu potontialitcr dedit quibus vo- priEdicta sunt.
luit. Jesum quem, ctc Jesus est Domiuus et Chris- Vers. 17. — Pcr ignorantiam. Duo cooporata
tus, una in duabus naturis exsistente pcrsona, quia sunt : ignorantia vestra, et priescientia Dei.
in Divinitate a-ternahter ex Patre natus in humani- Vers 18. — Per os omnium, ctc Ideo necesse
tate teraporaliter factus, cum operante Spiritu sanc- erat impleri, quia non unus, sed omnes pi'ophetave-
to in utero virginis est incarnatus.
D i'ant.

Vers. 37. —
Compuncti. Implelur prophetia Joe- Vers. 19. — Ut deleantur peccata. Tunc plene
lis, quia post ignem Spiritus sancti sequitur vapor delebuntur peccata, cum virtute resurrectionis mors
compunctionis. Fumus lacrymas cxcuterc solet, in- destruetur novissiraa.
cipiunt nere qui irriseraut, tundunt pectus, dant Vers. 20. — Ut cum vencrint, elc. Conlinuative
Dco precem sicut sacrificium, ut sanguinem illum ad prjccedcnlijir ha3C dicuntur, sciliccl, ut cumvene-
gustare valeant, per eum salvandi, qucm supcr se rint tcmpora refrigcrii a consyectu Domini, tunc
et super filios suos prius fuerant imprecati. deleantur peccata veslra.
Vers. 38. — In nominc. In honore, vel in hac Vers. 21. — Quem oportet, etc Id est, Eecle-
forma, quia in uno trium fides continetur. siam per fidem, vel iu coelo ad dexteram Patris se-
Vers. 39. — Et oiymibus. Hoc ad illud teslimonium dere.
prophetise respicitur, quod ultimum posuit, scLlicet. Vers. 22. — Moyses quidcm. Exempla ponit, non
Omnis quicunque invocaverit nomen Domini salvus de omnibus qui locuti sunt, vel qua;, sed de aliqui-
erit : quod ad Gentium vocationem pertinet speciali- bus dunlaxat.
 —

43b WALAFRIDI STRAni FULD. MON. OPP. P.VRS I. — TIIEOLOGICA. 436

Quoniam prophctam, otc. Filiiis Dci ilc pdpulo A Vehs, 11. —Ilic est lapis. (R.\n.)Hic rospondcns
nd intcrrogata de Christo pncdicat, ct niaxime dc
Isrncl c;inu'in assiin^isit, apimrons in siniililudiiic
havid, cui, veluti patriarcha! suo, pro! ca'teris crc-
Moysi, iit siciil ille canialciu Israd caM'enioiiiis cl

terram didernnt.
sacris legibus inslriictuni et iiurilicatuin in
proniissionis introduxit, ita et Jcsus pcr gratiain lieprobatus. (Aug.) Dc lapidc reprobato historia

Kvanyelii spiritualeni Isiacl ud ca-lum duxit. Et non hubetur.

sicut contciniitores lcyis Moysi dc lcrra pioniis.sio- Viins. 13. — Sine litteris, oic. Non quia litteras

nis nl) iniinicis sunt cjccti, sic qui doclrinam Ivvan-

omnino nescirent, scd ([uia grainmnlicK nrtis peri-
liam non haberent ha;c diccbantur /i/ioto. Idiota^
gclii despiciunl pcr ullores spirilus de ca'tu siiuc- ,

torum pclleutur.
dicebuntur, ((uia projirium ingcnium non cxercue-

De frntribus vestris. (R\B.'l Josuc do Ephraim, raiit perdoctrinam : I3{t>)|jia Grincce, Latinc propriotas.

Jesuni de Juda Deus siiscitavit. (Hkda.) IUitternti mittuntur ad pra;dicandum, ne

Ver*. ii. — E.rtermiiuihitur de plehe. Id csl, a fides credeutium non Dei virlulo , scd cloiiueiitia
ficri putaretur : secuuiliim illud : ,Vo// in sapientia
sorte sanctorum, et cxtorris reddelur. Vel, cxlra
terminos bcatitudinis cjicietur.
verhi, iil non cvucucliir cru.v Cliristi (I Cor. i).

(R.VB.) Resistcntcs Josue, de carnali plcbe pro- B Vkks. 19. 1'etrusi'cro, etc.(RAn.)Qui estisjudices,

jocti sunt ; nt resistcntes Cliristo, dc spirituali ex- vestrum 1'acitc ofliciiim, uon sermonem praviim pro-
terminantur : utramqiio inobcdicntiani mors sequi- fcrendo, scd jiistc jiulic^^audo. VjCCC. plcniim fruincn-
tur sive carnalis sivc spirilualis. tum in spica inveuiliir : (|uod nutc quasi in herba

A Samucle et deinccps. Sub Samuclc rogumlem- nectebatur.

pora ca>perunt iu Juda\T. Veus. 20. — Non cnim possumus. Id est nolii- ,

Veks. 2."5. — Tcstamcnti. (Bed.v.) Ex illo lesta- mus, vcl in naluram versum cst (ut angelis conlir-
mento quod ad Moysen, etc, us(juc ail, in scmine nialis) nou peccare.
tuo hencdiccntur omnes gentes. Vehs. 21. — Clarificnhant. In Gra>co : Omnes
Patrcs. Posuit plurale /w/rcs, ct non singularopn- clarificabnnt in eo, quod factum cst : cl nou habe-
trcm, quia non soli Abraha;, sed Isanc et Jacob pro- tur iu 00 ([uod accidorat.

missum cst. In seminc tuo, ctc. (Bkda.^ Scmcn Clarincnnliir facla vcldicla, quando fama vulganlo
Abraha' Chistus est : in fidc cujus omnibus lamiliis, in noliliam plurimorum defcrnntur. Dcus aulcm
Judeeis scilicet et gentibus, bcnediclio promissa glorificatur in factis hominum quod est proprium ,

cst. Christianas pietalis el huniilitalis , ipso dicenlo : Vi-

Omnes familiw. Non quod omnos, sod quia nulla Q '^'""*' ^^*'!"" *"'*'''" *"'*"' *"' olorificent Patrem ve
bonedicitur nisi in oo, sicut ct iUud Illuminat om- strum, (]ui in ca-lis cst (Matth. v).
— Annorum enim,
:

nem hominem venientcm in hunc mundum (Joan. i).

Vers. 22. etc. Unde apparuit
Benedicentur. In Adsepeccatomaledictap, in Chris-
nmplior gloria vel gralia virlutis, et ideo non EOtatem
to benedicts! siint, in (pio cl illi benedicuntur qui homiijis, seJ tempus infirmitatis dicit.

inearnationcm prafccsserunt : (piia idem homo Deus Vers. 24. — Unanimiter, etc. Sino sono. Vel per-
januam C(eli aperuit , ct in line dicet omnibus fcclione unaniniilatis , secundum illud Si duo vel :

electis : Venite , benedicti Patris (Matth. xxv), tres conveneriut in unuin in nomine meo, de omni

etc. rc quain petierint, fiet illis.

CAPUT IV. Vers. 25. — Fremueru7it gentes. Fremitus est

vox Undc Jereniias Facta cst mihi hwre-
Vers. 1. — Saccrdotcs ct magistratus, etc. Ili
ditas
lconis.
mea quasi lco in sylva
:

: dedit super me vo-

doctores et judices populi csse videbantur. Saddu-
cem (Jer. xn).Meditati sunt inania. De Chrislo ven-
ccei. Ili ncgabant resurrcctioncm : ct idoo indoctri-
turo, vel ut in raorte detincrelur.
na npostolorum
dolcbant.
(jui minuntiabaut resurrectioncm,
Vers. 26. — Convenerunt. Herodes et Pilatus
convenerunt in amiciliam.
Vers. 2. — Dolcntcs, quod ad audiendos apostolos ^ Vebs. 27. — Vnxisti. Nomen Christi oxponunt.
conllueret mulliliido.
Christi, a ehrismate, id est unctione, secundum illud :
licsurreclioncm. lloc est mnximc contra Saddii-
Un.cit tc Dcus Dcus tuus oleo Ixtitiiv prif consor-
cseos : utriqiie vero dolebant quod Jesuin, quem ut
tibus tuis (Psal. \u\).
homincm occiderant, apostoli a Dco Patro glorifica.
tum nffirmabant. A^^EBS. 29 — Cum omni ftducia. IIoc Dcum pos- I
Vers. 4. — Et factus cst, ctc. Si in quinquo milli- lulnnt, ul cum omni fiJucia possint loipii verbum
bus hominiim iiuos in crcmo Domiuus pavit, populus Dei.

legis a Clirislo libcratiis accipitur, possunt et hic Vers. 30. — Pcr nomen. In Gra>oo : Per nomcn
quinquc millin ab npostolis instructn populum gen- pucri tni Jesu, quod mngis apostolorura volis con-
tium designare (yusdcm lcgis spiritaliter mysteria
:
griiil, qui satngebnnt, ul liomo cruxilixus a Juda'is
secuturum. El benc utique vcspcri ca^lesti iniincrc clarescenlibus miraculis, pcr nomcu cjus, qui cst in
donautur, iiiiia ciiin vciiit plcuitiido teinporis, luisit Ciclum nssiimptiis , ipscmct Dci Filius innotesccrol.
Deus Filiiini suuni iu tcrris, etc. Vers. 31. —Motus est locus. Mngun virtus oriilio

I
 :

437 GLOSSA ORDINARIA. — LIB. ACTUUMAPOST. 438

nis fidclium, hoc aulcm ad suscitandas mentes fa- A Vers. 9. — Quid utique, etc. Increpalive dictum ?
ctum esl. vcl sic distinguendum : quid ? quasi : Quid cslhoc :

Vers. :!2. — Erat cor unittn. Qui mundum rcli- dciudc sibi ipse respondct et dicit : Utique convenit
querant, nonde nobilitate gcncris gloriantes se aliis inter vos tenlare Spiritum Domini ?
prfeferebant, sed sicut unius ejusdemque matris Ec- Tentare, etc. (R.vb.) Tentatio Spiritus in hoc erat
clesiap visceribus editi, eodem fratcrnitatis amore quod probaverunt quanta sit ejus scientia.
gaudebant. Nec Cjuisqmm eoriim. Virtutcs quas pos- . Sepelicrunt. (Id.) E\ hoc niuUi cxemplum sumunt,
sident justi, non suas judioant esse, sed eorum quo- ul uxorcs ad viros suos sepeliant. AMi indignum pu-

rum utilitati dispensant. Communia. Gr»ce xoTvot :

tant, ut de pnevaricatoribus exempla capiant quibus ,

tmde cocnobita;, id est communiter vivenles. Coenobia in crimine simul et morte et sepultura meritum,
habitaciila eonim. a^quale fecerat consortium.
Vers. 33. — Rcddebant apostoli. Discernit ordi- Vers. 11. — Et factus est. Prius Ananias a Sap-
nem doclorum et audilorum. Nam mulliludo crcdcn- phira m conspectu Ecelesia; cito mortui sunt , ut
lium, rcbus lcmporalibus spretis , copula charilalis apostolica auclorilas, quanla esset , ostenderetur et :

invicemjungebanlur. Apostoli vero, virtute fulgenles quam magnum peccalum esset quod oblatura est, ,

mystcria Christi pandebant. jQ

itcrum ab Ecclesia rctrahere monstraretur et cseteri ,

Vers. 36. — Joscpli. (Rab.) Auctus Barnabas filiiis

liujus exemplo castigarentur.
consolntionis interprelatur , auctus incremcnto et
Vers. 12. — yl/jos/o/o^-um. Diciturpluraliter apo-
profectu spirilualis boni. stolonim,quia non per mamun solius Petri ;licet enim
Quod est interpretatum. Ubicunquc Scriptura no- pro honore ejus caeteri taceantur, non tamen facta

mina rcrum vel personarum cum inlerpretatione corum tacentur.

ponit, sensum sacratiorem cisdcm inesse significat. Vers. 13. — Cceterorum, etc. Exemplo Ananiaeet
Mcrilo tilius consolalionis vocaUir, qui, .sprctis pra;- uxoris : pocna cnim duorum qui fraudulcnter eis se
sentibus, spe fulurorum se consolatur. Nam et Spi- conjunxerant , ca?tcris tribuit excmpliun.
ritus sanctus paracletus ideo vocatur ,
quia in mundo Vers. 14. — Augebatur, etc. (Rab.) Tanta erat
pressuram liabcnlibus infusione sui, paraclcsim, id mulliludo credenlium, ut fidei crescente forlitudine,
esl consolalionem liibuil, sicutcliam Pclrus proplcr sola sufficeret umbra. Vel : Tot erant tunc infirmi a
gratiam Spiritus Barjona, id est filius columbse, vo- credenlibus allati, ut omnes non possent coniingere.
catus est. Vers. 17, — Hceresis. (Rab.) Hajresis scissio in-
Filius consolationis. (Rab.) VcI propler eleemo- terprelatur ,
quia hajrclicus, spretis aliorum dictis.
synam qua pauperes consclalusest, vel pro merccdis p quod sequendum puUit eligit,
consolalione ([uam mcruit a Deo accipere, vel quia Sadducaeorum repleti, etc. Sadducsei interpretan-
dignus habilus est qui pro Juda consolaretur apo- lurjusti, dictiaSadoch sacerdote, vel proplergenus,
stolos. vel propter morcs ;
justificantcs aulem seipsos vin-
dicabant sibi quod non erant corporum resurrec-
CAPUT V. :

tionein neganles, animas cum carne perire dicebant

Vers. 3. — Tentavit. (Rab.) Praeteritum tentavit sed nec angelura, neque spirituum ullum esse cre-
ponit, quia perfecta erat lentalio. Tribusmodis ten- debant, oranes Scripturas praeter libros -Moysi re-
tatio agilur, suasione, delectatione, consensu : quod spuebant : et ideo maxime principibus in persecutione
totura implctum est in Anania.
Et fraudare. (Id.) In aposlolorum consenliebaut qui virtute et signis red-
hoc videlur niendaciura fuisse, quia totum voveral. debant testimonium resurreclionis Christi.
Melius est aulera non vovcrc quara votum
non solvere Spiritui sancto.
post
A^ERS. 20. — Vitce hujus. (Rab.) Christianae, vel
aeternae. IIoc autem ideo non addilur, quia famosa
Vers. 4. — Sed Deo. Supra dixerat : Spiritui
erat secta Christianorum pro qua traditi erant,

sancio : patet ergo Spirilum sanclura esse Deum.

carceri.
Vers. 5. — Cccidit. (Rab.) Legum
initia semper
Vers. 23. — Carcerem quidem, etc. Insani Judaei
£)
vindictis comraendantur. Duo Aaron ignem offe-
filii
qui stiraulante imidia dicunt furantibus aposlolis
rentes consumuntur : Oza sustinens orcaramorluus
Jesu de monuraento sublatum, cujus furlo dicant
est. Cecidit ille , ut CKteri prcevaricalores cxcraplo
apostolos de carcere clauso ablatos.
ejus terreantur.
Etfa^ctus cst timor, elc. (Beda.) .Vnticipatio : quo- Vers. 24. — Magistrafus. Secundura Graecura nia-
niam morte ante uxoris exituni pauci au-
solius viri gistratus legendum est singulari numero, sicut et
dierant, quaravis de paucis dici potuerit quod ,
in sequenti ubi dicitur : Tunc abiit magislralus cum
timuerunt. ministris. Ambigebant. Nec sic credunl malitia enim
:

Vers. 7. — Horarum, etc. (Rab.) Parvum tempus inierior cor perfidum signis etiara raanifestis obdurat.

poenitentise datur uxori , cujus culpa magis est ve- Vers. 28. — Prcecipiendo, elc. In Graeco : Nonne
nialis quani mariti, utpole quae consensit capiti. prcecipiendo prcccipimus vobis 1 Nam sic loqui , ma-
Vers. 8. — Dic milii, etc. (Id.) Culpam uxoris, gis convenit inlerroganti. Replesfis Jerusalcm. Prin-
interrogans, declarat cx ipsius confessione ,
quam cipem civitatum, in qua eliara non conversamur. In
raaritus suara monstraverat in opere. hoc ignoranter laudant apostolos, qui nec territi mi-
 — :
::

439 WAL.VFRini STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. - TllKOLOGICA. 440

nis cessant proedicare. Supcnios sanguinein. (R\b.) A Vers. 4. — Nos vcro, etc. Dc seipsis non inter-

Patct per aiitiphrasim iliotum esse : Sanguis ejus rogant, sod judicaut.
super nos. Vkrs. 5. — Et eleycrunt, etc. (R.VB.) Hic ordo
Temeraria iuterrogatio pontilicis refulatur respon- servandus est iu ordiuundis : eligatpopulus, ordinot
sioao pruileati. episcopus.
(Id.) Iiiterrogant, solet enim in verbis esse dubie- Stephanum. Ilic primusponitur,etsoIuslaudatur,
as , cum
corde tiruia teueatur seulonlia.
iu ut inuuo omnes laudoutur nut ])rimo marlyrii ho- ,

Vers. 30. —
Dfus putrum. (^RAB.)Non novus nec nor foratur.
a nobis nuper iuventus hoc aulem dicit, ut eorum :
Vers. 6. Etorantes. Communisdispensatioexi-
inobcJieuiia sit inexcusabiUs.
gebat ut ministri oligerontur ([ui ut digni inventi
Vers. 3i. — Spiritus sanctus. Nos spiritus sanctus suut, crosccntc gradiitini providenlia cousiiii saluta-
,

roboravil, ut vobis etiam resisleulibus maguiilia Dei

ris, placuit eosdem ipsos sacri ullaris ct Dominici
firrailer pnedicemus, iu nobis loqueus format vorba
sanguinis , sicut rcfcctionis , et monsa; communis
qua^ auditis.
miuistros ordinari. Quod probatur inde, quia dictum
Omnibus. (Rab.) Nou nobis solis, sed omnibus
cst : Orantes imposiicrunt eis manus hoc estpro- :

obedientibus, etiam vobis, si vehtis accipere. la lioc

B prium corum qui ad sacrosancli ailaris promoven-
ad po^nitenliara provocat.
tur otricium. IIoc exemplo orationes tiimt in ordini-
Vkrs. 34. — Camaliel. Ilic erat discipulus apos-
bus, licet oratio apostolorum non sit scripta.
tolorum, ut putatur, rcmanens apud Jud;uos consilio
Apostolorum, ut pessima destruerct consilia, ct fu- Vers. 7. — Et verbum, etc. (Rab.) Quasi recapi-
rorem eorura mitigaret. lulatio vidctur, quia dixerat : Omni die non cessa-
Vers. 36. — Theodas. (Heda.) Thcodas persuasii bant dochites, etc. , et in lioc ipsimi redit, dicens

raultis sublatis e\urbe facullalibus suis ripas Jorda- Et verbum Domini crescebat.
nis obsidere, ct cum esscl magus, prophetam se di- (In.) Siope inhoclibro, et inEvangelio etiamtalia

cebat, el diviso tluvio se prxbere transitum prorait- intcrponuntur capitula , etc. , usijue ad quia prius
tebat. Cui jussu Fadi procuratoris equitum turba crescente plebe zelus fuerat concitatus.

superveniens , raultis peremptis aut captis , ipsius Vr.ns. 8. — Stephanus, Gr«ce; Laline, corona
caput Hierosolymam revexit. qui quod prirccpturus erat in re ,
prcesagio uominis
Vers. 3". Judas Galilceus, etc. De hoc Josepluis prKoccupahat : quia post cruccm Christi primus
dicit,quia cogebat populum nc tributa solvendo martyrio coronatus est sublimiter, qui lapidatus cst
Romanis libertatem amitteret proferens ex lege : humiliter. Hebraice interprelatur Stephanus norma
soli Deo serviendum et eos qui decimas dabant,
,
^ nostra ,
qui primo passus sequentibus martyribus ,

tributa non dare debere. Qase liaeresis intantum cre- faclus est forma mori pro Christo.
vit , ut Pharisaei et mulla pars popult Christum iu-
Vers. 13. — llomo iste. Ex despectu, non vocant
•errogant, an liceret tributa dare Ctesari.
eum proprio nomine , sed hominem quasi carnalem
Vers. 40. — Ciesis, etc. (R.vb.) Ecce forl itudo et inhmum appellant.
fidei patet, qax nec verbis cohiberi polerat, nec tla-
gellis. Prius sunt sermone prohibiti , modo flagellis CAPDT VU.
c»si.

Vers. 41. — Quoniam digni. Non putabant sela- Vers. 2. — Viri fratres etpatres. Quia Stephanus
borare, sed maximum muuus percipcro : quia Beati insimulabatur blaspliemasse in Moysen et Deura, iu
principio sui sermonis illorum calumniae occurril
gui perseeutionem patiuntur propter Deum {Mattli.
>

VI.)
dicens Deum qui loquehatur patribus et prophetis

Vers. 42. — Omni autemdie, etc. Ssepe talia in-

Deumessemajestalisetgloria;.Moysonetiam laudat :

sed illos rebelles etsemper inobediontes comprobat,

lerponuntur capitula , breviter multa coUigenlia, ut
Sed arte loquendi nsus esl ad rebelles, incipiens
quasi fmis pra;lerito sermoni , et fundamentum sta-
^ quasitimorot eos ; sic, Viri fratres et patres : lenis
tuatur sequenti.
sermo et clemons eoncihat auditorcm , nt commeu-
CAPUT VI. det actorem. Dlande ca-pit, ut diu audirelur , et qui
recusabat contva Deura, ct logem loqui, verum Deum
Vers. 1. — Grascorum (R\b.) Sive advenarum praHlicat iu principio orationis. Legem eliam sic ex-
gentilium incivitate conversantium : sive, etc, tisque posuit , ul ejus esset pra-dicator cujus accusabatur
ad quotidiano ministerio gravabautur. dostructor : in processu etiam sermonis errores eo-
Dc^picerentur. (Id.) Ux detoclu plus gravareutur. rum redarguens , vigorera animi , et iiuod liber erat
Vers. 2. — .Yo« est ocfjuum nos, etc. Osteudunt a limore inimici perdocuit.
Apostoli episcopos ct doctores Ecclsia; non debere Deus gloriir, etc. Jlomor Stephanusprsecepti illius
corporalibus rebus implicari. Diliijite inimicos vestros (Luc. vO, etc, persecutori-
Vers. 3. — Considerate, etc. (BEn\.) Hinc jam de- bus suis sahitcm nunliavil.
croverunt apostoli, etc. , twi/iit; «</ non sine septoua- Iii Mesopotamia. Mesopotaiuia iu capite Syria>
rii nuraeri mysterio. coustituta ad a<iuiIonera.
 :

441 GLOSSA ORDINARIA. — LIB. ACTUUM APOST. 442

Charram in Chaldaia simt, A el quia libertati successerat servitus, Jacob cum

(R\B.) Mcsopotamia et
progenie descendisse in jEgyptum dicitur.
de Mesopotamia transmigravit in Charrara.
Veks. 3. — Et dixit, etc. In Gencsi videtur con- Vers. 16. —
Translati. (Rab). Per synecdochen
Domi- dicuntur translati propter Joseph, cui Jacob, etc,
tineri quod post mortempatris sui locutus est

nus Abrahffi ((ui in Charra mortuus est, ubi cura eo usque ad, Ferte ossa mea hinc vobiscum (Gen. l).

iilius liabitavit. Scd priusquam in civitate

habitaret, (Beda.) De solo Joseph Scriptura testatur, quod

Mesopolamia, dictnm ost ossa ejus, etc, usque ad duodecim patriarchse non
cum esset in ei
sunt sepulli in Arbe, sed in Sichem.
Kxi de terra tua, etc. Tcrrara et cognationem
Etpositisunt, etc. (Rab.) Docet Genesis Abraham
Abraha; Chaldsorum patriam, genusque appellat,
ab Ephron fdio SeoT elc, iisque ad nec Moysi,
unde jam exierat, dcgens modo in Mcsopotamia ; sed
Elliffii,

adhuc tenebatur spc et desiderio redeundi, et ideo nec Domino servire voluerunt.
audit Exi de terra et de cognntione tua
: ; non ut In sepulcro, etc. Hoc de solo Jacob, cujus corpus
amorem fdii de -Egyplo tollentes sepeherunt iu spelunca du-
corpus extralioret (quod jam ieccrat), sed
cordis evelleret. plici, ubi Abraham cum Sara sepullus est, et Isaac

pra;termisit, id est, et cura Rebeeca et ibi Lia condila est : unde civitas
(Rab.) Tertium Stephanus
:

propterniraiam B illa vocatur Hcbron, id est conjugiura, quia patres

de domo patris tui : quod faclum est
ibi cum conjugibus sepulti sunt. Duas autem histo-
populi poritiam vel imperitiam.
rias confundit, et alterara alteri implicat. Non enim
Vers. 4. —
Tunc cxiit, ctc. (R.\b.) De Ur Chal-
a filiis Emor tiliis Sichem emit Abraham, sed Jacob
dsorum Abraham exivit. Ur, etc, usque rw/mortuo juugendum Trans-
ab illis eniit Sichcm ; ideo sic est :

patre dictum est ei Exi de terra tua, etc.

:

lati sunt in Sichem a Emor lilii Sicliem

filiis : quasi
Piiter ejus, etc. (Id.) Redit ad originem generis
diceretur, in Sicliem illam quam emit Jacob a filiis
Israel, et amicili;o divina? c.xordium, ut nihil pnc-
Eraor Sichem. In Genesi legitur Sichem filius
fdii
termittat in quo blasphemare vidcatur.
fuisse Emor, unde putant quidam duos fuisse Sichem,
Vos haUtatis. Dixit vos, non vero nos, quia jam
quorum aller a Luca dicilur palcr Emor, aller a
quodammodo apostoli lerram rcliquerant, et Stepha-
Genesi filius. i3"'tlani J""?""^ P''''^'''P'""^ et finem
nus, qui jani quasi in morte positus erat.
sermonis, dicentes, a fihis Sichem, et post inferunt,
Vehs. 6. — Quia erit semen, etc. (Reda.) Non ita
Emor filii, ut hic locus congruat Genesi.
quasi male tractandum, etc, us-
intcUigendum est,

Chanaan, sive in yEgypto.

Vers. 18. — nex alius. Rex iste diabolus est, qui
quc ad sive, in terra
effeminatos diligit, masculos odit.
Annis quadringentis. (Rab.) Sic cst jungendum :
—
C Vers. 19. Genus nostrum, etc Patres nostros
Acrola, etc, usque ad ad distribulioncm terrffi pro-
dicit, et, genus nostrum, ne patres blasphemare vi-
missionis complelus est.
deatur.
Vers. 7. — Judieabo. (Id.) Judicium aliquando
Vers. 20. —
Gratus Deo, etc Ostendit bealus Ste-
discrelionem signilieat, ul ibi : Judica me, Deus, et
phanus quod Moyscs non blasphemaverit.
diseerne causain meam (Psal. xlii). Aliquando poe-
Vers. 22. —
Moyses. (Rab.) Moyses idem valet
nam, ut : Judica illos, Deus {Psal. v).
quod aquaticus, quia de aqua est assumptus, vel

Vers. 8. — Testamentum circumcisionis. (Id.) liniens, quia inventus est in fiscella, bitumine lita.

Foedus sive signum idco laclnra, ut populus Israel, Moyses lypus est Salvatoris, qui, percusso diabolo,
etc, usque ad signatur vilandam esse jactationem genus suum hberavit.
gloriffi in circumcisione spirilali. Vers. 24. — Vindicavit ilhim, etc Ostendit illum
Die octavo. (Rab.) Octo diebusmystcrium circum- qui injuriam faciebat non esse de genere suo.
cisionis noslra; oslcnditur, qui per octavam Novi Vers. 26. —
Apparuit illis. (Rab.) Sic Chrislus
Testamenti (([uje in resurreclione Domiui, et octo post ascensionom apparuit per apostolos, litigantibus
bealitudinibus contiuetur) a viliis octava die circum- Judfeis et infidelibus qui resistebaut apostolis.
cidimur.
23 Vers. 27. — Quis te constitult, etc Quasi respon-
Vers. 9. — Vendiderunt in /Egyptum. Breviler deat Moyses : Nullus, sed : Solus Deus. Non est po-
narrans transit ad linem, nou enim primo .Egyptiis, teslas nisi a Deo. Hinc tale a Christo responsum
sed Ismaelitis negnliatoribus, et Madianilis venditus quidam aecepcrat homo, quis me consiituit judi-
:

est, et illi veudiderunt eum in .Egyplum Putipliar cem aut divisorcm super vos (Luc. xii)? Quis te
sacerdoti. constituit, etc In contentione sua illos redarguit

Vers. 14. — In animabus. Hoc secundum editio- jam tunc legi et Moysi fuisse contrarios.

nom Septuaginta interpretum dicitur. lu Hebrwo Vers. 28. — Nunquid, etc Quidam putant illum
sepluaginta tanlum repcriuntur. qui defensus est ex ira rem protulisse.

(Rab.) Si Jacob et Joseph cum duobus filiis non Vers. 29. — Fugit. Moyses fugit in Madian, id esl,

numerantur, etc, usque ad quam pro Hebraica ve- Christus in gentes.

ritate sermonem suum suspectura facere.
Vers. 30. — In igne (lammm, etc Ignis in ruho
Vers. lo. — Et descendit. Secundum silum loco- Spirilus sanclus, peccata populi quasi spinae, quia
rum descensus est de terra promissionis in ^Egyptum, ardor Spiritus sancti peccata illius populi nou con-
443 WALAFRini STRABI FULD/MON. OPP. PARS L —TIIIHOLOGICA. 444

sumpsit qui ilensas ncquiliiB spinns bom-ficiis Dci Aposuil, iiuia Irans Damascuin ducli sunl in Bahylo-

opposuil. nem, sivc trans Babyloncm.

(Rad.') Ideo forma ignis (qufc non cst imitabilis)
Vers 44. — Tabernaculum. Qnia diccbant cnm
osleusa ost illis, nc ali(iuani, clc, usijue (id qiiam conlra sanclnm loeum a^ere, ostcndit (juod in sanc-
pionqilum liomini cali-canicntuin toUere. lum loenm non est locnlus lilasplicminm.

Vers. 32. — Eyo sitm. Sum, proprinm Dci vcrbum Secundum formam. (R\b.) Quam ei in Sina osten-
cst, sccuudum illud : lujo sum qui sum, ctc. Qui : dernt, quia et sccnndnni rorniam ractnm, oslenditur

est, misil mr ad vos. Serpcnlcs non sunt timendi, ipsimi labernaculuni lornnun 1'iiissc.

ubi Deua pra^sens lo^piilnr. (In.) Ilisloriec euin Jesu dicilur, (|uia Moyses cra
\EiKS. 'Xi. — Solfe caleeamentum. Hoe nos ad- defiinctus.

monct, ut stnntes inEcclesia (quse est sancla terra"),

Vebs. 46. — Ut inveiiiret lahernneulum. Id es
nwrluis operibus renunticmns. vernm lemplum, cujns illnd li^'iira, (piod loco non nni
VnRS. 34.— Videns, etc. (R\B.) Dens lotus cst vi-
tarelur, id est Eeclcsiam (piam pra!videbat futiirar
sus, totns est audilns, omnia videt,omnia antiil, sed lirmam et immntabilem, dc qua Apostolus : Firinuii
videre ct audire dicitur quando miseretur. fundamentum Doinini slat (II Tim. ii, 9). Et alibi
Vidit afllictionem. (Id.) Qui licet aliquem tcntariB y„ndamentumnliudncmopotcstponerepr(eteriUu
pcrmittam, nou tamcn pulandum cst ipiod nesciam qnod posilum cst, quod est Chrislus Jesus [l Cor. iii
Vi:ns. 3;;. — Quem neyaveruut. Synecdoclie. Mnlti Vers. 48. — Scd non K.vcelsus. (Rab.) Exsenten
dicuntur ncgasse, cum unus dixisset, vcl forsan (|uia
tia Salomonis Judajos convincit, elc, usque ad uo
plures consenserunt uni neganti. lemplo Jiida>onim enni liabitare.
in solo
Principem. Magna laus, quod princeps et redcm-
Sicut per prophctam, etc. De tabernaculo primt
ptor et educlor populi dirilnr.
quod umbra non prius dixit, postc
Vers. 37. — ///(' est }l<»jses. Iii cos culpam rctor-
fuit et veritas,
quod
lestimoniuni posuit dieentis de tabornaculo vi
quet, quam ipsi inobcdienles et incroduli in Moysen
rius fuil. Si introiero in tabernaeulum Domini, clc
rofundclnmt.
ad ullimam sententiam posnit Dtnim. Ut in ore dui
Vers. 38.— Verba r/AF. (RAn.)Idcst, duas lalm-
rum vel trium testium stet oinne verbum.
las cnm Deealogo, el mandala ca'tera, de tinibus di-

citur : Qui feeerit ca, vivet in cis.

Vers. 49. — Cwlum mihi. Sic demonstrat se cir-

enmilare oninia undo alihi, ctTlum se palmo metiri,

Vers. 40. — .id Aaron. (In.) Quasi ad principcm.
et
;

lerram pugillo sc concludere asserit.

Quiisi ignari Divinilalis loiiuimtnr. Deus cnim verns omncm
Terra autem. Terrce cxemplo designat
non est factus, sed omnia fecil, nec creatura est, sed C
creaturam Creatoris.
Creator omnium.
Deos dicunt, propter duas
Vers. 51. — Dura cervice. (Rab.') Purgatns a cri-
Fac nobis deos. (lo.)
mine, de quo falsi testcs eum argnebant, incipit Ju-
columnas, etc, usquead colunma ignisin BOCtepo-
d;cos arguere, quia qui sine crimiue est, dignus est
pubim praicedebat.
doctoris officio.
Vers. 42. — Militiw cwU. -Militia cali alitpando
Et incircumcisis, etc. Oslendit eis circumcisio-
dicitur exercitus angelorum, sed in hoc loco, sidera
nem, do qiia contra gratiam Evangolii gloriahanlur,
miUtiam Cieli nominat, cum protinus addat, sidus
audi-
non valere ad salnlom iis qui cogitationera et
Dei vestri. In libro, olc. Quamvis mulli sint prophe-
tum habebant immundum.
uuus tamen liber dicitur esse, et apud llebra'0s
tce,

unus cst liber.

Vers. 52. — Patres vestri. [R\n.) Supra patrcs
nosfri dicebat, porsuadondo loqucns, nunc incre-
(R.\b.) Quamvis
Nunquidvictimas. necessitate ser-
pando, patres illorum tantum vocat, quibiis similcs
viendiDco libarent, mcnte tamen, etc, vsque ad
sunt in malitia.
semper corde in .Egyplum sunt reversi
Et oeciderunt. (Rab.) Tres gradns malitia; eorum
Qu;eritnr qnomotlo non obtulerint Doo, cnm lega-
*?"'""' •esisterent secun-
turDeo eos qna'dam oblulisso, non vol.nilale, sodD P«'"' P""'"* «*'• 'l"»''
=
;

''"s quotl propholas porseculi snnt tcrlius, quod

metu pcenarum ? Deus autem non quic offeruntur,
crescente malitia eos occiderunl.
sed voluntatem offerentinm accipit.
— Vers. 55. — Stantem. Immobiliter, qiiia non ite-
Vers. 43. Fiyurus, etc. (Rab.) Sidus Dci veslri
rnui easuriis, vol indicatur habitus auxiliantis, et in-
est Lucifer, cui assignaverunt figuras. lidom ilii iii
jurias jiulicantis, et i^ro scrvo pugnantis.
figuris et stellis adorahantur.
Video cados. (Rab.) Migratunis a lerra. cwlos vi-
(Id.) Quidam sic dicunt sidus Dci vostri, ut nd
dit apertos, ut qui terrenam vitam pro Christo con-
Deum ])erlineat vorhiim, (luia non ipsum Dominuin,
icnipsit, mereatur lu-creditatem ca-li, el ideo in ipsa
scd cjus sidiis snseopcrnnt.
passione videt praMuiiim.
Et transferam. Propler hmc sacrilegia trans Bn-
bylonem duccmiui captivi. Nou est putandus primiis Filium hominis. Cum Christus sit Filius Dei, ma-
tamen appellare Filium homiiiis, ut confimdatur
martyr errasse, qui pro eo quod in proplieta scrip- luit

timi csl. Traus Dainasciini tliicli sunt, dixil, Iraiis Jiithooriun inlidolilas^tpii eum nt purum hominem
Babylonem : magis enim inlelligentiam tpiam verbum crucilixerunl, tiucm Dcum crederc uoliicrunt.
445 GLOSSA ORDINARIA. - LIB. ACTUU5I APOST. 446

Vers. 57. — Etejicientes (Rab.) In hoc sn im- A Vers. U. — Magis. (R.\b.) Magi de singulis plii-

Moyses eiiim dc blasplie- losophantur, de natura mundi, cursu siderum, et

plcrft legcm glorificabanl.

mante dixit : Ediic ewn foras cxtra castra, etlapi- motibus. Seducens. Seorsum et a veritate ducens,
vel in excessum, sive stuporem et admirationem
det eitm populus (Lev. xxiv).
Vers. 58. — Domine Jesti, suscipe spiritum convertens, per prfesligias suas. Dementassct. De-
meum, in cceliim quod video apertum. Cliristus mentare est rationalem nientem absentare.

dixit Patri : Pater in manus tuas commendo spiri- Vers. 12.

- —
Pliilippo. (Rab.) Dicunt quidam is-

tum meum. Stephanus, quasi servus Domino. Do- tum Philippum fuisse apostolum, et unum de duo-
mine, etc. decim, sed non videlur verum secundum seriem

Quia nesciunt. (Rab.) Multi eorum, occidendo hujus Iil)ri.

Stephanum, «stimabant se implere legem, quia Jesu Cliristi. (Id.) Cujuserant ignari vel (ut prse-

blasphemum eum credebant. Hoc el Christus prae- dictumest) in nomine Jesu Triuitatem pra-dicavit,

dixerat Veniet, inquit, liora, ut omnis qidintcrficit

:
et qui tantum unam personam de Trinitate perfecte

vos arbitretur se obsequium prcestare Deo(Joan.wi). crodit,credulitateaharumuuarum carerenon potest.

Vers. 59. — Obdormivit. Pulchrum dictum cst, Vers. i3. — Tunc Simon. (Id.) Vel credidit Do-
Obdormivit, et non, Mortuus est, quia obtulit sacri- g mino, verbis Philippi el virtute, etc, usque ad Ec-
ficium dilectionis, el obdormivit in spe rosurrec- clesiam fraudulentcr ingressi, baptisma furantur.
tionis. Sancti non moriuulur, quia in melius mu- Vers. 14. — Miserunt. Petrus Joannem sociat

tantur, ct vita tcmporalis iu ffitcrnum vertitur. sibi, ([uia virginitas Ecclesise grata est, et placet.
SaulMS autem, ctc. Non (juidem lapidavit, scd la- Vebs. 16. —
binomine. Non est sic lcgcndum,
pidanlibus conscnsit. Undc pcrirct, nisi gratia Dei et in nominc Jesu tantum, ut alia; persona; excludan-
paniitcntia ei subveniret ;
quia qui faciunt ot con- tur, sed sic tantum baptizati erant, elc, id est
:

scntiunt, digni sunt morte. necdum confirmati. Jesu. Tamen ante, in Patrem
crcdebant et in Spiritum sanctum, sicut alii Judsei.
CAPUT VIII.
Vcl, plena fides unius personae fidem Trinitatis con-

Vebs. —
/« illadie (Rab.) Qua Stephanus oc-
1. finnat.

cisuj est,non quia tunc solumfacta, sed ((uia ab illa Vebs. 17. — Imponebant manus. (Bcda.) Philip-

die cccpit pcrsccutioraagna.occiso uno de principi- pus, qui Samariae evangelizabat, unus de septem,
bus Ecclcsiie. etc, usque ad cum tradit Spiritum paracletum bap-

Ecclesia. CoUcctio vel congregatio, sive vocalio. tizatis.

Dispersi sunt. IIoc est quod Dominus prKCcpit :

q
Xms.i^, — Pofestatem. (Rab.) Non baptizandi

Cum persequentur vos in civitate ista, fugitc in tanluni in aqua et pra^dicandi, sive virlutes faciendi

aliam (Matth. x). Ejus enim nutu gerebatur : ut quam habebat Philippus, sed cuicunciue impouendi

occasione tribulationis fierct seminarium Evangolii. manus, etc.

Vers. 2. — Curaverunt autem Stcph",num viri Vebs. 20. — Pecunia tua. Non nostra, qui non
timoraii, id est, Deum tiraeutcs, sive Christiani, cupimus, scdtua, quam Spiritui comparas, ut illam

qui postoa sunt dispersi, sive Judfei timentes Dcum pro 00 vendas, et illara Spiritu emas. Ideo Spirilum

etsi nondum Christiani. emere volebat, ut aliis vendens eura, plus accipere
Vers. 3. — Saulus. (Rab.) A Saule persecutore posset.

qui rex Israol fuit dc tnbu Benjarain, de qua et Pau- Pecunia. (R.vb.) Ex hoc exemplum capitur, ut

lus ; etcnim juxta antiquorum consuetudinem a ma- perdilorum eelemosyna non recipiatur.
joribus povteri nomina trahunt. Apostoli noleules pecuniara dicunt, sit tecum, id

Devastabat. (Id.) Quasi lupusgregem, juxta pro- est tuam reline, et hoc, in perditioncm, ut pecunia

phetiam Jacob : Benjamin lupus rapax mane co- injuste congregala, poenam aeternam luas.

medet prcedam, sero dividet spolia {Gen. xLix). Vers. 22. — Poenitentiam age. Pro cupiditate, et

Traliens. Trahebat, non occidebat, quia fortasse pravo seusu quo putasti de Spiritu commercium
manus ejus cuslodiebat Dominus, ne sanguiue inno- D lieri posse.

cenlum polluerentur. (Rab.) Ut omues videant quod es.Non quod igno-

Dispersi. (Rab.) Quamvis timore dispersi, tanien ret Pelrus eum pcenitentiam non aclurum, sed quia

stabiles erantin praedicatione Evangelii. omnibus justum est praedicare, suum facif oflicium,

Vers. 5. — Philippus. De numero disseminato- ut ille sit inexcusabilis. Corara omnibus etiara ar-

rum fuit, qui primus Ghristum prKdicavit Samaria;. guilur ne amplius ab eo fallanlur.

Diacouus secundus a Stephano. Secundus post ip- lioyu Dcum. Cui patet cor, de (juo Prophela :

sum narratur quasi hseres et ejusdem gradus. Quam bonus Israel Deus (Psalm. lxxii) ;
quem
Vers. 6. — Intendebant. (Rab.) Credebant au- fallerenemo potest,quia Spiritus Sanctus discipli^ice

dientes verba, et videntes signa. Duajcausas fidei :

cffugiet fictum (Sap. i).

Verba prredicalionis, et signa virtutum. Ex prae- Vers. 24. — Precamini. Causa desperationis non
senti capitulo et samaritanae mulieris historia proba- audel ipse precari, sed apostolos rogat, ut pro se
tur auimos hujus genlis ad credendura proraptos precenlur, nec pro se audet orare, qui non credit
fuisse, ait Beda. se exaudiendum esse. Apostolis etiam ficte loquitur.
il7 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. TIIOLOGICA. 448

Quce di.ristis. Non qua! crcdidi, scd (luasi infidelis A CAPUT IX.
eis irii|iulnt qux vontura sunt.
Vers. 26. — Angelus autem. Post reditum apo- Vers. 1. — Sauhis autem. Redil ad hoc quod
stolorum, dc Philippo hislona texitur. Ail viam, supra dixerat : Saulus adhuc devustubat Eeclesiam.
ctc. Nain via dcsccndil, et per viam desccnditur ex Minarum, clc. Minis terrens caidc afficiehat praisen-

nalura ioci.
les : duhitatur ulrum occideret seii llagellarot, vel

Vers. 27. — /Ethiops. Natura ct merito.I/Etiiiops utrumque faeerel. .Spirans. .Sjiirat in iiiodum igiiis

enim tenebrosus. Vadc:.rEthiopia pneveniet manus non ab alio incitatus ipsc alios acccndebat.

ejus Dco {Psalm. Lxvii). Vers. 4. — Et cadcns. Territus ad terram rc-

Poti'ns, etc. (Beda.) Regina iEthiopum thesaura- fiigit, vel quasi adorans in faciem oadit.
rium praMnittens, etc, usijue ail, Audi, lilia,etvide ()»i(/ me, etc. (Bkda. I Non ail : (^ur perscqueris,
et iiiclina aurem tuam (P.talm. xliv), etc. etc, usque ad, Quandiuuni ex minimis istis fecis-
Candaeis regiim. llos erat illius rcgionis a femi- tis, mihi fccistis {Matth. xxv).
nis regi, et eas Candaccs voeari. Vicns. S. — F.go sum Jesus. Non Deum vcl Dci
Vers. 28. — Hevertebatur. Incipiebat reverli le-
Filium se vocat, sed humilitatismea", in^piit, intirma
gens Isaiam. Ubicuuquc in Novo Teslamento s'^lii-
3 suscipe, ct superbiai tu» squamas depone
tis narratur princii)ium, dc
nium, qui interpretatur salus Domini.
Isaia sumitur lestirao-
Vers. 7. — S!<r(7(?. , Impiger opcrare ut bos, et

esto doctor EcclesiK. In lege scriptum est : Non

Vers. 30. — Putasne intellifiis, elc. (Rab.) Suas alliijabis ().< bovi trituranti (l Cor. ix).
invicem linguas agnoscunt, vel per doctrinani eu- Ingredere. (Rab.) Ingrcssurus civitalcm terretur,
nuchi vei p-sr spirilum Philippi. ne sanctis trislitiam inferat , dehinc Dominus jube-
Vers 31. — Quomodo, elc. Ilic arguil illorum au- tur ingredi, ut lidem discat quam impugnavcrat.
daciam qui existimant sine doctorc8,Scripturam divi- Et dieetur. Kxemplum discendi datur, et supor-
nam intelligere. hia incropatur, ut luillus alium indignura existimet
Vers. 33. — Inhumilitate. (,Beda). Etenim ju- a quo doceatur quod ignorat.
dex omnium, veritatcmjudicii non reperit, sed sine Vers. 8. — Apertis oculis. (Rab.) Ostenditur ei
ulla sua culpa, seditione Judxorum, et voce Pilati,
in corpore (]uod prius paliebatur in anima. Sicut
daranatusest. enim aporlus oculus sine visu, sic lex inutilis siue
Humilitate iK\n.) Passiono qua humiliavit se fa- tide Chrisli.
ctus obediens usque ad morlcm {Philip. 11,). (Beda.) Oculis non posset rursus bcne videre, nisi
Tolletur. Secundus homo de coelo ccelestis, san- c prius excTcatus, et propriam sapientiam, quK tur-
ctitatesegregatus a terrenis, vel, de vita in mortem balur, excludens, fidei se committerel.
transibit.
Vers. 33. — Apcruit. (Rab.) Thosaurum scientiffi
Vers. 9. — Et erat. (R.vb.) Hic datur forma pa-
nilenlibus, ut ex triduo incipiant, hoc etiam triduo
aperuit. Vel aperuit os, ut Spirilus loquatur in eo,
catechumenoruin gradus dedicatur.
secundum illud : Dilata os tuum, et implebo illud
Tribus diebus. Apparot quod per triduum ca^catus
{Psalm. Lxxx).
lucom gratisB cxspectabat, non lorpens otio, sed il-
Mystice, os Ecclesia; Philippus aperuit, ut ox hoc
lustratus a Deo ca-lestia rimabatur. Credibile est
Gentihus is pr;vdicelur quem prius nesciebant.
quod etiam eo tempore dispensalionera [Evangelii
Evangcliiavit. Solvit qua;stionem illius interrogan-
edocltis sit.
tis : Dc quo propheta dixit ? Demonstrat autem
VoH videns. Quia non credebat Deura terlia die
quod de Jesu prophelatum est.
resurgendo mortem vicisse,suo exomplo Lnstruitur,
Vers. 36. — .l(/ quamdam aquam. Ad hoc enim qui lonebras Iridui luco reversa mutavit.
prsedicatio duxerat, ut aqua iudigeret, de bap-
Nonmanducavit. (Rab.) Hoc aniraoe suae accide-
(luse

tisrao in via audierat. qu.T cibuin interiorem non habuerat el potum.

rat,
Vers. 37. — Si cm/w.(RAB.)Non ignorabat ejusD Ex inedia autom corporis et siti ostenditur auimam
fidem, sed volohat mauifostam confossionem, ut Indicentem satiari oportoro.
baptizaturis et baptizaiidis daretur exemplum intcr- Vers. 10. — Anania. (Id.) Indicium familiarilalis
rogandiet confitendi. aliquem vocari suo nomine.
Vers. 39. — Spiritus Domini. (Rab.) Vel Spiri- Vers. 11. — In vicum. (In.'i Vici dicuntur agri,
tus irruit in eum fortitor, sicut et in apostolos, etc, aul civitatibus, aut sibi inlrinsecus iu civitate pro-
usquc ad inquos Spiritus desccnderat? xirai. .

Vers. 40. — Inventus est. Ah hominibus qui in Vers. 13. — Yade, etc Non cst timendus quasi
raplu non inveniehatur, quia ambulavit in soliludi- porseculor, sed amiilexandus ut frater : quia mala
dine, vel nimia velocilate. (Hue sanclis intulil, paralus ost susliuore.
Ca;saream. (BEi)A.)Cx'sar(!am Palaestina)dicit ubi Vers. 17. — /H/n)(i'(7.Iinpletft esl prophetia Isaiie

infra domum liabuisse describitur, quoe usque ho- dicentis : Habitavit lupus cum agno, id esl, Saulus
die demonstralur, necnon et cuhiculum liliarum oum .Vnania.
quatuor ejus prophetantium virgiuura. Vers. [S.— Ceciderant, etc.(BiiBA.)Serpenliscor-
 ,

449 GLOSSA ORDINARIA. — LIB. ACTUUM APOST. 4.50

piis squarais legitur, elc, usque ad quod lumen re- A tiliam archisynagogi principis resuscitantis hoc fa-
cepit iu monte. ctum est, ad vitandam elationcm, vel ne indigni
(Rad.) Quod cadunt squama;, similitudo est inte- signum viderent. Aperuit. (Beda.) Rectus est ordo
rioris visionis reuovatas de legis velamino. rosurgentiuni, ut prius oculos menlis aperial, postea
Ver.s. 20. — Et continuo. Impletsermouem Domini agniia voce Petri resedeat, lumcn sua; circumspe-
diceutis : Qui vult venire post me, ahncijct semcti- ctionis amissura recipial, ut ad doclrinam eorum qui
psum {Luc. ix), ctc. adjuvant, vivat. Aperuit oculos. Isti sunt tros gradus
Vehs 21 . — Nonne. (Rad.) Exemplum dat non eru- resuscitalionis.
bescendi, ubi potcst vcritas mutare senleutias suas. Vers. 41. — Da7is autcm. Conlacla manu Petri
Vers. 24. — Custodicbant. Non Juda;i, sed civea Tabitha resurgit, quia aniina languens in peceatis,
cum rege suo Arctlia, ut ipsc scril)it ad Galatas. Ju- nuUo raelius ordine quam sanctorum exemplis cou-
diuis enim coucordabant Gentiles in persecutione valescii.
Christianorum.
CAPUT X.
Vebs. 26. — Cum autem venisset. Non qnam cito

baptizatus cst : venit in Jerusalcm ad apostolos, sed Vers. 1. — (7;- autem, elc. (Rab.) Merito perfc-
(sicut Galatis scribit) primo abiit iu Arabiam, et B ctiouis el opcre virili Iiic cenlurio dicilur vir, secun-
inde reversus est Daraascum; deinde post annos dura illud : Vir erat in terra ilus, nomine Job.

tres venit Jerusalem videre Petrum, etc. Deinde, ut Cornciius. (Beda.) Non virtulibus ad fidera, sed

Lucas testatur, venit iu partes Syrioe el Cilicia;. fide pertingebal ad virlutes. (Greg.) Cornelius, cujus

Vers. 27. — Darnabas. (Bed.v.) Hic fuit Cyprius eleemosyna; ante baplismum angelo lestante, etc,
usque ad in fide vero solidalur per opera.
genere, Levites, qui pretium agri ad pedes aposto-
lorura supra memoratur attulisse.
Vers. 2. — Rclicjiosus, elc. (Rab.) Haec omnia

Vers. 29. — Cum Grcecis. Gra;ci Juda;i dicuntur,

bono natura;, etc, tisque ad sine virili semino, id
esl, doclrina magistri concepisse credatur.
quod inter Graecos dispersione sunt nati.

— Vers. 3. — Is vidit. (Rab.) Non in nocte, non in

Vers. 30. Ccesaream. Ca;sarea Philippi civitas
soranis, <[uia Gontiles grosso sensu, elc, usque ad
est Syria;. Tharsus civitas est Cilicia;.
sicut prius in Petri Joannis exeraplo oslensum
Vers. 31. — Ecclcsia. Talia, ut supra dictum est,
fuit.
et

in fine narrationum, et principio intcrseruntur sa;po,

Angelum Dei. (Id.) Non Satana;. In hoc excusan-
ad laudcm apostolorum Et con-
et ecclesiastica; fidei.
tur apostoli gentibus praedicantes el eas baplizantes :

solatione. Consolatio in labore datur, undc patct

quod Ecclesia tentabatur.
p quomodo enim zolarelur ab honiine quod nianife-
stabatur abangolo? Introeuntem, ad se forsitan, vo-
Vers. 33. — Nomlnc /Eneam. (Rab.) /Eneas siguat cantem eum, el datur excusandi oecasio Petro Ju-
genus humanum languous, etc, usque ad qui infir- da;is contra eura disceptantibus et dicentibus : Cur
raatur voluplate carnis, et delectatione sajculi. introisti ad viros prceputium habentes (Act. xi), etc.

Vers. 34. — Surge. Quem de paralysi curaverat, Corneli. Faniiliarilas ostondilur, qua nomen gentilis

surgere el sternere sibi pra;cepit, insiuuans ut qui hominis nolitia; augelorum esl insertum.

fidem in corde perceperat, non solum torporem dis- Vers. o. — Et nunc mitte viros, etc. (Rab.) Hic

cutiat, sed etiam opera paret in quibus quiescat. incipit retributio, ut qui misericors esl miserealur

Versi 35. — Ltjddw et Saronce. Duoe civitates fuo- tui Deus, quia : Beati misericordes, quoniam mise-
runt conversa; ad Doum, idoo cnim licbant virtulcs ricordiam, etc {Mattli. v).
in eis. Joppen. (Id.) Civitas est tcrra; promissionis raari

Vers. 36. — Nomine Tabitlia. (Rab.) Tabitha de Tyrrheno proxima, et in ipsius orionlali lillore sila,

Hebraeo in Latinum Dorcas transfertur, \el Damula, in quam Jouas descendens inlravit navem, ut fu-

ut in quisbusdam excraplaribus invenitur. gcret.

Dorcas. Allegorice : Dorcas est daniula vel caprea :

Vers. 6. — Hospitatur, etc Hospilatur Pclrus in
autem animam studio virtutis sublimom,
significal sod D domo Simonis, id est, obedientis, qui est coriarius,

hominum opiuione contomptibilom. Intorpretatio- quia doclor Ecclesiae ibi libenter habilat, ubi sunt

nem aulem nominis Lucas ponens, mysloriura inosse obcdientes, qui castiganl corpus et servituli subji-

significat. Haec animalia morantia in montibus ciunt, transgressi fluctus SKculi hbertate mentis.

acute unde ab acumine visus dorcades

vident :
Constantia enim fidei fluxam gloriara mundi et ter-

Grsece vocantur. Sic meritis operum excelsi supe- rores conlemnunl.

rius inlendunt, et sibi circumspecte invigilant, sim- Vers. 7. — Et cum discessisset. (Rab.) Non ait,

pliciter vivunt discreto gradu oporis, quasi fissa un- cum evigilasset Cornelius, quia oi uoc per somnium,
gula iucedunt, verbum Dei assidua meditatione ru- nec in exslasi, sed manifeste angelus visus est.

minant. Militem. (Id.) Non dicit domesticos meluentes Do-

Vers. 39. — In coenaculo. (Rab.) Iu Ioco superiori minura, quia in principio dixerat eura religiosum
ponilur, vel proptor altitudinem moriti, vel propler fuisse, timenlom Dominum cum omni domo sua.
sublimitatem miraculi, quod faciondum orat de oa. Vers. 9. — Appropinquantibus, elc iUia fittera :

Vers. 40. — Ejcctis. (Id.) Juxta exemplum Christi Apparentibus iUis, scilicet qui a Cornelio niissi suut.
451 WALAFRIDI STRADI FULD. MON. OPP. PAllS I. — TIIKOLOGICA. 432

id est , ila imiiieiiqiiautibus, iit viilLMi iiosscut a A causa couvocationis ;

proxiiniias cognatiouis , ot

donio Siinoiiis coriaiii. ainicilia.

(Rab.) Pro, in supcriora, alia littoia habet, iii Vers. 27. — £; loquens, etc. (Beda.) Communio-
cwnaculum, et beiie : quia geuliiis populus esl nem a^qualitalis meruit sanclitas actionis, sicut in

([uasi siipeiior douuis : Synagoga vero est infra, Anauiie ot Sapphira; culpa zelus ultionis ojus aponiit
Huiii iiuiudo iinmersa. potostatis.

Diceus in aupcriora, signilicavit Ecclesiani, relicla Vehs. 30,'i\.— Etccccvir, otc. Non dicit angolum,
cupiditale terrenorum, conversationem iu ca'lis ha- adeo alienus erat a fastii, et in^piit : Corneii, exau-
bilurain. Scxta bora Pctrus inler preces esurit, salu- memoria
dita cst oratio tua, cf eteemosyme iuce in
teiu uliiiiie inuiidi, quoiu Jesus sexta »tatc socculi hahitoi sunt coram Deo.
(iua.n'ere et salvare venit : ([uod indicavil ciim eadora Grwco, In conspcctu
In conspectu Dei. (Rab.) In
hora supcr pulouin Saiuari;e sodit. Dci adsumus. IIoc rectc dicitur ab co qui Deo prom-
Vers. 10. — Cuni esuriret. (Rab.) Salutem gen- ptus erat oblemperare, credens cum ubique pra;scn-
tium compatiendo esuiil, ([ua- nuiic in visione oston- loin esse.
ditur, (pue idco scxta hora est visa, quia sexta x'late Vers. 34. — Non est personarum acccptor, olc
saDCuli est facta. 13 (Beda.) Patet Deuin non esse personarum accoplo-

Vehs. II. — Cwluin ajicrhim. (BEnA.) Aperlio rom, etc, usque ad sed omncs credontes accipcront.
cceli revehitio ost sacramentonim C(i,'U'siium proxime Vers. 37. — Vos scitis, etc (Rab.) Sic legendum :

futura gentibns. Dosinnat autoiu iu hoc c(i'los gouti- Scitis Josum ut pivcdicavit Joanncs : Jesum a Naza-
bus esse aperlos, et introitum esse pandendum. reth, quomodo uuxit eum, etc Vel : hoc praedicavit
Vas quoddam. (Id.) Vas illud designat Ecclesiam, Joannes, quod unxit eum, non quidcm terreno inore,
etc, usque ad per quos Ecclesia cwlcsli douo im- sod spiritu ot virtute siguoruin.
buta sublimatur.
Vers. 38. — Qui pertransiit, etc In Graeco addi-
Lintcum. Pro Ecclosia, pro candoro sanctitatis,
tur,per quadraijinta dies, non quod quotidie cum illo
et morlilicatione caruis. Dc caio in terram. (Rab.)
manducarent et biberent, nam esset contrarium
Inde monemur, ut ubi caput nostrum est et radix
Joanni, (pii octo dies inlerponit quibus eis visus non
(cujus rami sumus) illuc penctret anchora spei nostrse,
cst, ut lertio maaileslarctur, et totidom diobus je-
Vers. 12. — Omnia quadrupcdia. Omnes gentes junavit anle niortem, cibo iudigons, quod mauduca-
crediturce et in unitatem corporis Chrisli assumon- vit post resurrectionem jam cibo non indigens. Joju-
da^, ul omnes eiTiciantur menibra ejus. navit aute mortem, ut nos abstineremus a desideriis
Vers. 13. — Occide. Munda, morlilica, ct inaeta, C hiijus sa;culi. Jlauducavit, docens per hoc quod no-
ut hostias Doo facias, ul eruti de vetustate in novi- biscum cst usque ad cousummationem sajculi. Jeju-
tatom transoanl. nium esl in certamine, i]uia (pii in agonc cst, ab om-
Vers. 14. —
Manducavi, etc. (BEDA.)Qui manducat nibus sc abstinet. Cibus est in spe pacis, quae porfecta
cibum foris positimi in suuni trajicit corpus. Pra'ce- erit, cuin mortale hoc induerit inmiortalitatem. Nos
pit ergo gentes per incredulitatem, foris positas, so- autem cum viain Domini carpimus, a vamtate sseculi

cietati Ecclosiaj (quam Polrus signitical) inscri. jojunamus, et futura repromissione reficimur.
(Id.) Gentiles Petrus immundos putabat, etc, us- (Rab.) Per quadraginta dios, non assidue, sed qui-
que ad sed in sola Dei dilectione constringat. busdaiu vicibus in illo quadragenario dierum nu-
Vers. 21. — Descendcns. (Beda.) Doscendere de mero factis.

tecto, et ad praHlicandum ire jubetur, etc, usquc ad, Vers. i\.— Et l)ihimus. (Beda.) Hic exponit Pe-
Saiictorum vcro conversatio est in coelis (Pkilipp. trus quod in Evangelio tacotur, post rcsurrectioncm
III). se bibissc cuin Christo, nisi forte illic crcdamus in-

Ecce ego, etc. Ostendit se seire adventum illorum, dicatuin, ubi ait : Doncc illud bibam vobiscum in re-
humilitatis etiam daus cxempluin, diniittens cireui- gno Patris mci (Mattk. xxvi).
tum vorborum. D Vers. 45. — Spiritus. Spiritus, donum Dei est, in-
Quai causa est, etc Spiritus adosse militos dixit, quautum ois dalur qui per euiu diligunt Dcum apud ;

et qua de causa venerant tacuit, quia ad conservan- se auiom Deus est, eliamsi uuUi datur, Patri ot FUio
dara humilitatera aliquando prophetise spiritus ex co;cteruus. Ncc, quia ilU dant, et ipse datur, miuor
parte aniinum tangit, et ex parlc non tangit. ost Ita enim datur sicut donum Doi, ut seipsum
illis.

Vers. ii. — licsponsum accepit. Eloomosynis ct detsicut Deus Spirituscnimuhi vult.^pirat(Joan. iii).
:

orationibus ejus por angolum respondit Domiuus. Vers. 47. —

Nunquid aquam, otc Quasi Deus
In domum. Per hoc suadont quia augelus jussit iu- quod luajus ost, prius dedit, et ordiuem pra'postcra-
troire in domum ejus, quaravis gentilis esset. vit, luuKiuid i|uod ininus est, potesl prohibei-e. Vos

23. — Introducens, venistis ad hoc ut tostes sitis, ergo juiUcale.

Vers. olc. Ilic incipit commu-
nio apostolorum cum genlibus, (piia descondorat ad Vers. 48. — In
nominc Christi. Cum sit regiUa
eos, qui audierant ab angelo prteceptum ut iiitrarent EccIosiiB, baplismum tradi in uoiniiio Triuitatis. Lu-
in doinum genlilis, idco gentiles bospitio recopit. cas lamen toslatur in noraiuo Josu Christi illuin dari.
Veiis. 24. — Convocatis coynatis, ctc. Duplcx Quod Ambrosius solvous, dicit per uuilalcm uomiuii I

I
m GLOSSA ORDINARIA. — LIB. ACTUU.M APOST. im
mystcriuin plonum fieri, quia qui Christum dicil, et Adicitur princcps quatuor mililum. Sicut enim centu-
Palrcm a quo Filius, ct Spirilum sanctum eliam desi- rio ccntura, ita quaternio quatuor sub se milites habet.

gnat : qui etiam Palrcm dicit , cl Filium el Spirilum Volens, ctc. (Rab.) Aniplior enira gratia esset, si

paritcr ostcndit : ct qui Spirilum nominat , Pa- ipsi cum occiderenl Jud;ei, quia princeps erat , non
trem a quo procedit Spirilus , et Filium ,
cujus etiam ipse Ilcrodcs, sicut et Jacobus.

Spirilus est , nuncupat. Unde , ut ralioni copuletur Vers. 0. — Milites, vinctus, ctc. (Rab.) Quatuor
etiam in Spirilu baptizatur, sccundum dillicultales cuinulant custodiam : railites, catente,
aucloritas,
illud : Vos aulem baiitizabimini in Spiritu, sancto carcer, custodes.

(.ict. xi), ct Apostolus : In uno Spiritu baptizatisu- Vers. 7. — Lumen. Signum praisentia; angeli Dei
mus (I Cor. xii). cujus pra;sentia soli Petro lumeu prjcbebat, nec aliis

CAPUT XI. rcfulgebat.

Pcrcussoquc. (Rab.) Taclura corporalem, corpore
Vers. 6. — Quadrupeilia tcrrce, etc. (Rad.) Miror
ex acrc sumpto, potuit habere angelus.
([uosdam hoc intcrprclari super escis, etc., usque ad
Vers. 11. —
Ad sc rcversus. A culmine contem-
mystcrium luijus visionis cxposuit.
plationis ad hoc reversus est, quod in inteliectu cora-
Vmis. 18. — Eryn et yentibus, etc. IIoc est tpiod in
71 muni prius fuit.
Job legitur Ab Aipiilonc aurum venict, et ad Deum
:
Vers. 13.— Processit puclla, etc. Et Dominum de
fornudolosa laudatio quia prius frigido genlium in
,
tumulo egrcssura prima omniura mulier discipulis
pcctorc splcndor fidci cxortus est et pro eadem superabunda-
nuntiavit, ut ubi abundavit dclictum
,
,

Judaa Deum tremendo glorificat.

inopinata fide,
ret et gratia.
Vehs. 19.— Et illi quidem, etc. Revertilur ad id Vers. \").— Angelus cjtis Mi.(IIiER.) Magna digui-
quod dixerat igitur (pii dispersi crant, pcrtransibant
:
tas animarura ut unaquajquc ab ortu nativitatis ha-
:

cvanijeVfMntes vcrbuni. Interserta est autem narratio

beat angelura in custodiara sui delegatum.
de Phdippo, Petro, Joannc , Paulo.
(Id.) Quod autein unusquisque noslrum habeat
Vers. 20. — Erantautemquidam. (RAB.)Non de angelos, etc, usque ad isli sunt qui asccndunt et de-
illis qui fuerant dispersi ab Jerusalem, sed, elc, us-
scendunt super Filium hominis.
que ad inler Grtccos conversati sunt in dispersione.
— Vers. 17. — Tacerent, etc. Donec narrarct virtu-
Vers. ii. Multusque numcrus. (BEn\.) Jam post ne clamore gaudentium ad-
tem : vel tacere jubet,
i'evclatioiiera evangclicre syndonis (,iii qua sancta ani-
ventus ejus in civitale cognoscatur.
malia superna spe quioscerent) cuopit Ecclesia crc-
Vers. 23. — Confestim, etc. Dum irapietatem illi-

scere, cum pcr exteras provincias , insulas el civita-

citsc adulalionis iion exhorrerct, rcspiciens paulopost
tes non solum Judieis , sed ctiam genlibus Evange- C immiucnlem et insistentein capiti suo vidit angelum,
lium prifidicatur. quem
cumquc sensit continuo exitii sui minislrum
Veks. 22. — Et miserunt Barnabam. (Rab.) Bar-
prius novcrat provisorem bonorum. Inde continuis
,

iiabas virilis in bonitate. Barnabas sxpa in hoc libro

septem diebus ventris dolore cruciatus ,
vitam vio-
lautlatur, ne ob indignitatem meriti apostolalu ca-
lentcr abrupit.
ruisse credatur, qui postea ab apostolis gentium apo-
CAPUT XIII.
stolus est ordinatus.
Vers. 23. — Et hortabatur, clc. Nihil mutavit vel Vers. 1. — Erant autem in Ecclesia, elc. lidem
addiibt , sed persevcrantiam docuit ,
quia vera et
crant propheta; et doctores. Vel , alii eorum pro-
plena fides erat in eis.
plietaj, ahi doctores fuerunt.
Yers. 25. — Tarsam. Dicluin est enim superius Niger. (Rab.) Acolore, siLalinumesl. Vel, ascen-
quod fralres deduxerunt cum noele Caisaraiam et di- dcns interprelatur, si Hebrasura.
miscrunt Tarsum. Vtqmvreret Saulum. Ecccbonitas Vers. 4. — Missi a Spiritu sancto. (Rab.) Abho-
Barna])a3 qui non solus prtcsumit docere plebcm,
, minibus dimissi , mox a Spirilu sancto miltuntur ad
sed apostolatus qua^rit consorteni. Seleuciam. Dux ilineri eorum fuit, qui eos separavit
Vers. 26, 27. — Discipuli, Christiani. In his, etc. „ a caiteris.
Videnlur discipuli in hoc uon scrvassc mandatum
Abicrunt Sclcuciam. (Id.) In quibusdam exempla-
Dci diccntis : Nolitc solliciti essc de crastino [Matth.
ribus invonitur : Abierunt Seleuciam, quie est Salu-
VI). Sed conslat non lioc eum improbare, si quishu-
mina; duo autem sunt noinina unius civitatis.
mano more procuret, sed non pro eis Deo
tel, ut in
ista

opere suo non regnum Dei, sed temporalia

mili-
Vers. 7. — Sergio Paulo. Duo unius nominasunt,
Sergius et Paulus.
intueatur. Ad hane ergo regulam hoc pra3ceptum
redigitur, ut inhorum provisione regnum Dei alten- Vers. 8. — Elymas. (Rab.) Elymas , secundum
damus sed in mililia Dei ista non cogilemus.
:
(luosdam interpretatur, Dei mei mensura, vel Magnus,

Propheta>. (Rab.) De quibus dictum cst Et pro- :

et ideo resistebat.

phetabunt filii vestri [Joel. ii). Laus est Antiochiaj yli'cr/(;ct'. (Id.) Eum qui iuca^pcrat converti, a fide

quo multi perfecti convenicbant. ad transgressionera volebat convertere juxta nomen

suura.
CAPUT XII. Vers. 9. — Saulus (Id.) Saulus intcrpretatur Ten-
Vers. 4. — Quatuor quaternionibus. Quaternio tatio respicientis, vel securitas, vel mirabilis.
 .

m WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. - TIIKOLOfilCA. 4S6

(Jui c/ /"rtK/its. (niiii.v.) A Sorgio PiiLilo |n-oconsule A dicilLir, lioc ud aiioslolo.s, (lui iiiemlira ojtis sunt,

(quem lidei .subcgit) sorlitus cst iionuMi 1'aiili. pertinol. Posui lc in luincn fjcnlilnis.(\h:n\.) Ilocdi-

Apte gentium aposlolus de gcnliii noineu sorlilur. cliiin est specialilor C.hrislo, ol lamon idem .sibi di-
(IUb.) A Sergio Puulodictus est apostolus, Pnulus, ctum esse arbitranlur aiioslnli, (|uia monibra ipsiiis
etc, us(jue ad , Eijo suin miiumus apustolorum sunt : sicut proptcr ojiisdom corporis unionomdictum
(l Coi: XV). est, Saule, Saule, ijuid iiic pcrscqucris '! etc.

Viiiis. 11. — Kt iiuiic, etc. Kris cwcus, olc. Opor- Veiis. 48. — y';v('o/'(/(;»(/i. Ordi) hic est , ul post
tuit Paiilum miracula agere ad consunimalioiiem labores prajsentes et mortilicationem carnis, vila so-
apostolatus, qucm diu contra slimulos calcitraiitem ipiatur.

Doininus elegorul Vers. !)0. — lieliiiiosas mulieres. (Rab.) Sive de

Vkiis. li. —Aiitiochiatn 1'isiilia: ^Rm).) Ad dilVe- Juihois ([ui logis roligiononi sorvabant, sivc de gen-
rcntiam alterius .Vnliochiu), ul creditur; sed anuillis tibiis roligionom salvare incipientos.

eadem esse putatur. Vers. 51 . — K.icusso pulucrc, etc. Secundum prae-

SeJcrunt. (Id.) Qiiasi audiluri legem, non prrdi- coptum Evangolii , cxcutitur pulvis in testimonium

caluri. Ecco e.xempliiiii liumililalis.

((uod inanom focorunl laborem.
Veks. 1'J. — Tcrra Clianaan, otc. (R,\ii.) Id est B (Rau.) Morito oxcutllur pulvis, (|uia in judicio sic

proniissionis, qiue ideo (ut plorisc[uo videtur) Israeli a Chrislo ojicientur, siciit jiulvis ijucin projicil ventus

est data, etc, usquc ad et ideo malcdici inoruit. a facie tcrrce {Psal. i). Si vero apostolos reciperent,

Vers. 20. — Dcdit, olc. Tompus judicuin transit

podes suos , id est sensus , a pulvore , id est viliis,
solverent.
ad probaudam pationtiam Doi.
Vebs. 26. —
Vobis. (Rad.) Judiois. Non vcni nisi
CAPUT XIV.

adovcs (juw pericrnnl domus Isruel {Maltli. w). Vel Vebs. 6. — Confugcrunt. (Rab.) Fuga apostolo-
vobis ,
qui estis dispersi ,
quia (ut sequitur) habita- rura non plus fuit ex timore, quam amore verbi Dei.
tores Jcrusalem ropuleruat illud. Et universam, etc. Qiiod inGncco sequitur Deus :

VEns. 27. — Judicantcs. (lo.) Josum esse roum autcmpaccm lecit, quidain Latini codices minus lia-

mortis. Vel, judicantes voces propliotarum , id est bent.

non credentes : (|uienim detrahit fralri, dotrahil legi, Vers. 10. — Lcvaverunt. (Rab.) In hoc notalur

et judicat legcm, quanto niagis Christo dctrahonles? pelulanlia. Vel , allior erat sententia quam sua lin-

Sancta David /idclia. (Beda.J Isaias Novi Tosla- gua barbara et unius Dei ignara.

menti mystoiia pra'gustansait Constituam vobis , :

Vebs. 12. — Coronas. (Id.) Ut faciem templijuxta
testamentum wtcrnumsancta David lidclia. In He- C "'"'" ^«'n''""! ornaret , vel eis (quasi diis immola-
brspo Et feriam vohiscuin pactuin scmpiternum
:
turus) imponeret. Mos erat gentiliura : ul deorura

miserieordias David fideles. suorum honori sacrificantes sumerenl coronas , vi-

Vebs. 35. — Non dahis, olc (Id.) Post resurrcc-

ctirais simul coronatis.

tionem non morilur, mors illi uhra non domiuabitur, Vers. 16. — Implens ciho, etc (Id.) De carnali-
bus lo([uitur. quia ktlilia est de cibis et vino quod
et ideo dicit sancta fideha, id est incorrupta et seter-

naliter permansura. Isetificat, cor hominis.

Vebs. 41. — Videtc contemptorcs. In Grxco :

Vebs. 18. — Traxerunt. (Id.) Ad lapidandura sicut
cadaver, de hoc ipse ad Corinlhios : Seincl lapidatus
Audilo contemplores, et respicite ct dispordimini.
suin (II Cor. xi), etc
Adiniramini. (Rab.) Sic junge Admiramini et

dispergimini ab Assyriis et Chalda;is

:

, novissime a
Vebs. 21. — Ut pcrmancrent in ftde.ilD.) Con-
tra mullas Iribulalioiies : quia, multiludo tribulatio-
Romanis, quia opus operor utriusque vindiclre. Non
crcdetis, olc Vel propler ulrius^iue vindicla- magni-
nura tidei poscit perseveranliam . Quoniam permul-
tas tribulationes. Labor prjemittilur, dehinc regni
tudinom , non credcre dicunUir donec conipletaB
inlroitus praidicalur, quia spcs prsemii solatiuin esl
fuerint.

Vebs. 43. — Et colcntium. (Id.) Bene legitur co- D

laboris.

lentium Deum, sicut in Grreco habetur. Significat CAPUT XV.

autom eos qui nalura gontiles erant sed roligioue
Judaji, Gra;ce vocati proselyti.
,

Vers. 2. — Seditione. A Paulo et Baruaba , con-

tra illos, qui ha;c dicebant.
Vers. 46. — Primuin. (Id.) Primo fiiiam piinoipis Statucrunt. (Rab.) Seilicot hi qui descenderant de
curare venit Jesus, sed mulior ttuxum sanguinis pa- Jud;ea, elc, usiiuc ad ad lideiii vonisse probalur.
tiens pr:eripuit sanilalem. .Eternii' vitii: Non ipiia Vers. 6. — Convencruntijuc apostoli.{lo.) llicda-
scirent viUiin a^lcrnam osso ([uam respuobaut , sed tur oxempluin faciendi couventus , ad discernenda
ex suo sensu et tide sua ioculi sunt apostoli. ea (|u;e fidei suutnecessaria.
Vebs. 47. — Sic enini, otc. (In.) Prophctia ostpra> Vers. 7. — Per os mcuin. (lo.) Non alterius ex
cepliim immobilo nobis : prinnim dioilur, deindo in- apostolis, (|iiasi dicnt : Qui primus pnedicavi geiili-

fcrlur l'roplicl;o loslinioiiium ad porsonam Palris lo- biis, iuiimis ab ois jugum logis exculiam. Nain eu-
quenlis ad Filiuin. nucho nullus aposlolorum pnodicuvit : setl Philip-

Posui te. Non ait , Posui vos , (pha (piod Christo l)us diacouus, et grutuito unplclus est Uouo.
4;-)7 GLOSSA ORDINARIA. LIB. ACTUUM APOST. 458

Vers. 9. — Fide puri/icaiis. (CiiRys.) A sola fide,A Spiritui sancto (Rab.) Et nobis humano quidem
inquit, illa asseculi sunt, ct non operiljus vel cir- seusu, sed sano.
cumcisione. Etenim haec non dicunt solum pro gen- Et nobis. Non tamen solum voluntate nostra, sed
tibus rationem reddentes, sed etiam illos a lege instinctuejusdem Spiritus.
abducerc cupientes : verum jam lioc nondum di- Quam hcec necessaria. (Rab.) Ifec necessaria
cunt. sunt sine quibus non est salus, sed circumcisio ne-

Vers. 12. — Tacuit autein oninis multitudo.^o-

cessaria non est : verum ea qua; vobis fieri non
vullis, alii ne faciatis.
taudus ordo loquendi vel loquentium, quia singulis
loquentibus tacent, primum Petro.
Vers. 29. — Ut abstineatis vos, etc. (Tert.)
Propterea igilur quoniam utraque species, etc, us-
Vers. 13. — Et postquam, etc. (Ciirys.) Ilic crat
que ad (juorura munditia magis ad Deum pertinet,
episcopus Ecclesiaj Hierosolyraitana!, etc, usquc ad
quam intestinorum.
ubi scilicet et fmem imponit operilms.
34.— Visum
Veks. est autcm. (Rab.) Materia est
Vers. 16. — lievcrtar ct rca^di/icalw, etc. Rcver- futuri sermonis : Solus autem Judas abiit Jerusalem
tar ad gentes, quas prius dixerat iugredi vias suas, Vers. 39. — Dissensio. Non in hoc delinquebant,
cui sensui firmando Jacobus tcstimonium intulit
n quia non omnis coraraotio est peccatuni, sed irratio
IIoc aperte testimoniura concordat verbis Simonis. non Assumpto Marco. Hic
nabilis, et qua3 juste fit.

Umbra legis, quso traditiouibus Pliarisaeo-

(Rab.)
cral affmitatis vinculo conjunctus Barnaba?, unde et
rum corrupta, Domino revelante, id esl Domino in leguntur fuisse consobrini. Barnabas a Paulo dimis-
carue apparente, per graliam est erecla, ut non sus, patriam insulara repetiit, et nihilominus opus
tantum Judiei, sed etiam gcntes nomeu ejus requi-
Evangelii sibi injunctura exercuit.
rant.
Vers. 40. — Electo sila. (Bab.) Ad hoc reraa-
Vers. 17. — Super quas invocatum. (Id.) Secun- nerc eura fecit Dominus, juxta au- illud : Visum est
dum iiiud : Invocabunt sacerdotes nomen ineum tem Sihe remancre, ut Paulo cooperaretur sicut
ibi
super /ilios hrael (Num. vii et Alibi Moyses ; : et
Marcus Barnabaj. Fuit enim iu hoc diviuum con-
Aaron saccrdotibus cjus {Psal. xcviii), etc. sihum.
Invocatum est. Pro futuro, raore prophetico.
CAPUT XVI.
Vers. 19. — £30 ^w/ico. (Rab.') Recle judicandum
erat, cpiod trium testimonio tirmatur, duorum apo- Vers. 1. — ViduK filius. (Rab.) Vel Judaeae. Eara
slolorum et prophetarum. vero fuissc gcnere Judfeara, apparet ex hoc quod ait

Vers. 20. —
Et sufjocatis. Sutibcatura est morti- _ patre yentili fuisse oriundura.
cinum, de quo Ezecliiel dicit Omne morticinum et :
G Vers. 3. Et circumcidit. (Id.) Thimotheura cir- —
captum a bestia de avibus et pecoribus, sacerdotes cumcidit pro scandalo Judajorura, ne legem Moysi

non comedant (Ezech. iv). Hoc pra^ccptum convenit viderelur damnare, sed eam quasi non necessariam

servare illis, qui uncti sunt oleo spirituaU, ne corae- genlibus non imponere. Titum non circumcidit, ne
dant illud, cujus non
sanguis est effusus, quod occasionem circumcidendi acciperent gentes ab eo.

epistola apostolorura servandum decrevit. Et quod esl quod dicit : Sed propter subintroductos
Et sanguine. (Rab.) Eflusione humani sangui- fratres falsos, etc.

nis, etc, usque ad sed ut casti sint et abstineant. Vers. 4. — Custodire dogmata, quce crant. (Id.)

Vers. 22. — Tunc placuit. (iD.)Dicente Petro nar- Non pnedicabant quod ipsi fecerant, sed id quod
rantibus Barnaba et Paulo, judicante Jacobo Jero- propter voluntatem Dei apostoli decreveranl. Et est
solymorum episcopo, raerito placuit sententia. Pla- exemplura recte docendi eliam quod non feceris. In

cuit mittere Antiochiam. Missi a Christo legati suos figura hujus facti feminalibus induebantur sacerdo-
possunt mitterc legatos. tes, velut seminaturi opus non autem tanquam fa-

Vers. 23. — Apostoli et seniores. Apostolorum

cturi.
Vers. 5. — Et ecelesice quidcni, etc. (Id.) Hoc est
communis litulus prajponitur, ne aliqua dissensionis i->
superioribus capilulis sa?pius cxpositum, cum dixi-
relinquatur occasio.
nuis hujusmodi sentenlia superiorera claudi narra-
Fratribus e.v yentibus. iRab.i Priraum styli bene-
tionem, et initiura fieri sequentis.
quod
fieium est,

id est uuius Dei

apostoli genliles vocaut fralrcs,
Vers. 7. — Tcntabantire. (iD.)Permiltuntur apo-
filios. Salutcm. Eclipsis, (juia iati-
stoli velle, sed non ire, etc, usque ad Lucas in Bi-
tudinc charitatis omnc vcrbum augustius est, et ideo
thynia, etc.
nuUum verbum omnia simul bona
velle intelligantur.
ponitur, ut eis
Vers. 9. — Vir Macedo. Angelus iUius gentis as-
similatus viro Macedoni, proprietate linguai, vel
Vers. 24. — Evcrtentes animas. In Gra;co : Ever-
forma speciali, vel judicio verbi.
tentes animas vestras, dicentes : Circumcidi oportct,
Adjuva nos. (Rab.) Hoe ex persona hominis di-
et observare legem qiiibus non mandavimus.
ctuni,non enim angeli humano auxilio indigent. Vel
Vers. 28. — Visum est. Id est placuit. Spiritui hoc dicit angelus propter illos quibus prajsidet, ut
sancto. Qui arbiter suse potestatis, ubi vult spirat, baptizentur et salvi fiant.
et quo2 vult loquitur. Adjuva 710S. Ostendit Macedones vcl angelos a

Patrol. CXIV. lo
 , ^ — ?

450 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. - THEOLOGICA. 460

Doo iiispiraii, vcl uliiiuus ductoros cn-pisse iloceii. A golio : Omnis iiui se reijcm faeit, contradicit Civsari

Vuiis. II. — Samotkraciam.TUvAcui, Noiipolis cl Joan. xviii). Apostoli voro coutradicobant Ciiristum
Phili|ii>i, civitulus siml. ivgoin esso Jiuia'orum, id osl conliloiiliiim, uii(l(^ ot

Vkus. M. — .Uitjiwt, conferentes. Iu (luibusihiiu Juihei ipsum (iliristum acciisuliunt.

libris inveuitui- : Cuurcrenles vorl>uiu Douiiiii ilif Veus. 13. — /I /'rttt/o. Qui orut dux vcrbi : ot idco

salibati. postea solus diinissus esl, ut irot de Maccdonia ad

Vi:ns. 14. — 1'uriniraria. Uegiuu iiulula rcguli maro.
purpuru vcl purpuni,' tcxlrix, vel purpiiruiu von- Vi:rs. 15. — 1'rofccli. (Rab.) Ah Alheuis fratres

dous, siguiliiMl lioclosium ([U* piirpiiruiu voiulit, illi ipii diix(M'iiiil Paiiluiii, profocli suul. Qiiidam de
dum suuyuinoiii pro Ghristo luudil, ul vita mcrcari Sila dictum putanl et Tliimothoo, (piod de Macedo-
possit. Puri)uru rocte sauguinom colorc ut nutura nia ad Paulum profecti siul.
dcsignut, (piiu dc sauguiue conchylioruin esl conio- Vers. 18. — lipicurei. (In.Wocanliir sicabauctore
cta. Lydda apostohiui, cuiu sociis suis domum iu-
suo, ([iii dicitur voluptalis asserlor. Sloici Gra!Ce,
truro cocgit : (piia ropulsum pncdicalioncni a Ju- Lutiuc elcinonta ; ([ui coutendobanl pariacsse peccata,
d;uis Ecclesia devoto cordc suscepil. id est omne peccatum uniforme esse.
Vers. 15. — Coeijit nos. (Raii.) Ilic dalur oxom-
^uid vult seminiverbius. Seminiverbius ost (pii

phun vol duo oxompki daiitur : uuum hospitcs co- verbuin souiinat ; vel semiuivorbius, id est seriiio-
geudi, altoruui ad inipcr couvorsos intrandi. logus qiiia s(>iuen est verbum Dei ; uude : Si vobis
Vkrs. 17. — Suhsecata 1'auluni. (.In.) Quamvis semiuavimus,
;

etc.
obviassot, nou in facio, sod posl eos claiiKit louiiua,
(Aug.) Legimus Paulum apostoliim dictuin fuisse
servaus pudicitiain. semirtatorem vcrborum, quod dictuin ost ab irridcn-
Vers. 23. —
Miscrunt cos in carcerem. (lo.) Por tibus, scd non rospiieiuliiiu a crodcntibus ; orat
hoc inajor virtus csl libcrantis. Ad idom speclat el quippe semiiiator vorboriim, sed uiossor moriim.
quod soquilur Misit in interiorcm carccrcm, etpc-
:
Et nos, licet parvuli, nec illi comparandi in agro Doi
des eorum strin.vit liijno.
(quod est cor vestrum) seminamus verbum Dei, ex-
Vers. -25. — iledia autem noetc. olc. Oraudiim
spectantcs ubcrem frugcm, vcl fructum de raoribus
est media nocte et in periculis scrvanda diUgentia vcstris.
orationis.
Alii vero. (Rab.) A Judicis audicrunt vocabulum
Vkrs. -20. — Terra; motiis factus est matjnus, etc.
drtiinoniorum essc abomiuabilc, et ideo huic aborai-
Dcvotio oraulium ct virtus oratioiiis cxprimitur
natioui comparaut doclriuam Pauli ; vel Juda;i sunt
quia illis iu carcere hymnos cauoulibus, laus oo-
qui hoc dicunt, id est sadducaji.
p
rum terram movet carceris fundamonta concutit,

oslia aperit, cateuas vinctorum solvit.

:

Vers. 19. — Ad Arcopagum. (Rab.) Nomen est

curia! apud Alhenas, dictum ab idolo Martis, quod
Vers. 29. — Proeidit, etc. (R.vb.) Proptor poten-
apud eos Arios vocatur.
tiam et scientiam : potimtia ,
quia terraemotu oslia
Vers. 22, 23. — Viri .Athenienses, etc. Quod
sunt aperla : scientia, quia cognovit Pauhis cur se
ignortinles colitis, hoc annuntio. Respor.det ad hoc
vellet interl]cere : ideo proe omnibus Paulo ct Silse
quod dixerant vel pra^miserant : ^'ova tjucFdam in-
procidit ad pedes. Nova velera vestra
fcrs, quasi dical : iiua> infero inter

Vers. 33. — Lauit platjas eorum. (Bed.) Pulclira habetis. Hoc autem dicit ad persuadenduni, ne
rcrum varietas. Quibus plagas vulneris lavit, per quasi nova refuteut sua verba.
eos plagas crimiuis amisil. Continun. (Rab.) Veloci- Ignoto Deo. (Rab.) Id esl, voro Deo, iiuein nemo
tas obedieutia; signatur. Nescit tarda moUmina Spi- novit ut ost, ctc, usque ad quod tacelur, vel simpli-

ritus sancti gratia. citer scriptum erat : Ignolo Deo.

Vers. 34. — Cumtjue perduxisset apposuit eis Vers. 24. Dcus,qui fccit wi<«(/«m.Notaordineni
niensam, etc. (In.) Opliraum utriusipe exomplum : hujus disputatiouis, quia primo unum Deum aucto-
ingressus domus, et raensae appositio. D reiu niundi omuium docet esse, in (pio vivimus, mo-
voinnr, ot suiiuis, cujus et genus sumus : ut non
CAPUT XVII. solum pro luce et vita, sed eliara pro cognatione

Vers. 4. — Et de colenlilnis gcnlilibusfiue. Id cst,

generis, dihgcndus ostcndatur.

et de his qui goutilem Juduismo mutaveriint, riluin Vers. 26. —

Ex uno omne genus hominum. In
et de his qui gentiles permauserant multi ad Cliri- Grseco ex uno sanguine, quia sanguis propagiuom
:

slum conlhiebaiit. carnis desigual, et per carncm homo inteliigilur.

(Rab.j Priiiia causa inaliliic est iiuod ii siut dc Vers. 28. — In ipso enim vivimus. (Aug.) Quia id

vulgo; secuiuhi quod el mali eraut piie vulgo. operatur quod vivimus, movemur et sumus,
iii nobis,
Vers. 6. — Trahebant Jasonem. (^llnn.) In Graeco : etc, usque ad quia quid non ex ipso dc quo dicilur ;
Jasonem etquosdam alios fratrcs. Uude iutelligen- £.1- ipso, etper ipsum, et in ipso sunt omnia (fiowt. iil

dum est Jasonem frutrcm ct lidelem fuisse. Sicut ct quidam vestrorum poetarum- llis qui pro-
Vehs. 7. —liegcm alium. (Rab.) Pricter Caisarcm. phelas non recipiobant, uon Moysi, non Isaia>, vcl

IIoc contra decretum Cxsaris erat, unde iu Evau- alicitjus propUetaruin, scd auctorum suoruin loquitur
iCt GLOSSA 0RD1NAR[A. - UU. ACTUUM APOST 462

testimoniuni, versum Arati ponens, et de ialsis AProfiat multiim crcde^itibus, per gratiam, hoc est
eorum quibus contradicere non poterant, suam ve- quod Apostolus scribil Ego planlavi, Apollo rigavit :

ritatera conservat et confirraat. Ipsius enim, etc. De (l Cor.m), etc.

Arato poeta hoc sumplum est testimonium, non de

divina pagina, ne nova vidcatur inlerre.
CAPUT XIX.

Vers. 29. — Genusergo,eic.,non debemus.{R\B.) Vers.4. —

Joannes baptizavit. (Bed.) Non pecca-
Homo in raedio est, habens Deum superiorem, au-
ta Joannes suo baptismate remisit, sed pcenilenliam
rum et argentum, cura cseteris hujusmodi iafcriora, docuil. Nara sicut circumcisio in palriarchis signacu-
qua; non debent ei comparari. lum lidei quam habebant fuit : ita et hoc lavacrum
Vers. 30. — Despicicns Deus. (Id.) Id est, ignos-
populus poenitens quasi signaculum suae devotionis
cens ut venialia, et tunc despiciens, id est, indigna quo
acce))it ; quod Christi baptisma, in tit renussio,
judicans sua notitia. ligurabat.
Vers. 31. — Fidem prcebens omnibus. (Id.) Resur-
(R.\B.) Non est baptisma quod non datur iu no-
rectionis sua; exemplo : vel statuit judicare, et post niine Triuitatis. Baptizati a Juda uon rebaptizautur,
sic jungcndum est, fidem prffibens omnibus quod quia in tide Trinitatis ; sed baptizati a Joaunc, quia
resurgent. '-'
Joanne in aqua tantum at Christus in Spiritu san-
Vers. 34. — Dionijsius. (Bed.) Ilic est Dionysius
cto baptizat. Cum
;

ergo bonus vel malus minister

qui, postea episcopus Corinthiorum ordinatus, bene baptizat, si plena est Trinitatis fides, Dominus ba-
rexit Ecclcsiam, ad cujus utilitatem etiara multa
ptizat ; in a^jua vero sola a Joanne baptizati, a
reliquil volumina, cognomen a loco cui pneerat acei- Paulo sunt baptizati.
piens. Areopagus est Athenarum curia, nomen tra-
(Bed. Quaistio est, utrum ille qui per ignorantiam
)

hens a Marte, qui Grasce Arios dicitur, pagus, villa.

forte a non baptizato, sed tamen rectae fidei bapti-

zatus est debeat rebaptizari? Quam hoc capitulo

CAPUT XVIII.
expositam reor. Quid enim dilTert, an tunc ante ini-

Vers.2. — EoquodprxcepissetCtaudiusdiscedere tium baptismi Christi, an nunc a quopiam sine su-

sceptionc ejusdem quisquam baptizaretur ? cum quos
omnes. (Bed. ) Hoc Josephus nono anno Claudii fac-
Joannes in fide et nomine Christi venturi baptizavit,
tum uarrat. Suetonius dicit quod Claudius JudMOS
iterum baptizandos praedicavit, dicens : Ego baptiiO
Roma expulit.

Vers. 3. — Scejiofactorimartis. (Id.") Quasi cxsules

in aqua, ille baptizabit in Spiritu sancto.
— Erant
Vers. 7. autem ownt'jt.[(RAB. ) Judicia
et peregrini tentoria sibi qiybus in via utantur a>diti-

cant, etc, usque ad et a ventis insidiarum verbo et

C Dei aliyssus niulta Ecce Asia apostolorum visita-
tioue indigna, nunc apostolico numero sacrata et
opcre defcndil.
Vers. 6. — Sanguis vester. (Chrys.) Hoc facit,
prophetiae munere est sublimata. Et notandum quod
Spiritus sanctus hic in duodecim discipulos, et su-
ut non solo verbo terreat, et vehementius disserit,
pra in centum et viginti (qui nunierus perficitur
utpote multis persuasis.
duodenario decies ducto) adventus sui signa mon-
Vers. 7. — TitiJusti, colentisDeum. Titus Justus
stravit illud in Jerusalem, hoc in Epheso, qute est
aut proprium nomen viro fuit, aut merito justitiae
civitas Graecorum. In quo ostenditur illos tantum
sic cognominatus est. Non fuit hic Titus discipulus
(sive de Judseis, sive degentibus) spiritum replere,
Pauli cui ipse Epistolam scripsit, et CretK episco-
qui sunt in catholica unitate.
pum ordinavit cum quo et Barnabas ascendens Je-
— Quotidiedisputansinschola.(BED.)Ah
;

rosolymam, contuUt Evangelium cum apostohs, in- Vers. 9.

quirens in concilio eorum an recte prjedicaret per

hora quinta usque ad horam nonam et decimam :

baptisma fidei geutes sine circumcisione salvari, sicut traditur a quibusdam quia horas operi quin-:

non quia ipsc de hoc dubitaret, sed ut raentcs du- que, aUas quinque doctrinae duas dabat cibo et

bitantiura aposlolorum auctoritate confirmaret

orationi, quod nulla tamen auctoritate firmatur. In
,..„„.
Vers. — 15. St vero
,.
quoestiones sunt de verbo.
i j i r>
'-'
sehola tvranni.
,.
•'.
(
^
Rab. )Tvrauui noraen positum est
' •
.
' .

pro dignitate, vel est propnura nomen, et interpre-

Nunc nimirum declarato et narrato, id est Evange-
tatur continens eos, vel conftrmans.
nominibus (Jesus) vel (Dei Pa-
lio

tris).
: et
In Graco :
et (,Dei)

.Xpprehendentes omnes Grccci So-

Vers. 10. — Per biennium. Hoctempore, Paulus in
Epheso seripsit primam Epistolam ad Corinthios.
sthenem, etc.

Vers. 18. — Qui sibi totonderat. (Rab.) Qui sibi

Vers. 12. — Semicinctia. (Rab. )Vestes ex uno la-
tere pendontes, vel zonae sive vestes nocturnae, vel
totonderinl caput est iucertura, fuere tameii Paulus
vel Aquila ; vel timore Judajorura, vel aviditate con-
genus sudarii, quo Hebraei utuntur capite.
tamen hoc dictum est, sed
vertendi eos ? Ainbigue Vers. 13. — Exorcistis. Excogitavit Salomon, et
secundum Hieronymum, de Paulo est intelligendura. docuit suam gentera modos exorcismi, id est conju-
Vers. 22. — Ca'.'-fl?vrtm. (Id.) Cfesarea metropolis rationis quibus immundi spiritus expulsi non aude-
est Cappadociae. Nonduin enim in Syriam Phoenicis bant ad homines reverti. Fit autem hoc per repro-
veneral. bos ad condemnationem ipsorum et utilitatem
Vers. 27. — Contulit multum. Aha translatio : eorum qui vident et audiunt quia licet illos despi- :
 ;

m \v.u.vi-Rii)[STK\nr KUi.n.MON. oi'i-'. PARS I — TllKOLOGICA. 404

ciant iiui .signa fnciiiiit, lamcn Deuni lionoiMnl, :ul A moria elium magislri jiim discessuri arctius moiiti
cujus invocationein lit. iiiligatur.

Vkus. il^.—Septcm /ilu, fle. (Ded.) Uuoniani Sa- Vers. 10. — Cuin dcsccndisset 1'aulus, incubuit.
tanaslransliyunit se in angoluni lueis, ete., usqiw ad (1d.) Doseeiulit el ineubuit, eoniploxus esl, elc,
ostenilit de quibus custiidihus Iieelesi;e praeipi- usquc ad et sole jusliti;e iillhiiito, redivivus adduci-
tur : Capite mbis vulpcculus quce devustant viiwas tur. Aiiiina cniin ipsius in ipso est. (l{\u.) Id ost non
{Cant. ii). ex lolo discossil, vol rediil. lloc propter incredulos
Vers. i9. — Multiautemexeisquicufiosa lueranl dixil, iil : !Son cst mortua puclla, sed dormit : sic

sectati. {HKti.) Mayicie artis industriani : cujusseeUi- onim desporatii) loUiliir.

tores inerito libros ineendinil, licft iiretio niagno Vers. iii. — 1'entccostcn. Conslat PaschiC tempus
a}sliiiiatos, i[uia daMnones ( iiuiims servieraiit ) Jesnm et Pentecostes teiiiporiljus ;qiosloloi'um coIebraUun
appellare et apostolos ejus vident lioiiorare. esse.
Vers. 21. — Uis autem expletis, etc. (Ciiavs.) Sal Vers. 31 . — Memoria retinentes. (RAB.)Quod ipsis

diu conversatus in eivitate, elc., i/siyH;- fn/ ita uliiipie dixoral, vult illud esse nienioria rotinondum, non
contexit ojtera. onim parva est eustodia, divini iira'cepti menioria.
llomam vidcrc. iR.\D.i llaiie prius iion vidrral for-
jj
Vers. 35. — licatius cst. (lu.) lluc in Evangolio

sitan, vel quia leveni duecbal Irilnilalioiieiu ijuani non logilur,non enim omnia scripta sunt, sed P;ui-
ibi passurus crat ; vidcre tanlum dieil, non aulem lus forsitau hoc ab apostolis audivit vol a Spi- ,

mulla pati. rilu sauclo accepit, vel polest dici quod, si nou

Ver.s. ii. — In Macedoniam. (R.iD. ) Transire vo- verba, seusura istiim Jesus indicavit, diceus : Oinni

lebal de Asia, in qua est Ephesus, in Europam, ubi peteiiti da ; el alibi : Nolitc accipcre auruin, olc

Macedonia et Achaia suul ; ct sic rursus ireiu Asiara, (Bed.) Isou illis qui reliclis omnibus seculi sunt
id est Jerusalem cum eleemosyna, de qua scripsit Dominum, divites eleemosynarios prfeponit, sed illos
maxirae glorificat, qui cunctis qua^ possidont in se-
Corinthiis.
Vers. 28. — Magna Diaiia Epliesiorum. (Bed.) met renuntianles nihilominus laborant operando ,

Quam Deraelrius perituram di.xit Dianam, illi ecou- manibus ul haboant unde tribuant uecessitalem pa-
magnani esse miranlur. tienli. Vos igilur episcopi, oslole sollieiti de aleudis
trario
Vers. 32. — Aiii autem alitid clamabant. Illud pupillis, etc.

aliud quod clamabant erat, vel ut raperentur in

CAPUT XXI.
thealrum, vel quod alius esset Deus maguus, vel
quod aliud idolum, vel eliam iii Paulum opprobria p Vers. 1. — Cum autcni, etc. Coum, Rhodum, inde
jaciehaut. Pataram. (Rab.) Cous et Patara insute sunt.

Vers. 34. — yo.v factaest una oinnium, quasi per Vers. 8. — Philippi evangelistCB. Ob proraptum
horas duas damantium : Maijna Diana Ephcsiorum. pr;i^dicalioms oflleiura evangelista meruit vocari.

Merilo exlrahunt Judiei seribam Ale.xandrum de Vers. 9. — lluic autcm crant /ilia\ \K\b.) Alibi

turba illa qua) tola Dianara adorabat. fili;c Philippi apostoli prophetiss;e leguntur fuisse, sed

Vers. 37. — Neque sacrilegos, neque blasphcman- veritati hujus loci non est conlradicendum, nisi for-

tcs deam vestram. (Rab.) Sacrilegi dicuutur a pro- tasse uterque tilias prophetissas habuisse iutelligalur.

faua diligentia. Sacrum enim nmndum et profanum Vers. 11. — Hiec dicit Spiritus sanctus. (^Bedi.

signilicat. Prophelas veleres imitatur ,

qui dicere solebaut :

Vers. 40. — Et cum hax di.Tissct. Hoc loquitur llivc dicit Dominus Dcus, quia Spirilus sauclus,

quasi Judajus, nolens Jud;cos abidolorum culloribus a;que ut Paler et Filius, Dorainus et Dous est, nec

occidi ; aut quasi C!u'istianus locutus est. eoruin separari operatio potest quoruni natura et
voluntas una est.

CAPUT XX. Vers. 21. — Dicens non debere. (BED.)Quasi di-

cerent : In doclrina Chrisli damnas velut sacrilega,
Vers. 2. — Ad Gntciam. Gra»ciaprovincia Achaiae; D elc, nsquc ad sed Jud;ei uou prohibebantur.
ad hanc venit Paulus post Macedoniam : quia sic Neque secundum. Non suut prohibiti eo teinpore
proposuerat, ut supra dictum est ; Iransit autem a Juda;i in Christum credeutes, secunduiu legem iu-
Macedonia et Achaia ire Jerusaleiu. gredi, stante adhuc teinplo et sua religioue, quain-
Vers. 4. — Soi//;«<i'r. Iiillebneo Sosipaler inter- vis in saeramonlis Novi Testamonti salulom habituri,
prolatur idom essc quod narrans dispcrsioncni, vel sed credoutos ex genlibus prohibeluuilur ad logem
salvans dispcrsos. convorli qiii tamen legis luandata ad
,
mores et
Vers. 7. — Una autem sabbati. Nomendioidici- muuditiam eorporis pertiuenlia, ut est i\dm concu- :

tur, ut sit pncparatio virlutis faciendic cl dicenda;. pisccs, elc, ddigenter observare jubebanlur. Qua-
(Bed.I Cirnaculum, allitudo charismatum. Nox, druplex synodus Jorosolymis liabita est : prima fuit

obscurilas Scriiiturarum, elc, Hii/ue ad subjuuxit de eloclione allerius aposloli pro Juda ; secunda de
llwc autcm ,^unt duo Tcstamcnta. eleclione seplom diaconorum ; terlia de cireumei-
Vers. 9. — Eutichus, ote. (^Id.) Ilebraicc amcns, siono nou iinponoiuhi illis qui eredobaul de geuli-
Grascc fortunatus interpretatur, etc, usque ud nie- bus ; quarUi luee de Juduiis illo lemporo non prohi-
 — —

465 GLOSSA ORDINAniA. — LIB. ACTUUM APOST. 466

bendis (ubi necessitas cxigerct,) legalibus cosremo- A tribunus civilalis Roraana; civis esse non posset,
niis initiari proptcr scandalum eorum qui putabant sed consortium civitatis emerat, ut esset particcps.
apostolos legem Moysi sicut idololatrae dogmata Paulus eo niagis erat civis Romanus, quod non
damnare. comparando, sed hoc nascendo habebat.
Veiis. 24. — Qiiia quce de te, etc. Non enim ita

rcprobas legalia sicul dictum cst, si autem ideo cele-

CAPUT xxni.
brarct, ut actione simulata suam occultaret senten- Vers. 3. — 1'ercutict te. (Rab.) Non dicit pcreu-
tiam, non hoc diccrct Jacobus. tiat, quia prophetia cst, non maledictio, etc, usque
Vers. 27. — Cumautein scptein dies, etc. Non- ad sed iuspiruliouc divina dixit Apostolus.
dum consummati eorum cursus agobatur
erant, scd A'ers. 5. — Nesciebam, fratres. Id est non cogno-
adhuc, etc, usgue ad nc vcnirent Romani et tolle- scebam esso Ananiam ; vel subtililer dicit se nesci-
rent locum et gentem. re principem, quia sacerdotium Judjeorum repro-
Vers. 33. —
Et euin vcnissetad rjradus. Gradus batum cst.

non desccnsionis de tcmplo, sed ascensionis in cas- Vers. 9. — Quid si spiritus ? (Rab.) Hic apparet
tra siarniticat. juxta Hieronymum sadducaos spiritum non confi-
Vers. 37 — Giwee nosti ? (Rab.) Interrogatio est
g [eri et angelos, et ideo Pharisaji spiritum nominant
vel aftirmatio, quia (ut putatur) tribunus Grseca lin- et angelum, quia hoc noverant contrarium esse
gua loqueliatur, veL ne Judasi cognosccrent. illis.

Vers. 39. — A Tarso, etc. (Id.) Quo captus cum Vers. 10. Ne discerperctur 1'aulus ab ipsis. (Id.)
parentibus commigravit. Sadducffiis volentibus eum rapere, vel ab utrisque
simul contcndentibus.
CAPUT XXII. Vers. 12. — Demverunt se dicentes. Graece, ana-
tliematizavcrunt hoc vcrbum quantae sit auctorita-
Vers. 3. — Natusin Tarso. (Bed.) Natus in op-
tis
:

norunt qui anathcmate saccrdotali a societate

pido Galilaoae Giscali nomine fuit Paulus, etc, usque
Christi et Ecclesiie ahenantur.
ad sic Christus, in Bcthleem natus, Nazarenus est
Vers. 23. — Parate milites ducentos, elc. (Rab.)
appellalus.
Hoc iieri jubet, ne eum Judaei auferrent, et ipse tri-
/Emulator lcgis. In Grffico /Emulator : lcgis Dci
bunus criminis accusaretur apud prsesidem, tan-
existentis, secundum illud Testimoniuni : illis per-
quam accepturus pecuniam a Judaeis, et pretium
hibeo,quod ceinulationcm Dci habcnt, scd non se-
morlis Pauli.
cunduin scientiam ([iom. \).
Vkrs. 7. —
Saiile, Saiilc. (Rab.) QuKdam exem- G CAPUT XXIV.
plaria babent : Saul, Saul, ut oslendalur de nominc Vers. 14. — Patriet Dco ineo. (Rab.) Cujus filius
Saulis Saulum nomiuatum essc.
demonstror, non servus, ut in aliis codicibus ha-
Vers. 9. —
Audierunt. (Id.) Intcllexerunt, scd betur.
solum sonum vocis Pauli, vel ejus qui Paulo loque- Vers. 21. — Nisi dc una hac. (Id.) Hoc loquitur
batur.
per anlipluMsim, sciebat enim hoc eis placerc quasi
Vers. 10. — Et ihi. (Id.) Exemplum humihtatis,
dicat nihil commisi, nisi quia praedicavi quod
:

et ipsi
contra doclores non dispuiaiidi, nec do nobis pra?-
credunt.
sumendi, quasi a Dco simus edocti.
Vers. 23. — De suis ministrare. (Id.) Discipulis
Vers. 13. Saule frater, rcspice. (Id.) Duo et sociis ; ahter, jussit non prohibere quemquam
erant in oculis Pauli, cxca"catio et ilhtminatio : et
ministrare ei de suis rebus vel facultatibus.
ideo merito eredidit.
Vers. 23. — Trcincfactus, etc, ct spcrans. (Id.)
Vers. 14. — Prawdinavit tc. (Id.") Conveniens
Sic junge : tremefactus et sperans, pro his duobus
ordo primo, pra^ordinatus in pra^soientia Dei deinde ;
:
dimisit eum libera? custodiao, pr.T timore Dei ct spe
cognoscit veritatem, videt Justum, audit ex ore
pecunia>.
ipsius ;
postea fit testis eorum qua; eognovit, vidit, j-j
A'ers. 27. — Rcliquit Paulum vi nctuin. •(Id.)
audivit.
Utruni Felix vivens an moricns Paulum
Vers. 17. — Fieri inc in sluporc inentis. IIoc non
incertura est ; scd tamen melius videtur, quod vivens
relifiuerit,

narrat ad clationem, sed proplcr necessitatem, ut

JudKis gratiam pra.^stiterit.
videatur idoncus cvangeUzare gcnlibus.

Vers. 20. — Conscnticbam. Confilendo quod con- CAPUT XXV.

sentil, notal quia non oecidit, nisi ca?dens accipia- Vers. 1. — Fcstiis crgo cum venisset in provin-
tur pro occidens, vel occidere curans. ciam, ctc (Rab.) Palajstina^ provinciam intellige,

Vers. 28. — Ego miilta summa. Alia editio mani- sicut Palajstina; prajsides alii semper ahis succeden-
festius insinuat quid dixerit tribunus. Dixit tribu- tes a Romanis mittebantur.
nus : tam facile dicis civem Romanum te esse ? ego Vers. 18. —
De quibus, etc (Id.) Ilis causis, vel

enim quanto prolio civiHtatera possedi istam. rebus, sive verbis : de quibus ego suspicabar, id esl

Civilitatcin. Id cst socialem inter civcs conversa- ab accusatoribus exspectabam, vel ma!a de quibus
tionem, vel reipubUcai adminislrationem. Non enim suspicabar ; aliter, de quibus, id est accusaloribus
 —

467 WALAFIUDI STRADI FULD. MON. OPP. PARS I. — TlIIilLOGICA. 468

suspicabar iiiahim : iiuia nullani eausam dignam A Ad Africum, etc. Africus stat inler mcridiaiiam
morti' deferebaiil. plagam ct occidontalem, magis vcrgens ad occidon-
Vers. 19. — Sua superstitione. (Rad.) Ambornm, talem ; Corus intor scptentrionalem et occidentalem,
id csl Pauli Pt Judteorum legcm vocabal supersli- pliis dolloxus ad occidoulem ; cl proviucia PluiMiicis
tionem. Crolam habebal ad occidoutom.
Vi;ns. 23. — ('um multa ambilione. (U.) Id est
Vers. 13. — Asson. (Rar.) Nomcn est loci sic
multa turba anibiente cos, vel cum muUo dcside- vocali, (|iiia inde solvebanlur naves in marc pro-
rio Paulum audiendi. Pro ambitionc in Grascopo- gredicntos.
nitur phantasia, id cst multiph'x apparatus ct
Vers. 14. — Tiiphonicus. Alia translalio : vculus
pompa regalis oHicii : qua iilani auibiento undii[ue tcinpostuosus.
stijiabatur.
Euroaquilo. (Rab.) Id est Boreas, venlus inler
CAPUT XXVI. aquiloncm et orientem ; hic ventus erat contrarius
navi navigatura; in Plurnicen.
Vers. 8. — Quitl inci-e<tibilc ? (Rad.) Vdsic: Rex Vicns. 17. Sijrlim. (Id.) Angustiasive tribulatio
quid dicis? incredibih- judicatur apud vos? ctc, dicitur Syrtis.
inlerrogando, cpiasi dirat : Non csl incredibile.
n Vers. 21. — Oportehat quidcm, ctc. (Id.) Qiiasi
Suscilavil quidem anle mortuos in exemiiluui futuri, dicat : Deum non audislis quod supra liortabaliir
vel suscilat. cos Paulus vel oportebat me audilo, id cst ut au-
;

Vers. 10. — Cum occidcrentiirdctuUtsentcntiam. dirotis mc.

Alia editio Uccidemlisquo dctulit sentenliam,
(Id.)
id est qualiler
:

occndorenlur ipse sentenliam dedi.

Vers. 26. — In insulam autcm quamdam oportct
nos devenire. (Id.) Quasi dicat : Pro signo est pro-
Dctuli sententiam. Judicavi illos occidendos : uon
phctia veritalis de insiila, ul, cum ad illam venf-
ait occidi, nisi forle ad occisionera perlineat quod
rint, dc salute sua ccrti sint.
sequitur : Punienseos, etc, etamplius insanieris, etc
Vers. 14. — Contra stimuUun. (Id.) Hucusque Vers. 27. — In Adria. Regio est ad quam navi-
sine stimulo restitisti, sed nunc si resislis conlra gabant ; vel, nomen cujusdam freti iu Tyrrheno
slimulum calcitrabis, quod salis durum est. Stimu- mari, scu potius videturnomou illius tcrra; de ipia

lus est ipsa correclio. Adrialicus simis vocatur. Aliler, Adria pluralilor
Insanis, Paulc. (Bed.) Insaniam putat, quod homo accipilur pro scopulis, et idoo putabant naute re-
vinctus loco defendendi accepto, etc., usque ad et gionem apparere. In libro Hebra^orum nominum,
Prophela : iVoH rcspe.vit in vanitatcs etinsanias fal- .\dria, conlinens mala, vel locus malorum dicitur.
sas (Psal.) xxxix). Vers. 34. — Sumere cibum. (Bed.) Nemo sKCuli
Vers. 24. — Multa: tc. (RAB.)Philosophi gentium tcmpeslates evadit, nisi qui pane vilae pascitur, et

multa legendo seclas coramutabant. Ad insaniam, qui in nocte tribulationum, sapientiae, fortitudini,

subaudi mulabilitatis ; vel insaniam dicit resurre- temperantise et justitia; innititur, auxilio Domiui
ctionem mortuorum, quam annuntiat. coruscanto portum salulis consequitur, ila ut sa;-

culo expcditus, tlannnara dilectionis qua caleliunt

CAPUT XXVII. interiora, qurerat.

Vers. 1. — Vt autem judicatum cst eum navigai-e, Vers. 37. — Eramus universw animce. (RAB.)Non
ait viri, quia fortasse erant et mulieres vel, pro-
etc In Gr»co : Ut judicatum est nos navigare in Ita-
;

pter confusionem Christianorum, militum et naula-

liam, tradiderunt Paulum et quosdam alios vinctos
rum i(a dicitur.
ccnturioni.
Vehs. 2. —
Adrumetinam. (Rab.) Id est ad Romam Vers. 41. — Bithalassum. (Bed.) Graeci Thalassan
naviganlem secundum i|uosdam, sed melius deriva- vocant marc, etc, usquc ad et mare a GrsBcis di-
tur de nomine civilatis Africa; qufe Adrumolis dicitur. citur Thelasson.

Vers. 5. — Venimus Lystram. (Bed.) ProLystra, D CAPUT xxvni.

in Grseco Smyrna scriptum est. Hieronymus vero
Myrrham ponil. Vers. 2. — Pyra. (Rab.) Quidara dicunt pyram
Vers. 9. — Jejunium. (Rab.) Fames magna in nomon ligni essc.

navigio infirmiorcs reddens nautas. Alii dicunt Vers. 8. — Dysentcria vel dysin. (Bed.) Est pas-

tunc fuisse quadragesimam anle nalale Domiui,

sio intestinorum. Salvavit eum. Cur iutidelem iu-
quod non cs! probabilc. Melius jcjunium seplimum tirmum prece salvat, qui Thimolheuiii, Trophimum-
pulandum ost, in quo occisiis orat Godolias,
qiie iiiliiiuos rulolos sic tractal, ul uiium curcl, al-
Vel
dies jcjunii deciini in Juanuario, quando cognove- toruiii rolinquat ? iiisi quia illc por uiiraculum foris
runl in Babylone captivi templum esse dcslru- saiiaiiiliis orat, qui inlorius non vivcbat : lioc au-

Ctum. toiu lum indigebant, qiii intus salubriter vivobant.

Vers. 12. — Portum, ctc (Id.) Portus Crcta^ di- Viais. 13. — Puteolos. Puleoli locus est ullra R(.>-

citur qui est in Pluenicc e regione Crct«; : portum mam ubi Virgilius fecit balnoa modiciiudia, siu-
autem Cretae petebant, quia Crelam navigabant. gula iiropriis inscripta tilulis (ut dicilur') conlra
469 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. AD ROM. 470

quam, scilicet valerenl eegritudinem. Unde Salerni-A Vers. 30 — Conductu. Id cst in libera custodia
lani invidia ducti, supcrvenientes in manu fortii per quam conducebatur, vel in sua concione qua
titulos destruxerunt, ct tcdificia mntilaverunt. contra Judoeos disputabat.
Vers. 15. —Audissent fratres. (Rab.) Christiani Vers. 31. — Sine prohibitione. (R\b.) Post pas-
Roma; habitantes unde? patct Paulum non primo sionem Domini vigesimo quintoaimo, etc, usque ad
prajdicasse Romanis. Petrus et Paulus martvrio coronati sunt.

EPISTOLA B. PAULI AD ROMANOS.

ARGUMEiNTUJI. ^^^j^j^ Barnabam et Paulum in opus ad quod assum-

/'" ^"^ ('^'^^- ^"')-
Romani sunt partis Ilalise. Hi pran-cnti suiU a
falsis apostolis, et sub nomine Domiui nostri Jesu
Euangdium. (IIavm.) Rona annuntiatio est, etc.

Christi in legem et prophetas erant inducti. Hos B 5«. Non ab liomme mventum.
revocat Apostolus ad veram evangelicam fidem, Vers. 2. -
Quod ante completionem, non ve-
••'

nit ut subitum.sed longe anle promissum. Unde in

scribens eis a Coriiitlio.
hoc verbum vcrum est : Quia alius est qui seminat,
CAPUT PRIMUM. et alius qui mctit.
Vers. 3. —
Qui factus est ei. Qui factus secundum
Vers. 1. — Paulus. (Red.) Supcr Actusaposloli- carnem, opere sancti Spiritus de virgine, id esl natus.
cos Paulum anno sccundo passionis et resurrectionis Impielati haireticorum occurritur, qui obtuso corde
Christiad fidem vcnisse dicit, etc, usque ad juxta capitulum hoc intelligentes, Christum tantum homi-
condictum apostolorum ad magistcrium gentium est nem accipiunl. Acldcndo ergo, secundum carnem,
profectus. cUvinilati suam dignitatem reservavit, in qua Chri-
(.4uG. lib. de Spiritu et litt., c 7). Non ob aliud stus Dci verlMim est, per quem facta sunt omnia.
lioc nomen elcgit, clc, usque a(/ Saulus inquietudo (AuG.) Qui erat, etc, usque ad ut carnalibus con-
ct tentalio interpretatur. gruenter appareret, indutum.
(Amb.) Porro ex more sanctorum apostolorum il- (Id. Expos. in hanc epist. )Chvisln?, ergo una per-
lud fecisse perhibetur, qui virtutibus proficientos _ sona est geminse substantioc : nec tamen Dous et

mutato nomine sunt vocali, ul el ipso nomme essent liomo pars hujus personae dici polest : alioquin Filius
uovi, ut et Cephas et fihi tonitnii. Dei, anlequam formam servi susciperet,non erat totus,
(Hier. Com. in Ep. ad Pliilem.) Paulus a primo et crevit cum homo divinitali ejus accessit.

spolio quod Ecclesiae contulit, scilicet a Sergio Paulo Vers. 4. — Qai prcedestinatus est. (Aug., Tract.
proconsule quem apud Cvq)rum convertit, hoc sibi 10-3 in Joan.) Praedeslinata est ista humanae naturae
nomen assumpsit. tanta et tam celsa et sumraa subvectio, ut quo at-
Sermis. Ex servo et huniili fecit Deus apostolum tolleretur, altiusnon haberet sicul pro nobis ipsa :

et sublimem, ita et vos humiles silis : Qui enim se divinitas, quousque se deponeret humilius non ha- ,

humiliat, e.valtabitur (Luc. xiv). ^ buit, quam suscepta natura hominis cuni infirmitate
(AuG.) Utrumque ponendo, unam Dei hominis pcr- carnis usque ad mortem crucis.
sonam esse testatur. Allerum pro Judseis, alterum (AuG., lib. I de Pnedest. sanct.,c. 15.) Est etiam
pro genlibus ponit. Christus cnim, hoc nomen Ju- praeclarissimum lumen pr.Tdestinationis et gratiae

daiis est cognitum, quo nomine Dei P'ilium designa- ipse mediator Dei et hominum homo Chrislus Jesus,
tum vident, et audiunt in lege promissum, quibus etc, tisque ad ut qui futurus erat secundum carnem
etsi alium praedicares, non crederent. Gentibus vero filius David, esset in virtute Filius Dei.
quia in aliquo non legerant, praBmittit Salvatorem, D Mortuorum Jesu Ch7i.sti. Christiproejus vel suo-
id est Jesum. Chrislus, quamvis non sit proprium, rum, proprium nonien pro pronomme posuit
sed nomen sacramenti, sicut propheta et sacerdos, more Hebraico, quae locutio in Scripturis prai-
Judseis tamen cognitum recle praeponitur etsi : cipueveteribus est usitatissima, ut : Fecit Moyses si-
pluribus indita haec nomina, lamen sola figura ; hic cut prceccpit Dominus Moijsi.

enim solus verus Rex et Sacerdos. (Chrsys.) Hoc est, non noshoc virtute nostra prae-
Vocatus. Non a se, sed a Deo ; vel vocatus, ab stitimus, quod apostoli simus, neque enim nostris
hominibus dictus privilegio nominis .Apostolus. Ecce multis sudoribus ac laboribus hanc dignitatem sor-
de humiii altus. Segrcgatus. A doctrina scribarum titi sumus, scd gratiam invenimus.
et Pharissorum : hoc contra Judseos ; vel, ab aliis Vers. .5. — In omnibus gentibus. Non solum Ju-
apostolis, corpore et non mente unde : Segregate daeis, cum quibus (quia sine lege vocati) non debent

' Quiquid ex Haymonis episcopi Halberslatensis in F.pis- fridus, requirat Lector inter opera ipsius Haynionis Pa-
folaj Pauli expositione in hac sna exprcssit Glossa Wala- trologiae, tom. CXVI, CXVII et CXVIII. Edit.
 : — ;

471 WAI.AFRrOI STRAni FUI.n. MON. OIM*. TARS I. — TIIKOI.OGICA. .472

sub legi^ agore. l'ro nominc ejus. Pro ojiis glori.i A Juslu.i nnttun t'.i-sua fule vivcl . So<l lioc ct tnlia pluva

nou luislra sicut vos lacitii. tosliinouia qua' ponil, ub IIi'braica3 veritalis Iranshi-

Vers. 6. — Yocati Jesu Chrisli. Id cst ab eo, tiono, qua nuuc utiinur, videntur discordare : quia
scilicet Jcsu Christo. Genilivus pro al)lativo morc aliipiando surait a LXX iutorprotibus, ali^iuando

Gra"C0. sicut loquens eadom spiritu quo prophetan sousum

Vebs. 7. — Vocati.'! .iintflis. Non iJco vocati .sunt sumit taiitummodo, suis utons verbis suaque dispo-
quia sancti, scd idco s.-uicti (•iVocli nuia vocati : et sitiouo.

ideo vocati, quia (lclecli.

Veds. 18. Sujicr omnemimpietatem. Impielas
VERS.a. — (h-atia atjo. Gralias agere est scntire est in Doum peccasse, ini([uilas iu homincs ; vcl
omuia a Deodata csse, rl prooo laudarocorde, vocc impiiis, infidolis sicut idololatra : inicpius, ([ui pi'avi-

et opore. tato operis ab mquitaie discordal. Eorum (jui veri-

Dcomeo. (Auo., lib. dt,- Oiii7(iu.( Non enini vox ista tatcm. Quasi dicat : Cur cis ira do impietate, cum
esse potest nisi sanclorum, Deus dicitur, qiiorum non cognoverint Deum ? Ad ([uod respondct : Pote-
sicut Deus Abraham, Isaac et Jacob. Cum imim om- rant ([uideni cognoscore, scd ipsi nolunl, malonlos
nium unus sit Dcus per naturam, oorum tamen pro- morari injuste in sua voluptate. Veritiitcm Dci dcti-
prie per graliam osse dicitur, qui merilo fidoi et ju- B ncnt. Quia, ul dicitur, quod esl de Deo noscibile est
stitia; ejus cultores esse probanlur. in illis; quasi dicat : in se habcnt unde noscant,
Pro omtiibus Cum pro aliis, primum pro
vobis. scilicet naluralem rationem. In injustitia detinent.
vobis, de magna ulilitas venil per Chri-
quibus Bonura est quod tenenr, sed nialum cst ubi lenent
slum mediatorem, per quem voliis Deus dedil bona verilatera eniratenent, sed in iuiquitate. Invenisli
omnia. Doum "? iuvcnisli verilatem, el ipsum detincnsin in-

Quia [iiles. (Ambh.) Congaudot do bono incepto justilia ; eliam quod per Dei opera cognovisli, por
eorum, per quod charitatem erga illos ostendit, et hominis opera perdidisli.
hortaturad protectum. IIa?c autem omnia se agere
Vers. 19. — Notum est Dci (Greg., lib. x Mo-
dicil, quia multis proficit lides eorum.
ral., c. 4.) Notum est (]uod exhujusmundi disposi-
Vers. 9. — Tcxtis. Quod habelis fidem Domino tione et nalurali ordine assequi possumus, gnotum
iraputo.Nara habenda oro ab eo; velexponil quando vero Dei, quod omueiu latet creaturam : ut ratio

gratias agal, in orationibus scilicet, quomodo? sine subslantias ejus vel nalurce, et mysteriura humauic
iutermissione. \iberatiouis.
Vers. 11. —
Desidcro enim. Ul qwe verbis sua- Manifcstumest in iilis. (.K.VG). Quia non solum
dere non poterat, praesens suaderet virtute miracu- C ratio ualuralis aclhoc profuit, sedDeus quotidie ad-
lorum. juvil, ne sola natura sufficere videretur.
Vebs. 12. — Consolari. Modo ego sum desola-
Vers. 20. — .4 creatura. (Greg., lib. xxix Moral.,
tus, sicut et vos : el si non sentitis, sed sic, conso-
Ab homine per excollentiam, quia excelht iu-
c. 8.)
laremur. ler alias creaturas, vel propterconvenientiara quam
Vers. 13. — Fratres. Quia renati, et aliqui
habet cum oranibus creaturis : est euira localilor in
recti ; vide supra : Vocatis sanctis.
loco cura corporibus, sentit cum animalibus, intel-
Vers. 14. — Grcecis. De Juda=is tacet, quia ma- ligit ^cum angelis, unde : Pnvdicatc Evangclium
gistergenlium. Grtecis. Gr;ecos pra-ponit, quia ab eis omni crcaturiv (Marc. xvi).
omnis philosophia mundana oxordium habuit. Bar- Cum cognovissent, etc. (Aug., Sm».LV tie Vcrb.
baris. Barbaros dicit, i[ui sunl quasi exleges, qui sci- Dom.) Viderunt quo venicndum esset, elc, ust^ue ad
licet nec Hebraei, uec Gr»ci, nec Latini sunt. Nulli quod onim Deus doderat gralis, tulil ingratis.
specialibus debeturha'C prKdicalio. Dcbitor, quia mis-
Vers. 21. — Ohscuratum. (Ambr.) Nebula enim
sus ad omnes.
orroris texit cor illorum, quia cum Creatorem ex
Vehs. 16. — Virtus cnim Dci, etc. Quia signis tir- iis qua^ focil pulchra, amplius honorificare debue-
matur incrcdibilis pr;edicatio : «luod nou est in fal- D ,.;„,_ oblusi sunl, rolicto illo

sis pra^conibus.
Vers. 22. — Stulti facti sunt.Eccecimmodoob-
Vers. 17. — Justitia enim Dt'i. (Ambr.) E*t quK scuratum est cor, quod est vindicta : sapiontes in
gratis justificat impium per fidem sine operibus le- naluris rerum, slulti in Deo.
gis, etc, usquc ad (jui uegant hunc esse Chrisluin
Vers. 23. —
Kt mutavcrunt. (Xva., epist. cxix, c
quera promisit Dous. licvelatur. (AuG.) Aggredilur
6, ad Januarium.) Hic,damnat simulacra impiorum.
genlilcs secunduin [iriorom statum, etc, u.mjuc ad
Alii terram, alii solem el hujusmodi venorabantur.
quod inllati per se in idola cocidorunt. £.r fide, olc,
In similitudincm imaiiinis. Kxaggoral stullitiam
(Ambr.) Dei promhtentis, in fidem hominis qui crc-
ad eumuluni hoboludinis oslondondum.
dit ei, etc, us(/u« ad in fidein rerum et speciei.

(AuG.) Fides est qua creduntur ea ([ua" non vidon- Ilominis et volucrum, elc. Mos fuil ab anliquo Ro-
tur, etc, usi]ue ad in lidem rorum qui credila ob- manis adorare simulaora hominiim, ut Romuli,
tiuebimus. Jovis, et alioruni, maxiine ab advontu .Knaw in

Sicut scriptum cst. lu Abacuc (cap. iil iia est Ilaliam. Volucrum autem ot quadrupoduin ol ser-
 : ,

473 GLOSSA ORDINARIA. EPIST. AD ROM. 474

pcntium, ex quo Alexandria ab Augusto victa est et A tia quod ratio probabat : vel quia putaverunt Deum
Roma? subjug-ata. ncscire et negligere mala. Tradidit, etc.

( Ambr.) Primi enira Babylonii Deum vocaverunt Vers. 29. — Omni iniquitate. Enumerat partes,ut
figmentum Relis, etc, u.ique ad el volucres quia co- aperlius accuset malitiam, quando quisdamnum mo-
racina sacra habent pagani. litur alicui. Nequitia est temeritas quando audet quod
(AuG, lib. VII de Civit. Dei, c. 33.) Per hanc nequit, vel interaperantia sui. Contentio est impu-

(Christi') religionem unam ct veram, potuit aperiri gnatio veritatis per confidentiam claraoris. Maligni-
deos gentium esse immundissimos daemones sub de- tas est mala voluntas, cum ultra non potest vel de
functarum occasionil)us animarum vel creaturarum benpfieiis gratiam non referre. Detractores qui :

specie mundanarum, deos sc putari cupientes. aliorum bona negant, vel invertunt.

Vers. 24. — Tradidit, elc. (Auc, lib. de Graf. et Deo odibilcs. Ne levis putetur susurratio vcl detrac-
tio, quia in verbis sunt, addit de eis Deo odibiles,
libcro nrhit., c. 21.) Manifostimi esl Deum operari
:

ul intclligant se per solam susurrationera et detrac-

in cordibus hominum, ad inclinandas eorum volun-
lionem a^ternam incurrere possedamnationera. Ela-
tates, sive ad bona, pro misericordia sua, sive ad
tos. Elali sunt qui nolunt pati priorem, vel parera
mala pro raeritis eorum judicio utique suo ah- ,

quando occulto aliquando aperto semper autera

, ,
t* Vers. 31. — Incompositos. Incompositio corporis
juslo. indieat qiialitatein mentis.

Afficiant. (Greg., Homil. il in Ezech.) Veccalum Vers. 32. — Digni sunt morte. Ne putentur his
quod poemlentiae lamento non diluilur, etc, usque tantum poenis affligi quibus delectantur, addit ulti-

ad Deus permittit ut CKcata mens ciiam in aUa la- raara, mortem geternam. Qiii consentiunt facientibus
balur. elc. Consentire est tacere, cura possis arguere ; vel

Vers. 2.3. — Quia commutavcrunt. Exsequitur la- crrorem fovere.

tiusper partes culpam et pcenam,ut comparet. Quia CAPUT II.
commutaverunf. OslenditpeTparles mutassegloriam
Dei, scilicet quod Deuni putaverunt, qui nonerat, et Vers. 1 . — Propfer qttod, etc. Hoc comrauniter de
coluerunt et servierunt creatura? polius quam Crea- genlibus ct Judaeis. Judasus judieabat genlilera, prop-
tori. Et exsequitur partes immunditia!, quod feraincC ler priorera stalura : gentilis Judfeum uterque horao,
:

in feniinas, masculi in masculos : in quibus coniparat non spiritus. Si Judseus judicat gontilem de idolola-
pcenam culpae, ut sicut contra naturam creantem tria, et ipsi idololatraj. Si gentilis Judaeum de legis

peccaverunt, ita in natura propria punirentur, unde prfevaricatione, et ipse praevaricator naturahs legis.
concludit Et mercedcm.
: Inexcusabilis. Quia. tu ipsetestisesdamnationis tus,
Commutnverunt veritatcm. (Ambr.) Nomen Dei dum alium judicas : quare hoc? quia eadera agis. Qui
qui est verus, dederunt his qui non sunt dii. judicas. In quo ostendit se esse quod non est, id est

(AuG.) Veritas creaturre a Deo est, sed non Dcus, justum. Eadem enim agis. Inanem excusationera gen-
quam illi in mendaciura convertorunt, crealuras tan- liuni et Judasorum sua auctorilate destruit Aposto-
quam Creatorem colentes. lus : posset enim excusationem peccati sui dicere
Judaeus : Etsi agam eadem, taraen rae Judspum de-
Et coluerunt, etc Sed ne dicant, non colo simu-
fendit gcnus et lex, me gentilem ignorantia. Conlra
lacra, sed res eorura, ut solem, addit : Et servieruut
Aposlohis, Qui judicas, etc.
creaturib. Hic damnat quae in siraulacris intellige-
(TiiKOD.) Est autera raanifestum iis qui sapiunt,
bant. .\men. Quasi dicat : Veruni esl, quod Deo vero
quod qui se inique gerunt , divina sententia pu-
benedictio est in saecula autem gentium ad tem-
: diis
niuntur.
pus irapietas dat honorem. Ideo quod illi dicunt, est
falsitas.
Vers. 3. — Existimas autcm. Comrauniter legitur
hoc capitulum contra Juda^os et gentiles potest ta-
Vers. 26. — Passiones. Id est voluptates qufe,
.
etsi
men et specialiter legi contra superciliosum quera-
;

, ,
delectent, .unt passiones tamen, natura. non norai- d ^^^^ ^^^^^^.^ pra^latura. Quia tu effngies. Peccas,
nandae.
dura libi impunilatem promittis, gravius quia con- :

Naturalem usum. (.\ug., lib. iii cont. Jul. Pelag.,

teranis bonum Dei, et ignoras te contemnere, et hoc
c. 20.) Putas Juliane Apostolum ex hoc laudasse libidi-
facis ? Increpatio, quasi diceret : Mirum est.
nem, etc, usque ad coutra naturam est et flagitiosum.
Vers. 27. — Et mercedem, Vers. 4. — .4« divitias bonitatis. (AMBR.)Copiosa
etc. (.4ug.) Sed istas
est bonitas quae raulta et multis, etc, usque ad sed
poenas pauci vident, elc, ttsque ad peccata sunt et
ad impunitatem vertit.
pcenae. Oportuit. Hic causa propter quam traditi sunt,
Vers. .5. — Secundttm autem. Sunt onim quidam
sine ulla ambiguitate monstralur.
quibus mala quse agunt displicent, et ducti poeniten-
Vers. 28. —
Et sicut, etc. Item quia nondum resi- tia cordis, quatenus eis datur ex eis exire, laborant
aha cadunt pro eadem culpa. Per sicut,
piscunt, in de quibus hic non loquitur. Sunt alii quibus placent
poenam peccato assimilat, quod sicut peccaverunt in mala, et de raisericordia Dei nimis praesumentes in
sensu Dei. sic puniti sunt in proprio sensu. Xon pro- eis pertinaciter perdurant, in quo Ulius ostendunt
baverunt. Quia non noverunt Deum habere in noti- patientiam, et suamcumulant sarcinam deteriuspec-
475 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIROLOGICA. 476

cando. Sunt ct alii qiiibus displiccnt quidcin mala, A enim proaudilu, sod faclorcs quicunque, quod qui-
sod quoniam gravia cssc intelligiint, pulanl sibi jani domcst por grntinm. .Sed fnctores, id est, quicre-
noii posso ignosci, sicut illc qui dixil : Major est ini- dmit in C.liiistuin, qucm lox promisit, quicunquo
quitiis meii iGen. iv(, ctc. Illi cr^'o nimia spc Dcuin sinl, (luod noncst iiisi pcr graliam.
non juslum aiiliiinant isti vcro dcsperaliono Dcum
: (Ai;(i., lib. de Spir. et lit., c. 26.) Fnctorcs legis
non bonum fcstimant. Kx iilcoque ergo periclitabun- justi/icabuntur, id cst, jusli dcputabunlur, vel justi
tur, cl sperando et dcspcrando, contrariis rcbus ot liont non (pii antc crant factorcs justilicabuntur,
conlraiiis alVeclionilms laborantcs, poribunt. quia eliam gontos.
Justi judicii. (Cwn.) Justuni judiciiiin Dci dixit Vi:ns. 14. — Cunienim, ctc. Supra dixcrat gonli-
esse, etc, usque nd non potcst pconilcntia prodosse lom damnari, si raalo operarelur ; salvari, si bono :

peccanti. sed cura legem non habeat, quasi nesciat quid sit

Vers. —
Qui 1-eddet itnieuiiiue. Qui modo illis
6. bonum quidvo mahim, vidotur sibi ncutrum d('bere

quos non rcddil, qiioiiiain crga iniipios moilo

liborat, ini|iiitari. (!ontra A|ioslolus : lilsi non .habeat scri-
larga cst cjus bonitas. In futuro aulem rcddot mala ptam lcgcm, hahot lainen naturalem :qua intolligit
promalis, (luoniam justus bona pro malis, quoniam :
el sihi couscius ost quid sit bonum et quid sil ma-
bonuset justus. Tanliim mala pro bonis non reddot,B lum, vitium quippe contra naturam est, quod uli^iue
quoniam injustus non cst. sanat gratia. Non enim usquo adoo in humana aniraa

(Greg.) Ad justiliam perlinet, ut nunquam suppU- iinago lerrcnorum aflectuum labo dotrita cst, ut

cio careant, ([uoruni mons, etc, usqiie ad a-ternali- nulla in ca linearacnta Non omnino
reraanserint.

tcr puniri hominom. deletum est quod ihi por imaginein Dei, cura homo
• Vers. 8. — Indignatio.Nc videatur irnsci, et non crearetur, impressura est. Proinde vilio sanato per

vindicare : undo trilndalio ol angustia. graliam,naluraliter tiunt ea quac legis sunl.Non (|uod

Vers. 9. — Trihulalifl ct nnijustia. Inlorim in auinia liernaturam negata sit gratia, sedjpotius per gratiam

sola anlo judicium, posl judicium autem ira ot iiuU- reparata naliira : qua gratia iu interiori bomine
gnalio. In omncin. Quod supra iadcfmito, ibi : His ronovato lex justitix rcscrihilur, quara deleverat
autein qui, hic universaUter, ut includat Judaeura et uljia.

geutilem. Animam dicil, cpiia do incredulo agit ani- Vebs. 15. — Opus lcgis. Est fidcs, quara ultro
ma, |n'0 cujus perlidia arclahilur spiriUiali pu^na. habenl in cordibus, id est, intimo atTeclu, ubi tides
Judiei primum. (Ambr.) Jiuhcum semper antopo- per dilectionera operatur.
nit : quia sicut crodens honoriliceutior est propter Vers. 17. — Siautem tu.eic. Hic Judaeos aggre-
Abraham, ita diffidens pejus tractandus est, quia q dilur, gravius accusans eos de peccatis, eo quod
promissa palribus refulavit. plura haberent auxilia.

Vebs. 11. — Non est eniin, etc. Coaequat Judfeum Vers. 19. — Ducem cssc. Coecos et in tenebris

et gentilem in poena et gloria : quia Deus judicat cxistentes dicit gentiles, qui ot ratione privati coeci

non secundura personas,sedsecuudum merita : quia sunt ; et si quid sciunt, tamen in tenebris sunt.

ulrosque socundum modum peccati danmat. Vers. 20. — Habentem formam. Ut aliis exem-
(Ambr.) Proerogativam generis nou sequitur Deus plum scientia} Icgis sis el vorilatis. Quidara cuira
ut suscipiat, causa patrum, (liffidoutcm, vel ahjiciat scientiaiu el intelleclum aUcujus libri habcnt ot ita

a se, propter indignitalem parentum, credentem, sed non lamen habent

sentiunt sicut auctor ipse sensit,
unumquemque proprio merito aut remunerat, aut inde veritatem quianesciunt quomodo sit verum,
:

condeinnat. nec cliam esse verum sed Juda.His jactat se Iiabere

:

Vers. 12. — Sine lcge. (.\i'G.) Ideo Apostolus gen- sensura lcgis, et scire verum csso scnsura illum le-

tiles sine lege dixit, quia Moysi legoin scriplam non gis, ita ul abis scire volentibus sit cxemplar.
acceperant, quam se accepisse gloriabantur Judoei. Vers. 2i. — l^omen enim Dei. Inter gentes blas-

In lcgc. (Id.\ Qui noveriint divina mandala, aufor- phematur nomcn Doi por Juda^os : quia crcdcntibus
lur ah eis excusatio, etc, usque ad vel addiiamenlo D J»Ja-'i suadcre nitehanlur Cbrislura nou csse Deum
proprup voluntatis. dieeiulum. Vcl quia olim gentes non animadvcrte-
Judicabuntur. Non ut quasi por igncm salvi liant, bant Judxos sihi traibtos pro noxis suis, scd idolis

ul quidam dicunt, sed prorsus peribunt. Dicit enim suis dabanlgloriam do vicloria sua, quasi Jud;eorum
Christus ([uod tolorabilius orit .''odonuc iii judicio, Dcum vicissenl in Judaeis.

quain Judicis in Christum non crodoiitibus. l']t itein Vers. 23. —

Circumcisio ^HWt-m. Oslendit supra
dicit quod exciisationcin non hahehunt de pcccalo Icgcin non juvarc eos, modo circumcisioncm non
inlidolitalis, quia vouil ct locus cst ois : de quo ha- juvare ad oblincndam justitiam. Prodest, si legcm,
bent excusationom illi, quibus nec per se nec per etc. Quia obediondo Deo, signum facil verilatis,
suos locutus esl, qui tamen non effugicnt damnatio- diim populiis rudis sub tiinorc Dci custodilur.
nem : quia qui sine legc, etc. Loviora lamcu pas-
1'rodcst. Qua>ritur quomodo liic dicil circumcisio-
suri quia ciii plus commiltilur, plus ab co exigilur.
nem prodesse, cum insc(pienlibus dical: Si ciivuni-
Vers. 1;1. — yon enim auditorcs. Noime sola lex cidamini, Chrislus niliil vobis prodcril ? Respondi^
snlval? Non, quia non facil juslos, el hoc est : Nou tur : Sccundum slaluin diversorum tcniporum lioc

I
 — :

477 GLOSSA ORDrNARlA. — EPIST. AD ROM. 478

vuU intelligi. Nam secundum statum veteris legis A Vers. — Omnis autem. 4. Hoc addit, ut appareat

olim profuit circumcisio, scd non profuit ad salutem promissionem Dei factam esse et completara, non
sinc spirituali legis observantia, dc quo hic. Modo propter aliquam hominis dignitatem, sedproptermi-
autem, scilicet tempore grali», postquam exhibita sericordiam : ut gratia detur indignis, et com-
est veritas, non modo nonprodest, sed etiam obesl, mendaljilior sit gralia. Deus autem dicitur verax, id

de quo in sequcntibus. est invariabilis, tam in essentia quam in prorais-

Vers. 26. Nonne. Gcntihs comparatione sui te, sionc. Homo mendax, id est nec verum esse habens
Judaee, damnabilem ostendit, qui non per natu- naturffi, et per peccata defluens.
ram, neque per circumcisionem, sed per legem no- Onmis homo mendax. Qui negat Deum implesse
visli, quod ilie per naturam, id est Clu"istum ? promissa hoc maxirae Judfcus, quem vincit Dcus,
:

Vers. 27. — Judicabit, elc. (Orig. In carne estcir- cum dat promissa.
cuwcisto.Circumcidereest ex genitali membro, etc, Omnis homo. Etiam JudEus, ne dignior videatur
usque ad in quibus non carnis circiuncisio, sed legis in novo statu quam gentilis.
observatio est. Vers. b. —
Si autem iniquitas. Dixit quod Deus
Vers. 28. — ISon enim. Quasi : bene potest fieri vcrax ot omnis homo mendax, et quod indignis dat
Judffius gcntilis, et gentilis Jud:eus, sicut dictum est. r> bona, in quo commendabilior apparet ojus justitia

Judwus. Inlerprelatur confitens : ((uienmi vere crc- et gratia : unde carnalis dicens Deum uti uialis ;
quasi
dit et recte confitetur, vere est Judffius. instrumento ad gioriam suam, eo rem deducit, ut
Vers. 29. — Circumcisio cordis. (Orig.) Est quae dicat iniquum Deum qui punit peccata quae sibi
purilicat animam, et vitiorura maculas abscindit. prosunt. Quod removet, dicens :

Ciijus /fljjs. (.AMRR.)Laudat Deus credentera, etc, Nimquid iniquus. Deus verax et homo mendax.
usque ad quod coram homuiibus apparebat in opere. Si autem hoc est, et ita iniquitas nostra justiliam
Non ex hominibus. (Aug.) Gircumcisiouem autem Dei commendal, quid sequi videtur ?QuodDeus ini-
cordis dicit, puram sciHcet ab omni illicita concupis- quus est. Sed nunquid iniquus Deus qui infert mala ?
centia voluntalem : quod non fit liltera docente et Vers. 7. — Si enim veritas. Interjecta remotione
minante, sed spiritu adjuvante atquc sananle. iniiiuitatis Dci redit Apostolus ad probalionem car-
nalis nitcntis probare quod Dcus sit iniquus si pu-
CAPUT IH.
malos, quia
nit si inde gloriosior : quid etiam nunc
Vers. 1. — Quid ef^oamplius. Oljjicit sibi quod et non solura in futuro judicor quasi peccator, quod
videt posse objici, ut solvat. Quandociuidem Judajus non suni ? Vel Adhuc, id est post conversionem
:

fit gentilis, et e converso.Ergo (|uid est plus Judai-o, p postquam dedit dona indigno. Nam cum ante male
„,,; j:„:. l,,., i:„..: •r>,.: :i: Ci „,„„„„„„ ex
„ „: _i _:__•_..
meis, non erat gloriosior ac si diceret.
,_.
qui dicitur populus peculiaris Dei,
.

quam genlili qui mererer . , .

dicitur canis immundus ? aut quid conseculus cst Quod ante remissionem videri poterat, post videri
de circumcisione ? Ad hoc respondet : Valuit qui- non debet, scilicet quod ego peccator judicandus
dem non ideo digniores sunt in fide, et
olim, sed sim, quasi dicat : Certum est quod dimittendi ve-
hoc est 5Iultura est plus Juda^o secundum priorem
: ritas non abundasset in gloriara nisi peccassem,
slatum, quam gentili, et hoc per omnem modura,
Omnis modusest velinadministratione temporalium,
Vers. 8. — Etnon sicut. Quasi : Et si istud est
quod veritas Dei in peccato abundet, cur non faci-
vel reseratione spiritualium in quo ulroque multa
mus mala ut veniant bona, sicut imponilur nobis
Judseis Deus fecit, quse non gentibus et ita secun- :

hoc sentirc(quodestblasphemia) et etiam prasdicare

dum priorem statum digniores fuerunt.
Vers. 2. —
Primum quidcm, etc. Quasi Ut alia :
occasiono hujusmodi verborum
lictum, superabundavit gratia?
: ubi abundavit de-

minora de temporalibus prsctcrmittam, hoc primum

Vel Propius jungatur cum praecedenti littera
:

et pra>cipuum pono, quia oloquia Domini, id est

quam anle. Quasi Quomodo judicabit Deus ? Quasi
:

lex et prophctee, eis ut araicis sunt credita : per

Non recte, quia nec modo juste judicarct rae quasi
quae inteUigerent futuram redemptionem. Sed dices :
T-, peccalorem, quod non sum, et vere uon. •

Non ideo plus factum est non crediderunt

eis quia
eloquiis, ut Christum promissura reciperent quidam Vers. 9. — Quid ergo. Quasi Plus fecit Judseo :

eorum. Ad c[uod respondetur :Non ideo tamen mi- in priore statu ;et, quia bona eis implevit non ex
nus profuit credentibus, et hoc est : Nam etsi qui- aliquo eorum merito. Quid igiiur ? prwcellimus eos ?
dam non crediderunt, non ideo tamen fides eva- Vere, cum omnis homo sit mendax ; ergo non prs-
cuata est. cellimus nos Judaei gentiles in hoc statu gratiae,
Vers. 3. — Nunquid
incredulitas. (Ambr.) Non, quamvis prajcellentiores in priori statu fuerimus per
inquit, quia aliqui credere noluerunt, prsjudicabitur omnem modum.
cajteris Judais, ne digni dicantur accipere quod Neqtiaquam. Quia non est personarum acceptio
Deus promisit fidelibus, quippe cum sic facta sit
apud Deum, sed in omni gente qui timet Deum
promissio ut credentibus proficeret. acceptus cst illi {Act. x).
Fidem. (Orig.) Eara intelligimus quam habet Vers. H. — Nonesi requirens. Ex operibus po-
Deus cum his quibus credit eloquia sua, vel eam terant quserere invenire
et quod Christus erat
quaquidamcredunt Deo. Deus.
470 WAI.AFRini STRAni KUI.D. MON. OI'P. PAUS I. — TIIKOLOGICA. 480

Vers. 12. — Oinncs (leclinatvntnt, olc. Noii lu- A Mcrito hiecpatimur, quia pcccavimus in fratrem no-
tam [HMiilus plebom signilioat, scd alleram parlein strum (Gcn. xxxix). Qiia'dam aulom cognita snnt
plebis. Semper ciiim duo populi sunt in una plebo : per legem qua3 aiile ignoraliantur, ut concupisccntia
uiule Jevemias : Tunc omnrs insurrcxcnint in pro- el originalc peccatum. Qua-dam etiara graviora por

phrtam Domini, volcntes eumoccidcre. lit subjecit : legein cognita sunt quam aiito imlabantur.
Oinnis autcin jiopulus non pcrmisit illos (Jcr. Yers. 21 — Tcstilicatn, etc. Quia lox eam multis
xwviii). Omncs ilixit insurrexissc, id est inalos; sacramcntis figuravit, eo ipso perhibet testimonium
omnem popuhmi non permisisse, scilicet bonos. justitia; Dei, quia in ca nemo justificalur. Prophe-
lYo» est usquc ad unum. Chrislus cnim lantum ta' pLM-hibont tcstimoninm, id pncnuntiando quod
facit bonum in se et in suis. C.hrisli implcvit advcntus.

Yers. 13. — Veloces pedes eorum. De quibus Yers. 22. — Justitia nu/cm, etc.Non qua ipsejus-
Dominus : Jerusnlem,Jcrusnlem, ijUd' occidispro- tus est csscutialitcr, scd qua induit impium :

phetas {Matlli. xxiiii. Iit itcm : Ccneratio mnla et quando misericorditer de inlideli facit lidelera. Idcirco

adullera (Ibid. xiv). l'"t do ([nihus Isaias : Vcegenti antorn Doi justilia dicitur ([utc magis proprie vidctnr

peccatrici, semini neijiinm (Isn.i), ctc. dici misericordia , (niia dc promissionc originemha-
B bet et cum promissum Dei redditur, justitia Dei
Vers. 16. — Contritio. Taha faciunt, undc con-
:

dicitur. Justilia enim est quia exsolutura est quod

terantur in hoc sivculo, per Tilum ct Yespasianum,
promissuni est, et cum suscipit confugientes ad se
et in fnturo erunt infolices, punili in anima ct
justitia Dci dicitur (juia non suscipere iniquitas cst.
corporo.
Yers. 23. — Egent gloria, id cst, indulgentia et
Vers. 19. — In lege. Lcx alicinando nppellalnr vcnia peccatorum.
gencraliter Vetus Testamentum, ut ibi : Aperuit Do- Yers. 23. — Jusfifieati gratis. Non per legem,
minu.'^ discipulis sensuin, ut intclligcrent dc eo quw non per piopriam voluntatem, scd per gratiam
scripta ernntin legc et prophetis et psalmis {Luc. Christi, non taracn quod sine nostra volnntate hat.
\\i\;Joan. \;Psal. Lxxxi). Nonnunquam ])sahni Sed voluntas nostra ostenditur infirma per legem :

lex vocantur. Sicut Dominus ait In lege vestra seri- :

ut sanet gratia voluntatera, ei sancla voluntas im-
ptum est. Ego di.ri Dii estis et /ilii Excelsi omnes.
:
pleat legem, non constituta sub lege uec indigens
El alibi Ut implcatur sermo, qui in lege eorum
:
lege. Gratis, id est nnllis operum pra?cedentibus me-
scriptus est : Quia odio hahucrunt me gralis(Joan. ritis, alioqni gratia jara nou est gratia, qnandoqui-

XV ; Psal. xxxiv). l't oinnc os obstruatur, etiam Ju- dem ideo datur non quia bona opera fecimus, sed
daeorum, a sua gloriajactantium se pro mcritis suis C ut ea facere valearaus.
ad tldem venisse vel iia obstruatur os Judaeornm,
;

sicut superius gcntihum qui de bona natura sc

Yers. 2.5. — Proposuit Deus, ctc. Adhoc ut osten-
dcrel se voracera iu proniissis, qu» ostensio neces-
jactabant.
ria fuit, non solum proreraissione pr?esentium, sed et

Vers. 20. —
Quiacvoperibus. Sicut abstulit glo- eorum qux prseccsserunt in snslentatione Dei, Deo
riam de circumcisioue, ita et de coeteris operibus scilicet patiente et non punicnte, tura ut ostendcret

legis vuU facere. Et est nova sentonti:), quamvis in hoc tempore Christi quod uullo alio temporc
jungatnr prsecedcntibus per : Quia c.r operibus le- fieripotuit, ut sit justus et justiticaus eum qui ex
gis, etc. Opera legis dicuntur quoe in lege institula fide est Jesu. Fidem in sanguine, id est, fidem pas-
et lerminata sunt, ut erant c»remonialia et llgura- sionis, vel per fidem et per passionem uentrum :

tiva, quac nunquam vahicrunt conscientiara mun- enim sine altero valct. Propterremissionem. Duplex
dare, eiiamsi cum cbaritate et devotione fierent, eflectus romissionis esl. scilicct carere po-na et fini

quia 'iion fuerunt institula in justilicalionem, sed gloria. Primum liabucrunt ante Cbristi mortora
in futurorum signilicationcm et peccati intirniilatis justi, quia pionam actualemnon sentiebant. Sed post
oslensionem, quia lox non vcnit pcccaia tollcre, sed Christi mortem dala cst eis gloria divince visionis,

ostcndcTffet puniro. D a qua ditTcrcbantur Deo sustentante eorum de-

yon jusliftcabitur omnis caro, etc. Sornndum licta.

caercmonialia intoUige, non moralia, qn.ne utiquc Yers. 26. In sustcntatione. Palienter susti-
justificant ct in Evangclio consuraniantur. nuit Dcus pcccala corum qui fuerunt ante legem, et
Coram illo. Qui intinia videt, soilicet ulrum ex snb loge non pnnivil, noquc romisit, ita ut gloriam
:

amorc jnstiti;c quid agatnr, vel timore panKO, quod haboiout, donoc vonit qui dclicta tam pi a'cedculinm
non vidont homines. Pcr legem enim. Hicincipitde quam subsequenlium pretio sui sangninis absol-
lege, nt ostondatjustitiam nonesse ex ea. Pcr legein veret.

eniin eognitio pcccati. IIoc dicit, non quod prius pec- Ykrs. 21. — Exchtsa est. Sive glorilicalionom

cata noscironliir, sod i|uod oninia lum inipimo fulura dixoritlandabilom qua-in Dominoest, eamque oxdu- i

cssonl apiul Doum cognita sniit por logoin. Qiuodam samsodicol non nt ahsccdei-ct, pulsam, sod ul emi- l|
peccata anlc legom cognoscobanlur, ut cum apud uorot, cxprossani. riulo et exchisores dicuntur ar-
Pharaonem Josoph accnsalns de criniino aduliorii lilicosargontarii ; undo P.salmista: it e.rcludunturii
missus fnit iu ca ccrom. h^t fiatros ojus dixerunt : qui prohati suut(Psal. LxviiK etc.Sive gloritttiouom

II
 —

.'.81 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. AD ROM. 482

vitiosam commemorare voluerit, eani per legomiidei A vel aliqua bona ut gratiam mereatur, si merces est

(licit exclusam. id est ejeclam ct abjcclam, (inia per ci, non est ex gratia, sed ex meriti sui debito. IUi

legem fidei iquisque cognoscit , si quid bene vivit, vero qui non facit hfec carnalia vol aliiiua bona, sed
Dei gratia se habero. tantum credit, fides suflicit ad justitiam , et ita at-

Vers. 28. — Justi/icari /lomujcm. Nonquincre- tribuit aliis quod dixit Abrabam, scilicet (|uod si est

dens per non debeat operari

diiectionem ut et ,
justus ex operibus , habet gloriam , sed non apud
Abraliam tilium immolare voluit. Sequuntur enim Deuni, et ideo ex fide.

opcra justificatum, non pra^cedunt justificandum, Secundum gratiam. Si gratia est, gratis datur seu

sed sola lide siue operibus pr;ecedeiitibus bomo lit gratis constat. Nihil boni fecisti, et datur tilji remis-
justus, ut non magis sint justi, ipii opera legis ti- sio peccatoruni. Attenduntur opcra tua et inveniuntur
more fecerant, cum fides per dilectionem operetur omnia niala.

in corde, etiam si foris non exit in opere. Unde et Sed sccundum dcbilum. (Alg.) Non tibi blandiaris

non meritis priorum operum ad justitiam fidei veni- de meritis, etc, usque ad ipsius douo et largitione

tur, in quo JudMi se pra3l'erel)ant. Boiia enim opera faciamus.

qux dicuntur ante lidem, inania sunt, ita ut videan- Vers. .5. — Crcdenti autem , etc. Non dicit ei.
esse maguai vires cursus celerrimus praeter
tuir ,
et
g Credit enim illi qui credit vera esse quae ille loquitur,
viam. Ubi fides non erat , bonum opus non erat quod ct mali faciunt. Credere illum est credere
Bonum enim opus intentio facit , intentionem lides quod ille sit Deus, quod et diaboli faciuut. Sed cre-
dirigit. Sine operibus. Pra-cedentibus , non sequen- dere in eurn , est illum crodendo amare ,
credendo
tibus , sine quibus est inanis lides , ut Jacobus ait : diligere credendo in eum ire, et ejus membris in-
,

Fidcs sinc operibus mortua est (Jac. ii) ; et ipse corporari.

Paulus Si habuero oninem fidem{ICor. xiii), etc.
:
Sccundum proposifum. Quasi dicat : Sine operi-
Pcr fidem. (Aug., Ench., c. 107). Ipsa est fides bus praecedentibus justilicatur impius, et hoc secun-
Christi quam commendat Apostohis qu,x> per dilec- dum propositum gratiae Dei, id ost, secundum gra-
tionem operatur. tiam Dei propositani omnibus credentibus , vel se-
Vers. 31.— Absif. Lex enim non destruitur, cum cundum quod Deus longe ante posuit.
implela secundum spiritum
ram. Statuimus. Quia ostendimus completum quod
, cessat secundum litte-
Vers. 7. — Remissa'. Reinittere, tegere, non im-
putare, ejusdcm rationis et sensus sunt verba. Ini-
lcx dicit, vel statuimus, id est firmamus quia hcec ,
(juifafcs. lulelligitur per iniquitates originale pecca-
gratia fidei est, qua lex implctur, lex quae sine fide
tum, scilicot fomes peccati, qui dicitur concupiscen-
iufirma csset. Legis enim stalus firiiiatur quia
mystica et ca;remonialia spiritualiter implentur,
,
Q tia, vel concupiscibilitas, sive lex membrorum, sive
et
languor naturae et aliis nominibus. Et illa ante
qiiod minus in moralibus perlinebat , in Evangelio
baptismun culpa ost et prcna, post baptismum autem
additur, et quod lex venturum promittebat , lides
pocna et non culpa, quae parvulum iiabilem concu-
Evangelii advenisse testatur. ilystica ergo et pro-
pisccre , sed non concupiscero
, facil adultum , :

mittonlia , in Evangelio impleta sunt secundum

vero etiam concupiscere, quas quidem in baptismo
spiritualem intelUgentiam , littera autem occidens
remittitur et transit secundum reatum , sed remanet
tolliUir.
secndura actum. Originale autem dicitur, quia ex
CAPUT IV. vitiosa originis nostra; conditionc trabitur, et quia
ex vitiosa lege concipiendi ex peccalo primi hominis
Vers. I. — Secundum carnem. Id ost ex operibus accidenti concepti sumus, id est, carnis concupi-
legis. Quasi dicat Dicemus (juod 1'uit juslusex eis?
:
scentia, idco peccati rei sumus quod originale di-
non, quia ex carnali observatione est justus
si ha-
,
citur
bet gloriam aeternam quae ex justitia sequitur sed Tecta sunt pcccata. (Aug.) Non sic iutelbgatis quod :

a se habet eam, non a Deo. Vel, haec justilicatio est dixit peccata cooperta sunt, quasi ibi sint ot vivant. :

iu opinione horainum, el non apud Deum. .Vd Deum

_ Tecta ergo dixit, ut non viderentur, Dei autem vi-
autom babet gloriam non ergo ex operibus justi- :
dere peccatum, punire cst.
licatus est. Si ergo non ex operibus justilicatus

est unde justificatus est ? Seiiuitur et dicit iinde,

,
Vers. 9. In circumcisione, id est, tempore —
etc.
circumcisionis reputata est fides Abraba; ad justi-
tiam.
Vers. 3. Credidit. Grederc , sulTiciens causa
fuit ei juslitiaj, et est aliis, sed tamcn qui habet tem- Vers. 10. — Sed in prwputio, id est, tempore prae-
pus operandi, non dabitur mercos secundum gra-
ei pulii.

tiam tanlum, sed secundum debitum operalionis suas; Vers. 13. — Non enim per legem promissio. Pro-
sed ei qui non habet tempus operandi, si credit, sola missiones aliae sunt factae Christo quam Abraha;.
fides sufficit ad justiliam, ct ita ad salutcm secundum Abrahoe enim facta sunt ita, ut qui eum ita imita-
gratiam propositam omnibus , vel secundum quod rentur, a Christo benedicerentur, Clirislo aulom non
Deus legem ante posuit. sic, sed ita ut non tantum esset cxemplar et forma
Vers. 4. Ei aufem, — etc. Quasi dicat : .\braham institutionis morum et operum, sed quod benediceret
esl justus ex fide sed ei qui operatur
: illa carnalia, benedictione aeterna imitantibus eum. Semini ejus.
483 WALAPRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIEOLOGICA. 48 S

kl o.st creaenlilmsomiiibus.iui su.it scMuca AhialiLcAtricem

senectute ac sterililale jam cmorluos viUc
11011 carne, seil iiiiilalioiie. Vei (llirislo cui lacla tli
restiluit, liliorumque procrcationi.
cilur promissio, quia in eo impleiula oral.
Vehs. 25. — Qui tradilu.t. Mors (iliristi sola in-
Vebs. 14. — Si enim , etc. Quasi ilical : Vere teritum votoris vita' sigmit , et iii sola rosurroctiono
Aliraliain iion est liajies mumli j-er lejjem : quia nova vitrt siguiticatur, qiia; a justiticatiouc iucipil, et
tilii ejus per lej,'em , iioii suiit ii (|ui tilii ilicuiilur
in immortalitatc perlicielur.
luvrotles, .scilicet i|uo(l ipst- liabet possitlentes. Nani
si lioc essel, hxc inconveuientia intle sequerentur :
CAPUT V.
Quoti titles esset fiustrala, ipia constal juslum luisse
Aliialiam, (pioti promissio esset abolila, itl est iiie.x- Vers. I . — ILv fide. Siii)erius dixit, justiiicati gra-
plela, ul iiulli siiil luerotles : lex oiiini nullos facit tis por gratiam , no ipsa lides superba sit. Non di-
liaMotios, nain potius iiam operalur, ita pnevarica- cat tidolis : ul raerear juslilicalionoin, habeo tideni :

tionem ; iiani ex ea esl praivaricalio , quia sine ea respondetur enim ei : quid liabes quod nou acce-
uon est. Itieo quia si e.\ lege ista seiiuerentur : tunc pisti? Pacem kabeamus, qui ei reconciliati per mi-
ex litle sunl liaM-etles, et sic est tirma proraissio. nislrum gratia; Christum.

Vkhs. 15. — Lex iram operatur. Ul reos faceret B Vkrs. 2. — Perquem. Enumerat beueticia quir a
Chrislo habcntur.
tielinquenles, nou efticienti causa, setl non adjuvanle
gralia , vel reos faceret tenqjoralibus pcenis irain
Vers. 3. — Tribulatio. Quod tribulalio non tollit
oporaretur, quia praivaricationem, (piod qualiler sit,
patienliara, facit cliaritas quK est proprium donum
Spirilus sancli.
aporit, dicons :

Speni. Id est ccrtitudincra gloria; futurio, qua; liu-

IJbi enim. etc.(ORiG.) Oslcndit quod pra;varicatio
mante ratioui vaua videtur : sod testiniouio virtutis,
esse non possit nisi lex fuerit ; non tamen si lex sit,
id ost iiatientia" vel miraculoruin, firmatur.
omni genere pravaricatio erit polest enim fieri ut
sit lex, et pr;evaricalio non sil ,
:

at non e converso.
Vers. 3. — Spes autem. Quia est in Deo qui non
fallit , non iu homine raendace cujus spei pignus ,
jVcc prmHiriealio. Non ait : Non cst ini(|uitas.
Oiimis eiiim legem praHeriens ini()uu3
est Spiritus : legitur euini Fons aqum tum sit tibi :
, sed non e
proprius,etnemoalienuscominunicettibi(Eccli.\);
conlra. Qui enim logem noa accoperunt , iniqui dici
possunt, prKvarieatores autem dici non possunt.
ipse est Spiritus, quora non possunt accipere mali,

Vers. 16. — Non ei qui e.r leije. Quia liie talis a

et charitas est, tjuam habere et inalus esse non po-

test aliquis. Sed noraen Christi liabere et baptis-

gratia excidil, et ideo causa iidei a loge recodendum
mura, corpus Domini sumere, et csetera sacramenta
est, ut tirma sit promissio : lox enini sine gralia pro-
'-' habore, ot nialus osse potest. Charitas ergo est pro-
missioois non soluin non auferl, vorum etiam auget
priura ilonura Spirilus, ot singularis fons.
peccatum.
CharitasDei. Vel Deus nos hoc ha-
Vers. 18. — Qui contra spem. Incipit commen-
bemus in cordibus nostris per Spiritum qui facit
late diligit : et

nos
dare tidom Abrahai, ul imiloinur oum (|ui pcr tidom
iutolligere charilatem Dei erga nos.
justitiam et talem proraissiouom accepit.
Sic crit semcn, etc. Sciendum quouiam ^Vbraliam Vers. 6. — Vt quid enim. Cum Deus nos dihgat,

Deum prius trinuin et unum-cognovit, et per hoc tidei vel nos eum per Spiritum , spes iraplebitur : quia

merilum omuium peccatorum remissionem nisi ita sit , frustra est passus Christus. El hoc est
, ade-
cur Christus pro impiis , id est pro dileclione iin-
ptus est. Post justitiam vero , ut multarum pater
tleret genlium, a Deo promissiouoni accepit. Deintle piorum vel pro vice oorum ,
non qui
pro impiis ,

oliin fuissent, et non tuuc, sed cura essemus intirini

facta fuit sibi rursus promissio quod ita tieret seinen
in peccalis.
suumsicut stella;, etc.
Secundum tempus id est, per triduum tautum, ne
Vers. 19. — Non est in/irmalus. Aliqui ratione
desperes de ejus potentia cujus apparel in morle be-
,

rauntli intlati, Doura neglexerunt : idoo quaj mundo nevolonlia : a quo tales ;uThas accipimus. quod do-
sunt impossibilia , Deus fecit, ut per haic credentes.Q
iiavit impiis mortoin suam qui servat justis vilam
,

salvarcntur.
suam. Mortmis ost pio to, homo mortalis, ul vivrts
. Vebs. 20. — In repromissione. Isaac contra na- cuin illo. Suscopit mortem uostrain , ut donaret uo-
turara humana; generationis promissus in signum , bis vitam suam : accepit ex te , unde moreretur
fuil Dei Filium contra liumanam naturam nascitu- pro to. Induit so , ubi pro te morerotur : iiuluet te,

rum ex liomiue : tilios([uo liorainuin per spiritum ubi cum illo vivas. Induit se carno luortidi in viigi-
rogeneratiouis ox poccatoribus tilios Dci , ex inor- nitato nuitris : induot to vita perenni iu ;0(iualil;ile

talibus iniinortalos gonerandos. Patris.

Vebs. 24. —
lneumquisuscitavitJesum,<iic.ScT- Vers. 7. — Vi.v. Dicit ,
pro justo. Forsilan pro
moncm do Domino apto aggressus est et ail , non , bono : osteiidit utruiiuiue dillicile ct rarum , sed al-
proptor |ioccata sua morluus est , nain hoc modo torum difticilius ot rarius.
luin debuissot rosurgere^ sicuti iioque (Hiispiaiu antc Pro justo , etc. Justiis pro exorcitio ,
qui ol bo-
illiira, sed propter poccata noslra , ut nos ab eis li- iius ; sed esl et bonus (lui uon justus, id osl qui na-
bcrarct. Queniadmodum et Abrabam ac Sara; ma- lus est iu simplicitate : iuuocoas i|ui uouduiu labu-

I
 485 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. AD ROM. 486

ravil, ut amplificaret se bonis, ut sunt parvuli in Apauci, Abraham. uni Deo

ut servicrunt, et in eos non
baptismo raunJati ; et licet juslus raelior, causa ta- rognavit mors, imo sub spe servali sunt in adventu

men innocentiae miserabilior quam justitise, quia Christi hberandi.

non est hujusraodi justilia sine severitate. Vers.13. — Usque adleyem, etc. Idest quia neclex

Vers. 8. — Cum adhuc. Ecce dum oderat secun-

potuitauferre peccatum, sed auxit, siv_e naturalis, sive
scripla : sed non imputabalur, id est iguorabatur :
dura peccata, araabat secundyra quod opus ejus :

regnavit tamen usque ad Moysen, id est legom quia

quod et fecit ante mundi constitutionem. Dicendum :

crat quantum nos dilexit, no desperareraus

nec ipsa potuit regnum mortis auferre, qua3 regnat
; ct
dura non sinit reatus peccati ad vitam ffiternam
quales, ne superbiremus. Fuit et alius modus pos-
sibilis Deo qui omnia potest, sed nullus nostrae
vonire, sed ad gehoDnam trahit. Hoc reguum sola
gratia Christi deslruxit eliam in anliquis : praitor
miseriaj sanandae convenientior. Quid enim nos
tantura erigit, et a despcratione immortalitatis libe-
quos in omues regnavit : etiam iu eos qui non sua

rat, quam quod tanti nos fecit, ut horao pro nobis

propria voluntale peccaverunt, sicut Adam, sod ori-
ginali vitio tenebantur ut pueri.
moreretur ?

Vebs. 9. — Multo iyitur. Gravius esl pro peccato

Vers. 1 1. — Sed reynavit. Non imputabatur, sed

raori et peccatum tollerc, quara jam justos etiara

B effoelus indicabat, quia mors corporalis regnavit
quolidie por aUquas passiones, taudem dissolvendo
cooperantes salvare. In sanyuine. Quia sic supora-
usque ad Moysen, cum minus videretur.
tur justitia diabolus, non potontia. Juslitia, ([uia im-
Qui esl forma. Adara est forraa Chrisli : quia
merilum, scilicet Christum diabolus occidit : unde
sicut ille cst pator oranium secundum carnera, sic
et aiios jure perdit. Non potcntia, quia diabolus
Christus secundura fidem; et sicut ex latore illius
amator potentiai, desertor justitiae est, in quo ho-
formata est Eva, sic ex hujus lalere profluxerunt
raines raagis eum imitantur. Placuit igitur Deo ut
sacrameiita per quae salvatur Ecclesia. Ideoque
non potentia, sed justilia vinceus homiuem erue-
sicul ille communicare potuit filiis suis peccatura et
ret, in quo homo eura nnilaretur : postea vero in
morteni, sic iste suis juslitiara suam et vilam, et
resurrectione secuta est poteutia, ([uia revixit mor-
eliam isle plus boni suis confert, ([uam illo mali et
tuus, nunquara postea raoriturus. :

ideo magis potest salvare quam perdere.

Vers. 10. — Inimici essemus. Non quoquoraodo
illo

pcccatores. Reconciliati sunius. Quia prius juste

Vers. 15. — Sed non sicut, etc. Forma est inhoc,
quod imus emendat, unus peccavit, sed causa Adse
eramus sub potestate diaboli naluru dopravata pec-
non talis est qualis Cliristi quia unum est deliclum :
cato.
Q Adw, quo raulti, id est simililor pra^varicanlos mor-
Vers. 12. — Propterca. Dixit por Christura esse tui sunl, sed Chrisli gralia iu pluros : quia et in hos,
jusiitiam ol vilam. El quod possit csse per eum, per el in non similiter praevaricantes.
similitudinom in minori probaro intendit.
Per iinum. Adara scilicet non unam Evam dbcit
Vers.17. — Si enim. (Ambr.) Mors regnavit, non
regnal, quia quiper legem, elc. ,usque ad non enim
Apostolus: consuetudinem tenens, dum successionera
generaUs damnalio vel justiticalio in omnibus.
posteritalishumange (qua; peccalo et morti ex eo
veuionti succumbil) nou mulieri, sed viro attribuit.
Per unum reynavit, elc. Quia quas \1res in illo
habuit, in oranes posteriores exercuit, qnorum ma-
Non enim ex muliere postcritas, sed ex viro nomi-
teria fuit : sicut et culpa, quoe ejus soUus fuit ; in
nari solet. Vel, quia mulier de viro est, et utriusque
omnes transfusa est. Multo niayis, etc. Quia seter-
una caro. Sive ergo ab Eva, sive ab Adam dicatur,
naliter, cum in eis regnaverit mors temporaUter et
utrumque ad priraura hominem pertinet : et per hoc
cum fme.
Apostolus peccatum originale propagationis intelligi
voluit cujus princeps Adam, non imitationis, cujus Vers. 18. — Per unius justitiam, etc. Non quod
princeps diabolus ; unde : Invidia diaboli mors in- omnes genili ab Adam regenerentur per Cliristum,
travit in liunc mundum. sed sicul nuUius carnalis generalio est nisi per
In omnes homines. Quia etiam ante legem, cum ^ ^Ja™, sic spiritualis nuUius nisi per Christum.
non ila videretur lege non docente iraputaba- :
Si qui essent prseter Adam generati, et si qui prae-
tur quidem peccatum apud homines , sed non ler Chrislum regenerati, non diceret omnes et om-
apud Deura ut pulabant peccatores apud quem nes. Sicut autom nuUus homo prtoter illam genera-
putabalur impune futurum, cum nesciretur ju- tionem, sic nullus justus pra:ter istam. Eosdem post
dicaturus sed ubi lex data
: est, noverunt Deum dicit multos.
curare huraana et judicare. Ante non imputa- Vers 19. — Sica^ (;«j?)i, etc. Determinal deliclum
batur, sed regnavit mors secure, possidente homi- unius et justitiam unius, ut sicut ille morito pec-
nes cUabolo pro irapunitate credita usque ad Moysen cali perdidit, ita iste raerilo justili» nos Uberasse
per quera rediit cognitio unius Dei. Regnavit ergo videatur. Ita et pcr unius, etc. Horainis ait, non,
raors (ut habet alia Uttera), non taraen in omnes, Dei vel Verbi fidem, ne putes antiquos juslos in solo
sed in similes praevaricalori Adae, qui, negleclo Deo, Verbo Dei, id est solius Verbi fide sine fide incar-
creaturse servierunt, sicut ille loco Dei, diabolo con- nationis liberari.
sensit. Tales erant fere omnes usque ad legem. Per- Vers. 20. — Lex autem, etc. Oslenderat Chri-
 487 WALAFRIDl STRABl VVl\). MON. 01'P. 1'AR.S I. — TIIKOLOGICA 488

stum (limillfri' oiiiiurt peccala tain oriyiiialiii (|uiiiii A i'l liujusiiioili IKIIl uiKhiin culpam : hoc niodo
aclualia : liic aililit (|uu(l ('t a pcccatu lcyis lihciat, vctusliitciii liiiivit ct ilisposuit, ut dolorcni crueis
id esl prajvarieatiimo, iit Jiidici (;iiristo magis siiit sustiuoiis, sic habcret inenihia distenta et lixa, ne
olmoxii; ((uasi dicat : 1'riiiia cst justilicalio, lcx lui- ad priorcs actus moveroiiliir, a quibus ctiam sepul-
tciii lateiitcr iiitravit. tus (piievit, hunianis subtractus aspcclibus, exigcns

(Amiir.) Dicit liic Apustoliis (lui provcnciit datii a iiobis, ut vctiistalcm pcccatorum ciiiii dolorc ct

les^c, ctc, us(jUi' (ul Dciis oiiiiiia diinisit. gciiiilu picnitciiliic (lepoiiamus : niouihra pcr conti-
Lex autem suhinlravit. Natus in peccalis datur iiculiani ot justitiam contixa sint, nc ad priora niala
lex ad domaiidam siipcrliiam ipiiisi : Non dccst rcdcamus, a ipiibus ila perfccte (luicscainus, ut ncc
qui jubciit , scd dcost (|ui iiiiplcat, (piia iii oorum visio, iiec monioria hahcatur : et non solum
pcccalo iiatus iniplcrc iion pulcst : ideo iiatus lioc a iiubis oxigit iii sacramcuto passiouis, sod ct

est Cliristus, id ost gralia ([u;e sanarcl. Ut abuii- cuui si volumus iiuilari, cllicit. Surrc.rit a inortuis.
daret (leiictum. Ut scilicet ([uiin sordibus cral pr»- iMors ct rcsiirroclio Cliristi otiain sacraniciila suiil.

varicando iiia^is sordcsceret, ul niediocris piuda- V'i:ns. (). — Yctus luiino. Id est, votercs actus
goguiu haborct, pertectus signum, el durus sen- sunt crucitixi, id cst, niortui. Vetustas nostra ct nia-
tirct tliigclhnn..S(i/)cr«/»i(«(/,(c;/.Ouiact gratiaChri-g |,.^ii^,,jo j.i ^„0,3^,5 eonsistit, scilicet, in culpa et
sli otiain his prolicit ipius diabulus viucorc 11011
ptena. (^diristus auteni sua simpla vetustate nostram
potuit : et ipiia peccatuiu ad toiuiius rcgiiavit, gra- duplam consumpsit. In sepulcro enim uno die et
tia in a;teriuini.
duabus noctibus (]uievit. Per unum Diem simpla
Vers. 21. — Sicut regnavit iicccatuin in inortcin. ojus votustas signatur, perduasvoro uoctes gemina
Non addit, por uiiuiii vel por Adam : quia iion do iiostra ; unde : Culiiaiii nostram Christus delevit
illo sohiui agit (]uod ox Adaiu traxerunt lioniiiics,
prKseutem prailoritam ot luturam. Pra,'teritam
, ,

sed et de eo quod sua voluntate addidcrunt. Sed cum remittendo, prtesentem ab ea retrahendo, futuram
dicit : Grntia regnet, addit, per Jcsum Christuin, ut vitarcraus graliam couferendo. PoBnain iiuoque
etc, quia per euni non tantuni originalis, sed et similitcr consumpsit, gohonnalem prorsus dclendo,
voluntariorum llt reinissio peccatoruni. ut oam vere jKOiiitentos uou sentiant. Tomporaiem
vero non penitus quidem tulit : raanet enim fames,
CAPUT VI. sitis, mors, et hujusmodi; sed regnum etdominium
cjus dejecit, et in novissimo penitus exterrainabit.
Vers. i. — l'erinancliimus. lloo porvorsi acci-
Vers. 9. — Scientes quod Christus. (Aug.) Uiuis
piunt ex illo; Lln abuiulavit deliciuin, suiicrahunda-
C resurrexit jam non moriturus. Resurrexit Lazarus,
vit ct (jratia. Hoc dicore est osse ingratos gratiaj. Et
sed moriturus : resurrexit fdia archisynagogi, sed
quia gratia viget, ubi delictum abundavit, uon est
moritura ; resurrexit filius vidua;, sed moriturus :

pernianendura in peccato, ut quidam eestiniant pro

resurrexit Chrislus non niorilurus. Audi Apostolum,
nuijori gratia. Non enim peccantis merito, sed sub-
Christus resurgcns, elc. Talem spera resurrectio-
veuientis iiuxilio super;ibuiidavit gratia, ubi abunda-
jiem, et propter hoc esto Christianus, non propter
vit dclictum. Non crgo perinanendum iii peccato,
feheitatera terra; hujus.
sod potius debeinus et possumus esse peccato quasi
mortui et scpuhi per ipsam gratiam et rosurgere in
Vers. 10. — Quodenimniortuuscstpeccato.(Av(i.)
justitiam, et posl, in vitam aiternam.
Sacramciiluin baptismatis Aposlolus coramendat ,

Vers. i. — Mortui suinus. Id ost liberati a pcc-

ut quomodo ille semel inoriendo siinilitudine peccati
mortuus jirxdicatur, ita quicunque fuerit in illo bap-
cato per baptismuin, ut jam non dominotur iu nobis
tizatus, eideni rei, cujus illa fuit siiuilitudo, nioria-
per gratiani. Mori onim peccato, est liberari a pec-
lur, id ost, peccato; et vivat a lavacro reuasccudo,
cato. Quomodo adhiic, etc. Cum cnira hoc prajstite-
sicut illc a sepulcro resurgendo.
rit gratia, ut moreremur peccato, quid aliud faci-
mus si vivimus in eo, nisi ut gratiio simus ingrati ? Vers. U. — Ita et vos. Quidiiuid supia dixit
Vkrs. 3. — An ignoratis. Morlui poccato quod J-*
esso honiinibus jier gratiam Christi, bic Romanis
lit iii baptismo, non debemus ei iterura vivcre, ut attribuit.

iteruiii mori sit ei necesse : quia in raorte Christi, Vers. \i. — Non eiyo.Quia supra dixit nos mor-
id est, in similitudine mortis Christi ut sicut semel tuos esse peccatis, et non debere vivere in eo, cun.
mortuus csl carne, ot somper vivil, ita nos semel neino sinc poccato : dctormiiiiit a (luibiis maximo
moriui malo jior liiiptisnnim, somjior vivamus bono. est cavcudum, quasi concludat (juoil sujira (jiuoreba-
Vel in morte dicit : (luia iiiors ost causa liiijus puri- tur Permauobimus in jieccato.
:

iicatioiiis. Ohediatis concupiscentds. Concupisceulia ah-

Vers. 4. — Consepulti. Quidquid gestura ost in ((iiiindu iiomcn est Ibmitis, scilicet vilii innati; ali-
cruco Christi, in sopulturii, in rcsurroctiouo, iii ascen- quaiido actus iulcrioris, (juiest oliaiii in primo motu,
sione, in sedoro ad dcxtram, ita gostiim ost, ut liis ((ui dicitur jiropassio, ct iii socimdo i[ui dicilur dc-
robus myslico uoii laiiliiiii diclis, sod otiamgoslis coil- loclalio, ol iu lortio (jui dicitur cousoiisus. Ilic iiou

ligurotiir vita Clirisliiiiia. Atloiido siiigiila Cliristi, (|iii jiioliibot C(Uiciij>iscoiitiam, (|u;e ost in |Mimo uiolu,
vixerat voliis lionio scciiudum jKoiiaiii, laiiiciii, siliiii ([uia iioii csl iu polostalu nusda tjuaudo surgttt : sed
 ; :

489 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. AD ROM. 490

Dci gralia compescere possuraus, iie usque ad dele- A liam raisericors Pater? quomodo isla debita redde-
ctationem et consensum perveniat, quod proliibet retur, nisi prius illa gratia graluito donaretur?
humanum
15. — Qiiid ergo?
Vers. Quia lex a Deo, peccat
- (AuG.) Cum genus peccata longe sepa-
raverint a Deo, per mediatorem, qui solus sine pec-
qui eam diraitlit pro gratia. Quid ergo? Peccabi-
cato natus est, vixit et occisus est, reconciliari nos
miis. Quia non sub lege, quae terrel, sed sub gratia,
oportebat, ut et humana supcrbia per humilitalem
quae bene promittit? quid ergo? peccabimus? Hoc
Dei argueretur ac sanaretur, et demonstraretur ho-
quidam, qui legem quasi cohaerenlem vel coercen-
tera praedicant, et tenendam.
mini quam louge a Deo recesserat, etc.

Vers. 16. — An ncscitis quoniam, etc. Nc Deum CAPUT VII.

profitentes verbis, facti simus diaboli, pra;monet
nos esse servos ejus cujus voluntatem facimus. Vers. 1. — An ignoratis. Haclenus de vi gratia)

Vers. 17. — Gratias auteni Deo, etc. Et eorum nunc, quod lex ultra non est tenenda, et agit do fme

mulationem ostendit, et quam sit ei hoc gratum legis, et priori ejus inutilitate : non ergo raircntur
aperuit, Dco hymnum otferens. Eratis enim, inquit, Romani quia Apostolus dicil : Non estis sub lege,

peccati : vestra autera sponte liberaque anirai „ ««'' «"* S''«''« ^upra dicebatur non juslificare,
=

voluntate illius dorainium excussistis, et spiritualem

hic debere cessare; quia data usque ad Christum.

doctrinam araplexati estis. Formam doctrina'. Nos- Ordo An ignorafis hoc scilicet
: quia lex naturalis :

tra doctriaa est forma, quee iraaginem Dei deforma- in homine dominatur quanto tempore vivit quod ,

tam restituit.
non debetis ignorare; quia legem scitis ct ogo ,

loquor scientibus legem ? in qua quod dico mauifes-

Vers. 19. — Humanum, etc. Hactenus oslendit
tatur, si spiritualiter intelligatur, vel lex Moysi domi-
Apostolus non esse poccandura. Hic dicit quid dein-
natur in homine, ut ei obediat; quia et vos scitis
ceps sit agendum ut scilicet serviatur justitico, de
legera Moysi, scientibus enim, etc. Et sic dupliciter
qua nullus est qui possit se excusare, quia nullus
potest legi littera, vel de lege naturali, vel de lege
est qui non possit bene operari, saltem voluntate :
Mosaica. Vivit. .Mortua enim dicitur lex, cum cessat
quod idem est per gratiam.
ejus aucloritas.
Sicut enim exhihuistis, etc. (.\ug.) Si non plus,
vel quantum tunc, ne tides quasi aspera et importa- Vers. 2. —
Nam quw sub viro. Ut firmet animos
bilis fugeretur. eorum, exemplo huraanae legis uthur. Sciunl legeni
Sicut tunc nullus timor coegit, sed libido volup- Roniani, quia uon sunt Barbari, sed naturaleni jusli-

tasque peccati duxit, sic modo delcctatio justiti;e

tiam comprehendorunt ,
partim ex Gra;cis, sicut
p Graeci et Hebrasi.
adultM, etsi nondum perfecta unde dixit Huma-
— Igitur vivente marilo,
; :

num. Vers. 3. etc. Si servans

Ita nunc. Quia pkis etiam deboret amari justitia,

legom mortuam, vult esse fidei, adulter est m utro-
quam tunc fuit iniquitas, ut pro justitia toleret homo que, nec prodest ei Christus. Si autem mortuus
['uerit vir. Sic finita lege non praovaricatur, qui ad
dolores, et contenmal onmia, etiam mortem.
Christum transit dimissis
Vers. 20. — Liberi. Libertas servi est, qiiando
Vers. 4. — Percorpus Christi.
figuris.

Quia Christus fuit

eum peccare deleclat, quod est ex libero arbitrio.
impletio et veritas : legalia vero figura et umbra
Liberahter servit, qui voluntatem Doraini hbenter
Christi fuerunt, et eorum quae in Christo impleta
facit; sicet justitia; hbere servit, qui amat, qui te-
sunt.
tatur.

Vers. 21. — Quem ergo fructum. Hfficrememo-

Vers. 5. — Cum enim essemus. Hic quatuor actus
liominis pouit, ante legem, sub lege, sub gratia :
ratio facit priora abhorrere, et magis obnoxios gra-
deiude in alia vj,ta ubi nuUum bellum.
Erubescitis. Est enim quajdam temporalis con-
titc.

fusio, scilicet, perturbatio, animi respicientis peccata

Vers. 6. — Nunc autem, etc. (Aug.) In prcece-
denti similitudine tria sunt : vir, etc, usque ad quod
sua, et respectione horrentis, et horrore erubescen-
j) eum non vineant.
tis, et erubescendo corrigentis. Finis illorum, etc.
A lege mortis. Aucta enim concupiscentia cum
est
Quia mors est digna retributio pro peccato : sed vila
lex prohiberet ubi non et ad cumulum
erat fides,
aeterna, quaj est tinis justorum, sola gratia datur per
peccatorum, prajvaricationis crimen adjectum est
Cliristum, quia et merita ex gratia, et reddetur gra-
quia ubi non est lex, nec praivaricatio.
lia pro gratia.
In novitate spiritus. Operibus novi hominis, quse
Vers. 22. — iVunc vcro liberati. (Aug.) Liberos non nostris viribus vel lege attingiraus, sed gratia,
dixit justitia;,non liberatos nunc a peccato non :
scihcet spiritus in quibus sic est imraorandum, ut
hberos, ne sibi hoc tribuant, sed dicit proinde libe- nihil addatur de legis operibus, quee vetusta sunl.
ratos, ad sententiam Domini Si Filius vos libera-
:
Vers. 7. — Quid ergo dicemus. Quandoquidem
verit, vcrc libericritis (Joan.xm). bona
lex mortis est et auxit vires peccati, detinens a
Stipendia. Merito stipendium, quia militiae diabo-
operatione; videtur ergo lex peccatum, id est do-
hcK uiors aHerna tanquam debitum redditur. Cui
cens peccare, vel tahs pro qua donata peccavit au-
redderet coronam justus Judex, non donasset gra-
si
ctor ejus, quasi raalae rei. Non, sed potius bonum
Patrol. CXIV. 16
 A

4'JI WALAFIIIDI STRAni FULD. MON. 0['P. PAUS I. - TIIKOLOGICA. 492

est : peccaUim feeit ajjnoscere, (|uia prius nescieban- Niim. Quasi dioal : QimuKido niihi daliim ost ad

lur ipuetlaiu vol essc peccala, vcl adeo esse gravia, mortoin? Quia per illiid sediictus lalsa diiloodiue.

vel esse punienda. Absit. Sed pcccatim. Ostciulit Occasione accepta, etc Quod concupiscitur, fit dul-

legem non osse poccaluin, sed iiidiconi iieccati : ut cius duin vctalur, ct sic fallit pcccutum |)or manda-
sio aniina reatus sollicitiidiiie ail peroipioiidam gra- luiii. \l\ [iruhibitioiie, iium([ue iibi chaiiliis deticit

tiain coiivcilerotiir. dosiilerium mali ereseil : i[iio uolu dulcius lit quod
(AuG.) .Ibsit. Uiio verbo legoin ubsolvit, elc, us- proliibetiir, ot ila lullit falsu dulcodiiie. Fallax eiiim

que tid iiiagna esl Aposloli defendentis auctoritas. dulcedo est, quam plures at([ue inajores pa;narum
(TiiEoii.') Ilhid aiitoiii, Pion coyiiovi, ot Ncsricbdin, amuritudines se([uuntur. Scdu.rit. A bono ad maluin
nou liic ii;iiuriitioiioni onmino signilioanl, sod lioc traxit, ot par hoc ad a:ternuin duiuiiationcm per-
dioit : Nuturalis discrotionis e.\aclioroin cepi cogni- duxit.

lionoin por logoin. Occidit. (Aug.) Gladio tuo ((uein portabas, elc,
Nam concupisccntiam. Hoc legit Apostolus gcnc- xistjuc ad esto ergo huuiilis et [loteris vincere.

rale, undo oninia. Uona lex, qua' dum hoc prohiliot,

Vebs. ii. — Ilaijuc lc.r ijuidcm. Ipsa est sancta,
omiiia pruhibel. Concupiscciitiiiiii. .\\u\ni goiioraleiii sune docous. Et mandatum, id est quod per eani
intolligiiiU. Alii illaiii de (pia iu Dooalogo : i\on con-n prajcipitur.
cupisccs rcm pro.rimi tui vcl u.rorcm (E.rod. \x).
Sanctum, in se. Etjustum, id estjustificans pec-
Generalcin, (luia ex ea oinne maluin. ISesciebam. Iii
catorcm. Et bonum. Id est utile, acquircns vitam.
sua persona gcneralcin agit causam.
Et cuin coustct mihi qiiod lex boua, et tamen ex ea
VEns. 8. — Occusionc autem acccpta. Quia talis mihi mors, ut supra dictum cst, ergo quod bonuin
cst nostra carnalilas, ut ardentius desiderct prolii- est, factum est mors, id est datur inihi a Deo, ita
bita : quibus iion memoratis, jaeeret quasi sopita. ut si efllciens causa mortis? Non : sed fomcs est
Et diabohis videns legem iu auxilium hominibus da- elViciens, i[ui boiiain rem vertit in maluni.
tani, magis oxarsil ol magis iiistitit, ut eam vorte-
Vebs. 13. — Ct appareat pcccutum. Non dico,
ret illis in peruioiem, cum ])rius ipiasi soeure possi-
ut sit, ([uia etiain orat, quaiido non apparebat, ut
dens minus tentaret, vel occasioue accepta in ipsis
supra. Concupisccntiain uesciebam. Nou dixit, Non
rebus, ut visa muliere vel auro. habebam.
(AuG.) Minor erat concupiscentia quando ante le-
Pcr bonum. Legem. Non ulique efficientem pec-
gem sccurus peccabas, etc, usiiuc ad omuis est,
catum, sed polius demonstrautem el prohibentein
quando transcendit legein.
iUud.
(Ambr.) Omnem concupiscentiam, diecns, cuncta G Ut fiat supra modum. Quia per legem nou defe-
peccala siguat. Erat eniin ante peeeaium, sed uou cit, sedmagis solitis cupiditatibus crevil.
omne, qiiando erimoii piwvaricationis adhnc deerat.
Sed omne pcccatum niodo accessil, quia etiam piu'-
Vers. 14. —
Ego autem. Hucusque legem excu-
savit, quod non debet refundi iu eani culpa; hic
varicatio.
dieil, quod iiec in priueifialem naturam, id est ralio-
(Aug.) Aucta est enim concupiscentia ex prohibi-
nem, secuuduin hic quod a Deo liabet; et ita non in
tione legis, quando adhuc gratia deerat liberantis.
Creatorem, sed in homines, qui ex se vitiati sunt,

Vers. 9. — Ego autem vivcbam. Patet : quia nou ut pravis motibus resistere nequeant. Carnalis sum.
ex sua, sed ex persona hominis geperaliter loqui- Non indecenler hoc eliain de seipso dicit Apostolus,
tur. Eyo autcm vivcbam. Nola duos homines in secundum carnem quaudiu liic vivil, propter carnis
eodera, interiorem et oxterioreiu, id est vatio- niotus. Et hoc bone dieit oninis sauctus. Vcnunda-
nem et Ibmiloin, qui cst iu eariie. luteriorem dicit tus sub pcccato. Et hoc ex culpa piimi hominis, qni
consentire legi, et ejus testimoiiio biijiain esse legcin pro delectatione cibi vetiti, se et omnes alios veudi-
approbat. Exteriorem vero contra interiorem et con- dit. Vol, sub peccato, id est servi peccati sint. Vel
tra legem repugnare et captivare et per legcm nia- unusijuisquc vondidit se consuetudine proprite vo-
jorem potoslalem peccandi habere. Scd cum vcnis- D luulutis.
sct, otc Ilie soeuiuhis aelus siib loge. Id ost : llic
Vers. 1G. — Quod emm operor. Probal, quod
loipiilur Apuslohis iii statu honiinis posili sub lege.
servus esl peccati : quia quod operor secundum ex-
Hevixit. Gffipit apparere et rebellare. lievi.Tit, ait,
teriorom diiuilloiulo bona vol facieiulo mulu, iiitelligo
non vixit. Vixerat enim aliquando in paradiso, i[uan-
soeuiidum interiorem uon esse operandum. Vere
do conlra praxeptuin datuiii satis apparebal admis-
o[ieror quod nou intelligo, quia et dimitlo bouuin
sum. Sed cum hoiiiiiios uali peecalores siiie maudalo
i[uod volo, et facio malum quod nolo. A'o« inteltigo.
viverent, laiinuam morluiiiii hiloljul siue cogiiilioiio,
Quia aliud video ine per logem scire, cl aliud agerc.
quiu siiie cohibitioiie : sod dulu lege, in nolilia lio-
A'o« cnim ijuod volo bonum, tioc ayo; scd tiuod. I
minis revixit, ([uod iii nolitia primi hoiiiiuis aliquaiido
Siilijoolus poeoalo, faeit quod uoii vull. Facio. Cou-
vixerat.
Ciqiisoo, non quod post ooiieu|iisoeiiliam Aposlolus
Vers. 10. — Invcntuin. Aiite erat sibi ignoralus cut, et cum ad mala trahut : uon subju-
luctubatur, -

pcccator, scd inodo lactus manifestus sibi piwvari- gabalur : do sc hoc libi propouit, ne de hoc dospe-
calor. res iii te.

f)
493 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. AD ROM. 494

Vers. 17. — Nunc autem. Jam rederaptus : jam A quia aiiima Ada; peccavit, si vero anima peccatuin
accepla gratia Christi qui fuit ante sub peccato ve- in se haberet, homo non se cognosceret.
nundatus. Aoh egu. Libera est raens, caro captiva.
llabitat, et uon conscntiendo ei vivit cx iide.
si ,
Vers. 23. — Video autem. (Auo.) Ad corpus mor-
Sunt desideria, scd si non regnant ipsenon facit,
fis pertinet, ut lex membrorum repugnet legi men-
faceret autem si consentiret.Sed quod habitat in me.
tis dum caro adversus spiritum coucupiscit. Sed lex

Quomodo peccati non regnat, cum non obeditur desideriis

habitat, cum nou sit substantia sed priva-
boni ? Ecce primi hominis corpus
ejus. Legem in membris. Recte fomes peccati lex
tio corruptum
dicitur : quia lcgitime faclum est, ut qui non obedi-
cst per peccatuiii. Ipsaque corruplio per coudi-
lionem oflensionis raanet in corpore, robur tenens
vit suo superiori, ei non serviat suum inferius, id
est caro. Captivum. Ex carne.ex parte ([uia raens
divinas sententix' data; iu Adam , cujus consorlio
:

repugnal , et coudelectatur legi Dei. Sic de ipso

anima maculatur peccato.
Apostolo legitur inens non consentit peccato, raors
Veh3. 18. — Vom velle. Velle non : quia velle
contendil, mens uon
:

consentil. Est in me quiddam

bonura adjacel milii quia juxta carnem jacet et
,
mortuum, quiddam vivum : quid inde sperandum ?
quiescit, impotens surgere ab bonum operandura.
Juxta : quia naturale est quodaramodo bonura velle B Vers. 24. — Infclix. Non in mente, sed in carne.
per rationem, sed tale est hoc velle quod semper Quis me liberabit '!
Liberabitur cum mortale hoc
,

vi carnis superatur : velle aulem Dei caruem supe- induet immortalitatem, ubi nulla concupiscentia per-

rat. I>//f:. Bona sunt quaejubet lex, adeo ut natura- manebit.

liter, amet et faccre velit , sed decst virtus perfi- Vebs. 25. — Igitur ego ipse. Hic tertius actus in
cieudi. lege spiritus. Sed quia dicit gratia se esse libera-
Velle. (AuG.) Semper bonus
non con- vuit penitus tura, ne quis torpeat securus, quasi peccalum non
cupiscere, sed nunquam hoc perlicit ia hac vita. ultra noceat, determinat ciuomodo sit liberatio si in

Pcrftcere. Xon ait facere, sed perficere, quia uon gratia manserit. Alioquin pcccalum iterum occupa-
nihil facil. Agit bouum quia concupiscenti;e non : bit. Ego ipse. Ego in earnc, ego in menle : non duo
consenlit sed non perfieit ut omnino non concupi-
;
sed unus ex utroque ; mcnte non consentio, carne
scat, sic et hostis agit nialum, dum movet deside- concupisco.
riura, sed non perficit, quia non pertrahit ad malura.
Vers. 19. — .Yon enim quod volo. Bouum perficere CAPUT VIII.

non iuvenio ,
quia nec bouura illud (juod nolo. A Vers. 1. — Nihil igitur nunc. E(si ante , non
parte a qua minus videretur ostendit, sed ccontra-
e nunc : cum in Christo. Nildl damnationis. Qui per
rio malum, quia eliam illud quod nolo etc. Vel, gratiam baptismatis
,
et lavacrum regeneraliouis so-
non invenio bonum, quia non esl ibi. Multi enim
lutus est et ipsc reatus, cum quo eras natus, et quid-
stulti non inveniunt bonum in aliqua re, quod ta- quid ante commisisti.
men est ibi.
('AuG.) Etsi habeut desideria carnis quibus non
(AuG.) Aliud est non concupiscere, aliud post con.
conseuliunt, etc, usque ad sed hoc bonum fecit re-
cupiscentias suas non ire. Non concupiscere om- ,
generatio.
nino perfecti est post coucupiscentias suas non
ire, pugnantis est,
;

luclautis est. Ubi fervet pugna,

Vers. 2. — Lex enini spiritus. Hic ostendit per
quid gratia liberet, scilicet per Spiritum sanctum,
quare desperatur victoria ?
quia lex spiritus. Est spirilus sanctus qui docel quid
Vehs. 20. — Si autcm, elc. Concludit superiorem sit agendura, et quid non, qui est dator vita;, ct boc
senlentiam ergo ego non opi^ror illud, scilicet ma- per Cbristum
:
qui dat Spiritum : et quomodo iu
lum, ex quo prior qu;eitio concluditur, scilicet quod Chrislo expouit.
consentit legi Dei. Sed quod habitat in me peccatum.
Pressus peccalo ejus voluntatein facit quod tamen Vers. 3. — Nam quod impossibile. Quomodo in
est vitio hominis. Hoc dicit, ut notet de quantis J) Christo facta sit hberalio ostendit. Per carnem. ,

Deus hominem eruit. Per carnalitalem quse rebellabat, et audita lege ,

Vers. 21 .
— Invenio igitur. DLxerat legem bonara,
amplius est iucitata ; sic infirmata est lex Hlterse per
naturam bonam qua; idera vult et ei consentit hic carnem, el idco erat ei irnpossibile Uberare a lege
:

adjungit bonara legem bona; naturae adjutricem et peccali et morlis.

;

taraen exterior horao conjuncta illa duo vincit : ut Filium suum mittens. (Aug.) Non ubi non erat :

horao per n(;utrum posse evadere videns, obnoxius qui ubique est, etc, iisque ad quia visibilis mundo
sit gratiae. Volenti. Tantum : quia perlicere non pos- apparuil.
sum, c[uia malum ralioni prope est, insidiaus in carne In similitudinem, etc. Non iu carnera peccatri-
est quasi ad januas aniraaj el aliud cogit facere, cem
,
;
quia non eum mater concupisceutia sed gra-
quam vult homo et lex.
tia concepil. Non peccatrix ergo fuit, quia uec in
Vers. 22 — Secundum interiorem. (Amb.) Quia libidinis cimcupisceutia coucepla, uec peccali cau-
caro ex Adam traducitur peccatum in se habet, si samin su liabuit, nec in ea peccavit. In pojna ergo
anima traduceretur, et in ipsa habitaret peccatum : sinulis iiostrK , non iu qualilate peccati.
 49o WALAFRIDI STRABI FULD. MON. 01 PARS I. — TIIKOLOGICA. i96

Et depeccato. (Oiug.) Hoc cst : Pov hostiam car- A vol tiostro i|ii(hI UiMieii noii csl.nisi agonle Spirilu
nis siui' qiuiiii oliliilit in i»ni criiois, (liimnuvil poc- suncto.
ctttum, et iul niliiUim rcilcjjit in carnt' siia.
Viias. 14. — Atjuntur. Aguulur dicit , non re-
Damnuuit. Id est tlfxtruxit dialioliim, id cst pro
guntur. I*lus est enim agi quam regi agi enim di- :

peccato i[uod 1'acitin carne C.liiisti. Vel peccalum,

cimus alii|uciii, (|uusi vix alii|iiid agcutem; rcgi au-
id est Ibniilem procedentem de peccato Ada; damna- tciii (luusi juiii aliiiiiid ugciilcm, (|ui idco regitur, ut
vit, id est debililavit.
rccte agal. Sed aguntur, non quod niliil per sc, sed
Vebs.4. — Ut jinlifudtw. Ita damnutur iieccu- quod, ut aliiiuid agaiit, inipclu gratia; impelluntur.
tum per Christum ut justitia quam lex Moysi pro- (Auc, lib. de Cvrrcp. ct Crat., c. 2.) Non se ita
misit consummaietur. ([111; fuUunt ([iii Jicimt : Ul (|uid noliis, etc, M.«f/He «(i

Vkiis. ','>. — Qui

.wiindum carnciii. Ainliii-
cttiiH
acceiiisse so guudcuut.

lans secundum carm^m non est justus, quia nec qui Veiis. \o. — Nun cnim accepistis, etc. Filii esse
est sccundum cam. Cur non ? quia carnalia pio dcbctis, non scrvi, quia non accepistis spiritum ser-
suinmis lioiiis concupiscit, (piod repugnat justitia'. vitulis : (pii invitos timore poenu" servirc faciat.
Vehs. t). — A'(i7n pnulcnlid. (Jui ha'c (pi;e curiiis .St'(/ ucccpistis spirilum adoiitionis. Idem ost .spi-
sunt sai>il, non est justus ; nam jirudcntia carnis " rilus, scd proptcr diversa opcra dissimililer appel-
mors est. Yita ct pax. Vita quidcin ad id relatum, latur : Spirilus ira; .l'"gyptiis dicitur, quibus aqua spi-

alfectus carnis mors ; pax autem ad id quod sequi-

ritu divisa nociiit.Filius Israel nondicitur irai, quibus
tur : aljcctus carnis inimicitia cst ud Dcum. a(|uadivisuprofuit. Spiritus timoris est, his qui pcr le-

Vers. 7. — Quoniam sapicntia curnis. llxc enu- gem, do pcccutis ct suu inririiiitule convicti, gnUiam
mcrundo dolerret u carnis obodicntia. spiritus uon iutolligobuul. Spiiitus liherlutis ojus
Inimica est. Dum nil pulat Doum posse, pra;ter opere istis quibus regeneratio in vitam Kternam
quod in naturis rerum videtur. ot fidcs, quaiperdilectionemopcrutur, impertita est.

Vers. 9. — Si tamen. Ambigue loquitur, quia Unus ergo spiritus qui duos timores facit. Qui ct
nondum siint pcrlocla; iidci, sed spes ost porricioiidi- duo genera servorum faciunt. Kst enim scrvus qui
Spiritus Dci. Spiritus Cliristi, quia idcm est Spiri- et lilius, qui timot Doniinum et honorat patrcm,

tus Dei et Spiritus Chrisli. unde Malaeliias Si Domimis sum, ubi est tiinor :

Vers. 40. — Corpus quidcm. Nomine corporis ho- mcus ? Si pater, ubi est homor meus? {Malacli. i).
mincm totum sigiiilicat, sicut Ezocliiol econverso
Et est servus qui timet pcenara, sed non diligit jus-
litiam. Et quia do limoribus fit mciilio, scicnduni est
noinine aniina;, cum inquit : .\nima qua; peccavit,
eic. Et sensus cst : Si spiritus Christi in vobis est, G pn^Jtor nuturalcm timorom, qui omuibus inost, qua-
tuor esse timorcs scilicet mundanura, qui malus
licet corpus niortuum, id est homo mortuus fuerit
, :

est nec a Deo ; et servilem, qui bonus est etaDeo,

])ropter peccala, id cst in ])eccatis, spiritus tamcn,
sed non est sulliciens ; initialera qui bonus est et
id «st anima qua; fuerat impia, vivit : quia Doo, ,

sulHcioiis ; ot caslum, ([ui bonus est et perliciens, de

qui est vila, jungitur, ol hoc propter justilicalionom,
quo liic ugitur : Ipsc eniin gcncrat nos lilios Dci.ln
id est peccatorum remissionem, qua; est ex Spiritu
quo clumamus. lloc itcruiii ox dono Spiritus, quod
sancto. Mortuuin, ait, non mortale. Ante peccatura
eiiim corpus animale
itanos fiicit clamare .Ibba, llebraice, pater Laline.
, id est raorlale fuit , scilicot

potcns niori. Sed ([uod non noccssc erat mori :

Abha putcr. Propter sacraraentum , utrumque po-
modo morluum dicitur proptor ]ieccaUim , id est suit Apostolus. Et in passionc dixit Christus, .Ibba

quod est necesse mori. Propter peccatum vitandum, patcr, ([uia Ecclosia est de utroque [)0[)ulo, cui com-
pations in se ostendit tilios cjus (inartyres scilicet)
reservatur ha;c inlirmitas, ul exinde peccare magis
tiineat.
nou debere dosporarc, si qua tempore passionis ex
humaua fragililate tristitia iri'e()at.
Vers. 11. —
Quod si Spiritus. (.\l'g.) Altende
quod Spirilus sanctus, ctc, usque ud sicutetgene- Veus. 16. — Quod suinus lilii Dei. IIoc recog-

rationem Filii quis enarrabit ? D noscere lacit Spirilus sanctus, duin in Ecclesia fit

Vivilicabit ct inortalia. (Id.) Ecce quartus actus. reraissio peccatorum ; quam elsi tota Trinitas faeiat,

In priina acliouc, clc, usque ud quia nos suiiorio- ad Spiritum sanctum lamen intelligilur portinore,

rein nobis Dcuin doseruoruinus. i|uia commimisest Patri cl Filio, aiiiborunuiuc unio ;

Mortalia. Nou inortua, (juiu in rcsurrectione cum pcr ([uaiii fil socictas cl uiiilas, qua otlicimur ununi
mortulo hoc induct iinmortalitatem , non soluni ne- corpus unici Filii l)oi. Unitas enim nos coin|irtgiuat,

cessitas moricndi, quam modo habet propter pecca- ([uam facit charitas, qua; non est iiisi a Spiritu san
tum, scd noc morlulilus , ()uuin hubuit corpus ani- cto. Ihec dicuuUir, ut unicmus unittitem, et timeamus

malc aiito [loccalum, rcmaiiobit. soparationem.

1'roptcr inhubilantcin. Evidoiilissiuic appurot non Vkrs. n. — llceredes Etsi non deccdat Dous,
tanluni Spirilus , scd otiani corporis luorle proptor ([uod dicitur humanis lcgibus. Vcl docedct, ut non
peccalum hominem meruisse, et per Spiritum san- videatur per s]ioculum iu aniigmate sicut uuuo, sed
ctum, utrumquo liboratum a Christo. fucic ad fuciciii. Potost otiam dici , ()Uod Chrislus
Vr.us. 13. — Siuutcm Spiritu. Vcl Spiritu saucto ca[iut nostrum ud [lassioucm doccdous, aobis roli-
 : —

497 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. AD ROM. 498

quit pacis ecclesiasticae possessioncm ,

sicul ipsc ait A Non taraen omnino ignoralur. Nam si penitus igno-
Pacem meam dovobis, pacem mrnm relinquo vobis rarctur, non desideraretur. Et rursus si videretur,
(Joan. \i\). Clirislus etiam est lincreditas nostra. gemitibus non quaereretur.
Unde : Dominns pars ha;reditaiis me« (Psal. xv), Scrutatur. (Ambr.j Non quasi quKrensquod nes-
etc. ciat cui niliil est occultuni, cuique nota est precatio
Si tamen compatimur. Mortificare facta carnis, omniura spirituum.
unde vita eril, nemo potest sine molestia, cui neces- Vers. 28. — Scim.us nutem quoniam diligenti-
saria cst patientia. bus etc. Quasi dicat Non solura hoc facit Spiritus
Vers. 19. — Nam e.vspeetatio ereaturw. Creatura, ,

sanctus, sed etiam facit

:

omnia diligentibus se pro-

sunt boni qui in crcatione Dei manent , vel quia
bonum
, venire in ,
prospcra vel adversa talis enim ;

sunt causa oranium. Corruptio cst vanitas, cui suIj- Dcus consolatur prosperis excrcet adversis. Pro- ,

jocta est creatura. Omnia enim qua; nascuntur in-

sunt ergo mala qua; fidelcs pie pcrferunt, vel
tirma et corruptiliilia sunt et pcr lioc vana quia
, :
ad emendanda sive dcmenda peccata vel ad ,

statum smim tenere non possunt. exercerdam probandamque justitiam, vel ad demon-
(AuG.) Quod ait, nam exspectatio, etc. Sic intel- strandam hujus vita miseriam. Quamvis enira mors
ligendum neque sensum, etc, usijuenil lalw-
est, ut
B carnis de peccato primi hominis originalitor vene-
rat et corruptioni subjacet. rit, laraen bonus ejus usus gloriosissimos martyres
Vers. 20. — Non volcns, etc. Sponte peccavil,
fecit.Ideoque non solum ipsa, scd et omnia sasculi
sed non sponte fert pii>nam, quod siilijicitur fallacia; :
mala remissis peccatis remanere debuerunt, ut ha-
sed proptor juslitiam et clementiam ojus qui ct pec-
beret homo cum quibus pro veritate certaret, et unde
catum punit , ct sanare inteudit.
exercitaretur virtus fidelium.
Vers. 21. — Qida et ipsa creatura. (Aug.) Modo Secundum propositum. Quasi dicat : Quod vo-
creatura tantum cum nondum filiorum forma perfecta, cali sunt , non aliunde cst quani a pra'destinatione
etc, usque a(/ liomo cnim, signaculo imaginis amis- Dei. Et unde est, quod omnia cooperantur in bo-
so, reraansit tantuni creatura.
,
num : non ex raerito.
Liberabitur. Revelabitur , oxspectat revela ; suli-
Vers. 29. Nam quos , Dcus, prasdcstinavit , id
jecit liberabitur. ILtc omuia pcr Spiritum.
per appositam gratiam prrcparavit ut verbo prae-
Vers. 22. — Omnis creatura. (Aug.) Homo. Om-
cst,

dicationis crederent : illos prascivit , id est longe

nis ereatura est vel corporalis , etc. , usi/uc ail etsi
ante praenovit, fieri conformes Filii, qui est imago
non in omnibus homiiiilius. Omnis creatura. (Amh.)
Patris, us(juequaque eadem cum Patre. Unde dici-
Omnia elemeuta cum labore sua explcnt officia, quod
cst nostri causa : unde quiesccnt nobis assuraptis;
C lur : Qui vidct me, videt et Patrem (Joan. xiv).

nos paremus. Imaginis. Ut portemus imaginem coelestis, sicut

et ideo diligenter
biyemiscit. Semper in boc nova est,quod uota- portavimus iraaginem terreni. Vel primogenitus.

tur per inchoativum vcrbum, et pro desiderio pa- Quia ante omnem creaturam non factus sed natus
Parturit. Id est dolet. est, et quia primus sine peccato natus , et primus
triae coelestis.

Quia aliquis in sinu impassibilis resurgens , in quo habet fratres.

Vsque adhuc. ^.\ug.) ctsi

Abraha; dolere tamen adhuc in his qui nou-

destitit,
Vers. 30. — Fo(;au(^ Vocatio exteriorfit per prae-

dura sunt liberati, omnis creatura ingemiscit.

dicatores et est comraunis bonorum ct raalorum.

Vers. 23. —
Non solum, etc. (Aug.) Id est, non Interior vero tantum electorura. De exteriori dicitur :

solum in homine corporis , sed et nos in nobis ipsis Multi sunt voeati, pauci vero electi. Vocatione im-

pneter corpus, exceptis corporis molestiis. pletur pra^destinatio. Vocare , est cognitionem de

Non solum. (Aug., in expos. propos. 53 iw epist. fidc adjuvare vcl compungerc faciat au- eum quem
dire, et hoc est electorum tantum. Magnificavit.
ad liom.) Non solum ipsa quas tanturamodo creatura
dicilur in hominibus, etc, nsque ad aut sollicitante Hoc de praescitis , de aliis non qui etsi ad lempus
,

molestia.
credant et boni videantur , tamen quia non perma-

Primitias spiritus. Id est quorum jam spirilus

,
D nent, non raagnificantur. Magnificavit, vel magnifi-
cabit hoc autem futurum est, sed dicitur praiteri-
:

quasi in sacrificium oblati sunt Deo, et divino cba-

tum quia dicitur Deus fecisse qua; ab Kterno dis-
:
ritatis igne succensi. /IdopiJoncm. Ut corpus etiam
posuit facere ; unde Isaias Qui fecit quie futura :

lieneficium adoptionis accipiat, et ex omni parte filii

sunt {Isa. XLiv). Talibus omnia in bonum, etiam
Dei sinl.

Vers. 24. — .^pe enim. Idco dicil ut raajus me-

quod deviant,
confidentes. Sunt hic quatuor meraorata
ut inde cautiores sint , et in se non
: praodesti-
ritum spei videatur ct ideo debeat salvare.
natio, vocatio, justificatio, magnificatio. Unum est
Spiritusadjuvalinfirmitatem.{hXG.) Quia inge-
inDeo, el tria in nobis. Pnrdesiinatio enira nostra
miscimus et petimus li berari, sed ne vel ante tempus
non in nobis est, sed in occulto apud ipsum in ejus
vel contraiie petamus, Spiritus adjuvat. Quod ora-
praiscientia. Tria vero rehi]ua in nobis sunt.
tio impelrat, donum Dei est evidenter, sed etorare
est cx gratia. Vers. 31. — Si Deus pro nohis. (Aug.) Deus pro
Vers. 26. — Inenarrabilibus. Quomodo enim nobis ut praidestinaret uos anto quam essemus , ut
enarraretur, quando desidcratur, quod ignoratur ? vocaret nos cum aversi essemus, ul justificaret nos
 — ;

499 W Al.AlRini STRADI FULD. MON. OPP. PAHS I. - THKOLOGICA. 500

cum pcccalores c»scnius , el glorilicaret iios cuin A (.Aug.) Tam pei-rocta hic lilii emineiitiii declara-

mortales esscmus. lur.etc, usquctid : Mediator Dei cthominum, homo

Vkrs. :ii.— Trudidit. Dicilur hoc quia Pater tra- Christus Jesus (Tim. ii).

diditKilium verum auclor calicis hujus est etiam

, Vkrs. 6. — I\'on (uitem quod c.rciderit. Consola-
ipse qui bibit. Uude Apostohis : Christui ditcjcit iws, tiir (lolin'era snum Aposlolus. Quis eniui plangat eum
et tradidit semetipsum pro nobis (Ephes. v). Siergo qui olim mortuus habebalur ; lios olim Deus salvan-
Pater Filium tradidit , el Filius seipsuui, Judas quid dos non decrevit prscscius , non personarum accep-
focit t Paler iiadeudo Fihum, beue fecit ;
Filius tor.Nullum enim damnat antequam peccel, uullum co-
tradendo seipsum, benc fecit Judas Iraden- ; roual anlo(|uaiu vincat ; scd pncscientia dotiuilum ha-
do magistrum pro avaritia, niale fecit. N'on enim bet, qualisunicui(iuefulura sit volunlas, ox qua dam-
quod nobis pr.Tstilum osl de passione Christi, mali- notur vel coronctur. Quia dolobat de Judxis, con-
tia Judaj deputabilur ; habebit illo mercedem mali- solatur se, iuvenicns scriptum : non omnes esse sal-

tia', C.hristus laudom gratia;. Omnia. Minus est nu- vandos, sed tautum similcs Isaac. In liis ostendit
bis omnia daro ,
quam nostri causa niorli r.hristum quod sola gratia Dei faciel hlios Dei. Son autem
Iradere. Itaque omnia superiora, scilicet Deus triui- quod e.reiderit verbum Dci. Ex hoc quod dixit quod
tas, nostra sunt ad videndumsive fruendum. .E(|ua- B promissio ajterna; ha?reditatis facta est Juda;is,

lia, scilicel angeli (luibus ;cquabimur in futuro ad qui ipsi ex magna parte noii crediderunt, videba-
convivondum, modo vero sumus inferiores. Inferiora lur verbum Dei non esse implelum. Ad quod res-
quoque nostra suut ad domiuandum. Et simililcr pondot : Et si in quibusdam non est implotum, in
(luffdam etiam superiora , ut sublimcs angcli , ct aliis tameu scilicot iu gentibus credcntibus in>-
,

universa miuisloria ccelcstia Dci nostra sunt, non plotum est, qui modo veri sunt filiiAbrahnB. lYon au-
dominio , sed usu ; sicut res Domini , famulorum tem c.riderit. Quasi dieat Etsi ita laboravit ctsi : ;

sunt ; ad victum , scilicet vel ornamentum vel aliud non omnes credunt, non tamen excidit verbum Dei
hujusmodi. vel, non dico quod cxcidorit. Verbum Dei excidere,

Vers. 34. — .-!(/ dcarteram Dei. In honore quo est promissa non impleri.
Deus cujus poslulatio non potest contcnini. Inter-
Vers. 7. — In Isaac. Id est in Christo, vocante
pellat. Dum quotidie hominem quera assumpsit, et
gratia, congreganlur. In Isaac promisssione prwfi-
gravc genus niortis quod pro nobis sustinuit, vultui
gurali sunt, non qui seipsos justos , sed quos Deus
patcrno offert.
facit ; hi sunt filii libera^ quse sursum est, qua? est ma-
Vers. 35. —Quis nos separahif, etc. (CvpR.INi-
ternostra. Filii carnis sunt terrenae Jenisalem, quae
hil horum potest scparare crodentes, etc, usque ad
^ ^^^^.-^ ^^^ f^^-^ ^^^ 3^^^ ^^^^^ ^^^ ^^^^^^^ „, ^^^
ut et nos propter ipsum patiamur : Sed in hi) om sciturus promilteretur , sic ct isti , sed sola gratia
nibus super-amus. promissa est et eis data tiliorum adoplio.
Vers. 3S. —
yeque anaeli, neque principes, ne-
Vers. 10. — Non solum autcm illa. Sara habuit
que virtutes. Hi ordines accipiuntur de malis ange- promissionem, sed et Rebecca habuit promissionem,
lis, et de bonis si fieri possel.
habens sciUcet duos tllios e.T uno concubitu Isaac
Vers. 39. —
ycquc altitudo, neque profundum.
patris nostri. Ex uno concubitu dicit , ne videantur
Id est nec prospera vel adversa , unde Salomon :
merita parontum differcntia in generatis, sed patris,
Divitias ct paupertates nc dederit mihi »e repletus
:
id est institutoris nostri, quem imitemur, si volumus
mendax fiam, vel pauper rapiam, et perjurem no-
esse fiili Dei. Promissio facta Sarae ostendit quod
W!t'H Dei (Prov. xxx). Multi pcccant allitudino, mulli propter genus nullus salvatur. Ista autem promissio
necessitate. Contra hoc proponitur Achaz in Isaia,
facta Rebeccoe, ostendit quod propter nullum me-
qui nolebat petere signum neque in alto neque in ritum suum vel parentum aliiiuis eligitur, sed sola
profundo. Romedium do Christo ,
qui nequc elatus
gralia.
potestate quaa^qualis Patri, uoc turbatus de ejeclione
— Cum enim nondum Rebecca
mortis qui est signura in alto, ot in profundo • ne
Vers. 11. nati.
....
rerumna D
,
-„ ,
^ .
, , '-' habuit promissioneni hanc ; Major servtet mtnori,
Ule vel rcffia potestate exlollerctur vcl , J^ , 1
• ,> •

° '^
. u ,1 i . • id est Esau, pcrsequendo Jacob,
>
ei
.
prohciel.
turbaretur sicut lunc crat pro bello Assyriorum. > 1 1
,

Vers. li. — yon ex operibus. Futuris qua; bona

vel mala non eranl futura , nisi apposita gratia vcl
CAPUT IX.
subtracia.
Vers. 1 . — Veritatem dico. Modo nihil mo po- (Ai'G.^ Quod si futuros oorura mores dicilur divi-
tesl separare , sod olim fui soparalus ; uudo inodo num discicvisse judicium oto., usque ad quomodo
doleo, et sic maia jam in bonura convorlunlur. enim fulura dicuutur, qua; nulla erunl ?

Veritatem dico. (.\mrr.) Quia conim Judacos loqui Vehs. 13. Major serviet minori. Hoc ad littoram :

visusesl, ctc, usquc ad Job lamen fuit ex liliis quia Idumici qui dc Esau ((|ui et Kdom dicitur^, su-
Esau (|uintus, scilicot ab .Vbraham, lioe cstnepos Esaii. bditi lucriiut Filiis Israol sed magis in liac prophc-
;

Vbrs. 3. — Pro fratribus. Jud»is, vol etiain pro lia iutonditur quod populiis Jud;coriim mnjor, id
bis rctrahendis qui modo sunt fratrcs in lide, qui est in ciiltu uniiis Dei prior, minori , id ost pivstc-

sunt ct cognali met : et ila gravius peccabam. riori Christiano essel servilurus.
 : ;

501 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. AD IlOM. !302

Jacob dUexi, elc. Iq Jacob niliil invenit amanduni, A a^quitale occultissiraa , et ab humams sensibus re-
nisi misericordias donum. In Esau nihil odit,
suffi motissima judical.
nisi originale peccalum. Sed quo modo hoc recte , Vebs. 19. — Quid adliuc. Postquam constat ex
cum nihil egissent ? Quia res cst stupenda, sibi ob- volunlate Dei esse quare inquiritur unde alius sit
,

jicit : Qidd crgo diccmus :' Ex niiscricordia, est velle bonus, alius malus? Non est opus, quia talis erit
sit
et currere ; quod apparet in aliis cx eadem raassa quisque qualem vult Deus esse, et ideo injuste alium
cui debita est perditio. damnat alium salvat vel quid queritur, id est cur
, :

Vers. 14. — Quid ergo. Qaia sine merito liunc nititur aliquisbene agere, cumnihil possit, nisi quod

elegit, hunc rcprobavit, dicetur iniquus Deus? Non Deus velit ?

quia hunc per raisericordiam elegit, illura per justi- Vers. 20. — Homo. Hoc non ex inopia ratio-
tiam reprobavit. In quo neutro est iniquitas hunc ;
nis reddcndac, sed homincn ad sc revocat.
juslitiam quia dicit Scriptura inducens Deura
lo([uentem Pharaoni.
,
ita
Vers. 21. — Ex eadein massa. Sic tota massa
humani generis juste corrupta, et lutosa est ; si inde
quod nullus liberatur, nisi gratuita
Absil. Constat vas in honorem, raisericordia est; si in contumeliam,
raiscricordia nullus damnatur nisi ajquissima jus- ,
justura quia hoe erat ex natura
;
esl : ecce justitia
titia. Sed cur potius Imnc quam hunc liberet scru- ;
B in his qui
;

non habent tempus operandi de his au- ;

tetur qui potest tam profondmn judicium, verumla- tem qui habent tempus subdit Quid Dcus volcns, : .'si

nien caveat prajcipitium. scilicet quid respondeas Deo. Aliud in contumeliam.

Vebs. 15. — Miscrcbor cui miserlus. Id est, cui Vas in honorem sed in contumeliam si vile est
, :

priTscio miserendura apud rae mansurum hoc

, el : ex se lutum habet, non ex figulo.
cst darc illi cui dandum est, non dare illi cui dan- Quid si Dcus, etc. (Aug., lib. i, adSimplicianum,
dum non est; ut eura vocet, quem sciat obaudire ;
quxst. n.) Quasi dicat : Jam oslensum est quod etsi ;

ut David qui post veniam tam bene perslitit. Saul Deus nihil boni del, non tamen iniquus est, etc,
non auditus in prece non perstitit, sed ad idola con- usqw ad sed abusi sunt iiac gratia.

versus est ; unde juste reprobatus esse a pricscio Vers. -22 — Siistinuit. Deus malos ut
Sustinet
videtur. ordinatc disperdat ; tanquam instru-
et utitur illis

Vehs, 10. — Igilur non volcntis , etc. Tanquam mento ad salutein bonorum. Nullum enim Deus, vel
diceret : Non sutficit sola voluntas hominis ; si non angelorum, vel hominum crearet, quem malum fu-
sit etiam misericordia Dei. Cui dicitur, econtra : turura esse praesciret, nisi pariter nosset eos, quibus
Non sulTicit etiam misericordia Dei, si non sit volun- bonorum usibus commodaret.
tas hominis : ac per hoc si recte dictum est ilhid, Vers. 23. — Ut ostendcrct. Quasi dicat : Ad hoc
cur etiam a conlrario non recte ihcitur : Non mise- patilur malos , et prseostendit iram et ad notitiam
rentis est Dei, sed volentis est hominis? Restnt er-
sui Irahit, ut oslenderet in vasa raiscricordia;, id est
go ut recte dictum hoc intelligatur , ut totum Deo
in electis per misei-icordiam, divitias gloria^, id est
detur : qui hominis vohintatem l)onani et pra;parat
,
quam dives , ct quam magna sit et gloriosa miseri-
adjuvandam, et adjuval pra^paratam : volentem pra>-
eordia ; ob hoc tot bona dat malis, ut convincat eos
venit ut veht, volentem subsequitur ne frustra
jusle damnari, ut fideles eum magis diligant quibus
velit.
gratiara ipsara conservavit.
Quis porro tam impie desipit
(AuG.)
Deura malas hominum volontates , etc. ,
, ut dicat
usque ad
Vebs. 25. —
Sicut in Osce. Cum ostensum sit,
quod ex sola gratia sint fihi incipit probare per ,

sicut ex mispricordia sua gratiara pra3Stat.

prophetas quod hi sunt ex utroque populo.
Vers. 17. — Excitavi. Vel suscitavi, vel servavi.
Vers. 27. —
Si juerit. Ecce sic dicitur salus Ju-
(Ambr. ) In hoc ipsum le servavi , etc. , usque ad
dcorum, ut major pars sit excaecata.
sed ut te indurato ostendam virtutem raeara signis
.Cgypti. Vebs. 28, 29,— Yerbum enim. Subdit propheta
D per quid salvi fiant, per verbum Evangelii,
Vers. 18. — Ergo cujus inilt. Merituni misericor-
operum legalium
scilicet
ut gloria cxcludalur. Verbum enim
dia> nullum meritum obdurationis peccatum
est
Evaugelii quod dicitur consummans, ad perfectionem
raassa; totius damnat». Nec obdurat impartiendo
ducit, ct omnia legalia in uno Christo abbreviat :
malitiam, sed non impartiendo misericordiam sicut ,

tamen a^quum est, priori verbo legis unde additur, ;

uec digni sunt ,

quod facil ajquitate occulta ; et ab
in mqmtate, id est ut nihil desit ad justitiam de om-
humanis sensibus remota, quia non aperit Apos-
nibus praefiguratis , vel quia quaeaqua suntretinet,
tolus, sed miratur : altiludo divitiarum.
ut moralia ; et quae jus est tolli, ut sunt figurse , re-
Indurat. (Aug., epist. cv.) Non quasi queraquam scindit. Et abbrevians in cequitate. Ut compendio
peccare cogat, sed tautum quia quibusdam peccan- tidei per gratiam salvet , non per innuraeras obser-
libus misericordiam justificationis suae non largitur, vationes. Ne quis autem dubitet, Propheia ad-
ob hoc eos obdurare dicitur, quia eorum non raise- jungit
retur, non quia impellit ut peccent. Eorum autem Vw! Dominus sabaoth. Dominus fecit verbum ,

non miseretur quibus gratiam non esse prajbendam quod lam necessarium erat, qaod nisi esset semen,
 ; :

503 WALAFRIDl STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. - TIIKOLOGICA. liOi

vovhum, clc. Vel per scmen intcnisiintur ro- A qua Deus"jiislus, sed qune homini incst ex T)oo. Ju-
id est
hoid, et nisi stitio' Dci non sunt sulijccti. Ila-c est jusliiia Dei,
\'\qu\iv salvanda', id esl aposloli el alii

(pr.o non in j)ra)copto logis quo timor incutitur, sed

pcr ilhis pnvdiciitum ossct vcrbum Dei, yontcs periis-
hoc est Nisi Doniinus cxorciluum, i]uando in adjutorio gratia) Cliristi constituta est.
sent. Et :

.nlios excircavit , reliquissct nol)is ,

id cst ad nos- Vers. 4. — Finis. Non consumens, scd pcrficicns
trnm utililatem, semen, id cst apostolos, de quibus porficit crgo justitiam por fidcm sine opcribus lcgis.
segcs Cliristi crcvit. Cliristiis. E\ Chrislo cst jusiiiia ;
quia si pcr logcm
Et niriit Gomorrha similes. Ulniimiuc posuit, ul scrii)lam vcl naturaiom osset, et non fido Cliristi,

nolet simditudinom culpa^ et piiMnc, (piasi dical :

crgo Christus gratis raoreretur.
Pares essemus in paMia, quia similcs osscmus in .\d justitiam. Non humanam, sed divinam. Est
culpa. cnim liimiana cl divina de humana
: ibi , Moijses ;

Vers. 31. — Isracl. Israd vcro socutus est lcgcm dc (Uvina ibi : Qui' autcm c.t, otc.

quasi rctro, quia nuniiuam atlingit spiritualcm in- Scriptura. In Numeris ct Lcvitico ita habetur :

tclligontiam. Scctando justillam. Lcx Moysi cstlcx

QiU fccerit ea, vivet in illis.
bene IntcUccta. Vcl scctando justitiam
justitioe, si sit

quae esl ex timorc poeaiB, nou amore Vers. 5. — Vivet in ca. Ilabct istud prirmium,
legis , id est g sciUcet ne ista morte puniatur. Non cst autom
justiti;\!, non pervenit, ctc.
magna justitia, timere, ucc habcl morilum apud
Vehs. H. — Quia non c.r ftdc. Non cnini cx tidc
Dcum.
quaerebat justiticari, ct qnia justiliani non pclivil a
Dco, non credit in cum qui justiRcat impium, umi Vers. 6. — /(/ cst Christum deducere. Id est ne-

Dcum hominc quo justificctur.

opcrari iu garc Christum ascendisse.
crcdeus
Undo vcro non crcdcrout, suppouit.
contigcrit ut Vers. 8. — Propc cstvcrhum. Id est utile est,vcl

Offcndcrunt. Ad similitudincm parvi lapidis, a quo non cst ali(iuid inconvcnicus vel dicer^ vol crcdcre.

non cavetur, Christus hahilis fuit oftendcro, lalens Vel propc, quia non est longo a natura aniraorum :

in humilitate. Cui atteslatur Isaias {cap. viii). Ecce et loquendi ratione, quod nobis dicitur ut crc-
in evidenti pono id cst nasci facio, in Sion, id est
, damus.
in Judiois, Chrislum lapidcm offc7i$ionis, a quo parvo HflC cst verhum. (Aug., Tract. 80, inJoanncm.)
non caveatur, ct pctrnm scandali, id cst ox toto con- Dc quo Dominus ait : Nam vos mundi cstis propter

tercntom malos in fuluro et contristautoni. Lapis , vcrhiim quod locutus sum vohis, etc, usquc ad nara
autem offensionis dicilur Christus sccundum statum et in ipso verbo aUud cst sonus transiens, aUud est
qiio apparuit hic maUs. Petra vcro scandali, secun- q virtus remanens.
dum quod in futuro faciel malis.
Vers. 9. — Quia si confttcaris. (Xvg.) Ecce laus
Vers. 32. — Et pctram scandati. Potra dicitur
fidei et merces. Laus fidei est, si credideris, quia
antc polilioncm et lapispost poUtioncm. Politio autom Dominus est Jesus, etc, usque ad qui eam in resur-
Christi, passio fuit quia infirmitalis misoriam de- prK-
,
rectione sibi congrua, hoc est in justificationc
posuit. Christus ergo ante passionem fuit petra
cedit.
scandali ,
quo temporc scandalizati sunt JudEci ira-
Vers. 10. — Corde crcditur. Cfctera potest nolens,
scontes ot indignantes, quia sc Filium Dei facoret.
sed crodere non potest nisi volens.
Lapis per poUtionom, Cliristus in passione, quando
Confessio. (Aug., in Psal, xxx, concione iu.) Con-
iidem Judaji maxime oflenderunt ct excsecali sunt ,

fileri ost dicerc ,

quid sit in corde , etc, usque ad
Deum non esse credentes quom mortuum vide- quia ila credit, ila et in ore debet, ul ila prijedicct.
bant.
Non confundetur. (Aug.) Qui enim crediderit in
Vers. 1-2. Qiu invocant. Orans invocat sed — ;

hoc cerle non polest, nisi prius credat. Qui crgo

eum, non habebit suam justitiam (iu:c ex lcgc est,
invocant , uon modo crodunt sod ctiam oraut, ut ,
quamvis sit boua lex , sod implcbil ipsam legem,
.-.• j 1. „ T\„„ ii« „„;.,, pos quaiu crodidcnt alicujus anmius, nou desmat id
non sua justilia, sed data a Deo. Ita cnim non con- ^^
...^n .-An
\ .'
. , ,
.
. . .

f,„i,ini,„.
Upostulare, quod promisit Deus toto cordc vigdanti-
fundotur.
bus, quia credere dat remissionem peccatorimi. lu-
CAPUT \. voc;iro aiitora impetrat promissa Dei.

Vebs. \. — Et ohsccratio. Voluntas onim , ut ad Vehs. 14. — Quomodo crgo invocabunt, etc. Pro-

vera credenda raoveatur non sibi sufticit, nisit per bato quod de utroque assumiUu- populo, osleudil
,

graliara Deus sibi opituletur, undo : Ncmo vcnit ad perquid, sciUcet per missionem utrisque faciam,
mc, nisi cui datum fucrit a Patre meo (Joan. iv). quam qui non receperit, inexcusabilis est. Invocatio
Vkrs. 2. — Tcstimonium cnim pcrhihco illis quod. salval, orgo oporlcl crodcrc : (piia, quomodo, ctc.

(Ambr.) De his dicit, qui non ox invidia sed ex , Aut quomodocredcnt, ctc. Qiuisi dicat Non credenl, :

errore Chrislum non reccperunt; (luibus Petrus : nisi audiaut. Ncc cnim olim aliquis crodidit qui non

Scio quod per iijnorantiam hoc cgistis (.{ct. iii). aliquo modo audivit vcl intcrius vel exlcrius. Dicit

Non secundum scicntiam. Stultum enim est lcgcm aulem (piod credere ex audiiu sit, audiro ex pra-di-

venorari, et Dcum logis porsci|ui. cationc, pnrdicnro ex missi(ino Dei ; ita ul tolum

Vers. 3. — h/norantcs cniin Dci juslitiam. Non desccndnl c\ fonle gralia-. Pncdicalio aulom vcro
 ; — ;;

505 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. AD ROM. .306

est ex missione , quia et psendo bone nuntiantes, A Quasi dicat: Ampliora ostendi Judaeis. Etenim nuUum
misit Deus qui in bonum malo novit uli. Aliquando eis benefrcium negavit ; nam mortuos illorum susci-
ctiam malos malis mitlit in iram , id est praedicare favit, diversas eorum intirmilales curavit. lUe autem
permittitmalos malis ad eorumdem po^nam ut vi- , dicitur manus expendere ,
qui poscentibus beneficia
cissim per se, sicut justum est, pereant. largiter tribuit.

(AcG.) Apostolus quod ait Quomodo credent ei :

CAPDT XI.
quem non audierunt?]ie gentibus dixit, etc, usque
ad prajdicatores Christi esse miltendos. Vers. 1 . — Dico crgo. Quia tot auctoritatibus con-

Vers. 15. — Quomodo vero prwdicabunt nisi mit futavit Judaeos , insultare possent gentiles , dicentes
tantur? Ecce apparet quod et ad gentes missi sunt cos ex toto rcpulsos csse.
prsedicatores. Quam speciosi. Quia mundum illumi- Vers. 2. Prcescivit. Pro praedestinavit, posuitprae-
nant, in quo apparet a Deo missos , alioquin hoc scivit. Sic enim debet accipi, ut ex sequentibuspatet

non poterant. Pacem. Reconciliationem inter popu- idco aulem dixit, prsescivit , ne iterum Juda;i super-
lum et populum dirula maccria legalis ritus in Ju- biantexeoquod dixit eosnon repulsos, otplebem Dei.
d;eis, et idololatria; in genlibus. Et interDeum impios (Auc. An quisquam dicere audcbit Dcum non
)

per fidem justificantem et homines in eum cre- , B praesciisse quibus esset daturus ut crederent , aut
dentes. Evangelizantium bona. Paccm super pacem, quos daturus essct Filio suo , ut ex eis non perde-
quia et regnum Dei pax csl. rct qucmquam ? Quao utique si prKscivit ,
profecto

Vers. 16. — Isaias enim dicil, etc. Pra-scius Deus beneficia sua, quibus nos dignalur liberare ,
praesci-

praediiit infidelitatem Judaeorum sed non fecit

vit. Haic praedestinatio sanclorum nihd aliud est
,

neque pra3scisset raala eorum, nisi ea haberent. Sic

quam praescientia , scilicet et preparatio beneficio-

etiam excaecat quod est dcserendo non autem fa-

rum Doi quibus ,
certissime liberantur quicunque
,

hoc meruit voluntas. libcranlur.

ciendo et Si diciturnon possunt
Judan credere quia Isaias prffdixit, dico non possunt, .1« uescitis. Quasi dicat : ita reliquias in hoc tem-
quia nolunl. Quod Deus praescivit, pracdixit; sed non pore non rcpulit Domiuus , sed salvavit ; sicul tem-
fecit. Non possunt , dum superbi , dum tales , ut pore Elia; multos sibi reservavit , cum Elias solus

scilicet omnia suis viribus attribuerent, et negarent sibi videretur, qui si ignoravit et alios praeter se

sibi necessarium esse divinum auxiUum ad benc reservatos, non mirum si isti ignorent.
operandum. Vers. 4. — Septcm millia. Per septenarium uni-
vcrsilas, pcr millenarium perfectio designalur.
Vers. 17. —
Fides ex, etc. Eisi Deus intus doceat.
— Sic
. „ .

tamen praeco exterius annuntiat. Pcr vcrbum. Id ,,, n

est G
, . Vers.
,. . •
5.
• .
eriio.
r^- i^
Quasi dicat
• •
,
:

.
Tunc erant
•

. ^, . .
, ,. ,. . ,^. multi etsi nesciret Ebas. Ergo bic, id est ita latenter
per gratiam Christi doctores verbi evangelici nobis
vel sic, id est per eamdem gratiam.
mittentis. Nisi
test nec credi.
enim dicatur ahquid , nec audiri po-
Vers. 6. — Alioquin gratiajam non est gratia.
Hoc est , si aliter salvi facti sunt (quod non polest
Vers. 18. — Et quidem. Vel equidem, iJ cst certe, fieri nisi gratia Dei), ergo ipsa graiia jam non erit
et ita inexcusabiles, sicut in Psalmis oslendit David gratia, sed debilura.
/reownem terram sonuseoram. (Avg.,
dicens:
epist. 80, qux est
e.rivit

adHcsych). Non hoc temporcApo-

Vers. 7. — Quid ergo ? Audito quod reliquiae salvae

factae sunt gratia , et non ex operibus quid ergo ,

stoli impletum est, etc, usque ad sic et illud : Testes
dicendum est ? Electio autem consecuta est. Eleclio
mihi eritis usque ad ultimum tcrrw lAct. i).
gralite est, non rncriiorum. Excaecatio vero raerito-
Vers. 19. — Sed dico : Plunquid Israel. Probavit rum est. ExcEecati enim sunt quia credere nolue- ,

omnes audiisse, et ita Judaeos audiisse. Sed quia pos- runt , sicut illi quia voluerunt , crediderunt. Miseri-
sent et audisse et non cognovisse, affirmat eos etiam cordia igitur ct judicium in ip.sis voluntatibus facta
cognovisse. Cognovit. Israel dicilur cognovisse do- sunt a Deo , illis vel per misericordiara gratiam
ctrinam Evangehi et adventum Christi, quia contra- apponente ipsos vero per judicium excaecari
, per-
dicere non potuit ratione vol auctoritate ; sed non D niiltente. Quicunque enim cum intellexisset credere
vere cognovit ut monti eorum bene sederet. Ad
,
nnhiit, id debet consequi quod vult , scilicet ne de
wmulationem. Invidia Judaeis est, dum gentcs eoriun caetero possit credere. In voluntale ergo sua adjuti
Deum suum dicunt, et promissiones et legera eorum sunt. non imraist.a malitia , sed defercnle gralia ; ut
etprophetasad seperlinere. In non gentem. Gentiles quia scientes verum , dicebant esse falsum de cse-
,

non prius dicebantur gens sancta quia sine lege ,

tero non intelhgerent quod verum est. Hoc meretur
erant vel inodo non gens, quia non gcntihter viuint.
;
invidia mala; voluntatis, non ila est de liis qui errore
Ingentcm insipientem. In id est, contra gontem insi- hoc agunt.
pientom, id est contra gentiles qui Dcum verum non Vers. 8. — Dedit illis spiritum compunctimiis.
noverant. Malam compunctionem hoc signat quia sa>pe fit ut
— Tota
,

Vers. 21. die. Toto tempore quo cura eis etiam bonum sit homini raolcstura ul Pharisa^is ,

commoratus sum et mundum ilhiminavi opera et

, , doctrina Christi ; et sic spii-itura corapunclionis ap-
atfeclus ample oslendi Juda?is vel in parle diei totius, ; pellat raentem invidentera qua inviderunl doctrinEe
,

in eruce expandi manus meas, etc. Expandi manus, Chrisli.

»07 WVI.VFRini STIlAni ITl.O. .MON. OPP. l'ARS I. TIIKOLOGICA. .108

Vsiitu' in hodicniuin diein. Id ost, <iuaiuliii polerit A plio conim erit multuin iililis ; (|nam ne dicalis geu-
dici hodiernus dies, id esl usque iu iincsenteni diem, liles non posse lieii, qiiusi tolum genus sit repudia-
omnium ad quos lioc scriptum perveniel. tum , dico quod si delihalio , id csl pauci dc illis

Vers. 9. — Meiisa. Id esl ScripUira : coriim, id

assuinpli, ut aposloli el alii discipuli sunl sancli. El
inassa. Id esl, gonus jiolest saiiclilicari. Et si radi.v.
est qua> ipsis primo ohlata est, et corain ipsis posila,
Id est patiiarciue, a i|iiihus contruhuiU saueliliuino-
quia in ejus carnalibus observalionibus delectanlur;
rem lidci. Et ranii. Qui de eoruin geiiere excreveruut
vei , corain cis ,
quia si ralionem vellent altendere,
in eoriim lide fiiiulali.
possent intelli^ere. lii laijiwuin etc. Sicut seipsos
— Cuin
,

acelum niilii ohlulerunt , sic tiat ipsis iuiquilas la- Vehs. 17. olcastcr csscs , inscrtiis, clc.

queus, ipiia iuiquitalem noverunt , et in ca perslilo- f

Anselm.^ Videaniiis quemadmoiliiiu et ipsf Domiiuis

runt. /» laqueiiin, etc. Scriptura quaj intelligentibus pra;nunlii't insertionem oleastri ct fractioueni ranio-

est panis, illaqueat dum male intellijfitur el pro ea riim.ctc, usi^ue (K^quodDominiispnedixilfaeiendum.

pra^dieatio Cliristi respuitur. Iteui Seripiura legis Socius. In spc iiromissioiiis : hoc contra morem.
liiil causacaplivilatis, dum zelo ejus Christum occi- liona eniin arl)or in non honain inseri solet, hic non

dernnl, et in illa captivitate fuil causa cis scandali bona in honam.

ct opprobrii, et post erit causa aiterna} damnationis, B Vehs. 18.— .Voii yloriari, etc. (Anselm.) Gentes jam
qua> specialiler relributio Dei dicitur. in Cln'isturn credentcs erigcbaut se contra Judxos,
Vers. 10. —
Obscurcntur oculi. Quia sinc causa quia crueitixerant Chrislum, cum et de ipsisveuircl
non viderunt, fiat eis non videre. Ohscurcuturoculi. aliiis paries ad angiilarein lapidem, et ideo repiiniit

Wvec verha non oplanlis volo, sed praedicentis officio

illas Apostolus. Noli, inquiens, iiloriari, etc, id est,

dicuntur. non cs stabilis si illos per quos stas destruis.

VEns.ll. — Dico crijo, yuni/uid. Quia dico excre- Vehs. 19. — Dicis crgo fracti. Quasi dicat : si non
calos auctoritate prophetaruni, putatis quod irrecu- contra slaiites , tamen contra eos licet gloriari ,
qui

perabiliter et sine utilitate ceciderunt ? quasi dical, causa inscrtionis nieaa repulsi sunt quod removet
;

non. Sed casus eoruni prodest , el possunt rcstitni, Apostolus , ita : Bene dicis , i[uia verura est quod
ne quis eos despiciat. fracti sunt propler incredulitatem ; tu stas fide , id

Nunijuid sic ojfcndcrunt, ut cadcrcnt ? ^Avc) IIoc est non merilo tuo , sed gratia Dci ; et ideo noli su-

non ideo dicit quia non ceciderunt etc, US(]UC ad ,

perbire, ne et tii frangaris per superbiam, ul illi per
sed magis caveant ne duni superbiunt, cadant. incredulitalem. Non es stabilis, si per quos stas de-
Saliis. Dum divisi per mundum in testimonium struis. Facile decipitur, qui alienis malis gaudet.
sunt non ficlas de Christo esse prophetias. Vt illos G Vers. 20. — Fidc stas. Dei est beneficium quod tn
a'inulcntur. Polest sic accipi : ut Juda^i imitcntur stas. non tiium meritum. Scd tinic. Ne tanta; gratia;
genliles in bono. Hoc sa»pe factum est , et plenius beneficiura amittas, el in supplicium incidas. Castus
fiet in fine sKCuli, quando Judrni Christianos sequen- enim timor est cum cavet aniina ne Deus illam de-
tur in fide Chrisli. Tunc enim manus Moysi revoca- sertus deserat.
bitur in sinum , tunc Moyses nostcr revertetur ad Vers. 22. — S/ permanscris in bonitate. Si digna
matrem et ad fralres. Potest ctiam intelligi, ut gen- Dei henignitate operatus fueris, ncque enim tihi sola
tes Judajos a?muleutur, id est credant , sicut et ipsi fide opus est. Severitatem autem Dei. Quod eis non
credebant. Velut gentes Dei opmulatione circa opera pepercerit , eo quod patrum virtute indignos ipsos
Judieorum mala moveantur. invenerit.
Vers. 1-2. — Quod si, ctc. Quasi dicat : Dixi de- Vers. 24. — Contra naturam. Diciturid contrana-
lictum Judaxirum prodesse; quod si est, tunc niagis turam qiiod cst contra consueludinem naturje , ut si

conversio eorum proderil. Qiianto inagis. Id est, si surculus IVuctum radicis ferat. Deus lamen nihil con-
malum eorum vcrtit Deus in bonum, id est in divitias tra naluram fiuil, quia id cst natura qnod facil. OH-
mundi, multo magis bonum eoruni, cum in fine ple- vain. Pcr olivam intelligitur hic fides Patruin.

nitudo eorura conversa ditabit gentes doctrina et D Vers. 25. — yolo eniin vos ignorarc, elc. (AuG.)
exemplo. In qiio oslendit nec inulilcm , nec irrecu- Legis defeusores , legis Iractalores , legis doctores,
perabileni easuin corum. legis intoUeclorcs , auctorem tegis crucifixcrunt.
Vers. 13. — Quandiu. (Axselm.) Etsi apostolus caecitas I Ipsa est quae ex parte cecidit in Israel , ut
sim genlium, lamen honorificabo rainisterium siiper- crucifigeretur Christus, et pleniludo gcntium intrarel.
addendo ultra hoc quod debco iit etiain de JudaMs , Vers. 26. — Impictatcin. Id est iiifidelilalem , vel
lahorem tentans si hac non succedit via, aggrediar
;
logalis ohsorvanlia> cultum. Cnltus enim J«d*orura
alia quod non facerem si de sahito eorum despe-
,
,
ab adventu Christi cognito est impielas.
rarem.
(CiiBVS,) Rursus mala suspicione seipsuni libcrare
Vers. 27. — .{bstulcro. lloc eril iu linc quaiulo
pr.Tdicatioao Flia> et Knoch converlcnlur Juda>i,
satagit. Vidctur autem eos quidcm qui ex gentihus
uiido por Malachiain : Mittam vohis Elium Tkesbitcin
eraut , objiiigare , menti'S(|ue illorum humiliare ;
i/Hi convertet corda pulruin (»</ filios, eLcorda lilio-
sensim tamcii JudaHim vellicat.
rum ad palrem (Mal. ivi ; ut iutclligant lilii ut pu-
Vrbs. K). — Qiioil si dclihatio. Mixi ipiiid assuiii- Ires, id est ul propheta» iutelle.\erunt.

I
509 GLOSSA ORDINARIA. EPIST. AD ROM. 510

Vers. 28. — (AuG.) Secimdum Euanrjelium, ctc. A Filius ejus.qui et Angelus magni consilii appellatur.

Vel ita : lunc converterentur; sed modo inimici qui- Sed ex hominibus et angelis nullus fuit ei consilia-
dem sunt Cliristi, etquidem nostri. Iterura ex se, ex rius.

suoscilicet vitio. Scd lioc estseeundum Evangelium Vers. 33. — Aut quisprior. Eisi judicia Dei non
et propter vos, id cst ad profectum Evangelii et ve- possimius scire, salteni hoc constat quod ex sola
strum. gratia dat bona, et non ex praicedenti merito.
(AuG.) Deus debitor factus cst, non aUquid a no-
Inimici proptcr. Oslendit hoc ex Dei dispositionc
bis accipiendo, etc., usque ad et hoc tu fecisti qui
provenire. Ex se enim possunt inimicari, (piod pro-
Evangelio, Deo utente malis ad bonum, ut cum laborautes juvisti, etc.
ticit

faciant contra voluntatem DeiimpleaturvoUmtasDei Veiis. 36. — Quoniam ex ipso, etc. Ex, per, in, di-

sapienter orania disponens. Propter patres. Electi stinctionem personarum indicant ; ipse vero idera

sunt dilecti propter patres, quibus hscc promissa pronomen repetitum, idenlitatem substantise ; et

sunt ,
quia non sunt vocati ea vocatione qua muUi quia lalis ipsi gloria, nonjustisipsis.
non prKSciti, qui tamen pereunt, de qua diclum ost :
(AuG., Hb. de Natura boni, cap. 27, Exipsn.) Non
Mulii sunt vocati, pauci vero electi (Marc. xx); scd de ipso sunt omnia, etc, usque ad singula horum
ea qua vocantur electi, quae est sine mutationc :
B trium referri ad siuo-ulos voluit.
quia qui audit a Patre venit adFihum, qui non per-
(hnnia. Cum audivimus omnia esse ex Deo, omnes
dit quidquam de omni dato quisquis vero perit, ;
utiquo naturas intelligere debemus, et orania quse
non inde fuit unde 7iobis exierunt, sed ex nobis
.-1
; :
naturaliter sunt ; neque enim ex ipso sunt peccata
non fucrunt {IJoan. u.)
quoB naturara vitiant, quee ex voluntate peccantium
Secundum electionem et propter patres. {.iug., nascuntur.
lib. de Prcedest. sanc, c. 16.) Sunt salvandi : quia
doJia, id est promissiones, etc, usque ad quia eos
CAPUT XII.

dolore non vident. Vers. 1. —

Obsecro vos. Hucusquc salis utram-
Vers. 30. — Sicut enim. Id est qua ratione vos que parlem hurailiavU, et gloriara de priori statu an-
olim permisit Deus non credere, scilicet ne causam nulavit, modo quasi finUo negotio deiuceps ad mo-
superbiendi habcrctis postea conversi. ralitatem tendit. Obsecro vos. Hucusque ne alter ad-

Vebs. 31 — Ut et ipsi. Experti non per legem

versus alterum superbiret; hinc ut alter de alterius
utilitate laboret. Obsecro per, etc Id estper aposto-
esse salutem, sed per gratiam : Ut et sic per humili-
latura misericordUer a Deo mihi coraraissum, vel
tatem consequentur misericordiam.
C misericordiam a Deo vobis factara exhibitam.
Vers. 32. — Conclusit. Id est permisit concludi.
llostiam, etc (AuG.,Iib. x, de Civif., cap. 6.)
et
Ve-
Hic videlur aliquo modo mysterinm exponere. Con-
rum sacrificiura est omne opus quod agitur, etc,
clusit cnim Dcusomniain infidcli, ut deamaritudine
usque ad adjungit dicens : Scd reformamini in novi-
infidcUtatis suse pa^^nilendo confusi, ad dulcedinem
tate mcntis vostroi, etc
misericordire Dei credendo conversi, hunulioresper-
manerent, ut ctgratia muneris esset gratissima, et
Vers. 2. — Nolite conformari. Generalis prohibi-
clamarent Quani magna multiiudo dulccdinis
:
tio. Sed reformamini. Rcgularis jussio.Ibi continen-
tia. hicjustitia. Illud pertinet ad nnn concupiscere,
tuce, Dninine {Psal. xxx.) Omnium. Id est Judceorum
gentium, non quod nuUum damuaturus sit, quod hoc ad diligere ; illud ad declinandura a malo, hoc
et
ad faciendum bonura. Non concupiscendo enira ve-
quidam falso opinati sunt.
tuslate exspoliamur, et dUigendo novUate induimur.
Vers. 33. — aUitudo, etc. Praemiseral senten-
Hoformamini. Quiain Adamparlim amissaeslimago
tiam mirae profunditatis, cujus profunditatis veluti Dei, ut incipiat ab illo reformari a quo formala est.
horrore perculsus, cxclamato aUitudo, etc. Valdc
Non enim reformare seipsam potest sicut potuit de-
enim parvum sensum habemus ad discutiendam ju- formare.
stitiam judiciorum Dei, ad discutiendam gratiani
gratuitam nullis meritis praecedentibus redditam.
j-v
Vers. 3. — Dico enim. Hoc est sacrificium Chri-
slianorura, ut muUi unum corpus sint in Chrislo.
Nec tam movet nos, quod gratia praestatur indignis,
Hoc enim in Sacraraento altaris fidelibus voto de-
quam quod soque indignis alus denegatur.
monstratur Ecclesiae, quee in ea re quam offert,
(AuG., lib. dc Spirit.et lit., c. 36 in tiue.) Scio
significatur. Sicut enim panis ex mullis granis con-
quod sicut impossibilitas, et Ua iniquitas non est
ficitur, ila ex multis fidelium raembris sancta con-
apud Deum, etc, usque ad ut prius permUteret eos
siat Ecclesia, qui Creatoris sui parlicipalione con-
concludi in infidelitate.
gaudent ; cujus munere sancti sunt et unum, quod
(Id.^ Aliquando tilUs infidelium proestatur Dei et in sequenti ostenditur, ubi ait : MuUi unum cor-
gratia,etc., usque ad et si non in hac vita, certe in pus su.mus in Christo (I Cor. x.) Quod non potest
altera, etc tieri, nisi sapiaut ad sobrietatem, quod hic prsecipi-
Via; ejus. Id est impletiones dispositionis, quia lur. Sapere ad sobrietatem. Id est, quod, justitiae

nec in exhibitione potest cognosci quod disposuit. lerminos non egrediatur quod nobis solum ulile sit,
Consiliarius. Patris conciliarius est unigenitus ct nulli obsit.
511 WALAFRIDI STUADl FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIUOLOGICA. 1112

Mensuram fidri. Socumlum tidom quam mensu- AlinKun, ne )iraosumenlcs <le sc non rondolcant aliis

rate |iai'liiur Deus, hajc est tides jicr cliurilatem ope sed cxprobrcnl.
raus sine qua nulla cujusquam existimanda sunt Veks. 19. — Datc locum. Non prrecipit ut vindi-

opera. Christo nou ad mcnsuram dalus est spiritus, cari nolint sancli a Dco, quod in Apocalypsichimant
sed ca'teris omnihus dalur ct ihitus additur ; unde sancti, non quidem proplcr cxsatuiaiidum odiiim,
Joanues de Christo ait : .\iin fiiim (id mniauram dat sed scriplum est
(piia Lwtaldtur justus, cum
:

fieus Sptritum, cxteris ihviditur, non quidem Spiri- viderit idndiclam. Pra-cipit autem, ut ipsi se non vin-

lus, sed dona ejus. dicantes dent locum iraj Dei qui dicit Mihi vindi- :

Vers. 4. — SiriU ciiim in uno. (Xvg.) Ncmo po- ctum, ct cijo rctribuam. Si crgo vult bonus, ul Deus

lucril :\b uuilale hujus iuimicum puiiial, non cst hoc reddore malum pro
lerit csse justus, (luandiu
corporis separatus, etc, usquc ad sed l>cne uieiidi
malo. Cum crgo homo jiistus et liomu mahis dc ini-
micis siiis a Deo vclil vindicari, iii ([uo disccrimu-
pictaicpossideant.
tur? Bonus magis cupit corrigi iuimicum (luam pu-
Vers. 5, 6. — Singuli autcm allcr altrriusmrm- niri, ct cum Dcus punit non delcctatur de po^na ini-
Ad hochahenlesboua (lilVerenlia.
bra, habentes, etc.
mici, scd lioc ei placct quodDomino, quia eum
ct
Vcl singuH sumus mcmbra, igitur in (hflercnlibus hoc Qui pluit
„ diligit, ctDcus cst ipu'm scquitur in :

donis hoc agatur qua' aulem sunt illa; gratiir ex

;
supcrjuslos ct injusto^ (Prov. xxv) ct tamcu eliam ;

quanim divorsitale dicimur nicnihra, cl ([uahtcr iu

in iioc saxulo as])crius pcrtinaccs corripit cl in fine
illis, uobis iuvicem suiiscrvire dcbcauuis, apcril di-
danmabit, cui proiude rcservanda est vindicta. Ihc
cens: Siveprophctiam sccundum rationcm /idci^sirc dat loeum irae adversarii, qui pcrraittil adversa-
niinisteriiim, etc. Hahcntcs, simus inembraahorum,
rium facercquod vult.
ut ihis proplictcmus. llabcnles dico sccundum ra-
Vicns. 20. — Sed si esurierit. Nota insolontiam,
tioncm fidci. quia prout cxigit lidcs oorum, vcl au-
scd, conjuiiclionis. Ita cnim proscqiicndum ost, quasi
dilorum prophetia datur. Nota quod iu ouumoia-
non inlcrposila utraque sit conjunclio. Vel ctiam ita
tione graliarum a prophctia incipil, iiuia prima pro-
potest lcgi, ut neutra superlluat conjunctio, quasi
batio (juod tidcs noslra sitrationabihs, est (piodcrc- dicat, non solum nou defcndatis vos, scd si, etc.
dcntcs accepto Spiritu prophetabant.
Vers. S. — Qui miserctur. Ha;c miseratio est C.\PUT XIII.

quolidiana medicina quotidianis vuhierihusetsi levio-

Vers. —
Omnis anima. (Aug. E.rp^jsi^w prop.
1.
ribus tamen judicium sine misericordia fiet ei qui
:
720 ex ad Rom.) Quod ait Apostolus hic re-
epist.
non facit misericordiam (Jac. ii), et hoc utique ju- clissime admonot, etc, usiiuead taraen omnis homo
slum est ut dimitlatur dimittenti et detur danti. G gy^jj^ itus sit suporiori se.
Quisquis vero quasi nimisjustus ct securus judiciura Non est enim potcstas. Potestas est a Deo ; sed
exspectat sine misencordia, sibi iram provocal. qua^ a Deo sunt, ordinata sunt ; ergo potestas est
Misericordia haec muUiplcx est, scilicct poccanli
ordinata. Itaque qui resistit potestati, Dei ordina-
ignosccre, oppresso subvenire, etc. ct ideo subdit
;
tioni resistil, de bona potestato patel, quod eam per-
de raisericordiaponendo unum ejus merabrum cura
fecit Deus. Rationahilitcr de nuUa vidoripotest, dum
prapniissum sit aliud menibrum, nbi autom qui tri~
mali damnantur,
et boni per eam purgantur, el et
buit,in simplicitatc. Simplicila? cxchidit hypocri-
ipsa in doterius praxipitatur. Et scias, (luod no-
sira, hilaritas gaudium oslendil, ot frelum spo fu-
mino potestatis interdura accipitur potestas ipsa,
turi.
qua^ datur ahcui a Deo, aUquando ipse homo habons
Vers. 11 .
—
Non pigri. Malodictus esl qui facit polostalom ; ([uod diligous leclor distinguat.
opus Dci ncgligenler, piger siue spe est in convcr- Qiiirautcm sunt, a Deoordinata sunt. Id est, ra-
salionc divina. Et idco ut frigus pigritiaj pellatur. tionahiliter a Deo disposita,uudc: Deus potentes
Sitis ferventes, etc. nonahjicit, cum et ipse potens sit (Job. xxxvi.)
Spiritu fervcntes. (Theod.) Spiritum, gratiara ap- (Greg.) Deum quippe imilari desiderat, quifasli-
poUavit, etc, usquc ad\\oc cnim dixit. Orationiin- D gium potcnlite, otc, ««(/(«'(K/ipiia nequaquam justa

stantcs. Id esl, assiduo hoc facic/ilos. potcnlia, sod actio prava damnatur.
Domino servicntes, elc. Quasi dical Quamvis :
Vers. 2.— Quiautem resistit. (ADG.)Quid siju-
dixerim ul spiritu fervcntes sitis ; non taraen passim beatquod non Ucet?hic sane contemnet polcstatem,
ct imporluiic vc; ba Dci ingeratis, sed tcmporis op- timondii iiotostatom majorem orgo si aliud impora- ;

porlunilalo sitis fcrvenles, ut aptis locis, personis, tor, ot aliiid Dous jubcal, contompto illo obtcmporan-
et tompore verha hdei loquamiui. Fcrvcntcs. Spiri- duin osl Deo.
tus ignis cst quo fcrvcl charilas, unde Dominus Vers. 3. — Principes. Dicit illos essc principcs
ait : Ignem vcni mitterc in tcrram, ct quid volo, nisi Aposlolus, qui proplcr corrigoudam vilaiu el prohi-
ardeal?{Luc. xii.)
bciKhi advcrsa croanlur, Dci habonles imaginom, ul
Vers. 12 — Spc gaudentes. Corti de futuiisgau- sub uiio caHori sinl. .Voh sunt timorc boni, clc. Si

dent, et idco patientes in Iribulalioue. boiius ostpiiucops, bcno operanloiu noii punil, scd

Vers. 16. — Conscnticntcs. Quodnonlit ore laii- dihiiil. Sin malus, iion uocet bono, sod puigat cum.
liim, (piia timcesl vora huniililas, si non osl in .;ulii Malus ergo suhditiis debct tiinerc, quia iusliluli suiit
 —

513 GLOSSA ORDINARIA, EPIST. AD ROM. 514

principes ut mala puniant. Habebis laudem ex illa. A debeamus. Propior est. Beno oporans vicinus est

Si jusla esl, ipsa laudaute ; si iniqua, ipsa tibi lau- a^terna^ vila;. Baptisraus enira est ad veniam, vita

dis occasionem prKbente. bona ad coronam. Vel propior, quia plus morti

Yers. 4. — Dei enim minister. Ideo datisunt re- proximi sumus.

ctores, ne mala fiant. Vindex in iram. Id est, pro- Vers. 12. — Nox prcecessit. Item ([uare surgere

pter iram Dei vindicaudam, vel viudex in iram Dei

debent ostenditur : quia nox infideUlatis et ignoran-

ostendendam quia brec puuitio indicat persistentes

tia; prceccssit, id est fuit ; sed modo non est cujus
;

raemoria monet, ut caveatis. Dies autem, id est

ia malo gravius puuiendos.
jBterna beatitudo, appropinquavit, dum peccala re-
Vers. 6. — Ideo enim. Subditi esse dehetis, quia
raissa, dum estisjusti pergratiara. iVo.r vetus homo,
etiam ideo, id estproptcrostendendam sulijectiouem,
qui in baptismo prfeteriit ; Dies, sol justitiae Chri-
pra;statis tributa, quod cst signum suljjeclionis. Non
stus, cujus luce veritatem didicerunt, ut sciant quid
ail, solvitis, sed pricstatis, quasi reddituris quia
;
agendum sit. Opera tenebrarum. Opera mala, quas
redduut dum pugnant pro patria, et dum agunt ju-
ex teuebris ignorantiaj venerunt, vel tenebras araant,
dicia, vos praestatis servientes Deo. Per hoc enim,
et ad tenebras ducunt.
quod tributa datis, Deo servitis, quia ministri
illi

Dei sunt. Vel pra?statis tributa, quia ministri Dei B Vers. 13. — Noti in comessationibus. Nota inhis
suut, ut boni laudeutur, mali puniautur.
Romauos tangi ; et ideo non esl cis jus gloriandi.
(AuG.) Ilorura auteni raorborura superbia est raa-
Vers. 7. — Tributum. Vel tributum quod domiuis
ter, et humana; menlis aviditas, quaj etiam hypo-
solvitur. Vectigal quod ad domum domini vehitur.
crisim saspc generat huic non resistitur, nisi cre-
—
;

Veus. 8. Ncmini quidquam. I'ax ad onines, di- bris divinorum librorum testimoniis incutiatur li-
lectio inter fratres. Aliter enim vere fratres non mor et charilas.
sunt. Ditigatis. Mentio fit liic de charitate, quia va-
let ad hanc humiUtatem. Sola enim charitas esl, CAPUT XIV.
qua; etiam reddita semper retinet debitorem. Red-
ditur euim cum impenditur, debetur autem eliara si
Vers. 1. — Infirmum autcm. Pcvlccloi fidei est

reddita fucrit, quia nullum est tenipus quo impen-

nuUum cibum discernere, vel ininiundura pulare,
denda non sit. Nec cum redditur, amiltitur, scd po- quia omnia munda mundis. Sed quidara infirnii cen-

tius rcddendo raultiplicatur liabendo enira redditur, sebaut a quibusdam abstineudura, et ita inter Roma-
;

non carendo, ut pecunia quas reddi non potest, nisi nos contentio ; unde praecipit tales assumere, non
abjicere, sed patiendo exeraplo et vcrbo ad fidem
habeatur ; nec haberi, nisi reddatur, irao cura rcd-
ditur ab homme, crescit m liomine et tanto major
P
*-* erigere. Et si incognitura est quo quis animo fa-
;

acquiritur, quanto phiribiis reddilur. Diliyit prcvi- ciat, non inde disceptare. Non in disccptationihus.
mum. Cuni duo pnccepta sint charitatis, pro utro- Nou daranandus cujus cogilatio non est aperta,
est
vel de quo nescimus qualis post sit futurus.
que unum ssepe pouitur, quia nec Deus sine proximo,
nec sine Deo proximus diligitur vel potest diligi. Di- Vers. 2. —
Infirmus. Ille est infirmus qui cibos
lcctio proximi in factis apparet, dilectio Dei am- discernit, putans alios mundos, alios imraundos, eo
plius latet, et ideo hanc specialius ponit, de qua quod Judsi prohibiti sunt edere, hunc autem suo
Dominus Mandatum novum do vobis, %U diliga-
ait :
judicio relin^iuendum dicit, ne cum scrupulo edat.
Vel, licet sit perfecta fides, quaj omnia licere cre-
tis invicem, ubi illud mandatum majus dilectionis
Dei videtur esse pra?termissum. Sed bene inteOigen- dit, tamen infirmus et pronus ad casura, qui facUe
libus utrumque invenitur in singulis ([uia qui dih-
impetu libidinis sternitur, edat olus, id est tenues
;

git Deum, nec potest eum coniemnere quem Deus ct aridos cibos, qui non sunt fomentum vitiorura, et

prascipit diUgi, et qui sancte ac spirituaUter diUgit abstineat ab Ulis quibus libido excitatur. Crassitudo

proximum, quid in iUo dihgit nisi Deuni ? Proxi- enim carnium et deUciosse epulae provocant corpus

mum, legem implevit. Omnem hominem inteUigi ad Ubidinem.

oportet per proxiraum, quia nenio est, cum quo sit D Vers. 3. k j!K mawdzwai. Supra praecepit non
operandum raalura. Qui ergo amat homincs, aut quia disceptare de cogitationibus aliorum, hic preecipit
justi sunt, amare debet. Sic enim
aut ut justi sint non spernere.
et seipsura amare debet, scihcet, vel quiajustus est, Nonjudicet. (Auc,
lib. ii de Ser. Dom. in monte.)

vel ut justus sit. Qui enira aliter se dUigit, injuste De judicandum, non de occultis, etc, us-
raanifestis
se diligit, quia ad hoc se diligit ut sit injustus, ad que ad quicunque humani cibi indifferenter sumi.
hoc ergo ut sit raalus ergo jara se non dUigit qui
:
;
Vers. 4. —
Domino suo stat. De incognito corde
enim diligit iuiquitatem, odit animam suam. aUeui servi tu non habes judicare, sed suus Domi-
Vers. 11. — Et hoc scientcs. ScUicet quia hora nus ad cujus honorem stat, qui stat ad quem ;

est, vel sicut quidam Ubri habent hoc tempus, sci- : pertinet et casus cadentis, qui potest e:'igere vel ju-
Ucet gratije, scientes. Jam ex quo dilectionem habui- dicare. Stat, aut cadit, ideo dicit : quia ambiguum
mus est hora, id est opporlunitas, sed brevis.
; est, forsan slat, qui putatur cadere. Stat aut cadit.
Somno surgere. Somnus est negUgentia vel ignoran- Per hoc ostendit se nescire quo animo Ule se agat
tia. Nunc enim. Causaj interpositse, quare surgere in dubiis.Stabit autem. Hic innuil, quod ambigua
 :: — .

515 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THROLOGICA. 516

deboimis in nielioroin imrtoin vorloro, ol iikis salu- A lilas|)liomal)ilis est diiiii aliis uocet : et ([uia nocel,

toiu iniaiii luoilom fooiuiu uiituro, ot iu tiituro spom abstino, ([uia non ost causii rogiii Doi esca.

boui habei'0, otsi aliter sit in praisonli. Stabit autem. Vers. 17. — Non esl cnim rcgnum Dei esca et po-
Quia ne(|uc si odit, reus est ; no(|uo si uon edit, si tus. Non ususciboruin, sodconcupiscentia refrcnanda
lamon dovolioue hoc agil. est. Non intorost quid alimeutorum vel ([uantuiu

Vehs. 5. — Nam alius. Supra dixit, ([uod alii om- pro couf^ruoutia homiiuiiii ot persona3 sua; et pro
valotudinis su;u necessitate ([iiis capiat, sed qu;iiu
nia mauducant, alii noii omuia ; de jfonoiibus cibo-
facile et Ia;lo aiiimo caroat his, cuiu his vel oportot
ruui ajjens lioc dicit, (|uod alii oniiii tempore, alii
vel nccesse est carere.
ahquo corto toiupore abstiiiont, ot utruuuiuo rocte
liori possc dicit. In suu noisu. Id ost iu suo cousiho
Gaudium in Spiritu sancto. Qui enim, etc. Non
utiiiuo in o[)iiIis, ut miilti soKmU, sed in Spiritu
diuiittatur ne scaudahiiu passus a charilato, (|ii;o
sauoto lioc gaiKhiiiu oritiir do fralorna p;ice ; sicut
est nuiter oiuiiium virtutum, reccdat.
in discoptatioiie ira, ubi non est spirilus, ([uia iu
Vnns. 6.- Qui sapit. lu suo sensu dico, ut abundans
solis pacilieis est ; cujus etiam gralia lia'C tria suut
(piijKluisapil diom, vol oiuuom, voi(Uoiuiiitorposituiu,
iu aliipio : justitia, pax et gaudiuni, quae in istis Ro-
Douiiuo sapit. Et mandurat, Doinino mandarat.
(jui
niauis uou erant.
Id esl ad honorem Duiniui, cnjus omuia creata cre- "
Vers. 18. Placet Deo, et probatus est hominibus
dil numda, et quia ei serviturus iUis sustentatur.
Secuudum ([uod gaudium ost in Spiritu saucto. Pro-
Viins. 7. —
Nemo cnim nustrum sibi invit. Qui
batus autom liabotur hoiuiuibus secundum justiliam,
euiiu loge rronatur, nou sihi, sod Doo, ([ui lcgoin
el pacom etiam, quia disceplatio discordiara parit,
docht, vivit. Si lox uou esset, sibi qui«((ue viveret.
ideo dimissis tomerariis judiciis, secteraur qua; pa-
Sibi. Sed Domino , (|uo judice damnatur vel coro-
cis uon discordiic, et (iu;e eedihcalionis, ut c;otori
natur ; vel, sibi, id osl ad laudem suam, sed Dei.
sediliceutur, vel jam a'dilicati cousorveutur invicem
Sicut enim magnitudinis ejus uou est tinis, sic no-
Judaius ad genlilcm, et gontihs ad Juda'um.
slrK laudis uon erit fiuis. Non enim cum mortui fue-
— Ofjenditur. Perturbatus nesciens quid
Vers. 21.
riuius iu liac carno, dosiuenius laudaro Doum. Et
teneat. Offenditur, qui a hde recta discedit.
secunduni hoc dc fidelibus tautum
est a se judicandus, sed a Domino secuudum hoc
agit. Vel sibi, id
Vers. ii. — Bcatus. Boatum dicit qui non facit
aliud quam quod utilo probal, scd illura proprio ju-
de bonis et mahs accipitur.
dicio censet damnandum, qui, quod dicit se debere
Vers. 10. — Ante tribuual. lloc a simih dicitur
facere, non facit.
tribunal enira sedes judicis est, quje in excelso lo-
Vers. 23. — Omne autem. Non tamen onme quod
catur, ut judex ab omnibus videatur et ipse ex emi- G lit cuni lide bonum est, ([uia ignoranlia qu;u est ex
nente loco oranes valeat iutueri. Ita ct Chnstus culpa, nocet. Oninis vila inlideliura peccatura est,
quasi iu tribuuali sedobit, cpiia ab omnibus vide- quia omnis infideliter vivens vel agons, vehemeuter
bitur, ot ipse omnium conscientias videbit, et cau-
peccat, el niliil bonum sine summo bono, ubi deest
sas dijudicabit. Falsa virtus est etiara iu
agnitio veritatis c-eternse.
Vers. 13. — Non ergo amplius. Non usurpemus optirais moribus. Opera qua; videntur probabilia,
nobis quod ad nos non pertinet. Non reprehenda- pr;Bter fidem sic suul, ut magn;i3 vires et cursus ce-
mus ea quaj uoscimus ([uo aiiiino tiant ; vel etiam
lerriraus extra viam. Non est ex jide. Fides nostra
si aperta, uon ila reprehendamus, ut de sauitate
vult ut homo agat hoc quod bene intelligif esse
desperemus. In duobus temerarium est ju-
liis euiui
quod quara pro-
ageudum, et peccatum cst aliter lit,

dicium, et vel superbia, vel invideutia, unde dicitur :

batum est.
Nolite judicare ct non judicabimini (Luc. vi).

Vers. 14. — Scio et con/ido. Quasi dicat dico :

CAPUT XV.
Ne pouatis oireudicuhim fratribus. Nou autem dico Vers. 5. — Idipsum sapere. Quasi dical Nisi
offendiculum vel scandahun, eo quod cibus sit im- idem sapiatis, Doura honorare uon potevitis.
mundus ;
quia scio per hoc, quod liducia est in Jesu, D Vers. 8. —
Circumcisionis. Id ost Jud;i'orum ad
qui jiostquaiu vouit, absolvit a logo. Comraune po- quos corporulitor veuit uiule : Non sum missus nisi;

uit pro ininumdo, ut tractum a vasis qu;c ante om- ad ovcs quiv pcrierunt domus Isracl (Matth. w).
nibus usibus eranl coimnunia, ([uorum qua.'daiu pos- Propter veritatem. Non repulit Judtcos, quibus pro-
tea sacrificiis dodicala non amphus coimnuuia, sed prie voritas, goutibus misericordia, quibus uulla
sancla dicebautur ; vel tractum est a Judivis quia proinissio facta oral. /'n)«ii.';si()Ht',<. Promisorat enim
ipsi Jud;i'idicobaulur iiro[)rius i)0|iulus Dei, ahi voro Abrahie : In scminc tuo bcncdicentur ontncs gentcs
omnes commuuos ot iiiuuuudi.
(Ccn. XMi). Et David Ue fructu ventris tui ponank
:

Vers. 16. —
Non ergo bluspUemetur bomim, Quia super sedem tuam (Psalni. cxxxi). Et ilem Jacob
qui habet opera bona,, si roiiroliendatur in re mi- dixit : Orietur stella e.v Jacob (Num. xxiv'i.
niiua, bouum suum ()bfusc;itur, ot incipit bonum Vers. i). — Confilcbor. Confessio autem non lau-
ojus blasphoniari por luakim. Uiido Kzcchiol : Jus- tum poccatorum est, sed et luudis.

titiajustinon prolicictci,sierrarcrit{lC'.,cch.\\\iii). VuRS. 12. — Erit radi.v Jcsse. Et ox Iiac radice

Non crgo bluspliemctur bonum. Uoua iu so coiuestio orit ille ([ui cxsurget, etc. Jesse, radix : David, ar-
 :; ;

517 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. AD RO.M. 818

bor, quffi per ramum, id cst Mariam, fecit fruclura, A Romani, quasi dicat : Ita facite ut dixi, hos autem
iJ cst Cliristum. iraitamini. Phceben. Scilicet Phiobe ditissima et nobi-

Vers. 13. — Et pace. Ut possitis gaudere ,

det lissima raulier fuit, quaj Ecclesiam in loco qui dicitur
pacem et concordiam ad invicem ; el hoc erit, si sit Cenchris, sua substautia sustentabat. Ea vero tunc
sana lides. Ut abundctis. Id est, ut pcr ista habila teinporis pro ali^iuo negotio Romam profecta est,

cerliores sitis de aiterna beatitudine et abundetis in per quam forsan hanc misit Epistolam.
virtule Spiritu sancti, id est, fortitudine bonaj ope- Vers. 2. — Suscipiaiis digne. Vel, ut alii codices
rationis, quse datur per Spiritum sanctum. habent, valdc honeste et honorifice.
Visns. 14. — Certus sum. Ne vidi'retur Aposlolus Vers. 3. — Priscam ct Aquilam. Aquila est vir
omnes iulelligere discordcs ct ad coirigendimi insi-
Priscilte : hi coadjutores Pauli Roraara ad eonfir-
pientes, removet quod idco iucipit , ut admoneat
mationem Romanorum venerant. Sic et oranes alii
perfectiores de correctionc minorum ; et inde prfepo-
quos salulat, Ronuc fuisse iutelligunlur.
nit se exemplum qui laborat de aliis, et opus est ut isti

lioc faciant,cum ipse aliis impcditus ad eos venire non

Vers. 4. — Ecclesice gentium. Quia hi laborant ad
profectura gentium exhortantes lidem Christi, qui
possit. IU'])leti oinni supicntia. l'er hanc laudem pro-
eliam pericula pro Apostolo pati non recusaverunt
vocat admeliora,more exhorlantis.Unde nec dicitdo-
g unde et Romani eis obedire debent.
cere sed mouere quasi dicat quod sciatur sed subtcr-
,

fugitanimo. Hocenini solet moneri,

;

quodcum sciatur,
,

Vers. 10. — .'ippellen. Per tentationes inventus

est lidelis in Chrislo : etsi non suus aniicus, vel par
aliquando subterfugitanimo, aut negligenterhabetur.
Vers. 15. — Propter ijratium. Non temere scribit
ticeps operis.

sed Apostolus gentium audet scribere omnibus geu- Vers. 11. — Aristoboli. Solebat iste Aristobolus
tiluis auctoritate sibi tradita pcr graliam. congregare fratres in Chrislo, quos Apostolus salu-
Vers. 17. — Habeo igitur. Sic el vos si de fratribus tat adeo probans factum illius. E.t Narcissi. Narcis-
laboratis. Hoe ideo dicit ut niiiil raiiuis se posse sus dicitur fuisse presbyter, sicut legitur in aliis co-
probet quam apostolos qui cura Chrislo fueranl. dicibus, (jiii peregrinando confirmabat sanctos fra-
Vers. 20. — Non ubi nominatus, etc. Quia sciebat tres, qui quia proesens tunc uou aderat, suos salu-
pscudoapostolos et alios sub noniine Christi falsa tat ; et qiiia nou onmium illorum merita noverat, dis-
docere, quod postea corrigere maximi erat laboris; cernil, subdens qui sunt in Doinino, id est eos
:

ideo sollicitus erat priEvenire, et verilatem integre quos dignos noveritis.

tradere, ubi nondum erat nuntiatus Christus ;
quod Vers. 12. — Laboravit. Labor hic, de quo crebrius
testimonio propheta; probat. Aposlolus, est in exhortalione et in miuisterio san-
Vers. 21.— Et qui non audierunt, ete. Ut verus ^ clorum, et in pressura et in cgestate propter Deum.
esset et iuviolabilis de verbo Dei intellectus, festi- Vers. 13. — Et nieam.
Pro sanctitate ejus vocat
navit gentes verilate imbuere. suam matrem, cujus filium prceposuit pro ecclesias-
Vers. 26. — Probaverunt eniin. Ad hujusmodi tico ofllicio.
opera Romanos quia qui per misericordiam
Dei vivit,
invitat,

pius debet esse confratri. bi pauperes. Hi

Vers. 15. — Etomnes. Oranes, quibus scribit et
quos uominal, jubet se salutare invicem in osculo
totos se dederunt divinis obsequiis, nihil raunda-
sancto, id est in pace Christi, ut religiosa sint os-
nura curantes, exeraplum bona; couversationis da-
cula, non carnalia.
bant fidelilSus.
\'ers. 1G. — Christi. Id est quoe in Chrislo conli-
Vers. 30. — Ut adjuvetis. Multi minirai dum con- dunl, non in alia re.
greganlur uuanimes, fiunt magni, et raultorum pre- Vers. 17. — Ut observetis. Pseudoapostolos tangit,
ces impossibile est ut non impetrent. Si ergo euni quos in tota Epistola cavendos esse raonet.
videre orent ut liberatum eum
cum gaudio
cupiunt,
charitatis unde sequitur ut
recipiant
liberer.
Vers. 19. — Vestra eniin. Ideo raoneo vos vitare
;
illos, quia vestra fides et obedenlia ubique laudatur
Vers. 31. — Accepta. UtinteUecta cliaritale„ quia estis in capite mundi,
illi
et exemplo vestro
sic
:

illius erga se, cum iUo unanimes Dco gratias agant. jam possent alii corrumpi. Vel, rogo vos vitare illos,
Magnus enim profectus est ei, cujus ministerio multi quia leviter obedistis, quod bonura est, etinde gau-
facti laeti Deura laudant. deo sed volo ut sitis sapientes in bono discernendo,
;

Vers. 33. — Deus autein pacis. Christus, qui ait et sine aliqua parle mali.
Pacem meam do vohis, et pacem meam relinquo vo-
Vers.20. — Deus autem. Vos sitis sapientes : Deus
bis (Joan. xiv); qui cum suis estusque ad consum-
&\\iava.contcrat Satanain, id est falsos prKdicatores,
mationem saeculi, ita et sit vobiscum ; ipse enira est
vel quemlibet vobisadversantem homiuera, vel dia-
qui ait Vobiscum suin omnibus diebus usqiie ad
:
boluin.Sub pedibus. Ut caput, id est primos molus
consumationein scECuli (Mattli. xxviii).
suggestionum contemnatis, et si diabolus est, conte-
ratis ejus caput sicut Evee in figura Ecclesise, vel
CAPUT XVI. sensualitatis dictum est. Gratia. Gratiam quam pro-
Vers. 1 .
— Commendo autem vobis. Amodo multos raisit in adveulu suo, jam optat eis.

justos Apostolus proponit, quibus credere debeant Vers. 21. — Salutat vos. Quasi dicat : Tolet tanli
519 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THKOLOGICA. m
congaudeat veslro cuipto, et ideo iiericveiarc vos^\ scita, quousiiuc suo tcmpore jicr ipsum Ghristum
dccet. sunt revclata.

Vers. ii3. El uniuersa. Supia dixerat omncs Vkrs, 26. — l'cr Scriiituras propltctaruin. Ab co
Ecclcsias ; scd hic dicit Ecclcsium alLcrius proviu- rcscratas , tustimonium dantes huic proidicationi.
cii», uude Caius crat. Patcfactum in cunctis gentibus ad obedieudum, id
Vkhs. i5. — Ei autem. Sic cgo vos meiieo. Ei au- cst ut obediaut lidci bene operando. 'iVai/i aliis, scd
tetu tpii potest vos coulinuare, sit gloria, aipio solo cogniti soli l)eo : (|uia clsi sit modo hominibus rcvc-
bono sunt bona omuia in quo epistolai notalur sum-
;
laluni, tamen soli Deo cognitum est, quia solus no-
ma, quia liic principaliter intendit Apostolus illos vit cur ita factum quo reprimit inquisilores
est. In

monere ut omnia attribuant gratino Dei. qui (juajrunt cur tanlum distulit Dcus ? cur tol gen-
Secuiiduin rcvclationem. Mysterium dicit incarna- tes perire pcnnisit.

lionem f.hrisli, etc, (puu luternis teuiporibus erant Vkus. ^7. — Cui lionor. (Aug.) Quod additur : Cui
abscondita : quia licet cx aliqua parte antiquis pa- gloria, ctc, usijue adqmti pcr eum innotuit homini-
Iribus fuisscnt cognita, plene tamen a nullo fuerunt bus Deus Triuitas, ([uod est mystcrium.

EPISTOLA I AD COKINTHIOS.

AUGUMENTUM. B cis invidere, et sibi velle altribuere. Vel posuit no-

Corinlhii sunt Acbaici, et hi simililer ab Apostolo mina bonorum apostolorum ut ostcndat quod si in
audierunt verbum verilalis, et subversi sunt multi- uoniiue majorum uon est gloriandum, nec in nomine
farie a falsis aposlolis. \Juidam a pbilosopbiie ver- illorum quoruni doctrma prava cst, gloriaudum est.
bosa eloqueulia, alii secta legis Judaica; inducti Veus. 13. — Diuisus est secundum vos Christus,

sunt. Hos revocat Apostolus ad verara fidera et Evan- quasi dicat : Multos facitis Christos, id est datorcs

gelicam sapicnliam, scribens eis ab Epheso, per Ti- gratiarum. Vel ([ui opcratur idem in oinnibus divi-
mothcum discipulum suum. sus est, dum creditur in isto plus operari, in illo

minus. Vel quia hoc dicitis, modo a vobis divisus est

CAPUT PRIMUM.
Christus, id est separalus iSunquid Paulus cruci-
:

Vers. 1. — Paulus vocatus. Id est ab omnibus pri-

fixus est ^ Per hoc verum quod Corinthii tenebant,
vilegio nominis dictus .^postolus Jesu Christi. Hic facit eos erubescere dc falsis : sicut per Christi re-
non servum se nominat quia potius erat opus auc-
:
surrectionem, quam credebant, probat resurrectio-
toritate et commendatione coutra superbiam Corin- nem morluorum, quani negabant.
thiorum, apud quos viluerat. Et Sostlicnes. Ecce per Vers. ii. — Gratiasago Deo, etc. (AuG.) Paulus
eum qui iuter eos versabatur culpas eorum sc res- ,
gratias agit Deo,quod neminem ipsorum baptizave-
cisse innuit. Frater. Per hoc removet, quod non rit, qui tanquam obliti in cujus uomine baplizati

malo animo ei notiticaverit, sed ex charitate et desi- essent, per horainum se nomina dividcbant. Cum
derio corrcctionis. enim tantum valet baptismus per hominem contem-
Vers. i. — Cuin oinnibus. Et omnibus scribit suf- ptibilem, ([uaulum per Apostoluin datus , ila nec
fraganciis Coriuthiis, qui in eisdem vitiis labora- illius, sed Chrisli esse cognoscitur, etc. it^9^^J
bant. Vers. 17. — Sed evamjeliiare. Perfecte enim ba-
Vers. 3. — Gratia.
Primura proponit de bonis, ut ptizare etiain minus docti possunt. Perfecte autem
his aliis couformentur. Et Doinino Jesu Christo. Qui evangehzare multo ditHcilius esl et rarioris operis.
a Patre personali (piidem proprietate dislinctus est, Ideo doctor gentium pluribus excellenlior, evange-
sed unus cum ipso uuitate substanti:r Deus. lizare se missum dicit, nonbaptizare. Hoc tamen ne-
Vers. 5. — In omnibus. Supponit partes aliquas in cessitate instante interdura egit. fion in sapientia.
omni verbo, id est in omni genere linguarum, vel in Contra sapientiam sfeculi. Non in sapientia verbi.
onini modo prjcdicandi, id cst minoribus, mcdiocri- Sapientiam dieit philosophorum quoe sic dicitur, etsi
bus, et perfectis. uon sit attamen illa est ([u;c verbosos facit, per
:

Veus. 10. — Ohsccro. Hucusiiue boiios laudavit. (|uam crux, id estmors C.bristi, evacuatur ; et inqtos-
'-'
His huulalis, invitat alios ad borum siniilitudinem. sibile secundum naturam Deus immor-
judicatur, ut
Vers. 11. — Chloes. Noraen esl loci vel personje. talis morerctur. Verbi. Ibi compositio verborum
Aliquibus enim videlur locus esse, ac si dicerctur : qua'ritur, ubi teste virtutc ipsa veritas se non com-
ab bis qui sunt Autiocliia;. Ali^iuibus autem femina raeiulal.
fuissc videtur Deo devola cum ([ua mulli essent co- Veus. 18. — Pcrcuntihus. Idest sapientibus mun-
lentes Deum. di, ([uorum et sapieului pcrit, el fulsa osteuditur, et

Yehs. 12. — Hoc autem dico. Ilic contra baptistas ipsi damnandi suut.
agere incipit, de quibus ilh gloriabantur. Eijo ijui- Dei virtus. Diim occisus diabolum vicit, el homi-
dcin. Sub suo nomine et apostoloruin notul pseudo, nem liberavit, vel virtutem dat crcdoulibus per quain
ne si diceret in nominc ipsius vel illius, videretur
: liuul rairacula, cum res cxigil.
 . —

521 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. 1 AD COR. 522

Vers. 19. — Scriptum est cnim. Ideo non misit A quia nihil relinquit omniuo quod nesciat, vel quia
me in sapiontia, quia praodixerat quod eam non reci- ^crutari te facit ;
quod enim dono ipsius tu facis,

peret in prKdicatione evangelica, sed perderel et re- iUe facere dicitur, quia sine illo tu non faceres.
probaret de coUegio praedicatorum suorum : et sic Vers. 12. Sed Spiritum qui ex Deoest. Spiritus
factum est. sanctus ulique Palris ot Filii est , necnon et noster.
Vers. 21 . — Placuit Dco per stultitiam prxdica- Quod enim dalura est, eliam ad eum qni dedit refor-
tionis salvos faccrc credoites. Id est crucis fide acter- tur, et ad eos quibus dedit. Itaque Spiritus sanctus
nitatem provenire mortalibus : ut ibi salus re- non tantum Patris et Filii qui dederunt, sed etiam
periretur, ubi stultitia creditur. noster est qui accepimus. Et non est iste spiritus
Vers. 26. — Vidcte enim. Vere stullum el infir- nostor in quo sumus ; quia ipse spiritus noster in
mum Dci, est sapientius et Ibrtius hominibus. Quod quo sumus ipse spirUus est hominis, qui in ipso cst.
in vobis polestis experiri. Insipionles enim el infir- Et ipsum tamon spirilum qui hominis est accopi-
rai vos vocaverunt, inter stulta et iulirma Dei enu- mus. Sed aliud est quod accipimus, ut essemus,
merati sunt tales vocatores, qui tamen confundunt aliud quod accepimus ut sancti essemus. Spiritus
sapientes et fortes. El vere suut taies, quia non multi. autera horainis iu Scriplura accipitur, pro ipsa
Non autem ait, nulli, forsan pro se, qui solus inter
B anima vel ipsius anim;e potentia ralionalis. Dedit
apostolos sfficularium litterarum peritus, terrenarum enim nobis nalurara ut esseraus, animam ut vivere-
opum dives,Roman;e dignitalis parentela conspicuus mus, menlem, ut intelligeremus. fjt sciamus. Multi
fuit : qui tamen haec niliifi peudit, nec usus est eis. habent dona Dei, et nesciendo a quo habeant im-
Vers. 27. — Sed quce stulta. Ecce contra ordina- pia vanilate jactantur. Nemo donis Doi beatus, qui
tionem Dei faciunt aperte, quia sapientiam seeculi
danti cst ingratus, unde in Evangolio : Qui habet,
jactant, cura Deus humilitatem proponat. Venitenim dabitur ci. Plene habere est scire unde haboat. Qui
humilis Deus quarens humiles, non altos. Qui etsi ergo non habet, id est, qui nescit uude habeal, ct
primum elegerit pauperes, indoctos, infirmos, non quod habet, auferetur ab eo (Luc. viii).
tamen relinquit sapientes, divites, nobiles, sed si
Vers. 13. Spiritualia. QuodCorinthii non estis;
eos priraos eligeret, merito talium rerum sibi vi-
et ideo culpa vestra est, non nostra, quod majora
derentur eUgi et ita in eis esset superbia qua homo
;
non diximus.
cecidit. Nisi fideliter praecederet piscator, non hu-
milis sequeretur orator. Unde Nathanael doctus, in
Vers. 4 4. — Animalis autem homo. Dicitur ani-
malis horao vila, qui fertur dissolula lascivia animse
apostolura non est electus.

Vers. 29. — Ut non glorietur. De se, sed de Deo,

suae, quam intra naturalis ordinis metas spiritus

G rector non conlinel, eo quod ipse Deo rogendumse

quod ibi ostenditur : qui gloriatur, iu Doraino glo-
non subjicit. Anirai vero sensu dicilur animalis, qui
rietur.

Vers. 30. — Ex ipso

Deojuxla corpomm phantasiam, vel legis litloram,
autcm. Non glorietur quis
vel rationem philosophicam judicat. Quia spirituali-
ex se, sed tamen esl alia gloria, quia ex ipso vos
ter examinatur. Aniraalis non potest intelligere spi-
estis.
rituaUa, quia exarainatur, id est, exarainalio et cora-
CAPUT II. probatio fit illorum spirilualium, tantura spiritua-

Vers. 2. — Non cniiii judicavi. Quimuius capaci

Uter, id
gitur
est,

examinatur. Vel
a spiriluaU homine, personaUtor le-
: ita : Animalis non intelUgit
alliora loquitur, nou utiUtatem, sed sui ostentatio-
spiritualia, quia spiritualiter, id est, per spiritualia
nem facit.
lantum probatur quod animaUs
— Pcrfectos. tioncognilores doclores,
Vers. 6. et
improbat, et nou ob aliud ei proponuntur,
est ,
quia audita
nisi ut
quibus opus non sed auditores jam capaces.
est,
cxaminetur.
Vers. — In mijsterio. Exponendo mystcria
7.

I Veleris Testamenti in quibus Christus signiticalus Vers. 15. — Spiritualis autem homo. Est vel vita
esl, ut in hostia Abel, vel Abraha'. Qmr ahscondita. vel scientia : spiritualis cst vita, qui spiritum Do-
Quia non verbis, sed in viriule : non humana ra- 13 miui habeus rectorem, auimara regit ; sciontia vero

tione comprehensibilis, sed spiritus eflicacia credi- spiritualis est qui, etsi ex parte et per speculum vi-
bUis. det, tamen de eo secundum iraagines corporum, vel
I
I Vers. 8. — Si
enim cognovissent. Vel minores legis litteram, vel humanara' philosophiam non sa-
illum esse Messiam in lege promissura, vel raajores pit, sed spiritui. Dei subjectus cerlissime ac fideliter

Deum esse, vel Dei FUiura : nunquam Dominum judicat. Omnia. Non quidoni universa quaj continet
gloricB crucifixissent divina scienlia, sed qua; ad jusliliam et vitam suffi-

Vers. 9. — iVec in cor hominis. Infra cor homi-

ciunt, id est, omnia judicanda.
I nis est quod in cor ascendit ; super cor est aeter-
num ad quod cor asccndit. Vel non est homo, sed
CAPUT m.
spiritus qui novil. .\scendit. Res dicitur in corde Vers. 2. — Adhuc enim carnales. Arguit eos
ascendere, quando bene intellecta placet. qui querebanlur se dudum nou audisse spiritualia,
Vers. 10. — Scrutatur, elc. Scrutari dicitur spi- cum adhuc indigni essent audire.
ritus Dei omnia, non ut quod nescit, inveniat, sed Ministri ejus. (Aug.) Homo exterius ministrat

'""" 17

I
 5i3 WALAFIUDI SlltAlil IUl.lt. .\ION. PAllS. 1. — TUKOl.OtilC.V. 524

([uiisi servuA, clc, usijiw (ii/.|iii;i Deus upfiiilur vello A seJ si quis volueril tompUmi i|uoil vos eslis, disper-
el |>ei'licei'e. dct illuin. lill noscilis lioc.
Vers. 8. — Untim siint. Possel videii ([uoJ si Ttiitiilum. (AuG.) In ([uibus Deus luihitat pcr
nihil ox se duul, lajnoii Dous iiiayis por liuuo ipmiii lidom siiiit toiii|iliim Dei, ete., ([ualiter etiain nuiic
pei' illuiii. suiit teiiiphim .Viigoli Dei.

ViiRS. 9. — .iiljutores. In coloiido agro domiiiico ;

(AuG.) Talis cungregatioaHlificatioest tcmpli Dei;
nou dopnivalores, ul (piidam aiunl. Qui)d indo jia- talem congrogationeni noii goneralio carnalis, sed
tot, (piia vos oslis uyricultura. Aijricullura. Uuia regoiiin'atio spiritualis Cacit. llabilat itatiue in sin-

colil vos ad tVuctum. .Kdiliciiru), quia. ipiicolit liabi- giilis Deiis taiupiam iii templis suis, et iu oninibus

tal in vobis. Et ita idem ost agor et tedilicium, ([uod siiiiul coiigrogaiis, tamiuam in lcmplo suo. Deu-s

non in rebus visibilibus. Nos colimus Dcum ado- igitur ubi(pie priesens esl, cl ubiipie totus pi'a;sous,

rando, non ornando. lllo autem sicnoscolit, ipiod nec ubiqiie liabitans, scd in teniplo suo, cui pcr
iiicliores uos reddit. gratiam bcnignus cst et pvopitius. Capitur autcm

Vers. 11. — Fundamentum enim. (AuG., lib. dc

liabilans nb aliis uniplius, nb aliis niiuus. Ilnbituro

Fide ctopcrihus, c. 15.) Fides gratia^chrisliana', id

.
aulom ideo
jj cariiis a'tatc, scil
iii auimuhbus
,
....
homiiiibiis et parvulis noii
mentis, quia in eis occulte ugit ut
, .

est, ea qu;e perdilectionem operutur, etc, usijue

sint toniplum ejus, idque in proticienlibus ot proti-
do i|un seriptum est : Vasn liijuli probat forna.r, et
ciendo porseverautibus perticit.
homincs tciilatio trilnilationis proliat (Eccli. xxvii).
(In.) SeJ dicoret aliquis ; Anteipiam facerot Deus
Christus. IJ est, liJes Christi, (pia> per dilectio-
coelum et torram, aiitequam, etc, usi/uc ad beatis-
nem operatur, per quain Christus liabitat in cordi-
simi nutom sunt illi, quibus hoc est Deum liabore
bus. Aliud iiou est ruudamentum. II;oc autem neini-
ipiod uosse.
neni pcrire sinit.
Sapientia enim hujus mimdi, clc. (.Vmbr.) Abusive
Vers. 12. — Sifjuis autem. In auio, argonto. Ui- ponitur sapionlia pro astutia.
pidibus pretiosis praiclara doclrina signilicntur, in Vers. '21. — lycmo, ctc B;iptistis vel doctoribus.
tribus aliis vanu Joctrina signatur, qu;o si modo lYfmo. Quia vestri sunt ipsi ; (piiu univcrsa sunt aj
fallit, iii igiio uppurebit : quia uidebit bona poriiin- servienJum vobis datn, et non est glorianduui, nisi
nente, el eril ei boii«, scihcot doctrina; morces vila Je rebus cxcellenlioribus. In homnibus. Quia non
ffiterna. Ligna, fcnum, stipulam. Non ha;c de raalis snnt Jntores gratiarum, sivc boni sivc raah sint.seJ
operibus accipienda suiit quasi fides sine operibus tantum ininistri.
quod
salvet,
(.Vii:.,
iion est.
in psal. xxx.) Non sibi poUiccatur quisquain V
Vers.22. — Omniaenim. Singulos nonsibidcfen-
Jant doctores vel baptistas, cuin oinnibus utanlur.
habons iicfuria operu regiumi Dei, etc., usquc ad
Mundus est noslersi cursus ojusin Doi volunlnto po-
poecatu miuima atque lcvissim a, qua; ignis facile
niinus. Vita praisens, nostra, si modesle et cum glo-
consunial.
Mors nostra spe
Vers. 13. — Dies enim. Ilic, dies ost liominis pro
ria Dei agitur.
benter pro Christo inorimur. Prajsenlia sunt nostra,
est, si futuri li-

nutu suo agentis, sed in judicio vol morte cujusquo.

si sic utiniur eis, ne olTonJnnius. Futura, si ca
Dies est Domini secuiiduin morita judicanlis, imo ot
croJontos magis optaraus.
hic judicium incipit a domo Doi, id ost, a salvandis
Sivc vita, etc. Et vita et niors Joctorum ad a'Ji-
incipit ptena, qua; consummabitur in reprobis. Ideo
ticationein subditis esse dobent. Vol per vilam,
enim puniuntur electi, nt ibi noa puuiantur. In quo
sanclos honiiues et angelos accipo : qui studeut
die est ignis tribulalionis quo urilur amor rerum
profectui tideliura, per mortein, diabolum et ineiu-
tompornlium, iliim conlristuntur do uinissis, unde et
bra ejus, qui Jum persequuntur, utililati servorum
(licitur : Tribulationcmcarnis habcbuiit hujusmodi,
Doi inserviunl.
Ignis vero extremi judicii tam din durabit, quous-
que purgati sint i|ui salvandi enint. Ifinis probabit Vers. 23. Yos autem Christi. Ut sicut h;vc
Duos ignes fiituros legimus. Unura a;lernum, (pio D "«'"'^' ''^ ''O'* Chrislo subjiciamur. Christus autcm
aHornaliter puniontur roiirobi, qui soipietiir juJiciuni. Dei. Proprius Filius ejus vohintaleni ejus faciens,
Alterum qiii pi',-j'cc(lel, quo oxurotur facios muinli ut ct nos faciamus ipsius. Cur orgo ad iujuriam
hujus, qui emondabit eos qui supera-Jitlcavcrunt li-
Christi dehominibus aliquid speratis ?

gnura, feuuin, stipulam. Qui autom aurum, argoii-

tum, lapiJes pretiosos Je ulroque igne securi sunt. CAPUT IV.

Vers. 14. — Mcrccdcm. Non solum post lincni,

Vers. 1 . — Sic nos. Hxctenus de gloria pseudo :

sed ot in hac vila liahot requiein su;o aniiiue cou-

hic do suo conlemptu ngil. Sic nos. Uoc idoo ait
temnentis omuia.
Aposlolus, quia ilo eo ininus sentiebanl ; soj sic
Vers. 16. — .'^cscilis, etc. IIoc pi';oiiiisit ut illos lionio -sontiat, ut Dous qui eum elegil.
cuinpungat, ipii turpilor vivontos corpora sua vio- Et dispcnsatores. (.\uo.) Non solmn boni, sotl
lanl ; maxinie ille (pii uxorem patris huliet. Uio eliam inali Jispcnsatorcs suut, otc. usque ad esi
agit de strucloiibus super fimdamontum. illius osse parlicipom.
VEiib. n, — Si quis autem. Isle salvus por iguem. Vehs. i. — llicjam (/uxritur. ila do uobt» rsli-

II
523 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. I AD COR. 526
niandun, scd liic iiiter vos quod noii alilji. Juin in A est, ac si dicereret : Non csl ita. Irascentis enim verba
prajsenti cum exspectandum esset, douec Deus judi- sunt,non conrn-mantis.
cet. Vere regnarc est de spe ct promissis
Regnetis.
Vers. ,3. — Meipsum. Periculum est vobis de igno- Dei securum csse, et in adversis gaudere.
tis cordis mei vcl aliorum judicare. Tanla enim Vers. 9. — Puto enim. Quasi dicat : Nidlatenus pu-
profundilas credenda est esse in honiine qua; laleat tandum est. Ironice enim loquilur. Dico slne nobis,
eliam ipsum hominem in quo est, ut in Pctro pro- (juia per niala qua' patimur, Deus ostendit nos aposlo-
fundilas inlirmilatis latebal, curase Domino commo- losnovissimos, de quibus uou curetur, tanquani morti
riturum temere promittebat. Cum. ergo quisque de destinatos, id est ad nuUam ulilitatem, sed ad mor-
se aut non omnino aut vix possit veram ferrc sen- tem reservatos quod per hoc videtur, quia ad spe-
:

tentiam, quomodo potest de alio judicare, cum nemo ctaculum nostrum quasi ad monstrum conveniunt
sciat quid agatur in homine, nisi spiritus hominis ? liomines per quod magis probamur amici Dci. Vel
;

.1/* humano. Id est ab hominibus, dum sunt in ideo deberetis uobiscmn regnare, quia puto et cer-
suo die, et non est dies Domiiii. Humano. Quia est tus sum quod nos suraus similes novissimis Eliae et
dies Domini, quo judicabil quando unusquisque pro Enoch in tribulationibus.
sc rationem reddct, et tunc secrela cordiuni pate- B Et angelis. Boni angeli et boni homines laudant,
bunt. niali irrident : ha;c
ct sinistra. His sunt dextera

Vers. 4. — Nihil enim conscius sum. ( Ambr. ) Ne

utimur ad feriendum bostem, id est diabolum, nec
illa clevant, nec ista frangunt.
dicatis Non peccavimus. Dixit sanctus Paulus Etsi
nihil
:

mihi conscius sum ; addidit tamen, sed in hoc

:

Veks. 10. — Propter Christum. Cujus crucem

justificatus non sum. Et vos etiam, si nihil estis iu-a;dicamus, quod vos tacentes, videmini in Christo

conscii,
prudentes.
contiteamini tamcn Domino, ne quid sit
quod vos prailereat.
Veks. 13. — Tanquam purgamenta. Per ha;c om-
nia probamur in Christo prudentes
Vers. 5. — Quoadusquc vcniat Dominus. Aliter Vers. 14. — Nonut confundam vos.
et fortes.

Aspera blan-
injuria judici fil : ([uia judicis injuria est si anle dis mitigal, ut salutaris medicus.
judicium cjusaservo procedatscnlcnlia.///wmi«afti<.
Id est aperta faciet abscondita tenebrarum, id est
Vers. 13. —
Pcedagogorum. Dum psedagogos no-
minat, pueros siguificat. Per Evangelium. Addidit
peccatorum. Tunc laus erit unicuique. Bene agcnli
vel
per Evangelium, ne ipsius putaretur esse quod Dei
cogitanti ; liic autem nescitur quis sit laude
est. Ait enim Dominus in Evangelio Ne vobis dica-
dignus. :

Vers. 6. — Mc cl Apollo. Proposui tiguram pro

G tisPatreminterra,unuscstenimPaterDeus(3latth.
xxiii) nou ut hoc nomen caGteris tollatur, sed ne
;

omnibus, ut ab omuibus abhorreatur sicut a nobis. gratia Dci qua in aiternam vitam generamur, naturas
Ne, etc, unus, etc. Ab illo, id est mcliori quam ille, vel poteslati, vel eliam sanctitati cujusquam homi-
id est, quasi sit alius ab illo (pu nullus est, quantum nis tribuatur.
ad se vel quantum ad ministerumi.

Vers. — Vers. 19. — Si Dominus voluerit. Ideo dicit, ut

7. Quis cnim te (iwf f mi/. A massa per- ostenderet, quod si non iret, Deum noluisse, causa
dilorura ? NuIIus nisi Deus. Vel si baptizatus es a ulique indignitatis illorum.
Pclro, quomodo discerucris ab co (jui aPaulo ? Nihil
ille habet a baptista, nUiil tu. Vel redarguit illos
Vers. 20. — In virtute. Terroris verba infcrt, ut

eosdem, inflati humibarentur, et se prffiparareut ad rccipien-

qui gloriabantur dc magisterio pseudo.
Quasi dicat Gloriarispro
dum eum. Absit autera, ut pii lilii dicerent : Si in
: illis, sed quid liabcsab illis
virga venturus es, noli venire. Melius enim est
quod non a me ? et si a me, quid conlra me gloria-
ris, quasi non idem a me acccperis ?
erudiri in virga patris, quam perire in blandimento
praedouis.
Quid autem, AUud genus arrogantiae amovere
etc.
conatur, scilicct ne homo superbiat propter aliquam rj
CAPUT V.
gratiam a Deo sibi datam, putans se eam habcre a
se vel a ministro. Vers. 1. — Omnino auditur. Incipit agere de for-
nicatione, redarguit illum fornicatorem qui uxo-
et
.Si autem accepisti. Hoc dicit contra illos, qui ea-
dem quae ab
rem patris tenebal, et eos qui eum tolerabanl. Erant
Apostolo audientes, de magisterio
enira et ipsi coniparticipes,
dura paterentur reum
pseudoapostolorum gloriabantur, qui per eloquen-
tiam commcndantes, gloriam iu se vertebant tara ingentis peccati secum incorreptum convenire.
cum ;

Apostolus coulemptibilem se videri fecerat, ut gloriam

Non solum ergo illum reum mortis, sed etiam inhce-
rentes illi, non esse immunes a crimine deraonstra-
Deo faceret. Ideo Apostolus ironice cis loquitur,
vit.
quasi concedens quod eis de seipsis videbatur, cum
subdit.
Vers. 2. — In/luti estis . Vento superbiae, qucepel-
lit raisericordiam ;
quia si unum membrorum pati-
\ ERS. 8. — Jam saturati cstis. Quasi : Inquiro a tur, compatiuntur et caetera.
vobis, Quid gloriaris, etc. ; sed non recte videor hoc Vers. 4. — In nomine Domini. Hoc modo judicavi,
facere ; quia vos, jam saturati, jam divites, ironia ut vos congregati in unimi sine aliqua. dissensione
 ;

527 WALAMUDl STKAm l'L'l.U. MUN. OPl'. rAKS 1. TllliOl.OlJICA nn

(iliiibus mea aiicloi-ita.s et virliis Christi cooperabi- A dis peccabanl Corinlliii, veliil, i|iio(l conl(Mn|ilis lide-

lur) tradatis liujusiiiudi Sulaiwe. lihiis inlideles judices adilianl, vel stiiltos judices
Vehs. 5. — Tnulerc, clc. llanc potestatein dieitur euusliuiehanl, ct lili^ahaiit, el fraudabaut, el alia

Apostolus habuisse, nt diiin ali(|uein a stultitia non liujusmodi faciebanl.

posset anioveiv, dialiolo eum vexaiuluin tnideret Vkiis. •i. — QiiDniam. Qiiia exemplo lldci iUorum,
quousiiue peeiiitenliain protiteiis, n nuilo desisterel. perlidia luijusmodi (lainnabiliir.

Vt spiritus snlriis sit. Sic .\postohis nou crudeli- Vkiis. 4. — Swruldrid iiiilur juiliciii. Qiiia dixerat

ler, sed aniabiliter Salaiuc tradit. Sic Moyses in Aposlolus eos posse de liis miniiiiis judicare, delermi-
cultores idoloruni paucos quidem judicavit in pva;- nat, qui ad hujusmodi negotia delinienda sint consti-

sens lerrens, in posteruni disciplinam sanciens. Sic tiiendi, scilicct, contemptibiles qni sunt in Kcclesia.
et Klias et alii honi : (piia sic et nielus aliis inciiti- Mujures enim spiritualihus intendere debent.
tur, et ipsis peccatuiii nnnnitur. Unde hoc exem- (Aiic;., lib. de oycre Monac. c. -20.)Sapicntes igitur
plum Kli;enon reprehendit Christus in discipulis ipii in locis consislebuut fideles, etc, usquc ad vel
suis ; sed quia odio el non ainore correctionis desi- interveiiieiidu pr;ecideudis.

derabant vindiclam ignis in eos qni sibi hospitiuni Veus. o. — Ad rcrccnndinm. Terronas causas cxa-
nou pnehuerunt sic ct I'elrus in Auauia et uxore ,n,iexteriorum reiumsapientiamperceperunt.
;
jj ,„|„i.„t
ejus viiulicasse leiiilur, vcl Iradil, ul Spirilus sunc- Qui auleni spirilualibus doiiis dolati sunt, terrenis
tus quo conlaminati nudantur, salvus sil eis, nou non dcbent negoliis imphcari ut dum non coguntur ;

amissus in die judicii. inferiora bona disponere, valeant bouis superioribus

Vebs. 6. — Totam mns.mm.Varlidites erant, dum deservire. Cavendum est tainen, ut lii ([ui douis spiri-
paterenlur reuin. Sed si quis poleslatem non habct, tualihus eniicunl, ne([uuquain proximorum inlirman-
quem scil reum abjicere, vel probare non valel, iin- tium negolia funditus deserant, sed vel aliis quibus
munis est. Et judicis non est sine accusatore dam- dignum est tractanda commiltant, vel per so gerant.
nare, ut nec Chrislus Judam abjecit. Vers. 8. — Fratribus. Quos juvare deberetis, et

Vers. 7. — Conspersio. Est fariua per aquam con- eic regnum perditis, et pejus, quia scieutes.

glutinata sine fermenlo, id esl, azyma. Vult ergo ut Vers. 9. — An nescitis. Nota quod toties repctit,

isti sint unum (^uid pcr dilecliouem, puri a corrup- iSescitis ;

quasi : Me sei[uendo, hoc scire deberelis ;

tione peccati, novum hominem induti sicut in bap- sed sequenles pseudo, stulli facti estis.

tismo sunt facti. Zyma Graece, fermentum Latine. Vers. 1 1 .-Sedsanctificatiestis.^l^otased, repetitam
Pascha immolatio non transitus, sicut quihus-
est, conjunelionem, non parvum pondus dare sententiae.
dam videtur, prius enim Pascha et sic transitus :
p Vers. 12. —
Omnia mihi licent. Quia di.xit potius
quia anle exemplum est Salvaloris, el sic salus.
ferendum esse, quam causas male agere, ne quis pu-
(AuG.)H£ec vitaj nostrje innovatio estquidam trans-
tet sua nullo modo esse repelenda, supponit : Omnia
itusde morte ad vitam, etc, usque ad (juoniam mea mihi licet repelere, sed tamen non repelam, quia
pascha uostrum immolatus est Christus. non omnia expediuut ad cursum meum, sed impe-
Vers. 8. — Sinceritatis. Nova; vilaa et veritatis, diunt. Ilem per aliam causamidem ostendit. Quasi:
sine omui fraude. ul sincerilas mundam vilam faciat,
Licita sunt, sed non repetam, quia cum sim liber,
et verilatis onmem fraudem excludat. nolo redigi suo poteslatejudicis : vel, nolo esse sub
Vers. 10. — .ilioquin, etc Non possent tales dorainio alicujus rei, ut causa ejus fratrem oftendam.
Chrislo lucrari, si colloquium eorum vitarent et couvi- Vers. 13. — Esea ventri. Propler luec non sunt
viura ; unde et Domiuus cum puhlicanis et peccatori- repetenda, tamen esca debelur veutri. Per hajc nota
bus comedebat. necessaria naturae, et ideo licet repeli. Sed non
Vers.H. — iVuftcau^cw.Tuncscripsi vobis,et non multum pro his laborandum, quia destruentur, et
bene accepistis, nunc aulem delerminale scribo. No- ideo lieet de his lieri judicium vel prajtermitti.
minntur. Eani nominalionein voliiil inlelligi .Vposto- Vers. IS. — Corpora. Non polest non esse sanc-
lus : qu;e in([ueiii([uain, cum senleulia, el ordine judi- q tum Mem-
corpus, quo sanclilicalus ulitur Spiritus.
ciario, atque inlegritate, profertur. Nam si qutclibet bra sunt, membra omuia quae ima ea-
etc. Sicut
nominatio suiricil, mulli daninandi sunt innocenlcs, deinque anima reguutur, unum corpus sunt, ita oin-
quia sa^pc falso (luoquam crimina noniinantur.
iii
ues ([ui eodeni Spiritu sancto viviticautur, unuin iu
Dicendo nominntur, ostendit satis non temcre et Christo cor|ius elHciuntur. Cltristi. Quia corpus ac-
quolihet modo, sed per jiidieium aufereudos esse cepil, et corporum caput est.
malos ah Ecclesi;c conjimclione, aut si per judicium
Vers. 16.— iniim corpus. Tradunl physici, quod
aulerrinonpossuut, tollerentur potius, ne perversc
adeo uniimtur, ([uod si sanguis eoruin comraiscere-
malos evitando quisque ab Ecelcsia discedeus, eos
tur, omniuo conjungeretur.
quos fugere videtur miltat ad geheunam.
"Vers. n. — Qui autem adhcvret, elc,Non sub-
CAPUT VI. slantia; identilale sed participalioiie, eum ei sic
adlceret hic per lideiii accedens, ul sit particeps
Vers. 1. — .ludet aliiiuis. Occasione hujusmodi hcaliliidiuis ejiis, ijuod tunc plene erit. cuni sa-
judicii incipit iigere do judiciis, iii (|uibus multis mu- liabitur desiderium ejus in bonis immulabilibus.

I
 ; ;

829 GLOSSA ORDINARIA, — EPIST. I AD COR. 830

scilicet in ipsa Trinitate Domino suo cujuscst imngo. A "ino liac lege utitur, quia potior quod a falsariis di.

Vers. 1 8. — Fiigitc fonncationcm. Cum aliis vitiis '^'"'' '^^*^''- apposilura.

polcsl cxspeclari contlictus, sed lianc fugilc , ne ap- Et vir uxorem. Non debet vir dimiticro uxorem,
proxiniclis ,
quia non aliler potest melius vinci.
quia faceret eam moechari. Quod si illa cst adullera

Omne cnim pcccatum. Nullum pcccatum intantum non facit , sed adulleram dimiltil. Causa quam
dehonestat et coinquinat corpus , ut illud. Qui au- Chrislus excepit hic tacelur, (|uia nolissima est, sci-

tem fornicatur. Non dicilur propter quantitalem for- licet fornicalionis.

nicationis, quod ipsa sola sit in corporc , et alia ex- Vers. 12. — iVam catcris. Ubi ulerque fidelis

tra corpus. Plura enmi adeo magna ut , fornicatio, hoc prajceptum Domini dedil Aposlolus. Nam caile-

vel majora. Sed propter qualitatera quia turpius ris ul)i non esl ulerque fidclis ((piod in inilio Eccle-
,

coinquinat corpus quam alia peccata. siai contigit, cum Evangelium prajdicari coepit), ego

Vkrs. 19. — Tcmplum.

patct quod Spiri- E\ hoc
dico, elc. Si quis frater, elc. Idololatria et quajlibet
noxia superslilio fornicatio cst et Dominus causa ,

tus sanctus est Dcus

non esset Dcus, tem-
; si enira
forniealionis quidem permisit uxorem dimilti sed ,

plum utique nosipsos non haberet. Non solum autem

non jussit, el sic dedit locum .Vposlolo monendi, ut
Spirilus sanctus, sed cliam Pater el Filius templum .
, j- ,, r ,

1U' voluerit, non dimUlal nifid

i
'
,
rr. , TD . , . m, ([uo forsan pos-
nos hahenl. Templum ergo Dei, noc est totms Trim- tj „;, ,.,,„: «,,„,.„
sit fieri fulelis.
tatis, sancta Ecclesia esl.

— Et Vers. 14. — Sanctificatus cst. Quia hoc sa;pe con-

Vebs. 20. portate Dcum. Portalc Doum lingit quod aller per altcrum ad fidem convertitur.
est imaginem Dei in rebus bene gestis ostendere.
Vel mundus esl vir infidelis (piantum ad fidelem
In corporc. Si non parcis tibi propler le parce vel
,
muherem, et nullam ex ejus conjunclione immundi-
proplcr Deum qui te sibi fecil domum. Quam si ever-
liara patitur mulier fidelis. Alioquin. Si dimitlilis,
tis, peccas Deum, quod grave esl geuus
in pcccali
iuvicem nolentes cohabilare et aliis vos copulatis,
aliud vero genus esl peccarc in homincm.
adulleri eslis, et fdii vestri spurii, et ideo immundi
nunc, sancli, quia de licilis conjugiis nali , et sub
CAPUT VII.
Crealoris veneratione nali.

Vfins. 1. —
De quibus. Occasione fornicationis Vers. 15. —
JSon enim. Non est tanlum conjugium

quam de nupliis, unde illi quaj-

proliibel, contiuual quod sine Dei devotione est et ideo non est pecca-
:

sierant. Et agil Iripliciter, secundum consilium, so- tum ei qui dimillit propter Deum si alii se copulavit.
cundum indulgentiani, sccundum prajccptum. Si vero ambo crediderinl, per cognitionera Dei con-

Vers. 6. —
//()(' autem, elc. Dicel aliquis Si n — :
firmalur conjugiura. In pace. Non oportet litigare
hoc secundum veniam concessit Apostolus, ergo pcc- cum disccdenle, quia odio Dei discedit.
catum sunt nuptise; cui enim venia nisi peccato cou- Vers. 16. — Vnde enim. Horlalus est supraper ea
cedilur? Plane quod infirmitati concessit Aposlolus quaj evenerunt, nunc quia eadcra fieri possunt ad ,

secundum veniam concubilum attendit conjugalorum idem horlalur. Haec autera non lege jubonte , sed
uIm est incontinenli;e malum. Iucontinenti;c malum lihera charilate fiunt.
est, quod vir cognoscil uxorera etiani ullra necessi- Vers. 17. —
Divisit Dominus. Cuique Deus dedit
latem procreandi liheros , sed et ibi est nupliarum quando salvetur, id est, scit quando credet, et susti-
bonum. Non enim quia incontinentiaj ibi raalum est, net donec credal, sic et tu exspecta.
ideo connuhium quod est proeler intentionem gene-
Vers. 18. — Circumcisus aliquis. Nusquam aufert
ralionis, non esl bonum; imo vero non propterillud
Apostolus consuetudinem quae servata non impedit
,
malum bonum, sed illud malum fit
culpabile est lioc
salutem, monens ne in talibus spes salutis ponatur,
veniale proptcr bonum nuptiale. Hoc bouum nuptia-
cum tantum pro offensione infirmorum servenlur.
rum nou reprehendit Apostolus, sed malum inconti-
UndedicitnihiIeaesse,subdens:Cj>c!i/ucJsww«7«7(;5f.
nentia?. Concubitus in necessarius causa generationis
inculpabilis, el solus ipse nuplialis est. Ille vero qui Vers. 20. — Unusquisque in ea. Hoc ad eas con-
uhra necessilatcm progreditur, non ditiones vel vitse consuetudines respicit quae nihil
rationi, sed libi-B ,

dini obsequitur obsunt fidei bonisque moribus. Sicut enim conjux,

Vers. 7. — Unusquisque, elc. Non debet quis con- sic ct latro ad Chrisli fidem vocatur. Sed ille in con-
stringi, ne prohibilus a licilis admiltat illicita , sed jugio, non a conjugio. Iste vero non in lalrocinio,
ipse quid sequatur eligal, allamen iu lioc propensio- scd a latrocinio. Non enim nccesse est, ut conjuges
rera esse melius esl. desinant esse conjuges propter fldem Christi , sicut

Vers. 9. — Uri , est desideriis agi vel vinci. Non necesse est ut latrones desinant esse latrones.
ergo ideo dicit melius, quasi bonura sil uri el nubere Vers. 21. — S^TiiMs^etc. Supra posuit unura exem-
melius, sed consuetudinem locutionis esl secutus. plum de ritu vivendi, hie aliud de couditione officii.
Vers. 11. — Quod si discesserit. Aliud est disce- Matjis utere. Quia quanlo quis propler Deum despec-
dere, aliud ex coramuni consensu continere. Illud tiorestinhocsaecuIo,tantomagisexaItabiturmfuturo.
enim raalum esl, hoc bonum. Vers. 22. — Lihertus. Quia ereptus a peccatis,
(Ambr.) Ideo non subdit de viro sicut de rauliere, quag servos faciunt. Ergo nec servus condilione de-
quia licet viro aliam ducere ,
quia inferior non om- spiciatur, nec liber ereptus elatus servo se prseponat.
 . ;

531 WALAFRIDI STllABI FUl.D. MON. OIM'. PAllS I. - TIIKOLOGICA. 532

Vers. 23. — EmpU estis. Redditc vicpni , ul vos A sum audoo dicoro, ut quolios voluoriut, uubaut, uec

scrvi silis Cliiisti , iioii hominum. Ili suut servi ho- ex cordc meo quasUbet nuptins condemuare. Quod
sii|HMSlilionibus. dicitur univira', lioc oinni vidu».
minuui qui luunnnis .sc sulijiciunl

Scrvi
,

hioniiiiiiii. Quod coiitinjjit vobis si dicntis :

Vers. 40. — beatior, olc. Salis oslondit bcatam

E(jO sHin 1'iiuli, rijo .Ijiollo, cli'.

osse oliam posl mortom viri ilorum mibontoin ticlo-

Vers. 25. — De ririiinihus. Cnusa illius foruica- lom, sed boatiorom iion uubonlom. Puto autem. Non
Jubilat A]ioslolus, sod conlomiilorcs incrcpal, iil ct
toris, dc omni fornicntionc vitanda doccl.
Doniinus dicens Si mc scirctis, /"orsitan cl Patrem
Vers. 2(>. — .Y(VC.«si/(i/fHt dicit pcnurinin sirculi
incum scirctis :
:

Vel, Vutas inveniet fidem in tcrra t

qunm sivpe patiuutur conjugnii. lulirinis intirinani
vorbo dubitationis iulidcliliitom arguit.
ratiouem pr;clondit. 1'ossct eniin digniorem reddi-
dissc virginilatis rntionem , ojus munus amplius
CAPUT VIII.
commeuilaiido. Snpergreditiir eiiim virninilas condi-
tionem humnna' naturic , per i|uaiii liomiues angelis Vers. 1 .
— Dc kis. Quasi dicat : scitis a^que ac ego,
assimiUintur. Mnjor lamen victoria virginum cst quod licet oa oomedere ;
qiiia omnes scieuliam ha-
quam augeloruni. Augeli cnim siue carnc vivunl, liomus. lloc dc his dicit qui habentes scientiam cum
virgines vero iu carne triumphanl B otlcndiculo edcbant. Quos primuin arguit, nec sulTi-

Vebs. 29. — Hoc itaqiie dico. Ilic ad lemperan-

eientcr sciro dicit. Alii autom ignari sub veneratione
comcdcbant.
idoli
tiani mouet, quasi diceret : Quando conjungemiui,
Scicntia inftat. Pcr se iuulilis cst scieiitia , cum
ut id sinc peccato possit tieri ; hoc consilium do vo-
charitato utilis. Per se inllat in superbiam , ut d;e-
bis, ut qui habent Taiiquam non liahentessint. IIoc
mones qui Gra;co noraine a scientia sic sunt nomi-
facit qui liabens nxorein reddit ct non e.xigit debi- ,

nati. Proptcr clationera scientia; rcpriinendara da-

tum ; iiui propler inlirmitalem |)ropriam ducit uxo-
tus esl Paulo stimulus. Mclius cst scirc infirmita-
rem ,
plangens polius quia siue uxorc csse non po-
tem nostram, i|iiain natuias rerum ; hanc scientiam
luit, quani gaudens quia duxit, el maxime quia pari
qui apponil, aiipoiiit dolorcm porcgrin;itionis ox ilo-
consensu oontinenliam servanl. Beatiora sane con-
siderio patrias.
jugia indicanda sunl, quae sive procreatis, sive
prole coutempta continenliam pari consensu servare
tiliis
Vers. 3. — Si quis autcm diligit Deiim. Hic ddigit
Deura, qui charitatis causa scienliam mitigat, ut
potuerunt.
prosit fratri pro quo Christus mortuus est.
Vers. 34. —
Cogitat etc. Ha?c enim dc damna- ,
Vers. 4. — Deescis. Vituperata scientia eorum,
tione non tiraens ct de salute secura, cogitat lantum tandem aperit quw
Q est ea vera. Idoluin nihil est in
qua? Domini suut. Ut sit sancta, ctc. lloc el nupta, mundo. Id est inter creaturas mundi. Matoriam
,

sed ampUus innupta ,

quas libera a necessitatibus enim Deus formavit, sed sluUitia hominura formam
mundanis, quibus aslricla est nupta, inlensius vacat
dedit. Quavunque enira sunt in cronturis, fnctn sunt
co^leslibus prfeceplis. per Vorbura. Sod forraa honiiuis in idolo nou est
Vers. 35. — !Son ut laijueum. Sed ad id tendens facta per Vorbura, sicut nec peccalura per Vorbum.
dico, quod honestum esl, ut homo sit castus corpore Sed esl nilul, et nihil tuint homines cum peccaul.
et animo non quod turpc sil conjugium sed quod
, ,
Nisi unus. Hoc dicit ne puteturDeus esse in idolo.
hoc honestius et facihtatem habeat Deum orandi.
Vers. 36. — Si quisautem, etc. Sicut de virgini-
Vers. 5. — Si quidcmsunt dii mnlti. Id est genti-

bus plures : quos lerret Deus noslor, id esl d;vmo-

bus deterniinavit , sic dc custodibus determinal.
Vers. 38. — Melius facit. Quia apud Douin, me-
nes qui volentes videri dii sibi exigunt qua; vero
Deo dcbentur, aras, sacrificia, et alia. Noster vero
ritum ilU collocal, ct a sreculi solUcitudine liborat il-
horaines deos facit.
lam. Et ideo recte ait : MeUus est enim quod licet

et expedit ,
quam quod licet et non expedit. Vehs. 6. — Deus. Tribus modis Deus dicitur.

Vers. 39. — Mulicr aHigata. Dixorat niulierem Substanlive dicilur Deus, Trinitas. Adoptive , sancti

causa fornicatiouis a viro rocciiontem manere in- D qui per adoptionis gratiam dii sunt. Nuncupative,

non damiones ot idola. E.r quo. Omuia a Patre , sed per

nuptam , aut viro suo roconciliari , et dixerat,
an maneret loto tenqiorc vitaj suw, an tempore viri
FiUum creala sunt. Kec alia por Kilium , alia por
Patrem , sed cadem : aUoquin jain uon unmia por
hoc crgo detcrminnl. Itaque virgo semper potest nu-
Patrera, nec oinnia per FiUuni; si autein omnia por
bere cui vuU , sod mulier, id est conjugala , oliam
Patrem, et omnia pcr Filiuin; ergo eadem per Pa-
causa foriiioalionis dimissa , et scparata a viro , vi-
Irom qu;c ot per Filium facla sunt ; a)qualis esl orgo
venle viro ;illigala est legi , etc. Quod si dormierit.
Patri Filius, et insoparabilis oporalio utriusque. Et
Non dicit, primus vel secundus vel quotus , nec , ,

enim nobis difrmiendum quod non diflmit Apostolus :

unus. De Christo pro humanilato subdit, sed de Spi-
ritu sanclo non oportuit.
unde nec ullas doboo damnare nuptias, uoc cis ve-
recundiam uumorosilas iuforro. Dumiiius autcm Vers. 7. — Polluitur. Pcr illos scilicet qui habont
soptcmviram noii diinmat, nec dicil in resurroctiono scionljain uiiius Doi , sod non cum olinritate , por
non possc essc. Sod taiitum : neqtie nuhent, neipie quos iu hunc errorem iiilirmi inducobanlur, quo-
nubentur. Unde nec contra humanae vereoundia} sen- rum uon cibus polluitur, sod conscienlia.
 ;

533 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. I AD COR. 534

Vers. 12. — In Chnstum. In Christum peccai-c, A ita cvangelizavero, non estmild gloria ;
quia tunc
essct pro necessitate, quia va', id est, penuria esset
est Christuni negaie.
Bicut pscudoapostolis. Necessitas, hujus vit;e susten-

CAPUT IX. taniLT. Vw. Quia unde vivam non habeo.

V'ER.s. 17. — Si enim volcns. Quia ex voluntate esl
Vers. 1. — Non siim Uber. Incipit sc proponcrc merces. Videamus quomodo, scilicet si ita ex dile-
in cxcmplum, ut sicut ipse abstinct a licitis pro
ctione facio, ut potius patiarpenuriam quam abutar
scandalo fratrum, ita et illi. Quasi clicerct : Absti-
potestatc. Si autem invitus. Ut quod necessitate co-
ncte ab hoc licito, quia ego habeo libertatcm acci-
gar, aliis prodcro, at non mihi. Disjiensatio niihi.
pieudi stipcndia, et lamcn non accipio. Etsi sic in-
Ilic dispcnsatio talis intelligitur, ut qiiasi servus
ductum sit, intendit comprobare aposto-
tauicn sc
alienum censum dispenset, unde ipse nihil capiat
luui, quia occasione pscudoapostolorum niinus dc pi\etcr cibaria. Alibi dispcnsator dicitur qui ut lilius
eo senscrunt Corinthii. ministrat Evangelium cohffiredibus. Non debemu:
Vers. 4. — Nunquid, etc. (Beda.) Pcrmisit enim
ideo cvangelizare, ut manducemus, sed ideo man-
Dominus, non jussit, etc, usque ad potestas igitur
ducare, ut evangclizemus ut cibus non sit bonum
;

est, non jussio Domiui, accipcre sumptus. T) qund appetilur. sed necessarium quod adjicitur.
Sororem muiicrem. Dominus in comilatu suo mu- Vers. 19. — Ex omnibus. Negoliis homiiiura, nihil
licrcs habuit nc vidercntur alicnie a salute, qu» et
ab eis accipiendo ; Omnium, subaudi hominum,me
ministrabant ei sic ct apostoli.
;
servum feci, supportando omnes, veluti bonus procu-
Vers. 6. — Operandi. Vcrbum opcrandi, lioncs- rator supportat infirmos, maxime vos, o Corintbii,
tius quam accipicndi.
per mcam patientiam. Feci aulem hoc non callidi-
Vers. 7. — Quis mililal. Nc, quia abslinct, co-
tatis astutia, sed compatientis affectu, tit plurcs lu-
aposlolos reprehendisse viderelur, addit : Quis mi-
crifaccrcm Christo.
litat.
Vers. 20. — Tanquam Judwus. (Hier.) Non vere
[CaRYS.) Quis jilantat vineam, et de fructus ejus Juda^us, sicut nec vere gentilis, quibus in cibis, etc,
non edit '! Per illud pericula hoc autem laborem ct
;
ttsque ad quomodo sibi serviri velit, si ajgrolaret.
miseriam muUam et curam oslendit, ct tertium item
Vers. 21. — llis qui sub legc, etc Samarilanis
addit exemplum his vcrbis.
([ui libros Moysi recipiunt, quibus non contuntur
Qais pasrit, etc. (In.) Multam diligcnliam, et ma- Judaji. Sunt autem ex origine Persarum, quos su-
gistro debitam crga subditos ostendit. Quod ex his
blato Israel posuit rex Assyriorum vcl Persarum ad
apparet : Ktenim militcs, ei agricolae, et pastores
incolenda loca Samaria;.
erant apostoli, non bellorum,ncque terrai, neqiie
Vers. 22. — Omnibus omnia. Omnibus cessit,
brutorum animantium, scd rationc prasditarum ani- non tainen religionem excessit.
maruui, et cjus exercilus qui adversus dffimones ar-
Vers. 24. — Ncscitis, etc Ostendit quanta sil uti-
malur. Et de lacte. Lac gregis <licilur quidquid a
lilas Icgis nostrae, in qua non uni, sed omnibus pro-
l)Iebe prKpositis datur.
niissa est palma et qui prior venit, exspeclat ut
Vers. 8. — Nunquid, etc,
Hoc est Nun- (Id.) :
coronetur cum
;

posteriori. Dravium. Est pr^mium

ipiid ego humanis duntaxat cxempHs rem meam con- cursus.
lirmo ? an el lex haec non dicit "?
Vers. 25. — Omnis enim, clc. De rebus non lau-
Vers. 9. — Nunquiddc bobus. Cura; quidcm sunt ; dandis trahuntur multaj simihtudines, ut in Evan-
verum non ita, ut de iis Icgeni instituat. gelio de iniquo judice, qui viduam nolebat audire,
Vers. 12. — Ne quod offendiculum. Id est, ne et pigro qui non ex amicitia, sed ex ta;dio panes
dieatur de nobis, quod causa qu;cstus et Uicri tein- commodabat ; ita hic non commendantur agonistica
poralis potius pracdiccmus Evangeliuin, quam causa ct ludicra.
salulis animarum el remuncrationis ajternae, habca- Vers. 26. — Non quasi. In inccrtum currit qui
turque Evangeliuin veuale. lalia facit, ut ex quibusdam sperare, ex aliis despe-
Vers. 13. — Nescitis. Rcdit rursus ad illud quod D rarc possit.
incceperat, ostendens quia sibi liccal, et lamen non Vers. 27. — Castigo corpus mctim. Apostolus suo
laciat. Naturalis etiam ratio hoc habet, iit quis inde timorc nos tcrruit. Quid enim faciet agnus, ubi aries
vivat ubi laborat. tremit "? Nc fortc, etc. Quod cilo contingere posset

Vers. 15. — Ego aulem. Abstinet Apostolus a tuncaliismagiscavendum,ne otTcndendo sintrcprobi.

sumptibus, ne sit forma pseudoapostohs rapacibus.
Bonum est, etc. Quisquis cnim eo quod sibi de- CAPUT X.
betur uti non vult, amplius impcndit Ecclesise. Vers. 1 .
— Nolo enim. Volenli comprehendere sic
Maximam ergo habebat gloriam Apostolus apud jst agendum non enini baptisma et sacramenla
;

Deum, non exigendo stipendium ab infirmis, wflficiunt, ut quidam putant sicut nec Judseis be-
;

vel de suis laboribus transigendo quotidianum vi- neficia Dei valuerunt, cum post peccarent.fjuowia»»
ctum. Gloriam. Quam habco apud Deum infirmis patres. Exemplo Judaeorum, qui uegligentia sua
compatiens. offenderunl, soUicitos facit. Stib nubc. Quia omnia
Vers. 16. — Nam et si, etc. Pro mercede : Vel, si in figura nostri illis contingebant.
535 WALAFRim RTRABI FULD. MON. OPl'. PAR.S \. — TriOLOGICA. 536

VEns. 2. — In Moyse baptiiati. In (lucalu Moysi A cropcnt in fornaco, qni non lialji-nt vcnluni sn-
purgiiti per visa signa illu. Yol, signuni baptisnii perbiic.

acooperunl, quoil croilontibus idorn valuit. Baptizati Vers. I i. — Proptcr quod, etc. Quia sola sacra-
sitiit, ipiia a morto liborali ol poi- eam nnnnlati ab monla non salvanl, ot (piia qiii cadit pimitnr, et

ignoranlia Doi, ipia' |iromobal oinnes gonlos, et pr:o- quia aiixiliiim Oci noii doesl, fugito ab iilolorum

parati ail aceipionilani leffoni.Vol bapiizaii ilicnnlnr, ciiltii. Vol, ue comodant sapionles iilololliyta cum
quift gerebant lormam noslri sacranionli. Moyses offondiculo iulirmorum, (piibns idololatra; videren-

Clnislum, nubes .Spiritum sanctum, maro baptismuni tur. Vel, nc ipsi infirnn idololatrie sinl, et ut fugia-

signilicat. lis loqiior allum aliquid qiiasi prndentibus, et ideo

Vers. 3. — Eamdcin cscam. U ost liJo : ilivorsa

diligoiitor dijnilicato. Vel, modo loqiior infirmis, ut
supra prudentibus.
is temporc, diversa in specie. Spiritalem. Id esl,

spirilnalo aliqnid signiticantom. Cum dicit spiritalciii, Vers. Ifi. — Cali.r henedictionis. Ideo fngiendnm
oslenilil spiiitnalitor inlelliyi in Cbrislo et lioc dc a cultuia idolorum, quia ut comcdons idolothytnm
omnibus innuil, nnumexponit : Petra erat Chri.^tus. unnni ost cum diomone, sic per corpus Cliristi unum
Obl cuin
csl CUMI Christo.
IjIiriMU.
Vers. 4. — (.onsetiuente
'
cos pctra. Id est, satis-_,
B „ .
/d„
Panis imem trannimus. (Be
,.
EDA.) Chrislus quando
•

facionte vo unlali eorum,

inundanles sccuUc snnt;
,11, sic
.
'^

nnia (luoquo irent, aqiui»

Cbnstus
.

in
,1
descrlo
,
mauducalnr,
.

vila
.
mandncatur. cSScd quis audeat, etc,
, .

usque ad manebat apud Patrein integer, ut angelos

hujus mundi suos comilatur. Vel, consctitteiite, id
pasceret.
est, secuturam veritatcm significante. Petra autein.
Solet ros, qu;e significatiir nomine rei qiiam signi-
Vers. 17. — Quoniain uniis, etc. Unus panis unione
lical nominari. Petra. Id est Clirislus, sequebatur, fidci, spei et charitatis. Corpus est per submini-

quia ubi humanura deficiebat suffragium, aderat.

stralionem charitatis : quia unum sumus, el unum
sentire debcmus. Ifac autcin dicil ut fides una unum
Vers. 7. — iV('(/«t' idololatnr, etc. lUos tangit, habeat sensum et opus.
immunes
qui in idolio epulabantur, putantes se ,
Vers. 18. — Viiiete. Similitudo est ad inlelli-
crimine. Sedit populus. Per commeraorationem illo-
gendum quod supra dictiim cst. Ideo addidit, seeun-
rum notat ea qure in Corinlhiis sunt, osteudens
ium carnein, quia esl Israel secunduin spiritum,
quam graviter punita sint in Judaeis. Ludere. Id est
qui veteres umbras jam non sequilur, sed eara
adorare, ipiod ludo puerorum simile. Facilis nam-
eonsequentem (quae illis umbris pr«cedenlibus si-
que ad lusum ost puerilia. Quid autem lusui puerili
gnificata est) verilatera et imraolat Deo in corpore ;

tam simile est quamidola adorare?

C Christi sacrificium laudis, ex quo Deus deorum
Vers.9. —
Neque tentemus C/tr/s^Hm. Nota Chri- Dominus locntns est, et vocavit terrara a solis ortn
slum Deum quem tentaverunt Judaji, et ideo a ser- usi^ue ad occasnm.
pentibus perierunt, donec serpens ajneus erectus est,
Vers. 19. — Quid eryo? Quia dixi, fugite a cul-
quera qui intuebantur, a morsibus sanabantur.
tura idolorum, videor quod idolis iinmola-
dieere,
Vers. 10. —
In /igura. Eccc ostendit cur signa tum sit uliiiuid magnum, sed non hoc dico, sed
illa jam non observantur, cum res maiiifosta sit ad potius dico, quod ea qnne gentes imraolant, dasmo-
correclionem nostram. niis immolant : quia idolo diabolus cohtur, qui pejor

Vers. 11. — Seripta sunt. Non propter nos tan- est idolo.

tum. Per ha-c enim exempla ad correcliorera vitam Vers. iO. — Socios fieri dminonioniin (.\UG., lib.
provocamur, ut aut proemium, si obedientes fueri- II de Doetrin. Christ., c. 20, 21, etc^ Ad hocgenus
mus, aut propensiorem po?nam inobedientes raerea- etiam pertineut consullationes ct pacta, etc, usque
mur. Fines sireulorum. Quia in ultima a^tale sumus, ad matliematici, quiconantur actionum eventus pr»-
el tot exemplis priorum magis corrigi debomus. Vel diccre, dicunlur.
fines sa-culi devonorunt in nos, s;ecularitas in nobis
D Vers. 22. — .4» (emulamur Dominum, Videntur
finitur; et idoo turpius si peccamus.
aemulari et iuvidore Domino, cujus rcgnura dimi-
Vers. 12. — Videat ne cadat. Ut qui praesumen- nuerunt, qui cum scandalo IVatrnm comednnt.
tes de scientia, cuin scandalo fratrum odobant ido-
Vers. 23. — Omnia inihi liccnt. Poleslate liberi
lolhyla, et dc pseudo glorianles, judicabant aposto- Non quia omnia
arbitrii el doclrina legis naluralis.
Inm cum ipsi essent rci.
ecce ponamus
liceani eiiam illicila, sed licere

Vers. 13. — Tentatio vos, elc. Horlatiir nt hn- omnia.

mana teulalio illos approhendat, non alia. Humana Vers. 25. — Oinne quod in macello. Quia liciia
eniin lenlatio est, ul in necessilalc vel pressura non sunt, et tamen non est ulendum eis sempor. doter-
dillidat homo dc Deo, auxilinm humanum requi- minat quomodo liceat edere vel non edore.
renilo. Propter Chrislum crgo pati,humana tonlatio Vers. 2S. — Propter illum. Quia qui idolis servil,
est, per qiiam proficiliir apiid nonm. per hoc gloriabiiur et conlirmabitur in errore, el

Possitis sustinere. Qiiod lil por bumililalem. IIii- fratribiis malum dalnr exempluiu.
miles enim in omni tenlalionc custodit, ut illi nnn Vebs. 29. — Vt quid enim. Quasi : Quid opus osl.
537 GLOSSA ORDINARIA. EPIST. I AD COR. 538

ut puter causa veneralionis edere ? Juflioor enim A nondum suo judici se offert et colloquitur, ubi

non distare ab idololatra. condilionem suam neccsse esl profilcri.

Vers. 31. — Sive ergo manducatis. Non solum - Vers. 7. — Quoniam imago. Iraago et simililudo

sed etiam opera (ua pro se invicem accipiuntur, sed tamen in hoc pro-
ergo vox tua sonct laudes Dei ,

cum vocc Cum enim voce cantave- prie est similitudo aniraee cum Dco, quod incir-
concordenl tua.
cuniscripta, quod ubique tola et simul.
ris, silebis aliquando vita. Sed sic canta, ut nun-
enim ore clamas, ct fraudem cogi- (AuG., Ub. Ttii de Trin. c. 1, 8, 9.) Homo dicilur
quam sileas. Si
imago Dei, et ad imaginera quia non ffiqualis, etc,
tas, siluisti a laude Dei, et quod gravius est, in
:

blaspliemiam perrexisli. Cum enim laudatur Dcus us(iuc ad ut male viventes benc loquendo turpitudi-

de bono opere luo, laudas Dcum el cum blasphc- nern suam contegant.
matur Deus de malo opere tuo,
:

blasplicinas Dcum. Vers. 11. —

Ycrumlamcn. Quamvis in prima
condilionc non sit vir dc femina, scd converso :

Si ergo quod manducas et bibis, ad rcfectioncm

etiara in sequenti generalionc non est hoc. In Do-
corporis surais, reparationemque raerabrorum, gra-
qui tibi tribuit mortali et fragili ista mino. Id est in operatione Domini, in qua alter sine
lias agens ei

laudat altcro non creatur.

supplcmenlorum solatia, cibus tuus el potus

Dcum. Si vero modum naturr debitum immodcra- B Vers. 12. —

Omnia autcm. Posl(|uam singula
tione voracitalis cxcedas, ct vinolentia te ingurgi- dixit, utomnia Deo uni principio subjiceret, addit
tes, quantaslibet laudes Dci lingua tua sonet , vita omnia cx Dco, ut neque mulier de subjectione
blasphemat. doleat, neque vir de exaltatione superbiat.

Vers. 32. — Ecclesue Dei. Quanlum ad infirmos Vers. 13. — Vos ipsi. Quia Corinthii ejus traditio-

i[uibus fiunt oflendicula, dum eorum exemplo ad- nera non sorvaverant (quod eis succenset), jam non
haerent his quee inimica sunt Deo. ex auctoriiate traditionis suadet, sed ex natura.

— Omnibus placeo. Qui hominibuspro- Nattira nos docet, quia vir si comam nutriat, etc.
Vers. 33.
Coma est gloria mulieri, quia naturaliter eam habet
pter verilatcm placet, jam non ipsc ilUs.scd veri-
pro velamine : coma enim indicium velaminis est
tas placct. Si propter seipsum placet liomo, super-
ut natura? voluntas addatur. Et ideo vir non est na-
bia est ; hoc cst quod hominibus alibi dixit : Si
turaliter comatus, quia non est velandus, et lex
placcrem, scrvus Christi non essem (Gal. i). Sed
prohibet virum esse comatura.
nunquid placcbat persecutoribus suis ? Placebat
orani gcneri honiinum, quod Chrisli congregabat Vers. 14. — Si comam, etc. Coma Samuelis et

Ecclesiara, sive jam intus positis, sive introduccn- proplietarum pro velamine vetcris legis, in revela-
dis in eam. C tione EvangeUi deponitur : unde cum transieris ad
Christum, auferetur velamen.
CAPUT XI.
Vers. 17. — Hoc aufem prcecipio, Non deserentis
Vers. 1. — Imitatorcs. Sunt gradus in Ecclesia solcrlia requiratur, sed pr»cipicntis auctoritas at-
majorum et rainoruni, nt illi exeraplo pra;cedant, tendatur. ISon laudans. Incipit de Dominica coena
hi imitatione sequantur. Sed et qui praecedunt, si dicere, in qua multum peccabant.
neminem sequuntur, crrabunt : sequuntur ergo ali-
Vers. 19. — Oportet et hcerescs, etc. Non vult nec
qucm, id est Christum. oplat Aposlolus csse hEereses, sed quia sic futurum
Vers. 2. — Laudo, etc. Incipit hic agere de est, dicit. Et ad quid hoc sit utile, subdit Ut non :

velationibus in quHjus arguit illos suas traditiones tantum reprobi (qui dicunt : Ego sum Pauli), sed
non servantes : quia illorum aliqui viri velato ca- et qui probati sunt, manifesti fiant. Haereses dicit
pile, cl aliqurc mulieres non vclalo capitc orabant, pro his qui dubilant de rcsurrcctione. Scissura;

aut prophelabant. Unde ct succensct cis Apostolus, erant pro donis spirilualibus : ct hi malo suo pro-
quia cum esset eis Aposlolus, immeraores erant sunt catholicis. Omnes enim inimici Ecclesioe vel

Iraditionum ejus, quasi. Etsi de aUis culpo, laudo errore cascati vel malitia depravati prosunt Eccle-
tamen de hoc : ironia. '-^
sife : quia si accipiunt potestatem corporaliter afifli-

Vers. 3. — Viri, etc. Potest noraine viri intelligi

gendi, cxercent ejus palientiara. Si vero male sen-

hic spiritus, non ille Spiritus sanctus qui cum Patre tiendo advcrsantur, exerccnt ejus sapientiam.

et Filio imraulabihs manet, et dignis animis incom- Vers. 20. — Dominicam c.mnam. Dominicam coe-
mutabiliter datur ; sed spiritus hominis, qui quasi nara dicit acceptionem Eucharistiae, quam non de-
anira^ maritus, animalem affeclionem tanquam bent pransi sumere , vel raensis suis miscere, ut
conjugera rcgil. Caput Christus est. Quia spiritus lii quos Aposlolus arguit, sed jejuni, in honorem
horainis rcgitur a sapientia Dei, qua? Christus est : tanti sacramenli. Licet enira post coenam discipulis
in quo sicut in capite sunt omnes sensus spirilua- suis dederit corpus etsanguinem suum, non tamen
les, id est, plenitudo gratiarum, de qua accipit vir jam calumniandum est universse Ecclesise, quod
isle, et per hoc est vir caput muheris, id est, re- a jejunis semper sumitur. Nara Salvator quo vehe-
ctor animalitatis, qua; rcgitur a spiritu tanquam menlius commendaret mysterii hujus altiludinem,
mulier a viro. voluit hoc ullimum infigere cordibus et nicmoria)
Oran.'!. Quia in aliis ubi esl, potest velare, sed eorum. (^uo ordine autem post sumerelur, ab apo-
539 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. - TIIROLOGICA. 5i0

stolis per quos ecclesias disposilunis orai, servavil \ viis potuit lerrori vol contristari do eo quod noii erat

(ioceiiiluin.
sensiiriis inorluus. Dicliiin est enim ei : A'o« infe-
retur cadaver tuum iu scjiulcro palrum tiwrum
Vers. 21. — IJnusqiiisque eiiiin, etc. Notat illos
/!(•(/. xiii). Et por lioc inubedientia prophetaj puniri
{III

qui inunera i\mv olTerelianl ullnriluis pro sacrilieio

poluit, ne ad supplicium larlareum ejus aniina ra-
conlieieuJo, pcraclo illo, sibi resuniebanl, noc aliis
peretur. Corripiinur. Iii paucis est omnium emen-
non habcntibus coninuinicari sinebant, sed soli su-
datio, qualoniis limore iiicna; nostra; alii cmen-
mebaut ita ut imle eliain incbriarenlur, aliis esu-
:

daulur.
rieuliJius.

(Asiiiii.) Muiuis oblalum totiiis lit populi, elc, Vi:iis. 33. — Invicem c.7-spi'ctare. Ut multorum

usijue iid lorniam qua' a Cliristo in bujusiiioili re- oblatio simul cclebrelur, et omiiibus minislrelur.

dala esl ileral.

CAPUT XII.
Vkiis. ii. — EeclesiniH. Kcelesia sunt fuleles ; dc
quiluis dicilur : llt e.rhiheret sihi P.eclesiiiin ijlorio- Vers. 1 .
— Dc spiritualibus. Agerc incipit Apo-
sam. Hoc lamen nomine vocari ipsam domum ora- stolus dc bonis sancti Spiritus, pro quorum niajori-
tionis Apostolus lestalur, dicens, Aut Ecclesiam Dei, bus alii superbiebant, minores invidcbanl ct despi-
etc. Laudo vos ? Vcl s'c distingue : Laudo vos in hoc ? " ciebant, ([uasi nun;[uam habituri cssent.
ulii|uc non laudo. Vers. 2. — Scitis. Spirilualia, tradilurus priora

Vers. 23. — Ego enim aecepi, ctc. Ostcndit my- commemorat, ut sicut tuorunt lunc imago idolorum,
sterium Eucharistia) inter ccenandum celebratum, ila nunc sinl imago Dei.

non cienam esse. Mediciua enim spirilualis est, et

Vers. 3. — Ideo notuin. Qiiia per singula cha-
meuioria redomi^tiouis, eonsequumur, ut majora rismata horainil)us raagis gloriam quam Deo dabanl,
quia niorle Christi liberali sumus. Uujus in edendo nescientcs lioc a Spirilu sancto ministrari ; in omni-
et bibendo memores esse debcmus, Novuin Tesla-
bus ostcndit laudom Doi csse et gratiara, ut sicut
mentum in hoc consccuti quia beneficii divini san- :
lunc imago idoli iolum nialum fuit ex liomine, ita
guis est testis, unde ad tuitioneni corporis et ani- nunc ex Spirilu Doi omnia bona crcdautur. .Y('hio in
raa; pcrcipimus quia caro Chrisli pro salute cor- loquendo, operaudo. Dicit
spirilu, etc. Cogilaudo,
:

poris, sanguis pro anima nostra : idooque non man- similiter tribus modis, scilicet, corde, ore et opere
ducauilum prsedixit lex sanguincm. In (jua noctc.
anathema Jesu, idestaliquam separationem, a Jesu,
In nocte passus ad lucem resurrectionis venit.
id est quodlibet peccalum quasi Abslinetur per : :

Vers. 24. — Fregit. In sacramento scilicet, se-

p spirilum a malo.
cundum quod videbatur et inlegrum esse a lideli-
Msi in Spiritu sancto. Quasi Benc operari ct :

bus credebatur. Unuiii omnibus dedil, ul in unitate

omne bonum est per Spiritum sanctum, et idco ma-
permancrent : sed cum fregit, sponlaneam passio- jor non dcspicial minorem, quia nihU habct nisi a
nem suam ostendit. Spiritu sanclo.
Vers. 26. — Quotieseuniiue. Exponit in quam Vers. 4. — Divisiones. Hoc commune omnibus :

Chrisli commemoralioneni, raortem scilicet. Donec sed gratia; suut divisas, ne rainor desperet : ne raajor,
veniat. Quia lioc non mutabitur sicut sacramenla dum audit gratias, superbiat.
Juda?orum.
Vers. il. —- Indigne. Non quia manducat aliquis
Vers. 6. — Idem vero Deus. Hoc ait, ne Pater et

Filius et Spiritus sanctus alia separaliin operari vi-

non ad salutoni, ideo minus est corpus cl sanguis
doantur, ex eo ipiod Spiritui gratias, et Doraino mi-
quod accipit.
Deo opcrationes supposucrat, omnia
Vers. 29. —
Judicium sibi manducat. Qua^itur
nistrationes, et
Doum subdit Quia Deus opc-
referons ad unuin :

quomodo hoc, cum Dominus dical Qui manducat :

ratur. Omnia in oinnibus. Non omnia tribuil, sod

uiii
me, ipse vivetproptcr me ? Sed duo suntmodi man-
in oranibus omnia oporalur, ut quod non habot quis
ducandi unus sacramentalis, cpio maiiducant tam
:

p in se, habeat iu alio, et sic maneat charilas cl bu-

boni quam iiiali ; quo .soli boni. Et
alius spirilualis,
inilitas.
hoc csl non solum Chrislum manducare el in sacra-
meulo cjus corpus accipere, scd in ipso manere, et Vers. ". — iiiicuiijuc. Divisa sunl bona, et nou
habcre ipsum in se manenlem. Spiritualiter euini ad merituin alicujus singulariter dantur, sed ad uli-
manducat, ciui iu unilale Ecclesia^ (quam i|)suin sa- litatem ocdilicanda> Ecclesiie. .Vccepimus el nos Spi-

cramoulum signilical) iiuinel. Nam qui iliscordat a V ritum sauetum, si amamus Ecclesiam, si charitate

(llirislo, nec earnein Christi inauducal, iioc sangui- compaginauiur, si catholico nomiuo et lide gaude-
neni bibit, etsi tanla' rei sacranioulum ad judiciuin mus. Ciedainus, fralres, quaulum quisipie amal Ec-
quotidie sumat. clesiam Christi, tantum habel Spiritum sanclum.

Vers. 30. — Ideo intcr ros. Iloc lit ad corroclio- Vkrs. 8. — Sapientiif. Sapiontia esl in contoinpla-

nem aliorum. uaeruorum. Scientia

lioiio in aclioiie tomi^oraliuin.

Vebs. 32. — Duin judicamnr, etc. Eisdom qui pa- Unde in Job Ecce pietas. : Id osi, cultus, Dei esl sa-

liuntur etiain po-na propria, est aliquando purgatio, pieulia, qui Grieee tlieosebia. Et quis liic cultus ojiis,

ut pro])heta> Addo, qui prohibitus comodil : qui vi- iiisi amor et cognitio ejus * absliuere autom a inalis
 —

541 GLOSSA ORDINARIA. EPIST. I AD COR. 542

scicnlia cst : mala aulem in leniporalibus sunt, in A nesta, quia non habent eam speciera docoris quam
quibus caute ct prudenter versandum est. Cui datur habent ea quoe in promptu sunt. Vel propter legem
sapientia, est quasi sol ; cui scientia luna in nocte membrorum quee de peccato venit ; usus membro-
sfficuli ;
quibus cffitera dantur, stelloe stint : quia lirpc rum illicitus turpis est, non mcmbra ipsa. Intelligen-
in nocte suiU necessaria. tur etiain quidam fratres qui cum honesti sunt ege-

Vers. 9. — Alteri fides.El fides inter dona Deiet slate et habitu, aliquando tamen vitai mundioris
munera Non ergo cum sunt. Vel intclliguntur illi qui in Ecclesia per ali-
est. sola charitas, fide a Deo
nol>is est.
quod peccatum inhonesti, abundantius adjuvantur

Vers. 10. — Sermonum. Sermones sunt allegori-

consolationibus ct orationibus, ut honesti tiant.

ctc pronuntiationes quffi in prophctis et in Evange-

Vers. 24. — Honesta autem. Quasi dical : Ita et

fratribus in quibus studium pcritiae, convcrsationis

liis apparent.
ornavit houestas, nihil esl quod addalur a nobis.
Vers. H. — Unns ntque idem spiritus. Quod su- Sed Deus temperavit. Remoto illo quod obest, ponit
pra dixit ires operari, hic nominat spiritum quia :
illud quod prodest, scilicct contcraperationem.
enim unius sunt naturae, quod unus opcratur, tres Vers. 25. — Sed in idipsum pro invicem. Quasi
operantur. Unus et idem inquit ne tot pulentur , ,
D dicat : Sollicita sint mombra. ut tcndant in idipsum,
quot sunt opcra non quod sinc Patre et Filio Spi-
:
id est in id solliciludinis quod sit ipsum, id est in-
ritus operetur. Inscpnral)ilis cst eiiim operatio Tri- diS^erens, utnon minus pro alio quam pro se.
nilatis. Dividens sinyulis. Unde nec huic dolendum, Vers. 26. —
Et si quid patitur. Hoc de mem-
nec illi superbiendum. Ut vult. Qui solus novit quoa bris corporis ambiguum non csl, quia si oculus vel
conveniat, et gratis, non ad meritum hominum. pes capiatur aliqua aegritudinc, tolum corpus con-
Vers. 12. — Ita et CAm<tts. Caput et corpus dolet. Ita et nos decet condolere fratribus si quid
dicitur Christus. propter ineffabilem unitatem tapi- adversitalis emerserit, et lajtari si bene cesserit.
tiset membrorum. Unus sj)iritus faciet omnia in Vers. 27. — De membro. Vel Christo , vel a me
membris corporis Christi, sicut una anima videl in cujus pra;dicalione instituti estis.
oculo, audit in aure, et in ca?teris omnibus omnia fa- Vers. 28. — Et quosdam quidcm . Detcrminat hic
cit. dc donis Dei, quae altiora, ct quse sint inferiora.
Vers. 1.3. — Etenim. Ostcndit quoraodo corpus De his enira putabant Corintliii, quod minus esset
Christi sit unum quia omnes baptizati, id est abluti majus, et quod majus essel minus. Primum. Di-
et iu uno spiritu ducti sumus in hoc, ut simus unum gnitate et lempore apostolos viceChristipraedicantes
corpus, id est unanimes per illum unum spiritum, ct omnium judices.
ut totum corpus hominis una anima vegetatur. Et '-' Secundo proplictas. Id est mysteria Scripturarum
quia omncs potali sumus in acccplione diversorum vel fulura rcvelantcs. Tertio doctores. Pi-aecepta vi-
doiiorum Spiritus sancti, in uno siiirilu quia oinnia : vendi dantcs, vel qui pueros litteris imbuunt.
dona ad unum cflicienclum dirigit. !S'on ilhuspersona Genera linguarum. (Chrvs.) Ecce donum Deiest,
contemnenda vel prasferenda, nec hominibus gloria multas scire linguas. Et nota quod ultimum ponit
Dei danda : quia unus et idem in omnibus operatur. illud, quod illi priraum ponebant.
Vers. 14. — Nam
et corpus. Ostendit per simili-
Vers. 29. — Nunquid omnes pro, etc. Qui haec
ludinem humani corporis unilatem corporis Christi,
non habet in se amet in aliis ea : et in eis jam haec
id est Ecclesi», habcre varietatcm olliciorum et di-
habet quae in se non habet.
versitatem hanc non tollere unitatem sicut humani
corporis unitas non in singularitate consislit,
:

sed in
Vers. 31 .
—
Excellcntiorem viam. Charitatem,
i[uia est majus omnibus prasdictis donum uude in ;
multis membris. ut invicem sibi pra;stcnt quod debent.
fine, his qui dicunt, Domine, in nomine tuo pro-
Vers. 17. — Si totum. Quasi dicat : Si in Ecclc-
phetavimus, dmmonia ejccimuSj virtutes feeimus,
sia omnes essent unius ofiicii, quomodo iinpleretur
dicet Dominus liecedite a me, non novi vos, ope-
:

neccssitas corporis, cujus gubernationi diversis opus

rarii iniquitatis (Mattli. vii).
est? D
Vers. 18. — Memora, umunquodque eorumsicut CAPUT XIII.
voluit. Ut nihil desit illi : ita ct in Ecclcsia diversas
personas quibus tribuit munera diversa. Vers. 1. — Si linguis, clc. Probat hic
quod cha-
Vers. 19. —
Quod si essent omnia unum, non
ritas exccllcntior est : quia alia sine
non valent, illa

et illa sine istis prodest plurimum. Charitatem au-

modo multitudo sensuum periret, sed cliam corpus.
tc.m. Charitas est fons proprius et singularis bono-
Ita si in Ecclesia omnes essent unius oflicii et digni-
rura cui alienus non commuuicat. Quae ut olcura non
tatis,non discernerentur membra nequc corpus.
potest preini in imo, sed superexcellit qure si de-
Vers. 21. .4ut ilerumcaput pcdibus. Ipsa di- ;

gnilas contemptibilis esl sine subjectis.Ofticium enim sit, frustra habentur caetera ; si adsit, habentur ora-
est per quod dignitas constat. Magnus imperator nia ? yelut (es sonans, etc. Sicut impulsu aliquo et
necessariura habet excrcitum. non pcr se acs resonat , sic loquens linguis, non per
Vers. 23. — Inlwnesta sunt. Absit ut in menibris se, qui nescit quod loquilur, sedvirtute spiritus pro-
sanctorura aliqua sit turpitudo : sed dicuntur inho- fert ea i]uil)us audientes mulccat.
Si3 WALAFRIDI STRADI FULD. MON. OPP. PARS I. - TIIEOLOGICA. 544

Vers. 2. — Et
hnhuero prophctiam. Ut Bnlanm A
si
pvoi>liclat, qiiam qm \o,im\uv linRun. In meipso au-

ISoverim mi/steria. Ut ot Judas tem videre p(iti'slis, quiid linyua non prodest, pro-
cl Caiplias, el Snul.
phetia autem prodest. yttnc autem. Si venero nunc
cum apostolis, et diabolus, qui (ul Ezechiel tlicil)

mysteria divina novit. Scientiam. Ut seribie et Piia- ad vos, quando lideles estis, linguis lofjuens, quid
clafcm scd vobis prodero ? ([uasi dicat niliil, ipiid ergo lunc lin-
risau, unde : Vos habctis sciciili/r, iicc

intratis, nec alios intrare sinitis ()latth. \\\u). gua iu'Oderat, (piando inlideles eratis 1 (piasi dicat

IlaluMit Iktc utique el mnli, qui et conlilebuntuv in nihil. ,1»; in rcccUilionc. Ut csponam revelationcra.
Uevelatio est quando per figuras oslenduntur quie-
judicio, ubi non audebunt mentiri quibus non di- :

cetur : Non liabuistis, sed non novi vos quia ea :

dam mysteria, ut in Apocalypsi. Aut in scientia. Ut

sine charitate habuerunt.

cxponam ca qum ad sciendum pertinenl.Ea sunt qux
fidem illumiiiaul, ut de natura Deitatis. in pro-
Vehs. 4. — Charitas patiens est, etc. Ilnec sunt
pkcliu. Vl exponam Scripturas (|u;e dc futuris agunt.
.liit

arma quibus niiles Chrisli armatur. Cujus armatu-

Aut in (loctrina. Ut exponam Scripturas qua;
ra^ ipiasi pra'eipua arma pr.Tmisil, patientiam et be-
mores informant.
nisnitatem.
illata a proximis mala a^quani-
Vers. 7. —
Tamen qute sine, ctc. Per mc ostcndi
(Orig.)' Patienlia
^-
I <" V.U
i
,.
Imffuam non valerc sme inlerprete. t>
i
•
a„^•

Per nie dico, , .

. , . T!
u
.
,

miter portat, benigmtas sua bona proximis deside- ." ,. . ..•._, ^.^ :.._:._...
oslendi, qui sum rationalis, tamen pcr inanimata
rabiliter impendit. ^on amulaliir. Quia non eam
idem possum oslendere.
sua teliciias coutristat. Mon inflalur. Quia non eam —
Vers. 8. Etenim si incertam. Ilera per aliam
sua felicitas atlollit.
similitudinera. Etenim si incertam, etc. Judaeis erat
Vers. 5. — .Vim qua-rit, elc. Non esl amatri.x pe-
usiis lid)K in festis et in bellis diversis sonis.
cunise.
— Omnia Vers. 10. — Et sine vocc. Multae sunt linguoe,
Vers.7. credit. Non dicil omnibus cre-
sed habcnl proprias significationes vocum, ut inlel-
dit, quia soli Deo. Omnia sperat. Sic in partibus,
ligantur.
id est in populo Israel apparuit, quisperabant ha-
Vers. 11. — Si ergo nesciero. Et quia alii sine
bere quod promitlebat Deus. Omnia sustinet. In ca-
interprete non iutelligerent, cgo ero barharus.
pite, id est in Christo, qui patienter exspeclavit
Vers. 12. — Sic et vos. Vel sub una distinctione,
gloriam resurrectionis et ascensionis.
sic. El propler hoc ne sitis barbari, et vos ut ego
Vers. 8. — Charilas. Item in hoc est dignior
qua;rite ut abundetis.
quia nec in hoc skcuIo nec in futuro finitur, etsi
,
Vers. 14. — Spiritics meus orat. Spiritus vocatur
quaedam opera ejus cessent. Sunquam c.rcidit. Si vis animne inferior mente, ubi corporaHum rerum
credendo et sperando diligimus (juod nondum vide- ^ similitudines iraprimuntur. Mens, allera superior vis
tur, quanto magis cum videbilur?
animi^, ut supra. Spiritus Pharaonis informatus est,
Vers. \0.— Evacuabitur quod. Destructio imper- imagines mens Joseph illuminata
ut videret esl, ut
feciionis est, quando id quod imperfectum esl im-
intelligeret. Sine fructu. Ita est si lingua incognita
pletur in totura.
quis loquatur, vel signa aliquarum rerum sine in-
Vers. 12. —
Nunc. Iraagines veritalis per fidera telleclu proferat, sicut soleut Lalini homines Graece
videntur. Tunc autcm facie ad faciein. Id est res caniare, oblectari sono verborum, nescientes tamen
ipsse nianifesle videbuutur. Tunc cognoscam. Id est quid dicant.
videbo promissa, sicut ipse est, hoc est prnesenlem Vers. 15. — Orabo spiritu. Id est, ita loqui ap-
ad Deum esse, ubi Chrislus esl. Vel sicut prKscitus probo, ul signa verum formenlur in spiritu, et eorum
sum cognoscere quod modo est secretum. Speculum. intellectusrefulgeatinmenle. Vel, Orabo oreelraenle.
Esl anima speculum vicujusaliquomodoDeumnosci-
:
Vers. 16. — Amcn. Nota quod hocverbum aineii,
mus, sedobscure..£?ii;/ma. Est autera »nigma non nec Gra-cum, nec Laliuum est, sed Hebreeum , et
omnis,sedobscura allegoria.Unde sicul perspeculum iulerprelaliu' verum. Cumque possel dici, veruin,
significavil iraaa;inem, ita nomine a^uigmatis simililu- non tamen dixit, sed aincn. Is'ec Grtecus, nec Lali-
dinem ipiaravis, sed obscuram et ad percipiendum ^ ^,5 intcrpres ausus est id facere, ne vilescerel nu-
difticilem intelligil. dalum, sed honorem haberet velamenlo secreti.
Vers. 13. — Fidcs, sjics, etc. Quibus scienlia et Vehs, 18. — Gratias ago Deo. Propouii se e.xera-
prophelia mililal sine (piibus nullius justi est vila phun, quod non debent loqui linguis nisi ad anlifi-
ista perfecla. Major aulcm horum cst charitas. Clia- cationera, sicul ipse (pii omnes novit.
rilas est cui hic fides et spes non potest deesse, sed
Vers. 20. — Sed maliiia parvuli estote. Silis re-
fides et spcs sine cbaritate possunt esse.
moli a malitia, ut parvuli, sludenlos his qua* pro-
simt, quod est perfeclio seusus.
CAPUT XIV.
Vers. 21. — In lege. Ratio quare non debet qua'-
Vers. 2. — Qui cnim loqiiitur lingiia, etc. IIoc rere linguas est quia in signuLU sunt inlidelibus (quod
aulem fiebat (piando lingua loqucns se non iulelli- ipsi jani nou sunti el uou ad ;edilieali()uem ((me ue-
gebat, ut si (pus alicujus linguie prolationem et non cessaria esl jam rulelibus. Aliis linguis. Nou do
significatioucm sciret. s;d)balo,etneomeuiis,el circumcisioue el hiyusnuvli,

Vbhs. 6. — Suiic aulcm. Dixi (piod maj(U' est ipii sed Novum Teslamentum. Vel, uon in revelalioue.
545 GLOSS.i ORDINARIA. — EPIST. I AD COR. 546

qua indigni sunt, sed in parabolis dicitur eis Evan- A Vers. 4. — Resurrexit tcrtia die. Et hoc dixi
gelium. Et nec sic exaudicnt. Hoc de his praedixit secuudum Scripturas. enim Osee Post bi-
Inquit :

quos proesciit non credituros, quilnis propter pec- diium vivificabit nos, et in die tertio resurgemus
cata non patet vel placet vcrilas. in conspcctu ejus (Ose. vi). Si mortuus et sepul-
Vers. -22.— Itaijue tiiiguce in sigiium. Id est ser- tus resurrexit, ne dubitetis mortuos ct sepultos re-
mones Dei incognita lingua et peregrina obscuri surgere.
sunt ne videaiitur a pcrfidis , ut cum audiunlur, Vers. 5. —
Visusest Cephw. Prius aliis viris qmm
signum sit qui proptcr perlidiara factum est ne au- quibusapparuisse legiturin Evangelio,aliter contra-
dientes iutelligaiit : hoc utique tit iiifidelibus quibus rium esset ei quod primo mulieribus apparuisse
teguntur sensus, fiJeHbus autera couveuit prophetia legitur.

et non bngua incognita. Vers. 8, 9. — Abortivo. Abortivus dicitur quia

Vers. 23. — Si ergo coiiveniat. Alia ratio dalur extra tempus legitimura natus, id est anlequam de-
hic curnon debeant loqui linguis, quasi dicat, quia beat, vel post et tardius renatus apostolatum acce-
linguce sunt iii signum, non ad Gcdificationera. pit, jam Christo assumpto. Vel similis abortivo, quia

Vers. 26. —
Quid enjn. Jam incipit determinare sura niiniraus, vel tempore et vocatione, non digni-
quo modo linguis sit uteiidum ; quasi dicat Quam- : r> late, labore et pra?dicatione. Hoc caiisa humililatis
doquidem lia;c veniunl de locutione Hiiguarum crgo ; vere dixit, et probat dicens : .Von suin diynus. Cur
quid agendum de his est? quasi dicat : Utamini lin- ergo Apostolus ? Gratia autem Dei. Primum sola
guis ad aedificationem, sicut ca;tera agenda sunt. gratia, cum non pracederent nisi mala merita. Sed
Unusquisque, etc. Ideo nullus se excuset. Psalmum post per gratiam incipiunt merita.
hahct. Laudem Dci, per canticum. Doctrinam. Sen- Vers. 10. — Abundantius. Hoc magis impletum
sura spiritualein per prudeuliam. est, quia de opere raanuum vixit, nec Evangeliorai-
Vers. 27. — Aut ut multum Nonplus quam
tres: nus fecit. Et ne voluntas sine gratia Dei putaretur
tres, ne loquens linguis occupet diem, et non sit aUquid posse, subdit : Non ego, sed gratia, etc.
locus prcphetis Scripturas disserentibus. Vers. II. —
Et sic credidistis. Arguit eos quia :

Vers. 28. — Sibi autem loquatur. Sibi loquitur cum lisc manifesta fides esset apud omnes eccle-
qui corapungitur ex his quje dicit. Et ideo ad ho- sias, illi laraen inde desciverant.
norem Dei, quem laudat vel oral. Vers. 14. — Si autem Christus. llucusque Chri-
Vers. 29. — Propheta: duo. Quia sulVicit serrao stum resurrexisse ostendit. Nuuc per resurrectionem
tot liominum, et in ore duorum vel triura slat omne ejus probat resurrectionem mortuorum. Negabant
verbura. pseudoapostoU Christum vere passum fuisse ,
aut
Vers. 30. — Quod si alii. Dalur inferiori quod ^ sepullura, aiit resurrexisse vel in carnem venisse.

non superiori. Vers. 15. — Invenimur autem. Ha^c et alia ideo

Vers. 33. — Son enim est dissensionis Deus. Es- inferuntur, ut erubescant Corinthii sequentes erro-
set autem Deus dissensionis si eos quos replet, si- rera pseudoapostolorum, quem absurda ha;c conse-
mul loqui compelleret. quuntur, quae etiam ipse damnat. Ne ergo ia hoc
Sicut in omnibus, etc. Muheres taceant , sieut errore remaneant, dicit Inveni : , etc. Adversus
ego doceo in omuibus ecclesiis. Dcuin. Non minore, sed majore fortassis scelere in

Vers. 35. — Turpe est. Quia conlra diseipUnara Dco laudatur falsitas, quam vituperatur veritas.
ecclesiasticam hoc est. Vers. 17. —
Quod si Christus non, etc. Si Chri-
Vers. 37. — Si quis vidctur prophcta. QuoJ slus non resurrexit Christus in morte retinetur. Et
,

utique non est, si non ita esse cognoscit : qui enim si in raorte, tunc et in peccato, quod est causa mor-
vere est, ita cognoscit, et qui hrec ignorat, ignora- tis. Et si in peccato tenetur, peccata yestra remit-
bitur, id est improbabitur. Pusilli in cruce glorian- tere uon potuit. El ita adhuc estis in peccatis ves-
tes etiamsi ignorent quK subtilissirae disseruntur, tris, quffi remissa vobis credebatis , et sic est vana
ad gloriam tamen perveniunt, quia non perit unus fides vestra.
de pusiUis pro quibus Christus mortuus est. Cogno- D Vers. 21. — Quoniam quidem per hominem.
scat. Cura hoc dicit, innuit diflicilia esse verba epis- Ecce primitia;, horao et homo, homo ad vilara, homo
lolarura,cum apropheta vel spirituaUjubet cognosci. ad mortem, sed ille non nisi homo, isteDeus et homo.
Vers. 38. — .Si quis autem ignorat. Sed si quis Vers. 22. —
Et sicut. PersicM/, nolatur simUiludo
ha;c ignorat, et non vult credere esse mandata Dei, et causa, quia sicut ex corruptioue Ada3 ad inortem,
ignorabitur , ut in Evangelio : Nescio vos ,
id est ita ex spiritu Christi ad vitam.
non novi vos esse meos, vel inter priedestinatos.
Vers. 23. — Unusquisque. Ordines exponit, ut
C.\PUT XV. de re certa : ettempora quando faclum sit, ei quando
Vers. 2. —
Per quod et sqivamini. Si retinetis futurum sit, ut resurgant mortui. Deinde qui sunt.

iUud EvangeUum, id est resurrectionem mortuorura, Alia liltera : Deiiide hiqui sunt Christi in adventu

ea ratione qua contirmavi vobis, id est per resurrec- cjus, scilicet resurgent. Itaque qui in Christum cre-

tionera Christi. .Yisi frustra credidistis. Quod est, si dunl, et rainus eo digni sunt, resurgent posteriores

non tenetis resurrectionem mortuorum. Incassum tempore, et dignitate minores. Et qui sint Cbristi, ex-
est fides quee non accipitur sub spe resurrectionis. ponit subdens: (3«i in adventu cjus crcdiderunt,elc.
 y — :

Ul WALAFRIDI STllABl FULD. MON. OPP. PARS I. TllliOLOGIGA. !l.i8

VEHS.ii. — l)i'iniU' /iiiis. lloc puuil ;ul coiiiiueiula- diueinus et bihainus, eriis eniiii nwriemur. Hoc jiro-
lioacin ivsurroclioiii.s, (|ua implota riiiia oiit iiuimli pier eos qui (piasi uihil futurum sil post mortem,

et consuraiiuUio omiiiuin. Cuin evacmverit. Dum ventri lantum student ut pecora, dicentes : Quis
(iurat niuiuUis , an^'('li aiiyelis in-a>sunl , (litmones indc venit ? Non nudivi voccm cujusi|uam inde ve-
(honionilius, iiomincs liominibus : ad ulilitalein vi- nieutis. Qiiibiis diciUir : Stulte, si palor liiiis surfje-
vonliuni, vel ail (locoi)lionom. Sed lioininilius col- ret, credcios ? Domimis oiuiiium surroxit, ot uon
lectis in anjjelis et lioiniiiilius (uiinis [nielalio cessa- crcdis. Qui voluit inori ct surgere, ut omnos uiii
iiil, non crit inter pra;sidontes et subdilos illa dis- credcremus, ne a muilis deciperemur. Crederes pa-
scnsio. Tunc autein noluin eril oinnibus, niiiil lio- Iri iterum morituro, el non credis jam immortalis ,

rum ali(|uos terreiios vol C(ciestes liabuisse ex se, (pii doiiiquo loslimoiiiuin habot iu cu'lo, tostimonimn
sed ab illo, cx (jno snnl oiunia. iu terra , testinionium ab aiigolis , testiraoniuiii ab
Vers. -25. — Oportel iiutein illum reyiiure. Sen- inferis.
sus esl : Oportet rogmimejus inlerim niauitestari,
Vkiis. ;)3.— .yoUite seduci, etc, a pseudo (pii de
donec onmes inimici cuiii rognare faleantur : di-
;

mediciua qu;eruiit vuliuis ot de Scripturis conanlur

cendo donec excludit niajorem manifestationem, nou
lorqiioro vinculum, unde laqueum mortis iujiciant.
amplioroiu regni pcrmancnliain. L'ude alibi Oeuli
:
p Corrumpunt bonos mores, etc. (Tiieodor.) Bonos
nostri ad Doiniiiuni Deuin nostrum, donee misere-
liic ieves vocavit (|ui facile docipiuntur.
ntur, etc. Nou ut tuuc avorlantur, sod ut uiliil am-
plius re(]uiraut. Vers. 34. — Eviijilatc. IIoc uolite, sed evigilate

Vers. 26. — iiovissima autein. luter alia con-

a eorpore ; et sic eritis justi ; et post : Nolite pec-

(piod potostalcm
carc iliis consenliendo, quia ignoraut Deum.
stal et suscilandi liabcl Ctiristus
cum snlidit : Sovissimc autem iniinica dcstruetur Vers. 35. — Sed dicet aliquis. Hactenus per ra-
mors. Modo Clirislus regnal, el lunc regnabit : sed tiones probavit resurrectioncra mortuorum, modo
novissiine,- id est post orania destruetur raors, quia per ipsam rerum naturain posse fieri oslendit ; (piasi
amplius non dissolventur bomiues sicut lucretici dical per hwc piobatur : sed tamen ali(piis deprava-
arbitrautur. yovissiine. Quia non erit ali([uid (piod tus sic ioi[ui posset, quasi morluorum resurroctio
dostrual : postquam boc mortale induat immorlali- per nalurani iieri non possit : Et si resurgent, qua-
tatem. Inimica. Cui iniraicamur : vei ipsa nobis. Ite- livc corpore, quasi dicat : Non poterit aliud esse
rum commendatio resurrectionis. quam modo, id esl passibile et mortale. Respondet
Vers. 27. Prcetcr — eum i/ui subjecit ei omnia. Apostolus : Insipiens, id est qui nou attendis quod
Qui sicut ex uullo est ita nulla ratioue potesl ali-
,
p quolidie vides in grano.
cui esse subjectus : Ipsecnim priucipium estomnium.
Vers. 36. Insipiens tu : quod seminas. Ita
Ut sit Deus omnia. Quia cum omnis creatura
mortuus poterit vivere, et meliori corpore : ut quod
Christum esse suum caput Christi autem caput, ,

seminas, niolius surgit.

Deum, non tanlum in omnibus, id est in confessione
omnium, unus erit Deus, scd ct omnis creaturafa- Vers. 38. — Deus autem dat. Sicut ergo nudum
tebitur ipsum csse ex quo suut omuia. grammi sominatur, et Dei uutu (luodaramodo ves-
Vers. 28. —
Ut sit Deiis. Ipse est finis queni su- tilum resurgit multa secum habens iucrcmenla, ita

pra tolies membratim ex-

concludens posuit : post mortuus Doi virtute poterit vivere, et meliori cor-
plicat quae sit consuramatio futura. Omnia. Qu.-b de- pore resurgere. Unicuique seminum. Ita et nobis
siderari possunt. In omnibus, mombris snis quia : reformabit corpora nostra autiqua, ut Job ait : Quem
prcemium virlutis erit ipse qui dedil virtutom, quia visurus suin ego ipsc, et non alius. Sed erit diffe-
Deus erit uude salieulur. renlia in gloria et dignitate, quamvis de eadem sint

Vers. 29. — Pro mortuis. Id est pro peccatis de- natura. Sicut non omnis caro est ejusdem dignita-
lendis. Vel, pro se mortuis facicndis ad sirailitudi- tis, licet de eisdem elemenlis, et hoc est quod ait

nem mortis Chrisli, quid facieut cum non sinl vitam

Vers. 39. — Et eadem caro. Omnis caro corpus,
liabituri ? .Si omnino, etc. Ita ut nec Christus surre- ^
sed non e converso : ut liguum.
xerit ? ut quid baplizanlur cum peccata non dimittan-
lur, si Christus non resurrexeril?
Vers. . 40. — Ccelestia. Resurgentium corpora
sunt C(olestia ; torrestria ant(Hiuam moriantur, quia
Vers. 31 Propter vestram. Vol Per vestram :

ex Adam. Ht quia Chrislus cieloslis est, ex eo cor-

gloriam. Ecce Aposlolus jurat ut sciamus ipiia ve-
pora cffilestia dicuntur, el uon jani caro dicuntur.
rum jurare nou ost poccatum, sed uon idoo in du-
lix Adara vero, iiuia terrestris est, terrestria cor-
biis juraudum est ct tutius est non jurare quaui
;

pora denoiuinantur.
consuetudino jurandi pajerare. Falsum verojurare,
gravissiraum est pcccatura. Contra pra;eeptum non Vers. 41. —Stella enim a stella differt, etc. //*
cst juralio : quaj non est a malo jurantis, sed in- domo Patris mei inansiones multif sunt, elsi idein
creduli vel intirmi, qiii aiiter uon crodit. douarius, id est vila anorna onmibus. Lua ost onim
Vers. M. — Si seeundum homiiicm. Idestagens bealitudo, quam jusli porcipiuul ; sitl dispar retri-
ralioiialiilitcr (|uia liomiuis est credore , iion mori butionis quaiitas. Cuiii siiil aulem resurgoules im-
lioiuinemulbcsliain, /iu(/»ui>(, id cst disputuvi. iVun- paris claritutis, taiucu Dcus o;il ouuiia iu oiuuibus.
 . :

:>49 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. I AD COR. 550

qiiia Deus charitas est, ct pci' charilatem fict ; ut A quia curruptio mortalitatis,qua3 nomine caruis hic
quod babent singuli, communiter sit omnium. osleuditur,non possidebit iucorruptibititalcm.
Vers. 42. —
Seminatur. ht csl, quamvis bomo Vers. 51. —
Omncs quidcm. Vet isecundum Hie-
ex quo concipitur usque ad dissolutionem sit in cor- ronyraum qui vivos reperlos non morituros asserit,
ruptione et post vcrmibus scatcal, tameu surgct in ad Marccttara scribeusj onmcs mortui resurgent, et

iucorruptione. non oranes vivi reperti immutabuntur, sed soli

Vers. 4i. — Corpus animalc. Id est quod nihil

sancli.
—
Vers. 52. Innovissimo. Id est in novissimo
babet ab anima, nisi ([uod seusificetur per eara, si-
signo, quod dabitur, ut ista inq)tcanlur. Ha>c tuba
cut animalia. Surget spirituale. Transiens in natu-
est ctaraor de quo dicilur : Hcdia noctc clamor
ram spiritus, id est habens <[uffidam spiritualia,
factus cst : ecce sponsus venit. Tubse nomine ali-
(|uia agite, leve, cibis non indigcus. Cum dixit cor-
([uod evidens et praictarum signum dicitur, qnod
piis transilurum ad incorru|)lioncm, corruptionis
vox archangeli et tuba Dei atibi dicitur, et in Evan-
mcntionem facit, ul ostendatur major dignilas re-
getio appeltatur vox quam audient murtui ([ui in mo-
surrectionis. Si est corpus. Verc surget corpus spi-
numcntis sirat ct proccdent, etc.
rituale, quiasjmodo est, animale est, id est cons-
Immulahimur. Exponit quomodo lioc fiat, vel
lat quandoque erit spiritualc. Sicut enim ani- B
esse ;
((uatis sit immutatio.
malcs sumus quia pater noster carualis faetus est
in animam vivcntcm : sic erimus in resurrectionc
Vers. 54. — Absorpta cst. Id cst destrucla in

spirituates : quia Pater noster spirituabs factus est

victoria Cbristi ; vel in hoc quod modum vincendi
excessit, Cbrislum invadendo ; vet mors est pec-
in sua resurrectione in spirilum vivilicantem.
cum boe
Vers. 45. — Homo. Totum genus bumanum sunt
cati dctcctalio consensu,
quod servi Dei vincent concupiscentias carnissuae.
quaj victa est in

([uodammodo
cx illo nali, ex
itli

lioc
duo homines, primus
rcnati. Christus dicilur
cl secundus
Adam,
:

Vers. 57. —
Vbi est, mors, victoriu tuas ? Ha;c
sunt verba prophetae, vet Apostoti laetantiset morti
quia de eadem matcria ; novissimus, quia post eum
insultantis in persona resurgentium, ut ccrtior sit
non succedit laomo atius, qui sit eaput vel auelor
resurreclio : quasi dicat : Vicisti in morientibus,
humani corporis
vicla cs in resurgentibus. Victoria tua qua absor-
Scd non. Dixit oorpora nostra fulura spirituatia :
bueras corpora morientiura, teraporalis fuit : qua in
sed ne quis dubitet an animate possit licri sjjiriiuale,
corporibus resurgentiura absorpta cs aiterna cons-
;

probat per simitiludinem Christi : quasi dicat, fac- tabit.

tus est in spiritum vivificantcm. Scd non prius fuit
CAPUT XVI.
in eoittud (juodcstspiritualc, scdquod cstanimalc, G
dcinde spirituale. Sic et dc nobis poterit tieri.
Vers. 1 .
— Dc collectis. Post atia, de coltectis
faciendis in sauctos qui erant Hierosotymis bre-
Vers. 47. —
Primus homo. Vcre priraus cst in viler raonet. Quod non est contra iltud iSolite co- :

animam viventcm quia de putvere tcrrse formatus

; gitare de crastino.Non est enim cogitarc dc crasti-
est animalis ctpassibilis ex nalin'a. Secundus homo, no, si quis buraano more ista cogitet sed si quis :

quia f/p ea'/o, id est quia divina natiu'a fuit humanae proptcr ista Dco mititet, ut in operibus suis non
unita, ideo ccelestis, id est spirituatis in resurrec- regnum Dei, sed istorum acquisitionem intuealur.
tione ; et quia primus pater fuit terrcnus, tales sunt Itaetvos. (Amhros.) Praecipit Apostolus oranera
omnes. Ccelestis. Dicitur cssc Christus, quia non hu- ptebem die Dominico convenire, etc, usque ad nec
mano ritu, sed divino nutu conceptus est et natus. gravc est, et multum invenitur.

Vers. 30. — Hoc autem dico. Judaei credebant

Vers. 2. — Per, etc, Id est Dominica dic. Quia
futuram resurrectionera, sed more hujus vitae, ut una dies sabbati vel una sabbatorum, vet primo
nuberent et generarent inde sadduca^is quidam :
sabbati vocatur apud Judaos dies iste, quem Chri-
non poterant respondere de septemvira mutiere, de stiani Dominicura appetlamus.
resurrectione cnira erant lii carnatiter cogitantes :
Vers.6. —
Manebo vel etiam hicmabo, etc. Ibi
sed hoc Apostolus removet, dicens ^ tanquam mcdicus, moram habuit, ubi multi ajgro-
tabant.
Quia caro. Per carnem et sanguinem, vcntrem et
libidinem, id est opera carnis (quaj ibi non erunt)
Vers. 15. — Obsecro autem vos, fratrcs, notis

sigmlicat.
domum Stcphame et Fortunati, etc. Ordo hujus ht-
teroc respicit etpendetusque itluc, ut et vos subditi
Ncquc corrupiio incorruptelampossidebit. l^epu-
sitis.
tares secundum substantiam carnis boc dici, aperuit. Vers. 18. — Spiritum meum ct vestrum, etc
Ideo dixit quod caro non possidebit regnum Dei : Meum, Iffititia : veslrum, charitate.
551 WALAl-lUDl STRABl l'ULU. MON. 01'1'. 1'A11S 1. — TlIliOLOGlCA. 55i

EPISTOLA II AD COlllNTHlOS.

ARGU.MKNTUM. j scicnlia, ita piis gaudiuui. Non quasi iude superbe

glorianliliu.s, sed Dco lotum (lanlibus ; idco recle
Post actam a ('.oriiilliiis iHJ^iiitontiani, consolato-
non ait : Gloria iioslra cst lcstimonium alicna3 ma-
riam scribil eis Kpislolam .Vpostolus a Troade pcr
litiM vd minoris gratia;, sed eonscientia; nostra».
Tiliiiii ; ft colhuulans cos hortaliii' ad mcliora, con-
Qu;e ([uia occulta, non est suhjccta alicno judicio,
tristatos (luidcm eos, scd cniundatos ostcndeus.
ct idco uullus pra'sumat contra cam vcl cogitare,
vcl profcrrc scnlcntiara. Non in carnnli sapientia.
CAPUT PRIMUM.
Carnalis sapicnli;e est voluptatcs diligcre, labores
Vers. 1. — l'aulus a;){).</t)/us. Salutationcm primo vitarc, vcl secundum naturas rerum et non conlra,
raore solito pra-mittit. Inde de honis pcr gratiam [incdicarc, ut pscudo faciehanl quorum fucatara

collalis gralias Deoagit loiiuens pcrfcclis : j^ostad [ira^dicalioucra arguit.

passionis tolcrauliara sui cxcmplo invilat ;

postca Vers. 13. — Spero autein. Proficere illos spcral,
jjseudoapostolos dcprimcndo redarguit dctcgcns quia ca'i)erant mcliores effici cognilo Apostoli aftc-
vcrsutias corum. Et sc mullis modis commcudal. clu circa se, et gloriahantur in co.
Tandcm moralis adraonilio cuni iteratione bencdic-
pricmittcns,
Vers. 14. — Quia gloria vestra sumtis. Cognos-
tiouis subditur. Salulalioucm igilur
g cetis (|uia gloria, id est per nos consequi gloriam
conlra pseudosupcrbiam, Pauluiii ; cl contra cordis
a'ternam dchetis, et nos per vos bene instructos,
prajsumptioncni, apostolum se nominat dicens :

quod non esset, s i offendicula a vobis accipereraus.

Paulus, etc.
— Denedictus. Vers. 15. — Ilae eon/identia. Quia vita quorum-
Vers. 2. Priraum perfectis loqui-
dam raunda vel cmcudala crat, voluit vidcrc quos
tur de tribuktiono, proponens sc excmplum pa-
aute indignum crat videre. Si ergo non ivit, voluil
tienti:e et consolationis a Dco accept;c, ducens laudi
intclligi esse aliquos inter eos propter quos volun-
quod alii ignominia;. Deus. Crealor omnium.Po/tT
tatem suara non implevit Apostolus, qui operam
Domuu. Pcr qucm Pater iinserieor-
est et nobis.
adhihere dchcnt ut modo se purgent. Volui prius
diarum. Paterne dans veniam peccalorum, ct hona
venire ad vos, ut secundam gratiam, etc. Prius,
opcra, et in trihulatione constanliam. Et Deus. Da-
quia in priori Epistola promiscrat sc veuturum, et
tor totius pcrfecta' eoiisolationis : (luanlam decet
non venerat ct ideo raeudax et levis videbatur,
:

dare Dcum liis, qui pro Cbristo patiuulur. Quod

quod raodo excusat. Non enira fecit hoc, nisi pro
Dcus sit consolalionis, e\ hoc patct quod consola-
eorum culpa. Non cst judicandus raendax, qui dicit
tur.
falsum quod pulat verum quia quautura in se est
Vers. 4. — Qua e.Thortamur. Id est, quam Dcus
non faUit ipse, scd fallitur.
:

Econtra mcnlitur ille,

ad hoc dedit, non solum ut consolaretur, sed etiam ^
qui dicit verum quod putat falsum, nec est liher a
cxhorlarelur et ita nostra consolalio valct eliam
:
mendacio, qui ore nesciens verum loquitur, sciens
ad alios exhorlari, ut vere possimus consolari.
autera non esse vcrum, voluntate menlitur.
Vers. 9. — Ipsi. Non solum alii de nohis, sed
— Vt apud me, est et non. Id est
Vers. 17. sit
et in nobis, etc, quia natura nostra nil nisi morlcm
ut pripponam voluntatem utUitati quasi dicat :

promiltehat vcldefcctum. Tantam insolentiam im-

;

Non sic, quia ut utilitas pra»ponenda est voluutati, ct

piorura signilicat insurrcxissc contra tidei pra^di-
sic feci.
catores, ut mortem coram oculis hahcrenl. Sic
enira aftlicli fuerant, ut dcspcrarent de pra;senti Vers. 18. — Fidelis autem Deus, quin serino no-
vita. Sed (piia Deus pr»sidia sua non ncgat in de- ster, i}uia fuit apud vos non est, etc. Quasi dicat :

speralione posilis, maxime suis, eripuit illos despe- In hoc non sura menliri credendus, quia in nullo

rantes dc scmetipsis, lidenlcs aulcui de Dco. Niuiia alio sum vohis mcntitus. Et hoe credi polest, quia
enira pressura dcficerc sc prolilcbanUir nisi adcssct Deus est tidelis, qui [)roraisit doctorcs veritatis.

Dcus. Vi;hs.20. — Ad gloriain nostrnm. Quia per hoc

Vers. 10. — Et eruit. Dcus pncsidia sua non probanmr vcra prsedicare. Nostram dico, non enim
negat suis in nccessitate positis. D tanlum nohis tribuo, sed Deo, quia qui contirraal

Vers. 11. — yam (/loria nostra. Ideo ct vos ct

est Deus.
—
Vers. Sl. Vohiscum in Christo. Tunc si vos
ahi dchctis orare pro nohis. Vcl ideo oraliones ve-
cstis lirmi in CiuMsto, uuigis constal de nobis, per
slra; polerunt nos juvare : quiahoc unde gloriamur
lam houcslum csl, sciliccl : Testiiiioiiium. Sunt quos vos conlirmali estis.

boua oijcra, i[ua' lcslaulur cxlcrius (piid sit iu cous- Vkrs. ^3. — Ego autem, olc. Quasi dicat Pro :

cienlia. Testiiiioiiiuiii, id csl cousciculiii nou rcmor- lcvitalc vcl lcrrcMO coiumodo noa diniisi, scd par-
dens, sed leslilicans, ([uod in sinqilicilalc, clc. ccns. S[iirilualis tuuc disiiositiuu niui iiuplcl, i|uando
Sinceritate Dei. Siculimpiis est inagna pania cou- [iruvidculiusaliquid ad salutcm meditatur.
 — , "

553 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. II AD COR. 554

Vers. 23. Non guia dominamur. Ne indigna- A Vel miracula vel doctrinae verba quibus ad noli-
rentur quasi de dominio , eo quod dixerat, parcens tiam ejus venitur noraine odoris intellige.
vobis non veni, subdit : yon quia dominamur, etc. Vers. 15. — Bonus odor. ScLlicet ut olim hostia
legalis, ita modo praedicatio vera, et sincera fama
CAPUT II. apostolorura. Dei patris odor, Christus : odor Chri-
sti sunt apostoli in quorum vita et prKdicalione Chri-
Vers. i. — Statui autem. Parcens non veni, sed stus ostenditur, non blasphematur. Sicut de malis
statui hoc idem : quod promisi, cum primam misi dicitur : Nomen Domini per vos blasphematur in-
epistolam , scilicel tie iterum venirem : vel iterum ter gentes.
esset tristilia sicut fuit, auditis eoruni peccatis. Vers. 16. — Odor mortis. Ul de nostra praBdica-
Vers. 2. — Si enim ego conlristo. Corrigendo tione procedat raors , inde ruentibus in aeternara

increpando quocunque modo, vel per epistolam vel daninationem.

praesentiara. Vers. 17. — Sicut plurimi. Hic pseudoapostolos

tangit, qui corrupta doctrina verilatem violabant,
Vers. 4. — Non ut contristemini. Ad hoc enini
quibus Isaias ait : Caupones tui vino aquam mi-
de

corripiebat Apostolus , ut oslenderet quo amore illos

scent.
diligeret, de quorum peccatis plus illis dolebat, qui
non lioc affectu corripit, contristat. Insultat enim, CAPUT HI.
non condolet
qui fratri.
Vers. 1. — Incipimus iterum. Quia sciebat eos
Vers. 5. — Si quis autem contristavit. Prsecipit sinistre acciperesuam commendationem, sicut et in
fornicatorem illum ,
quem prius Satanae tradendum prima Epislola, quasi suam gloriam qufereret inci- ;

indicaverat, recipi, quia correctus erat. Sed cx parte, pit contra eorum opinionem ostenJere se non suam
ut non onerem, etc. Non omnibus onus tristitiae im- gloriara, sed Dei quaerere.
pono, propter illos qui de peecatis doluerunt. Vers. 3. — Scripta non. Estis repraesentatio Chri-
Vers. 6. — Objurgatio hwc, quoe fit a pluribus ita sti et raea, hoc autem est firraiter scriptum in cor-
ut e contrario magis. Quce etsi pro temporis quan- dibus nostris non dehbiliter ut quod atramento
, ,

titate vel alio modo non satis digna poena videtur, scribitur : vel non tetris uolis hajretica} pravitatis

in hoc lamen non est parva oestimanda, quod fit a qui haereses interserunt. Non in tabulis. Lapis non
pluribus quibus congregatis Satanee traditus est. Ma- siguat nisi durissiraam voluntatem, et adversus Deum
gnum utique dolorem patitur, quideliclum suuniplu- inflexibilem. Carnalibus. Id est, sensum, habenti-
res videt horrere. Et ita sufficit, quod a pluribus ob- bus, non lapideis sine sensu.
jurgelur. ^ A'ers. 4. — Fiduciam. Dixit se non egere episto-
modo quod non se commendat, sed Chri-
Vers. 7. — Donetis et consolemini. Recte lio-
lis,

stum
dicit,

quasi dicat : Epistola Christi, et noslra estis,

;
mini pro peccato atllicto ignoscere et subvenire per
sed fiduciam dicendi talia con ad vos, sed aJ Deum
consolationes praecipit. Si enira correctus in animo
refeiimus.
dolet, mox habet fructum. Haec est enim vera pceni-
tentia, cessare a peccato.
Vers. 5. — Non quod su/ficientes. (Auc, lib. ii,

contra duas epist. Pelag., c. 8.) Quis non videat

Yers. 9. — Ideo enim et scripsi. Cum propter prius esse cogitare quam credere ? Nullus quippe
eum recipiendura scripserim , propler hoc eliani credit aliquid nisi prius cogilaverit esse credenJum.
scripsi, ut quos expertus summihi obeJienles in ejec- Quanquam et ipsum credere niliil est ahud, quam
tione, cognoscam an in omnibus obedienles sintfuturi. cum assensione cogitare. Si ergo cogitare bonum
Vers. 11. — Ut noncircumveniamur. Ideo debe- non est ex nobis, nec credere.
mus condonare, ne decipiamur a Satana, per niraiam Sed sufficientia. Attendant hic et verba ista per-
asperitatem. enim propler asperiores anim-
Seepe pendaut, qui putant ex nobis esse fidei coeptum,
adversiones in desperalionem infirmus praicipitatur. et ex Deo supplcmentum. Commendat euim gra-
ejus
Vers. H. — Cum
venisscm autem Troadem, elc. D tiam, qu:i3 non datur secundum aUqua raerita, sed
Post interpositionem de recipiendo fornicatore, redit efficit omnia bona raerita.
ad ipsos, ostendens quod sicut culpa eoruin
quod non venit Corinlhum, quod non profecit in sic
fuit,
Vers. 6. — Qui et idoneos. Hic commendat se
per dignilatem oilicii, scilicet Evangehi proefereus se
Troade, dum apud eos impeditus moratur Titus, sine
non solum pseudoapostolis qui carnales observantias
quo non poterat ibi proficere quia forsan Ungua ,
prajdicant, sed et ipsi Mo5'si rainistro legis.
eorum Titus expressius uti poterat.
Vers. 9. — Multo magis abundat. Id est in laude
Vers. 13. — Eo quodnon. Quia solus nonpoterat quam vetus quia magis gloria Doi est in salute
:

fideles instruere, et simul perstrepentibus increJu- quam in morte. Quamvis enim jusle damnet quoJ
lis repugnare. agebatur sub lege, tamenmagis ad laudera proficit
Vers. 14.— Odorem notilice, etc. Id est Christura, si mdulget , ut possit se reus corrigere ;
quod per
qui velut odor procedens a Patre notificat eum invi- gratiam in Novo Testamento pra?slatur.
sibilera : sicut aliqua res quae non videtur, per odo- Vers. 10. — Namnec. Vere abunJat, aJeo quod
rem cognoscitur, et in quo loco sit, inteUigitur. ad ejus comparationera illa nec dicenda est gloria
Patrol. CXIV. 18
 :,
;

»55 WALAFRIDI STRADI FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIEOLOGICA. 556

Quodchiruit. Scilieel MoysosiiiA(n|ir;iilicla;)(n7(;, A de gloria tidei , ubi lilii Dei ; iu gloriam specici,
id ost racio. Vol aoii esl gloiiosiiin iii hac (larU', id ubi et similcs erinuis, cuiii viilebimus cum sicuti est.
est respectu hujus uostra; [lurtis. Illa euim tanla 1'uit,

quanta servo credi debuit. IIa>c vero tanta ([uanta GAPUT IV.
est genitoris Chvisti : i|uia Christus iu yloria est

Dei Puliii, ut lauluiu iutersil inter ylorium .Moysi Vers. 2. — Commcndaiitcs. Ul luceat lux vestra
et Christi, ([uanlum inter iniajjiiiem et veritateni. corain hominibus. Corum Deo. Non ut videantur ab
Vers. 12. —
llabentes. Id est ostensa dignitate
honiiuibus.

Novi ct Veteris Testamenli ostendit usuni utriuS(|iie.

Vers. 4. — In quibus. Talis potest esscordo ver-

il/tt//ii liduciu. Usu exercemus nos in houis o|iei'iljus

borum : In quibus pcreuntilius Deus verus et justus
exc;ecavil mentes iiilideliuin hujus sa'culi.
unde crescit uobis tiducia. Tautum enim videliinuis
(]uantum credimus, et (luiu aperta esl gloria, non Deus liujiis swculi. Id est Deus (jui non solum bo-
celamus scnsum nostrum, sicut Moyscs, sed aperte nos regit, sed et malos |)ro merilo pruxipitat, dans

dicimus. eis quod volunt, id est ut non credant (juod non :

facit malitia, sed Deus saiculi, superbia

Vers. H. — Idipsum. Quia non aliter modo in-
vel ingluvies, vel diabolus priuceps
justitia. Vei,

mundi, ([ui soc-

telligunt quani ante adventum Christi.Quod in "
cularibus principalur.
Christo emicuatur. Unde in passione (ihristi velum
tomph scissum est, ut siguiticetur per Christi pas-
Vers. 5. — Nonenim. Quasidicat : Bencdicoglo-

sionem rcveluri sacrumenta lei;is et prophcti;e. Ve-

ria^ Christi, vel : Commendavimus nos coram Deo
in manifeslatione vcritatis , et caetera talia facimus
lamen enim dicit ad C()m])arationcm proiilielia! ut
et lioc propter Christum.
nou iutelligeretur.
Vers. 15. — Scdusque, etc. Ilis qui sunt in Chri-
Vers. 6. — Lucem splcndescere. Quod fuil in se-
paralione elementorum. Coeperunt enim tenebra;
sto cvacuatur : scd supcr cor eoriim cst velamcn,
ex quo confusa moles ca'li et terra; coepit esse : post
id est coecitas deprimens rationem eorum : cum, id
aocedente luce quod faclum est ; melius redditur. In
cst quamvis, legitur, id est cxponilur, eis Moijscs.
unde
quo proiicientis hominis affectio signilicatur,
Et ita duo obsunt, cur non intelligant, et velamen,
id est obscuritas est in le.ctione, et cscitas sujier
Do-
fuistis aliquando tenebrce, nunc autem lujc iri

mino(Ephes. v). InfaciemJesu: Hunc habet sensum

corda, et hoc usque in hodicrnum terapus.
Quouiam divina natura sub aspeelum non cadit, per
Vers. 16. —
Cum autem conversus fuerit. Id sumplamhuinanitulem divina luce resplendenlem, et
estcum eorum animus deposita cordis duritia et pro- « fulgura omillenlemaspicitur,
ut Ucet. Hinc autem
pria CTcitate fuerit conversus credendo. Aufcrctur
eliamjm;mifeslum est, quod Deus incrcdulitatem non
velamen. Ut in aqua lalere vinum iiitelligatur, om-
iminisil, qui iutelligentis lucis splendorem omnibus
nis enim proiihetia non intellecto Christo insi]uduin
abuude prsebuit sed ipsi quidera dilexerunt incre- :

et fatuum quiddam est.

dulilatem, ipse autem eis cuin uollent aspicore ra-

Vers. 17. —
Dominus autem spiritus est. Ordo diuni non pnebuit. Seientio' claritatis. Scientia glo-

verborum est Spiritus sauctus est Domiuus, id est

:
riaj Dei est (jua scimus lumcu esse quo tenebrae
potest operari quod vult, et ideo quod vult, illu- nostra; illuminantur.

minat et quod vult in tenebris deserit. Vbicun-

;
Vers. 7. llabemus. Hactonus de altitudine —
que aulem est spiritus Domini, id est Filii, per (luem scienti;e egit hic de frugilitale carnis, (ju* est ;id :

datur Spiritus sanctus , ibi libcrtas : et ideo Jud;ei gloriam, etsi contra videatur. Thesaurum. Sacra-
qui non habent spiritum, non possunt libere iutelli- meutum Dei, quod fidelibus erogatur, perfidis abs-
gere ut nos. Vel, Dominus ad quem convertuntur condilur ; esse thesaurum artirmut.
est spiritus, id cst spirituahs essentia, et ita facit
Vers. 10. — Sempcr morti/icationem, etc. Du-
spiritualiter intelligere.
bium non est, quia in martyribus Christus occiditur,
Vers. 18. — yos revelata faeie. lu (|ua Judseis^-* et in his qui pro tide patiuntur, aut exitus, aut viu-

est velamen. In speculo non nisi imago cernitur. Hoc cula, aut verberu Chrisli passiones sunt, ulct vita

ergo conamur imagiuem, id est rationem

ut per lianc ejus in corpore eorum ])alura tiat. Passiones enim
quod nos sumus videaiuus utcunque illum a (juo facli suiit (ju.T merilum ad futuram vitam,
ostendunt
sumus tan^iuam per speculura. In eamdem imagincm. quam promisil Cluislus, unde alio loco dicit Cunt :

Quia eadem imago Dei est gloria Dei sicut supra :

infirmor, tune potens sum, et iterum Per tribu- :

Vir quidem imngo Dei est, et gtoria Dei. Trans- — lationcs, elc. Manifestetur. Quidain enim de resur-

formatur. Transimus de forma in formam, de ob- rectioue dubitabant.

scura in lucidain (|uia et ijisa obscura imago Dei
:
Vers. M. — Ergo mors, etc. Quia per mortom
cst in qua liomiucs creati sunt ([ua aiiimulibus iir;i!- vitam Jesu consequimur ergo niors non est inutilis,
:

sunt. Qua; nalura c.xcellens, dum a Deo justificatur, sed operatur magnum quid in nobis. Sed vila (]ua
a deformi forma in formosam formam rautatur. Est doleclamini in lerrenis, operatur in vobis mortem
enim et inter vitia natura bona. Vel hoc intclligiiur a;lernain. Vel ])ussive ergo, id est pro|iter s])em vi-
de gloria creatioais in glorium jnstiticationis. Vel ta; Jesu niors operatur, id cst a preediotis passiouibus
 557 GLOSSA ORDINARIA. - EPIST. II AD COR. 858
elTicitur in nobis, ]id est permiltimus effici : setl per'A Non infra, non supra, non intra, non cxtra. Absor-
hoc vita efficitur in vobis, id esl fides plantatur. pta est enim mors in victoria.
Vers. 14. — Vobiscum. Non vos nobiscum, ut infe- Vers. 6. — Audentes. Deus facil nos velle im-
riores, sed pares nobis sitis, si volueritis. Et benc de morlalitatem, facit et certos per spirilum, et ideo
vobis assero quia omnia ista faeimus propter vos ins- audentes sumus. Peregrinamur a Domino. Quo-
trueudos noslro exemplo. Ita omnia ad vos spectaut : raodo ? cum alibi scriptum sit In ipso vivimus, :

ut gratia Dei abundans iu nobis abundet in vobis, et movemur et sumus Quia elsi ubiqua
? (Act. xvii.)
por vos in aliis, et per vos multos abundet gratiarum Deus, non tamen hic videtur sicut in coelis. Peregri-
aclione, ut vos et illi Deo gratias agatis. In gloriam namur ergo non fide, sed specie.
Dei, id est ad ostendeudum Deum gloriosum. Vers. 10. — Ut referat unusquisque. Eliam pueri,
qui, si non per
se, per alios gesserunt, dum per eos
CAPDT V. crediderunt vel non crediderunt, secundum quod ju-

Vers. 1 .
— Scivius enim qtioniani si terrestris do-
dicantur, nou secundura quod gesturi eranl, si diu
mus nostra hujiis habitationis dissolvatur quodocdi- viverent. Dicit enim prout gessit in corpore, non ut
:

gesturus erat si viveret, frustra ergo honio post hoc

ftcationem, etc. Id est corpus immortale habebimus.
si corpus per tribulationes" dissolvatur, et ideo, quo-B corpus sibi promillit, quod hic in corpore compa.
niam sic dissolvetur, ut condilio et causa sit prae-
rare neglexit. Suademus. Suadent apostoli ut reUqui
missa.Non manufactam, scd ceternam. Id est non beue viventes credaut et provideant sibi, quia quo-
hominum complexione faclam, scilicet, non humanse rumdam praviloquio dies Domini in dubium venit.

generationis ope produciam nec humanis fomenlis Vers. 11. — Deo autem
manifesti sumus, quia
auctam, sed a Deo ineffabiliter compactam. /Eter- hoc pra3dicamus quod jubet Deus.
nam. Quia in ea sine fine manebitur. Vers. 13. — Sive enim mente. Quasi dicatrDe
Vers. 2. — Nam. Non solum pro pra^senti inha-
nobis utique gloriari potestis, quia quidquid agi-
bitatione, sed eliam, in Iwc, id est in consideralione
mus, vel est honor Dei, vel utilitas proximi. Sive
exccdimus, id est, si nos commendamus (in quo pu-
hujus tanta; gloriaj, ingemiscimus. Ex ddatione de-
siderii : quod non faceremus, nisi essemus certi. In
taraur insensati), Deo est, id csl ad honorem Dei, qui
sic nos exaltavit. Sive sobrii ut non alta de nobis
cujus rei figura Axa tiha Caleb peliit irriguum supe- :

dicaraus, ad vestram est hoc utilitatem. Sive eiiim

rius et irriguum inferius, ut nos lacrymas eifunda-
mus, non solum pro pra'sentis incolatus miseria, sed mente excedimus. Loquilur Aposlolus de quadanc
inelTabili coulemphitione et raplu, ubi audivit quod
pro dilatione superua; glori;!?. Ingemiscimus, quia
cupimus super invocationem auimae, quam jam ac- G "°" ''cot homini loqui. Dco est : non vobis, qui non
potestis capere.
cepimus. De ccelo. Id est, oplaraus habere imraor-
tale et impassibile corpus, ad simililudinem coelo-
Sive enim sobrii sumus. Condescendeudo. Vobis.
stium.
Quia loquimur, ut capere possitis. Isti sunt an-
sic

geli de quibus Dominus ait in Evangelio

Nam et qui, etc. Quasi dicat : Nos perfectiores Videbitis :

cffilum aperlura, et angelos ascendentes

et descen-
pro dilatione geraimus, quia etiam minus perfecti,
qui carnem fovent. Inter hos autem se Apostolus dentes super Filium hominis hos eosdem angelos ;

vidit Jacob in scaUs ascendentes et descendentes.

conuumerat ne illi de se minus seutiant.
Vers. 3. —
Si tamen vestiti gloria promissionis ;
Vers. 14. — Charitas enim Christi, etc. Quia
Christus charitate pro noliis morluus constat
non nudi. Hoc desiderant sancti, ue resurgentes re- est,

cepto corpore, nudi, id est alieni a promissa gloria

omnes mortuos fuisse in Adam ;
pro quihus mortuus
est Christus, ut eos a raorte liberaret. Quae gratia
inveniantur. IIoc enim opus est : ut induti corpore,
ne homiuibus, apostoli, ut eos ilficiant,
iuutifis sit
superinduantur gloria, quae est immutalio in claritate.
Gravati co corpore quo tamen nohimus mortem no- necessario se laudant per gloriam enim ct raeritum
;
:

apostolorura agnoscitur gratia et beneficium Christi.

bis toUi, sed superindui, id est a Deo vcstiri stola
immortalitatis qua; destruat mortalitatem non ut D '^* """'' /"'" omnibus. Id est, si Christus pro om-
superveniat.
nibus quantum ad se, etsi non omnibus profuit,
ergo ct oranes homines deben' raori pro honore
Vers. 4. — Qui sumus In tabernaculo. Qui habita- illius.
tioncra hujus corporis diligimus, de quo non est cu-
randum, cum non sit tabernaculum nisi ad tempus, Vers. 15. — Qui vivunt in corpore, non sibi vi-

ingemiscimus desiderio coelestis. Nos dico gravati,

vant, scd voluntali Dei. Quod quidem debent quia :

quasi dicat : Non mirum, si ingemiscimus : quia a

etsi Christus usque ad mortem fuit infirmus, injuria-
bealitudine sumus remoti. Nam etiam de hoc minori
tus, jam tamen post resurrectionera non est. sed
gemimus, quia hoc corpore exuimur. Eo. Id est, apparet qubd esse videbatur. Unde Cum e.valta- :

ideo gemimus. Quod nolumus e.vspoliari, si hoc veritisFilium hominis, tunc cognoseetis quia ego
posset fieri. Vel, ingemiscimus, desiderio ca;lestis.
sum (Joan. viii). Vicem ergo ei reddant quasi Deo,
Deus autem hoc effecit. Vel, nolumus exspoliari :
non homini solum pro eis passo.
Deus tamen effecit ut immortalitatem desideremus. Vers. 16. —
Neminem novimus. Id est, laudamus.
Ut absorbeatur, etc. Ita ut nusquam sit mortalitas. Secundum carnem. Id est, sua quaerentem, non quae
 —

S59 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIROLOGICA. m

Christi; lemporalia, non aelerna. Nec hoc debet fa- A tributatioitilnt.i. In tol duris, love osl onus Christi
cere aliiiiiis, ([uia etsi Christus luil mortalis sicut cl rcquies, inius S|)irilu sauclo vivificante, et spe fu-
ego, per ((uod euni putavi hominen» essc lanluui, turi omnia mitigante, omnia enim saeva et immania,
dum oram inhdelis : lamen jam est immortalis, et facilia cl |iio[)cuidla facit amor.Iilt secundiMU hoc in-

ila securi sumus de praniio. .Si ([uis ergo in Christo tellige iiuod dicitm': Vcnitc ad mc, omnes (lui labo-

esl rcnatus novus, ilh jani spe Iransiil morlalitas, ct ratis et oncrati estis, et ego reliciam vos (Mattli. xi).
transibit, et dabilur nova iunnortalilas. Vel, si quis Et iterum : Tollite jmium metimsuper vos, et inve-

novus, vetus lex transiit illi, et novam habet. Ncmi- nietis requiem animabus vestris. Juyumenim meum
nem 7wn secttitdum carnem. Vitam fuluram ila suuve cst {lhid.),clt.
certa spe tenet, (luasi jam sil pnvseus : (juie in tlhri- VuRS. 0. — in castitate haliila, in scientia, ut

sto surgcute impleta est, ([Uie non est secundum car- castc omucs agere scianl, nihil adultcrinx' opiuionis

nem non : quin in eadem carnis substantiu resur- admisceanl. In suavitate, habita, in Spiritu sancto:
recturi simus, sed quod non in eadem qualitate cor- ut scilicct, secundum Deum suaves et aflabiles, non
ruptionis, qiuv nomiue carnis signatur. Et si coyito- ut illi ([ui per dulccs sermoncs scducunt corda inno-

viinus sccuiidum carncm. Quia ([uamvis dum inli- ccntium. In charitatc non ficta. Ficla cst, quie de-
delis inlellexil Christum in lcgc promissum esse „ serit in udversilale.
secundum carnem, ut legalia observaret et servari Vers. 7. — In virtutc Dci. Non speremus in ho •

praeciperet sed tamen non jam post conversionem

: raine vel in bonis ; si quid boni esl, Deo attribuamus.
nunc ita esse credit, sed umbra pcnilus cessat. Vcl hoc dicit, ([uia ([ui pra'dicla habet, miracula fa-

Vers. 17. —
Omuino Velus Teslamentum
Vctcra.
cit ad convcrsioncm inlidelium.

et omnia ad veterem hominem pertinentia, ut sic. Vers. 8. Per gloriam et ignobilitatem. Exhibea.-
Nova. Venerunt Novum Teslamcnlum, et omnia novi mus nos ut ministri Dei. Per gloriam. Sigloriosi su-
hominis. Vetera. Ut error idololatria\ cui cognitio nius apud homines, vel ignobiles et conlempli, nec
unius veri Dei successit. inde inllcmur, nec inde succumbamus vel doleamus.
Vers. 19. — Deii^ erat. Per hoc inlelligitur Pater Eodem modo si infamamur de aliquo scelere vel bo-
esse in Filio, et Filius in Patre, quia una est eorura nam famam habeamus de aliquo opere. Item exhi-
subslanlia. Ibi est unitas, ubi nuUa diversilas : et
beamus nos Deo habiti ut seductores apud cpiosdara,
ideo alterin altero est, quia et imago et simihtudo
quod falsum osl. El non dicit simpliciter, habiti se-
ductorcs, sed addit ut, et indeest infaraia. El apud
eorum una est.
:

Vers. 20. — Reconciliamini. Reconcihamur con- alios habiti ut veraccs. Quasi dicat: hoc verura esl.

fitendo peccata, et pffinitendo ei qui nos sibi recon- q attamen nec bona astimatione superbiamus, nec

ciliat.
mala doleamus. Itera habiti apud alios, ut casti-
Vers. 51. — Pro nobis peccattim fecit. Usus est gati, etc.

Veteris Teslamenti peccata dici sacrificia pro pecca- Vers. 10. —

Quasi tristes. Inimici putabant apo-
tis, vel, peccatum dicitur simililudo carnis peccati. stolos non evadere rainas iniquorura. Ipsi ope Dei
Unde dicitur : De peccato delevit vel damnavit pec- tuti sunt a morte praesenti et futura. Omnia possi-
catum, id est de similitudine carnis peccali : quia mi- deiites. Tales sunt qui, lerrenas divitias abjicienles,
sit Deus Filium suuin in similitudincin ccirnis pec- coelestes per hdem jam lencnl. Quasi nihil habcntes
cati. Ila etiam maledictum pro morle accipitur, qua; omuia possident, qui, terreuis in usum vel opus mi-
de malediclo Dei venit, ut vere dictum iu lcge intelli- sericordiie retentis, ca^lestes divitias se (juandoque
g&iwr ilaledictus omnis qui pendet in ligno
: (Dettt. habituros sperant. Gloria apostolorum fuit, nihil ora-
xxi).Quid est quod ait, maledictus? id est, terra es, nino possidere, sine soUiciludme esse : et tara res
in terram ibis {Gen. iii). Quid est quod dicit, oninis? quam dominoscaium possidere, quia omnia ad pe-
quia Christus, qui pependit in ligno, cum esset vera des eorum ponebantur.
vila, mortuus est vera morle non licta.
Vers. 11. — Os nostruin. Quasidicat: Multa dixi

D de vobis, sed h»c orania ample ct ditfuse dicta, ad

CAPUT VI.
vos corrigendos s|i(\'lanl,oCoriulhii,etnou ad meam
Vers. 1. — Ne in vacuum. Gratia Dci est remis- supcrbiain ; itaque stulli eslis qui rae diniisislis.

sio peccatorura, quani in vanuin recipit, quinon vult Veks. 14. — Nolite jtigum, elc. Ralio est, quia
se exercere in operibus bonis, vcl qui in legalibus vos jusli, illi iniqui : et ideo in nullo debelis eiscom-
confidit. municare.

Vehs. 2. — Nunc tempus. Quod non in lege vc- Vers. 15. — Quw autein conventio Christi. Ut
teri, vcl uunc, non cras, non [lost annum quia sta- : Chrislus ct Bdial non conveniunt, sic Chrislianu»
tim in obilu lidelis : salus dalui-. et (|uilibet iulidelis. Ilem nihil habel teniplum Dei
Vers. 3. — Ut non vituperctur. Quod uli(|ue lic- cum iddlis; el(|uia vos eslis lcmplum Dci, idco n(n\
ret, si,quod verbo duccrcmus, opcris excuqilo non dcbctis communicare cum his (|ui siml tom|>luin dia-
exhibcrcuuis. boli.
Vers. 4. — Sicitt Dci ministros. Ili non adulan- Vers. 16. — Cttmidolis? Idola prohibel coli, quia
tur, ut pseudosludenteslucro. Inmulta palicntia,in ab uno Dco separaut. His onmibus modis osleudil

I
 ::

561 GLOSSA ORDINARIA. EPIST. II AD COR. 562

comraunitatera pseudo csse vitandara. Quoniam in- A negotio, id est gravi peccato illius qui uxorem pa-
liahitaho. Polest hoc intelligi de corporali conversa- tris habuit, cui consentiendo inquinali eratis.
tione quam Christus inter homines cgit. Et dicit Yers. 12. — Qui fecit injuriam. Ut ille qui ince-
Chrisliis: Hahitabo inter illos ct amhulaho (Ba- stura fecit. Vei illos tangit quos superius in prima
rucli mi, id esl, corporaliter inter illos conversabor. Epistola injurias et fraudes fratribus fecisse dixit.
Unde alibi : Terris visiis est, et cum hominibus con- Et ostendit non magis causa eorum qui peccaverunt
versatus est; et Vebum caro factum est, et habita- scripsisse remitti eis, quam causa Ecclesiae quse
vit in nobis (Joan.v. Et hic Christus Deus nostcr omni contumeliam aut fraudem patienti compatitur
est, et Ecclesia est populus ejus: et ideo Apostolus et indignatur. Et hoc est t\\xoAs\\.:hjilur etsi scripsi
vult cos separari ab omni contaminatione. vobis, non tantum propter eum qui fecit injuriam, id
proximo suo, nec propter eum qui passus
est fraudera
CAPUT VII. est fraudem, sed ad manifestandam solUcitudinem
nostram, quam, etc. Totius populi sollicitudinera se
Vers. 1. — Ab omni iniquitate. Scilicet mentis :
habere ostendit, ut scilicet injusti emendentur et
quod tunc fit, si timoreui Dei sequiraur, quia qui sine polluti sanctificentur, et Ecclesise reconcilientur.
Deo hsec agil, sanctus mundi est, non Dei. Ab omni „ Vers. 13. — Ahundantius mayis. Quasi dicat de
inquinamento carnis. Id est carnalis obscrvantice, et utroque, id est de corrcctione vestra et de gaudio
perficientes sanctificalionem qua; est tantum Spiri- Titi. Sed magis abundantius de gaudio Titi sumus
tus sancti. ga\isi, quia se gaudebat Apostolus non solum de
Vers. 3. — Ad commoriendum. Vel ut mecura pa- correctis, sed etiam de aliis quos sperabat corri-

tiamini, vel ut raecum coronemini. gendos.

Vers. 4. — Repletus sum consolatione. Per jara Vers. 14. — Sed sicut, ete. In corrigendo veritas
correctos, invilat aUos ad correctionem. Super- arguentis apparet, dum qui arguuntur se emendant.
abundo, etc. Hoc contingil Apostolo dum videt eos Dum enim correcli emendantur, testimonium per-
proficere pro quibus patilur. hibent arguenti. Verum ergo ostendens Aposlolus
Vers. 5. — Caro nostra. Dicit caro, quia in adver- prcedicationem suam, per etficaciam illorum ait

sis anima ([uae est in corpore quod patitur, spe fuluri Sed sicut umnia in veritate, etc.

quiescit. Foris. Hoc intelligilur de apertis inimicis, Et viscera ejus, etc. Sancti affectus in omni bono
intus de falsis fratribus, qui ditlieilius tolerantur. est.

Vel ab his qui foris sunt, est tribulatio : de his,

CAPUT VIII
scilicet fidelibus qui intus, id est in Ecclesia; timores,
Q
ne moveanlur. Vel de his qui sunt intus, id est in Vers. 1. — Notam autem vobis. Hic (ubi de cor-
Ecclesia, corpore, non menle : noraine, non homme, rectis agitur) mentio (it de collectis : quia ab aliis noa
id est de falsis fratribus, ut prius. quaerit, quibus suadere non potest. Vel, ut alii co-

Vers. 7. — Qua consolatus est in vobis. Quia vidi

dices habenl, quibus sua dare non prodest.
Tilura consolatum in vobis, et ego consolatus sura. Vers. 2. — Quod in mtilto experimento. Abun-
Vers. 8. — Et si prius pwniteret. Hoc dicit ne vi- dantissima gratia eorura fuit in multo experimento
deatur inhumanus, qui de aliorum tristitia gauderet. Quia pro trilfulatione Pauli et Syla; ibi
tribulationis.
Videns. Quasi dicat, non me pcenitet, sed gaudeo. facta,non sunt scandalizati : sed cum gaudio acce-
Videns quod, id est quamvis videam quod Epistola perunt verbum, probati passionibus eorura. Et al-
contristavit ; undeprimum dolui, et me poenituit. tissima. Tenues in substantia, divites in dando :

Vers. 9. — Contristati estis. Xon cum ira quae pe- quia pura conscientia operati sunt.

jores efficit, sed cum pudore qui corrigit. Vers. 5. — Primum Domino se emendantes, de-
Vers. 10. — Pwnitentiam in salutem. Satisfactio inde fratribus sua offerentes. Aliter non erat acci-

poenitentise est causas peccatorum excidere, nec ea- piendum, quiamunera excaecant oculos, et jura au-
rum suggestionibus adilum indulgere. ^ ctoritatis inclinant.Qui vero dant ne arguantur, fru-

Soec.uli autem, etc. Dum dolet peccator se dete- ctum dandi non habent.
ctum. Vers. 8. — ^'on quasi imperans, etc. Non solum
Vers. 11. — Ecce enim . Tristitia secundum Deum rogavi Titum, sed ego ipse dico ut abundetis, non
facit poenitere in salutem : quia qua? ducunt ad sa- quasi imperans. Id est non quasi pcenitentiam in-

lutem, sollicitudinem oporantur. jungendo, quia sic quasi ex voto tenerentur Corin-
Quantam in vohis. Qui poeniiet sollicilus est ne thii.

denuo peccet, et non se excusat, sed confitetur : Vers. 9. — Egenus factus est. Non ait, pauper
quod est se defendere a gehenna et desiderat re- : factus est, cura dives fuisset : sed, cum dives esset.
formari, qui scit se per peccatum deformem, et ha- Paupertalera enim assumpsit, et divitias non amisit
bet zelum bonorum operura, et vindicat in se quod intus dives, foris pauper; latens Deus in divitiis,

deliquit. apparens homo in paupertatc.

E.rhihuistis, etc. Id est, ostendistis puniendo illum Ut inopia illL Per illius enim paupertatem abjici-
qui iaceslum admiserat, vos esse incontaminatos, a cimus pannos iniquitatis, ut induamur stola immor-
563 WALAFRIDI STRABI FULD. MON OPP. . P.\RS I. — TIIROLOGICA. 564

tulilatis. Omiies ergo divites fncli sunl, in pauperem A stram quain ostcndistis aliis ct gloriam noslram
Clu-istuin ci-iHlentes. Nemo orf;o so contomnal pau- quain simililer ostendistis csse vcram, niinc osten-

per in ci'll;i, divos in couscioiitia. Secnrior dormit dite, bene istos recipiendo, et hoc in faciem Eccle-
in ton-a, ipiam auro dives in pni pura. Non erpo ox- siarum, ut alii a vobis nccipinut exemplum.
pavoseas cuni Ina niondicilalc ad illum accodore (lui

indulus nostra pauporlato, ulii so pauporavil, nos CAPUT IX.

dilavit. Vers. 2. — F.t vc.^tra a-mnlatio. .'Emulnliono Co-

Vkrs. 10. — .S,'(/ rtvctlc. Quasidicat: Voslrorum rinlhiornm nlia; Ecclosiio (duiii Hiulinnt illos prius

quidam volnernnt, (piidam aulom cioporant: nunc erroribiis im|ilicalos, poslea boiwo voIunUilis fuisse

vero utricpie perliciant. etleclos) iucilal-.o sunt nd bonum opus.

Vers. \'i. — Sed e.v (equalilate. Dividat quisque

Vers. 4. — Erubescamus. Si enim non fuerit hoc
inventum, quod Apostolus testificalus est de his, et
quaulum habct cum sanclis, quia non plus exigilur
ipse erubescot el ipsi amplius confiindoutur.
qnam rclinere sihi dobet sic Zaclianis dimidium :

—
Vi:its. (>. Qui parce scminat. Non parco somi-
bonorum suorum dodit pauperibus.
nal ipii jiarum habons parum largilur, si animus
Vers. 14.— Vt fiat (vquaVitas. Non quin dilTorant „
promptus sit plus dare, si plus haborol.
in clarilale : sed (piia omnibus idom, ot omnibus erit
Vers. 7. — A'on e.v tristitia. Qui iuvitus dal pro-
sullicieulia. Sicut scrii>tum. Do manna iu siyno lui-
ptor prKsenlem pudorem, non habet mercedem.
jus rei.
miarcm eniiii datorcm, qui dat ut careat ta^dio in-
Vei\s. 15. — Qui multum non abundavit. Pliis ba-
terpcllanlis, non iit reliciat viscera indigonlis, et me-
bent sanoli in spo fuluri, minus lii qui in lemporo divi-
riluin el rom perdit. Largo dalqiii alTeclum largiondi
tcs, et lameii ibi a'ipiabiintur. Ul sicul hic inopiam san. habeat quod largiri possit.
hahot, eliamsi niliil
ctorum snslenlanl, ita ibiab ois sustonlonlur, otdivi-
\'ers. 8. — .ibundare,
etc. Licet cnim exiguum
tes tient in aHerno bono. Qui nmltum non abundavit. sitquod parum habens tribuit, abundat tamen, quia
Sic qui mullum datdives, et quiparum pauper, si £equa reclo judicio lit quia non quaM-itut dc quanto, sed
:

sit utriusiiuo voluntas, a^iualem habont morcedom. quo animo delur.

Vers. 18. — Misimus autem.Duos fralres Aposto- Vers. 9. —
Justitia enim. Juslus est qui bona
lus misit cum Tito, sed eos non nominat, forle enim mundi fme aeterni prsemii communia reputat.

ignorabant eos Corinlhii, nec de ipsis adhuc pericu- Vers. 10. — Incrementa frugum. Jusliliaest san-
lum feceranl. Quoniam autom pecuniarum collecta- clilas, et bona vila : et inde fruges, id est, a;terna

rummullitudo sufticit malis dare suspiciDnem, secu- remuneratio. Incrementa elooraosyna;: pro quibus
q
rilalem exhibet;] proplerea, inqnil, tales misimus, et hic virtutes, et in futuro gloria augebitnr.
etnon unum solum, sed et duos et tres. Commendat Vers. U. — Qua; operatur. Id est, ipsa largitio
vero eos non ab Evangelio, neque ab electione solum, est causa quare gralia; agantur Deo, cujus largitio-
sed eliam quod probati sinl, et propterea eleclii nis nos sumus minislri.
ita ut nihil suspicenlur. Vers. 15. — Gratias Deo. De alterna indigenlia,

Vers. 19. — In hanc gratiam. Id est praHlicalio-

et de allerno supplemento indigeulioe provincialhim
Chrisli et mililum Christi gratias Deo agit. Egit hic
nem gentium cui destinatus sum, et volo.
Vers. 20. — Devitantes hoc. Circa curain sancto-
de rebus carnalibus in illos, et posttiuam egit despi-

Aposlolus, ritualibus in istos, tanquam plenus gaudiis excla-

rum negligentius agere non vult videri
mat Gratias ago, etc.
et ideo praemonet ut soUicitudo ejus providentia ap-
:

pareat. In hac parte. Doctrina; et miraculorum, ut

dicatur, Bene proedicat, sed non est memor sancto- CAPUT X.
rum, sicut alii apostoli, et sicut sibi prasceptum est.
Vers. 1 —
Ipse autem ego Paulus. Incipit agere
.

Vers. 21. — Coram Deo. Propler nos conscientia do incorroctis qui pseudo sequebantur, et Apos-
nostra sutficit nobis : propler vos fama nostra non D tolum ferocem putabant, quasidiceret: Correclosad
pollui, sed pollere debet in vobis. Duae res sunt_ elcomosynas invilo : Paulus vere Immilis, non su-
conscieniia ol tama : conscientia tibi, fama proxiino :
perbus ipso qui alios ad eleomosynas moneo, idem
qui conscientioe fidens nogligit famam, crudelis vobis qui illis, obsecro, dico, elc.
est. Vers. 3. — iYo«
seeundum camem militamus.
Vers. 22. — Confidentia. Quasi dicat: pro con- Non enim Deo nobis dalam exercemus
militiam a
iidentia vestri ivif? et pro Tilo et Luca cum quibus secundum carnem, id cst, pro terreno commodo.
libenter ibat. Vehs. 4. — .id destructionem munitionum. VI
Vers. 23. — .Siiie. Vel sivc per patres vestros dostriianlur consilia diversis eallidilalibus hi^minum
apostolos Ecclesiarum ad gloriam Dei, id est quod scu dxMuonum munila. )Iunitiones, elc. Munitiones
ipsi sunt apostoli Ecclesiarum, hoc esl gloriie Dei sunt corda infidolium, quje diabohis obtinet, et rau-
Chrisli, id ost ad gloiiain Chrisli : ([uia in ois non nil diversis orroribus, ne verbnm Dei possil inlrare

hominum, sed Chrisli gloria ost. por lidom, vel por simihludinem munilionuni. El

Vers. 24. — Ostensioncm. Id cst chflritalem ve- ad hicc devinceudum vuleaul arnia mililiio Aposloli,
 —

S6o GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. II AD COR. 565

et ostendit munilionis illius partes, scilicet, consi- A Vers. 18. — Sed quem Dcus. Illum Dcus com-
lia. mendat et probatus est, quem diguum habet, ac
Vebs. 6. — Et in promptu hahcntes. Quia nihil miitit ut praedicet donum ejus : quera nonmittit, noa
nos remordet quo rainus audeamus, Ulcisci, ctc. commendat, quia non missus praedicat.
Tunc aliquis vindicat inobedientiara, cum illam con-
demnat per obedientiam. Tunc illam destruit quando CAPUT XI.
illos qui resislunt, perducit ad fidem. Et haec est
Vers. 1. Utinam sustineretis, etc. Quasi : Glo-
digna ultio, ut perfidia ab his quibus defendebatur,
rior de regimine (quod videtur insipientia), sed
damnetur.
Vers. 7. — Qu(e secundum faciem. Mulla dixi
utinam sustineretis, etc. Insipicntiam dicit gloriatio-
nem secundum carnem, ne in eo illis videatur infe-
quibus ostendi vobis polius debere nos sequi quam
nor quara ipse quidem non cural, scd prodest Co-
pseudo, quasi diceret non sufficiunt quae
: Si vobis
rinthiis de ea agere. Insipientice. Quia dictum est:
dixi, quare me potius quam pseudo seciuamini ? Vi-
Non te laudent labia tua, sed proximi tui. Sup-
dete hffic quae secundum faciem, id est, ita evidentia
portate. Quasi dicat : Et si gravem, vos tamen pa-
sunt, sicut ea quae sunt subjccta ocuhs.
ticnter ferte.
Vers.8. —
Non erubescam. Quia et verum est, B Vers. 2. /Emulor. iEraulatio est propter alie —
et non ad gloriam meam, sed hoc dicitur ad utili- num statum motus mentis, vel in bonum vel in ma-
tatera vestram.
lum. Hic araoris est, non livoris, quia diligit eos
Vers. 9. — Ut autem non existimer. Hic dicitse sraulatione Dei, id est quam Deus spiritu suo ins-
cum praesens fuerit, opare implere quod absens pirat, per hoc ostendit ea quae dicet, amore eorum
verbo minatur. Hoc autem dicil occasione illius sen- se dicturum, non ut ad laudcm ejus proficiant, sed
tentia; : parati ulcisciomnem inohedientiam : ut, ad horura profectura. Vos uni. A plurali ad sin-
inquit, non existimer a vobis tantum terrere verbis, gulare descendit, volens intelligi totara Ecclesiam
et opere (quod minor vcrbis) non implere, sciatis virginera esse, et in omnibus veris membris virgi-
quod rainor verbis irapleturus sum factis. nitate mentis (etsi non corporis) servare. Virginitas
Vers. 11. — Hoccogitet, etc. (Hier.) Xe quis pu- carnis, corpus est intactum : hsec virgiuitas pauco-
tct meilla comminari, etc, usque ad et peccanti- rum est. Virginitas cordis fides csl incorrupta : haec
bus pcr severitatem fortis existo. est omniura fideliura.

Tales. Quia si vitia vestra palparemus, tunc non Vers. 3. — Timeo autem. (Hier.) Serpens Evam
aedificaremus, sed destrueremus. dc Deo mentiendo seduxit, etc, usque ad penitus
Vers. 12. — yon enim audemus, etc. Tales eri- C non esse, aut seternam non esse affirmat contra auc-
mus facto, quia non suraus similes pseudo, qui usur- loritatem omnium Scripturarum.
pant sibi potestatem, et vitia palpant. Et hoc est :
Vers. 4. — Nam si is qui venit. Non raissus.
Non inserimus nos quibusdam, id est, pseudo qui Recte pateremini. Si afiquid majus vobis sit per
commendant, id est, usurpant potestatem. Quod est, eos quam per nos, tunc recte pateremini. Galatis
non ponimus nos in numero iliorum, ut potestatem anathema dicit, si aliud reciperent, quod non utique
usurpemus, sed a Deo accepimus. Aut non compa- majus esset, sed contrarium.
ramus nosillisut, sicut illi, adulemur vobis et vitia
vestra palpemus
Vers. 3. — Existimo. — Supra egit de pseudoa-
quod posset etiara habens potes-
:
postoHs, nunc de veris, quibus Paulus inferior vi-
tatem.
debatur ;
quia non fuerat cum Jesu conversatus.
Vers. 13. —
yos autem, etc. Sicut illi qui usur- Vers. 6. — Nam
imperitus. Hoc non ad
etsi
pando gloriantur ultra raensuram. Scd secundum non erant eloquentes, sed
apostolos pertinet, quia
mensuram. Dei enim nutu Corinthiis evangelizare ad pseudo, qui componebant verba. Imperitus ergo
monitus est. Partitum erat unicuique ad quos in sermone non est reus apud Deum, sed qui non ha-
pracdicatione dirigeretur, ut singuli aliquos populos bel scientiam Dei, quae pertinet ad salutem.
haberent proprios, de quorum fide gloriarentur. Ad D Vers. 7. — Quoniam gratis Evangelium. Minus
regulam autem Apostoli omnes pertinebant, quos
illi
non feci, sed plus : quia gratis unde mihi irasci-
,

in fide fuudaverat : qui ad omnes missus erat a raini, et alios mihi praeponitis : cura hoc non sit
Deo. peccati, sed gloriae.
Vers. 15. —
Non in alienis laboribus. Hocfacere Vers. 10. — Esf veritas. (Hier.) Sicut Christus
esset ultra mensurara gloriari sed spem habentes ; semel statuit, nec negavit, necesse est ut etiam ego
in vobis : id est, per vos raagnificari apud alios, et non mentitus ita faciam. Ut in quo gloriantur. GIo-
evangelizare secundum regulam nostram, id est, riantur in accipiendo, sed rae non accipiente, non
secundum quod a Deo injunctura est, non habentes accipient. Nam ejusmodi, etc Inveniantur sicut
spem gloriari in aliena regula. etnos. Id est, simUes nobis. Inquo, id est, in hoc
Vers. 17. — Qui autem gloriatur. Ego non glo- quod glorientur se esse sirniles nobis.
riabor in aliena regula. Similiter autem qui gloria- Vers. 13. — Transfigurantes se. Ad tentandura
tur id est vult potestatem exercere, in Domino, id eos quos ita erudire opus est. Vel ad decipiendum
est in mensura a Deo datu glorietur. prout justura est. Ad hoc magna Dei misericordia
561 WALAFRIDI STRADI FUI.D. MON OPP. PARS I — TIIKOI.OGICA. 568
necessaria esl, ne i|iiis(iiiam ciim nu^'i'los boiios A Crtrnes, id ost perrcctoruin qui porlant et regunt
amicos su hulifre piilut, luibeiit nmlos iliemuues, lic- cariialcs ; undu : Et ossa ntca in frlxorio confrixa
tos ainicos ; eosque tnuto nocentiores, t|Uiiuto astu- sunt.
tiorcs 110 fallttciores palitur iiiiinicos. Viins. 31. — Non mcntior. Quia fcrt milu testi-
Vicns. 15. — Qiiorum liitis. lil i'st, riMriliulio ilula mtiiiium per sigua et protligia.
in liiie vitiB crit S('cunilinn oiicra ipsoruni, i|ui;i si-

cul pseuJo peritura appetiveruut, ita el i|)si piMi- CAPUT XII.

bunt, et sicut miuislri juslitias aeterna', ila et ijisi

erunt a?lerni. Vehs. 2. — Scio homincm. Quasi de alio, et res

Vkhs. 17. — Quod hyjuor. In liac substnutia glo-

dicitur, et jactanlia vilatur. Sive in corpore, sive,
etc. IIoc ignoravil Aiiostolus, ulriim t|unndo raptus
riae, id esl, in gloria carnis quam putaut substan-
esl, in corpore fuerit anima, an oiuuino do corpore
tiam, id esl, ila amant ac si per eam credant so sub-
Sed quasl in insipicntia. Quia ha'C ad car-
exierit, adeo ul moriuum corpus jacerel, an secun-
sistere.

nis tumorom pcrtinere viilciitur, ulii insi|)icutia cst.

dum modum alium quemdam vivenlis corporis ubi
anima fucrit, mcns cjus ad videuda vcl audicuila
Insipicntia enim esl abqucm lainlarc se. Sed quia
jjinctrabilia illius visiouis acccpta sit. Et quia hoc in-
Apostolus non propter se facit, sed propter Dcum,
ccrlum erat, ideo forsilan dixit, sive in corpore,
ideo ait, quasiin insipicntia.
sive extra. Raptum. Conlra naturam elevalum.
Vers. 20. — Cwdit. Id est, docipit. In faciem
Vsque ad tertium ccelum. Id est, ad cognitioncm
caidilur is, iu cujusos injuria irrogatur. Uoc facie-
Deitatis. Primura Cffilum est aereum ; secundum,
bant quidam Jud;ci qui eo tiuod essent de genere
firmamcntura tortium spirituale, ubi angeh el
;

Abrabiv, delrahebanl illis, eo quod essent incircum-

sanctai auima; Dei fruuntur contemplatione.
cisi ct sc pra'fercbaut, noliilitatcm oarnis sibi vin-
Vers. 4. Raptus est. 'Theoph.) Ipsius vide sum-
dicantes : quos Coriuthii lolerabant, et Apostolo
niain domissioneni et humililatom, quoraodo lau-
prieferebant.
Vers. 22. — Ilebrtfi. Hcbrici dicunlur ab He- quam de alio hiec recensoat : dc hoc enim, inquit,

hnguarum gloriabor. Al cujus graiia (si alius raptus est) glo-

ber ,
qui in confusione solus retinuit

linguam naturalcm. El tpiia multi sunl Hebra"'^, qui

riaris ? Itaque h,-BC de seipso dicit. Arcana verba.
Intimalionem de secreta Dei essentia, quasi per
non sunt Israolita^ siout prosclyli, addit : Israelita;
vcrba.
sunt, ct C(]0.

Vers23. — Lfminus sapiens. (Ambr.) Ostendit se

Vers. 6. — Supra
enim ma- id quod, elc. Si

coactum laudem suam prorupisse.

in p gna referrem et plura, me non forte aliqui putarent

esse inhrmum, sed hominem immortalem, vel an-

In tahoribus. Occasione iniienta etiam veros apos.
tolos tangil, quibus plus laboravit, ne in se videatur
gelum, etc. ; ideoque parce de me loquor.

minor gratia. Vers 7. — Et nc magnitudo. Parco mnltum glo-

Vers. 24. —A Jud(j:is quinquies. hidxis mos eral riari, ne aller puter. Et ideo datus est stiraulus

in synagoga contra legem agentes verberare cor- pungens carnem. Quis ? angelus malignus missus a
reclionis causa. Unde PauUira legem impugnantera Satana, ut colaphizel, id est roprimat omnem mo-
quinquies verberaverunt, eiinunaquatiue corrcctione tum superbioe inoutiondo tribulaliones, vcl lentaudo
triginta novcm ictus ei dcderunt, quadragesiraum (ut quidam aiunt) per Ubitlinem. Tentatio autem cui

pro misericordia condonantes. Una ininus. In ul- non consentitur, non e?t peccatuin, sed materia
tima vice corrigia subtracta. Vel, in unaquaque exercendoe virlutis
percussione una rainus. Vers. 9. — Di.vit inihi. Per inspirationem, vel per
Vers. 26. — PcricuUs latronum, etc. Quos dia- angelum. yam virtus in inftrmitate perficitur.
bolus (cum in civitate occiderc nonpossot) ci exci- Perfectio virtulum esl, qus habet intirmilalem con-
tabat in via, cura tamen nihU fcrret, quod lalrones irariain, cum qua legitime certet : et ideo gloriabor
cuperent. non
D in infirmitalibus, invitus, sed libens.

Vers. 27. —
famt\ Ubi ergo promissio Dei
//( :
Vers. II. — Factus sum insipiens. In his omni-
Primumqutvritc rctjnum Dci,ethtvc omiiia adji- bus cominendationibus videor insipiens, sed vestra
cientur vohis ? (Luc. xii.) Sed novit medicus, cui culpa qui debuislis me contra pseudo comraendare.
nos serael commisimus, hrec adjutoria quando ap-
Vers. 12. — In oiimi patientia. Patientiara pri-
ponat, quando subtrahal.
mam mcmoral, qu.T nd mores pertincl : quia diu
Vers. 2S. — SoUicitwlo. Quanto major charitas, illos portavil, i[uasi.impatientes aegros, ut adliiliita

tauto majores plagai de pecealis alienis. Unile : poteslalc signorum, quasi medicina curaret vul-
Qui apponit scientiam, apponitet dolorem. nera eorum. Et virtutibus. Virtus est genus signo-
Vers. 29. —
Non uror Urunl oranes 'I tribulatio- rum ot prodigiorum, id est oinne miraculum. Si-
ncs, si^d non ad consuinptiouem, imo atl piirgalio- giuim, quoil iu i|uoouuquo tonJi>ore ali>piid signili-

nein. Isic alTeclus purgat : quia de charitale ve- cnl, el est prodigii gciuis. Prodigiuin quod in fu-
nit. Oinnes qui scandalum paliuutur frixorium sunt turo. Vel siguum cl prodigium in his qua' coutra
habenlium charitntem, id est ossium qua; foruni naturam, virlus iu his quee non conlra naluram ,
S69 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. AD GALAT. 570
ut per irapositionem manus et rationem a morbo li- A testalera habebimus pcr cum in \obis judicandis.
berare. Vel,vivemas cum eo, id est in simiUbeatitudinccum
Vers. 14. — Nec enim dehent, etc. Carnalcs pa- eo : et lioc ox virtutc Dei : quod tale est in vohis, id
tres tiliis congregant, scd spiriluales dignum est ut est in conscientiis vestris. In vohis. Erga vos. Mors
a filiissumptus accipiant. Hic autemintantum probat illata a perfidis vita est erga crcdentes, quia virlute
se noUe accipere, ut transferat causam carnalis pa- Dei resurgentes vivent cum Christo.
tris ad spiritualem; et dicit non solura sepro salute Vers.7. — Oramus autem, elc. IIoc orat Aposto-
eorum impendcre, sed et mori paratum his, ut his bene agentibus in eis corripienda non in-
Vers. 15 — Et siqierimpendnr, elc. Perfecta qui- veniat.et sic reprobi appareant : probati enim viden-
dem charitas haec est, ut quidcm paratus sit etiam tur, dum judieant peccatores. Sic ergo si non sint
pro fratribus mori. Sed nunquid mox ut nascitur ? quos judicet, cessante aucloritate quasi reprobi
Cura fuerit nata, nutritur : cum fuerit nutrita, robo- videntur. Eeprobi simus, idest appareamus reprobi,
ratur : cum fuerit roborata, perficilur : cum ad per- non habentes quod vindicemus vel dijudiceraus.
fectionem venerit, dicit : Cupio dissolvi, et esse cum Vers. 9. — Gaudemus cnim, etc. (IIier.) Gaude-
Christo. mus si non sit necesse ut nostra virlus appareat.
Vers. 19. — Olim pulatis. Quasi dicat : Jamdu- g sicut Pelri apparuit in Sapbyra ct Anania.
dum quod causa excusationis quasi
forsan pulatis : Vers. 10. — Secundum potcstatem. Iterum osten-
reus dicam, quod non gravavi, sed dico (tesle Deo dit quod non cupit potestate in illis abuti, adjiciens
qui scit) quod non circumveni vos, et non superbe, non in destructionem sed in a'dificationem se eam
sed in Christo amplificando in vobis. accepisse, unde subdit : Non indestrnctionem. Non
Vers. 21. — ye iterum cum venero, elc. (Chrvs.) desiruunlur autem qui corriguntur, sed correcti adi-
Gloria est punire, iraproperare, pwnas exigere, elc, ficantur.
usque ad sed propter iJhus praeceptum. Vers. 11. — Gaudete, fratres. Id est bene ope-
Et non egerunt. Non sufficit mores inmelius com- ramini ut verum gaudium habere possitis. Et
mutare et a maUs recedere, nisi de his quae facta Deus pacis erit vohiscum. Hinc vobis erit pax a
sunt, satisfiat Dominoper pcenitentice dolorern, per dilectione illius, hinc malorum omnium sublatio.
humiUtatis gemitum, per contriti cordis sacrificiura, Ista pax orbem servavit, diuturnum beUum solvit,
cooperantibus eleemosynis. coelo terram conjunxit, ista homines angelos fecit,

Istam ergo imitetur. Innuraerabilium enim bonorum

CAPUT XIII.
mater est dilectio, per istam salvati sunius, per
Vers. 2 —
Non parcam. Post tot correctiones, si istam ineffabiUa bona omnia assequimur.
qui se non emendant, non debet eis parci. G Vers. 13. — Gratia. Totara Trinitalem optat be-
Vers. 3. — An experimentum. Moris est divinae nedicere eos. Sua tribuit congrua cuique. Gratiam,
Scripturae personae Dei tribuere quod in nobis fa- id est remissionem Filio, charitatera Palri qui ex
cit, sicut Apostolus locutionem ipsam ilU tribuit dilectione raisit Filiura, communicationem Spiritui,
cujusmunere loquebatur, id est Chrislo. Qui in vobis perquemfitunio. Et charitas Dei. Dileetio Dei misit
non infirmatur, sedpolensapparuit cum donadcdit. Christum, cujus gratiasalvat. Etut possideamuslianc
Quod experti, non dubiienl so ab eo posse puniri. gratiam salutis, communicatio facti Spiritus sancli,
Vers. 4 — Nam et nos infirmi. Vivit Christus qui vel ipse Spiritus ita sit vobiscum, ut conununicet et
prius fuerat infirmus. Nam et nos multo minores, conferat vobis et gratiam Christi et charitatera Dei.
licetinfirmi in iUo, id est Ucet ad imitalionem ejus Quasi : Tota sit vobiscum Trinitas, dans gratiam de
multa patimur a perfidis,7fl»uw vivemus, id est po- comraissis et charitatem per Spiritum.

EPISTOLA AD GALATAS.

ARGUiMENTUM. D mul per spiritum docuit : ut per hoc sit raajor, per
Galata? sunt Grteci. Hi verbum veritatis primum quod videbatur rainor. enim apostoli vide-
Casteri
ab Apostolo acceperunt. Sed post discessum ejus banlur esse majores : quia priores. Iste minimus,
tentati sunt a falsis apostoUs, ut in legera et circum- quia Sed inde apparet dignior
novissimus. quia :

cisionem verterentur. Hos Aposlolus revocat ad priores constituti sunt per Christum adhuc ex parte
fidem veritatis, scribens eis ab Epheso. hominera, id est mortalem. Novissimus vero Paulus
per Christura jam totura Deum, id est ex orani parte
CAPUT PRIMUM.
imraorlalera.
Vers. 1. — Paulus, npostolus. '!^oimne officii ter-
rorem incutit. Non ab hominihus. Suhanii apostolis, Vers. 2. — Quimecum. Dolentes fratres Christiani
ut quidam elecli et missi a Judwis pseudoapostoli. sunt de vestra seductione, tesles veritatis nieae, qui-
Neque per hominem. Sed perJesumjam suscitatum. bus vos oportet credere , et non paucos, sed omnes.
Qui non ul homo horaines paulatim, sed totum si- Vers. 3. — Et Domino JesusChristo. Quera inju-
 571 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARIS I. — TlIliOLOGICA. 572
riose nRqualis legi, cliim ipsum non sine lege ad sa- Arunt. Analhcma. verbumpromaledictoponitur,
Iloc
lulcni suflicere asserilis : siciit legeni .sine co : sed et vulgo dicilur devotio. Nain devotare se quemi|ue
ab ipso sine lege gratia esl et pax. nemo fcre dicil, ni>i se nialedicens. Unde illud : Et
Veiis. 4. — Quidedit. Iil est, sponte oblutit : quia
anathemaliiavit eumet cnntates ejus, ct vocatum
non esl alius qui potuit aperire lilirum, nisi leo lie
cst nomcn loci itlius Anathcma (^um. xxi.) llinc

Iribu Juda.Senwtipsum. Quia non erat hostia alia tractum est ut anailiema deteslabile aliquid el abo-

digna pro peccatis nostris (lclendis, quodesl inilium ininabile videatur, ut niliil inde victor in usus suos
salvalioiiis. Quem ergo Idcuin lialict lex ? Qiiasi : Nul-
auferret, sed totuin in poMiam luiMidam volavit hoc :

erat anallicmalizare, quod viilgo dicilur devolare.

lumpeiiitus. De scgculo. Id csl decoiirormilate mundi,
qui nos allicit.
Origo auiein liujus verbi est in Giieca lingua ab
his rebus (|ua3 vol» et persoluta', id esl promissa; et
Prcesenti sceculo ncquam. Tanto pliis capil, ciim
reddila^ sursum ponebantur in lemplis : et est dic-
frtema non videanlur. Sctculo nequam. IIoc dicit
tum : (XTco toZ avaOrivai, id est sursum ponere.
non quod mundus iste creatus a Deo malus, sed
quia in eo fiunt mala. Et hoc sensu dicitur
sit

: Dies
Vkus. 9. — Sieut proedi.rimus. A majore infert.

Quandoquidem nos vel angelum excommunicarem

mali sunt. Mundus in maliipio positus. Tcmpora
perieulosa. Saltus, qui pleni suiit latronibus, ct gla-
B magis pseudo e.xcommunicandi sunt.

dius, quo cnior effiindilur, et calix, in quo venenum Vers. 10. —

Modo. Dicit modo quia olim dum
temperalur, mala dicunlur : quianon solum tempora, dixii hominiMn cx lege justificari, hominis gloriam

sed etiam loca et instrumcnla malorum traxcrunt in- iiiutilem, gratiam Dei pra>dicavit. Innuit hic eliam
famiara qure in eis fiunl. hoc facere illos seduclores, ut laudarentur a Juda;is,
quos n)n timet offendere Paulus pro gloria Cliristi,
Vers. 5. — Cui est gloria. Quasi : Hnec testantur
qua veniente cessat lex. Siadhue. Iliiicquidam pu-
praesentes boni, et futuri testabunlur. In liac salva- tant siitVicere conscienliam, ut parum quid de eis
tione prajlibavii et commendalionem sui, et (juid
existimet alius, curent ; sed conscientia coram Deo
possit gratia Doi, et quod lcx nihil confert.
est necessaria conversatio coram proximo ;
qua; si

Vers. 6. — Miror. De destructione legis conse- negligenlius agitur, Isedit exemplo. Unde alibi : Pla-
quenter agit Apostolus. Et de levilate eos reprehen- ccte omnibus per omnia, sicut ego omnibus placeo
dit, quoJ ab Evangelio indiscrete transierunt ad (II Cor. \). Item : Sine of]'ensionc estote Judwis ct
legem. Et quia Galata, translatio dicitur, congrue ex Grcrcis Ecclesiie Dei (//Cor. viii).ItemProvidcmus :

ipso nomine reprehensionis

occasionem sumit. Et bona, non solum coram Deo, sed etiam coram homi-
cum haec praedicta bona sunt ex C hristo, miror quod Q nibus (Math. v.) Itera: Luceant opera vestra coram
bene instrueli prius, sic, tam vehementer et tam hominibus, etc. Ergo contra temerariosjudices, de-
brevi tempore, transfcrimini, etc. traclores, susurrones , murmuratores, quserentes
suspicari quod non vident, qua;rentes etiam jactare
Vers. 8. — Sed licet nos, etc. Bonus angelus po-
quod non suspicantur, sufficit conscientia. Nec in
test intelligi, non quod hoc conlingal, sed adeo cer- aliis quibus placere volumus quaeramus nostram glo-
tus esl de verilale Evangelii sui, quod si etiam
riam, sed eorum salutem, ut non nos, sed Deum
angelus aliud nuntiaret, non crederet, sed anathe-
laudent, qui tales fccit; unde ISolite facere justi- :

matizaret.
tiamvestram eoram hominibus, ubi illos arguit qui
Prcrterquam quod. (Aug.'I Atlende. Non ait : Plus ita ventilanl opera sua, ut fineiu operiim suoruralau-
quam accepistis. Nam si illud diceret, sibi ipsi prse- deraho.iiinumponant, eamdemque laudem quasi pro
judicaret, qui cupiebat venire ad quosdam, quibus mercede operum suorum laudem computent.
ipse scribebat : sicut ad Thessalonicenses, ut sup-
Vers. U. — Et prp/ieiebam in Judaismo. Quasi
pleret quK illorum tldei deerant. Sed qui supplel,
dicat : Qui prius in illis legalibus tantura valui, jam
quod minus erat addit ; non quod inerat, loUit. Qui ideoque vos raeo exeinplo ab
illa reliqui, liis rece-
autem praHergredilur fidei regulam, non accedit in dite.
via, sed recedit a via. Anathema Quarehoc?Quia D
aliud evangelizans, de privalo
sit.

vult fluere, non de

Vers. 15. — Cum autem placuit. Quasi dicat :

medio. Et cum hoc hnmo carnali nebula pra'peditus, Tunc apparet rae non didicisse, sed nec posl.^' cgre-

et a fonte communi ad propriani suam falsilalem re- gavit e.v utero matris. Unde de Jeremia legitur :

duclus possit facere, niinquid

Priusqitam te formarcm in utero, novi te (Jerem. \.)
et angelus ? Vere si
Qui ergo pra'scit fuluros anleqiiam smt, quoscunque
angelus de proprio tluens in paradiso non essel au-
villnasci, facit ul sint, et jani iialos quos vult por
ditus, non pra;cipitaremur in mortem. Media aqua
gratiam vocal ut jusli sinl, sicui Paulum vocavit per
posita erat omnibus piwceptum Dei. Aqua (|uodam-
modo publica erat, el siiic fraude, sine labe, sine
gratiam, ut annuntiaret Christura. Ex utero. Maler,
Syiiagoga ; uterus ejus ei secrelarii ejus sunl Phari-
CKno tluebal. Sed venil angelus de codo lapsus ser-
sa;i, dc numero quorum sepiu'atus est.
pens faclus, quia jam vcnenum spargere
insidiose
cupiebat, el emisit venenum. De proprio locutus est,
CAPUT II.
de suo : C.ustate,ct critis sieut diifCcn. iiiV El illi

appetentes quod non erant, ainiserunt quod accepe- Vers. I — Deiiide post annos quatuordecim. A
 ; :

573 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. AD GALAT. 574

passione Doraini, quando conversus fuerat ad fulem, A catione gentium, sicut Petrus in circumcisione. Et
sicut apostoli Petro, ita Barnabas sibi sociaretur.
venit, sicut Beda super Actus apostolorum scribens
demonstrat. Vers. II. — Restiti. Hoc Paulus non auderet,

Vers. i. — Et contuli cum illis. Ostcndit sc non nisi se non iraparem sentiret.

habuisse securitatem Evangelii, nisi essel auctori- Vers. 12. — Prius enim quam venirent, etc. Qui
tate Petri et aliorura roboratum. Seorsum, etc. Se- dam a;mulatores leges, qui aequo jure Christura et

paratim contulit cum his non publice, ne fidelibus legem venerabantur, quos tiraens non miscebatur
ex Jud£ea(quiputabant legem csseservandam) tidei gentibus. Quod si solum essel, non esset reprehen-
scandalum nasceretur. Eo tempore cum vcnisset sibile. Sicut et ipse Paulus pro scandalo aliquando
Petrus Antiochiam (licet hoc in Actibus apostolorum cessit. Sed in hoc erratum est, quod gentes cogebat
non legatur) in facicm ei restitit Paulus. judaizare.

Vebs. 4. — Stihintroductos. A Jiida?is. Quod enim Vers. 14. — Quomodo (jentes cogis. Non docentis

infideles per se non poterant,per falsos fratres mo- imperio, sed conversationis exemplo.

liebantur, quos sub specie rcHgionis immiserant, ut Vers. 15. — Nos.Coramandata auctoritate sua,
explorarent quae libertas est nobis in fide Christi, jam rationibus incipit agere quod carnales obser-
non ut eam tenerent, sed ut aliqua conlentione ab B vantiae post Christum non sunt observandse. Quasi
ea in servilutem legis redigcrcnt. Quod si esset ve- Gentes non debent judaizare, quia nos, qui valuimus
ritas EvangeUi apud gentes, non remanerent, sed in lege,scimus eam non justificare el ideo, ea di- :

oranes judaizarenl. El ideo hic iis quibus assertio- missa, ad Christum confugimus.
nem prsedicationis suse conferebat, nullatenus voluit Vers. 16. — Nisi per fidem, etc. Non ideo dicit ex
cedere. Alibi vero ubi non obfuit, pro scandalo Ju- fide,quod opera bona frustrentur, cum Deus reddat
daeorura, circumcidit Timotheum. In his omnibus unicuique secundum opera sua sed quia bona opera :

et se commendat, et legem non tenendara com- sunt ex gratia, non autem ex operibus gratia quia :

probat. fides per dilectionem operans nihil operarelur, nisi

Vers. 5. — Neque ad horam. Nec ad horam ces- ipsa dilectio Dei diflunderetur in nobis per Spiritum
qui nunquam cessit. Quod si aliquando
sit, cessit, sanctum ; nec ipsa fides esset in nobis, nisi Deus
quomodo nec ad horam? Cur etiam propter falsos eam daret.
fratres, si per se facturus erat "? Cessit ergo propler
Vers. 17. — Quod fi quoarentes. Si nos revera
illos quod per se non faceret humilians se legi,
: :
cognovimus non posse justificari nos, nisi transeun-
circumciso Timotheo ul dolus et scandalum Juda;o- tes ad Chrlstura, nunquid patitur Christus relabi
rum cessaret, qui parati erant comraovere turaul- C nos ad id quod eramus ? Quod si patcretur, profecto
tum et sedilionem, si illum filiiim Judaeae incircum- prioris status
minister nobis esset peccati, id est,
cisura susciperet, et episcopura ordinaret. nostri, fuisset transeuntibus ad se minister
sicut
Vers. 6. — Quales aliquando. Ad priora non re- justitiae.

curro, quia ea quae modo sunt, sufficiunt ; sed qui Vers. 19. —
enim per legem. Spirituahter in-
E(jo
videbantur esse aliquid, nihil contulerunt. In quo
lellectam. Mortuussum. Ne carnaliter vivam. Ut
apparet quod non inferior sit illis. Deus autem proba- Deo vivam. Non mihi, sed quod Deo jam possum ?
turnon accipere personam, quia siita esset, egoPau- quia cum Christo sum. Confixus. Id est, crux Christi
lus ante impius cui tales nihil conferrent non fuissem.
exstinxit inme ardorem peccati ut jara ultra ad id
Vel illud, nihil interest, sed nihil mihi tulerunt. Qui non extendar, quasi clavis habens raanus affixas.
:

videbantur aliquid esse. Id est, alicujusauctoritatis:

Veus. 20. —
Vivo. In virtutibus vigorem bene
quia cum Domino ambulaverant, et transfigurationi
operandi habeo. Jam non ego. Ille peccator, qui
ejus interfuerant. Videbantur dico ab his, id est,
prius eram. Vivit vero in me Christus. Id est, novi-
falsis fratribus. Quia qui videbantur esse aliquid, tas Christi apparet in me. Ad quid ergo lex ?
carnalibus duntaxat hominibus videbantur esse
nam ipsi non sunt aliquid. Etsi aliqui boni ministri D CAPUT III.
Dei sunt, Christus in ilhs est aliquid, non ipsi per
se. Nam si ipsi essent aliquid per se, semper fuis-
Vers. 1. — insensati. (Amhr.) Verba irascentis.
sent aliquid.
Erant autem insensati Galatae qui nec se circumven-
Vers. 9. — Column(B. Ecclesia firmamentum di- tos a pseudo agnoscebant. Fascinavit. Fascinus est
citur veritatis : quam etiam sapientia aediticavit, id quando magicis delusionibus aliter qufedam ocuhs ho-
est, constituit in septem columnis, quo numero vel niinum ostenduntur quam sunt. Dicitur etiam fasci-
universitas prsedicatorura (quia solet poni pro uni- nus vulgo qui nocet infantibus. Dicuntur enim quo-
verso) vel septenaria operatio Spiritus sancti iusi- rumdam ocuh visu urentes, dum et hic eorum actus
nuatur. Dextras dcderunt. Unde contuUt cum iUis, et fascinatio dicitur : et potest fieri ut huic peccato
dextras accepit ? Quia idem cum eis verbum habuit. inserviant daemones. Similiter invidia tanquam
Ipsa collatio unitalera doctrinae monstravit, aliter fascinus urit. Invidus enim nonmodo sibi nocet, sed
non crederet Ecclesia ei qui non fiierat cum Do et his in quibus aliqua bona esse incipiunt unde ;

mino. Ut nos ingcntes. Ut essem primus in praedi Salomon , Fascinatio malignitatis obscurat bona
 : :

575 WAL\rRlDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS L - TIIUOLOGIGA. 576

{Sap. iv). Sic faciLim est, iil iiiviili tanijiiam fasci- A Vi:ns. 12. — Lex autcm, etc. Ex fidc cst justilia

naiitcs nocereut (jalatis, niipei- iu Cliristo reuutis, ct vila : sed lcx non est ex lide. Possct i|ui(leiu vi-

cibum spi- deri, (piia opcra legis cx lide fierent, ut pio eis spc-
ut iidcm Galatiu fidei stomaclio nauseante
cvomerent. Ante quorum oculos. Vere fasci- rarentur aHerna : scd id non est, (luoniam Juduii ex
ritus
nati, iiuia anle oculos, id est, in veslra |>i-;i>sentia limorc pu;n;e illa servabant. Vivet in illis. Non ait:

tautus qui esl. Jesus Chrhlus prtiscritilus cst. Id Qui fecerit eam, vivet iu ea, ciini pra>misisset : lcx
ille

est, exluci-edatus : et hoc in vohis, in aliis non debe- non cst ex fule ; ut iulcUigas U>gein in lioc loco posi-
retis pati ut rcgnum et hoBrcditatcm suam amitlc- tam pro ipsis operilius ((uac iu iilis observaliouibus
fielmut. Qui autem vivebant in liis operibus, timc-
rel, nedum in vobis.
non ea lapidatiouem, vel
Vers. i. —
solum n vohis. Commonilis per
Iloc
baiit uliquc (si

crucem, vel aliud luijusmodi pali.

fccisscnl)
Qui cnjo fecerit ea,
increpationcm, probat quod lcx non esl observanda,
vivct in illis uon a\md neiuu, id est, habcbit proe-
:

quia non cx ca, sed cx fide veniunt omnia necessa-

mium, ne morte punialur. Qui aulem ex fidc
ista
ria, spiritus, juslitia, benedictio. Quasi Quamvis :

vivit, cum hinc exietit, lunc magishabebit pr«seu-

fascinati et stuhi, lamen lioc volo a vohis discerc,
tissimum prajmium. Non igitur ex lide vivit, quis-
auia hoc adeo evidens est , ut et slulli doccre . . .
i •. i .- .
1
.,.,,., n iiuis pni-senlia iiuac vidcutur, vel cupit vcl timet
queant. Si nihd aliud essct, hoc sohim ad proban-B ^
, , 1 1

/, ^ .,';„..;„;, ,:i;„ „„..,;.,„,

quia fidcs Dfi ad iuvisiliilia pertinct.
.
,
.

dum sufllcerct, cuni constet quia spiritum acce

pistis ; scd an ex operibus in quibus laborem nun- VEns. 13. — Factus pro nohis, id cst, reputatus

quam acccpislis,an ex tidc ciu;e audilus faciUlale non solum malcdiclus, scd eliam malcdictum. Vel,
venit ? Faclus cst rei vcritate malcdictus, id cst, morlahs.
Vers. 4. — Sine causa. Ideo dicit : Quia niulla Malcdictus qui pendet. Quasi : Salis ad pirnam sit

jam pro fide toleraverant, et in ipsis passionibus, quod suspensus raoritur reus : el quod illic cst usque
charilate timorera vicerant. Sine causa ergo tanla ad vcsperain, ut tunc deponalur et sepeliatur, ne si

passi crant, qui a charilalc, qua! in cis tanla susli- ibi sil diulius, raajus sil opprobrium : el macula ge-
nuerat, ad legera labi volebant. neri cjus. Omnis homo. Utiara Christus, nc futuri

Vers. 5. —
Qui ergo tribuit. Quia vos non ex hasretici negent ejus verara mortem.

operibus qu» nunquara hahuistis accepistis spiri- lloc autcm dico. Hoc promisit Deus Vers. 17. —
tura, sed ex fide ergo poteslis viderc quod cgo qui
;
autem testamentum conlirmatum per Abrah;ie, hoe
habui opera legis, non per ea, sed pcr fidcni accepl juramenta dico el affirmo, quod lex non facit irri-
poteslatera dandi spirilum el opcraudi miracula. De
tum, de qua non esset hoc putandum quia data est :

eo quod sub lege fuerat, poterat dubilari sed perG

,antum ad terapus quia posl raullum tempusa pro- :
:

simUitudinem istorum tolum liquet missione facla Abrah», lex data est de qua si esset
:

Vers. 6. — .id justitiam. Juslitiam vocat hic pec- benedielio, homines ilUus temporis Abraham, Isaac
catorum remissionem et bonse vitae observanliam. et Jacob non eara habuissenl. Lex non facit irritum.
Vers. 8. — Providens. Non sohim justilia ex fide, Id esl, falsum : quod faceret, si per eam darelur be-
sed et benediclio, quia Scriplura dicit : In te bene- nedictio. Proraissio enira illa non quod per le-
dixit,

dicentur, id est, in \ux fidei couformitale. Quia ex gera, sed per semen. Quod si per legem benediclio,
fide. Non ex operibus, etc. Prcenuntiavit, id cst, ergo fruslra semini prosit, et fruslra semen ipsum

ostendit. Vel, prcenuntiavit, id est, ostendit prsenuu- venit. Lex non facit irritura quasi jara valeret ad
tiatum esse, quod bcnedicentur in relerna bcalitu- evacuandara promissionem : quia csset falsa, et Deus
dine. In te. In tuce fidci iniitatione, etc. mendax.
Vers. 10. —
Quicunque enim, etc. Hoc inlelligen- Vers. 19. — Propter transgressiones. Posita est
dum est, non dc operibus quae ad mores pertincnl, in medio, inter promissionem et semen : cui facla
sed quae in observalionibus illis fiebant. Prodest lex Chrislum, ut
est proraissio, id est, inter .\brahara et
in tabulis scripta : csetcra onus sunt, quod probat populum Dei erudiret sub liraore Dci ut dignus fie- :

auctoritate Scriplur», dicens : Scriptum cst. Qui ex D ret excipere piomissioucm qure esl Chrislus. Ordi-
operibus legis suut malcdicli siiul quia sicut
, ,
nata per angelos. Lex dico ordinata per angelos, id
scripiura est aMoyse in Deulcronoraio {Deut. xxi) est Moysen, et ahos ministros Dei, vel minislerio an-
Maledictus omtiis homo, etc. Quasi Multa praecepi :
gelorum hominibus data, in quibus angelis eral uti-
quse omnia nullus implcrc potcrit sed in onus dala :
que Patcr et Kilius ct Spiritus sanctus. Aliquando
sunt, et idco oiiinos nuilcdicli. In quo innuil dcside- sine ulla disiiuclionc persou;i\ Deus pcr illos tlgura-

randum esse Salvalorcm, nui fiuciu ponat liis, et li-

batur. Et nota quod non ait dala, scd, ordinata :

beret non solum ah aliis poccalis, sed a malcdiclo quasi ordiuabilitcr dala inter tcmpus naturalis legis
legis. Cur ergo Galata> Irauscunl a gialia ad niale- (dc (pia convicti suut quod juvare non poluitl et lem-
dictum ? piis gralia- anleipiamdelcge coiivinccudi crant qui :

Vers. II. — Justificatur apud Dcum. Qui cum ergo uunc cam rcducil, contra ordincm angclorum
gratis colit, scilicct, non cupidilatc appcteudi aliquid facit. In manu. Id est, in potcslate Chrisii, iii starct
ab ipso prmler ipsum, vel limore amiltcndi. In ipso lex dum vcUct, cessarct cum vcllct. Kigo conlra cum
enira solu vera nostra bcatiiudo est, et perfecta cst. facitis qui eam deslruxil. Medialor esl iuter diio
 :

877 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. AD GALAT. 578

ob hoc viJeretur vel quod Christus non A missiones dictae sunt Abrahae, et semini ejus. Hic
extrema, et
Ad quod respon- aulem semen Abrabae dicti sunt filii Christi, id est,
esset Deus, vel cjuod duo dii cssent.

del, etsi mediator non est unius sed duarum extre- oranes credentes. Verum quoties Christus norainatur

mitatum, tamen est Deus unus cum Deo Patre per semen Abrah.Te, corporaliter seutiendum est : quod
divinam naturam, cui mediat per humanara. ex ejus stirpe generetur. Quoties autem nos
scilicet

qui credimus in eum dicimur semen Abraha;, tunc

'Vers. 20. — Mediator. Lex quam habct mediator,
accipere debemus.
spiritualiter semen fidei
unius populi tantum est : sed tamen ipse mcdiator,

non est tantum unius populi, id est, Juda?orum qui

gentilium, et ideo non quae-
CAPUT IV.
legem habuerunt sed et

ratis legem, ul habeatis mediatorem. Mediator non Vers. 1 . — Dico autcm, etc. Modo vos gentiles et
est unius, sed tamen est unus suflficiens ad omnes :
nos Juda?i sumus Christi, etsemen Abraha; et haere-
reconciliandos Deo, quia Deus, et ideo aliud non
des. Sed obm nos Judrei sub lege eramus dura par-
adjungalis ei.
vuli fuimus sicut haires futurus, et a patre substi-

Vers. 21. — Lex ergo, elc. Quandoquidem lex est tutus.

propter transgressionem, ergo est ita contra pro- Vers. 3. — Sub elementis. In elemenlis neome-
missa, ut per eani inipleatur aliter quam promissum'^ sabbatum significat, non
nias, id est lunares dies, el

est : non quia ex lege non est vita, id esl, a;lerna quod in elementis sperarent ut pagani, sed quod in
beatitudo : quia si inde esset vita, tunc et justitia : his Deura venerarentur. Mundi. Quia lex non coeles-
sed non est ex ea justitia, sed potius condemnat, et tia sed terrena promittebat : vel transitoria, ut est

sub peccato concludit. Et hoc est quod dicitur : mundus.

Scd concludit Scriptara. Judaios onmino clausit Vers. 4. — Venit plenitudo temporis. Id est post-
sub peccati dominio lex ipsa,et ostendit omnes homi-
quam totum spatium illud fuit adirapletum, quo lex
nes clausos sub peccato, ut dicitur etiani ad Roraauos durare debuit, tunc misit Deus, etc. Plenitudo tem-
Conclusit Deus omnia in justitia, ut omnium mise-
yoris. Sciebat quando venire deberet, vel etiam pati,
reatur. Notis peccatis per legem conclusi sunt, ut se
etc. Non enim hora ejus vel nostra, nisi volun-
est
excusare non possint, sed quaerant misericordiam.
tas ejus. Ante lamen longa series praeconum praemit-
Vers. 23. — Priusquam. Ante fidei adventum
tenda erat.
utilis erat lex Judaeis. Vcniret fides. Spontanca cst
MisitDeus Filium. Unde, EgoaPatreexivi,etveni
quam nullura meritum
fides advocavit. Custodicha-
in hunc mundum (Joan. x\i). El tamen de illo dicit
mur. Non hberi, sed servi. Conciusi. Ut sic assueti
Evangelista Joannes : In mundo erat, et mundus
duceremur. In eam. Id est, tam bonam fidem. Quas. mundus eum non cognovit
per ipsum factus est, et
Terapore Christi erat. Revelanda. Terapore Christi In propria venit. Illuc
(Ibid. i). Deinde conjungit :

multa aperta sunt, qus prius obscura. Ecce honor Unde Prophcta di-
ergo missus est, ubi erat. et illud
legis quia custodivit ut padagogus
: sed hoc non :

cit : Ccelum et terram ego impleo (Jer. xxiii). Quae-

magnura est, quia hoc puerorura est, non adul-
rendum est ergo quomodo intelligatur ista missio. Si
torum.
ergo sobrie de Dei Fdio quae digna sunt opincmur,
Vers. 24. — Pa^dagogus noster fuii in Christo Je-
ideo missum inlelligere debemus, quia ex illo incom-
su. lustitutione Christi : qui ideo instituit, ut sic ve-
prehensibili iuenarrabilique secreto niajestatis profun-
nientes ad fidera, quasi pueri ad perfectionem justifi-
dx dedit se comprebendendura raentibus nostris Dei
cemur. Vel in Christo, id est, in e.xsequeudis praecep-
cum
Verbura, nonsolum cura se exinaniret, sed etiara
tis Christi.
habitaret in nobis. Ex muliere. Usus Ilebraea; locutio-
Vers. 26. — Omnes ftiii Dei estis per fldem. Nos nis raulieres dicit non corruptas, sed feminas. Factum
Judaei tempore fidei paedagogum deseruimus quia : sub lege. Ut appareat circumcisus quasi fiUus .\brahae
oranes vos gentiles, qui non habuistis legem, estis signum habens ejus cui proraissus fuerat in quo im-
;

filii. Quod ergo vestro exeraplo deseruimus, vos ac- pleta est circuracisio : itaque signum jam cesset.
cipitis ? Quasi diceret : Non debetis hoc facere. In D Credidit enim Abraham se habiturum filium in ,

Christo Jesu. In institutione Christi, et ad similitu- quo benedicerentur onmesgentes : quodjam factum
dinem mortis ejus. credimus.
Vers. 27. — Indtustis.
Id est conformes ei facti est, ut participes essemus divi-
Ut adoptionem. Id
quod estvobis honor et contraaestus protectio.
estis, nae glorise. Sicutenim ipse natura participat, ita ad
Quod autem Christus indumentum sit, ahbi Aposto- ipsam videndam nos adoptat. Hinc enira adoptionem
lus aperit dicens : Induite vos Dominum nostrum recipiraus, quod ille unicus Dei Filius non dedigna-
Jesum Christum. Induunt autera horaiues Christum : tus est participalionera nostra; naturae, factus ex mu-
aliquando usque ad perceptionera sacraraenti : ali- liere, ut non solura unigenitus esset, sed etiam pri-
quando etiam usque ad vitae sanctificationem. Et il- mogenitus in raultis fratribus fieret. Adoptionem
lud primum bonis et malis est commune. Hoc alte- autem dicit, ut distincte intelligamus unicum Dei
rum vero proprium est bonorura. Filiuin.

Vers. 29. — Ergo Abrahce semen estis. Seraen Vers. 6. — Misit Dcus. Ut enim probaremur ad-
Abrahae dictus est Christus : ubi legitur quod pro- optati esse a Deo in filios, Spiritum suum dedit nobis
 :

379 WAL\FRIDI STR.VBI FQLD. MON. OPP PARS I. — TtlKOLOGICA. 580

qui signum Patris ostendat in filios, ut quia nos hoc D Apostolus), utrum fimore desererent eum, an cliari-
non auderemus dicore iiilirmilati- et inilij,'nilate no- late amploctfrontur
Siiirititin Filii. Vkrs. 14. — .SVi/ .sicut angelum Dei, etc. Ilocdi-
Nota Spiritiiin oliam osse Filii. Kt nola eliam hic cit ((uia Dcus loiiuitur in sanctis siiis, ct 1'aubis non
trinitatom, (.Vuc^ Si torsitan alii[uis (nu-crat iitrum scipsum, sod Deum iu seipso diligi volebal ; idoo^iue
a Filio proccdat Spiritus, elc, usque ad ab illo lia- perliibct testimonium quibusdam, quod sicut ange-
bot, ut ot de illo procedat Spiritus sanclus. lum Doi et sicut Christuin Josum cum exceporaiit.
Ctunuuilcm. Noiauduiii qiiod clamorin Scripturis In oinnibus orgo sanclis suis amandus ipii
ipse ost
nou inagiKo vocis omissio, sed scientia) iutelligatur, ait : Esurivi, ct dcdistis mihi munducarc (Mattli.
et dogmatum maguitudo. xxv). Tauta cst cliarilas capitis orga corpus suuni.
Abba pat^r. Eleganter duo verba idera signilican- Vers. 13. — Ubi cst ergo, etc. Admirans opus
tia posuit, proptor universum populum qui do Juda>i3 eorum s[)iritualo, conimendat ut, hoc intiionlcs, in
ot geulibiis iii unilalom lidoi vocatus ost, ut Ilobra^o- tiuioroiii carnaloin iion dooidant . Et quia mulati
rum vorbum ad llobraos, Gi:ocum ad gentes porli- eranl in dclorius, incropat oos. Klsi onini rocepcriut
noat. Utriusiuo autom vorbi oadom signilicalio ad eum sicut angelum, non ideo tamen parcit secare et
ejusdem fidei Spiritusque unitatem pertinet. B urere, quia non quaerit sua, sed quae Christi. Non
Qid natura non suh/, elc. UnamDoi veri esse na- qua;rit lac et lanam deovibus, idcm coinraodura sup-
turam ostoudit, scilicet Patris, et Filii, ot Spiritus plendiB necossilalis et favoroin bonoris, sed salulom
sancti. Quid autera oslnatura Doum essc, nisi verum oinuiuin. Si ficri possct. Noiiuc ilUid fieri potuissot,

Dcum esse? Unde alibi Apostolus : Cotiversi cstis quod ait Aposlolus? Non potest fieri quod juste non
servire Deo vivo et vero (/ Petr. li). fil. Non posse se dixit, quod sine dubio poterat per

Vers. 9. — Imo cogniti cstis. IIoc genore locutio-

potenliam, sed non poterat per juslitiam.

nis frequentor ulilur Scriptura ; unde : Sic in sancto Vers. 16. — Verum diccns vobis. Quia nemo vult
apparuitibi, ut viderem virtutemtuam etgloriam se argui erranlein, et oranis reprehendens videtur

. tuam (Psal. Lxii^, id est, vidisti rae, ut viderem te. inimicus.

Cognoscit nos Dcus, id esl, cognilionem sui nobis Vers, 17. — jEmulantur. Ego non sum inimicus,
prKstat. Non enim a nobis esl, quod novimus eum, ab sed illi a.'niulantur, clc, J^lmulantur aulera non bene
reterno quidem novil : sed tunc cognoscoro dicilur, ii qui non lam cupiunt eos esse mebores, quam ipsos
quando ut ea cognoscantur, facit. Infinna. Vere lex volunt facere pejores et retrorsum trahere aemula-
est egenum elemenlum : quia perfecle non justificat. tione perversa.

Egcna. Quia quantuin juvat, non per se, sed re- < Vers, 19. — Doncc Christus. Quem deformatis
speclu graliai Egena clcmeiita dicuntur qu;e
facil. sui forraosus sit in vobis. Vel, ut formosus aliis por vos
invicem egent ad regendum munduni. apparoat. Giavius diclum, quam si diceret eos for-

Vers. 10. — Dies. Dies observant qui dieunt

mari in Chrislo.

Hodie non est aliquid incipiondum. Mcnscs. Quicur- Vers. 20. — Vcllcm autcm. Sciens Apostolus ha-
sus lunae perscrulanlos dicunt : Tali luna non est bere majorera vim sermouera qui ad prxsenles fit,

aliquidinchoandum ii menses observant et colunt.

: cupit apostolicam vocem lilteris coniprehensam in

Tempora. Ut cura dicunt Modo est initiura veris. : prsesentiam commutare. Scriptura enim divina a;di-
Et annos. Cum dicunt Novus annus ost. Sed nuUa : ficat lecla, sod multo plus prodost si de litleris rau-
debot suspicio esse harum rerura, quia prosporo talur in vocem. Magnam si quidem vim habot vox
potost codore quidquid sirapficiler sub Dei devo- viva, vox de aucloris sui ore rosonaus, qua? ea pro-

tiouo fil. nuntiatione profertur, et distiuguitur, quia in homi-

Vers. 11. — Timeo vos, ne fortc, etc. IIoc obser-
nis corde generata est.

vant qui cerlis diobus, monsibus vol annis volunt Vers. 21. — Dicite, etc. Respondete. Usque huc
vel uoluut inchoare : quasi fausta, vcl infausta sint cnim pondet seutentia. Et inlerpouilur illud quos
:

tempora. ^ itcrum parturis, etc. Legcm non lcgistis. Quidquid

probantur non legerunt, non debeut
Vers. 13. — Estote sicut cgo. Et ego qui legem
eligant,
reciporc quod iguorant. Si logorunt,
slulli. Si

ipsa probat se
habui, sum modo siue loge sicut vos debetis esse
dimitloudain. Quod
nou intoUigunt, stulli sunt.
si
Ego, inquam, qui cum Juda>us uatus
sine illa. sira,
Vehs, ii. —
Scriplum cst, olc. Com[iIureshabuit,
jam ista carnalia spirituali dijudicatioiie contemiio.
sed do duubus lantum Scriptura specialitor siugula
Quia, clc, sicut vos, etc. Uomo suni qui de errore
exsequitur, inuuens aliquid egregiuiu ia his prxii-
correctus sum ot ita vos potcstis corrigi, Fratres,
gurari. Unum dc ancilla ct unum, etc. Nec hoc fru-
obsecro. .\sporc correctos rccrcat por boue gosta,
stra distiuxit : utorquo (|uidora natus est de Abra-
Nihil me. Excusat sc, quia pseudo dixerant Paulum
hain, sod do divorsa oporaliono. Quia qui do auciUa
Galatis iuimicura ncc voluisse eos docere, qua; in
socuuduin caruis luiluram, (|ua juvoncula de soue
aliis ecclesiis prxdicabat,
solol concipore. Qui de libera, non sccundum \ im
Vers. 13. —
Tcntalionem vcstram. Toutaii onim carnis, ut velula sterilis de vetulo, sed per opera-
sunt(cuin tribulatiuncm secundum caruem pateretur liouem Dei, qui promisit. lUum crgo geuuii, do-

II
 ; —

581 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. AD GALAT. 582

monstrans consuctudo naturam. IUum vero dedit A parit a peccato naturam liberans gratia. Qui habet
promissio, siguiticans gratiam. Ibi humanus usus virum. Synagoga quippe virum habuit, idest legem,
ostenditur, hic divinum beneficium commendatur. et fetosa quondara fuit in liberis. Sterilis vero Ec-
clesia sine viro Christo, sine ullo sponsi alloquio diu
Vers. 24. — Pcr aUegoriam. Dicilur id per alle-
jacuit in deserto. Sed postquam illa librum repudii
goriam, quando aliquid aliud videtur sonare in ver-
accepil, et omno ornamentum viri ad idoli convertit
bis, et aliud intellectu signillcare, sicut hic per
oruaraentum, tunc maritus, priore putrescente cin-
Abraham, Deus Patcr ipse est onim pater niultarum
:

gulo, alium lumbis suis balteum, aliud de gentibus

gentium. Abba cnim, pater; am, multarum.Et subau-
lumbare contexuit, quae statim ut viro conjuncta est
ditur, getitium. In montc ,S/««.Talis loci meutione
concepit et poperit. Unde Isaias exclamat : Dilata
Apostolus signihcat quod Judaei contra gentes cssent
locwn tabernaculi tui, et protende funiculos tuos
superbi de mandato, vel ip.si essent superbi et tu-
{Isa. Liv).
midi contra ipsum mandatum, quodestAgar, id
significatur per Agar. Agar enim alicnatio,
est,

quia
Vers. 28. — Isaac. Risus, id est qui in liBtitia

serviunt, non ex tristilia, vel necessitate.

aUenat ab heereditate.
Vers. 26. — Persequebatur. Non puto nos de fa-

Vers. 25. — Mons. Per omnia est conjunctus, et B "^''^ "'^''^""'e posse ubi Ismaol porsecutus fuerit Isaac
similis ei Hierusalem, id est Judaico populo, qui sed tantum illud, quod cumfilius .Egyptiai luderet
nunc est, id est qui temporaliter servit. Totus po- cum Isaac, indignata sit Sara.
pulus mater, singuli sunt fdii, vel proselyti, qui om- Vers. 31. — Qua libertate. Libertas qua liberati

nes timore pamac serviunt. Per h«c omnia patet sumus a Christo, est peccatorura remissio, et fidei

quod vetus lex non est tenenda, sed nova quie sur- per dilectionem operantis justificatio.

sum, quffi libera. Arabia, elc. llumilitas, vol allli-

ctio, quia aftligebantur sub carnalibus observantiis. CAPUT V.

Vers. 26. — Quw sursum

est. Superna est san- Vers. 2. — Si circumcidamini. Circumcisio etcaa-

ctorum civitas, licetquibusdam quos hic parit,

in tera logalia ita non sunt noxia, li-
natis et institutis

adhuc peregrinetur. Sara sterilis significat quod cet non necessaria, magis noxium erat proliibere

natura humani gcneris peccato vitiata, et idco dam- quasi noxia.Genliles vero ad talia non sunt cogendi.
nala nihil verse felicitatis in posterum merebatur. Sed si nolunt eis congruere, ut Timotheus, non sunt
Isaac per reproniissionem natussignat filios gratise :
probibendi, sed si in his confidunt, sunt perdili ; li-

et quia hoc non por regenerationem, scd pergene- cet his ergo illa tenere ne vidoautur improbata potius
rationera futurum erat, ideo tunc imjjcrata est cir- Q quam termiuata. Gontibusvcronon sunt impouenda,
cumcisio, quando Sarai promissus est lilius. Circum- nc vidcanlur aut non causa proraittenti Cbrisli, in-

cisio enim significat naturam exuta vetustate nova- sliluta, aut adhuc promittere, sed cessando jara
tara. Quod omnes filios et servos circumcidi jubet patent signa futuri fuisse, qua; cum honore paulatim
ad omnes istam gratiam pertinere testatur. Quteest deserendo erant sepelieuda, non ut sacrilcgia gen-
Mater. Quia singuli vorbo et exemplo ejus instructi tium fugienda.
ex charitate serviunt. Vers. 3. Debitor est. lloc idtio ait, ut terrore
tam innumerabihum observationum quae in lege
Vers. 27. — Scriptumcst. Quod liberasit eimater scripta} sunt, ne omnes implere cogorontur, c[uod uec
auctoritate Isais probat subdons : Lmtare. Laatari,
ipsi Judcci, noc patres eorura iraplere polueruut, sic-
erumpere, clamare, pertinenl ad libertatem. Non
ut Petrus ait, abstinerent ab his quibus eos aliqui
paris. Hoc dicit quia illo tempore quasi nullos ge-
subjicere cupiebant.
nuit. Non necdum conalura habuit.
pnrturis, quia
La'tarc, in cordo. Erumpe. L;etiliam mentis extra Vers. 4. — A gratia excidistis. Quae ad hoc venit,
ostendo. Clama. Gaudium tuura aliis pra;dica. Quia ut cessante onere justificet; quod qui reducit, banc
mw/^i /i/n'. Ilocpertiuet admatrem. Isaias aspiciens perdit.

tempore Christi Ecclesiam gentium ante sterilora, -^

Vers. 5. — Nos enim. Qui in lege confidit, arait-

tunc fetosam eam alloquitur, dicens : Ecclesia

tit gratiara, quod ex contrario potest videri, quia ex

sterilis quse tempore legis nec virtute miraculi pa- fide justitia, et spes, id est, externa beatitudo : et

ris, etc. Desertce. Plures filii sunl Ecclesi» oUm de- boc facimus per spiritum, qui non potest falli aut
sertse, quara Synagogae generantis interim. Hoc (aWeve. .Spem justitiw.ldesl, quam sperat jnslitia,

supcrtlue de antiqua Sara diceret Isaias, de Ecclesia scilicet vilara a,'tcruara, vel, quae sporatur ipsa jus-

ergo dicere intelligendusest. Sterilis autem erat in

titia. Fides enim esuriens et siliens justitiam sperat
omnibus gentUibus Ecclesia, antequara iste fetus, in ea renovari et proficere. Vel, spes justitiae est

quera cernimus oriretur. Synagoga ergo est quae Christus, ex quo sporatur justitia ipsa.

habet virura, id est legom. Deserta vero, et vaga et Vers. 6. — Nam in Christo. His vero qui in Christo
sine ulla potestate viri vivens, gentium multiludo Jesu volunt pie vivere, virtutes appetends sunt,
est, quae et steribs erat, nullius legitirai verbi pro- et vita fugienda. Media vero quae inter virtutes et
ferens germen. Parit quidem cives terrenae civitatis vitia sunt, nec appotenda sunt, nec fugienda, ut cir-
peccato viliata natura ; coelestis vero civitatis cives cumcisio et praeputium, quae nihil valent in Christo
583 WALAKRIDI STRABI FUl.D. MON. OPP. PARIS I. — TIIEOLOGICA. 584
Scd fides. Sine (Ulectione (idos iniiius esi. Fiiles cum A quia ililcclio Dci iii dilcctione proximi continetur ;

ililcolioiie Cliristiiiui est. Alia est il:oiiioiiis. ISatn et et ideo iu hoc pr;i'Ccplo iicrfcctio saiutis est, quia
dwmones credunt et contremiscunt (Jac. u). Qui au- sine proximo non diligitur Deus Qui enim nondili- :

lem non credunt, tardiores suiit ct pcjores quain git pro.iimum suum.quem i>idet,Deum, quemnon vi-
daMiiones. Sed multum iuterest, utniin quis credat del. ijuomodo polest diliijere ? (I Joan. iv.) Cum
ipsum esse Cliristum, aiicredat in Cliristum. Nam igilur ulrumi|ue pr;cccpliim ita sit, ut nculrum sine
ipsura Christum esse divmones crcdidcrunl, nec ta- altero possit lcncri, unuin eorum suflicit comme-
men in Christum crediderunt. Ille enim crcdit in raorare. Sicut teipsum. Non potest proximum dili-
Christum, qui sperat in Christuiii, et diligit Chri- gere, qui non diligit se. Se aiitcm iion diligil qui di-
stum. ligit iniquitateni. Qui cnim diliijitiniijuitutcm, odit

Vers. 7. — Currebutis. llic laudat Galatas, ct eos animam suam ( Psal. x).

pcr quos inducti sunt ut judaizarc vellent, vitupe- Vers. 15. — Comeditis. Vel criminanmii, id est,

rat ; et ne illis consentiaut, monet. criinina vobis invicem imponentes. Ne ab invicem

Vehs. 10. — Confido. Idco conlidere de liis sedicit,

consumamini. Per schisma Cliristiaiue religiouis, per
quia non sponte sed circumvcnti errabant. Kt ideo
vanam gloriam vanamque victoriam mulata occa-
ostensa modo vera via facile credit eos reversuros. B sione charitatis hoc eorum vitium teligit, quia dis-

Conturhat. Ut scilicet mulato ordinede spiritualibus

sensio inimica cst dilectionis. IIoc eniin maxime vi-
tio contenlionis et invidioe et perniciosa inter eos
sitis carnaics. Quicun(jue. Occultc, iciuiuul, Petruiii
jurgia nutriebantur, quibus consuraitur societas et
lacerat, cui supra in faciem se restitisse scrijisit
vita.
quod non recto pede incesserit ad Evangelii verita-
tem sed nec Paulus tam procaci maledicto de
: Vers. 16. —
Dico autem in Chrtsto, elc. Ostendit
Ecclesiit; principe loqueretur, nec Petrus dignus, ut quam sufficiens sit fides Christi sine lege, quia per
portarct judicium Ecclesioj. Quocirca arbilrandum eam carnem vincunt et ejus opera, et sequuntur
est lucc dc alio quodam dici, qui vcl cum apostolis spiritum quasi dicat
; Ne detis libertatem in occa-
:

fucrat, vel de Jud;ca venerat, vel ex Pharisa;is cre- sionem carnis, sed per charitatera spiritus servite.
diderat, vel aliquis magnus sic apud Galatas sesti- Hoc autera dico posse esse vobis in Christo, et nun-
matus, ut portet judiciura Ecclcsi» perturbatse. quara Non perficietis, etc. Non ait non fece-
aliter.

Vers. H. — Ego autem. Imponebatur a pseudo,

ritis non habueritis quia ea non habere non
vel
poteranl, sed non perlicietis, id est non opera eorum
quod Paulus alibi circumcisionera praedicaret, sed
consensu voluntalis iinplebitis.
non eis facUe scntentiam suara aperire vellet.
Quid adhuc persecutionem. (Hier.) Persecutiones G Vers. 17. Caro enim concupiscit, etc. Caro dicta —
enim creberrimas sustinuit a Jud;eis, eo quod doce- est concupiscere, quia hoc secundum ipsam agit

ret eos, qui dc gentibus credideranl iu Christo, non anima, sicut auris dicitur audire, ct oculus videre,
debere circumcidi. cum potius anima et per aurera audiat, et per ocu-
lura videat. Caro enim nihil, nisi per aniraam con-
Scandalum crucis. Scandalum erat Judasis prxdi-
cupiscit, sed concupiscere dicitur, cum anima car-
catio crucis, quia sabbatum et circumcisionem eva-
non nali concupiscentia spiritui reluctatur. Ipsius enira,
cuabat. Si vero admitlcret circumcisionem,
esset eis scandalum, et pacitici essent.
carnalis concupiscenti» causa non est in anima,
ex utroque enira lit, quia sine utroque deleclatio
Vers. 12. — Utinamabscindantur. Ipsi voscontur- nulla sentitur.
banf, sed ulinani abscindantur, non carnahter, sed
Vers. 18. —
Quod si Spiritu ducimini, etc. Ex
vim generandi perdant in vobis, vel in aliis nihil pro-
quo apparet cum Spiriluir sanctum non habcre qui
ficiant non solum circumcisi sed abscissi, ut nullam
sub lcgc est, non dispcusative, scd vcro. Non estis
omnino generandi potenliam habcant, et merito hoc
sub lege. Hoc commodum jam habetis, ideo ha-c
opto nc vos redigaut in servitutcui legis : Vos enim
pars eligcnda. IIos damuabiliter dicit esse sub lege,
vocati estis a Dco in libertatem.
D quos reos facit lex, non implcntes legera duin ue-
Vers. 13. — Ne libertatem. Sensus est : Cavete scicntcs gratiam dc sc pra^suiuunt. Porro sub lcge
ne audito noininc libertatis, impune vobis peccan- est, qui tiuiore, iion amorc, abstinet a malo, reus in
duni esse arbitrcmini. Sed pcr eharitatem Spiritus. voluntate. Hoec lextimorem incutit, non amorem.
Non per alfcclum carnis charitas habenda est, sed
Vers. 41 . — liegnum Dci non consequentur. NuUus
per spiritum. qui non
mcdius locus est, ut iion sit in supplicio,

Vers.14. — Omnis cnim lex. Nam et illa ([uae ad erit in regno.

bonos morcs pertincnt, et illa qu;cinsacramcntissunt Vebs. i:2. —
Charitas. Caput pncniisit, unde
( cura bene a liberis iutclligantur, nec carnaliter niembra se^piuntur. Non eniin bene aliquisgaudet,
observantur a scrvis) ;id cliaritatcm rercranlur nc- ([ui iioii diligit boniim unde gaudel. Non habet pa-
cesse cst. Diliycs pro.viinum. Uoc scrtplum cst ccm vcram cum aliipio, nisi cum diligat. Non est

in Levitico (Leuit. xix.\

quo recte dicit iinplcri iii loiigaiiiiiiis persevcranlcr cxspcctando nisi fcrvcat

legcm universam, cum tameii duo sint pnoccptu diligciido. Non csl bciiignus, nisi diliyat cui opilu-
charitatis in quibus tota lcx pcndet cl pruphclx. lutur. Non bonns, nisi diligcndo. Non fidelis »a-
 :

583 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. AD GALAT. 586

hibriter, nisi ea fuie quoe per dilectionem operatur. A tein suiim. Non peccatum alterius, ut pharisaeus qui
Non est mansuetus qui dilectione non moderatur. dixit : Nun sum sicut cwteri hominum {Luc. xviii),
Non conlinet se quis ab eo unde turpatur, nisi di- qui non re, sed fallaciter erat justus. In semetipso.
ligat unde lionestatur. Merito ergo cliaritatem sic Id est intus inconscienlia sua pura. Gloriam habe-
seepe commendat, quasi sola sit praicipienda, quae bit. Id est gloriabitur et gaudebit. Et non in altero.
non potest haberi sine homo efficitur
caeteris, quibus Id est in alterius laude, scilicet cum alter eum lau-
bonus. Gaudium. Puritas conscientiae. Unde ; Non dat.Qui enim conscienti,im boni operis habet, non
est i/npiis gaudere, dicit Dominus (Isa. xlviii). debet de hoc apud aliuni gloriari, et laudem suam
Vers. 24. — Qui autem. Quasi dicat : Contra foras fundere, sed in semetipso humiliter gloriari.
nialos posita est lex ; bonis autem posita esl crux. Vel ita : Et sic, id estsi actus suos consideret, sciens
Quod ita ait : Quiautem, etc, carnem suamcruci- neminem debere gloriari se habere mundum cor,
fi.rerunt, etc. Congruit nostrae devotioni ut qui Do- in semetipso, etc. Et sic in se. Id est, si actus nos-
mini crucifixi passionem celebramus, reprimenda- tros consideremus , nuUi nos anteponemus, nec
rum carnahum voluptatum crucem nobis fuciamus. quemquam judicabimus. Vere justus alterum sibi
In hac quidem cruce semper in liac vita debet pen- prKponil, quia plus sua mala scit quam alterius, quo-
dere Christianus, ut sit fixus clavis et prseceptis g runi cognitio sibi gloria cst. Gaudet enim, dum co-
justitia;, ut Christus in cruce clavis confixus fuil, gnoscit niorbum suum, qucm sanare desiderat.
Vers. 25. — Si spiritu vivimus. Quod communi- Vers. 5. — Unusquisque enim. Non inquinatur
ter supra dixit, ad istos quihus scribit retorquet, et quis alieno peccato. Onus. Alia sunt opera partici-
se eis connumerat, per hoc ostendens, se non dieere pands infirmitatis, de quibus supra : Alter alterius
eis quod ipse non velit servare. Q.uasi dicat : Non oncra portate; alia reddendae Deo rationis, de qui-
dico vobis aUquid quod et facere ipse nolim. bus hic. Contra eos qui putant horainem alienis
Vers. 26. — Inanis gloriw. Inanis gloriatio est inquinari peecatis, dicit Unusquisque enim, etc. :

velle vincere ubi praemium non est. Imidentes. Contra negligentes qui nullum curant corrigere, se-
Sciendum quia,cum per omne vitium antiqui curi quod ahenis non conlaminentur peccatis dicit :
hostis virus humano cordi infundatur, in zelo invi- Invicem oncra portate . Onera infirmitatis invicem
diae tota sua visccra serpens coucutil, et in hac im- portaraus, dum leuiiate irara allerius sustineraus, et
primenda malilia quasi postera movit. Zelus iste / dum ei qui la^sil, si petit, indulgemus. Vel peronus,
modum non habet permanens jugiter sine fine, cum intelligitur bonum et malum opus. In Scripturis enim
alia scelera finiantur. Quantoquc ille cui invidetur
onu» et in bonam et
in malam partem accipitur; et
successu meliore profecerit, tanto invidus in majus
sic : Unusquisque, bonus vel malus, portabit onus
incendium livoris ignibus inardescit. Hinc vultus suuin, id est mercedem operura suorum referet.
minax, torvus aspectus, pallor tremor
labiis, stridor in
in

dentibus, verba rabida, et etfrenata

facie, in
Vers. 6. — Communicet. Bona sua faciat ei com-
munia, ne excuset, quia Deus non potest falli.
et
convicia, et manus ad violentiam prorapta ; et si
Usilatum prajceptum est, ut prsedicatori verbi Dei
gladio interim vacua, odio tamen furiata; mentis est
prffibeat necessaria ille cui preedicatur, qua; boni ap-
armata.
pellatione recle signavit. Sicut et Dominus in Evan-
CAPUT VI. gelio cum discipulis loquens ait Cum mali sitis,
:

Vers. 1. — Fratres,et si. Ilactenus toli Eccle-

nostis bona
quosdam obtendere pauperlatem
dare filiis vestris ; praevidens autcm
, et prteceptum
sia3 iraprobando legem
locutus est , et commen-
velle eludere, addidit
dando gratiam, raodo se convertit ad praelatos qua-
Uter tractent subditos, sciHcet lenitcr, quia etiam Vers. 7. —
Nolite errare. Quasi dicat Nemo se :

fratres sunt, etsi superiores. In aliquo delicto. De- vane excuset, quia Deus non potest faUi. Scit enim
lictum est declinare a bono, peccatum est facere corda vestra, non ignorat facultates. Excusatio ve-
raalum ; vel delictum quod ignoranter fit pec- risimilis hominem potest placare, Deum non potes
,

catum quod a sciente. Tamen indifferenter po- D ^allere.

nuntur. Praoccupalio est, dum vel ad horam non Vers. 8.— Qui seminat in carne addit sua. Cura
videtur quid faciendum sit, vel qui viderit vincitur vero dicit, in spiritu, non addit suo, quia semen car-
ut malum iiat cum latet veritas, vel compelht infir- nale ex homine est, semen vero spirituale ex Spiritu
mitas. Lenitatis. Ne si aliter feceritis, non patiatur Dei Messis vero hic in fine promittitur. Ideoque
est.
se argui, sed defendere se incipial, ne turpis videa- in seminaudo perseverantia opus est. In carne, in
tur. Considerans teipsum. Nihil ad misericordiam spiritu. (Amhros.) Homo Christianus spiritu constat
sic incUnat quam proprii pericuh cogitatio. et carne. Homo enim ad comparationera sancti Spi-
Vers. 2. — Et sic adiinplebitis legein Christi. Id ritus caro esl. Qui autem seminat. Id est, qui spiri-
est charitatera; excharitateenim Christus peccatanos- tui dat offensura ex fide, cum charitate servieudo
tra tulit,qui etiara pra>cepit ut nos invicem diligamus. Justiti;e, et legem spiritualiter intelligendo, de spi-
Vers. 3. — Nihil. Comparatione spirituahs, qui ritu metet, etc.
totum dat gralite. Vers. 9. — Non deficiamus. Si homo non irapo-
Vers. i.—Probet. Diligenter inspiciat. Opus au- suerit tinemoperi, nec Deus imponit remunerationi.
Pathol. CXIV. 19
 — :
;

»87 WALAFRIDr STRABI KULD. MON. OPP. PARS F. — TIIKOLOGICA. m

Quantiim scmiQavcrimus in operibus, tuntum mete- A &entiliiiin i|iiaiii Jiulicornm tichat obnoxiiis. llas igi-
miis in tVnetibus. Kt iiuantuni ;iviilitas in.|iiir('ntis tiir iiersecutioues, ipii ljal;ilas depravaveranl, de-
se (.lilatavcrit, tantum sc apciiet ail pr;ciiiiiiiii niiuius clinare cupientes, circumcisionem pro dcfensione
retriliueutis, (juia sic rccijiiet (iuisi|ue (luoinodo facit discipulis persuadebant. Nain nec Juda'i persequi
quia (jui fortis crit ad seminandnm , fortis erit eos poterant, ncc gentiles quos vidcbant, etprosely-
ad nielcndum. Tcmpore enim. Non statim Deus facit los circumcidere, el ipsos legalia servare.
quidipiid ad salulem oratur ; uec ideo negat, quia ViiRS. 14. — Milii niundus crucifKruscst. Conligil
ditfert, scd tenipore suo, id est congruo pnestat.
pleninniue, ut liomo immdum ineiite non teueat, sed
Vers. 10. l)um icmpus. Teinpns seminandi est tamen muudus eum in suis occupationibus astringit
pra>sens vita qna currinuis. In liac licet nobis quod
et mortnus est lionio mnndo. et niundns quasi vivus
volumus seminare. Cum vero transierit, teinpus eum conspicit, dum alio intentuin in suis actibus
opcrandi aufertur ; unde : Operaminidumdics cst ra|nM-e coutendit ; sed nee Paiiiiis nuiiidum cupit, nec
venict no.T quando jam nullits polcrit operari (Joan.
iinindus eum ul in dnobus niortui neuter neutrum
:

IX). Ad omncs. Omnibus inipendenda est iuisericor- videt. Quia igitur nec Paulus mundi gloriam qu;ere-
dia. In quo pr;epoiiendi sunt justi ipii sunt ex iide. bat, nec a mundi gloria ipsc qua^rcbatur, ideo el se
Quod et oranibus inimicis nostris qui scelerati sunt,
g mundo et mniuhini sibi crucili.xuni gloriatur. Et ego
persequentes Rcdesiam, testis est Uominus Bene
:
mundo. Noc ego in mundo alicpiid cupio, nec ipse
facitchisqui odcrunt vos. Diliyitc inimicos vcstros sunni aliipiid in me cognoscit. Sicut Doniinus ait :

(Luc. vi) quia el ipsi sunt bomines quibus inhoc

; :
Venit enim princeps mundi hujus, et in me non
Dominus pluit, et solein dat.
habct quidquam (Joan. xiv).
Vers. II. — yidctc n«/sm. Postquam ad moralia
— De
opera e.vhortatus est, redit ad illud unde prius age-
Vers. 17. ccetero. Non vull per turbulentas
contentiones ta^dium sibi lieri dc re quaiitum satis
batur : ne scilicet legales observanti;e teneantur. Ne
erat exposita. Vel sicut in Grueco legilur : Decaitero
quis antem sub nomine ejus fallat incautos, cavet
nerao milii laborem exhibeat vel pra-slet, scilicet
finem epistoke manus suaj annotalione coraplens. Ab
iu necessitatem habe;im laborandi. ut rursuin vobis
hoc enim loco sua usque ad iinem descripsit.
Vers. \i. —
-m
Hi cogunt. Isli eraut pseudo, qui sic v
Laborem enim pr;r,stat raagistro, qui aliter seulit

Christum pr vEdicabant ut et legem servandam doce- i^quamdocuit. .S/ij/mu/a. St.gma est punctum vel nota
"'"1"° ^''^"' '>'="' ^"&"^«''' '"^^o appellat quasi notas
rent. Crucem prsdicabant, ut a tidelibus qua>slum ha-
berent; legem, ut Jud;eis placerent.
P«narum de persecutiombus quas patiebatur. Et est
Ut crucis
Christipcrsccutioncm, *<^"'"' '^*^" "°" ^'^'^'^' '""" "<^''' '^^^'"''''' ^l""^ '"S"
ete. Forte lioc ideo dicit, quia '

Roman. imperatores Caius Cesar et Octavianus, ct

^ ''abeo ahos conlliclus et cerla.uina, qua? in persecu-

Augustus, leges promulgaverunl ut Juda^i, ubicunque """"'"^ '1"*^ P^"°'" '"^'='"" decerlant.

essent, proprio ritu viverent, et patriis cairenioniis Vers. 18. — Gratia Domitii noitri Jesu Christi.
deservirent. Quicunque enim circumcisus erat, licel Conclusio epislola; etqnasi suhscriptio, qua et iii

in Christuin crederet, quasi Jud;eus habebatur in nonnullis aliis epistolis utitur : quasi diceret : Ut
gentibus ;
qui vero incircumcisus se non esse Ju- pr;tdicta teneatis : gratia non dissensio, non legis
daeum prKputio pra?ferebat ,
persecutiouis tam servitus, non rixa, non jurgium, etc.

EPISTOLA AD EPHESIOS.

ARGUMENTUM. ram describit. Sanctis omnibus. Pcfectis, et non

. D solum eis, etc. Fidelihus. Qui si non sancti, vel in

Epliesii sunt Asiani. Hi, acceplo verbo veritatis,
fide sani. Sanctis, exercilio virtutum. Et /idelibus,
perstilerunt in fide : hos collaudat Apostolus, scri-
fide recta qu;e iu Christo Josu. Recte illa duo po-
bens eis ah urbe Roma de carcere per Tychicum
suit, tunc cnini prodest ac creditur bona vita, si
diaconem.
fides est in Christo Jesu. Tunc vere sancti sunt si
CAPUT PRIMUM. fideles sunt in Christo. Vel : distiugue inter sanctos
Vers. 1. — Puulus Apostolut. More suo salutatio- et fideles, ut sanctos iutelligas majores el perfec-

nem pnemittit. Deiiule gratias agit Deo, exponens tiores, lideles mi.ius perfectos.

prius benelicia liumano generi prwstita, post ipsis Vers. 3. — Benedictus. Pra^missa salutatioue, in-
apostolis specialiter indulla ; dcinde et Ephesiis cipit ab actione gratiarum, iunuens omnia csse ex
ipsis, ostendens a quo ct ad ipiid vocati sint. Deinde Deo. Bcncdi.vit. Unuin quidem bencdictiouis vcr-
Christi dignitatem et pi;eiationem ostendit ; postea biim, sed per congruenlia persona; varie debet in-
ail iiatieuliain et charilatem cos invitat, unitalem telligi. Benedicitur ab homine Deus, cum huidibus
rulei et licclesia' coniniendans, et doiia gr;iti£C eiiu- dignis exlollitur. Iloino autem n Deo, cum Deus ei
merans. Tandeni ad cortameu exliortans contra giati.L- su;e doua iinpartitur, non meritis illius, sed
principes leuobrarum, militia) Christianaj ariuatu- .iiisericordia sua.

i
 — .:

589 GLOSSA ORDlNARtA. — EPIST. AD EPIIES. 590

Vers. 4. — SictU elegit, etc. Ne qiiis ergo pulet A Vers. 18. —

Oculos cordis. Imagine ergo sua
aninias cuni Deo Eelernas, et tunc aliquid meruisse cognosce auctorom ejus, qui corporali sensu non
ju.xta erroreiii illorum, qui anle haec visibilia dicunt altingitur. Ne ergo putolis corporoo sensu Deum
quasdam fuisse animas sanclas, et ideo lunc fuisse altingi, sed oculis menlis, ipsum audite. In corpore,
electas. ubi diversa niembra sunt, alibi audis, alibi vides.
Vers. 5. — Qui pradestinavit. Posita praedesti- In corde autem tuo, ubi diversa membra non inve-
natione, quaj pertinet ad justitiam et sanctitatem niuntur, ibi audis ubi vides. Ad hoc autem illuminet
vil* prKsentis, ponitur hic alia pertinens ad vitam oculos. Ut sciatis, etc. Hoc dicit ut proponsiores
Ktcrnam, cujus effectum supra notavit. sint : quia cum plene scierint qui fructus est cre-
Vers. 6. — hi laudcm ijlorioi gratiw suw, etc. dentium, propensiores fient circa excolondam reli-

Qiiasi dicat : Gloria gratiarum est aeterna adoptio. gionem. Vel ita : ut spes proprieaccipiatur. Etsen-
In qua grati/icauit. Eflectus primce prffordinationis sus est Ut sciatis quae sit, scilicet voluntas ejus, id
:

ad justitiam. In dilocto Filiu. Diligons Deus Pater estquantum valet spes vitse ajlernae ad quam vocat.
uuigenilum suum, illis quos diligit, et quibus vult Et scialis quae sit adimpletio ejus spei. Quod
Filius divina largitur. ita ait : Et qucedivitim. Hic quid nomino spei intol-
Vers. 7. — In quo liabemus, etc. Duplicem gra- g lexerit aperit : spem enim accipit rem speratam.
tiam ostendit, quia et redeniit, et peccata nostra Vers. 19. — Quce sitsuperemincns. Quoddam in-
non impulavit. cromentum gloriae habebunt summi doctores, ultra
Vers. 8. —
Quce supcralntndavit. }h\c\.cnusdehis illud quod coramuniter omnes habebunt. Habebunt

qua2 toti humano generi : modo dc liis qua) singula- enim omnes eumdem denarium. Sed differt stella
riter apostolis dedit, loquitur. a stella in elaritate (/ Cor. xv). Et erunt diver-
sce munsiones in domo Patris (Joan. xiv).
Vers. 10. Indispcnsalione. Id est inpleniludine
temporis dispensali a Deo, id est in hoc lcmpore
Vers. 20. — Suscitans illum,e[e. Excmplum autem
gloriaj sanctorum consistit in resurrectione Salva-
gratiK, quo implore (]uae cxHeris teniporibus pro-
toris, ut in ea cognoscant fidelos quod eis proniis-
missa vel pr;ctigurala sunt, divina providentia ra-
sum est. /l(i de.vteram suam. Doxtera est beatitudo
tiouabiliter dispensavit. Si enim penitus ignari es-
a;torna, qua; sanctis datur : sinistra est miseria, quae
sont hominos non praidocti, non reciperent Chris-
impiis. Nulla enim forma corporis Deis finitur et con-
tum, et nisi prius do nalurali et doctrinali essent
cluditur.
lege convicli superlii, parvi pondcrent ad-
vonlum.
Chrisli
Vers. 21. — Supra omnem, etc. Hoc dicit propter
incarnationem Filii Dei, est etiam homo, faclus su-
Instaurare. (Aug.) Inslaurantur aulera qu;"e in
per omnes coelos esse dicatur , et super omnem
coelis sunt, etc, usque ad a corruplionis vetustate
renovantur.
creaturam, habons uomen ejus per naturara, non
per adoptionem.
Omnia, qua; in cielis. Id cst, angelos vel instau-
rrt /v, id esl, supplere. (3m(» i« terra.
;

id est homines, qui

:

Vers. 22. — Sub pedibus ejus , etc. Per pedes

peccato depravati erant. In ipso. Id est por Christum. plena subjoctio notatur, et omnia merito suntei sub-

Vers. H. —
In qiw ei «o«. Neapostoli, inquibus
jecla, quia per eum facta vol, pedes significant hu- ;

manitatem, quia sicut pesest inferior pars corporis,

superabundat gratia, viderentur meruisse melius
aliis, ostoudit eos ita gralis vocalos, uou meritis,
ita in Christo inferior natura est humanitas quam
etiam angeli adorant. Et ipsum, elc. Postquamcom-
sicut fuerunt et alii. Sortc. Sors dicitur gratia, quia
raeraoravit dignitatem Christi, ad nos redil, osten-
nou est honiinis electio, sed vokmlatis Doi. Unde
dens ojus dignilalem ad nos pertinere quasi dicat
tunica Domini desuper texta, quse charilalom signi- ;

Ita exaltavit Deus Chrislum, ut baec exaltatio ejus

ticat, sorte provenit. Omnia operatur. Etiam velle
bonum, ad uos portineat : quia ipse est capul, et nos cor-
et ut credere incipiamus, ut exemplo nostro
pus, ut ei participemus. Caput. Secundum deita-
nerao glorietur in horaine. Verum
est onim I^on :

vos me tem : quia omnes ab ipso facti, et etiam secundum

elegistis, sed cgo vos, Laus autem glo-
etc.
rice Dei est cum multi acquiruutur ad fidem, sicut
^ humanilatem, qua ei conjungilur Ecclesia, nalura et

gloria medici cum multos cural.

gratia. Nam de plenitudine ejus omnes accepimus
{Joan. x).
Vers. 13, — In quo vos. Modo venit ad ea quae'
,

Vers. 23. — Plenitudo e;'M«. Quiaadimpleturper

dedit Ephesiis. Cum audissetis. Cum causam notat
eos, tamen eos omnia in oranibus hic et in futuro
hic, et tempus.
Item. Cum ingressi ad confessionera flectunt genu
Vers. 15. — /*rop<t'rea. Enumeratis benoficiis hu- Cbristo, adimplolur, quia recedontes videntur eva-
mano goneri, vel apostolis,vel Ephesiis coUatis, quid cuare eum. Omnia in omnilms. Quia memlira nihil
de eorum beneficiis sentiat Aposlolus subdit, scilicet ei conferunt, sed ipse omnia membris:quia ejusvir-
quod gratias agit, et rogat superaddi, ne illi super- tute sunt quod sunt.
biant, sed ultra tendant.

Vers. 17. — Ut Dcus, elc. Quasi diceret Adim- :

CAPUT II.

petrandum non obtendo raerita, sed quod Deus et Vers. 1. — Et vos,cumessetis,ete.CommemoTal

Pater Christi, etc. priora, ut in bonis humilientur, et certura sit quod
 ,

K91 WALAFIUDI srilAHI FULD. MON. OPP. PARS L - TlIliOLOGICA. 592

si iuimicis li:i'c diita suiU, magis amicis dabuulur, A Jemgloi-iaudumesl, eum (ides clomiiia cx gralia sinl.
qux' aposlolus oplat ;
quasi dicat : Caput csl omnis Veus. 11. — Proplrr (juod. Ut scialis omnia csse
Ecclesia) el veslrum, quia vos conviviticavil : cum a gratia Dei. Coiilidcial Judiuos el gcntes, quod
id est, tiuamvis essetis morlui. Vel nos qui credidi- ulri(iue siib pecealo fuissenl, iiuiic oslendit geiites
mus, habemus spem liu.Tediialis, et vos, scilicet luisse iiidigiiiores cl improperia Juda?orum perpes-
credidisiis. Deus aulom convivilicavit, vel Jesimi su- sas, ut inodo a;(|uales Judicis, magis sint obnoxii
scitavii, etc. gratia; Dci. Aliquando uot. In quibusdam codicibus
Vers. 2. — Principem. Scilicel Beelzebub, qui repcrilur scriijtnni csse : qui, ibi : vos qui gentes
est priiiceps mali^niorum .spiriluum, vel, iiitransitive criilis, ct secundum lioc suspensive legitur usque
principom spiriluum. l'riin-i|)em erroris dicit sjiiri- ibi : yunc aulcm in Cliristo, etc. eodem tainen ;

lum aeris. iii ([uo dominalur. Acris. Caliginosus niiincntc sensu.

aer inlVrnus et diumunum. Spirilus. Id cst, spiri- Vers. \i. — Uospitcs. Ilospes quasi ostii pes, eo
tuum : ponitur eniin genitivussingularis pro plurali. quod cum suscipiebatur in domum, ponebat domi-
Operatur in /itios diffidentim. Quid'? nisi operasua nusdomus, et qui suscipiebalur, pedemsuper ostium,
mala et in primis nia.xime, quia ipsam dilliden-
:
et datis doxtris jiirabat quod [lacilicus esset ingres-
tiam et infidelilatoin (|ua .-int iuimici tidei, perquem o sus.
scit eos dosse muudari.* Vers. 14. — Qui fccit utraque unum. Ipsc enim
Vers. 3. — Et eramus natura, etc. Quasi : Cum est lapis angularis, in quo duo populi tanquam pa-
haec prajdicta fuerunl iu nobis, non desperel genti- rieles de diverso angulo venientos sibimel, quasi in
lis quin par Judieis liat. Filii inv. Cum iia Dei nas- pacis osculo copulaulur. Pariclem. Id esl, obstacu-
cuntur mortales, quia, peccante Adam, vitium pro liiiii hinc ex lege, inde ex idololatria.
natura iuolevit. Tenebatur eniin justa damnalione Vers. 15. — Faciens pacem, etc. Facitpacem iu-
genus liuinanuiu, et erant omnes natura filii iraj. ter ipsos, utambosconciliet DeoPatri./« semetipso.
Vers. 5. — Convivificavitnos. Velnos Jud;eossi- Non aliter iiuam per crucera, id estmortem, inlerfe-
militer ct vos gentiles, et hoc esl : cujus gratia vos cit inimiciliain qua' inter Deum ct Lomines, id est pec-
gentes estis salviitK. Et utrosque conresuscilavit. cata dimisit. Omnibus eiiini profecit mors Salvatoris.

Vers. 6. — Consederc fccit, etc. Non inaniler, n.

Vers. —
Longe fuistis, etc. Si alToclu amas
sed iideliter jam computat factuin quod luturum esse Doum, prope es si odisti, longe es, Non enim ro-
:

non dubitat. Certe enim in ca'Ieslibus Christus jam giouibus longe est quisquam a Deo, sed atfectibus.
sedet, nondum autem nos ; sed spe cerla tciieraus. Vers. 19. — yon estis hospitcs. Id est indigniores
Vers. 1. — Supcrvcnicntilnis abtindnntcs. otc. lu q in fide, sicut olim recepti in lege. Et advena-. Id est
futuro enim saeculo, apparebit donum Dei, in remu extranei a Deo. Sed estis cives. Id esl, ejusdem ju-
neratione credentium ;
quod oculus noa vidit, nec ris et dignitatis in dorao Dei. Sanctorum. Non car-
auris audivit. hxc sunt abundantes divili;e, ut
Et nalis Israel. Et domestici. Id est familiares. Dci.
tantum detur quanlum mens investigare non polest. Quibus arcana revelat.
Vers. 8. — Et lioc non ex vobis, clc. Nefortedi- Vers. 20. — Ipso summo angulari, etc. (Adg.,j«
cas : Promerui, ideo accepi. Nou putes te proine- Psal. Lxxxvi.)Ne Apostoli vel propheloe (in quibus
rendo aecepisse. Gratia prajcessit meritum tuuin :
fundata est civitas) se tenercnt, in se secutus ait :

non gratia e.\ inorito, sed moritum ex gratia. Nam Ipso summo annulari lapidc Cliristo Jcsu ; etenim
si gratia ex morilo, emisti, non gratis accopisti.
iii Christo totum iimititur axliticium velut in priino
Omnia morita pnooedit gratia, ut dona Dei couse- summo nou
fundamento : quod fundamentura in est,
quantur merita mea. in imo, ut in corporali fabrica.

Vers. 9. — ye quis glorietur. Non hoc ideo dicit, Vers. 21. — Crescit in tcmplum sanctum in Do-
quia opera boua pia cogitationc facta frusirontur, mino. Nemo tam perfeclus qui non possil crescere.
cum Deus reddal cuique socundum opera ejus, sit-
que gloria Dei opcranli bonum, sed quia opera ex D CAPUT III.

gralia, non ex operibus gratia. Bonum igitur cst

homini, ui de viribus arbitrii sui iion pnesumat
Vers. 1 . — IIujus rei, etc. Ostenso quod per
Christum facta est pax et reconciliatio, hicponitper
quia illo (jui pulavit siiie ojus adjutorio se posse
quem ipsi sunl coredilicati, quia Deus revelavit sa-
custodirc quod dodit, profectus in louginqua, ot vi-
lutora ad geutes pertinere, et niisit eis praedicare, et
vcns prodigo cuncta consumpsit : et miseriaaltritus
facit pati pro ois, ut magis sint Deo grati.
et in se reversus dixit Surgam,
incum (Luc. xv).
: ad patrcm
Quara oogitationom iKmaiu non ha-
et ibo
Vers. i. — St tamen audistis. Id ost, si iutelle-

xistis gratiani, id est apostolatuin dispensatum a Doo,

berct, nisi et ipsara illi in occullo Pator misericor-
ipii scit (|uarc me ad lioc otViciuin elegil ? Vel apos-
dissimus iuspirassol.
tolatuni, por (luoin diversis diversa pensaiuus. Per
Vers. 10. —
Ipsiut enim, etc. Nemo debet gloriari, lioc vult eos sciro, (|iiia Dei jtidicio a Christo missus
quia nos creaU iu lidc ot iu oporihus suimis factura, est pra-dicare goulibus iuyslerium gratiiv Doi.
id esl opus ojus, vel sumus creati per facturam, id Vkhs. 3. — Sicut supru scripsi, elc. Scilioet, ibi
est opcrationcin cjus et ila iioc do operibus per ipte est]pa.v nostra. Ibi naiuquo
: ti- mysldriorum sibi re-
593 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. AD EPHES. 59 4

velatorum sumraam pro modico sermone perstrinxit, A homo vere estpater ut Deus qui est patcr omnium,
non tam totum quod noveral proferens, quam osten- creatione, et fidelium recreatione, quos adoptavit in
dens ex modico. frlios. Vel nominatur, id est nominabiUs est. Ab
Vers. o. — Et prcphctis. Prophetae quidem prio_ illo cnim qui est pater omnium, et angeli in ccelo,
res praescierunt olim hoc de gentibus, quod vocan- et homines in terra acceperunt ul patres alios voca-
das essent, et futuraj participes doni Dei, sed hoc rcnt. Et nola quod Christus Dei unigenitus per na-
latuil, quod sinclege salus eis cssct perfidem Christi. turam, adoptionis beneficio palrem se esse significat
Vers. 6 . — Per Evangelium, etc. Per praedica- dicens, Fili, dimittuntur tibi peccata tua (Matth.
tionem cognitum est donum Dei ,
quod Deus dat ii). SimiUter et spirilus sanclus, per quem justi
gentibus juxta operationem virtutis suae qua susci-
:
adoptantur in filios. Homo autem dicitur pater vel
tavil Christum, in quo onines sunt salvi sine operi- natura, vel auctoritate exempli, vel ratione bcneficii
bus legis.
Vers. 17. — In charitate. Oro etiara ut radicati,
Vers. 7. — Minister. Non enim est meum sed Dei, id ost firmiter plantati, a similitudine arboris, quae
et ita nullse mihi gralia? reddeadoe, sed Deo. quanto plus terrae figitur, lanlo plus crescit, et ube-
Vers. 8. — Investigabiles. Per naturam scilicet,
riorem fructum reddit.
sed per gratiam et revclalionem sancti Spiritus in-
Q Vers. 18. — Ctim omnibus sanetis. Hajc est com-
vestigabiles sunt fidelibus. munio coelestis reipubliCiT. Hi non sua qua;runt, sed
Vers. 9. — Ahscoiiditi a snruHs. In mundo abs- quae Christi sunt, id est, comraoda privata non sec-
condita; sunt causae rationabiles oranium rerum, quae coramunione omnium
tantur, sed in ubi salus est
naturaliler fiunt, sicut abscondilus fuit Leviin lum-
consulunt.
bis Abrahse, quando decimatus est. In Deo autem QucB sit latitudo. Charitatis, quoo usque ad inimi-
ahsconditae sunt causae eorum qurc per graliam fiunt, cos extendi debet, ct cum hilarilate bene operari,
sive eorum quoo ad hoc significandum mirabililer quia qui tristis dat, perdit quod dat. Opus ergo est
et non naturahler fiunl, qu.n ministrantibus angelis lalitudine charitatis, ne pereat quidquid boni facis.
facta sunt. In Deo. Habct enim Deus in seipso abs- Sed quia abundante iniquitate refrigescit charitas
couditas quorumdam factorum causas ,
quas rebus multorum, opus est etiam longitudine.
condiiis non inseruit, easque implet, non illo opere Et sublimitas. Charitatis. Hacc cst quod sursum
providentia? , quo naturas substituit ut sint, sed eo
cor dirigalur, ut Deus in pr;eminum exspectetur.
quo illas administrat ut voluerit, quas, ut vokut, con- Nam si bene operaris etiam usque ad inimicos, et
didit. Ibi est et gratia per quara salvi tiunt peccaio-
hnariter tribuis, habes latitudinem et si in his us-
;

res. Non enim per naluram vitio depravatam, sed

p que in finem perseveras habes longiludinem. Sed ,

per Dei gratiara homo restauratur. si omnia haec non propter mereedem supernam fa-
Vers. 10 —
Vtinnotcscat. Datum est raihi evan- cias, altitudincm non babet et ita jam nec latitudt, :

gclizare et illuminare. Vidcte quantum est lioc, quia

erit, nec longitudo. Nam habere altitudinera est co-
per hoc accrevit aliquid angebs, qui multa secrela gitare Deum amare Deum
, , et gratis amare ipsum
in his didicerunt. /;; cwlcstibus. Quia ibi primitus adjutorem , ipsum coronatorem ,
postrerao ipsura
Ecclesia quo post resurrectionem et ista Eccle-
fuit,
praemium deputare non aliud ab ipso, quam ipsura
sia congreganda est, ut siraus a;quales angelis Dei. exspeclare. Si araas, gratis ama. Si vere amas, ipse
Vers. H . — Sccundum prccfinitionem. Quae enira sit raerces quem amas. Et profundum. Charitatis,
sapienlia in sui natura simplex est, secundum ea id est possitis intelhgere occultura Dei judiciura ;

quae aguntur in saeculo, quae Deus praefinivit, id est

quare isti dat, non vero illi. De profundo enim
pra-ordinavit, est multiformis, cura variatur multi-
judiciorum Dei, quae scrutari et contemplari nequi-
forrailer. Et ne videantur sibi contradicere in prae- mus, procedit omne quod possumus. Quod possum,
dictii- sententiis sacras paginae doclores, ita potest video unde possuni, non video
; nisi quia novi ;

determinari quod dictum est ut illis qui majoris

:
,
esse a Dco. Quare autem illi det , isti non
dignilatis sunt, et per quorum ministerium illa nun- det, midtum est a me, abyssus est et profundum.
tiata sunt. cognita fuerint exparle, ut puta familia- JJ
Nunc ergo ipsa charitas in bonis operibus exer-
ribus et nuntiis iUis ; iis autem qui minoris dignita- cetur ad subveniendum aliis, et usque ad inimi-
tis sunt, incognita essenl.
cos porrigitur ; et haec latitudo est. Nunc longa-
Vers. ii. — Hujus rei gratia. Vos peto, et Deo nimitate adversa tolerat, et in eo quod veraciter te-
suppbco, ut gratia cooperetur vobis. Et hoc est quod nuit, perseverat ; et haec longitudo esl. Hoc autem
addit : quo ostendit eos habere
Hujtis rei gratia. In tolum propter adipiscendam patriam aeternam facit,
propriaj voluntatis arbitrium. Sed ne iilud sufficere qUcB illi promittitur in excelso ; el hoc altitudo est. Exi-
putent, addit Flecto genua meaad Patrem. Tan-
: stit vero ex occulto illa charitas,et ha^c est profundum.
tum in Grffico habetur quod autem in Latinis codi-
; Vers. 19. — 1'timpleamini. Quia tunc nihildeest
cibus additura est : Dnmini nosfri Jesji Christi, Chrisliano, cum Patrem et Filium sic cognoscit. Ali-
bene convenit, quod orabal, ut merito ejus] obtinea- ter non est integra professio deitatis, quia fides nec
mus cui proprie et naturaliler est pater, non autem in solo Patre integra est, nec in Filio solo perfecta.
adoptive. omnemplenitudinem
In Dei. Non ut sint (plenus De-
Vers. liJ. — Paternitas, etc. Nec angelus, nec usi sicut quidaraerrantesvoluerunt, sedutperfectesint
K9o WALAKRIDl STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THKOLOGICA. 696

pleai Deo ; vd sic : iil coiifessioin' ct {^ialianmi ac- A qiuljus agnoseeimiseiim iii fiiliiro. Occurrnmiis. No-
liono sicut Palri, itft et Filio lioiioriliceiilia reserve- bis invicem de diversis nuiiidi partibus , vcl ipsi

lur, el omnia quai a Deo Patrc suut ,

per Filiuiu Christo, qiiasi desiderio curreiiles ad gaudium. In
facta et restaurata eredanlur, ut sit plcna professio virum perfectum. Ul iinusquisque sit vir pcrfeclus
diviuitatis in credeniibus. ct liabcns eamdem tvtatem, quae esl mcnsura et meta
Vkrs. iO. — Potens est omiiia farere, etc. In liac »latis, ultra quiini non nccrescit aliquid naturaliter
suiit quiedam quie iienio alioi|ui |)eleret vel iiilellige- homiiii : iii (|ua a'late Chrislus hahiiit ))lenitu(linem
ret, ut qiiod Deus lioino pro hoiniuilius nioreretur aiiiiorum et corporis, in (|ua de hoc mundo transivit.

el hujusinodi alia. Oinnes enim iu cadem resurgent, in qua Christus

mortuus esl et resurrexit, cujuscunque setalis mor-
CAPUT. IV. lui fucrinl.

Vehs. 1. — Obsecro. Hacteuus ostendit omnia

Vkrs. — Cltristus. Unctus dicitur Et in Veteri
i:;.

Testaniento reges ungebaiitur.

attribuenda hinc de moribus monet, prius
Vkks.17. — Hoc i^iVur. Adinonetul caveant a con-
gratiac ,

omnes communiter, post per singulos ordines.

—
....
Vers. i. 1)1 cluiritate. (.\u«.) Ipsa est cniin
suetudine antiquoe genlilitalis
.,. , .
; quasi dicerct
, ,. .
: Quia

«ctio recli ilmeris, qute oculos

,
seniper
II.
hnbet ad .b
Deiis tot auxilia ad custodiam dedit unitatis, et iiuia
, r>
, ,

crescere potestis et ei occurrctis,ego dico, non oh-

Deum. Talis actio nec frangitur negolio , nec tur-
secro ul prius.
bulenta nec marcida, ncc audax, nec fugax, nec
est,

pra!ceps, nec jacens.

Vers. 18. — Obscuratum. Non paruni el ideo :

minus miruin ambulant polius quam

Vers. 3. — In vinculo pncis. Id est pacem ser-
cst si in vanitale
vos ([ui estis illuniinati, et spem habetis vita\
vantes. Hsec autem pax esl, si peccata qiia' sine
.1 vitce Dei. Dua; sunl vitaj : uua corporis, altera
damno trilici aut cum spe salutis corrigendorum
aiiinia; ; et sicut vita corporis est anima, sic animaB
eradicari non possunt, usque ad messem ultimam
vita est Deus
quoniodo si anima deserat, mori-
: et
toleramus,
tur anima moritur
corpus, sicsi deserat Deus. ,
Vers. Unus Dominus. Debetisservare unitatem,
5.
Aiiima recedens a luce juslitia;, quanto magis (pue-
(piia nobis est unus Dominus, non tres pro iiuorum
rit quod inveniat coiitra justitiam, lanlo plus repelli-
diversis voluntatibus vos oporleat discordare. Et
tur a lumine veritatis, et in tenebrosis demorgilur.
iiem jubemini credere, et eodem modo operari. Et
Tobis est unus Deus creator omnium et pater pro- Vers. 19. — Desperantes. Vel indolorii, quod ex

curaudo : et ideo nemo potest se alteri pnuferro. Grseco trahitur, id est de peccato non dolentes.

Qui, Deus, est snpcr omnes, id est prKcellit omni- p Vers. 21. — Sicut vcritas. Hoc ideo dioil : quia
bus creaturis, cujus digniias vos invitct, et per om sunt quidam in Ecclesia qui sub nomine Christi non
nia difFusus, quia ubique, ot ideo timcndus ; cum sequuntur veritatem quam Christus docuit.
nusquam possit evitari. Et in omnibus nobis, per Vers. 22. — Deponite. Non jubet ut corpus de-
gratiam,qui unitatem servamus. Et sic non siugula- ponatur, sod ut vita in molius mutetur. Veterein.
riter de una persona , sed communiler dc omnibus, Non uulli putant quod votus homo corpus sil, et no-
id ost de Trinilate hoc accipitur. Ihia ftdes. Non nu- vus anima ; sod corpusexterior homo est, aniina in-
mero, sed genere, quia sirailis in omnibus. terior : et in interiori agiturhoec vetustas etnovitas.
Vers. 8. Captivam du.vit captivitatem. Id est cos Vers. 23. — Spiritu mentis. Non ibi duas res
quos diabolus captivaverat a paradiso, et proprios intelligi voluit Apostolus quasi aliud sit niens, aliud
mundi et inferni fecerat, iterum captivos fccit Chri- spiritus nienlis, soil quia mens spiritus esl. Simile
stus, dum ad ccelum reduciinlur. diotum est : In c.rspoliatione corporiscarnis, id est
Vers. U. — Prophetas. (Ambr.) In Novo Testa- cariiis qu;e corpus est. Mens crgo, vel ratio, vel in-

mento propholre dicuntur explanatores Scriptura-

,
toUigentia, imago Dei est, qua pra^est homo Cffteris :

rum, tamen fuerunt (piidain in primordio lidei futura ;]ui crealus in agnitione Dei, post^iuam peccato de-
pi-Kdicentes, sicut Agnbus, seplemquc tili;e Philippi. sipuit, in eadem renovatur, ut incipiat _illa imago
D ab illo reformari, a quo formata est.
Evanijelistas Qui ct diaconi, quia etsi non sacer-
dotes, tamen evangelizare possunt. Vers. 24. — Qui secundum Deum creatus est.

Vers. 1-2. — In opus ministerii. floa auteni dedit Conceptus est onira in utero virgiuali, opere Spiri

opus ministerii, lus sancti de semine nuilioris siue semine viri. Hoe
iu ut quisque plenc possit faccre
uovum undo Jeromias: yovum faciet Dominus
fuil ;
opus ministrationis sibi creditce. Si enim unus ha-
super terram: ilulier circumdubit virum in yremio
beret omnia, non perfecte agerel singiila. .lil coii-
uterisui{Jer. x\xi.)
summatioiiem. Id est, ut eos consumiiiarot (|uijam
sanclisiint. Lt in ivdi/icationem. Id esl ut oos a'di- VuRs. 25. — Propter quod. Exsequitiir parlos vo-

ficenl in corpus Chrisli, qui adhuc suut alieni. teris et novi hominis. Cuin proximo. Ktiam goiilili:

Vers. 13. — Donec. Id est in die judicii. Omncs. quia omnis homo proximus condilione primie uali-

Qiii siimus iu una ol non discrepauti fide

vitalis, vcl spc conversioni-; oumis debol pulari pro-
: et in iina
xiiiuis.
cl non diltereiiti unilate aijiiilioiiis Filii Dei ; vol in
virtutibus quibus agnoscitur Filius Dei in nobis ; vel Vers. 'i6. — Irascimini, id est indignanuni vobis-
 : —
597 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. AD EPHES. 398

ipsis lanta velicmeatia ut peccare desislalis, qiiia A personet increpatio, el intus lcnitatis teneatur di-
supcr liauc irara non occidit sol justilia? , sed potius leclio. Duo conjungit, ut, scihcet, non communicent
illi irradiat. Ira est naluralis niotus animi contra consentiendo et redarguant. His enim duobus mo-
peccantes ; sed ne modum excedendo peccetis as- dis non te non consentis, et si re-
maculat malus, si

perius arguendo. Unde Salomon : Noli esse nimis darguis. Utrumque autem eomplexus est .\postoIus,
justiis qiU pcrit in justitia sm {Eccl. vii). Tempe- dicens : Nolite communicarc, ctc. , id est nolite con-
randa est ergojuslitia, unde Deus sutferl iniquos, ut sentire, laudarc et approbare. Et iiuia parum est non
aliqui ex eis corrigantur. Sol non occidat. Vull ut consentire, addit : Magis aulem redarguite, id est
ira non duret, quia si durat, dalur occasio diabolo. repreliendite , corripite , coercete. Et est sensus :

Iratus enim niale cogitat, et sic se diabolus inserit Non sitis consentientes malis approbando ea, neque
ut mala peragat. Sol non occidat. Christus nienlem negligentes arguendo, ncque superbicntes insullan-
non deseral, qui cum ira nunquam habitat. ter arguendo.
Vers. 27. — Nolite, etc. Duae sunt portae quibus
Vers. 13. — Omnia autem. Quasi :Etsi turpe sit
diabolus intrat : cupiditas et limor de lerrenis. Eis-
diccre ea quaj ipsi faciunt, tamen redarguenda sunt,
dem in contrarium vorsis Deus iulral. Illi suiit clau-
quia sic manifestantur ssepe per confessionem et
dendoe, isti aperieudse.
B pccnitentiam arguendum est, quia quod sic
ideo
Vers. 29. — Omnis sermo, etc. In Dei servo ora
manifcslatur
:

vertitur in lumen
,
et

vel iUi mah ma- ,

nia bona debcnt vidcri, nec ex aliqna parto purilas

nifcstanlur sibiipsis quod mali sunt et ideo ar- ,

ejus dcliet niaculari.

guendi, quia sic incipiunt esse lumen. Owrae enim
Vers. 30. — Et nolitc contristnrc. Per inobedicn- qtiod manifcstantur. Id est malus, cum sibi innotescit
tiam, Siiiritum sanctum, id est prtpdicatorem veri- esse mahis, lumen. Lumen
fit cst. Id est per poeni-
tatis, quod est Spiritum sanctum conlristare quantum tentiam incipit converti in bonum.
ad vos. Quod non dcbetis in quo vos quasi cera si-.'

gnati eslis ejus iraagiue vobis relicla ;

vcl estis si- Vers. 14. —
Surge.Vcvconfessionem.Etexurge.
gnati, id esl discreti a malis.
Per salisfacliouem.

Vers. 31. — Omnis amaritudo. Iltcc etiamsi fiant Vers. 16. — liedimentes tempus.
Id est, quod mi-

accedcntiluis causis, lamen lemperanda sunt, Bla- nus fecistis uno terapore, restituite in alio dimidian-
in

«/)/(i'»i/(i.Blasplicmia est per qiiam de ipso Deo falsa tes dies quos irapii non dimidiant. Alii cnira dimidiant,

dicuntur. El ideo pejus est blaspheniare quam peje- alii iraplent dies, alii nec incipiunt; id cst, alii rao-

rare, quia pejerando falsa^rei adhibctur teslis Deus; riuntur in iEgypto, alii in dcserlo, alii in terra

blasphemando autcm de ipso Deo falsa dicunlur. p sancta. Ncc mirum si minus fccistis, quoniam dies
raali sunt, uec possunt omnia agi pro libitu.

CAPUT V. Vers.21. — Subjectiinviccm. Non solura audilores

Vers 2. —
In odorem suavitatis. Si Christi mors
prfflatis, sed cliara prislati subditis , in charitale eis

Deo fuit suavis odor, ergo mortem ejus libenter ac-

serviendo el huraiUter curam gerendo. Nam etsi di-

Non ergo peccaveruut qui illum crucifixerunt?

gnitas majorura est, administratoriam tameu est ; unde
cepil.
Sed non est ita, quia injuste justum occiderunt : qui
Apostolus : Omnium me servum feci (I Cor. ix). Est
ergo majorum (salva taraen dignitate) servire, sicut
Patris et sua vohmlate oblatus est. Sicut et Judas,
miuonim est hurailiter obedire ; hLPC autem tam
quid habet nisipeccatumin tradendo Christum? Nisi
majorura quam minorura ordiiiala suhjectio, debel
tamen se traderet Christus, non eura traderet Judas.
esse iu casto limore Christi, qui humUitatem man-
Tradidil Judas Christum tradidit se Christus. Sed ,

davit.
ille agebat negolium su;e venditionis iste nostra; ,

rederaptionis. Ideo ille impie deliquil, hic miseri- Vers. 22. — Mulieres. Ilucusque communiter
corditer cgit. de moribus egit , nunc quaedam siugulis ordinibus

V^ers. 5. — Avarus. Avaritiam idololatriae aequat,

suadet.

quia ilhira avarum siguiticat cujus Deus nuraraus D Vers. 27. Non habentem maculam, elc. Quia
est vel quia rcs Dei quas Deus vult servire indigen-
,
per actionem bonam munda est a raacula, et per
tibus usurpat sibi et recondit, ct Deo pra?fert sicut
spem tensa ad superna : proinde vestis ejus in monte
idolatria Dei honorihcenliara.
tanquam nix dealbata effulsit, qua; signilicabat Ec-
Vers. 6. — Inanibus verbis. Omnes eoruni ratio- clesiam orani raacula peccati mundatam , quae per
nes sunt inania verba , fructu vacua, ad supplicia Christi in ligno crucis extensiouein extensa est a
trahentia. ruga, et desiderio ad ca?Ieslia. Non habentem nunc
Vers. 9. — Fructus enim, etc. Hujus modi autem maculam.aut rugam,sed ut perbona
sit sancta, hic
opera sunt fructus et opus lucis. Et justitia, etc. opera, et immaculata, in abstinentia mali. Vel hoc
Justitia et veritas sunt partes bonitatis. Et est sensus eril in futuro , erit enim tunc Ecclesia sancta per
In omnibonitate etjustitia et veritate. Idest,justa gloriam , immaculata per eorruptionis remotionem.
et vera convenienter loquaraini. Sicut Christus fudit sanguinem , ul lavaret maculam
Vers. H. — Redarguite. Auimo leiii, ut aUbi ait Ecclesice, et extendit se in cruce, ut tollerel rugam,
Apostolus. Hoc videlicet agite, ut foris terribilher, sic et viri , si opus est, debent mori pro salvandis
 ;

599 WALAFRIDI STRADI FULD. MON. OPP. PAR.S I. TIIROLOGICA. 600

uxovibus , t'l vcilio vitiL' eiis iiistruio, iil cxhiliooiil Aiiiiniicilias : (iuiii ol (luoil piiliiuur liomiiics inipor-

cas Dco. tuiios, illi laciuiit. Iiisli;.;ant onim ct inllamiuant

Vers. i9. — Ncino cniin unijuain. Qiii crgo ma- illos ot lanqiiam vasa siia movonl , ot voliit organa
vult cssc sine corpore, noii corinis, scti corruplioncs taiigunt. Coiilra illos liaboinus occullam luclam, ad
el poiidiis ejus oiiit, Sicut ct Christus Ecclesiam. Ita quam nos armat Aposiolus. Tenebrarum. Ne puten-
laciat vir ilo uxore ,
qua' est caro ejus quin sic ct lur daMnonos liunc visibilom inundum rogcrc, subdit
Cliristus nutril Ecclcsiam cibo corporis siii, ot rovcl ([iiid nomiiio niimili intolloxorit: Tcncliranuiiharum,
spiritualibus indiiMioiitis pra?ccptorum , virliiliini et id osl poecalorum; ipiasi : .Noii dominantur divmones
bouoruin opcriim. iiiiiiido (|iii conslal ciolo ct torra , sod poccaloribus.
Vers. 32. — Sncramcntum hoc magnum. Ne ali- Contra spiritalia. Quasi : Timcndi hostes quia spi-
quis piitarct in viro esse el uxore, secunilum utrius- ritales et invisibilcs, et quia noquam : et non pro
quc natiinilis sexus copulationem , corporaleni(|ue parva re, sed pro ccElcsti ha'reditate tollcnda \n\-
niixlionom, aildit : F.ijo ilico in Christo, otc, secun- gnaut. Ut C(olostia dicit virlules , in (|iiibus piigiiam

dum hoc orgo iiiiod in C.lirislo et Eeclcsia, ac- dicmonum palimur, vol sjiiritiis nciiiiain suiit iii Cic-
cipitur quod diotum est : Non jam duo, scd una caro lestibus, id est in lioc inferiori aere. Ipsi cnim quasi
sunl, ot quomodo sponsus et sponsa dicuntur, sic p equitos pugnant in oquis hominibus. Equites crgo
caput et corpus. Sive ergo dicatur caput et corpus, occidamus, equos possideamus.
sive sponsns cl sponsa iiuum intoUigitc. Fil onim Vers. 14. — Succinti hnnhos vcslros, etc. Id est
cx duobus quasi una qiwdam poisona , s cilicct cx carnalos concupiscontias cingiilo caslitatis fronantes
capite et corpore, ex sponso el sponsa : quam uui- non simulatoric, sed in veritate, vel per charitatem.
latem mirain el excellcntem commendat Isaias, in Induti loricam justitioc. Rocto lorica justitiaDcompa-
quo Christus loqucns, ait Sicut sponsa alligavit raihi :
ratur, quia , sicul lorica multis circulis contexitur,
mitrara ot siciil sponsam ornavit mo ornamonto.
,
ita jiistilia niullis virtutibus constat. Aliter : Justitia
Cujus spirilualis unitalis sacramonUim fuil illud loric;« potost comparari quia , sicut lorica pcctus
(|uod in Gcncsi do uiiiono coujugii ad liUorani di- muiiit, vcnlrcm stringit, femora protcgil, ita justitia
citur. superfluas cogitationes qua; in pectore versari solent,
repellit : ingluviem ventris stringit, luxuriam quo-
CAPUT VI.
(]ue opprimil.
Vers. 2. —
Primum. Scilicet inter niandata qua' Vers. 13. — Calceati. Marcus dicit apostolos
sunt ad hominom in secunda tabula. Ad duo namquc calceatos sandaliis , vel soleis , ut neque pes sit

praecepta chariiatis Dei ct proximi pertinot Decalo- „ rectus, nec nudus ad terrara, id cst nec occultetur
gus. Ad primum pra^ccptum Dei tres chordiE pcrti Evangeliura, nec lerronis commodis innitalur. Pcda
nent.idesl, Iria mandala, quia Deus trinitas esl. Id csl aftoclioncs siul munil.-B virtutibus ne a viliis

Ad alterum vero prrcceptum, scilicet proximi, septem pungautur, ut iia sini parati ad prcedicandum Evan-
chord», id est seplem mandata. Et illa tria ad Deum gelium quod nuntiat pacem inter Deura et hominem
pertiueutia sunt in priraa tabula. El alia septera ad vel ut sint parati complere prrecepla Evangelii.
pro.ximum, in secunda tabula scripta erant. Inler
Vers. 16. — Scutum fidci. Fides est scutum, sub
quoe hoc racrito primum est, quia, sicut Dous princi-
quo tuta est justitia, sicut sub munimine oranium
paliter principium est borainis , sic pater secun-
virtutum, quod protenditur ante oinnia arnia et
dario. Cujus mandali additur promissio quod iion
quod prirao oranium impugnat diabolus.
in aliis est.

Vebs. 5. — Servi obeditc. Servilus coepit ex pec-

Vers. 17. — Et galeain. Galea est salus a-terna,

cujus meraoria nientem obvolvit ne deticiat. Et gla-

calo ;
prinia onira sorvilulis causa peccalum csl,ut
dium spiritus. Verbum Dei est gladius bis acutus,
nomo homini conditiouis vinculo subderetur, quod
docens de temporalibus et seternis. Illorumconsola-
non fuit uisi Deo judicante, apud quera non est ini-
tionem in Veteri , istorum perfcctionem in Novo
quitas, et novit diversas pocnas raeritis distribuere
Testamenlo promillens. Quod enim temporaliter no-
delinquentiura. In simplicitate. Liberam facit servi- ^
bispromissum cst, ad unam parlem gladii quod :

tutem ; non tiinorc siibdolo , sed tidoli dilectione,

vero in sempiternum ad aliara partom gladii pertinel.
donec Iranseal iiiiqiiilas ct omnis cvacuctur po-
,

Nam et idco tuo Teslamcnta dicuntur, quia Vetus ter-

testas.
rena promittit, Novum a;terna. Dc hoc gladio Do-
Vers. 10. — De ccetero. Post specialia piaecopta
minus ait : Xon venipaccin mitterc in terram, scd
quibus admonuit singulos ordines, in communi nunc gladius vere acutus
gladiuin [Matth. \). Istc osl,
admonel omnes quasi : Huc usque vos juvi vorbo
;
ipiia oum queni focil a mundo dividit.
et opore ; dcinceps, in futuro , in reUquo tempore,
lido cl dilectioue. Vers. 18. — In spiritu. Orat in spirilu, qui inunda

Vers. 12. — Mundi rcc/ort'*. Non idoo sic appol- consciontia cl iiitogia lido orai. lucarnc orai , qui

lantur,quia regunt mundum, qui constat ex cu'lo poUuta mentc ilonini poooal, non casu, sed dc pro-
mundum peccatores dicit, de quo Joan- posito.
ct terra ; sed
ncs : Et mundus cum non co{inovit (Joan. \). Talcni Vers. 19. —
In apertionem. Id esl ul aperte
mundum illi regunl, coulra quos habemus pcrpeluas possim rcserare niystcrium Evangclii, id est sccreta
 :

601 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. AD PHILIPP. 002

incarnationis ct passionis. Qiiasi : Nc pressura tri- A Vers. 23. —Pax fratribus. Pacem oplat eis, quae
bulationis ipsa formidine acumen doctrinse obtun- est janua dilectionis.
dat.

EPISTOLA AD PHILIPPENSES.

ARGmrENTUM. Vers. 12. — Scire autem volo, etc. Hactenus

communiler locutus est, inde ponit speciahter quae
PhUippenses sunt Maccdones. Hi, accepto verbo
tolerantiam suadeant, scilicct. Pro vobis gratias
veritatis, perstiterunt in fide, nec receperunt falsos
apostolos. Hoc collaudat scribens
ago : Confido. Vosautem volo scire, etc, quasi di-
eis a Roraa de
carcere per Epaphrodilum.
cat : Cum ita sitis perfecti, perseverale et cavete,
ne tribulationes instantes hanc veslram diminuant
CAPOT PRIMUM. perfectioncm, sed exemplum mei rcspicile.
Vers. i. — Pauius. Morc solito salutationemB Vers. 13. —
Ut vincula, clc. Quia namque pa-
pr»mitlit ; deinde gratias Deo agit pro eis, iraplo- tienter quneUbet raala sustineo, patet non esse sce-
rans eis raajora bona, ut et in virtutibus crescentes lus falsitatis quara inmejusta vindicla pcrcellat, scd
ad perfeclionem perveniant. Deinde paticntiam in quaradam veritatis virtulcm quam sustinendi forti-
tribulationibus monet exemplo sui et Chrisli, postea tudo magnificat.
ut caveant a versutiis pseudoapostolorum tandem ;
Vers. f4. — Auderent, elc.Constantia cnim ejus
admonitionem raoralem interserit, et prope finem multos ita aniraavit, ut non limercnt evangelizarc.
de gratia, quam sibi Roraam per Epaphroditura rai- Vers. 17. — Quidam autem, etc. Convicti in
serant, gaudere se dicit. Timotkeus. Hunc apponit, contentione a mc, praedicant secundum quod eos
quia eum missurus erat ad illos propter hoc eum : convici debere prajdicare. Ex contentione. Ex pri-
quodararaodo coramendans, ut eadem qucB scribit vato odio, quod ahquando mecum contulerunt, et
ab co recipiant. Serri. Scrvos dixit, ut et ipsi pro confutati Et ne viderentur corrccti, addit
sunt. :

Doraino ferant dura. Christi. Ut contra pseudo Non puro animo.

stcnt. Vers. 18. — Quid e«im?Non prohibet mercena-
Vebs. 3. — Gratias ago Deo meo. Quasi dicat rios, sed pcrmillit, quiaet
ipsi utiles sunt ad aliqua.

Agite quse agitis, quiatalia sunt, unde Deumlaudo. Sed etgaudebo. Idco gaudeo de raalis nieis, vel de
p
Vers. 5. — Communicatione . Per quara vestra profcctu Evangehi, quia inde mihi salus.
communia fecistis, in Evangelio exaltando. Vers. 21. — Mihi autem vivere Christus est,
Yers. 6. — Conjidens. Quasi : Deprecor ut stc- etc. Quasi diceret : Merilo Christum magnifico sivc
et confido hoc ipsum ficri a vobis quod precor,
lis, vila, sive mortc, quia Chiistus mihi vivere, id est

non autem aliud sed videtc ne frustra confidam.

;
mihi vita hic per fidem et spem, et in futuro per
Perficiet. Ipse ut velimus operatur incipiens, qui speciem. Pro hac vita mortale corpus tradidit, ut
volentibus cooperatur perficiens. ipsura iramortale in asternum recipiat, unde ct sub-
Vers. 7. — Sicut est milii. Ita gratias ago, de- dit ct raori lucrura.

prccor et confido, 'sicut justum est sentire, id esl Vers. 22. — Quod si viverc, ctc. Christus est
ita velle. Et exponit
causam, eo quod habeam vos mihi vivcre, uteura raagnificem. Quod si est, tunc
in eorde, bonum vobis desidero, sive sim vinctus, nescio quid eligam, mori, an vivere. Quasi : Nisi
sciens vos quoque vinctos, sive defendens Evange- hic, fructus esset, non dubiura, quin raori eligerem
liura, quod et vos facilis. ut Chrislum haberem prjemium et ideo, ne dubile- :

Vers. 8. — Cupiam omnes vos, ctc. Id est iutimo lis niori pro Chrislo.
amore Christi, ut ab eo perfecte diligamini, vel eo Vers. 24. —
Permanere autem, etc. Ecce quod
aflfcctu dihgatis Deum ct proximos, quo Christus D non meUus, sed quod multis expedit, ehgit,
sibi

qui aniraam posuit. Vel hoc refertur ad id quod propter charitatem, quse prae omnibus eligenda est.
supra dixit, se desiderare eos esse socios gaudii Vers. 25. —
Et gaudium fidei, etc. Id est Ut de :

sui. Et deterrainat quomodo, scilicel araorc Chrisli, fide vcstra gaudeamus, vel ut vos de fide gaudcatis
non humano, ul participes habcat in Deo. in ea proficientes. Quod non est nisi ubi est munda
Vers. 10. —Utprobetis potiora. Id est, ut cre- conscienlia.
scat charitas vestra in scientia, ut probare et dis- Vers. 28. — Et hoca Deo, etc. Etiam quod pati-
cernere sciatis non solum quae sunt mala et bona, mini non a vobis est, sed a Deo quia pro
: mcrilo
sed eliam inter bona quae sint poliora, ut post pro- Christi qui Patri obedivit, heec inter alias gratias data
balionem sitis sinceri in vobis, sinc opcribus cor- est vobis.
ruplionis, el quanlura ad proximum, sineoffensione. Vers. 29. —
Non solum, etc. Utrumque ergo ad
Vers. 11. — Repleti fructu, elc. Id est mercede Dei graliam pertinet, et fides credentium, et tole-
justiliae, adeo sitis gloria et laus Dei, ut pro vobis rantia paticnlium, quia utrumque dixitesse donatum.
dicatur : Mirabilis Deus in sanctis suis (Psal. LxvnV Vers. 30. — Quale et vidittisin me. Quando nu-
 603 WAI.VIliini STRADI FULD. MON. OIM'. PARS I. TIIKOLOGICA. 604
dus vprl)or;iliis siini jiro miiiiere pvtlionissa a qim A Clirisli ((lui! nia.xiinii in passioni! nppnniit ; nuncdc
spiriumi mulignum exckisi, ipui' nuij^num (|iixstuni claritale cjus, cl (juod el (|uantum liumilitas merea-
prx>stal)at clomiuis suis. tur ostendit.

CAPUT II.
Vniis. 10. — Ut in noininc. Ilic aporit cui datum
sit nomeii Dei.cui umuiscreaiura llectil geiiu, id est

Vkrs. 1,2. — Si i/ua consolatio, etc. Si viiltis Dco. Sed fortc diceretur, (piod homo adoptione Deus
habere consolationoni iii relius Cliristi, id est reiiiis- quod ex parte adoptivus erit. Adoptivo autem Dco
sione peccatorum (-t iii aliis donis vel : si conso- noii llectit yenu crealura, sed vero. Constat autem
;

lari me vultis, si quod solatium charitatis cst vo- Cliristmn veruiu Deum csse, cui llectitur genu,
bis, id est si vuliis ut charitas ecclcsiarum quse oranl uon ailoplivum.
et bona agunt pro fratribus, sit vobis solatium et Vi;ns. 11. — QuialDoininus, otc. Quod liic (|ui-
couforlatio in adversitalibus veslris. Si qua socictas (lain negant, diceutes : Quomodo potest lieri, ut
syiritus. Proplor lianc socioliiloni illi in quos pri- liomo sit in gloria Dei Patris? sed si adoptivus sil,

mitiis vonil Spiritus sanclus, lingiiis oninium geii- honio Deus in gloria Dei Patris esse non potesl.
tium sunt locuti. Si (jua viscera. Id est alTeclum pio- Vehs. 13. —
Deus cnim. Nec de ipsa perseveran-
tatishabetis ergaine. Nondico ipsam miserationcm,B Ha imui Dous sanctos suos'in viribus suis
voluit
id est exhibitioncm miscricordui}. Si ista, inquani, sed in ipso gloriari ([ui eis non solum dat adju-
:

vultis vobis prodcsse, implcte gaudium mcum, id torium quale primo homiui dedit sine quo non :

est estoto himiilcs, unanintcs.ixwoiX erilis liiibucrilis possunt perseverare si vchnt, sed in eis etiam ope-
idem sapere, etc.
ratur et velle, ut quoniam non perseverabunt nisi
Vers. b. — Nihil per contentioncm. Nota con- et possint et vclint, perseverandi eis et possibilitas
tenlionos fuisso iulor cos. Superiores, etc. Vere hoc ot voluntas divinio gratisejargitale donctur. Tantum
existimaudiim, qiiia potest osse in olio aliipiid oc- quippo Sjiiritu saucto ascenditur voluntas eoruni,
cultum, qiio suporior sit, etiam si honiini nostrum, ul ideo possint quia sic voliint : ideo sic vclinl, ([uia
quo vidcmur siiperiores esse, non sit occultum. Deus operalur ut volint.

Vers. 4. — Non qua; sua sunt. Hic docet quo- Vers. 14. — Omniaautcm. Adjungit patientiam
modo vitent coniontionem etinanem gloriam, ot quo humilitati.
modo arbitrcntur alios suporiores, seilicct si cousi- Vers. 15. — ISationis pravm, etc. Id est raalo-
dcraveriut non sua bona, sod aliorum. rum, qui rectum ordinem depravant et pervertunt.
Vers. 5. — Hoc enim sentitc, etc. Quasi dicat :
Qui dicunlur natio, quia non siint renati ex aqua et
Unusqiiisque non qum-at suura commodum, simI ^ Spiritu sancto. .S/fi;/ /«mf/irtWa. Bone sanctos lurai
aliorum, sicut Christus. Ad paticntiam et humilila- naiibus coni[)arat. Sicut onim stellas cueli non e.\-

tem vos invito. Hoc enim debetis in vobis sontire stiuguit uox, sic inentes lidelium adha?rentes coelo

quod in Christo fuit. Sicut Christus non quajsivit sacraj Scripturje non obscurat mundanainiquitas.
sua, sed nostra, ila nos invicem onera nostra por- Vers. 20. — Ncminem enim, etc. Hoc tempore

temus. multi cum Apostolo merccuarii, tilii vero vel pasto-

Vers. 6. — Qui ciim in forma. Praemittitalta de

res nuUi nisi Timotheus.

Christo, ul hi in quibus est locus abjectionis non Vers. 21. —Omncs, etc. Hi suut mercenarii, qui
dodignentur liiiiiiiliari. Non rapinam. Usurpando sunt tolerandi, ([uia eadera habent in ore, quoe et
quod suiini non essct, nt diabolus et prinius honio. pastores, qui utique sunt diligoudi. Furos vero qui
Vol, uon est arbitralus so ai^qunloni Deo esse secun- falsa prwdicanl, et latrones qui occidunl, suut ca-
dum hunianilalem, quod esset rapinam facore, id vendi.
est non suum prfesumere. Scd semetipsum. Oslensa
allitudine, subditde huniilitate.
CAPUT III.
\AuG., Ench. c. 35 et 36.) Exinanivit autcra se
formara servi accipiens, etc, usquc ad factum est U
Vers. 1 Deccetero. Quasi Huc usque instruxi vos .
— :

((iiomodo doboatis staro in bello coulra tribulaliones,

ut homo Christus nullum [lossel habero peccatum.
Formam scrvi. Non formam Dei arailtens forma (lo ca'tero psoiuloa[iostolos, ne legalia ab ois reci-
:

[liatis moiieo, sed tidom Cliristi solam sutlicero cre-

servi accessit, non forraa Dei abscessil. Ej:inanivit.
datis. Do sinceritalo tidei inci|)it ^iccifrcri'. Ut diutius
Exinanire est ab iuvisibililatis sua^ magnitudine se
visibilem demonstrare.
maneat scriptura quam prolatio

Vers. 7. — Factus. Secundum formam servi, qui

Vkrs. 3. — Nos enim, etc Id cst : Nos habenuis
erat infectus socundura formani Dci el etiara suo. circumcisionera : hoc voluit dicere Apostolus Nos :

sumus justitia. Circuracisio enim justilia esl. Magis

llabitu. Id est convorsalione.
autoin commemlat licondo nos esse circumcisionem,
Vers. 8. — Uumiliavit, etc. (CiiRVs.) Sponte
id ost jiistitiam, i|iiam dicondo uos esse circuraci-
Filius Patri non qunsi iu servilem, etc,
ohodivit,
sos, id est justos : sic tamon ut cimi juslitiam di-
vsque ad qiiod oniuium maxime Patrom honoravil. cit esso, jusios inlelligaiuus. Qui Spiritu Dei, vel,

Vehs. 9. — 1'roptcr i/uod. Ostousa liumilitnlc l>eo, etc. Notat Spirilum Diiinim cm huria exliibe-
605 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. AD PHILIPP. 606

tur, sed ea servitus soli Creatori exhibenda. Alia A soli tamen justi gloriose immutabiintur, et occur-
est servitus, qua per cliaritatem jubemur servire in- rentDomino in aera dcportati ab augehs. Impii vero
vicem, quae Grasce dicitur dulia. Et non in carne manebunt in terra quousque percipiant terribilem
fidiiciam. Carne servit qui de rebus carnalibus sententiam judicis.
sperat se placcre Deo. Cum vero et ipsa caro per Non quodjam acceperim. Hoc dicit de se, ne illi

bona opera spiritui subditur, spiritu servimus Deo, quos laudat, ut homincs extollantur, sed laborem
qui carnem domamus, ut spiritus obtemperet Deo. adderent, ut ipse facit qui lantus est. Sequor au-

Vers. 4. — Quanquam et ego, etc. Ne videatur tcm, etc. Non passibus corporis, sed mcntis aftecli-

Aposlolus contemnere in aliis quod non habet, et

bus et vitae moribus, ut possim esse perfectus ju-

Quanquam stitiae possessor : qui recto itinere de die in diem

non posse fidere in carne, subdit : , etc.
spirituali renovatione proficiens, jam perfectus sum
Vers. 5. — De tribu Benjamin. Tribus Benjamin
ejusdem justitiae viator. Perfectus enim erat viator,
adhsesit Judae, non recedens a lemplo, quando facla
sed nondum ipsius ilineris pcrfectione perventor. Si
est separatio in servo Salomonis. Tunc enim tribus
quo niodo comprehendam. Hocdicit quia ditficile est.
Juda quse erat regia, et tribus Benjamin, et tribus
Et ne videatur superfluum tot pati, cum fidem et
Lcvi qua3 erat sacerdotalis, remanserunt simul, non
p, alia bona habeat, subdit : Merilo pro illa gloria tan-
recedentes a Jerusalem et a templo.
luni laboro, quiaA'on dico quod jam acceperim ali-
Vers. 7. — Propter Christum. Ne adventum
quid : quia si quid gloriae accepi, nihil est ad com-
Cln-isti oslenderem, vel nondum factum, vel esse
parationem futurae. ylijisi quid acccpi, ut de cogni-
supertluum. Inania enim erant haec omnia impedi-
tione Christi, non dico quod in illa perfectus sim.
menta, ne accederetur ad gratiara.
Et de me, quid de aliis? •

Vers. 8. — Ycrumlamen existimo. Non solum

si ita

propter Christum habcndum ita arbitratus sura, sed Vers. 13. — Quw quidem retro. Priora acla non
etiamsi ipsum non possem assequi. Propler hoc quia raala, sed parva ad raeritum, sed ad potiora

soluni, scilicet proptcr scicntiam quam de Jesu ha- extensus, ut semper proficiat in melius.

bemus,pra'(,'miH^niem, caeterisscientiis. Utstercora. Vers. 14. — Perse^uor. Eo usque donec veniam ad

Quasi : Non lantum detriraenta bonorum, sed quae deslinatum bonum. Superna; vocationis. Id est a;lernae
inquinant jam observantom : et hoc ideo, ut in fu- vitap, ad quam vocat Deus, et ideo digna res est, elc.

Uiro Christum habeant praemium : et hic sim in illo

Vers. 15. — Perfecti sumus.
Sciendum quod ju-
membrum quod : aliter nequit fieri nisi illa aestimem stitiaqua justus ex fide vivit vera justitia est, quae
ut stcrcora. Hcet non immerito in aliquibus justis pro hujus vitae
Vers. 9. — Meam juslitinm etc. Si ex legc est C capacitate perfecta dicatur, parva taraen est ad illam
juslitia, quomodo tua? Nunquid tu tibi imposuisti magnam, quam cepit aequalitas angelorura : quam
legem? Deus legem dedit et imposuit. Deus te legi qui nondura habebat, et propter illam quae jam in-

sure oblemperare prfecepit, Sed et tua esl, quia de eral, perfeclum, et propter istam quffi adhuc deerat
lege prffisumis tua voluntale te legem posse implere imperfectum se esse dicebat. At rainor ita justitia

aestimans. facit meritum, major illa praemiiun. Ideo qui istam

(Chrys.) Recte dixit : yon habens meam justi- non sequitur, illam non assequitur. Et si quid aliter
tiam, etc, iisque ad quae ex nostro studio profecta sapitis. Id est, si quid melius ad cultura Dei excogi-
sunt. taveritis, etiara hoc donura Dei esse sciatis, quia
Sed illam, etc. (.\ug.) Quae impelrat a Deo, quae hoc revelabit vobis. Sed ne qua inde praesumplio
tollit tiraorem, etc, usque ad oranino tollenda est oriretur, subdit : ad quod pervenimus ut idera sa-
secundum umbram legaliura figurarum. Justitia in piamus : hoc est non extra regulara disciplinae sa-
fide. Juslitia scilicet est ens in fide, et sicut ex fide pere, sed quod commune sit et modestum in veritate
nala est, ita exislere non habet nisi in fide. e\cmge\ica. Verumtamen ad. Modo iraperfecti sumus,
Vers. 10. — Ad cognosccndum. Subdit coramen- modo aUter sapimus, sed tamen necesse est, ut om-
°^* ''^*^™ '^^ '"° sapiamus, ad quod pervenimus fide
dalionem fidei, per niulta quaj facit. Facit enim et D
in alia vita cognoscere Deum perfecte, qui hic cre-
et scientia, et in eadempermaneamus rcguta. Id est,

dilur. Et habere resurrectionem, quae nostra resur- opere compleamus.

rectio est virtus et efficacia resurrectionis Christi. V'ers. 18. — Inimicos crucis. Qui carnis obser-
Et in hac vita habere societalem in patiendo : nisi vantias inducunt, crucera superfluam asserunt.
enira per fidem, nemo tanta pateretur : et contigu-
Vers. 19. — Quorum deus venter est. Quasi in
rationem morlis, id est ut moriamur, sicut ipse, si
esca salus, ut deus sit venter, et gloriantur in pu-
opus esl.
dendis circumcicis, quod est terrena sapere, et
Vers. 11. — Occurrarn. Deo Iribuens quae mihi quidquid faciunt, pro ventre faciunt. Vel escas quse
Iribuil, per hoc venturus ad resurrectioncm. Vel, ventris sunt, faciunt deura : dum eas justificare ho-
occurram Chrislo in judicio quod sanetorum est mines dicunt, et gloria eorura iu talibus est, unde
tantum, veniens prius ad resurrectionem veram et confundi et erubescere possunt, duni per temporalia
gloriosam, quae non est inter mortuos, sed longe ex se juslificari dicunt. Itaque gloria eorum temporalis
raortuis : quia licet omnes resurgant in die judicii, perducet eos ad confusionem aelernani.
tt07 WALAFRIDI STRADI FULD. MON. OPP, PARS I. — TIIROLOGICA. 608
Vers. 20. — Noslra conversatio. Id esl vivpndo A nl moilestiis inccssus, liiimilis seriiio el luijiisinodi.
el inlelligendo simus siinilcs angclis. Undc eliam, Itonit famx. (Aug.) Nobis vita noslra, aliis bona
coinmoda qute jam liabemus, etiain
id esl, praeter fama necessaria esl. Proiudc (|uisquis a llagitiorum
Dominum exspectamus. criminibtis vitam suanicustodil, sibi bencfacit ;
quis-
ipiis nutem fauiam, eliam iu alios miseri('ors cst.

CAPUT IV.
Vers. 10. — Gavisus, ctc. Ilic commeniorat, quod
Vers. 1. — Cauilium, ct consolatio. Id esl pcr sibi sa^pc necessaria miseranl , undc alacritatcm
quos in pnpseuti lielilicor el iu liituro coronabor. suam propcnsiorcm factam ostcndit ipiia in quo ne-
Discipulis enim in agone victoribus, dignus crit co- gligcntes lacti fucraiil, adliibila solcrtia itcramiit,
roiia niagisler. ut memorcs facti apnstoli sui friictus cmittereiit in
Vkbs. 2. — Evodiam rogo. ctc. Omnes nioneo, horreo ccelcsti condendos. Aiujuando, etc. Aliipio

scd specialiter Evodiara et Syntichen : quia hx mu- tcmpore, quia non omni potuerunt. Refloruistis. Mi-
licres religios;e pra\licalores suscipere solcbaut. nistraudo mibi n(\!cssaria. Qua; miuistratio dicilur
Vers. 3. — .yomina. Qui discrcti sunt mcrilis di- llos, qiiia iude fructus vita; ;clcrna! provcnit. l'ro
versas mansioncs habebunt in a'lcrna domo. Unde mc. Quia niibi prodest vcstra couipassio. Ne autem
:

In domo Patris mei manaiones multw sunt (Joan. B vidcrentur ali<iiia mala causa iutermisisse addil :

xiv). Libro vit(e. Pncdcstinatio in qua omnes sal- modo reftoruistis, sed ante erratis occupati ct impc-
vandi prajdestinati sunt. Quasi : Nolitc, o Philippcn- diti aliquibus advcrsis.
ses, gravilcr l(M're (piod omnes vos in epistola mca Vers. i\. — .Vo« (juasi. Jion proptersc, sed pro-
sigiUatim non uoniiuavi, quia etsi in ca non cstis fcctum eorum gaudet.
scripti,

Vers.
iii libro
—
tamcn vita; conlinemiui.
Vers. 12. — Scio et humiliari. Qui pcnuria non
4. Gaudete, etc. LaHatus in fide eorum
frangitur, a graliarum actione non rotrahitur. Qui
et operibus, Apostohis ut alacriores sint, oplat in
rerum tcmporalium desiderio non accenditur, scit
hoc studio proticicntcs gaudcrc in Domino, ct id
humiliari, id est inopiam pati. Abundare. Qui acce-
iterat, ut se in cis verc gaudere ostendat.
ptis rebus non extollitur, qui eas ad usum yai\x glo-
Vers. 5. — Modestia. Id est rectus niodus, ut in
riae non iutorquet, qui solus non possidet quod ac-
Domino sit omne.gaiidium, et hoc per vos addi-
cepit, scd cum indigentibus misericordiler dividit,
scaiU alii. Vel modestia nota sit omnibus tidelibus et
scit abundare. Qui acceptis alimentis nou ad ingur-
inlldelibus, ut imitentur nc possint rcprehendere.
gitalionem ventris, nec plus carni tribuit quam ne-
Dominus prope cst. id cst paratus dare quidquid opus
cessitas petit, scil satiari. Qui alimentorum inopiam
est in spiritualibus vcl temporalibus. De milla re si-
C siue murmuralione tolerat, nec pro nccessitate vic-
tis soUiciti el timidi. Sed petitiones de his qua? vul-
tus agit aliquid, undc anima peccati laciueum incur-
tis impetrare.
Vers. 6. — Sed in omni oratione. Oratio ct obse-
ral, scit esurire.

cratio, communiter pro se vel aliis, de quibuslibel,

Vers. 17. — A'on (juia quwro. Datum est res ipsa

at pelitio de rebus nominatim necessariis fit. Inno- quae dalur, ut munus, cibus, potus et hujusmodi.
tescant. Haec notitia assiduitate Fructus autem opera bona, et recta voluntas datoris.
tlt, et vigilantia ora-
tionis. Tunc demum pax custodit corda in Christo.
Unde Dominus in Evangelio non ail simphciter : Qui
Hoc ideo dicit, (^uia qui cum Deo habet pacem, non justum
recipit vel proplictam, sed addidit : in no-

limet meutem advcrsam. Apud Dcum. Vcl angelis, minejusti vel prophetm. Suscipere enim prophetam
vel justum, datum esl. In nomine jusli vel propheta>
qui Deo eas offeruul. Unde Cum orarelis, oratio-
:

nem vestram obtuli apud Deuni. Vcl nobis innote- boc facere, fructus est. Eliam pavissc lcguntur cor-
scant apud Dcum per lolerantiani nou apiid bomi- ,
vus et vidua. Sed pcr corvum qui non nomine jusli,

nes per jactautiam. dato pasccbatur, per viduam, fructu, quia sciebat

Vers. 7. — Et pa.v Dei, id est Dcus qui est pax

quod hominem Dei pasceret. Scd fructum. Id est
summa, qua; nec cogitari polest, et ideo extra eum bonam et reclam voluntatem bona; operationi ad-
nuUo opus est. E.rsuperat omnem sensum. 'Nos.irnm,
D junctam. Non enim tam gaudct subventum esse sua;
necessitati, quam illorum congraiulatur fccunditati.
non eorum qui scmper vident faciem Patris. Vel
pax qua ipse Dcus pacalus est, superat omncm sen- Vers. 18. — In odorem. Qux missa sunt a vobis
«Mw;pi\Tter siunn,(iuianec nos sic possumus uosse, placcnt Deo ut odor suavissimus. Comparautur eliam
nec uUi angeli. orationi c\nx esl incensum Dei. Unde dicitur : Date
Vers. 8. —Deccctcro, fratres, etc. Hactenus con- elcemosynam , et ecce omnia munda sunt vobis

persecutores et contra pscudoproedicatorcs (Luc. XI. V

tra mo-
nuit. De csetero aulem in conclusionc, quaj ad per- Vers. 19. — Impleat omne desiderium vestrum.
fcctionem sunt exponit. Quaxunijue iusta. Istud ;ul Non in lcrrcnis, sed in gloria. Vcl gloria Christi im-
proximum. ^ancia, iu propriavita; ct ut miuus di- plentur desidcria sandorum, ul ipse Christus iudc
catur, ijuircuniiue sunt amahilia, id csi, amari digna. sit yloriosus.
 . ,

609 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. AD COLOSS. 610

EPISTOLA Al) COLOSSENSES.

ARGUMENTU.M. A Dignos nos fecit. Non in lege, sed in luniine, id

Colossenses, sicut et Laodicenses, sunt Asiani, et

est per Deum qui est lumen de lumiiio, cujus gratia
illuminamur. Vel in lumine, id est in clara cogni-
ipsi praevenli erant a pseudoaposlolis, nec ad lios
tione, a quo devians cadit iu tenebras. Sor^Js.VoIun-
accessit ipse Apostolus, sed eos per epistolam corri-
tas Dei, in humano genere sors est apud quem non
git. Audieranl enim verbum ab Archippo, qui et mi-
nisteriura in eos accepit. Ergo Apostolus jam ligalus est iniquitas, sed omuia facit per justitiam, etsi oc-
cullara.
scribit eis ab Epheso per Tichicum diaconem et ,

Oncsiraum acolytluim. Vers. 13. — kripuit nos de potestate. Id est de

inferno, in quo tenebaraur a diabolo tam ex proprio :

CAPUT PRIMUM.
quara ex delicto Ads. Et transtulit, etc. Quando at-
Vers. I. —
Paulus. Solito more salutationem pra;- tollens nos de imo tartari, indu.xit in coelum cura
mittit, Qua praemissa de bonis eorum gratias agit, unico Filio suo. Jam enim credentcs, qui fixa raente
et lidem ct dilectionem commendans orat, ut perfi- devoli suut, exeuntes de saculo duce dcxteia; Pa-
ciantur in Christo, cujus beneticia et primatum se- tris angelo inducuntur in ccelum. Regnum Filii. De
cundum utramque naturam commendat; deinde sui quo ipse dicit : Regnummeum non est de hoc mundo;
ministerii dignatera commemorans monet ne per
g ^0^ ajt : Non est hic, sed, non est hinc, quia pere-
prophetiam vel legis caeremonias seducti a Christo grinatur quidem in mundo, sed non est de mundo.
recedant ; landera omnes simul secundum sexus et
Regno enim suo dicit, De mundo non estis, sed ego
a;tates et conditiones raorahter instruit, et in fmc mundo. Erant dc mundo, quando ad
elegi vos de
Archippum commonet sollicitum fore suscepti mini-
mundi principem pertinebant.
Notaomnibus
sterii. Apostolus, etc.
hic apostolum se nominat, quiaet hic apostoluserat,
dignitate rectc
Vers. 14. — Redempiionem. Dcstructa potestate
diaboli facultas libertatis nobis data est fuso illius
quibus per discipulos suos praedicaverat.
sauguine, qui nullum habuit peccatum. Ut quia dia-
Vers. — Gratias agimus. Ostendit bona quae
3.
bolus illos merito tenebat, quos pcccali reos condi-
receperunt, dum pro gratias his agit.

Vers. — Sicut,
6. Id est, pure vcre,
etc. ila et
tione mortis obstrinxit, hos per eura merito dimit-
leret, quem nullius peccati reum immerito pocna
sicut pcr me et alios venitin uuiversum mundum,et
raortis aflecit.
adhuc manet in eo, quasi dicat : Non minus vobis
factum quam
est, in aliis ecclesiis. Cum sit in
Vers. lii. — Qui csl imago. Alilermiagoregis est

mundoEvangeUum, fructificat ibi per bona opera, et

in nunmio, aliter in fdioNos sumus nummus
.

augmento numero in quibus iraago Dei Christus Filius. NuUa imago

creicit scieutiig, et fidelium. Non
per hoc ii plus habent quam vos, sed ita hoc facit ^ Dei debet coli, nisi iUa qua;, hoc est quod ipse, nec
D.His, sicut ost in vobis, et ideo nd debetis super- 'P*^ P™ '^'°' ^^^ '^"'" '"°-

addere Vers. 18. — Caput corporis EcclesifF. Quia ita se

\ers. 7. — Pro vobis, etc. Quorum salutem desi- habet ad Ecclesiam, sicut caput ad corpus. Et cum
derans, coepit Archippuni adjuvare. Ecclesia ab Abelcoepit, quomodocaputeorum?Bene
Vers. 8. — In Spiriiu. Quia pro spiritualibus, quia cst principium Ecclesiae, id est fundator. Qui

non pro carnahbus diligilis. est principium. Ecclesiae secundum divinitatem, id

Vers. 9. — Impleamini in omni. Magnum est est fundator Ecclesiae, quiaomnes justos, qui ab Abel
plene scire quid Deus velit, in omnibus rebus activa;
us(iue ad ultimum justum generantur virtute divini-
vitae et contemplativae
tatis et misericordiae suae dono illuminavit. Secun-

Vers. 10. — In scientia. Ut non ignorent fidei suas

dura humanitatem etiam potest dici principiura Ec-

speciem, id est rem speratara, unde firmi erunt. clesiEC, quia super fidem humanitatis ejus fundata

Vers. H. — In omni virtute. Vos dico confortati est. Et bene ipse est caput
et fundator,
et priucipium,
quia ipseest primogenitus, etc. Primo-
et rector,

a Deo in omni virtute, castitate scilicet et cieteris.

genitus, etc. Sicut natus est ante omnia de Deo, ut
Quod bene potest ille qui est claritas Patris id est ,

Fdius. Vel „„
... ,. n omnia crearet, sic homo pnmus resurgit, ut restau-
ecundum quod claram cognitionem vobis
, , ,
" . . . ^ ° .
'

ret, ut seraper sit pnraus et prmceps.

dedit.
Vers. 12. — Gratias agentes. Jam incipil dicere
Vers. 19. — Plenitudinem. Quiaomnia potest ex
quod lex non prodesl, sed nocet, et Christus ad om- se; unde : Sicnt Pater habet vitnm in se, sic et

nia bona sufficitquod inde potest sciri, cum ipse

:
Filius qui suscitat et vivi/icat quos vult, sic osten-

et alii apostoU (qui in legaUbus fuerant) eis diraissis ditur perfectus Deus esse.

ad Christum confugerunt Quasi dicat Pro vobis: : Vers. 20. —

Pcr eum reconcUiare. Deo placuit
oraraus nos, gratias agentes Deo, ideo quia nos per eura reconciliare, et ipse pacilicavit non gratis,
dignos facit, quod nunquam lex potuit. sed per sanguinem coelestia et terrestria, unde patet
 :

6U WALAFRIDI STRABF FULD. MON. OPP. PARS I. - TIIEOLOGICA. 61S

homini inlroilus iii cu>luni. Omnia \kv cum facla, A Gaudcns. Pcr lioc prurnptiores facit circa Evange-
m ipso auclore vivunt. liuin, (|uia gauderc se dicil in dispositione conver-
Vers. 21. — Alienati et inimici concilio ejus, satiouis corura et lidei stabilitate, ut scientcs unde
quod idem vniet, quia non recepcrunt quoe per Moy- placeant Deo in eo tiereut lirmiorcs.
sen maudavit Deus utpote devoli idolis
— licconciliavit
suis.
Vers. 7. — lUulicali. Minores in activa vila. .Su-
Vers. 2i. in corpore. Si morla-
per alios cedi/icati in ipso. Id est vos majorcs qui ia
lis el mortuus potuit reconciliare, jam inunortalis
contemplatione cstis.
potcst omnia facore.
Vers. 23. — Si tamcu pcrmanetis. Ideo tot et tanla
Vers. 8. — Fatlaciam. Quod de lege pseudopra;-

dixerat de Christo, ut ipsi ponant spem dicatorcs dicunt. Et inanem. Quia in hac falsitate
in eo solo,
inquo oinnia sunt non ; ali^iui elemenlorum vel an-
nulla utilitas, quod solet aKKiuando csse in falsis.

gelorum se suhjiciendos putoiit : liic solus colendus Sccundum clcmcnta. IUostangit ([ui prudeutius idola

ad Imuc non a."stiniaudus est quisquam. In

est, et
exponuut dicontes, Juno ost aer, Neptuuus marc •

uniuersa. Quic uova creatura modo cst sub cado, sccundum philosophiamct inanem,
ideo cuin diceret

adliuc tameu est peregrina, sed tamcn veniet ad

addil, secundum elementamundi : quasi admonens
gloriam.
nc qualcscunque adoratores simulacrorura, scd et

Vers. 24. — Adimplco. Ea passionum quae Chri-

" quasi doclores et interpretatores signorum cavendos
esse.
stus sustiuuil, vcl qucc modo sustinere priTcepit,
quaj adhuc dcsunt adimpleo, id est paratus sum Vers. 9. — Corporaliter. Non quia corporeus sit

pati. Deus, sed Verbo translato usus est, quia in templo

Vers. 25. — Faciits sum cijo. Ministrum Evan- manufacto, non corporaliter, sed umbratihtcr habi-
gelii a Dco per Christura se factum dicit, ul miuiste- tavit, id e.st pnoiigurantibus signis. Corporuliter,

rium a Deo coeptum, per idoneum servum implea- qula in Christi corpore quod sumpsit de virgine tan-

tur, quod ignotum fuit a saiculis. Data est mihi. Ut quam in lemplo liabilat Deus, sed non ila in sanctis,

impleam quod Deus pra'ordinavit de vobis, vos sci- quia ille caput in quo omnes sensus, insistit ;
qxiasi

per inearnationem salvari. Hoc solus tactus, cpiibus datus est spiritus adraensuram,
licet dioit, ne videa-
tur salus non esse promissa gentibus. Vel, miiii de quibus non potest dici : Vcrbum caro factum est

data est in vobis, tantum est euira quod a meis quae- (Joan. 1), nec quisquam illorum dicitur unigeuitus
ritur, quantum si a meipso.
Dei.

Vers. 28, 29. — Corripientes. Contradicentes cor- Vers. 12. — Consepulti et. Idestadsimilitudinem
sepulluwe ejus baplizati. Per fidem operalionii. Id est
ripimus et vincimus, et obedientes doceraus. In omni q
sapicntia, etc. Vera sapientia est, cura Christus
credendo opera Dei. Exponit unum de operibus Dei
agnoscitur. i't exhibeamus, etc. In quo. Quasi dicat quod proecipue necessc est credere volentibus resur-
Labori meo adjungit Deus miracula ad confirmatio- gere, scilicet quod Christum suscitavit Deus, et
nem. quod exemplo Christi suscitabit illos iinde subdit :

Qui suscitavit, etc.

CAPUT II.

-- Volo,
Vers. 14. — Delens. Non solum vobis gentibus
Vers. 1. etc. Sequitur : Pro vobis. Nou
Deus donavit, sed et nobis Judicis prsevaricationes,
enim miuus pro his quos non vidit, quam pro his
qu» sunt ex lege, diinisit. Et hoc, Delens.
quos vidit soUicitus fuit Apostolus.
Vers. 2. — Instructi in cliaritatc. Quam Deus ad Cliirograpliiun. peccatum Adae, quod tulit
Dicit
et hxit cruci, non autem solum alia quia nisi hoc :
nos habuit, qui pro nobis Filium tradidit. In omncs
et alia tolleret, non liberaremur a raorte et inferno.
divitias. Id est copias intelloctus ploni, ubi perfecte
de humanis et diviuis habeant intellectum, velut de
Dum iunocens occiditur, peceatum crucitigitur. De-
cretum, est sentenlia in cunctis hominibus adversa,
anima de supernis spiritibus. Aliler enim nemo
et
qua dictum est Morte moricmini, etc.
:
ad cognitionem Dei ascendit.
Dci Patris, etc. Ut sciatis quod alia persona ^ Af/igens illud. Ut jam cesset, cum omnia sacriti-

sit Pater a Filio, (|uamvis idora in substaiitia cum eo. cia in oblatione vcri agni sint adimpleta.

Ad cognitiouem si leuditis , ad Christum tautum re- Vers. 15. — E.rspolians principatus et potesta-
currite, quia in eo sunt omnes copiw, sed abscondi- tes. AuferendoAbraham, Isaac etca^terosjustos. Tra-
tas, et ideo ne mircmini si in Christo estis, et eas duxit, longe ab hoc regnoad civlumduxit.Ct>n/ii/t'«-
nondum inveuistis, quia non omnibus patent, seJ tes. Id est cum spe vicloiiae. Triumphans, id est
his qui pctunt el pulsant.
cxpugnans illos in cruce, quod non cst in abscon-
Vers. 4. — lloc autcm. Nonsolura dico ut ad ea dito, sed palam. Siquis enim perfectionem Eccle$ii£
tendatis qua; nondum habetis, sed ut nemo decipiat respicit, apcrte videtur victus antiquus hostis. Vel,
et ratione mundauarum rcrum abstrahat a spe qu;c principatus ct potcstates traduxit, id estab Ecdesia
est in Christo. exterminavit. Triumphans illos in semetipso. Morle
Vers. 5. — Scd cst spiritu. Sanctis datum est in 9ua. Uno quippe vorissimo sacriticio pro nobis
spiritu videre rcinota. Caveant ergo sibi quoruin ac- oblalo, quidipiid eulpnrumerat (undenospriucipatus
tus masistrura noa latcnl. el potestalcs ad lueuda supplicia vitas deliaobant\
 ,

613 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. AD COLOSS. 614

extinsxit : unde ergo accepit diabolus exterius po- A ditio humana, quia hoc dicit suflicere quod carnis
testatem Dominicx carnis occidendae, inde inlerior tradit prudenlia.

quae nos tenebat potestas ejus occisa est.

CAPUT III.
VEns. 17. — Qu(B sunt umbra, Tunc fuerunt
etc.

hujusraodi praecepta ,
quae non servare peccatum Vers. 1. — Quxe sursum sunt. Xon loco, sed me-
rito excellentiae.
erat, nunc leslimonia et coufirmatio veritatis. Ego
Scriptura quae tunc fuit exactrix operum significan- Vers. 2. — Qu(B sursum. Spiritualia, qua; signi-

tium, nunc testis est rerum significatarum : et qua3 ficabantur per carnales observantias , ha}c sunt

lunc observabatur ad prajnunliationem, nunc reci- gloria aeterna et quas ad eam ducunt.

talur ad confirmationem. Corpus autem. Id est, veri- Vers. 3. — Yita vestra abscondita. IIoc est, tem-

tas hujus umbres est Ckristi, id est, ad Chrislum pus vestrum nondum advenit, quia nondura venit
pertinet. Vel illa omnia sunt corpus Christi, id est aestas, id est Christi adventus,. ubi discernentur arbo-

significant corpus Christi, vel quod sumpsit de vir- res fructuosae a sterilibus ; sed tempus lerrena

gine, vel quod est Ecclesia. amantiura semper est paratum. Cum autem Christus
apparuerit, hoc est tempus nostrura.
Vers. 18. — Volens. Id est amans ea quae nou — Morti/icate,
g Vers. o. etc. Post raliones de ple-
vidit. Vel volens scilicet suadere quce non vidit, sci- nitudinc Christi, generalis exhortalio ad omnes de
licet legis ceereraonias quarum raralionera ignorat. raoribus subditur , ne ad priorem consuetudinem
In/latus. Non aliud intelligit inllatus quam sensuali- redeant. Membra vestra. Id est partes veteris homi-
tas capit.
nis, vel membrorum concupiscentias. Fornicatio-

Vers. 19. — Constructum, etc. In unum per con- nem, ete. Describit delicta quae membra appellat, ut
JMnctionera, quia idem credunt, et eadem operantur. post acceptam veritatis rationem bona; operam
vitse

Et subministratum in subserviendo. Per nexus. Id darent. Mullum obest scire ralionem et non
veri,

est por charitatera, sine qua membra non cohaerent, eam factis exsequi. Qui enim scit voluntatem Domi-
nec invicem serviunt, nec vivunt. In augmentum ni, et 71071 facit, plagis vapulabit niultis (Luc. xii).
Dei. Augetur Deus redeunlibus, sicut eomminuilur Et avaritiam. Sub uno nomiue duo pessima prohi-
deserentibus. bet, idololatriametavaritiam, qute non|est dispar ma-
quia radix oranium, malorum, et pene uno
Vers. 20. — Si ergo mortui. Hactenus monuit
litia,

plentur opere : quia sicut idololatria uui Deo au-

e.\-

stantes ne seducerentur,nunc eos aggredilur, qui

ferre nitilur gloriam, ne solus noraen deitatis habeat,
jam ahqua de lege servabant
quasi dicat Vos vi- ;
:
ita avarus in Dei res se exlendit, ut solus usurpet
dcte ne seducamini, sed vos aliis diciie quare legem C quae Deus oranibus fecit utraque Deo inimica, quia :

servatis ? Elementa dicil crcaturas hujus mundi.

negant Deo quae ejus sunt.
cum
Si, inquil,

a peccato, et
fidera Christi accepistis, estis separati
ab elementis mundi, id est ab abslinen-
A^^ERS. 7. —
In. quibus et vos ambulastis. Hoc me

morat ut se evasisse gaudeant et de ea^lero caveanl.

tia, et
Quid adhuc,
ab omni superstitione creaturarura mundi.
etc. Potest accipi cutn Christo ac sicut
Vers. 8. —
liunc autem. Supra vetuit graviora,
nunc minora, ne haec putentur non periculosa. Sunt
Cltristus.
qui non habent consuetudinem ebrietatis, qui ali-
Vers. 22. — QutB omnia ipso usu, etc. Si quis quando inebriantur sicut etiam sunt qui non habent
:

utitur eis Judaico ritu , ut ab his abslineat , illis consuetudinem mentiendi, et tamen aliquando men-
ulatur, credens inde justificari, ducunt in mortem. tiuntur, sic et in aliis fil. Prohibet ergo aliquando
Isla dico jara existeulia secundum pnvcepta et raentiri, el priecipue assidue raontiri.
doctrinas hominum, etc, non Dei : postquam enim Vers. 10. — Qui renovatur. Renovalio mentis di-
veritas venit, jam non hasc Deus praecipit, sed Pha- citur secundum Deum, ut in epistola ad Ephesios
risaei et auclorilate hsc prajcipiunt, et rationibus legitur, vel secundum imaginem Dei, ut hic legitur.
docent. Sed ideo secundum Deura ne secundum aham creatu-
Vers. 23. — In humilitate, elc. Non intelli^itur, D ram tieri puletur.
hic illa humilitas quaj est virtus, sed sicut ex Grseco Vers. 14. —
Charitatem. Ipsa esl enira eminen-
intelligitur, ea qua mens senlit humilia, id est utilia tior via quae supereminet scientiae et omnibus prae-

et terrena, id est dejectione aniniEe, et sunl : JSon ad ceptis. Haec est vestis Domini inconsutilis desuper

parcendum corpori. Quia in ilhs observantiis niultus contexta. Inconsutilis ne aliquando dissutilis, quas
labor esl, qui est inanis, et non sunt : In honorcBei, ad unura pervenil, quia charitas in unura omnes
cujus consiKum, irrilum dicitur , nec sanctorura colligit.

quorum fides destruitur etnon sunt : .id saturitatem

,

Vers. 15. — Pax. Haec est necessaria ad unitatem

carnis. quia multa subtrahimt. In superstitione, etc. corporis, quam ipsa fecit. Pax Dei. Polest pax dici
Siraulata est religio ut videantur vera quee falsa sunt quae non habet charitatem ; charilas vero semper
quae mentes in terra humiliat, ne erigantur ad su- secum habet pacem.
perna ; et obest corpori, cujus caput Christus : non Vers. 16. — Docentes et commonentes. Hoe dicit,
in honore quia truncali capite Chrislo explentes ut doctrina fiat illis qui nesciunt, et commonitio illis

sensum cariiis. Sagina enim carnalis est sensus tra- qui sciunt.
 ,
, ,
:

615 WALAFIUDI STRABl FULD. MON. PARS. \. - TIIEOLOGICA. (ilfi

Vers. 17. — Omne iiuodcuiuiue. Qiiia prajcepilA o^quitas, sed duplicalum peccatum, iu ipio est ini-

supra Douiii laiidari in corile, lume cl in verbis et quitas et simulatio.

iu factis nonicn Dci lauilari, ct o\allari liortatur :

CAPUT IV.
ul sic vcrba nostra ct opcra carcanl rc|)rchcnsiono,
Vebs. 3. — Ostium. Id est os mcum facial aper-
ut magniticetur Dominus, cujus magistcrio invitu- tum iiuod ad hoc datum cst, ut indc prodcat ver-
:

pcrabiles sunt discipuli. Omnia. Non solum qua! fa- bum. Ai)crlum csl, ipiando mulla et magna dicit.
citis in verbo vcl opcrc, scJ onmia, etiam cogila- Veiis. 5. —
Tempus reilinienles. Id est opportuni-
tioncs, et si qua sunl alia. Vcl iniidcpiiil facilis, lacite
lalem pradicaudi eis aUquibus modis praipa-
, ,

onme, id csl pcrlVctum, Dco atlribucndo, ct hoccst,

raules.
facicntes in nominc. Gratias tujentes. Tunc vcre
Vehs. 8. — Ut cognoscat quw circa vos sunt et con-
agimus gratias Deo per Christum, si modum praicep- soletur corda vestra, etc. Magis cavet qui se videt
torum cjus custodiamus. cognosci, quam qui se videt ignorari.
Veiis. i\. — Putres. Modestos prtccepit patres Vers. 10. — .leccpistis, ([uod rcdiit ad me, et

esse liliis, ne coarclati ab illis, dclinquant in illos, ideo si venerit.

et Deum olVondant. Ira euim inconsiderala res est, Vers. 16. — Facitc ut et in, etc. Ex lioc loco in-

ita ut aliquando nec sibi parcat qui irascitur. g telligimus, quod gencralcs sunt instructiones Apos-
Veus.23. —
Ej: animo operamini siciit Domino. loli , et ad omnium hominum profectura scripla;

Eam Deus innoceutiani probal, qua homo non mctu sunt cpistolae.
pucnai fit innocens, sed amore justitiae : nam qui ti- Veus. \8.— Memores estote, etc. Anlequam salu-

niore non peccat, quamvis non noccat aliis, sibi tationcm ponat, prKmiltit exhortationem dicens : Mc-

lameu plurimum nocet. Simulata aquitas non est mores, etc.

EPISTOLA I AD THESSALONICENSES.

ARGUMENTDM. Vers. 2. — /" Philippis. Pressuram quam hic

commemorat, passus est propter spiritum pytho-
Thessaloniceuses sunt Macedones. Hi in Christo
nem, qiicm a puella ejecerat.
Jesu accepto verbo veritatis perstiterunt in fide Veus. 3. — E.T.Iiortatio. Hic contra pseudoaposto-
etifim in persecutione civium suorum. Preeterea commemorans de Evangelii ve-
los videlur incipere
nec receperunt falsos apostolos, nec ea quae a falsis'-' ritate,dciude sua inter nos pruJenti conversatione.
apostolis dicebautur. IIos coUaudal Apostolus, scri-
In dolo. Etiain veritas est in dolo quando non pro
bens eis ab Athenis, per Tichicura diaconem, et
amore veritatis et utilitate auditorum pra;dicatur,
Onesiraura acolythum. sed ut gloria vel aliud lucrum acquiratur.
CAPUT PRIMUM. Vers. 4. —
Non (luasi iwminibus placentes. Hoc
nisi ipse operelur in nobis, vitare nequimus. Quas
Vers. 1. —
Silvanus ct Tiniotheus. Nominibus il-
enim vires nocendi habeat humana' gioria^ ainor non
lorum prKscribitur salulalio, sed sensus cl verba sentit, nisi qui ei bellum indixerit : quia si cuiquam
hujus epistola; solius apostoli sunt. laudem non cupere, dum negatur, diftlcile
facile est
Vers.2. — Gratia, vobis et pa.v. De more suo sa-
est taraen ea non delectari cuin ottertur.
lulationem prajmiltit, qua pramissa de bonis eorum Vers. 5. — Neque. In hoc tangit pseudoaposto-
gratias agit commemorans non solum fidcm et
,
los, qui se potius quam Dci doctriiiam commendari
opera, sed etiam conversionis modum et malorum
volebant. Aposlolus aulem, qui gloriam non ail pra;-
sustinentiam. humilem faciebat,
sens, scd in futuro quaerebat, se
Vers. 3. — .[nte Dcum. Inde ita cerli ac si jam vi-
ut Dei piiedicatio exaltaretur. In occasione. Non
~
deatis, et ita eos animat. D dico in avariliain, sed nec feci vel dixi, in quo esset
Vers. 5. — /« Spiritu sancto. Quia per me rece-
occasio avarilia". Indo cst. Deus testis, qui novit cor
pislis dona Spiritus, nou parce, sed in plenitudinc.
boc cniin non ila palot hominibus.
Quales fucrimus, Pcr hoc eliam quod nos passi
ctc.
Veus. 7. —
Possenms vobis, etc. Inlantuin gravat
sumus in excmpjum vobis, patet quod Dcus vos di- pscudoapostolorum causani ul se abnuere dicat
lexit et elegit.
cuin licorel illi subsidia requirere aJ coinprimeudum
CAPUT II. illos quibus uec lacullas erat, nec pudor poscenJi.

Veus. 1. — Quia non. lloc de illo scitis, quia non Aposlolica' aulom polostatis dobilum vocat onus ,

mul-
prospcritatc saiculari, qua; inanis, sed in proptor pseiidoapostolos, qui illuil iiidohile usui-
fuit in

ta sollicitudiiic pro advcrsis et proptcrea habuimus

: paiilos iinportuiic a plobibus exigcbanl. Filios suos.

liduciam non iu nobis qui IVagiles scd iii Do- ,

Alionos lilios quaudoque uulril mulier pro morcedo,
mino. uon ci ainoro :propnos vero, ex JilecUouti.
 617 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. I AD TIIESS. 618

Vers. 12. — Vocavit, vocalione quae est secun- A stis. Ut abundetis mayis. IIoc non mutatur in ordi-

dum propositum. natione litterae.

Vers. 13. — Ideo. Quia vos vocavit, gratias agi- Vers. 2. — Scitis cnim quci; priecepta. (Hier.)
mus. Vocavit dico, quod inde apparet, quia vos cito,
Sanctificatio ab omni iucoutinentia revocat Chri-
et firmiter recepistis verbum, etc. Atulitus Dei. U est, stianum , cui incontinenti non expedit sanctum
quod audivimus a Deo, vel in quo auditur Deus. Christi corpus attingere , maxirae cum Moyses Ju-
Sicut est verbum Dei. Tanta enira devotione rece- daeos sanctificare volens populura totum ab omni
,

perunt verbum, ut probarent se intellexisse Dei esse femina se continere praecepit, ut Dei potiri praesentia
doctrinam. mererentur.
Vers. 14. — Vosenim imitatores, etc. Mulladixit
Vers. 4. — Vas suum. Id est uxorem possideat
,
contra pseudo : jam ne pro sua vel apostolorum tri-
dominando ei, et hoc. In sancti/icatione, abstinendo
bulatione raoveantur, hortatur.
in festis a coitu Honore. Non turpiter abutendo
Vers. 16. — Pervenit. Ideo semper implent pcc-
ea.
,

cata, quia ira Dei pervenit ut excaecentur. Usque in

finem. Quia in fine saeculi convertentur Juda;i non-
Vers. 8. —
Qui etiam dedit, etc. Ad haec per-
agenda dedit vobis spiritum ue ergo tantiim adju- ,
nulli.
D torem spernalis, qui in corpore subdito peccatis nou
Ore, aspectu, elc. Os et aspectus cessabant, quia
habitat. Vel nobis apostolis , ut major esset auctori-
coram alloqui non poterat Apostolus sed cor ; et sol-
tas praedicandi ct arguendi.
licitudo non quiescit.
Rogamus autem Non est praedictis
Vers. 18. — Sedimpedivit. Quod Deus irapediri
legibus contraria exhortatio.
vos fratrcs, etc.
Etenim accidebat , ut
permiserit , ad majorem coronam istorum est ,
quia
ahi quidem hberaliter suppeditarent cgentibus aUi ,
steterunt eo absente.
vero propter eorum munificentiam operari negli- ,
Vers. 19.— Quw est, etc. (Chrys.) Quanti est lioc
gerent. Jure ergo et illos laudavit, et his dedit utile
ardoris? Nun^juam pater et raater si simul esscnt
cousilium.
congressi suum miscuissent desiderium potuis-
, et
sent osteudere suum desiderium ex sequo respon-
,

Vers. 11. — Operam detis. Quasi dicat: Difficile

dens Paulo. Magis, inquit, exsulto propter vos quam est dimiltere consuetudinem, sed cogite vos. Et ope-
propter coronam. Cogila ergo quantum sit intcgram remini manibus. Opus agendum est, iion otiandum :

adesse Ecclesiam qua; a Paulo fuit plantata ,

et egit quia et honestuin est , et quasi lux ad inlideles , et

radices. non desiderabitis rem alterius , nedum rogetis vel

Aut corona gloriw. Si raodo gloria, quid apudve- toUatis.

rum judicem ? ^ Vers. 12. — Nolumus autcm. Post exhortationem

de coulinentia, el post correctioncm a curiositate,
CAPUT III.
mortuos resurrecturos confirmat, et per Christi re-
Vers. 2. — Ad confirmandos vos. Propter hoc ipse surrectionem, ct sua auctoritate.
venire desideraverat.
Vers. 13. —
PerJesum adducet cum eo. Semper
Vers. 6, 7. — Sicut nos quoque vos : ideo. Quia euntes, eum sequeudo venerunt ad somnum mortis,
haec annuntiavit , noii pro ejus praesenlia , consolati unde et in aha scribitur Epistola : Nos qui vivi-
sumus. mus.
Vers. 9. —
Quam cnim gratiarum, etc. Nihil est Vers. 14. —
Eos. Non solum eos qui vivi invenien-
enim tam dignum, quod sufficere possit ad compen- tur, sed et raortuos, de quibus dubitatis. Qui dormie-
sationera acquisita; salutis gcntium. runt. Christum dicit mortuum, fideles dormientes, ut
Vers. 13. — Sine querela. Nc vos de malis con- magis credant resurreclionem : Christum mortuum
queramini, vel ita sitis innocentes, ne quis de vobis appellat , ut dum
audivimus illum mortuum fuisse
possit conqueri, et ut sitis etiam. In sanctitate. Id et resurrexisse, nos quoque speremus resurrecturos

est , virtulura consuramatione per hoc exsistentes j-, per virtutem divinitatis ejus.
ante Deum, non ad aspectus hominum. Vers. 15. — Quoniam ipse Dominus. In propria
persona.
CAPUT IV.
In tuba Dci. (A.\sel.m.) Hsc tuba omnes excitabit
Vers. 1. — De ccetero. Hactenus patientiam per- et inimicos terrebit , suos ad bellum invitabit , ut
fectis in nunc
sua vel in illorum tribulatione suasit , expugnent adversarios , et effugiant a facie Domini
minoribus de munditia suadet, exhortans eos ad atque mittantur in gehennam. Et iterura sicut tuba
continentiam. Quemadmodum. Audiendo et intelli- quondam in festis convocabat populura Hebrso-
gendo a nobis, id est a me et Silvano. Quomodo vos rura : sic h<iec tuba convocabit ad solemnitatem
oporteat amhulare, etc, sic et ambuleiis, recte con- ffiternae lajtitiae populum sanclorum Deo , inquit,
versando. Et placere Deo. Ille placet Deo, qui fidem jubente et voce archangeli atque tuba Dei so-
rectam quara habet , exsecutione virtutuni et per- nante. Descendet. Non humilis ut prius , sed jubens
fectae operationis decorat. Sic et ambuletis. Est voco , vel sui ipsius vel archangeh , vel angelorum
ordo : rogamus ut ambuletis quemadmodum accepi- qua faciet resurgere mortuos quae dicitur tuba, quia

Patrol. CXIV. 20

I
619 WALAl'RIDI STRADI FULD. MON. OPP. l>An.S I. - TIIIiOLOGICA. 620
luanifesla , vel quasi ud belkini , iiiuu crit Dei ct A Vers. 15. — Mulum pro inalo. Tunc midura pro
Chri.sii , cLii Deiis dabit eHicaoiain. malo rcdditur, si corripiciidiis non corripitur, sed
Vijns. 16. — innubihus. tjiiia iiubes suscipiet eos, prava dissiiiiulatioiic iic^^ligitur. In oinncs, otc. Ge-
ut Cliristuni iu asecnsione siisccpit , undc aiius in- iioralitorad omncs. .S/;jc; inlcrinissioiic. Id cst, somper
tcrpres dicil : Bajulis nubibus. jiistc vivitc ct ujtcriia dobiilcratc. Justus nunquain
Uesinit orare, nisi desinat justus esse. Seniper orat
CA1'UT V. qui semper bene agit. Ipsiim cnim desiderium bo-
— De tempoiibus. num , oralio csl; ct si coiitiiuiuin csl dcsiderium,
Vers. 1 . Id est an iusiatc , an
conliiiua est oratio.
hieme, an die vel nocle. Et momentis. Scilicet qua
hora dici vel noctis venturus sit Christus. Vers. 18. — In Christo. Est oslensa voluntas Doi,
Vehs. i. — Dies Domini. Ilic dies cst honiinum quia h*c fuerunt in Christo, in quo uihil Deo displi-
pro liliitu suo, scd lunc ei'it dics Doiiiini. Siout fur. Siiiritumnolitc.Qma vohintasDci osl facercluTC
ciiil.

Ita iniprovisus vcnict niaUs tuiic , <iiiod ct iii oliitu omnia, vos niajorcs ipii habolis pcr Spiritum san-
cujusque lit. Sicut fur, non dico dic sed nocte, cum clum, donum intclligcnlice, nolite illud abscondere,
lalentius venit , et homines dormiunt lunc omnia , quo merito ct vos perderetis. Vos subdili prophetias
subripit : ut qui divilem se putabat , evigilans nihil B illorum nohte spernere, tamcn non omnia indiscrete
inveniat. Ita mulli hic bene securi , nihil boni se accipiatis, sed probate, id est ratione disculite, et
haberc tunc invcnient. 1'ropter hoc iiica'pit de leiu- quod boniim invonilurtenetc. Spiritum nolite exstin-
poribus ut raoneret eos cavcre sihi, nc ita deprehen- guere. id ost Si ciii Spiritiis sanctus ad aurem quid
:

dantur. revelat noli prohibere loqui quod sentit. Spiritum

,

Vers. 3. — Cum enim dixcrint. Nam sicut iu sanctuni qui datus est nobis non quantum in se, ,

verbis Danichs invenitur : Rcgnabit Anticliristus ct sed in nobis exstinguimus , dum peccando fuga- ,

minislri ejus tribus annis et dimidio, ct interticiontur mus.

ab EUas Enoch,
tur
illo

: Et tuuc
et

erit talis
sicut et in Apocalypsi
tribuiatio
habe-
quahs ante non
Vers. 23. — Ip.te autem Deus pacis sanctificet vos
,
pcr omnia, dc. Id est, ego ila pralatos et subditos
fuit, nec post erit. Postea interficietur a Michaele
monco, ipso autem Deus est qui polest. Spiritus vcs-
cnm maxima parte suorum.
^er. Ratio servetur integra, non consentiendo
Vers. 5. — Filii Ittcis. Fides est lux qu» facit
Et .hiima. Id est , sensuaUtas servetur integra, ser-
carni.

diem , id est habitiim virlulum ; econtra tcnebraj

viendo rationi. Et corpus. Ut nihil agatis ejus mini-
sunt inhdehtas nox habitus vitiorum. Non sumus
,
slerio. Unde aliquis conqueratur. Aliquando iiiquina-
nvctis neque tenebrarum, etc. Id est, in pra?sentibus n turanima per cogitationcm nialam et cst mundum
non torpeamus, sed vigilct mcns attcndens ha;c ca-
tamen corpus. Idcoque spiritum integrum in homi-
duca et sobrie his utamur, non quasi bonis nostris
,
ne dicit esse debere. Si aulem mala vita , vel cogitatio
sed ad sustentationem datis.Vere nos qui non su-
intercedat, non erit spiritus. Spiritus et anima et cor-
mus non dobemus dormire. Nam qui dorinit,
noctis
pusquibushomoconstat.sciheetilludquointelligimus,
propter noctem dormit id est vitia et peccata sua ,
ct illud quo vivimus et illud quo visibilcs ct contre-
Iraxerimt eos ad hoc, ut obhli vitaj a-teruae in istis rc-
ctabilcs sumus, qu» rursus duo dicunlur, quia ssepe
quicscant, ct qui cbrii sunt , liis immodcrate utcndo ;
anima cum spiritu nominatur. Sine querela. Aliud
ex nocte vitioruin hoc habont.
est esse sine peccato, quod de solo in hac vita Uni-
Induti loricam, clc. Sioul lorica munit vitaha, ita
gonito dictum est. Aliud est esse sine querela, qiiod
fides et charilas nos contra appotitum terreno-
dc multis jusiis etiain in hac vita dici potuit. Quia
rum.
est quidam modus bonce de quo etiam
Vers. 13. — Ut habcatis illos. Neccssaria cis mi-
conversatione, justa qucrela csse uou possit.
vitae , in ista

//» ad-
nislrando, et rcvcrcntiam dignitati cxhiljcndo. Quid
ventu. Hoc est usque ad linem vilje.
enim prodcsl lionorcm sine fructu habere ? Sicut di-
viti» ncgligenliam pariunl sakitis , ita egestas dum Vers. 2i. — Fideli.^. Quasi dicat : Oro ut sancti-
saturari qua:;rit , a justitia dechnat. Idoo in alia epi-
^ ficet , ut sanctiticatos servet , nec inde dubilandum
stola praecipit presbyteros duplici honore esse hono- est, quia verus cst in promissis, qui vocavit vos ad
randos. hoc ut sancti essetis.

EPISTOLA II AD THESSALONICENSES.
ARGUMENTUM. CAPUT PRIMLM.
Ad Thessalonicenses sccundam scribit Epistolam Vers. 3. — Grutius iigere, eti\ Ilic gratias ajjit

Apostolus , ct uoluiu facit cis de temporibus novis- Deo de bonis coruin nu forte dc tanto bouo quod ,

simis, et de adversarii dcjcctione. Scribit hanc E|ti- cx Dco habcbant exlollanlur, tani|iiam a scipsis
,

stolam ab Alhcnis per Titura diaconeni ct Onesimum luibciilos. In («('iVt'm. L't scilicct . qui diligitur dili-

acolyihum. ^at tilius , ot muluis obsequiis cliarilulcui osloiulat

il
 : :

m GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. II AD THESS. 6-22

Vers. 5 In exemplumjusli, etc. Si enim tam A Vers. 3. — Quoniamnisi venerit. Occulte loqui-
scvcre punit peccata in puenitentibus, quid faciet tur de destructione imperii Romani, ne irritaret eos
induratis ? Hoc dicit, ut intclligatur quod non par- ad persecutionem Ecclesite. Vel hoc dicit de spiri-
cit inipiis qui non parcit juslis. Justi ; si tamenju- tuaU imperio Romanaj Ecclesice, vel discessione a
stum est, quod constat esse. Noa enim ponitur hic, fide. Msivenerit refuga primum. Sic aliqui codices
si tamen, pro dubitatione, sed pro atTirmatioue, habent. Quod nulli dubium est de Antichristo eum
unde alius interpres ait Siquidem justus est, etc.
: dixisse quera refugam vocat
,
ulique a Domino :

Vehs. 7. — In revelationem. Incipit ostendere Deo. Si enim hoc deomnibus impiis nierito dici po-
quam horribilis tribulatio illis, et quani jucunda test, quanto raagis de isto ! Filius perditionis. Anti-
requies istis futura est. christus, uon per naturara, sed per imitationem.
Vers. 8. — Domini Jesu. Venientis in flamma
Vers. 4. —
In templo. Vel, tempium. NonnuUi
ignis non quod sit tlamraa circumdatus, sed per ef-
non ipsum principem tantum, sed uuiversura corpus
fectum, quia iniraicos exuret. fiis quinon noverunt
ejus, id est, ad eum pertinenlem hominum multitu-
Deum. Nam alii sunt qui nesciunt legem.
dinem simul cum ipso principe hoc loco
Vers. 9. — Quipoenus dabunt. Id est sustinebunt.
volunt : rectiusque dici putant, sicut in Graeco est,
intelligi

Dare cnim ahquando ponitur,pro sustinere, ethic.

ita
g non in templo, sed in templum Dei sedeat, quasi
Et congrue, qui enim patitur, dat ei quem offeudit,
ipse cum suis sit teraplum Dei, quod est Ecclesia.
poenasquasi gratas. In interituxtemas. Quasidicat
Sicut dicitur : Sedet in araicum, id est ut amicus.
Seraper sentient poenas, non tamen semper deficient.
Cum voieritglori/ieari, Glc. Ipse enim clarus et Vers. 6. — Scitis. Eos scire dicit ([uid detineat,
mirabilis videbitur in credentibus, severus autera ncc aperte exponit, et ideo nos nescimus, nisi quod
apparebit in incredulos, cum eos poenis aeternis quidani suspicantur de Romano imperio dictum
coaretabit. Et est horum verborum brevis sensus :
donec toUatur, vel de medio fiat. Et ideo
fuisse,
Veniet punire malos, et glorificare bonos. Aposlolum non id aperte scribere voluisse ne
—
,

Vers. 10. Quia testimonium. Ideo vobis tri- calumniam sciliccl incurreret, quod Romano impe-
bulatis dat requiem nobiscum, quia testimonium, id rio male optaverit, cum speraretur a;ternum. Suo
est quidquid diximus de illo die judicii, credidistis tempore. Completa accessione ad Romanum impe-
de gloria bonorum et poena raalorum. riura, et ad Romana; Ecelesiae obedientiam, aderit
Vers. 11. — In quo. Ordo verborum talis esl discessio ab utroque imperio : qua impleta aderit
In quo die orarnus,ut dignctur, idest dignos judi- ille iniquus, irapleto tempore misericordia; quo ple-
cet : Scmper oramus. Vel in quo, id est pro quo, vel ^, nitudo gentium intrat ad tidem : revelabilur disces-
cujus diei periculo vitando, sumper orandum est sio, et sic instabit dies Doraini.

Opus fidei. Id est, confessionem quEB proprie est

opus fidei in virtute, ut a confessione nuUo modo Vers. 7. — Nam mysterium, etc. Jam in ipsis
tlecti possint. Vel, opus fidei, omne bonum quod initiis accessionis invenitur iniquitas, sed mystica,
fides cxigit : et sine quibus fides mortua est. In vir- id est pietatis nomine palliata, ut velint haberi rai-

tute perseverantiaj, ut scihcet det vobis perseveran- nistri Chrisli cum sint pseudo. Diabolus occulte per
liam usque ad finem. Neronem et alios occidebat martyres, sicut per
illum tunc aperte facturus est, occidendo Eliam
CAPUT II.
et Enoch aliosque pluriraos et sunt Nero et alii :

Vers. 1. — Rogamus autem vos, fratres, per ad- umbra futuri Antichristi, sicut David et Abel Cliri-
ventum Domini nostri Jcsu Ciiristl, etc. Hucusque sti. Doncc de niedio fiat. Id esl, lollatur illa potestas

dixit se eis gratias agere et orare, liic deterrainat de Romani imperii de medio niundi quia oranes nn- :

die judicii, obsecrans eos ne leviter et facile de ad- di([ue Romam quasi ad caput contluebant. Vel, qui
ventu Domini quasi de prope imminenti opinionem fidem lenet, teneat, donec ipsa refrigescat. Vel, qui
recipiant vel terreautur. detinet illum, id est accessio ad fidem, detineat,
Vers. 2. — AoH cito moveamini. Quasi dieat Si :
D donec ipsa toUatur de medio. Vel, donec iuiquitas.
moveamini; cito est, nihil cnim vobis infertur quod quK modo est mystica, fiat de medio, id est quasi
diu duvel. Neque pcr spiritum. Id est, si malignus de comraunibus, ut non erubescat homo adulterari
spirilus, quasi angeius lucis apparens in visione vel furari, sicut nec ambulare vel loqui. De medio
hoc vobis persuadeat. Vel, si quis dicat per Spiri- fiat. SciUcet discessio, id est manifeste a[)pareal :

tum sauctum revelantera hoc se cognovisse quod et tune jam revelata discessione a Deo vero, jam
dies judicii immineat, nolite credere. NequeperEpi- refrigerata cliaritate ex abundantia iniquitatis reve-
stolam. Soleut enira tergiversatores, ul fallant, sub labitur, efc.

nomine clari alicujus viri epistolara fingere, ut au-

ctoritas nominis possit coramendare quod per se
Vers. 8. — Spiritu oris sui. Id est virtute Spiritus
sancli, r[ui dicitur spiritus oris, quia ab co pro-
ipsum recipi non posset. Quusi instet dies Domini.
Cedit.
Nou hoc ita dicit quin velit, ut habeant succinctos
lumbos et lucernas ardentes in mauibus, exspectan- Vers. 9, 10. — Mendacihus ct in omni seductione.
tes quando revertatur Dorainus a nuptiis. Signa illa vocantur raendacia, vel quia non vera ut
623 WALAKRIDI STRAUI Fl!LD. MON. 0P1>. PARS I. - TlIliOLOGICA. m
videnlur, seil phantastica crunt. Vcl si vora, Dei A noii auihuhuil secuuduui tradilionem. Scitis cuiiii

pcrmissiono ad niouihiciuiii Iraliont. (piomodo lue hahui, (luod in iUis nou vidotis, (|uasi

Ideo mittet ittis Deus. (Aug., hh. \x, de Ciuit. dicut : Noii ost ojius ul expouam vohis eam Iraditio-

Dei, c. 19.) Deus diabolum isla tacere poniiit- uoiii (|uia eam scilis, ([uod uon iiKiuieli fiiorimus,

tel, ctc, Ms^uffliiahas iujustissinie judicatum. ut ii ijui aliena nogotia curanl, vuyuutes hac illac.

Vkiis. li. — l'rimitias in satutem. Ut scilicet Vers. 9. —

Sed ut nosmetipsos. Notandum quia
non in illo perioukjso leni|)ore ultimo, sed iu pri- Aposlolus uou solum vorhis docehat, sed hortabatur
miliva li^eclesia oredereiuus in Christum, alt|uo fi- et ractis. Idonei eiiiui magistri est (|ute docet verbis,

dem conlileremur. Vel, nos apostolos primilias operihus explcre.

omnium crodontium, quia apostoliprimicreilideruut, Vkus. 10. — Quoniam si quis non uult operari.
et hoc in sululem ouiuium gentium. Dicuut ((uidam de operihus spiritualihus hoc Apo-
Vmis. 13. — In aCijuisitioiiem ytoritt Domiiii iio- stolum priecii)isso, alioquin si de opere corporali
stri Jesu Chri.^iti. Vel, ut silis ac(iuisilio, iu ([ua Deus hoc dicorot, in quo vcl Agricolaj vel opifices labo-
glorilicetur. rant, viderclur senlire adversus Dominura, qui dicit
Vers. 15. — Et dedit consolationem. Prorailteudo in Evangelio : Notilesotticiti esse, iiuid manducetis
coelorum regnum. In gratia. Id est per graliam g (|,»;„;/;, y,)_ Sod superfluc couantur et sibi et
,.,c.

quam dedit, speramus ;eterua. Vel ha;c omnia dcdit coeteris caligiuem obducere, utquod uliliter cliarilas
non merito nostro, sed in gratia sua.
monet, non solum racere velint, sed nec intelligere,
cum multis aliis locis epistolarum quid hic sentiat
CAPUT III. Apostohis aporlissimc doceat. Vult enim servos Dei

Vers. 1. — De ccrtero, fratres, orate. Orandum corporalitor operari uude vivaul ut uon
tur egestute necessaria petere. Nec
compellan-
est contra illud
esse hortalur, ut dignelur Deus doctriuara suani inla-
Iransfundore per ora apo- quod pra-dictuin esl : ISolite solliciti essequidman-
tigahili cursu dirigere ot
ducetis, etc. Non enim hoc ideo diclum est, ut non
stolorum in aures audicntium, ct ab aurihus in
proourout quautum uecessitati sat est, unde houeste
corda, ut compescantur malorum seditiones.
Vers. 2. — Ut libcremur. A pscudo, ne nostros potucruut, sed nou ut isla iutueanlur, nec propter
ista faciant quidtiuid Evangelii prteconio facere
seducant, vel nobis insidias tendant. Vel, liberemur
verbo jubentur.
ab iinportunis, id est iuhdelibus (pii resistunt

Dei, nec stant in porlu quiotis. Et malis, (jui perse- Vers. U. — Curiose agentes. Hoc factum abhor-
quuntur infideles. Ideo dico liberemur, quia non- ret diseiplina Dominica, eorum enim deus ventor
dura acceperunt omnes tidem per nie qui accepturi G est, qui fa-da cura necessaria sibi provident.

sunt. Non enim omnium estfides. Id est, nec vobis Vers. 13. — Nolite de/icere. Quia etsi operentur,
orantihus omnes sunl credituri, sed tantum prseor- possunt tamen nonnullis indigere. Et ideo monet,
dinati iu adoptionem fihorum. ne illi qui hahohaut unde servis Dei necessaria
Vers. 6. — Denuntiamus. De curiosis iucipit et prajherent, hac occasioue pigrescerent. Non enim in
monens bonos ut eos corripiant.
otiosis, reprehensionem venit qui humanus est in largiendo,

Vers. 7. —
Scitis quomodo oporteat nos imitari. sed hic qui, cmn possit laborem ferre, otiose vult
Et cum illi hfec non faciant, debetis vitare. Vcl, vitain agere.

EPISTOLA I AD TIMOTHEUM.

ARGUMENTUM. D de pseudo repellendis : incipit hic legena adhuc te-

Tiraotheum instruit et docet de ordinalione cpi-

nendam doceutihus.
Rogavi. (jVmbh.) Dicit rogavi, ut afiectum charita-
scopatus, et diaconii, ct omnis ecclesiastic» disci-
tis, et forraam hurailitatis ostenderet.
pUn», scribens ei a Laodicea per Tychicum diaco-
nem.
FabuUs etgenealogiis.{XvG.,\ih. ii contra adver-
sarios legis et Proph., c. 1.) Hoereticus quidara ini-
CAPUT PRIMUM. micus legis et prophetarum, existimat Aposloluni
Vers. 2. — Gratia. et misericordia, etpax aDeo hoc loco divina eloquia fabulas appollasse, etc,
Patrc. lu hac saluiatione tria ponil, qua; exoptat, usquead quod nusquam sacra pagiua narral.
cum in aliis lauliim duo posuorit. Miscricordia hic
accipitur pro eo quod in aliis epistolis gratia di-
Vers. 4. — Genealogiis. Genealogia> erant quibus
quidam Juda_M narrabant se esse de genere Ahrahff'
citur, id est remissio poccatorum. Pa.v est tran-
et David : quasi inde eis deheretur, vel quibus nar-
quiilitas animi, pr.Tlibatio wterna; pacis. Hsec com-
rabant Christiim non esse ex David oriuuduin.
immiter onmihus optari solot. Ornlia voro quam hic

addil, episcopis oplalur, id cst donatio .Spiritus san- Vers 5. — Finis autem. !n fide esl apdilicatio

cli, (jua ministri Dei armautur. Doi, ([uia ox lide est spcs, ct iiulo charitas, quiv osl

Vehs. 3. — Sicut rogavi. Post salututionem prius adiinpletio legis. Vel sic construc : Quidam docent
 625 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. I AD TIM. 626

pt intendunt fabulis et genealogiis, sed finis et im- A quam olim mala. Quia non solum peccata diraisit,
pletio legis est cliaritas, quare non cst opus aliis. sed lidem et dileclionem dedii. De quibus nuUi est
Prceccpti. Dicitur prcecepti, pro propceptorum, quo- amljigcndum : Quia Jesiis Christus venit in hunc
rum implelio est dilectio Dei et proximi. Unde : In inundum peccatores salvos facerc. Et isle scrmo est
liis duobus mandatis tota lex pendet et prophetce fidelis, id est verus et acceplabihs, quia utilis.

(Matth. xxii).
Vers. 15. — Omni acceptione, quia corpus et a-
(AuG., in psal. xxxi.) Finis dicitur terrainus, etc,
nimam salvat. Yel, huraanus est serrao iste. Alia lit-
usque ad cupiditas ergo refrenetur, cbarilas exci- tera: Ut non dicam divinus, quia si horao qui hos-
tetur.
pilio suscipit horainera, humanus dicitur, quanto ma-
Conscientia hona. Conscientia pro spe. Ille enim
gis humanus est qui in seipso suscipit hominem.
ad id quod dibgit se perventurum desperat, cui Quia Christus Jesus. NuUa causa vcuiendi fuit Chri-
malae conscientia? scrupulus inest. Et non ficta.
ftcle
slo, nisi quod peccatores salvos faceret.
Yel, non ficlili et fragili, vel, in quK non quisque
Primus. Id cst pejor, quia persecutor, quo prior
sibi quodlibet fingit, sed calholica dunlaxat.
non erat Nemo enim acrior inter persecutores,
:

Vers. 6. — A quibus. Improbat hic advcrsarios, ergo nerao prior inler peccalores, primus ergo erat
qui legalia tradebant. B non ordine temporis, sed magniludinc iniquitalis.
quando enim de prava
.Yo« intelligentes, etc. Si
et falsa opinione sua reprehendi et convinci cffipe-
Yers. 16. — Sedidcirco misericordiam, etc. Cae-
lerum idcirco misericordiam se fuisse conseeutum
rinl, ad dcfendendum id quod levissima temeritate
judicat, ut nerao jam peccator quibuslibet sceleribus
et apertissima falsitate dixerunt, de sanctis libris
pressus, de se desperet, imo eamdem se consecutu-
multa verba pronuntiant, volentes esse legis docto-
rum veniam hoc exemplo prfesumat magnum valde
:

res, cura tamen non intelligant qute loquuntur, vel

ac revera ingens est donum. In me. Quem idoneum
de quibus.
Deus gentibus prajdicalorem constituit, in quo tan-
Vers. 8. — Scimus autem. Ne videretur legem in- tum exeraplum misericordiae sua; exhibuil.
cusare, addit Scitnus autem, etc. Sed ne iterum
videatur eam
:

inducere, subjungit : Scientes hoc, quia

\zv.s. 17. — Invisibili. Quia caeteri dii sunt visi-

justo non est le.r posita quia non ex ea est justus,

biles. Non dicitur soli invisibili, quia sunt et creatu-
:
ra^ (luaedam invisibiles, ut anima, qua; tamen sensu
sed ex fide. Ad quid igilur ei neccessaria est lex ?
capi possunt quia omnes vires ejus possunt cogno-
:
Ideo data est, ut vel reura puniret, vel peccare vo-
sci, sed ea non est nobis Deus. Invisibilis est ergo
lentem coerceret. Justus tamen, et si ea non eget,
'^°™i"'''"s Deus in natura, secundum iUud Deum
^*''
utitur, ut sic esset in auctoritate aliis, et futura atte- G :

sUirelur factis. Legitime utatur. Qui scit

nemo vidit unquam. Videtur autena cum vult et si-
ad tempus
dalam esse legem et sub Christo descrit. Jam justis
cut vult, non sicut est, sed quasi specie vult appare-

per remissionem non opus lege, a qua liberi sunt

esl
re. In futuro vero videbunt eum filii sicut est. Soli
Deo. Qui solus Deus est nalura, id est, solus creat,
per Christum. Lege autem legitime utendi mulliplex
quod de ipsa Trinitate non de solo Patre,
intelligilur,
est raodus, ut secundum aliud justus, et secundura
ut quidara volunt: quia non ait, soli Patri, scd soli
aliud injustus reclc dicatur legitime uli lege. Inju-
Deo. Unus enim et solus Deus a nobis praedicatur
stus enim ea legilime quando intelligens
ulitur ,

ipsa Trinitas. Et unigenitus, secundura quod est

quare data sit, ejus comminalione lanquam pajda-
gogo perducitur ad graliam, pcr quam justus
Deus apud Deum, et Spiritus sanctus in sua nalura
fiat.
est iraraortalis et invisibilis.
Justus vero et iHa legitime utitur, cum eam tenendo
injustis imponit, ut cum injustis coeperit inoIita3 Vers. 18. —
Hoc prceceptum. Postquam comme-
concupiscentiae morbus incentivo proiiibitionis, et moravit quae quanta sint beneficia Patris et Christi
cumulo praevaricalionis augeri, confugiant ad justi- erga peccatores, quomodo populum imbuat discipli-
ficantem gratiam, et per eam suavitate justitife de- na ecclesiastica ostendit.
leclati poenam litterae minantis evadant. y. Yers. 19. — Conscientiam. Vocat cogitationes,
Vers. 12. —
Gratias ago ei qui, etc. Hic ostendit in quibus summopere humililas servanda est, qua
mala sibi fuisse in lege. Bona vero ea diraissa ; , sprela in magnos quidam devenerunt errores, sicut
quod fidelis est, et posilus in ministerio, unde et in principio ad Romauos oslensum est.
forlis per quse ostendit legcm post Evangehum
— Quos
:

inuliliter duci.
Vers. 20. tradidi. Ulrumque .4po3tolus

Yers. 13. — Sed misericordiam Dei. Conseqmm- excommunicavit, ut hoc modo excludatur a Satana
regnum Nulla enim creatura est, sive quEe
Satanffi.
tiir raisericordiam et qui scienter peccant, ul David,
in manet dans Deo gloriam, sive quae in
veritale
et (]ui ignoranter, quod facilius iguoscitur. Miseri-
charitate non stetit qusrens gloriara suara quaj,
cordiam consecutus sum, ex eo quod ignorans feci.
velit nolit, divinae providentife non servial. Sed
Vel ignorantiee ponitur causa raisericordiae non ta-
raen proprie, cura mala fuerit ignoranlia, misericor-
volens facit cum iUa quod bonum est. De illa vero
quaj hoc non vult, fitquod justum est. Non ei ta-
dia vero gratuita.
men rependitur quod de ipsa juste fit, sed quo
Vers. 14. — Superabundavif. Super majora bona anirao ipsa facit, quia neque liberam voluntatem
647 WALAFUIDI STRADI FUI.D. MON. OPP. PARS I. — TIIKOLOGICA. 6-28

rational)ili croaturai Dcus ncgavil, scd polcstatemA vcndin concupiscontiie, studeant, scd potius pcr om-
qiia injuslos justo ortlinat sibi rolinuit. Trndidi. nia hona opora sint proiuillontcs ct indicantcs extra

Non lanion ila ut pcroant, (|uia nihil poiosl Salanas, piotalom animi.
nisi pcrniissus, ([ui vcxatsilii dalos, undo : Jiim noli Vers. II. — Mulitr in silcntio. Orandi olVicium
pcccare, ne dekrius tihi cmttinijat (Joan. V). Ila- dixit coiivonirc omnibus, ot quaiitor, et pro (|uibus,
que Satana nd corrcplionom hominum utebatur ipsa ol quare, ot quod iiiiiquc orandum sit. Nunc dicit,

potostas apostolioa. Pr»varicatores enim angcli cum quod doccndi otlicium .solis viris conveniat, et qua-
prinoipc suo dialiolo roclc diountur proouratores, les ad illuddohoant ordiuari, determinal.
vel actorcs divin:o providonliie, ot di.ilioliis maj^i- Viais. \i. —
Doccrc, otc. liooo non solum lialii-

stratus luijus nuuuli dicitur, scd magislraUis sub lum buniilom el honostiim habere imiliorcm docuit,
Deo impcratore non facit nisi quantum illi permit- vcrum ctiam auctoritatem docendi ei uegavit, cl
tilur, ct procuralorcs actorosque hujiis mundi nihil subjicicndam viro prajcepit, ut tara habitu quam
taciunt nisi quanlum Dominus siuit. obso(iuiis, sub potcstate sil viri ex quo traliil ori-
ginom.
CAPUT II. Vers. 14. — Adam non est. (Auc, lib. ii de Gen.
nd littcram, c. ull.) Cura cnim pra'varicaloroni dicat
psoudo-aposlo-
B
Vers. 1. —Obsecro. Ilaotenus dc Apostolus in siraililudinc pranaricationis Ada', elc,
lis, hic de oralionibus. Pi-imo omnium. Id est, anle usque ad nullo raodo iUum arhitror poluisse se-
omnia ficri obsecralionos. Ordo miss;r hic oslenditur duci.
quod esl spccialc gonus oralionis. Ohsecrationcs. Vers. 15. Salvahitur. Etsi muher fuil causa
Sive procalioncm illani quaj fil juxla vel anlc con- pcccali, lameu salvabiiur non solum virgo et conli-
secraiionem. Orationcs. Id est ipsa consocratione. nens, sed etiam nupta, etsi nunquam ab opere nu-
Postulationes. Vel interpellationes ,
quasi ex debito ptiarura cessans, si per generationem filiorum, in-
ut quod hic gerilur, in a^tcrna vita perficiatur, ut cedens, ab hoc raiindo exioril. Si lermanserit in
cum popuhis ab cpiscopo bencdicilur. Gratiarum fide ct dilectione ct snnctificationc, ul pra?tor pro-
actioncs. De faelis, qiuv toliun ooncludunt quasi lo- prium virum altorum iion oognoscat. Cuni sobrie-
lum sit a Deo ut boncdicamus Domino. Pro omni-
: tatc. Id est temperantia, ut proprio cliam viro tenipe-
bus. Ut sequamur clementiam Dei, quia Deus, vult rate utatur.
omnes homines salvos fieri, etsi socundum justitiam
quosdam reprobet. Vt quietam a perseculione.
CAPUT III.

Vers. 3. — Hoc enim. Ne quis pularet haec non ^,

Vers. 1. — Bonum opus desiderat. Opus, non di-
esse facienda pro his quos patitur Ecclesia addit : gnitalera, laboreni, non delicias, non crescere fasli-

Hoc enim honum est. Et ne quis putaret cuUu unius gio, sed hurailitate decrescere,at fiat servus et mi-
Dei et vila bona sahilem esse posse sine parlicipa- nisler honiinum propter Christum, ut ctiam inler-

tione corporis Chrisli, id est sine fide Eoclesiae. missa Racbolo docora facie, sednonrelicla, cum Ja-
Unus, inquil, Beus, unus etmediator, ut omnesho- cob intret ad Liam ocuUs lippam, et de monte cura
mines salvari nunquam fiat nisi per medialorem Moyse desccndat ad campos, de otio conlemplatio-

Deum Verbum quod seraper erat, secundura lamen nis ad laborem actionis.

carnem, factum esl. Vers. 2. — Irreprehcnsibilem. Idem quod ad Ti-

Vers. 4. — Mcdiator Dci, etc. Hic cst arbiter illo,

tum, sinc criminc. Ros pone contra naluram, ut sine
peccato : sed oligatur, cujus coraparatio ca-teri grex
quem Job desiderat, dicens : Utinam esset nobis ar-
dicantur. Unius iixoris virum, etc. Id est raonoga-
hiter.
(AuG., Ub. IX dc Civit. Dci, c. \^.) Modialor inter
mum post baptismum. Si enim el ante conjugem
habuit qua; obieril, non ei imputatur, cui prorsus
Deura et homines, oporlebat ut aliquid haborel si-
novo, nec slupra, nec alia qnx anle fueruut jam
mile Deo, elc, usquc ad aUusbonus, qui reconcihat
obsunl. Sohrium, elc. Minislri templi prohibenlur
inimicos, Jesus Chrislus.
— Et D viuum et siceram bibere, ne obriotale graven-
Vers. 7. veritate. Fulura veritas est res ct
tur corda eorum, et ut sensus vigeat, scmper to-
merces fidei. Qua)ris, mcrcedera ? fides pra-codat.
nuis sit,
Credimus enira ul cognoscamus, non cognoscimus ut
credamus. Quid est onim fides, nisi crcdcre quod
Vers. 3. — yon cupidum. Nihil praeter victum
et vestitum quserentcm.
non vides? fides ergo est, quod non vides credere.
Verilas, quae credidisli videre. Vers. 6. — Ne in superhiam. Nescit momenta-
ncus saccrdos humililatem, modos personarum, vol
Vers. 8. —
Volo crQO viros, elc. (.4ug., serm. 93
se contomuoro non jt^junavil, non llovit, uon se cor-
de Tempore.) Levavit Christus pro nobis manus suas roxit, non paiiporibus orogavit. In arniganliam, quje
in cruco, etc, usquc ad ut voniant lilii iu montem
cst ruina diaboli, incidunl qui puncto horte necdum
opora tua.
discipuli, llunt magistri.
Ira, ad proximum ; disceptationc, ad Dcum. Oportct autcm, elc. Htec clausula congruil priu-
Vkrs. 9. — Non in tortis, elc. No liis oinnihus cipio, (iiiotl irroprohonsibilis sit nou stdum a tlo-
uhra personce sute modum ct moros occusioni luo- raosticis, sed ab alionis, JniUeis, gontibus, hiereliois,
 :

629 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. I AD TIM. «30

ut qui religioni dctraliunt, juri ejus detrahiere nou CAPUT V.

audeant.
Vers. 10. — Nullum, Crimen est peccatum
Vers. 1. — Seniorem
ne incrcpaveris. Ne, indi-
etc.
gne ferens se a minore correctum, magis exaspe-
grave, accusatione et damnatione dignissimum.
quam
Vers. 15. — Ecclcsia. Multorum convocatio ad
retur
Vers.
proficiat.
— Ut sorores. Ul videnles se
2. amoris
unius Dci cultum. Cohimna vcritalis. In se lienc
causa comraoneri, facilius se corrigant. In omni
suslincns vcritatcm ne corruat, licet Iribulctur.
castitatc. In alloquio juvencularum recle juvenis de
Vers. 16. — Apparuit angelis. Non in Deo tan-
castilate admonelur.
tum innotcscit angclis quod absconditum est, sed et
Vers. 3. — Viduas honora qua'vere niduw sunt.
hic apparet eis, cum cfticitur atque propalatur ; ideo
Hoc est, omnium suorum auxilio dcstitutae
quae
dicilur apparuisse angelis non jam in forma bumili-
suut, et quae manibus laborare non possunt, quas
latis, sed in potestate ;
qui ergo prius visus humilis,
paupertas debilital, aetasque conficit quibus Deus :

devicta morle, in majestato apparuit, ut agnoscentcs

spes est, el omne opus, oratio.
angcli mysterium quod prius latuit, declaratum in
carne, gcnu Deo gratias agant,
ilh flectentes quasi
Vers. 4. — Parentibus. Parentes sunt iidem, qui

quia didicerant veritalem. In mundo. Ut perlidia suporius filii et nepotes. Unde et in mundana lege
B parcns parenli jubetur per gradura succedere. Qui-
mundi veniam erroris mereri non possit. Sicut
Dominus dicit de Judaeis .Sj non venissem, et :
bus mutuam viccm reddimus, cum a iialribus edu-

locutus eis fuissem, peccatum non haberent, etc. cali sumus, et alios pari lege nutrimus.

(Joan. xv). Vers. 5. — Desolata, speret. Videns ex nulla

parte se habere suffragium, tolo animo est devota
CAPUT IV.
Deo, de quo solo sperat auxilium vil£e et salutis.

Vers. 1 . — Spiritus autem manifestc dicit. Vers. 6. — Qum in deliciis. Genus est impos-
Qua; sibi futura Spiritus sanctus revelaverit ad tura; honorera viduae habere velle, et non obsequi
instructionem et caulelam Ecclesi£6; non tacet di- Deo et aliud agere, aliud profiteri, cum profitealur
cens futuros pestifersc doctrinos viros, ut pr^monita religionora.
Ecclesia sit sollicita, ne ab luijusinodi hominibus Vers. 8. — Curam non habct. Cura impendenda
circumveniatur, quasi dical : lla est digna do- parcntibus, ut Jesus matrem joanni commendavit.
mus Dei, sed Spiritus manifeste dicit. Et ideo
Vers. 10. — Pedes. (Auc, in Tract. 58 inJoan.)
pro ejus sublimitale ne curam deponas. Faciamiis bacc invicem humiles, quod humiliter fe-
Vers.2. — Cauferiatam. Cauterium est ferrum
C cil excelsus, elc, usque ad confirmatur humilitatis
a cavendo dictum.
effectus.Sanctorum. Quorum obsccro? Eorum, qui
Vers. 3, — Quos Dcus creavit. Ha;c doctrina
in tribulatione sunt, non sanctorum simpliciler :

sanctorum, illa daemoniorum.

possunt enim esse sancti, summo(]ue obsequio ab
Vkrs. 5. — Sanctificatur. Sanctus fit cibus et oranibus foveri. Noli hos prosequi copia rerum af-
salubris, non noxius animae vel corpori, verbum fluentes. Sedaftlictos, et qui amuliisignorantur. Noli
sanctificat, oratio impetrat, diabolus vero per cibum praisuliEcclesiae ista tribuere partieuda, ipse potius
tentat. ministra, ne solius impendii, verum obsequii prae-
Vers. 8. — Nam corporalis. Datur hic intelligi raiura percipias : propriis eroga raanibus, tu sulcum

orationibus bonis operibus sere pietatis.

quod vigiliis, jejuniis, et

se exerccbat Timotheus, non adeo inlenlus operi- Vers. 11. — Devita. Id est, vota castitalis earum
bus misericordiae. Pietas, quse operatur bona fratri- non usque adeo cures, ut eas Ecclesiae alimoniis
bus et valet ad promerendum Deum. sustentandas suscipias.

Vers. 14. — Prcecipe hmc. Monet eum, ut pro- Vers. 12. — Habentes (Auc, deBono viduitatis,

fectus ejus per omnia exemplum essct aliis, ut in cap. 8, 9, 10.) In conjugalivinculo sipudicitia con-
adolescente mirabilis viderelur, et gravis disciphna, j) scrvetur, damnatio non timetur, etc, usquc ad oinnis
ut actus ejus excusarent et non quasi juvenis sed
:
hujusmodi similis est uxori Loth, quae retro aspexit.
quasi senior habeatur, et erubescerent majores natu, Irritam fecerunt. Etsi non nubendo, tamen vo-
si non exhiberent se juxta forraara hujus, conversa- lendo : non quia nuptise damnentur, sed fraus pro-
tione et moribus graves. positi, et fracta fides voti damnatur et voluntas,

qua? a proposito recedit damnabilis est, sive nuptia

Vers. 14. — Prophetiam. Vocavil prophetiam
scquantur, sive non.
inspiralionem sancti Spiritus, per quam praesciebat
quid de hoc et de ca:teris esset aelurus. Ideo ait Vbrs. 15. — Conversm sunt rctro Satanam. Ab
excellenli illo vidualis vel castitatis virginalis pro-
Quw data est tibi per prophetiam : quia Spiritu
revelante cognovit Apostolus Timolheum esse di- posito in posteriora respiciendo ceciderunt et inter-

gnum episcopali honore. Presbyterl. Pro presbij- ierunt.

teroram, quia minus tribus esse non possunt. Et Vers. 17. — Qui bene. De honore presbyterorum
vocat presbyterum, episcopum ; vcl quia unus manus hic agit, quasi dicat Illud quod dixi de viduis ob-
:

imponit caeleris assentientibus. serva : el hoc eliam praecipe de presbyleris, ut pre-

031 WALAFRIDI STRADI FULD. MON. OPP. PARS 1. — TIIKOLOGIGA. 632

sbyteri, qui bene pnusunt vila el iloeliinu, tligni A •(•upfa. Si ergo avarilia liMliotur qnx proprio ost pe-
habeantur cuniiii amor, pro gonore ipiod esl cu|iidilas, ponitur
Vers. 19. — Adversus presbyteruni accusationem species.
noli recipere, etc. Solel qui corrijiil non amari, ct Doloribus multis. Avari enim tanlo plus solHci-
ideo habita occnsione facilc accusalur. Contra hoc tudiuem crucialus suslinenl, quo amplius desido-
monet, non esse recipiendani do facili accusationem rant quic vcl liabita transeunt, vel qucB habere non
adversus presbytcruni. possunt.

\Eha. iO — Coramomnibtis, etc. (Auc, serm. 16 Vers. 11. — Tu autem, homo, etc. Non dicit

de Verb. Dom.) Aliiiiiiiiido debes corriiierc pccc.an- quod hoc timeal de isto, sed sciebat hoc vcnturum
tem inter le et ipsiiin sciluni, eic, Tis^iae ad quando in manus ecclesiarum. H(vc fugc. Nihil enim lain

autem palam peccatur, palam ar^uendum esl. asperum laimpu? perniciosum (luam si vir ecclosiasti-
Vnas. i\. —Testor coram Dco. Id est, Deus sit
cus maxime qui sublimem tenet locura, divitiis hujus

meam saiculi studeat quia non solum sibi ipsi sed et ca2-
mihi lestis, quod animam salvavi til)i, cave. :

Vebs. i'.i. — Soli adhuc aquam, ctc. Quia casll-

terisobest, (|uibus coutrariam dat formam. Piela-
tem. Piotas cst ut egeulicondescondamus, ([uod non
tatoni admonuit, hac occasione inmioderatam alisti-

nentiam proliibet, (piam ipse inierat.

B facit cupidus. fi(/<?«i.Qui veram fidom liiibet dcDeo,

non cupit in miscriis fieri dives, nec pluris est ei

Vers. 24. Quorumdam hominum pcccata, ctc.
mundus, quam Deus.
facicndum, deter-
Quia dixerat sinc pra-judicio nihil

necessarium, et ubi non,

Vers. 13. — Fnrciino tibi. In Timolheo omnibus
minat ubi pr;ejudiciuin sit
successoribus loquilur Aposlolus. Et Ckristo Jcsu.
dividens bona et mala, in manifesta et occulta,
Exemplo Christi horlatur.
quasi dicat : ideo ojmis est examinalioae, ipna sicut
quajdani sunt manifosla, quK non oporlel cxaminari, Vers. 15. — Beatus et solus, etc. Hoc non de Pa-
ita quaidam sunt occulta, de quibus sinc prasexarai- tre tantum dicil, sed de Deo qui est ipsa Trinitas.

nalione non potest fieri pra^judicium. Manifesta. Vers. 16. — Qui solus habet immortalitatem.
IIoc dicit de iis, de quibus clarum est quo animo Habet per naluram, alii ab eo per gratiam./ndcf^ssi-

tiant, ha?c pra-ceduut ad judicium, quia si ista se- bilem qucm nulltis hominum. Quia nuUus ad cam
quitur judicium, non esl temerarium. Suhseijuuntur. ex se accedit scd cui datur, dono ejus dalur, quod
Sicut quoe occuita non latebunt
sunt raala ipsa intelligebat Propheta diccns : Aceedite ad eum, et
terapore suo qiiando Christi tempus advenerit, quo illuminamini {Psal xxxm), etc.

manifestonlur : sic et de bonis. De his ergo judice-

p Vers. 17. — Divitibus hujus scbcuH. Supra egit de
raus : illa Dei judicio relinquautur. his qui divites volunt lieri, dicens eos incidere in ten-
tationem et laqueura diaboli, hic agit de his qui di-
C.VPUT VI. vites sunt, monens eos non sperare in divitiis. Et

Vers. 1. — Quicunque. Sciendum est quosdam quia dixit mala venire ex cupidilale, et contra sua-

prasdicasse communem omnibus in Christo hber- sit, ne viderentur divites adjecli, determinat. Non
tatem. Quod de spirituali hberlate utiqne verum est, sublime. Non expavit Apostolus divilias, sed mor-
non de carnali, ut illi intelligebant : ideo contra eos bum earum, id est superbiam, quee est vermis divi-
hic loquitur Aposlolus, jubens servos dominis suis tum. Grandis animus est, qui inter divitias isto

esse subditos. Ne exigant servi quod de Hebra;is di- morbo non tentalur. Magnus non se ideo
est qui

citur, ut sex annis serviant, et gratis dimittantur li- magnum pulat, quia dives est. Qui autem ideo se
beri, quod mysticum est. magnura putat, superbus est, egenus est, in carne
turget, crepat in corde, mendicat, non
Vers. 4. — Superhus. Superbia qiiippe, non eum
plenus. Ad fruendum. Temporalia enim hac
inflatus
in
est,

vita
ralio ducil, cum ad favorem qurerendum in contlic-
datDous ad utenduni, «terna ad fruendum : illa,
tum prorumpat, quod a mansuelis et bonis vitatur.
unde bona faciamus ; ista unde boni efliciamur.
Languens. Non enim recusando fidem penitus mo- £)
ritur, nec ad veritatis scientiara convalescit, sed Vers. 19. — Tliesauriiare. Ad hoc praemittunlur

quasi repelitis accessiouibus languet circa qua^stio- divilise non periturw.

nes et pugnas verborum. Qmettiones. Qu;estio erat Vers. 20. — Timothee. Timolheus, preliosus
an servus esset, cum omnes ex eisdem patribus idco Tiixco(; pretiosus, (ds.oi; Deus.
orti, et Christus omnes redemerit. Profanas. Ut est, liypostasis, quaevox se habelad
Vers. 9. — Namiiui volunt. Hoc dicitur liis qui persouiun et ad substantiam. Unde et hferetici sub

voUmt el non sunt, ne desiderent. Jam divitibus luijus nominis multiplicalione inducere volobant tres
non superbe sapere, sed dare
aliud dicilur, scilicet esse subslanlias. Profanas voces intellige i\mv sunt
pauperibus. Inciduntin tcntationemet luqueumdia- contra religionom, alia; non sunt vitandie.

omnium malorum, 21. —

holi, quia radi.v etc. Non est ge-
Vers. Promittentes, circa fidem e.vcide-
nus mali quod non cx cupidilalo ali(iuando provenial, runt, ol(.'.Nihil eniin sic amant isti, (piam scieutiam
quia radix oinniuni malonun est cuiiidilas.
promitiere, el tidem reniin verarum (.ipias credere
Vers. 10. — Cupiiiitas. In Gra^co habelur, cpiXap- parvuli priccipiunlur) velut imperitiam deridere.
 :

633 GLOSSA ORDINARIA, — EPIST. II AD TIM. 63i

EPSTOLA II AD TIMOTHEUM.

ARGUMENTUM. A quffi prius ignota erat, ostendit, inquam, per prae-

dicationem Evangelii cujus prsedicator est Paulus.
Itprn Tiraotheo scribit de exhortatione martyrii,
et de omni regula veritatis, ct quid futurum sit tera-
Vers. 11. — In quo positus sunt. Hic suo exemplo
hortatur. Prwdicator, et apostolus, et magister, etc.
poribus novissimis, et de sua passione, scribens ei
ab urbe Roma.
Quffinam vcro rafio est, cum seipsum jugiter gen-
tium magistrum vocet?persuadere quippevult, gen-
CAPUT PRIMUM. tes quoque in haereditatem Dei vocatas esse) atque
Vers. 1 . — Paulus aposfoluis. Primo Apostolus ideo a consortio fidei non repellendas.
salulat, deinde gratias agit de bono quod habet, ubi Vers. 12. — Scio enim. Quasi dicat : Ideo non
suum videndi eum desiderium ostf ndit. Postea mo- confundor, id est deficio, vel non frustra patior,
net ad pradicandum, et ad patieniiam marlyrii, suo quia promisit et verax est et potens : et ideo credidi

exemplo et aliis modis. Inde dicit qualesfuturi sunt illum ipsum, qui raihi reddet. Quia potens est. Spe
in novissimis diebus tamlem de tempore lesolutio-
: et raagnificentia Salvatoris securus est, quia quod
nis sux inila.nti. Per voluntatem Dei. Nonmeisrae- commendat illi, in tuto est. Illi autem comraenda
ritis, quasi dicat : Similitor et tu gratis inlssus es, salutem suam, ut hic pro illo patiens, salutem inve-
et ideopraedicanda; gratiajmagis olmoxius. n niat penes illum cum ca?perit judicare, ut puniens
Vers. 3. — Gratias ago. Agit gratias de bono infideles, istum dignum aeterna vila pronuntiet.
ejus, commendans fidei gratiam qu£e in Christo Vers. 13. — Formam habens. Hic ostendit quo
est. de se prsedicta spectent. Quasi dicat : Ita laboro in
Memoriam. enim Timotheus a Paulo dimis-
Flevit isto ofTicio mihi credito : simihter ergo et tu for-
sus, paratus cum eo ire ad omnia pericula. Quod mam habens, etc.

ergo prassens habuit, absens teneat, accipie/is ctiam E.v quihus est Phigellus et Uermogenes. Siraulate
recordationcm fidei qua; te commoneat, cura etiam hi cum Apostolo fuerunt, ut calumniara invenirent
in feminis fuerit firma. sed postquam videinint se manifestatos, recesserunt
Vers. 6. — Propter guam. Commendata fide ab eo.
illius, ad eam sine timore erubescentia pra;dican- CAPUT II.

dam exhortatur. Per impositionem manum. Hoc Vers. 4. Nemo militans. Quasi dicat : Si bo-
est, gratiam Spiritus sancti, quam accepisti ad Ec- nus miles esse non
vis, ne-
iraplices te sfecularibus
clesiae institutionem, ad perpetranda miracula, ad nemo, etc. Negotiis. Negotia saecularia
gotiis, quia
omne religionis obsequiura. sunt cum animus occupatur colligendaj cura pecunise
Vers. 7. — Timoris. Timore turbatus Petrus ne-
Q sine labore corporis, ut negotialores et hujusmodi :

gavit Christum. Unde : Xolite timcre eos qui occi- quod ne iste faceret, quia infirmus laborare non po-
dunt corpus {Matth. xxvi.) Hujus timoris non acce- terat, prohibet.
pimus spiritum, sed illius de quo Dominus ait :
Vers. 6. — Laborantem agricolam.Qna.si Timo-
Eum timete qui potest corpus et animam perdere theus quaereret : Unde ergo vivara cum fodere non
in gehennam. Spiritus enira sanctus dat timorem non possim, mendieare confundar ? subdit laborantem
mundi, sed Dei, qui potest perdere in gehennam agricolam. Quasi dicat, etsinon imphces te negotiis
ignis.
saecularibus, est tamen unde vivere possis Quia
Vers. 8. — ffoli itaque. Constantiam habendam oportet , elc. Primumpercipere. Id est sumere. De
:

docet nec erubescendura esse in professione : non fructibus. Id est necessaria ab auditoribus, quia
est enim ut erubescatur in ea quia sicut horao dignus est ut agricola vel •
:
operarius mercede sua ;

visus est Christus, gestis tamen apparuit Deus etsi vinitor primos fructus laboris sui degustat, ita Apo-
crucifixus est, resurrexit taraen a mortuis, et mul- stolus prius jubeteum sumere qui priraus est, etsic,
tis videntibus suscipiente oum nube, in ccelura caeteris distribuere. Primo eniradebet ille suam ne-
ascendit. Ubi ergo putatur infirmitas, ibi apparet po- cessitalem implere ex his qui accepit, et post, ahis
lentia.
de his quae supersunt ministrare.
Vers. 9. — Qui nos liheravit. Vicera reddere libe- ^ Vers. 8. — Memor esto. Labora sicut ego, et hoc
ranti convenit : Cujus cura beneficiis digne respon- spe vitae aeternae. Haec autem non propter Timo-
dere non valeraus, saltem legationem ejus fideliter theum memorat, sed propter haereticos quos praevi-
et instanter agamus. dit futuros et ista negaturos.
Vers. 10. — Qui destruxit. Mors utpote victa, Vers. 9. — Quasi male operans. Hic contume-
non est tiraendapro fide Christi. Uluminavit autem. liara notat qus ei ingerebatur. Sed verbum Dei non
Quo hsec spectent, ibi aperit : Formamhahens. Per est alligatum. Quasi dicat : Licetergo sim alligatus
Evangelium. Ostendit Deus vitam incorruptibilem, corpore, taraen verbum Dei non ost alligatum : qui
 —

63S WALAFRIDI STRABI rULD. MON. OI'P. PAUS I. TIIROLOGIGA. G36

elsermone prffisontos, ot litloris ahsenles doeere non A Vehs. 2i. —Scrmim autem Domini non oiwrtet
cesso. litigare, sed miinxuetum csse ad omnes. Salis ob-
Visns. 10. — 'Salutem, ctc, cum gloria, elc. sircpuul coiUrndiceiites. Ne ergo servcs Dci sibi ob-
Quasi dicai : Justilic ili eslis ut hic conscquamini slrepat sludio idtcrcandi. Non dcesse voluit nos fr.v
salutcm, et, post iianc vitain, gloriam ccidestcm. truni correplioni, ncc stuilL're certaniiui. .Multi enim
hoinines cum somno
Vehs. 11. — Fidelis scrmo. Esi iste, quod conse-
u excitanlur, liligare volunt, au
rursus dormire, cum liligare prohibentur.-
quentur salutcin gloriam, nani sumus mortui
muiido, sicut
et

C.lirislns votcri honiiiii, ct sustincntcs,

Vebs. 25. — Necjuando det
iilis Dcus pwnitentiam

ad cognoscendam veritatem. Non prodcst correptid,

id est martyros.
nisi snpcrnus mcdicus respiciat, id cst nisi faciol,
Vehs. 14. — /tec commonc. IIa;c pr;edicta ut
ut peccati sui ipieniciiic ptuniicat. Qiia; pa^nitenlia
patiaris, commoneo le.Vel, hxc commone tuos.
pudore et timore displicendi aliis intcrdum impedi-
.•!(/ nihil enim utilc cst. Contentij minus stahilis
tur, dum plus delectat hominem aliorum existima-
sa^pegencrat scrupulum. .Solcnt cnim inconlontione
tio; quam justitia, qua sc quisquc humiliat po^ni-
laUa oppuni elimato malcvoleuti;e argumento, ut
tendo. Idcoque noii solum cum agitur pccnilenti;!.
moveanl aniraos insipicutium fralrum. Nec potest
esse, quin
^ '

contra conscientiani, ul
111
conlentio exlorqueat aluiuidquod dicaluriJ
iiitus
,.

in aniino
.
, , ,.

pcrdat, et
r, verum eliam
psi
. n. •

ut eniin Pelrus amare

minus. Et ideo Apostolus hic dicet
ut agaiur,
r> .
Dci misericordia
n .
lleret, respe.vit

:
•.
nccessana
eum r^
Det ilHs Dcus
Do-

foris viclor acccdat. Neino enim palitur se vinci, *

panitcntiam (Mattk. xxvi).
licet sciat vcra ossc qu;c audit. ("'.ollatio ergo inlcr

Dei servos esse debcl, non altcrcaiio.

CAPUT III.
Vers. 17. — Exquibus cst Hymenxus etPhile-
tus. llorum prodidit nomina, ut ab his spiritualiter Veks. 2. — Seipsosamantcs. Non Dominura, ut

caveat, quos et profanos ct impiosdesignat eterrau- Petrus, qui ter inlcrrogatus a Domino, tcr professus

tes a veritate. est se eum diligere dicens : 7"« scis quia amo te.

Unde Dominus oves pascendas credidit

Vers. 18. — Dicentes resurrectionemjam factam. in
ct

pascendis ovibus
ci

vera monstratur dilectio,

: quia
si
Diw sunt resurrectiones. Prima est qu;« tit in aniraa
quis ibi non quaerit sua, sed quoe Chrisli sunt. Ex
per lidem, cjuando qui mortuus erat iu intidelilate et
eo autem quod seipsos, non Deum amant, quasi ex
aliis peccatis, per lidem et baptismum vivificatur.
radice ha;c quoe sequuntur inala oriuntur. Ingrati.
Altera, quae eril corporum, quae erit in die judicii.
Illi sunt ingrati qui corrigentibus mala pro bonis
De illa resurrectione quae fit in anima per fidem lo-
..,..,,
quitur hic.\postolus, cum .
ait
!>• j
Diccntcs resurrcctio-
,• r
^ reddunt.
— Uabentes specicm. Quiahabent eadem
:

nem, mentium factam in haptismo, et

scilicet csse Vers. 5.

in tide nuUam resurrectionem corporum fuluram. sacramenta cum piis. Virtutem autcm. Virtus est,

Omnes rehgionem promittunt, concedunt

secta^ quae charilas de cordc puro, conscientia bona et fide

resurrectionem mentium in fide. Aliter enini non non ticta.

viderentur audiondi. Volentes ergo credi sibi oranes Vers. 6. — Qui penetrant. Ingrediebantur enim

etiara qui instituerunl alicujus falsae religionis se- domos mulierum, et decipiebant eas.

ctam, uegare istam rosurrectionem menliuin non Vers. 7. Scmperdiscentes et nunquamadscien-

potuerunt, omnes de illa consenserunt. Sed corpo- tiam, etc. Nos autem semper ambuleraus in via do-
rum resurrectionem multi negaveriint, sicut isti nec eo veniaraus quo ducit via, nusquam in illa re-

quos norainat .Vposlolus. maneamus, donec perducat ubi manearaus. Atque

Vers. 19. — CognovitDominus qui .<iunt cjus, etc.
ita et qiiterendo lendimus, et inveniendo, ad aUquid
pervenimus.
Id est, amat et defendit pra;scitos suos. In hoc nota-
tur praescientia, qua quos prajscivil futuros esse Vers. 8. — Quemadmodum autem Jannes, etc.

conformcs iraaginis Filii sui, id est prsedestinavit Quasi dicat : Tales seducunt : veritati autem sem-
vocavit, justilicavil, glorilicavit. D per resistunt. Et hoc esl quod ait : Quemadmodum
Vers. 20. — Vasa aurea et argentea. Sicut enim aulcm Jannes, etc. Jannes ot .\Iamhres, duo fratres.

vasa lignea et fictilia valent ut purgentur aurea et fuerunl raagi Pharaonis. Horum nomina non invenit

argentea, sic mali prosunt ad profoctum bonorum. Apostolus in divinis libris, sed in apocryphis, de qui-
Magna ergo domus, Ecclesia, in qua sunt vasa aurea bus hoc sumitur. lli autem restiterunl Moysi usque
et argentoa, id ost, boni ot fideles et sancti Dei scrvi ad terlium signum, in quo dofeceruut dicentes Di- :

ubique disporsi et spiritnali unilate dcvincti, in gitus Dci est hic. \'.[ sicut illi restilerunl Moysi, ita

cadeni comnranione sacrainentorum degentes. Et hi soilicet luerelici inihi resistunt.

vasa lignca et lictilia, id est illi qui sunt iu domo, ut Vers. 13. — Mali autem homines,eic. Talessunt
non sint in compago domus. nec in societate paci- qui liracnl hos hedere corain ipiihiis locpuintur ipii

fica, et tamcn adhuc corpore siraul cum bonis. non pi;epar;uit lul tenlutiones, .scd promitlunl felici-

Vers. 23. — Stultasautcm etsinc disciplinaiiuce- talem hujus sa;culi, quam Deus ipse sa;culo non
stiones dcvita. Non omucs questiones vilanda', sed promisit. lUe pra)dicil labores usque in linem ven-
muliles el sine disciplina. luros sseculo : tu prospera. lUe ad conforlamlura c<>:
631 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. AD TIT. 638

mori, sputis illiniri, spiniscoro-A ut fidclis essem. Apostolum enira inveniraus sine ul-
imim, venit pati,

nari, opprobria ferre, fel et acetum biberc, liguo lis bonis meritis, imo cum multis vitiis Dei graliam
conligi.Omaia haec ille tulit pro te. IUe confortans consecutum, reddentibus bona pro malis. Qui sua
infirmum, ut cum crediderit, non speret prospera jam propinquante passione bona merita sua comme-
Imjus s^culi ; unde Fili,accedcnsadscn<itutemDei,
:
morat, post qua; consequetur coronam, qui post

sta injustitiaet timorcetprceparaanimamtuamad mala merita consecutus cst gratiam qua3 nisi prius :

icntationcs. gratuita donaretur, corona non redderetur. Non ergo

VEns. lo. — Sacras litteras nosti quce te, etc. merita ipsius tanquam ipsius sunt, id est ex ipso ei

Multura signat prodesse Veteris Testaraenti habere coraparata, sed dona Dei sunt.

notiliam, ubi Christi persona el incarnatio insinuatur Vers. 8. — Reddet. Si enim fides gratia est, et

quffi ad salutem hominum valet. merces est fidei

vita oeterna quasi videtur quidem ;

Deus vitam {eternam tanquam debitum reddere cui

CAPDT IV. debet fideli, quia promeruit illam per fidem ; sed quia
fides gratia est, et vita aiterna est gratia, per gratiam
Vers. 2. — Importune. Tu opportune agis, sed
ergo reddet. Justus judex. Utique justus retribuendo
importunus esse vidcris ei qui non libenter audit,
B bona pro bonis, quia tamen prius miscricors est re-
quod tamen ei aliquando prodest. Tu tamen sciens
tribuendo bona pro mahs ipsa justitia qua retri-
;

hoc illi quod ei videtur importu-

esse opportunum,
buuntur bona pro bonis non est sinc misericordia.
num, dilectionem curamque sanitalis ejus, animo Vers. 13. —
Penulam. (Ciirys.) Pallium hic pe-
leneas mansuelo et modesto. Incrcpa in omnibus.
nulam dicit, etc, usque ad ne ab aliis hanc accipere
Timotheo acriorem suadet patientiam. Tito nimis
opus sit.
patienti, imperium persuadet.
Vers. 3. — Coacervabunt sibi marjlstros. Id est, qui
Vers.
14. —
Alexander. Iste quem supra
dixitreversum ad aposlasiam, qui fabricabat aedes
ea doceant quae vokml. Prophetia ei;t sancti apostoli,
Dianae apud Athenas, et omnes contra Apostohim
qui praescius futurorum, in doctrina prscipil esse
instanduni, ut contra hoc quod fulurum erat, prce- commovil. Multa miidmala ostendit. (CnRys.) Qui a

paretur Ecclesia. Tales enim dicit futuros, qui pro magno ahquo premitur, etc, usque orf ut infirmiores
quoque etiara ex hac parte solalium capianl.
desideriis suis doceri volunt ut a magistris scilicet
constantibus et veracibus ad eos convertantur qui Vers. 16. — Defensione. Pressuram el tribula-
ha'C illis doceant quae libenter audiant. quia veritas tionem sibi iUatam defensionem appellal : tribulatio

illis aspera videbitur, ut rehcta vera doctrina fabulis defensio est Christianis, quia defendit eos in die
vacent. G judicii.

Vers. 5. — Opus fac evangelista. Testando opere No)i illis imputetur. Non orat pro .Me.xandro,
quod ore praedicans, ut retorqueatur os turturis ad oppugnando peccaverat,
qui invidentia fraternitatem
ascellas, et sint mala punica et lintinnabula in ex- sed pro his qui abruperant amorem, sed timore
tremis oris hyacinthina; tunicae. succubuerunt orat ut eis ignoscatur. Mullum enira
;

Vers. 6. — Delibor. Libare dicimus, degustare,

interest inter eos qui hoc modo et eos qui illo modo
peccant.
fundere et immolare. Inde delibare, quod tamen hic
pro ipsa immolatione ponitur, passionem enim suam Vers. 17. — De ore leonis. Neronis, de cujus ma-
delibationem appellat. Deo enim immolatur qui pro nibus hberatus est a Domino, quando venit Romam
justitia patitur. adductus ab his qui prseerant Judgeae, ob hoc quod
Vers. ". — Fidem, qufe est caput Christianae reli- Caesarem appellasset. Nam cum venisset Romam
non potest haberi nisi Deo mi-
gionis, servavi, quse duobus annis raansit in libera custodia, post etiam
serante, quia donum Dei est unde ahbi ait Mise- ; : transivit ad alias nationes quae erant in circuitu

ricordiam consecutus sum, nonquia fidelis eram, sed Romae.

EPISTOLA AD TITUM.

ARGDMENTUM. D est quam tenent vel qua salvantur electi Dei, et ideo

Titum commonefacit et instruit de constitutione per ea magis laborandum.

presbyterii et de spirituali conversalione, et h«re- Vers. 2. — In spem vitce (eterme. Haac res, hic
ticis vitandis, qui in traditionibus Judaicis credunt, fructus apostohci otficii. Per hoc coramendat offi-
scribens ei a Nicopoli. cium apostohcum non tepidius agendum. Ante tem-
CAPUT PRIMUM. pora, etc. Non recens promissio, sed ante tempora

— omnium saeculorum.
Vers. 1 . Paulus servus, etc Gonditione non
lamen peccati inisera servitute , sed Dei. Quidam Vers. 3. — Manifestavit. Congruis hoc factum
nobihiate, qualiler Moyses et David servi sunt ap- esl temporibus, scilicet Verbum, id est Fihus : Ha;c
pellali, et Maria ancilla. Secundum fidem electi. Id est vita ceterna.
 : —
«39 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIROLOGICA. 640

Vers. 4. — Filio secHHihimcommunem fiilrm. lilA Antichrislos, (|ui ore contitenlur Clirislum, et mori-
est calholicam noii privalani ulieujiis. C:illiolicon bus (lissentiimt ab eo. Quis^piis faclis negnt Chri-
Grwce, commune vel universale dicitur Lntine. stum Antichristus est. Talos sunt omnes mali ca-
Hujus rei rjratia. Primo dicit quid agere debeat et tholici, (jui non vcrbis, sod factis neganl. Nolite ergo
quales ordinare pnsbyteros, incipiens, ita, hujus esse tanquam de lide, securi, adjungite fidei reclse
rei gratia. Dum haec recolit, sicut ci disposuerat mo- vitam reclam, ut Christum couliteamini, et verbis
net exsequi. vera docendo, el faclis bene vivoudo. Nani si conti-

Vers. 5. — Preshyteros. Pluraliter dicit presbyte- teniini verbis et nou faclis, fides tantum moorum
ros, nou autom siugutariter, ut seihcet pastoralis proprie fides ost da-moniorum.

eurae ouus faoilius sustineaiur, per multo.< divisum.

— sino pec-
CAPUT II.
Vers. 6. Sine crimine. Si dixisset,
calo, nullus in Ecclesia recte poaset ordinari mini- Vers. 1. —
Tu axitem loqucre quce deccnt sannm
stcr. Multi enim baptizati fidcles .sunt sine crimine, doctrinam. Haec sunt qua- ad bonos mores pertinent.
sine peccalo vero in liao vila nomincm dixerim ; Vers. 2. Scncs ul sohrii siiit. iCiiuvs.) llabel so-
non quia peccati aliquid rcmaneat quod in baplismate nectus vitia quffidam propria, el morbos ([uibus Ju-
non dimitlatur, sed (|uia in nobis in bujus vita; in- B venlus carcl. Et ipsa quoque senectus morbus est,
lirmitate manentibus quotidie tieri non iiuicscunt, inest ilh lamen pr;cterca scgnities qua'dam ac tardi-
quae fideliter orantibus quotidie rcmittantur. Quam- tas, oblivio profunda, oblusio sensuum et iracundia.
libet valdc juslum disculias in hac vila, non est ta- Siinl cnim pluriraa qua^ in hujusmodi ootale vix fieri
mcH sine poccato. patiantur.
Vnius u.rnri.<< virum. [Ihmo^s. Epist. ad Oeeanum.) Vers. 3. — In hahitu.^^ancto. Ut scilicct earum in-
Post baptismum, etc, usquc ad quia est ab uno Deo cessus, motus, vultus, serrao prajferant sanctitatom.
apostatare, et in alterius superstitionem ire. Non vino multo. Solent enim esse qu;vdam, qufe cor-
Filios habois fidcles. Id esl, ncc saltem de luxuria poris frigescente luxuria,vino se pro libidine dedcrunt.
accusatos, vcl sibi non subdilos. Alioquin nec spcs Vers. L. — l't viros suos. Quos naturali alTectu
in illo est corriatendi alios, nec frontem habet ad alios naturaliter diligunt, amont etiam ])udica diloctione,
talium cohabitator. ut scilicet cuni pudore viris debitum polius reddant,
Vers. 7. — Oportei enim. Talis debet constitui quam exigant.

necesse est enim ad tractationera otficii eum esse Veus. 5. — L't non blasphcmetur. TIoc ad senes et

sinc criminc, id est irrepreliensibilera episcopum. ad omnia superiora potest referri, quasi dicat : Hor-
tare senes, el auus, et adolescenlulas, ut ita se ha-
Ilic apertc ostendit presbyterorum nomine episcopos C
supra fuisse designatos. beant ut dixi, quod ideo facere debent ut non blas-
pheraetur, etc.
Vers. 9. — Eos qui eontradictint.arguerc.ContTa.- Vers. 1. — In omnibus, etc. Omnis enim qui
dicenles non uno modo intelligendi sunt, paucissimi
male vivit in conspectu eorum quibus prajpositus
quippe nobis contradicunt loquendo, sed raulti male
est, quantura in ipso est occidit eos ; etiamsi illi vi-
vivendo. Quis enim audet apertissime loquendo con-
vunl, de misericordia Dei vivunt.
Non contradicunt niulti lingua, sed
tradicere veritati.
Vers. 10. — Ut doctrinam Salvatoris. Hoc re-
vita : qxios redarguere bonum opus est, grandis sar-
fertur ad omnia proedicta, scilicet ad senes, et anus,
cina, clivus arduus.
et servos, quasi dicat : Hortare omnes praedictos, ul
Vers. 12. — Di.rit (juidam e.v illis. (Auc, lib. ii ita se habeant sicul pra^scriptum est, ut ita ornent
contra adversarium leg. ctprophet.) Iste fuit Epime- in actibus suis doctrinara Salvatoris, etc. Orncnt.
nidcs Cretensis, in cujus libris hoc invenitur, ctc., Ornamentum doctoris est honesta vita discipuU.
nsiiuead ad niinisterium domus Dei assumendum est. Vehs. H. — Apparuit cnim.QiiSisi^cai : Omues
Vers. 14. —
Mandalis. Quia mandata legis post monendi sunt, quia omnibus natus est Christus,
manifestam veritatem, jam hominum, non Dei man- nullum cxclusit. Vol, Grutia, id est Christus qui est
dala suut. L)
gratia Dei. Vel gratia Dei et Salvatoris, etc, id est
Vers. 15. — Omnia munda mundis. Hoc ipsi ne- Deus et Salvator noster, scilicet Doi Filius, etsi in-
gant ideo, quia in lege qu»dam Moyses prohibuit, visibilis sit in forma Dei, tamen per gratiam apparuit
et ab immundis munda discrevit. Hoc autem non sc- iu forma servi.

cunduni ualuras quas Deus creavil, iulelligi voluil, Vers. 13. — Et adventum gloriiv magni Dei, eic
sed secuudum signilicationes Omnia ergo numda : Qui non iu infirmitate ut prius, sed in gloria el poie-
sunt mundis secundum naturam unde in Genesi ; : state veniet prajmia daturus secundum merita, qui
Vidit Deus runcta quw fecerat, ct eruntvalde bona. in primo adventu ;uleo humilis fuil, quod non solum
Secundum significaliones qnsdam immunda sunl erudivit, sed eliam dedit semeptipsum. Sectatorem bo-

Jud.eis : nec nobis omuia apla sunt, vel propter sa- noruin operum,cW. Quia ad lioc rodemil nosChrislus,
lulem corporum, vel propter consucludinem huraanaj ul puram vitain seclantes el repleti operibus bonis,

societatis. Doi hioredes esse possimus.

Vers. 16. — Factis uutem. Si negatio nou tanlum Vers. 15. — .irgue cum omni, etc Ul uon aspere
lingua fii, sed eliam factis, i'erte mullos invenimus accipialur, eum pro saUile tieri scilur.
 —

011 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. AD PHILEM. 64i

CAPUT. m. A suut : quia frequentius correcti exercitatiores es.

Vers. 1. — Ad omne opus, ete. Quasi dicat : Ad- scut ad raalum.

— Proprio judicio.
Vers. 11. Se damnat qui er-
mone, utadmalum tardi sint, sed ad bonumparati,
roreni laudat, et veritatem vituperat.
scientes quod singulis persolvi oporteat, quia sin-
gulis paratur. Vers. 13. — Zenam legisperitum. Hoc dicit, nou
quia peritior ait Apollo, sed quia hujus professionis
Vers. 3. Eramus enim ct nos aliquando. Etsi
erat in Synagoga. .ipollo. Episcopus fuit Coriutliio-
philosophi essent quidam noslrum, vera tamen sa-
rum, qui propter seditionem concitatam adversum
pientia carebant.
se a pseudoapostolisdiscesseratcum Zena socio suo
Vers. 4. — Benignitas, etc. Per quam dona no- ad Tituni Cretensem episcopuni. Sed Corinlhiis jam
bis spiritualia abunde tribuit.
sedatis per epistolas PauIimaudatTito, utpriusquam
Vers. 10. — Ihereticum homincm. Hasreticus est veniat Nicopolim, prEemittat eos ita sohte, ut nihil
qui per verba legis legem irapugnat : propriura in viatico illisdesit. Utnihil, etc. Ideojubet sumptus
enim sensum astruit ex verbis legis, ut pravitatem ilhs necessarios dari, quia dignum erat, ut qui spi-
menlis suae legis auctoritate coniirmet, qui vitandi ritualia tradebant, non ilhs deessent carnalia.

EPISTOLA AD PHILEMONEM.
ARGUMENTUM. B mili, sed de sublimi, si se incluiat et obsecrat. Se-
Phileraoui familiares litteras facit pro Onesimo nex. Seni magis aetatis similitudine debet obsequi.
servo ejus, scribens ei ab urbe Roraa de carcere Vers. \\. — Qui tibi aliquando, etc. (Chrvs.)
per suprascriptum Onesimum. Vidc quara prudenter ipsius, scilicet Onesirai, de-
lictum confitetur, ut eo ipso exstinguat iracuudiam
CAPUT UNICUM.
Domini, non : Nunc tibi
ait utilis erit, ne ille non
Vers. 1. — Paulus vincius. Nondicit, Apostolus :
crederet, sed personam quoque introduxit suam, ut
quod est nomen quod est no-
dignitatis, sedvinctus, ex hoc Ule dignius sperarc mehora potuisset. Si
mcn humilitatis non imperat, sed orat. Est
: quia enim Paulo futurus est utilis, qui tantum virtulis et
enim hic intercessio pro Onesimo idco qua; humi- :
perfectionis dUigentiam exigit, quanto amplius Do-
lilatis sunt commemorat incipiens ab injuria sua, ut raiuo.
dignilatem Epistolae suffi faceret. Sicut enim peccati
Vers. 12. — Vt mea viscera, etc. Onesimura pro-
causa vinciri opprobrium est, sic econtra pro Chri
fugum recurrentem ad diviuum auxilium cum esset
sto custodia; vincula sustinere, maxiraa gloria est.
in custodia Apostolus baptizavit, videus iu illoutih-
Eo ergo tempore in custodia ersl. Ideo ait se vin-
tatis spem: qucra sic commendat, ut suum animum
ctum.
iniho significet recipi.
Vers. 5. — Quuin habes. Quia enim in Christura
Vers. 15. — Forsitan enim. Ideo dicit forsitan,
credebat et eum diligebat ; sanctis credebat et eos
quia huraana sunt dubia, et potuit aha esse causa,
diligebat, et ita per opera tidei et charitatis Christo
quare sic Deus disposuerit.
serviebat et sanctis.
Vers. 6. — it commnnicatio. Quasi dicat : Fi-
Vers. 16. — Maxime mihi. Mihi magistro tuo :

frater Onesimus, oftenso proprio domino, confugit

dera habes et charitatem in Christo et in sauciis, ita
ad Apostolum ad hoc ut, oblitteratis peccatis, utihs
ut communicatio fidei twe evidens fiat, id est, ut
reverteretur, in tantum, ut non soluni domino suo
fides tua communicans fidei nostrae vel, quod aliis ;

ex fide tua communicans evidens sit. Et hoc, In

aequalis fieret meritis, sed ipsi magistro frater. Et
ne Philemon (quia dominus) contra servum inflare-
agnitione omnis. Id est, ita evidenssit, hoc merito
cognoscatur orane bonum esse in te per Christum,
tur, huraihat eum dicens : Fratrem in carne, quia
id est omnium bonorum sufficientia. Ul ita Mcmor
ex uno Adara oranes, et in Domino per fidem.
:

sum tui, et gratias agoin orationibus habitis dehoc, Vers. 18. — Hocmihi irnputa. Nunc excusatio-
ut communicatio fidei tuce, id est operatio fidei qua nem omnem convellit, cum sibi imputandum esse
servis Christo et sanctis, evidens fiat in agnitione ^.
dicit, si vel lassit, vel debet ahquid.
qiM' est. In Christo Jcsu. Id est, cum cognitione Ita frater ego te fruar in Domino. Id est gaudebo
boni Mterni, ul illud exspectetur iu pra?miura. Iloc de te in regno Dei, si facerisquod rogo. Et quin sit

eoim orat Apostolus, ut operatio ejus cum cogni- illud subdit : licficeviscera, etc.
tione fiat bonitatis, id est, ut taM mente operetur, Confidens in obedieniia. Provocat eum sic blan-
ut in futurum inde exspectet praemium Jesum Chri- diendo, ut non amplius faciat, quam postulatur ab
stum, non aulcra rclributionem temporaHum. eo Solct enim fieri, ut qui de se videl bene sentiri,

Vers. 7. — Viscera sanctorum.ldest fllii sancto- meliorem se praebeat.

rura charissimi, vel, erga le propensus sanctorum Vers. 22. —
Simul autem. Ut soUicitiorem eum
afiectus quievit in te, scihcet consolante, et refri- faciat, et obediendum promptiorem, venturum
ab
geratus est, quia bonum te per omnia invenerunt. se ad illum significat quia vel hoc potcst cum mo-
:

Vers. 10. — Obsecro te. Magnum est nonde hu- vere ad veniam. Solent enim absentes contemni.
 ; :

«13 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIEOLOGICA. cn

EPISTOLA AD HEBR.EOS.

ARGUMENTUM. A Portansque omnia, etc. Supra dictum est, quia,

In prirais videndiiin est cur aposlolus Paulus in por ipsum fecit omnia. Hic ei nunc summara auclo-
hac cpistola scribenda uon servaverit nioreni suum, rilatis attribuit, ex eo quod cuni auctoritale cuncta
ut vel vocabuluni noniinis sui, vel
gubernat et continet. Sicut enini ab eo creala sunt
ordinis describe-
ret dignitatem. Uxc causa est : quod ad eos scri-
omnia, ila per eum immutabileni conservantur.

bens quie.\circumcisione credideranl, Creatoris enim omnipolentia causa est subsistendi

quasi gen-
tiuni apostolus et non llebneorum, sciens quoque omni creatura!, qua; virtus si ab eis quae condidit

eorum superbiara, suanuiue bumiiitalera ipse de-

regendis aliquando cessarel, simul omnium rerum
monstrans, merilura species et natura conciderel.
oflieii sui noluit auteferre. .Si-

mili etiam modo Joannes aposlolus proptcr Immili- Purgationem. Postquam ostendit ejus cxcellen-

latem, in epislola sua nomen suum eadem ratione tiani quo cuncta creavit et gubernat, hic humililalis

non pra?tulit. llanc autem epislolam ad llebraeos ejus benignitatera coramendat. Comraonet enira nos
conscriptam, Ilcbraica lingua lurlur Apostolus mi- crucis et resurrectionis et ascensionis, ubi ail : Se-
sisse : cujus sensum et ordinera retinens Lucas det, e\.c. Inexcelsis. Dicenshoc, nou loco concludit
evangelista, post e.vcessum beati apostoli Pauli Deum : sed ostendit hommera Christura omnibus
Graeco sermone composuit. g altiorem, et omnibus emincntiorem. Sic et per dex-
teram, non Deum deforniavit, sed sirailitudinera ho-
CAPUT PRI.MUM. noris deraonslravit. Confessus euim nihil demon-
Vers, 1. — Olim. Non est Novum. Deus, qui est strat aliud nisi honoris wqualitatem.
invariabilis tunc et nunc. Loquois. Dicit : loquens,
Vers. 4. — Tanto melior. In psalrao tamen ait
inpraesenli, quia quod tunc etiam nunc. Patribus.
Paulo minus minoraius est ab angclis {Psalm. viii).
Id est iis qui carne et cultu Dei patres nobis sunt.
Hic eisdem melior dicilur. Et sicut illud secunduni
Inpropketis. Non enira ipsi, sed Deus in eis. Multi-
huraanara naturara, ita ei hoc secundum divinara
farie. Id est multotiens Abraha?, Isaac, Jacob et
dictum ?sse posset intelligi, nisi adderetur effectus,
cajteris, ac eisdem sa;pe. Multisque modis. Quia per quod aperitur, quod hic loquitur de eo secundum
modo persomnia, ut Danieli modo aperta voce, ut
:
carnera. Nam secundum hoc quod Patris subslantiae
Moysi modo interiori inspiratione, ut David.
:
consubstantialis agnoscitur, uon est factus, sed na-
Vers. 2. — In Filio, qui prophetis est major.
tus : de eo ergo sernio versatursecundumhumanam
Esl oniraDominus prophetarum impletor et sancli-
naturani, secundum quam et minor fuit angelis pas-
ergo propheta est, quod est Dominus
ticator. Sic
sione, et raajor et nielior etiam gralia; plenitudine,
prophelarum. Sic et angelus Christus est, ut et Do-
minus angelorum. Constituit iramulabiliter Hwre-
Q de qua et ipsi angeli ad niensuram aecipiunt.
:

detn universorum, id est possessorem omnis crea-

Differentius nomen. Dum fuit mortalis, differens
nomen habuil, quia angeU ministrabant ei.Postquam
turae. Non eniiu jam portio Domini est Jacob, et
immortalis, magis differens. Et quia hoc habere pos-
pars ejuslsrael : sed oranes prorsus nationes mundi.
Vers. 3. — Qui cum sit splendor gloriee, etc. Hic
set, et non pro illis, addit prce iUis,\A est, valde dif-
ferens a noraine angelorum, hoc est nonien quod est
secundura divinani naturam commendat Christum,
super omne nomen, scilicet Deus, sive Filius, quod
eum coieternumet cosequalera Patri, ejus-
ostendens
revera dignius est illo quo illi dicuntur angeli, id
demque cum eo substanlia", sedallerum inpersona.
enim nomeu proprielatem oslendil,
cst nuntii. Filii
Fiyura substantio'. Ecce aliter personaliter, ut
non adoptionem, quia nisi esset proprius Filius, non
ligura ab eo-cujusest ligura. Sed aiqualis, quia uon
posset ex hocAposlolus ampUludinemlionoris asse-
dissimiUs, sicut ipse aitet Qui
: Fater in me est ; :

rere. Proprius autera Filius est de ipso Patre geni-

videtme, videt etPatrem meum (Joan.xiv). Attende
tus. Si autora adoptionis gralia essel Filius, nou si>-
quod ha;c nomina, seilicet lumen, gloria, quandoque
lum Palre, sed etiam angelis minor esset.
ad naturam divinam refenmlur, quandoque ad
pcrsonam. Et quando ad personani referuutur Vers. 5. — llodie. Ne prajterila generatio videre-
modo ad Patrem, modo ad Filium referuutur. Dici- B tur, dixit hodie. Quanquam enini possil etiam ille

raus enira
Pater est lumen, et Filius esl lumen.
: dics intelligi, (|uo Cliristus secundum homincm natus
Simihter Pater est gloria. Filius gloria, et hi duo est, taraen quia hodie pr;esenliam siguiticat, alque
una gloriaet ununi lumen, non duo. Et dicilur Fi- in a'lernilale neo quidquam quasi
pr;eterilum esl
lius gloria de lumcn de lumiue, et
gloria, sicut esse desieril, nec futuruLU quasi nondura sit, sed
principium de princi|)io, Deus do Deo, non tamen
et pnesens tautuni : quia quidquid u-lernuni est, sein-
duo dii, sed unus, non duo principia, sed unum. per esl : divinius accipitur de sempilerna genera-
Splendor autem et tigura, sicul et imago proprie ad tione sapienti:e Dei, ipiam lides sincerissiiua et ca-
personam Filii referunlur cl relative dicuntur. tholica pnedicat.
 . :

043 GLOSSA ORDINARIA.— EPIST. AD HEBR. 646

Egoero ilti. Id est, honorem illius, vel illi liominiA de gloria humanitatis. Sede. Victori Filio confessus
de virgine nascituro. Polest tanieu et secundum car- olTertur a Patre. Pedum. Per pedes stabilitas seterna

nem hoc accipi dictum, etenim caro communicat signatur, id est, in aeternitatem, ubi vestigiis quasi

altioribus, sieut et divinitas humilibus. positis virtute oranipolentiae consistit.

Vehs. 6. —
Uenimintroducit,\\s\hi\e:mcan\Q as- Vers. 14. — Nonne sunt omnes, etc. Quasi dicat
sumpta qui ante invisibilis in mundo erat, qute as- Utique. Intellige igitur quantus honor nobis exsislit,
sumptio dicitur exitus a Patre introductio ad hajrc- : ul ad nos sicut ad amicos ministros angelos suos
ditatem, ubi jubetur adorari. destinet Deus. Quamvis enim multum intersil inter
Et adorent. Et iterum dicit Pater de eodem Filio : angelos et homines, propinquos tamcn eos nobiseum
Cum introducit. Id est, cum oslendit intro, usque fecit, quia nostrae saluti student, propter nos discur-
ad corda honiinum, ducendum, per iidem; quid di- runt, pro nobis suo funguntur officio, hoc est opus
cit? Et adorcnt. Adorant angeli, quia jussioni ejus angelicum, angelicae functionis otiicium, ut omnia
obtemperant et reverentur. tiant pro salute proxiraorum. Magis autcm hoc est
Vers. 7. — Angelos. Spiritus, naturas noraen est; opus Christi, quia angelis nobis superioribus praece-

angelus, officii. Quos enim Deus spiritus condidit, pit ad nostrara salutem suum exbibere ministerium.
mittendo nuntios, angelos facil. Et oranibus utitur
B
ad incommulabile arbitrium sententiiB suee, sive bo- CAPUT II.

nis per gratiara ejus, sive malis per propriam vo-

luntatem. Ac per hoc voluntas Dei est prima et
Vers.1. — Propterea. Postquam locutus est de Fi-
lioDei multa quae ad ejus commendationem valent,
sumraa causa omnium corporalium specieruni atque
hortatur eos quibus scribit, ut diligenter animadver-
motionum. Nihil enim visibiliter tit, quod uon de
tant et custodiant ea quse per illura annuntiata sunt
interiori invisibili alque intelbgibili aula summi
secun- eis. Et ad hoc tendunt omnia pra;missa quibus pro^
imperaloris, aut jubeatur, aut permittatur,
bavit quod esset Christus major prophetis et angelis.
dum ineftabilcm justitiam. Vel illi spiritus dicuntur
angeli quando Icvia nuntiare mitluntur : quando au- Ahundanfius, quam quae de lege, vel prophetis, vel

tera ad vindictam, ut in Sodoma, dicuntur ignis ar-

angelis dicta sunt. Nomen legis obticuit Apostolus,

dum quia in astructione sua qiiam in posterioribus facit

dens. Sic et minislri Ecclesiae, ignis sunt vitia

dum verbum Dei nun- etiam hoc manifestum faeit

nostra uruntur, angeli autem,
Perefjluamus. Fluimus per poenas mortalis naturae,
tiant.
effluimus, peccata addendo, pereffluimus in £eterna
Vers. 8. — Ad Fiiium. Hic per dignitatem simul
damnatione. Hiac suadet audienda esse verba Chri-
et polestatem commendat Christum. In ««^«/um.
q ;,7p;; ^^^3^"^^^^ g^ij^gg,igg„jibus
Quia semper reguabit, novissimumjudicium sem-
per slabit
et

unde Ibunt lii in ignem (elernum,

; : et
Vers. 2. — Et omnis prwvaricatio. Dicit omnis,
ut pro singulis peccatis non enim solum
sit poena ;
illi in vitam wternam [.Hatth. xxv).
omnis praevaricator qui multorum reus est, pcenam
Vers. 9. — Vnxit Secundum hominem, quia
te. luet. Justam mercedem. Ita loquitur ne putetur pe-
Dfitas nullo indiguit. significat regem vel
Unctus per misericordiam. Quod vero ait, re-
rire juslilia
sa:'('rdotem. De^is repetitur ex magna dilectione. Vel tributionem hoc ad pcense quantitatem refertur,
,

secundum Augaslinum : Alter casus est vocativus, quae aequalis peccato erit : quia secundum quod ma-
alter nominativus, ut sic : tu Deus Fili, unxit te jus vel minus est peccalum, major vel minor erit
Deus tuus, scilicet, Patcr. In Latino putatur idera posna. Quod vero ait : mercedis, hoc ad qualitatem
casus, sed in Grajco cvidentissima distinctio est :
poenac refertur, ui qui libidinis ignc perierit, igne
qua aliler nominativus, aliter vocativus intelHgitur. aeterni incendii crucietur.
Vers. 10. — Et tu. Post bumanitalis excellentiam, — Et Spiritus distributionibus. Per hoc
Vers. 4.
ittrum redit ad ffiternitatem Fihi. In principio. Quia
affluentiam designat gratiarum, quae non erat apud
Creator ante creata exsistit sine ullo iuitio. Manuum.
,,......,,
Virtus lussioms, id est,
...
voluntatis vocatur
potentia
,
. ,. . antiquos, neque tanla signa, neque tam diversa pro-

manus, quia
._ .. ...,.,:. r„_:. . :_
ut voluit facta sunt orania
D
-,-, ,. .

digia pcr quod

, ,•
ostendit, quia
' • ,•
non smiphciter est eis
•. .

creditum, sed per Ugna et prodigia. Ideoque cum

Vrrs. 11. — Peribunt. Ab eo quod sunt, dum im- credimus, non UUs, sed Deo nos credere declaratur.
rautabuntur in melius creaturas. Tu autem permane-
bis. Ut sicut aeternus ante omnia, sic quia permanet,
Vers. 6. — Quid est homo. Potest hoc legi admi-
rative, ut per horainem et Filium homiuis intelliga-
idem crit post rautata omnia. Veterascent. Vetera-
tur Christus liomo. Gujus fuit raemor Deus in con-
scere dicitur quod more vestis cousumitur, sicut caro
ceptione, dando imraunitatera a peccato. Et visitavit
huraana, quae taraeu in melius mutabitur.
in rcsurrectione, dando gloriara immortalitatis.
Vers. 12. — Et velut amictum. Significat muta- Potest etiam hoc legi, cum despectu, pro terreno :

tionein coeli. Unde : Vidi ccrlum novum et terram Adara enim homo fuit, sed non tilius homiuis, sicut
novam (Apoc. xxii. Mutabis cos, etc. Quia facta Dei homines dicuntur qui portant ejus imaginem. Qui
sub aeternitate stabunt, ne ad corruptioaem rever-
autem portavit iraaginem Christi dieuntur lilii ho-
tantur. Tu autem, ex toto immutabilis.
niinum potius. Et ille, velus homo dicitur; iste ,

Vers. 13. — Ad qucm anyelorum. Agere instituit novus. Horao igitur hoc loco terrenus est ; Pilius
 ;

047 WALAKRIDI STRABl FULD. MON. 01'1». PAUS L — TIIEOLOGICA. 648

autcm hominis, ca>lestis. El ille longe sejunctus esl A sed misericordiai. Quod probat per prophctam, ne
Deo, hic auteni pr;psens est. Et ideo illius est me- putctur novum.
nior tauiiuum in longimiuo posili. Ihmc visitat ipiem Vers. 1 4. — Quia erijo. Quasi : Cum essent ex
vullu suo, id est, gralia; sua' pra^senliu iUustial. uuo ouuies, et, ([uia pueri qui sauclitic;indi erant

Visitas eum : homiueni per Fiiium hominis, quasi coramunicaverant carui, id est erant iiomines ex
per medicum inlirmum, visitavit 1'ater. anima et corpore ,
qua; per sanguinem accipitur,

Yers. 7. — Gtoria. Clarilale immortahtalis ho-

corruptibiles; ideo et ipse, Christus. Participavit
eisdcm pueris, vel eisdem, id est carne et sanguine,
nore, eo quod sic llectitur onme gcuu. Super opera
et hoe similiter, id est, p;issibilis ct mortalis, ut pos-
maituum, diguiora, scilicet, angelos et homines,
manuum. set mori, et sic deslruerel diabolum, el per raorlem,
quie per excellontiam dicuntur opera
Vers. 8. — In eo autem. Exponit sensum David. legeni evacuaret, et Jud;BOs liberos faceret per gra-

Ait David (Psdl. viiij: Omnia subjecisti:In eo aulem tiam qui timore pumarum servi erant legis. Per
inortcm. Mirum quid? Mors erat arma per quK vin-
quod Scriptura suhjeeit, id est, subjecta oslendit
omnia, nihil dimisit, id est, nihil excepit de omnihus.
cebat diabolus, ct per eam victus est a Christo dia-
bolus.
Vers. 9. — Eum auiem, etc. Majores angeli ho-
Vers. 16. — Nusquam. Parlicipavit cisdem ut
mine dici possuut, quia majores sunt homiuis cor- "
homines sanctificaret. Et rcctc ha;c causa apponitur,
pore. Majores sunt et animo, sed in eo lautum quod
quia si non csset eos liberaturus, non eis participa-
peccati originalis merilo corpus aggravat ipsum
ret. Quod iu angelis apparet, quia nusquam, idest,
aninmm, sed hoc non in Christo. Quod autem tibi
nuUa seriptura legilur apprehendisse angelos. Ap-
videtur nihil magnum de Deo Patre dici, si Ibrma
prchendil. Apostolus dicitupprehendit, non autem
:

servi major est, qua majores videntur et augeli

assumpsit, quasi : Longe fugientem assecutus est.
non vecte cogilas, nec atlendis quera habeat locum
In quo huraana; naturae dignitas intelhgi potest, et
in rebus Immana natura, ([uge condila est ad imagi-
misericordia et gratia qua hoc fecit, et cura quam
nem Dei : cui tamen injuria facta non est, cum
de nobis habuit. Fugieutem quippe aule humanam
Christus dicebat :Patcr major mc est (Joan. xiv);
naturam, et longe fugientem (louge enim eramus);
qui non carni su;e solum, sed etiam menti quam
insecutus apprehendit, non angehca;, sed humanse
gerebat hunuuui; Deum palrem prxferebat. qu» sine
naturse data est haec dignitas, ut Deus ei in unam
dubio forma agnoscitur servi, quoniam servit tota
personam jungeretur.
creatura Creatori.
Propier passionem. Hic jam incipit ostendere non
Vers. 17. —
Per omnia. Quia natus, educatus,
crevit passus, niortuus. Qui supra dictus est figura
;
pro potentia tantum, vel ultione verba Cliristi au- C paternfp sidjstantise.
dienda esse, sed pro dilectione qua dilexit nos, ut
Vers. 18. —
In eo enim. Id est, in carne quam
pro nobis morerelur.
suscepil multa sa;va passus est. Novitque quid est
Vers. 10. — /luctorm. Christura. Salutis eorum, ista tribulatio patientium per experimentura. Qui
id est tiUorum. Ipse enim est tilius per naturam, tentantur. Tent;it Deus ut prohet, diabolus ut deci-
cujus hajredes erimus qui sumus adoptione tiUi.Vide piat, homo ut sciat quod nescit.

quantus est in medio nostrum : Et ille fihus, et nos

filii sumus. Sed distat, quod ille salvat, nos salva- CAPUT UI.
mur. Ille sanctificat, nos sanctificamur. Modo con-
jungit nos Scriptura, modo disjuugit. Multos, in-
Vers. 1 . — Unde fratres. Ex omnibus superiori-
bus infert; quasi : Quia potens, quia passus pro no-
quit, ftlios, hic conjunxit auetorem salutis eorum,
:

bis, et potest auxiliari.

hic discrevit. Per passionem. Quia nisi Ghristus mo-
reretur, homo non redimeretur, et non redemptus Vers 2. — Qui /idelis. Incipit Christum compa-
rare Moysi, sicut supra prophetis el angeUs, ita ut
periret. Quod si esset, frustra omnia facta essenl.
C;rtera enim horaini serviunt, homo Deo. Nec in sit pra; Moyse fidelis, quia non suam, sed Patris
g'»''^"" f^sivit, nec ejus mandata abscondit. Qui
aliquibus Deus gloriticaretur cum ad hoc omnia D
facta smt. Falsa quoque esset praidestinatio de ad-
Christus fidelis est Patri (Sicut Moyses) in omni domo

ducendis Consuiiimare. Hoc

filiis. in resurrectione
Judaeorum et gentiura.

incuepit quando immortaUtatis gloria subUmatus

,
Vers. 3. — Amplioris. Quasi : Quod fidehs fuerit,
est. Et auctum in ascensione, quando ascendit ad ipse eftectus indicat : quia dignus est gloria, ut

dexteram Putris. Et perficietur in judicio, quando Moyses : et (juidera arapliore pra; Moyse, id est, quam
ei omnia subjicientur, et erit omnia in omnibus Moyses, vel prse Moyse exsistens in mereudo.
(/ Cor. XV). Veks. 4. — Omnis iiamque domus, etc. Fabrica-
Qui enim, ctc. (Auo.) Probat, quod pro nostra li- vit dico, per se euim uou potest fieri, sed ab aliquo.
bcrationc Christum pati decuerit, etc, usque ad An idco a Christot Vere, quia Jeus est qui facil
cum et utramque naluram per se constat scivisse. domura, et oumia. Qui autem oinnia creavit, cl

Ex uno omnes, Sed ille ut proprius Filius, nos doraum. Deus est. Utriusque enim domus tam ejus
adoptivi. Cum dic\l : iinn cruliacit fratrcs vocare, qiium rexit Moyses, qu;>ra ejus (juam erexit Christus,
osteuJit quod uuu ci uatura; csl Irateruitas uostra. faclor csl Dcus.
 ——

649 GLOSSA ORDINARIA. EPIST. ADHEBR. 650

Vers. 5 — Et Moijses. Ostendit Christum digiuim A esse de requie, dicit quando videlicet, antc legem,
:

ampliori gloria quam Moyserr, quia Christus fabri- post perfectionem opermn septera dierum per re-
cator est doraus , non autera Moyses. Hic aliam ra- quiem sabbati ; et sub lege, quando per terram pro-
tionem etiara ostendit, quia scilicet Chrislus fdius, missionis designabatur ; et terapore, gratife Spiritu

Moyses famulus est, qui et carualia carnaUbus tra- sancto dicente in David : hodie, etc, quasi, nuntia-
debat, Chrisius vero spiritualia. tum est de requie illa et sic quidem quando nondum
Vers. 7. Quapropter. Cum supra praj angelis et completio istius verae requieri erat significata, quia
prophetis Christum commendasset in multis, subin- requie nullus adhuc potitus fuerat. Perfectis. Quod
tulit nos oportere observare quse ab illo audivimus ;
fuit facto honiine, pro quo facta sunt orania, et ipse
ita et nunc commendato ipso prre Moyse, incipit eos ad Deum glorificandura factus est.
terrere, ne sint increduli Chrislo, per patrura simi- Vers. 4. — Et requievit dia septima. Sex diebus
litudinem ; et ne amitlant requiem, blanditur, per fecit orania, ut post nihil fieret nisi de raateria tunc
opportumtatem temporis. Hodie. Modo, per se loqui- facta, et ad similitudinem factorura. Septima die
tur ,
qui prius per prascones : si tunc duri modo quievit, quoe ideo signilicat requiem. Sic et sexta
estote molles. setate horao Christus natus est mundo ad laborem,
Vers. 8. — Noiite obdurare corda vestra; id est,
q sexta die ct scxta diei hora passus, septiraa quievit.
nolite Deo rebelles et contumaces esse , sed bbse- Sic et nos dum sub operibus sex dierura viviraus,
quentes. operamur ; inde exeuntcs ,
quiescimus : si tameu
Vebs. 9. — Probavcrunt ; id est, curiositatis causa opera nostra valde bona inveniantur.
exquisierunt.
Vers. 5. — Et in isto. De secunda reqiiie, qufe
Veus. 10. — Offensus. Valde et iraplacabiliter
significatur per figuram requiei terrae promissionis.
Infensus. Vel proximus adhibendo correc-
iratus.

lionis tlagella.
Vers. 7. — Diem quemdam hodie. De tertia si-
quando datur, quamvis obscure, quse
Vers. II. — /« ira mea. Irasci dicitur Deus per
gnificata, el
per Christuni credentibus proraissa cst. Post tantum
figuram anthropopathos. Si introibunt in requiem
temporis. In lioc autem patct quod haec est alia re-
meam. Aposiopesis esl, id est uon introibunt.
quies de qua David dicit hodie, quam ad quam
Yers. 12. — Cor malum incredulitatis. Ut putetis
Josue duxit. Nam si illa esset,
illa

non loqueretur de
Christum non sufficere sine lege, quod est nialum,
alia David ; ergo certum est esse aliam ad quam
quia sic ruit homo in raulla peccata. Nec hoc leve,
Christus ducit, qua; per illam Palastina signabatur.
quia hoc est cor discedcudi a Deo vivo.
Vers. 13. — Donec hodie ; id est, tempus gratiaj
Vers. 8. — Eis, fUiis Israel, quibus prius nuntia-

quia ^
et de quo aiebat propheta superius in psalmis
tum est de reqiue per siguuni, id est terrara promis-
,

non rainus modo pra-statur credentibus gratia ad

sionis requiem prcEstitisset nunquam, id est nuUo
;

salutem, quam ipso Christo pnesente corporaliter.

tempore posthac id est in sequenti tempore; loque-
;

retur de alia die, id est tempore gratia?, quo de-

Fallacia peccati, id est diaboli, qui est causa pcccati.
Vers. 14. ParticipesetiimChristi. Debelis hor-
bcret dari. Vcl , nunquam post lociueretur de alia ,

scilicet recpiio, praeter terram proraissionis. Dicen-

tari, et non esse duri, quia quod non eramus , facti
sumus per gratiam, habentes partem curaChristo in do, hac die idem vult esse, quod dixerat supra, ho-
die, etc.
haereditate bac lamen coudilione, si initium subs-
:

tantice, id est fidei ,

qua" est initium bonorura per Vers. —
Sabbatismus ; id est, vera requies
9.

quara Deus existit, innobis, ctper quara deificaraur, significata per sabbatum (id est, plenae quietis fe-
mque ad finem,
et divinse substanliae participaraus, riata jucunditas) quo Dorainus requievit et in lege

firmum retineamus. observabalur. Tunc enim perfecte vacabimu^ gratia

Vers. 16. —
Quidam cnim audientes. Hoc ideo majore refecti, et Deo pleni. Et sciemus perfecte,
dich. ne quis putetsatis esse audire de requie, quia quia ipse est Deus. Ibi vacabimus, videbimus, et
ct illi oranes audierunt, sed 'non oranes audierunt, amabimus. Amabimus et laudabimus : ecce quid
sed non oranes pervenerunt. D erit in fine sine fine. Nam quis alius noster est finis,

nisi pervenire ad regnum, cujus non est finis ?

CAPUT. IV. Vers. 11. — In idipsum exemplum. Vel, in poe-
nam qualem illi per incredulitatem habuerunt exem-
Vers. 2. — Non profuit , etc. Egressi enim de
plum dicit ut mentem nostram habeamus
;

illic, ne
^gypto, cum multam viam perambulassent , et
similiter excidaraus.
Dei accepisseut iuvEgypto, in
raulta indicia virtutis
mari Rubro , in eremo , consiliura fecerunt mittere
Vers 12. — Sermo Dei. Qui a regabilus sedibus
venit. Vivus. Quem infideles mortuum putant. Per-
speculatores qui deberent inspicere naturam terrae.
tingens. Tota coUsideralionc perveniens ad separa-
QtUB audierunt. Exploratoribus qui mala retule-
;
tionem animse, id est sensualitatis, et spiritus, id est
runt, non crediderunt ; vel ita distingue, fidei sum- rationis. Divisionem anima;. Anima vivimus cum
ptse e.v his qux audierunt. bestus, spiritu intelligimus cum angelis. Ideoquc per
Vers. 3. — Et quidem. De priraa requie quod si- aniraam intelliguutur carnalia peccata, id est quae
gnilicet, hic agit. Operibus. Qiua dixerat nuntiatum actu corporis fiuut, ut luxuria. Per spiritum vero spi-

Patrol. CXIV. 21
 A —

651 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — TlIlilOLOGICA. 652

liiiKilia, id esl qua> siiiil iiifntis, ut siiiiiTbia. Discer- CAPUT V.

iiiitom serino Dei iuter camaliii lUTcuta cl sjiiri-
iiit

tualia , ([uis, quiil quo aniino agat. Ac spiritus

Vkiis. 1. — Omnis namqw pontife.r. Qnm spiri-
,
tuaiiii iioc sic introdiiciint inlirmos : iit corporalia ;
Pertingit sormo Dei cognitione insoparabili ,
quia
de liis incipil, volens ostcndere Novuin Tostamon-
cognoscit quumodo diviilatur sensualitas a ratione,
tum esse melius Vcteri. QuxHlam aulem Christo
el ipsa a se, dum phis dediia inliniis robus, iul'orii)r
communia cuni sacerdotibus ponit, qux>dam altiora
est, vel ab his revocata dignior. Sio etiain videt
pertinoiilia ad solum C.hrisliim. Qua>dam porro hu-
<|uoinodu spirilus a seipso dividatur , vel dum in
iniliora, illis lanluin sacerdolibus convenientia.
Deum inliial de divina visione cogitans, vel dum ia-

ferius ceolostia eonsiderat, vel inferius in terra de ViiRs. 2. — Quoniam ct ipse. Aufer hic occasio-

numdaiiis rooto agendis perlractat, vel quomodo spi- nem extoUendi se supra alios.

rilus, id esl ralio , a sonsualitale secornitur, dum ViiBS. 4. — Nec quisquam, elc, Percutit cupidos,

quod in se interius est, superat ipiod in illa aitius est. qui uon vocantur , sed ingerunt se.

Compayum quoque. Compages dicilur junctura Vers. 5. — Non seipsum clarificavit. Clarificalus
ipsius sensualitatis et rationis ,
quam videt Kilius est Filius a Patre, cuiii dixit : llic est Filius meus
Dei scilicot (luomodo ct iuter se cohiereant in
;
q (lilcetus, in quo mihi bcne complacui (Muttli. iii).

aliciuo, vol hoc ot illa, id est ratio et sensualitas, Qiuo clarilieatio longe ante per Prophetam pra-dicta
quomodo in suis ditforenliis inter se conveniant, dum osl : Filius ntcus es tu, cgo hodie gcnui te (Psal. ii).

suporior ditTerentia sensualitas consentieudo conve-

cum dilTereutiis rationis. Vel inferior difterentia
Vers. 6. —
Tu cs sacerdos. Sacerdos autem Chri-
nil
stus est,non secundum id quod natus est de Patre
rationis pressa et cai^tiva, alii|uando consenlit in-
,
Dous apud Deum coaHernus gignenti sed propter :

feriori dilTorentia; sensualitatis. MeduUarum. Jledulla

carnem absumplara, propter viclimam, quam obtulit
qua? interior est, dicilur hic quid(|uid iiilerius el sub-
pro nobis. Sccundum ordincm Mclchisedech, qui non
lilius est in anima vel spiiitu, quod oliani videt Fi-
tcmporalis fuit, Scriptura sublicenleiiiilium et tinem
lius Dei. Discernit enim cogilaliones, id est qua^ di-
ojus vitio, in ligura Christi (lui caret inilio et tine.
versa diversi cogitonl. Discernit ct iiitentiones carum
Et sicut ille obtulit, iu pane el vino et semel, sic et
cogitationum ,
quo sini;ul;e tendanl ad bonuin vel
Christus sub specie panis et vini corpus cl sanguinem
malum. VA, ut plus dicam, nulla croatura torrena vol
suum discipulis dedit.
coclestis est ei iuvisibilis, sed omnia sunt nuda et

discooperta ,
quia ex orani parte plene visa. Item
Vers. 7. — Prcccs supplicationesque. Christi di-
cit actionem et vitam cujus oranis actio tideUum est
compages dicit conjunctiones cogitationum : medul-
las intentiones earum. G institulio, et ad Deura oralio. Quidquid egit Christus,
preces et supplicationes fuerant pro omnibus. San-
Vers. 14. — Habentes ergo. Hic incipit dicere de guinis elTusio fuit clamor validus, in quo auditus,
ponlitiee Christo, ([uomodo suflieiens , et quomodo pro reverentia ejusdem passionis. Reventiaesl, ([uod
dignior veteri sacerdote. Quem cliam iramulat, et sine peccato passus pro sola cliaritate. E.vauditus
legcm, quae sub illo ost, per meliorem logem suani, est. Per hoc quod per euin possumus conse-
palet,
el quomodo necessarius nobis ad justiliain et salu- cjui raisericordiam cura jam ad dcxleram sit Patris.
lem.
Vers. 8. Didicit, etc. Id est voluularie suscepit
Vers. 15. — Non cnim luibfmus, clc. Quasi : Te- obedieuliam usque ad morlem.
neamus debemus, quia, cum poleus, est
etiani misericors,
et lenere
noslram utpote expertus intirmi-
sit
Vers. 9. — Omnibus optemperantibus. Tanlura
valet passio , ut omnibus sutliciat ad salutem, qua;
tatcm. Qui 7wn possit , etc. Impossibile est scire
salus benepotest esseper eum,quia i^se cst appella-
atilicliones aftliclorum experimenlum
, liomini qui
tus, etc. Factus est causa saiutis, non cujuslibet, sed
allliolionis non omnia non sus-
lialniit et sensibililer
ieternEe ; nec paucis, sed oinnibus ; hac tamen con-
tinuit. Chrislus vero scit non solum por hoo quod
ditiono, ut obleinperent ei. Non enim aliter salutem
Deus , secundum quod onmia uovit sed per hoc ,
jj conse^iui polerunt. Et bene potost ipse causa salutis
quod horao et similia sustinuit.
esse Cioteris, quoniani appcllatuscst a Dco pontifc.r,
Vers. 16. — In auxilio opportuno. Nunc leinpus sicut et ipse suis opcribus realiter oslendit se tal(>ra

esl auxilii, nunc est tempus donorum, cum post esse. Nam quia poutilicis ofticiuin implevil, a((iue
baptismum peccaules por graliam invenire pomiten- Patri fuit in omnibus obedieus, el in seipso per-
tiam possunt. tUim aulom lluilamus fueril clausus, veuit ad taiUum bonorum omnimucousumnialionom,
cum iiilraveril rex videre discumbenles, ut ad sinuiii ut sulliceret eliam adaliorum salutem, idcirco appcl-
patriarcha; venerinl (pii oo ruerinl digni, tunc nialis latus a Dcoest fiontifcj:, e[hoi\ ju.tta ordinem Mel-
crit desperationis tempus. Nunc autem cum adhuo chisedech, scilicet, ut omnis ordo divinitatis in eo

agon pcrmancl el palma pendet, non est desperan- consideretur, i]ui considorari potuitinMelchisedech.
dum, sed cum tiducia, id est sine dubitatione accc- Vkrs. 11. — InintcrprctahiHs. Sermo de iiicar-

dondum, ul por graliam accedatiir, iiiveniatur aiixi- nato Filio ditVicilis est ad interprotandum, quia de-
liuiii opportuuum. Est eiiim tempus quod uou cou- bilos sensu estis ad intelligendum profuuda mysteria.
gruit. Vehs. lij. — Ltenimcumdeberetis. Inlerserit iu-
653 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. AD HEB. 634
crepationem de infirmitate, ut alta de Clirislo labo- A illi iidem qui se colunt in bonis operibus, imitati
rent intelligere. Qiue sunt elementa exordii. Exor- scLhcet raajores, secundum iUud
Et feceruntfru- :

dium serraonum est simple.v doctrina. Elementa ejus, ctum nativitatis , quia patres suos, qui eos fide genu
materia de qua agit, ut nativitas, passio. erunt, imitantur.
Vers. 13. —
Omnis enim, etc. Qui non capit hoc :
Vers. 9. — Confidimus. Quia de prsesenti non
Yerbum caro factum est, quomodo capiet In prin- :
habet Apostolus unde eos laudet ; de spe futurorura
cipio erat Verbum? Omnis de hac re sermo, quo attollit, ad quw per praeterita allicit, et recreat ani-
agitur, ut non solum eredalur, verum etiam intelli-
mos eorum et confortat, antiqua eis in raentem re-
gatur, sciaturque quod dicitur, onerosus est : faci-
vocans, et facit eos exisliraare Deum non oblitum
lius illos premit quam pascit. Ex quo fit, ut spiritua-
bonorum qua? fecerunt. Sicut enim priora bona per
les, ista carnalibus non oninino taceant, propter ca-
sequenlia mala raortua fuerant el irrila facta, ita
Iholicam fidem, quaj omnibus pnedicanda est. Nec ipsa eadem per pffinitentiam et alia bona sequentia
tamen sic deserant, ut volcntes ea perducere ad inlel-
reviviscent.
ligentiam non capacem, facilius faslidiri faciant in ve-
ritate sermonem quam in sermone percipi veritalem.
Vers. 10. — Operis.Magna illis testificatus est.
Tria autem bona commendat in eis, scilicet quod
B omnia sua fecerunt communia sanclis. Ecce opus, et
CAPUT VI.
lioc ex dileclione, quae informat acliones ecce ala- ;

Vers. 1. — Quapropter. Duriter eis increpatis et critas, et hoc ad gloriam Dei ; ecce pura et recta

culpatis, eo quod velint semper eadem ipsa discere, inlenlio.

iterum blandilur illis se eis connumerando hor- ,

Vers. 11. — Cupimus. Mullam dilectionem erga
tans eos ad perfectionem. Inchoationis Christo ser- illos ostendit, et eamdem circa singulos curam da-
monem, quo rudes sunt catechizandi, ut est Sym- monstral, el tum raajorum, lum minorum similiter
bolum fidei et Dominica oratio. Non rursus, id est curam gerit, et omnes diligit.

non olim, ut sicut prius ceciderunt, iterum cadant. Vers. 13. Abrahce namque, etc. Tria dicit : quod
Vel, nonrursusjacientes, ila modojaciamus, utam- promissio facla ; et per juramenlum firmata ; et in
pliusjacerenon sit opus. Fundamentum. Qnodprms Abraliam jam implela.
dixit sermonem inchoationis, hic appellat fundamen- ^ERs. 14. — V;sj benedicens, elc. Aposiopesis
tum, eo quod ad Christianam religionem venientibus est hic, id Quasi Si hoc non fecero
est defectio. :

prius proponitur, ut super hoc, (|uod perfectionis est non mihi credatm' de aliquo.
sedificetur. Hoc fundamentum dividilur in sex, quae Vers. 17. —
In quo abundantius volens. Quasi
sunt; inchoalio seupffinitentia, lides. baplismalum q diceret Si aulem homini, qui raendax est, perjura'
:

doctrina, impositio manuum, rosurrectio, atque judi- meutum credilur, quanlo magis Deo credendum est,
cium. Quicunque aliquos ad tidem convertit, prius qui mcnliri non potest?
facit pffiuilere, in Deum credere, baplizari in remis- Vers. 18. — Confugimus. Fugit adspera qui spe
sionem, confirmari per impositionem resurrectionem beatitudinis tribulationes spernit.
et diem judicii praestolari. Vers.19. —
Quam sicut. Sicut anchora navera,
Vers. 4. — Impossibile. Ne quis vero exislimet sic spesaniraam tenet, ne mergalur in salo hujus
secundum vel terlium baplisma post peccala posse mundi, consenliendo iniquiiali ac firmam, ne sal- ;

fieri, subdit : Impossibile, non tanlum difficile, ne tem litubet.

quis in hoc confideret. Eos qui, id est, eliam eos qui (AuG.) Jacta in Deum curam tuam, etc, mque
haec bona habuerunt. Nedum penitus malos.
ad si ad lempus anchora spes ejus est.
fluctual,

Vers. 6. — Renovari, per baptismum, cujus vir-

Vers 20. —
Prcecursor. Ad hoc Christus prsecu-
curril, ut nos sequamur. Qui bene dicitur cursor,
tus in cruce Chrisli constat, unde subditur : Rursum
quia nuUa culpa eum impedivit, secundum illud :
crucifigentes. Quia in baptismo suraus conformes
Exultavit ut gigas ad currendamviam (Psal win).
morti cjus et sepulturae. Qui pulat secundo baptizari.
^' ^^*\ Inviapeccatorum non stetit abid. i). Et
secundo Christum (quantum ad se esl) crucifigit, D praecursor, :

quia anle nos, et pro nobis cucurrit.

quod est eum habere ostentui el derisionifut semel
mortuus est ita nos in baptismo semel morimur
; CAPUT. VII.
peccalis, non secundo vel terlio.
Sacerdos Dei summi. {CBms., hom. 36, in. Gen.)
Vers. 7. — Scepe venientem. Tiintsape venientem, Sacerdos aulera erat forte a seraetipso ordinalus, sic
quiasi rara, non sufficit : si assidua, vilescit. Im- enim tunc erant sacerdoles. Vel quia aetale prove-
brem. Doctrinam sanclam , rorem coelorum ,
quem ctior eral, a suis colebatur. Vel quod el ipse sacrifi-
sitienli lerrae pluunt coeli, id est praedicatores verbi care sluduit, sicut et Noe, Abel, Abraham, quando
veritalis.Generans herbam. Significat eos saepe bi- sacrificia obtulerunt.
bisse per legem et prophetas verbum coeleslis doclri- Vers. Z.—yeque initium, etc, neque finem vitce
nae, qui nec sic prompli fuerunt gerniina fidei pro- habens. Christus omnino non habuit inilium neque
ferre. .-1 quibus colitur. Cultores tcrrae sunt qui vo- finem. In perpetuum. Hoc ila dicil quia Scriplura
mere spirituali arbusla conscindunt et falce verbi , oblicel, quod aliquis ei successisset. Vel mystice
Dei noxia praecidunl. Vel iUi a quibus colilur, sunt loquitur de sacerdotio Christi.
 ; ;;

635 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — TlliiOLOGICA. (iSO

Veks. 4. — Intueinini uutem, etc. Iinnioriilur in Astniatur, commeiulal actuiii ipsuis tli>priincnilo, pei-

couiineiulunda (Jiyuitalt,'. Melcliiseilecli et excellcn- coutrarium, oporatioiioiii voleris sacerdotii.

tia sacerdotii ejus ;
piu'l'erens euin ii).si Abraliic pa- Vehs. iJti. — Sunctus, iuterius. Innocens, iiiani-

tri oninium et omnibus Levitis. bus. Impoltutus, corpore. Scijiryatus a peccatori-

Vers. 5. — Et quldcm de filiis Leui, etc. Quasi : bus, id est ab onini jieccalo iinmunis.

Et ex hoc inluemini (|uantus sit, ([uia ali^iui (juidem Vers. 5i7. —

Qui non habet, etc. Cum sit talis,

dc liliis Levi per liuc ipiod accipiiiut sacriticiiim, non habet nccessitatom i|uotidic offerro. Non hoc
(aliter eniiii nonaudeienl) haliout inaiidatum iu iejfe, dixit Apostolus quasi (^liristus eo ali(|uando ogeat,
sine cujus auctoritate nunquara proesumerent sumere sod ut ab 00 romovoat quod aliis conveuit. lloc cnim
decimas. fccit semel seipsum ulfcrendo. Adeo maguum est
Vtns. 8. — Contestalur. Ut ego, vel, idem in sacrilicium, quod licel unum et semel oblatum sit,

inultis locis. Yivit. Oerebal eiiim typum ponliticis sullicit tamen ad a.Uernitatera.
nostri, ciijus excellenlia puteslutis per illius siiiiili- Vers. 28. —
Lex enim homines constituit, ctc.

tudinein osteiidilur. 1'er Melcliisedecli enini, in (pio Illi babent noccssitatem quolidio otrcrre, (iiiia iiilirini

figura pivTcessit, discernitur saccrdotiuui Christi a hic semel soipsura ollerens, omnibus sullicit, quia

sacerdotio Levi ; in Christi autem figura dicitur quod g perfectus esl

Melchisedech vivil. Unde dicitur sacerdos in :cter-

CAPUT VIII.
uum, qui seipsum obtulit, non ex aliqua ncccssitalc
sed ex voluntato proiiriu; poleslatis. Vers. 1. — Capitulum. (Chrys.) Coramiscet hu-
Vers. 11. — Sub ipso. Quia in manu saccrdotis milia cum excelsis apostolus Pauhis, semper Magi-
lex, et per cum implelur lex qua; dicitur consura- strum suura sequens, etc, nsque ad cui oportet fuugi
maro. Ha}c translatio pra'figurata fuit in Samuele, raunere sacerdotis.

qui de tribu Epliraim olectus ost sacerdos a Domino, Talem habemus. Hic incipit capitulum et linit ;

reprobatis tilhs Eli, Doniino dicente : Quihonorave- ibi :Deus et non homo. In ccelis. Vcl super mate-
rit me, honorabo eura et qui inhonoraverit, etc.
riales ccelos. Vel supcr thronos et domiuatioues.

Vers. H. — Translatoenim,
;

ctc. Quod alius sur-

Vers. 2. — Sanctorum tninister. Quia sanctis
augmentum virtutum, et vitam wternam niinistrat.
gat, subse(]U('nter probat ot por tribuin et per rilum.
Vel, in cojlis ministrat gloriam pcr sancta saucto-
Per tribum ibi : In quoenimhac, etc. Perritum ibi:
rum significantam. Ministcr tabcrnaculi veri. Id est
Et ampHus, etc. Transiato eiiim sacerdotio. Quia
veritatis, quam taberuacuhim vetus prteligurabat
ergo similiter ct ab eodem et sub eadem sponsione
scilicet justitiam iu proescnti Ecclesia ,
gloriani in
data sunt lox et sacerdotiuni, quod dc uno dicitur, p 1'utura. Quod, veruin tabernaculum, fixit Deus, ut
necesse est ut et de altero inlelligatur.
iu Kternum permaneat umbratile vero erat non fi-
Vers. 14. — Manifestum est enim, ulc. De tribu
xum, sed portatUe et non homo hoc addit quia
;
;

ad tribum translatum est sacerdotium, de sacerdo-

et vetus posuit Deus, sed per ministrum hominom.
tali ad regalem, ut oadom sit sacerdolalis et regalis.
postea
Vers. 3. — Quod olferat. Et cum necesse sit eum
Et intuere niyslcriuin : priinum fuit regalis,
habere aliquid ad olferendum ; vel illud evit supcr
facta est sacerdotalis. Sic Chrislus rex erat seniper
terram, vel cceleste : sed uon super terram, quia
sacerdos aulehi factus est quaudo carnem suscopit,
si hoc esset jam non esset sacerdos ; ergo coeleste
quando sacrificium oblulit.
est quod offert.
Vers. 16. — Non sccuiidum letjcm. Id est secun- Vers. 4. —
Cuin esset, etc. Si crgo esset, etc.
duin canuilem iutoUocluiii legis, ut faceret secundum Quia omnis qui offert, si esset terrenus aliquis qui
carnalcs observantias sed secundum virtutem ip- ;
posset mundare geuus humauura, non esset sacer-
sius logis, id est spiiitualem intelloctura, quem ex- dos secundum ordinem Melchiscdech, quia satis es-
sequentes, vitam habent teternam. Distat inter sa- sent qui offorout logalia ; sod quia illi erant raorla-
cerdotium, et sacordoliura. lllud caruale, hoc spiri- les et poccatoros, ot idco huiuauum gcuus mundare
tuale. Illud tomporalo, hoc ielornum. D noii valoutos vouit Christus qui sulticorot. Nunc
,

Vers. 22. — In tantum. Ex laude sacerdotis in- autera, id est in novissiraa setate, melius ministerium
ferl coramendationem legis. Melioris. Quia inoliora, sacerdotii sortitus est Christus tauto quauto melior
id est seterna promittit ; Velus autera Tcstameutum, est lex ejus. Jara a sacordotio et sacriticio transil ad
temporalia. diflerentiara Testamentoruin.

Vers. 24. — llic autcm, etc. Sicul Christus per- Vers. 5. — liesponsum est, etc. Nou cura iuci-
manet, ita et lex quara attulit, in qua vcra remissio peret, quia jam niulla tiguris expresserat, sed eum
peccatorum , et porpctua gratia , (piod quia vetus per se non posset consuinraare , eonsulit Dorainuiu,
lex non iiotuil, oxclusa csl. Quod autem pormaneat qui de liguiis, sicut et dc vcritalc ouiu docuil.
in loternum ostciidit ex ponlilicc, qiii unus est, (iiiod Vers. 0. — Et melioris Tc^taiiicnti, otc.Jama sa-
non cssot, iiisi essot imuiortalis, sicut in lege fue- crilicio ot sacerdotio trausit ad dilforontiain Tosta-
runt raulti, quia mortales. iiioutoruin. Veteri pra'ferens Novuni ; eo quod No-
Vers. 25. — Unde ct salvare. Ostcnso quod pcr vura in inelioribus ropromissionibus sancituin.
saccrdotiura Christi vetus sacerdotium et lcx de- Vers 7. — A'a»/t si illud priut. Probat quod Te-

II
 ; —— ,

6b7 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. AD IIEBR. 6S8

stamentum Chrisli melius est Veteri : nam illud non A. mcntorum ostendit, et quod Veteri Novum super-
vacat culpa, hoc vacat. Si enim vacasset culpa, non eminet, et illud imraulat. Xunc, idera ostendit ex
daretur secundum, sed dalur. Et ita apparet illud ipsius tabernaculi seheraate. Sanctum, non spiri-
fuisse imperfectimi, hoe perfectum. Culpa vacasset, tale.-sed : Sxculare. Quia pulabatur ab hominibus
non utique. Ila hoc dicit, quasi ipsum culpam ha- sancium. Et vere habuit sanctum saeculare, quia ta-

beat. Quod videtur, dum prsecipit sine gratia, et beniaculum primum et secundum.
prffivaricatores facit. Inijuireretur, a Domino qui Vers. 2. Tabernaculum enim sanctum. Pri-
prius paulatim instruxit el educavit, ut post perfec- mum tabernaculum intus habuitaltare incensi; ante
tum daret. fores sub dio, altare holocaustorum ; vel ijuod foris

Vebs. 9. — Quod feci patribus eorum. Et quia est significat Vetus Testamentum, et est figura fi-

quibusdara speciale fecerat, determinat. Quod feci gurae ; intus signiiicat Novum.
in die, id est tempore legis, quae post exituni de Vers. b. — Cherubim. Per Cherubim significatur
jEgypto data est. Quod ergo ante legem Abrah» plenitudo scienliae; per propitiatoriuin superarcam,
dixit : In seminetuo benedicenturomnesgentes(Gen. Christus, quia ipsi Christo a Deo Patre specialiter
xxii), postraodum coniplevit in Evangelio. IUa enim datura est, ut essct propilialio pro peccatis nostris.
promissio fuit spiritualis ct specialiter pertinens ad B Vers. 7.— In anno. Qiiod singulis annis intrabatur,
gratiam. iYom permanserunt in Testamento. Vilio significabatur non venisse adhuc perfectionem. Pro
eorum deputat quod non permanserunt in Tcstamen- sua ct populi ignorantia. Chrislus pro populo suo
to, ne lex quam lunc acceperunt culpanda videatur. oblulit, pro se vero non, nisi in membris suis. Unde

Ipsa enim est quara non vcnit Christus solvcrc, sed ipse ait : Verba delictorum meorum (Psal. xxi).
implere. Non taraen justificat sine gratia, pro veteris Delictaenim nostra sua dicit, quia ea suscepit, non
hominis noxa, quae quia per litteram jubentem et ad habendum, sed ad delendum.
minaniera non sanatur, dicitur illud, Vetus ; hoc
Vers. 8. — Nondum propalatam. Ccelum adhuc
Novura : proptcr novilatcm spiritus qui sanal a vitio
inaccssibile est mortalibus secundum corporis con-
quod evidenler
vetustatis, aperit diccns : lloc est
ditionem, ante vero etiam secundum animas. Sed
Testamentum, etc. patienler exspectanda est resurrectio, in qua et
Vers. 10. — Dando lcyes nieas in mentes.^^onm corporibus per Christumpatebit in coelura accessus.
tabulis lapidcis , non atramcnto , sed Spirilu, quo Sanctorum viam. Via sanctorura est Christus, vel
prsesente (qui est digitus Dci) diffunditur charitas in spiritualis intelligentia legis per quam ascenditur in
cordibus, quas est plenitudo legis. Siquidem justi inleriora cccli.
non extra terrentur, sed intus diligunt justitiam. ^
Vers. 9. Qua; parabola, Quod autem hKc de sa-
Dando leges Ecce Testaraentum. Superscribam.
:
crificiis consumraandis vel in primo vel in secundo
Quasi : Quse debent superesse eisque dominari. Et tabernaculo seeundum sifrnificationem dicta sint
ero illis in Deum. Id est vivent ex raeet mihi, ct in aperit, subdens : qucB parabola est, etc.
me videbunl, quod cst perfeclio, ut aller al-
futuro
terum non doceat. Haec est distanlia Veleris et Novi,
Vers. 10. —
Usque ad tempus correctionis ; id
est usque ad tempusgratige, quoinmelius corrigendi
quod illud in lapide, hoc in corde ; ibi raerces, terra
erant ii qui hucusque sub paedagogo erant, quos
hic visio Dei.
lex non poterat perfectos facere, non tamen eo tem-
Vers. 11. — yondocebit. Quod latebat inlillera, pore debebat cessare.
populus per Iraditiones magistrorura, hoc
et discebat

Spiritus adveniens docuit apostolos, et hoc est quod

Vers. 11. — Per amplius. Christus introivit ta-
bernaculum, id est, ccelura. Noraine signi , id est
Propheta dicit : Nondocebit unusquisque proximum,
tabernaculi , designat Aposlolus signatum , id est
quia omnes scient (Jer. xxxi) ; sicut in Evangelio di-
Cffilum, quod bene dicitur, per amplius, quia plures
citur : Tune aperuit eis sensum (Luc. xxiv'), etc.
capit quam terrenuni illud, et perfectius, quia ibi
Majorem. Majores intelligc vel tempore : ut priores
perfecta beatiludo.
qui nos posteriores exspectaverunt in denario acci ._ D
piendo ; vel scienlia, vel virtute digniores, qui scilicet Vers. 12. — In sancta. Exponit quod dixerat :

intelligere, valuerunl lumen incorporeum atque in- Tabernaculumnonmanufactum,sanctasanctorum,

id est coelestia.
corainutabile, quanluin in hac vila potest quod :

minores taraen crederc poluerunl. Cura ergo venei-it Vers. 13. — Sienimsanguis. Quod per Christum,
quod perfectum est, et evacualura fuerit quod ex potuerit esse redemptio, a minori probat, quia per
parte est, tunc qui assumpta carne carni apparuit, illa legalia fiebat mundatio corporalis. Hircorum.
ostendet seipsura Tunc oranes
dilectoribus suis. Hircus Christum significat, per siraililudinem carnis
scient eura a minore usque ad majorem, quia eliam peecati. Taurus dicitur Christus, quia duoruni Testa-
miniinus tunc perfectc sciet, cum per se, non a ma- mentorum cornibus ventilat inimicos. .id emundatio-
;ore inslructus ent. nem carnis, id est, ut caro emundata sit propter
legis prEeceptum ; sed in Christo est perfeclio.
CAPUT IX.
Vers. 14. — Obtulit semetipsum. Christus, m.edius
Vers. 1. — Habuit. Ilucusque diffcrentiam Testa- inter Deum et homines, dator estNovi Testamenti :
 ;

6S9 WALAFRIDl STRABI FULD. MON. OPP. PAR.S L - TI1I<:OLOGICA. (>(>0

qiiasi ponlifox iiobis ost ilator logis iiovii'. Immacu- A imo siila voiuntalo. Vcrnni nt Uomo .somol morUius
latum. Illius san^uis est immaculatus. necessitate et jurc nalura> amplius non inoritur, sic

Ah operibus mortuU ; iU est peccalis ;

quas qui et Christus eodem jure semeloblatusnonpotestam-
tangil iiiii|uinatur, sicul i|ui tnnj;rli:U mortuuin coin- pliiis mori. I'ost Iwc autem. Post semel mori, restat
quinnlialur ; nec intrnl in cu'luiu, sicut ncc iUu in judiciiini, in quo oninos accipinnt secundum (|uod

templum. Yiivnti. Cliristi tnmun mors ci-at neces- \/ meruerunt ; iion rostat niitem iit iterum surgant, et

saria in redemplione non modo gentilium, sed et denuo moriantur.

earum proevaricntionum ([uas lex ostendebat, non Vers. 28. — Snc peccato apparcbit. Ita i[nod
solvebat. Taiitum fuil pecontum nostrum, ut salvari
tunc iion crit hoslia pro pcccalo, sod jiistitin in re-
non possomus iiisi llnigonilusDoi pronoliis mororo- munerando, vel dnmnando. Quod si ncc in die iraj
tur , dobitoribus morlis ; sod sic fecit nos dignos hostia erit , multo minus in aliis temporibus. Vel
Testamcnti et promissa» ha;reditatis, et itu Testa- sine peccato id est siinilitudine carnis pcccali, sed
,

raentum factum est firnium.

potius in carne gloriosa.
VEns. 15. — Intercedente. Inter vetus Testamen-
tum et Novura (in quibus non solum sacramonta di-
CAPUT X.
visasunt, sed otpromissa.Wlislinclio ostpnssio Cliri- >-,

stl, in cujus morte constnt tcrroiia non proniitti, sod

mngna
Vers. 1. — Umbram cnim. Probavit qiiod Cliri-
ajterna. In morte enim Unigeniti necesse est
stus fuorit seraci niortuus ;scd quare? vol somol?
spernri.
Quia lox non polcrat pcrfcctos fnccrc, ideo ngiius
Vebs. 16. — Vld cnim. Christus cst dator Novi sine macula erat olierendus. ISon ipsam imayincm.
Testamenti, mortc inloreedenle miiic vcro iu con-
,
Id est veritatem, ut in pictura usquequo ponat quis
firmationom Tcslamcnti potcrnt Christus mori ut
,
colores, quiodam est substratio. Vel substratio esl
probat consuetudine humanifi legis. unibra qua;dam, ct non iinago cumvero llores ip-
Vers. 19. — Lana. Charilas Christiest nobis lana, sos quis colorum intinxerit, tunc iniago eflicitur. Ac-
;

dc qua vestem fiiciniuiis.

ccdentes. Licet pontitices per singulos annos in san-
Vers. 22. — Et sine sanguinis effusionc ,
ctc. cta sauctorum cum eisdem hostiis indesinenter ofler-
Hax determinatio ideo apponitur, quia per aquam renl, nunquam taraen suis hosliis potucrunt perfici.
aspersionis qua; fiebat de cinere vitulas ruf», fioluit
Vers. 2. — Cultores semel, etc. Uua hostia Chri-
remissio peccatorum aliquando, quando non cfTun- stiperfcctos facit; ct si millia peccant non indigcnt
debatur sanguis, sed tamen cflusus crat in immola- alia, quia sutficit ad omnia, et oinnem conscientiam
tione vitulse. In illis autem sacrificiisquamvis magis „ a peccatis lavat quod non vetus, si enira hoc face- ;

ea perverso populo fuerint congruenter imposita, ret, non essel opus iterari. Sicut raedicamentum si
quam Deo desideranti oblata, figura tamen verila- fuerit forte, et salutis efficax, et valens cunctam va-
tis fuerunt qux Christus est, cujus sanguine redem- letudinem repellere, semel imposilum, totum opera-
pti et mundali sumus, quia nostra emundatio et Dei tur si vero semper imponitur
; manifestum indi- ,

propitiatio nobis sine sanguine nulla est. ciura est non contulisse salutem ; ideoque quia illis

Vers. 23. — Ipsa autem ccelestia. Christus, qui in sacrificiis nerao curabatur, frequenter ofierebanlur.
quibusdam significatus est, non indiguit mundari, Vers. 3. — Commemoratio, non absolutio ; iufir-

sed omnes sui indigcnt ; attamen signa ejus quK in raitatis ergo ostendendam, memoria peccato-
et ut
tabernaculo usum ministrationis proestabant , san- rum ficrit, imperavil Dcus illa sempor otterri.
guine raundata sunt. Vers. 5. — Noluisti. A tcmpore passionis, in quo

Vers. 2-5. — Ncrjue ut swpe, etc. Probavit, quod est consummatio oinnium hostiarum, Cffiperunt illa

Cnristus per hostiam suam coelostia mundavit ; modo displicere. Namquam ea ante deslruxit, sed illis
probat quod melioribus hosliis id est quod cjus subditus fuit. dum in templo cum hostiis praescnta-
, ,

hostia fuit dignior et eflicacior omnibus aliis : quia tus fuit. Corpus autem aptasti mihi Ablata sunt
signa, quia cxhibita est veritas, tunc lompus fuit ut
illaessepe iteratse sine consuramalione , hsec semel ^
.u,_.- -j r... _-j...:.
oblata ad patriam reducit.
^ illa auferrentur, et veritas veniret. Nec unquam in

odoribus illis delectalus est Dominus, nisi in fide,

Vers. 26. — Alioquin , etc. Si serael oblatus non
et dosiderio ofl^erentis. Pra>cepit tamen h*c sibi
sufticeret oranium in se credentium peccata exhau-
oflerri, potiiis qiiara olTorrentur idolis ; imposuitquc
rire, oporluisset eum pati srepius ab origine mundi
figura
in servitutom, noii in justificationem , et ut
quod, ne fierel, semel passus cst in cousummatione
essent futuri.
sajculorum. In consummatione.
qua sunt omnia adimpleta quee ante imper-
Id est, in ultima
Vers. 6. — Non placuerunt. In figuris illis veri-
ajtate in
tas praciumtiabatur. Cclobrant figuras, figura^ rem
fecta, et ideo non opus fliit, ul inciperet pati ab ori-
multi scienlos , sed plures ignorantcs qu;e cessare
ginc mundi.
dcbont re cxhibiln.
Vers. 27. — Et qucmadmodum.
Lex naturalis id Vers. 7. — Tunc. Quando vidi omnia illa displi-
ostendit, quod per inconveniens probatum est. Se- cere, et corpus idoneum ad hoc milii dalum. Di.W :

mel mori. Non cst intcUigendum quod aliqun pcccati Ecce venio, ad mo olToicndum , ut faciam cl com-
necessilatc Christus oblatus sit, etiam scincl, pleam voluntutom tuam, i|uin lu cs racus Dcus. Idco
 ; '

661 GLOSS.V ORDINARIA. — EPIST. AD IIEBR. 662

venioad implendam tuam voluntatem luam, quia ita Apromissis, ita nos sibi fideles \-ult esse in promissis

scriptiim est, et prsefiguralum de me in consilio Dei- nostris. Fidemergo et confessionera habeamus quan-

tatis, quae est caput mei, qui sum iiber humani ge- tum ad nos.
neris secundura quod horao, in quo legant homines Vers. 24. — Et consideremus, etc. Perfeclus
omnia sibi necessaria, et ideo non est opus lege. alios hortando, minor perfectum imitando. Inde hor-
Vers. 8. — Superius dicens. Quasi diceret : Non lalur Aposlolus ad ea qua conveniunt fidei.

soluni notat ha!c auctoritas veteres hostias non fe- Vers. 25. — Sicut consuetudinis.Culpat scinden-
cisse perfectos, sed solam hostiam Christi ; verum tes unilalem charilatis, quasi inter alios nonpos-
etiam ablationem Veleris Testamenti, et constitu- sent habitare causa sanctitatis suae ;
qui potius suo
tionem Novi, si diligenter notentur vcrba ; quia su- exemplo debucrunt consolari eos. Sed consolantes.
perius dicens, illa 7wluisti, addit : Tunc di.ri. Ecce Consolatur laboranlem, qui pariler in labore persi-
enim aufert primum sacrificium et cum eo Vetus stil, quia sublevatio laboris estnisus seu nisio coUa-
Testamentum, et statuit ut stabile novum sacri- borantis, ut in itinere fit.

ficium et cum eo Novum Testamentum. Vers. 26. — Volonfarie cnim pcccantibus. Id est,
Vers. 10. — Sanctijicati, etc. Facta peccatorum nobis in voluntate peccandi manentibus non pro-
purgatione, reconciliati sumus Deo. B jam in hoc
dest Christus, qui est hostia pro peccatis,
Vers. 11. — Et omnis, etc. Ne videretur sanguis Per quod constat quod nec in futuro. Post
praesenti.
per pontifices semel in anno oblatus minus profuisse acceptam notitiamveritatis ,id est, quaraquam venis-
et sacrificia quotidie per sacerdoles facta perfeclos semus ad fidem, pro i|ua quidam securi sunt, quasi
facere, hoc addil, quasi dicat : Pontifex per singu- nuuquam Non
perituri. ail, volentibus, sed volunta-
los annosofferens,non pervenitad cousummalionem, rie, quia voluntarius est qui in aliquo assiduus est
sic etiam omnis sacerdos semper offert, et tamen volens, qui ad terapus. Vel etiam, si voluntate, nedum
per ea nunquam consummalur. actu peccemus. Jam non relinquitur pro peccatis
Vers. 12. —
Sedet in dextera. Bene potest con- hostia ; sicut in veteri lege datum est sa^pius offerri
summare qui sic meruit exaltari. hoslias pro peccato. Non enim Christus iterum ira-
'/

Vers. 13. — De cwtero. Id est de eo quod reslal, molandus est pro peccatis, quod semel factum est,
scilicet gloria bonorum et pcena malorura. Scabel- et secundo non est opus. Sedmagisopus eslmanere
lum. Quia ctiam si modo repugnent ei, et non vi- in fide et veritate. Quod si non facit judicium, te ex-
deantur subjici, tunc omnibus apparebunt ei subditi spectat,nisi per pffinitentiam renoveris.
per cujus imperium suberunt pcenis.
Vers, 15. — Contestatur aiitem nos, elc. Spirilusp
Vers. 28. — Duotus vel tribus testibus. Convic-
tus. Quid ergo illi contra quosperhibent testiraonium
sanctus leslilicatur quod consummavil in ffiternum
angeli, et sancti, et propria conscientia ?
sanctificatos, et quod in Novo Teslamcnlo non recor-
dabilur Deus peccatorum. Postquam. Quasi dicat : Vers. 29. —
Conculcaverit, ttc. Conculcat Chri-
Postquam illud dixit quod non valet ad probationem stum qui hbere peccat absque timore, et poenitentia;
noslram, adjecit aliaqua? corroborant utrumque quod et qui indigne parlicipat, sanguinem pollutum ducit,
diciraus : dando leges, quod perlinel ad
scilicet si ab eo mundatus ad vomitum redit et poenitere

consummationem et peccatorum et iniquitatum

;
negligit. Spiritui injurius est, qui ejus beneficium
eorum jam non recordahor amplius, quod pertinet ad grale non suscipit. PoUutumduxerit. Talis est qui
sanctificationem. per carnales observantias credit peccala dimitti, a qui-

Vers. 16. — Superscribam. Non dicit scribam

bus retrahit nos sanguis Christi, etita pollutusest et

sed superscribam, quia legesiUte super vires liomi-

nospolluit, si abeo, unde estremissio, non retrahit.
Et spiritui cjratice. Id est Spiritui sancto gratis
num sunt, in quarum completione nullus sufficiet,
dato vel, qui dat gratiara, conlumeliam facil qui
nisi ope gratiae. In his verbis dicitur quod consummat ;
;

virlutibus, deinde subdit de sanctificatione.

remissionem, quam ipse Spiritus facit, ascribil car-
nalibus observantiis, vel, qui eum male vivendo a se
Vers. 18. L'Ai «!*/£'!», etc. Non solum ex liacrj .j,:.:,
auctoritate videri polest quod Jesus sanclificat et
consummat, sed quod oblatio jara post terapusgra-
Vers. 30. — Mihi vindicta, etc. De inimicis hoc
tiae non est facienda pro peccalis, quando facta est
dictum est, qui male faciunl, non autem de his qui

remissio.
male patiuntur. Hic autem etconsolatur eos, dicens
quod permanet in sempiterniun Deus, et vivit. Pro-
Vers. 20. — /'«r iif/nmcw. Fides nostra est velata,
inde etiamsi nunc tyranni non recipiunt quod eis
quia fides non habet meritum, cui humana ratioprae-
proraissura esl ; taraen postea recepturi sunt, itaque
bet experimentum.
illos oportet congemiscere, non vero nos. Nos enim
Vers. 22. — In plcnitudine fidei. Perfecla est in illorum incidimus manus, illi autera in raanus
nostra fides, quoniam nihil horum jam est risibile, Dei. Neque enim qui patitur, aUquid malum palitur,
nec sacerdos, nec hoslia. Aspersi corde. Per hoc sed qui neque beneficiumpercipit qui juvatur,
facit ;

ostenditur, quod uon fides sola, sed vita cum virtute sed qui beueficium prestat. H:ec igitur scientes, pa-
qua;ritur. Abluti aqua, id est baptismo. promptiad
tientes etficiamur ad sufferenda mala, et
Vers. 23. — Fidelis enim. Sicul Deus fideUs in bene faciendum.
 :

663 WALAFRIDI STRABl FULD. MON. OPP. PARIS I. — TIIEOLOGICA. 661

Ver9. M. — Rememoramini. Iuvilal oos iicr nn- A tom senocluti' in;ireuenim, nectanion, elc, usquead
tefacta. lirius((uam propter peccalum inde exire meruisset.
(Chuys.") Sicut optimi medicorum cum alios sc- Vi:a-<. G. — Quiaest.Esse proprie Deo convenit
curint, elc, ustiuead ut autem nos incidalis iu ma- quia immutal)iliter est.
nus Dei, rememoramiiii, ctc. Vebs. 7. — Fide Noe, etc. Et justitiw, etc. Id est,

Prislinos, etc Si rudes sustinuerunl, turpc cst si fuit justus ex fido, sicut patres sui, nisi cnim justus
modo deticiunt. Miujimm certaincii,M. Passiones esset, hoc ci Deus non injccepisset.
erant eis, tum ex propriis doloribus, lum cx dolori- Vehs. 8. — /•'((/(' qiii vivit. Ilicad palres Judaiorum
bus aliorum, quibus compatiebantur. descendit et ostcndil in eis, sicut in prioribus, om-
Vers. 33. — Etin altero quidem, etc. Quasi : Cer- nem justitiara ex fidc habuisse origiuom. Et po-

tamen passionum sustiuetis, et iu propriis passioni-

nit cxemphim do Abraham. Ohedivit, Deo dicenti
sibi I Kxi dc tcrra tua, et de cognalione tua. » lloc
bus, cl in compassionibus aliorum, et h.-e suul duaj :

partes certanlium contra nos passionum. Spectacu- jam foccral. euim dictuin cstjam egresso de
IIoc
torra Chaldu'orum, et jam conslituto in Mesopota-
lum. Grave est opprobrium, gravius est cum spec-
taculum iiomiuibus lit et non secrcto exprobratur. mia. Non ergo Dominus corpus, sed animum a terra

38.— '"'^ '''^'"'''' '"^ velit reverli. Non enim exierat iiule
Vebs. Vivit. (AuG.)Justi, rccti, oxsultato in B
Domino, quia vos dccet, etc, usiitte ad animo, sed redeuudi teni^batur desidorio; quod de-
et deficieii-

tem sublevat, et vincentem coronat. sideriuni Deo jubente ac juvante, et illo obediente
fuerat amputandura.
Vers. 39. —
A'os autcm, otc Id est, non sumus
filii paganorum, sed prophetarum lidelium. Vers. 11. — Quoniam /idelem. Prius risit, etsi ex
gaudio, non tamen plena fide : sed post, verbis an-
CAPUT XI. geli, in tlde solidata esl. Riserat etiam Abraiiam,
quando promissus est sed risus iUe admira-
Vers. 1. — Est autem fides. Hic est lauset com-
tionis fuit et gaudii,
ei filius,

non dubitationis.
mendatio fidei, cujus descriplionem ponit. In qua
tria nolal, scilicet : quid efliciat in nobis,quod fonda- Vers. 12. — Ab uno. Utero, vel Abraham emor-
omniura bonorum, quod et de non tuo. Emortuura dicit ad opus concipiendi Sarre ute-
mentura est ct

Romanos rura, quantura ad viium seniorem vel dicit ipsum

apparentibus est. De qua in Epistola ad ;

plenius dictum est : Fides cst suhstantia spcranda- Abraham ad opus generandi emorluum, quantum
scilicet ad seniorem fominam. Tanquam sidera.lloc
rcrum, id est, causa quse res sperandas faciet
?•!««
dicit quantum ad bonos, id est qui lucc virtutum et
quandoque subsistere in nobis; quod est dicere fa- :

C mullitudine comparantur sideribus. Et sicut arcna

cietnosconsequifuturabona.Etproprie dicitur fides
tubstantia, quia sperandissubstat, ctfacit ea esse in
Hoc dicit quantum ad raalos, id est qui inslabililate
et numero comparantur arcna;. Mare est ipsa genli-
Credentibus inaliavita. Etest fundamentum omniuni
litas : ora, rilus ejus cuipropinqui factisunt aliqui
bonorura quod nerao mutare potest, et sine quo non ;

speranda jara Judaei, non tamen in gentilitate.

est bona aedificatio ; vel, facit esse in
cordecredentis. Argumentum,iil est certitudo rerura Vers. 13. — Et salutantes. Utitur verbo translato
quae non apparent, etsi quis de ea dubitet, probatio, a navigantibus, qui longe prospiciunt desideratas ci-

ubi adhuc probatur futura resurrectio ;

quia ita cre- vitates, quas antequara ingrediantur, salutalione
diderunt palriarcha?, apostoli, alii sancti. Fides est pra?veniunl. Ex melaphora ergo navigantium dicit,

causa sperandorum, quia causa juslilioe per quara Et salutantes; id est gaudentes et desiderantes eas.

sunt speranda. Et hoc cst .Inhac testimoniuin,i\xs- sicut faciunt nauta; longe visis civitatibus. Et ideo
quod propter fidem Deus teslatus est justos eos
titiae, confitebantur quod essent ipsi peregrini, qui in aliena
esse. Senes Hoc dicit, non quod aetate senes, sed
: patria nihil habent. Ilospites. Hi de patria non
anlecessores horura, ct sic constat fidora non esse sunt, et isti confitebantur se non esse de mundo, ne-
novam, sed tenendara, cum antiqui eam lenuerint. que aliqnid se habere in raundo, ideoque hoc coufi-

Vers. 3. -
Fideintelligimus. Exemplis ulitur ad Dtebantur.
Qui autem hoc dicunt, dant intelligi quod
aliam patriam qurerunt, quod ipsi significare vole-
commendationera fidci, ad ostendendum quod de
bant. Kt ne putaret quis quod illara appeterent de
nonapparentibus sil fides.
qiia exierant, subditur Et si quidcm, elc.
Vers. 4. — Fide plurimam. Quod patres antiqui
:

per fidom sint consecuti teslimoniura justitix osten- Vers. n. —

Cum tentaretur. Non tentavit Deus
ditjponens aliud exeniplumad commendationem ju- Abraham quasi qui tldem ejus ignoraret, sed ut ipse
stitiiB. Defunctus adhuc loquitur. Idest, materia est
Abraham et mundus fidei ejus veritatem et firmitatem
nobis loquendi, utde cjus fide exemplumderaus. Non congnoscerot.

enim morsexstinxit famam fidci. Ex fide etpntientia Vers. 19. — Et in parabolam.FiAe obtulit Abra-
praecedcntium consolatur istos. Abol adliuc lo^iuitur, hara non solum in re, sed eliam in siguificatione. lu-
quiaalios suo oxemplo admiuiot ut jusii sint. Intere- tclloxit onim Christum signilicari, cujiis deitas non
mit eum quidem mors, sed iion cum eo interemit morilur; sed aries iuereus cornibus iutcr vepros, id

gloriam cjus et momoriam. est caro luborans inter Jiuhcos in cornibus crucis,
(AuG.)NequeHeiiochetEliasper tam longam «ta- potuit Deo ofterri spinis Judaicis aulecoronata.
 :
;

665 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. AD HEBR. 666

Vers. 20. —
Isaac. Fidem hic habuit, non solum A Vers. 33. — Qui per fidcm. Etsi recusat dicere
quod bencdiclus esset melior, sed ctiam credidit quic fecerint singuli, dicit tamen quse quidam ope-
quod Christianus populus supplanlaret benedictio- rati sunt fide. Repromissiones. Dicit Apostolus repro-
nem Judreis factam et promissam. missiones et non proraissiones, quia promissiones
Vers. 21. — Adoravit fastigium, etc. Forte tule- mullse sunt facta; David, ut Abrahfe. Sapienter his-
rat a fiHo virgam, quando ei fidem filius jurabat et toriarum commemorationera vitat, ne sermonem
dum eum teneret, post vorba jurantis, mox adoravit suum protelet, breviter quaedara tangens. Nec enim
Deum. Non enim pudebat eum ferre tantisper insi- omnino tacuil, nec dicens molestus effectus est, fugit
gne poteslalis filii sui, ubi figura magna' rei futurae densitatem et longitudinem, ne fatiget auditorem.
pra?siguabatur, et rcgni Christi futuri in gcntibus. Vers. 3o. — Alii autem distenti, etc. In illis Pa-
Vers. 22. — De ossihus suis inatidavit. Adjurans tribus Veleris Teslamenti, quamvis rara, fucrunt ta-

filios Israel, ut asporlarent ea in terram promissio- men exempla patientia?, a sanguine Abel usque ad
nis, et reconderent ea in sepulcro patrum suorum, sanginnem Zachariae, quorura sanguinera dicit Domi-
scilicet in spelunca duplici, in qua scpulti sunt Abra- exigcndum, quiin patrura suorum
nus ab cis (a qui-
ham, et Isaac, et Jacob, et cseteri et patres, ubi et
bus illi occisi sunl) iniquilate persislerent. Et in Novo
Adam et Eva quiescebant. Quod idco volucrunt, quia g Tostamenlo, non defuerunt temporali felicitate pol-
in ea terra pra;viderunt nasciturum Christum, ut quo misericordiara Dei experiraur.
lenlcs, in
cum eo resurgerent. Vers. 38. —
Quibus dignus non erat mundus. Id
Vers. 26. — Improperium Cliristi. IIoc dixit, vel
est, quorum conversatione non erat mundus digntts,
quod Moyses pateretur pro Christo, vel quod signi-
ideoque ne viles habeautur pro toleratis tribulalioni-
ficabat improperia Christi futura : vel, quod Moyses bus vel, adeo viles erant hominibus, ut pularenlur
:

sustinuit a fratribus suis (|uos liberarc volcbat, sicut

non ess9 digni stare vel habitare inter eos. Et tam
Christus a suis quos rcdimere venerat. Illi dixerunt
illi quam priores, non acceperunt statim promissam

Christo : Damonium habcs {Joan. vii). Et Moysi

isti
vilara usque ad Christum. Cur non subditur.
Vis nos interficere, sicut interfecisti jEgyptium
Vers. 40. — Deo pro nobis melius aliquid provi-
(Exod. ii)? Quod lamen paticnlcr sustinuil, sicut
dentc. Prout naturam noslram assumeret, et glorio-
et Christus.
sius nobiscura exsultaret. Sidli tenuerunt fidem, qui
Vers. 27. — Non veritus. Quod prius fugerat in nos tandiu expectaverunt requiem, multo magis te-
terram Madian, non fuit metus, sed fides; eo quod neamus, qui statim a morte accipimus.
credebat a Deo liberari. Noluit ibi manere, ne esset
causa jactanlifc, si in apertum pcriculum se pra?cipi- r> CAPUT XII.
taret, ct lenlaret Deum, quod diabolicum est. Sancti
enim, quandiu habenl quid facianl,non debont tcn-
Vers. 1. — Idcoque et nos. Post fidei commenda-
tionem, ad illud quod incojperat redit, exhortans ad
lare Deum, ut et Dominus locum dedit Judasis, qui
palientiam pluribus modis, et prfficipue ipsius Chrisli
et suis praecepit : Si vos persecuti fuerint in una ci-
exemplo. Nubem. Id est multitudinem sanctorum,
vitate, fuyitc in aliam {Uattii. x).
Vers. 28. — Fide cclcbravit Pascha. Hac utique
qui testes sunt fidei, qui ut nubes exemplo sui in
sestu tribulationum nos refrigerant, et doctrinis
quia sic credidit populum salvandum : illos quidera
compluunt.
a Pharaone, nos a diabolo.

Vers. 29. — Transierunt mare Rubrum, etc. Sic

Vers. 2. — Qui proposito sibi gaudio, etc. Sic nos
proposilo nobis aeterno gaudio, posthabita confu-
per baptismum fidelcs Iranseunt, rcmissis peccatis
sione, debemus currere; vel, proposito sibi gaudio
tanquam .Egyptiis cum dialjolo principe tenebrarum
temporalis rcgni, quando voluerunt eum turbic ra-
submersis.
Vers. 30. — Circuitu dierum septem completo a pere ut facerent regem,
mililatis.
et noluit, quia erat via hu-

Levitis arcam Dei porlanlibus, aeneis lubis clan-

gentibus.
et
Vers. 3. — Deficientes. Deficere est tiraore tribu-
D lationis fidem negare. Itaque non debetis deficere,
Vers. 31. — Excipicns cvploratores cum pace, neque enim estis obliti vos consolationis, nec debetis
etc. Quasi : Ita et vos debetis duo Testamenta per
oblivisci.
apostolos tanquam exploratores a Chrislo missos
Vers. 6. — Omnem lilium. Etiam unicum qui fuit
credendo cxcipere, et ila cum infidelibus non per- sine peccato. Si ergo exceptus es a passione flagel-
ibitis.
lorum, exceptus es a numero fiUorum. Unicus ille
Vers. 32. — De Gedeon. Ipse, acccpto signo vel- de Palris substanlia natus aequalis Patri in forma
leris a Domino, ivit conlra Madianilas cum trecentis Dei, Verbum quo facla sunt omnia, non habebatubi
viris, eosque noctu expugnavit. Samson. Hic, ut le- flagellarelur. Ad hoc autem carne indulus est, ut
gitur in libro Judicum, afflixit vchemcnter Phili- sine flagello non essel. Qui flagellat unicumsine pec-
sthaeos. Jephte. Hic, cum iret ad pugnam contra ho- cato, relinquit adoptatum qui est cura peccato? Uni-
stes, vovit Doraino quod, si triumphum de hostibus cus sine peccato, non taraen sine flagello, exemplum
assequeretur, rediens, quod primo occurreret, offer- nobis proposuit in passionibus suis. Non ergo tur-
ret Deo: occurritque et filia, quam immolavii. bari debemus, cum aliquis sanctus gravia et indigna
 tiGT WALAFRIDI STRADl FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIEOLOGICA. 668
perpotiliir, si oliliti non sumiis iiu!C|M'ilnli'rit Justiis A i|nis dosit gralue iiis modis iiiios siibdidil, pai-ata
jusioriini, Saiiclus(|ue sanctoniin. Kt allondc liic cniin cst giatia, et hoc est : ISon enim aece.Kistis ad
justitiain ct niiscricordiam Dei. Justitia cst in eo asperitatom legis, quam describit, ut econlra inlel-
quod lla{fi'llat. Misoricordia vcro in oo ijuod rccipit. ligatur suavilas giatiie, non ad ignein, sod ad Spi-
Vers. 8. — Krgo adullt-ri. Nola non jiire vocari rilum sanctum, i|ui cst ignis oonsumons peccata, ad
palroin, ([ui o\ adnllorio gonueril, i|uia ali oo tjonili, ipiom non molii oorporis, sod spiritu itur. Turbiucm.
non dicuntur lilii loyilimi. Turbo cst vis vontoruin cum grandine et pluvia, el
Vers. 9. — l{evert'bamur. Revereri esl cuni limo- significatimpetum vitiorum quiB per legem magis
re lionoreni impendoro. damnala siint. Sod modo vonitur ad soronilatom pcr
Vrbs. tO. — Kt illi (iuiih'm. llic alia ralio oslon- graliain Spirilus. Caliiiinem. Hoc ponit ipiia obscura
ditur, (luaro ohti^mporandiiin sit Uco. Ad id quod lox fuil, modo clara intolligontia. 1'roccllam, qiiKest
utiltTst, soilicol, in recipinido sanctificatione ejus. iiiajor (piam turbo, et esl teinpostas qua' quocunque
Vers. 11. — Di.iciplina. Uxc graece dicitur •naiSsia impellit. Hiec est servitus peccati sccundum opera-
id est, eruditio per molostias, (piando jiro pecoatis lionem qua? pcr legom trahebat homines : modo au-
suis mala quis patilur, ul corrigatur prout iiic intel- tom est roquios a viliis imporfoctis.

ligitiir. Ksl ot disciplina cpia» sciontia dicilur, et a g Vkhs. 19. — Tuha; sonum.
Tuba est signum mo-
discendo nomen accopil, ot Griece EitisTYiu.:^ dicitur. tionis ad bollum, motus doloclationis qui non
et est

perlegem, sod porgratiam exstiaguitur. Yocem ver-

Vers. 12. Manus. Id — ost atyectum charilalis,
borum. Hujusmodi vox est logis praiceptio et com-
quo Doum oom]ilcctol)amini olini, iterum erigite sur-
minatio, quam populus gravem putavit el intolo-
sum ad Deum; et genua, id esi forlitudinera, quaj
rabilem, qiiia sola prascoptio orat, sine gralia adju-
solufa est refrigerata charilate.
vanle.
Vebs. 13. — Gressus. Utvestra fides rectc incc-
Vers. 20. — iVon eitimportahant. Quia sine gratia
dat, contitendo quod credit, etsi opus est patiendo.
insufTioientos erant ad observanda prapcepta. Et si
Fides recte dicitur pes, quia totum portat. Ita gres
ftw/m, etc. .Mons est divinilas; bestia, dofectus ra-
sus reclos, ut non aliquis deviet a vera via fidci, sic.
quod est quando verbum blasphemia; pro-
tionis,
ut ille qui carnales observantias recipil, nam hoc
Doum. Tangere est offendere. Tangil ergo
forlur in
est erraro. Et non claudiccl. sicut qui timorepassio-
montem bestia, qui offendit Deuin blasphemia ,
nis titubat, sed sanetur, si erravil vol limuit ; vel
quem pifficipit lox sine misericordia lapidari ; sod in
recti gressus, sunt rocla inlensio in operibus.
Ecclosia, si vult levorti, misericorditor suscipitur.
Vers. 14. — Sanctimoniam. Id ost castitatem
— Sedaecessisiis. Ex superioribus
Vers. 22.
mentis et corporis ; unde: Benii mundo corde, quo- C ista
pendont, ubi dicil ad qua; accesserint post reraolio-
niam{}!attli.\), etc. Sine qua nemo videbit Deum.
nein illorum, et non p;mit contraria eorum quae ex
Ecce quomodo exterruit amatorem boni, id est, vi-
opposito intelliguntur, sicut supra assignatum est,
sionis Dei. Non dixtt, in ignem miltetur; vel, infa-
sed primuin quod ex eis sequitur, ut per hoc magis
tigabilibus lortoribus dabiturfquse tamen vera sunt),
sed volens te amatorem boni esse,
suadeat tenendam esse gratiam. Ad Sion. Id est, ad
id est, visionis
eos qui in alto speeulanlur Denm, quod speculari
Dei, non forraidalorem mali, ait : sine qua nemo
etc. Ex co ipso quod dosideras, le terret.
est magnum pn"eraium. Et civitatem Dei.Hocdicit,
quia Deusin eis habitat quando eos jusliticat.
Vers. 15. — Contemplantes, etc. Ne dubitetis pos-
se esse tam patientes, quia gratia Doi prajsto ost ; sed
Vers. 23. — Qui conscripti sunt. Quasi dicat : Ne
dubilotis ad angelos pervenire, quia vestri anteces-
ne dcsitis ei, hoc modo potoslis relinere graliam. Xe
sores pervenerunt, et hoc est Qui conscripti sunt,
qua radix, etc. Delectalio peccali vere dicilur ama- :

ritudo, et ideo vitanda. Radix amaritudi?iis, raala

id est, cum eis qui in citlis suul, scripti sunt, id est

non dulces fruclus, id esl opera, sed

cogitatio, qua)
in eorum ordine sunt.

amaros generat, quibus impeditur iler ad coelum. Vers. 26. — .^(//iKc- »-('W(?/,etc. Quasi dicat : Jara

Vers. {6.-Ne quis fornicator, etc. Hic quoraodo ° f"«'"""' '"^^'*' ^-^^ *^"'^'<> ™'^^''^'"^
;
P^'' .*^"**' "'''*

contemplari dobeant, ne qua radix amaritudinis ger- quod non snnt movenda. Sed etiam cwlum
ulterius

minel, ostondit per parles in qiiibus ali(iuos de quodinferius est,scilicet aereura unde dicuntur aves :
illis
cffili. Totus autem pene aer iste ventosus, quem ciK-
nolat. Primitira. Vol primogenila sua. Primiliva hic
appcllat honorem ot dignitatom sacerdotii, quia antc lum vel civlos Scriptura vocat istos utique imos :

sacerdotium Aaron, omues primogeniti erant saccr- non illos supromos (ubi sol cl luna et sidera consti-
tuta sunt) dicit hic Scriptura movendos, el alibi,
dotes, sicut fuit Sem: et ha3c erat magna dignitas,
quia do substantia pcrituros, propter magnam sui quaindam commu-
et ot de hoeroditalo palerna majo-
rera portioneni sumobal. Vcstiumquo ornalii locuple-
tationem.

tior resplcndobat, eique bonodiclio dabalur. Ecce Vers. 27. — Qum sunt imtnohilia. Quasi dicat :

quam procul a roligione fuit Esau, (pii pro vcntre Id profeclo snnt, quia quidquid erunl vol iu priuci-

dcdil benedictioncm. Cujus factum ideo commemo- palibus essentiis, vel in formis extrinsecus sumptis,
rat, ut dohortetur ab illius siniilitudine. secnndum id immobilia erunt.
Vebs. 18. — iVort cnim accessistis. Dix«rat, ne Vehs. 28. — Itaijuc regnum immobile. Quia Deus
 :

669 GLOSSA ORDINAmA. - EPIST. AD HEBR. 670

coelura et terram immobilem promittit, patet quod A corpora animaUum extra

castra cremantur et ,

liabemus gratiam, sine qua non possemus ad illud propterea Christus portam passus est, ut nos,
e.xtra

promissura pervenire, sod per eara suscipimus illud qui corpore et sanguine ejus a peccatis mundari vo-
regnum iramobUe, ut ideo nullus desil gratice. lumus, impropcria et angustias passuri, tabernaculi
Habeamtis gratiam. Id est, tidem, spem et cliarita- delicias deseramus. Animalium. Christus per illa ani-

lem in sancta operatione vel Habeamus gratiam,

; : malia significabatur.
id est, gratias agamus de omnibus, non murmuran-
Vers. 12. — Portam. Porta civitatis est sensus
tes in aliquo, quia sic bene servitur Deo.
corporis, inquorum nuUo Chrislus peccavit et ideo
Yers. 5:9. —
Deus noster ignis. Id est Spiritus extra passus. Et nos ostio sensuum vitUs
:

clauso,
sanctus, qui est donum et gratia illa, quia nobis gralis
extra patiamur.
datus.
Vers. 15. —
Per ipsum ergo. Qui est nobis via, a
CAPDT XIII. quo sumimus exemplum, ad martyrium curramus.
Confidentium. (Aug. ) Ergo qui Umetis Dominura,
Vers. 1,2. — Charitas. Ab hoc loco moraliter
laudate eum, etc.jwyue adcujusinvisibiUs sacrificii
instruit Apostolus, quasi diceret : Quia charitas est
illud visibile sacrum signum erat.
hahen(ia,ipsa.manealm\obis, elhospitalitafemnolite
oblivisci. Perhanc enim quidam latuerunt, utLoth Vers. 16. — Beneficentia;. Evacuala sententia
nesciens esse angelos, sciens tamen quis pravorum de gula, redit ad mores. Bene/icentiee, id
in eis
esset.
est, largitatis in alios. Et si vestra substantia sit

ablata, tamen ex his quse habetis eleemosynas date.

Vers. 3. — Tanquam simul vincti, id est, sicut
Hoc supra dixerat : Non deserentes coUectionem.
vobis vinctis velletis subveniri, vel laborantibus.

— Sint Vers. 17. — Ut cum gaudio. Faciamus uUque

Vers. 5. mores. Postquam sua Hebrasi
ista cum gaadio, quando videmus homines proficere
perdiderant, volebant iterum congregare : quod in verbis Dei. Tunc enira cum gaudio laborat ope-
Apostolus prohibet. Sed ne diceient : Quid si neces-
rarius in agris, quando altendit arbores, et fructum
saria defecerint?subditconsolationem. Sine avaritia.
videt;quando attcndit segetem, et videt ubertatem.
Avarus est qui tenax est in largiendo, cupidus in
Tunc inteUigit quod non sine causa laboravit, non
accipiendo. Non te deseram. Hoc Deus dicit omni
sine causa dorsum curvavit, non sine causa manus
speranti in se, sicut Josue, ita est nobiscura, ut con-
attrivit, non sine causa frigus aistusque toleravit.
fidenter dicatnus, etc. Neque derelinquam.DeTelia-
Non crpedit vobis Non dico : non expedit illis,
queretur qui farae periret sed quia hoc non est, ne
:

quia etiara illis prodest trislari de vobis. Nam Uli

sit horao cupidus.
prfepositi, quando conlristantur de maUs vestris,
Vers. 6, — iVon timebo, etc. Ilomo oranis adver-
expedit ilUs ipsa tristitia, sed non vobis. Simi-
sarius, etiam diabolus, qui horao ab officio, eo sci-
liter ergo in Dominico agro bonum operemur prse-
hcet quod hominem decipiat.
lati et subdiU, ut simiUter de mercede gaudea-
Vers. 7. — Mementote, etc. Quia longum est de
mus.
singuhs dicere, monet sequi magistros.

Vers. 8. — Jesus Christus, etc. Hoc pertinet ad

Vers. 18. — Orate pio nobis. Superbiam elatio-

superiorem sententiam, ubi testatus est Deum di.xisse nemque mentis quorumdam pontificum percutit, qui

Non tedeseram, neque derelinquam. Poterat enim il- dedignantur precari subjectos, quatenus pro eis

lis \ideri, quod haec promissio ad Josue tantum per- orationes fundant. Bonam conscientiam habemus, id

tineret, ad quod respondet, quod et nos juvabit sicut est, conscientia nos non accusat, nec nobis conscU

juvil iUum. Quasi : Non est dubitandum, quia qui sumus quod vobis insidias fecerimus, nihil cum fi-

heri, id est in praeterito, adjuvit Josue, hodie, id est

ctione protulimus, nihU negotiationis gratia fecimus.

in prsesenti, adjuvat et adjuvabit futuros per omnia

Ne ergo sinislre quid arbitremini. In omnibus. Ac-
saecula.
cusabatur Apostolus quod suam gentem negligeret,

Vers. 10. — i/aftewus a/iare, etc.Nonstudendum ]-j sed ostendit se habere affectum ad
gentiles, de quoriun prseteritis bonis gaudet, eisque
omnes Judaeos et

escis, quia habemus altare, id est corpus Christi, in

in futuro meUora optat.
fide cujus oblatae preces et operationes sunt ac-
ceptae Deo, de quo edere non habent, elc.Taberna- Vers. 21. — Faciens, in vobis, etc. Nihil enim
culo, etc. Idesf,observantiislegis,utquicibosdiscer- boni habere potestis, nisi illo praeveniente et sub-
nunt et alia hujusmodi legalia servant, quae nomine sequente.
labernacuU signat, quia ad tempus sunt imposita ; Vers. ii. — Etenim perpaucis, etc. Quasi : Non
vel, nostrum corpus recte dicitur tabernaculum, potest quisquara longitudinem sermonis abnuere, hoc
quia ad tempus in eo manendura est, et ideo non est quippe erat quod adversarii faciebant,'et ideo latenter
ei serviendium in desiderUs. hoc tangit.
Vers. U . — Quorum enim, etc. Per duplicem al- Salutate omnes propositos vestros. Sicut generaliter
legoriam, quarum una est Veteris, et altera Novi ominibus scribit, ita generaliter omnibus praelatiset
Teslamenti, probat corpus Christi non essse eden- subditis salutem optat. Salutare enim est salutem
dum ab his qui tabemaculo deserviunt. Ad hoc enim optare.
 ;

671 WALAFRIDI STnABI FULD. MON. OPP. PARSI. — TIIEOLOGICA. 672

PROLOr.lIS S. IIIEIIONYMI IN SEPTKM EnSTOLAS GANONICAS.

{Vide Uieronymi divinam liihliothecnm, Epist. ad Paurnium, ct librum dc Viris illustribus.]

EPISTOLA CANONICA B. JACOBI.

AUGUMHNTU.M. A iiui : Bcattis rir, etc. Non solum verbera ct carcercs

(lebetis pali, sed et ainissionem rerum tcmpora-
Jacobus apostolus sanctum inslituil clerum dc cul-
hiim, ipuc siint viles et transitoria?, et amatorcs ea-
tnra coMostium pr.-ccoptorum, ••t rcgula calliolica'

dc
rum punicndi.
observantise, cldo invictaj paticiitia? niajestalc, et

revelationc pluriuiorum, cl de mandalionc magi- Vebs. \'i. — Nemo, cum tcntatur. (Bed.) Ilacte-

strorum. nus de tentationibus extcrioribus, nunc, ctc, u.^que

ad ethomincni quasi ex necessitate pcccarc.
CAPUT PRIMUM.
Quoniam a Deo ^i'»/rt/?fr. Bxteriorem tentationem
Vers. i. — Jacobus. Ul6 ccclcsia! Hicrosolymi-
immiltit Deus ad prohutionem suoruni, inleriorcm
tana>, post aposlolos ad pra?dicandurn missos, curam vero, qua s;cpc concipilur furtum, adulterium, homi-
et regimon susccpit. /)»0(/ci;im ;r(7(i(/'!(S. Pra;ciiniam
cidium, non immittit Dcus.
sollicitudinem de habere ad duodecim pcrtine-
istis

bat apostolos, qui legatione pro Domino in circum-

Vers. 14. — Unusquisque tentatur. Duo sunt ge-

cisionc fungebantur. Unde et Paulus dicit : Jacobus,

nera tcntationum : unum quod
secundum probat,

vidchanturcolumna' cs.^e,
quod tentavit Dcus Abraham. Aliud quod decipit,
et Cephas, et Joan)ies,ijui
secundum (juod Dcus nijminem tcntat. Cum super
de.rteras dcderunt, ctc. Idcirco cis scribit proDcipuc,
'

apostolis super eos ordinatus

B fundameutum, lignum, feiium, stipiilam cpdificamus,
et quia ipse a cffiteris
diaholus supcrponil inccndium. /K(hficcmus aiirum,
erat episcopus.
Vers.. 2. — Omne gaiidium. Ne indignemini si argcntuni, lapidcs pretiosos : et tentare nonaudebit

vos patimini, quia non cst nec tamen oranino desisiit, sed scdet in occultis ut
mali in mundo llorcnt, si
interficiat innocentem.
Christiame vcritatis in tcmporahbus cxaltari, sed po-
tius deprimi. Mah nihil habcnt in codo, vos uihil in Gcncrat mortcm. Sicul (pii tcntatus superal, pra"-

mundo. Spc ilhus boni ad quod tenditis, quidquid in mia viloe ; ita qui concupisccntiis illectus supcratur,
via contingat, gaudere debetis. Cumin tentationes. merito ruinammortisincurrit.
A perfectioribus incipit de e.xtrinsecis tcntationibus. Vers. 17. — Omnc datum, etc.(BED.) Postquam
Vers. 3. — Probatio fidei, etc. (Bed.) Eadcm docuit quod vitia non a Deo nobis, sed a nobis
sentcntia, sed converso ordine in Paulo lcgitur, etc, sunt, etc.,M55uea(idonum perfectumpotestintelhgi.
usque ad per quodfidcs perfectaprobatur.
Ncc vicissitudinis. Luraen ejusaliquaumbranonin-
Vers. 6. —
Qui autem hcesitat. Qui conscientia
ul ahqua mala immittat. Semper hona lucis
terdicil,
peocati pressus dubitat de pra^miis ccelestibus, su-
suntiuDco, sedcjusdona in nobis aUquando sunt quse
pervenientc vento tcntationum, facilc dcserit lidci
'•
supervenientia obumbrant peccata.
statum, etsecundum lcntantis voluntalera, ad llatum '

venti per diversos vitiorum raptatur errores.

Vers. 18. — Voluntarie. Omne bonum est a Deo,

Vers. 10. — Dives 0M<m. Divitem vocat eumqui ct non meritis vestris ad hoc accessistis, sed sola

non nocct habere gratia divinaj voluntatis. Vt simus inititm, etc Per
totam spem in divitiis ponit ; divi-
hanc genituram non putemus nos esse id quod ipse
tias, scd amare. Dives autem glorictur Ironice.
cst, sed ([ucmdam principatum in crcaturis, ad-
Quasi: Non dcbct gloriari in sua gloiia cpia super-
optione nobis conccssil. Undc ahus translator ; Ut
bit et ahos oppriinit, quia fiuienda cst et liumihanda
sinms primitioe creaturarum ejtts.
in inferno. Vel, Glorietur in liumilitate sua, id est,
non humihel sc subscrviendo ahis
in supcrbia, sed Vers. 19. — Tardus ad iram. Non tcmere, el

de (livitiis. Quoniam sicut flos feni. Justus ut pahna sine causa aliquis irascatur, vel conlra subditos pec-
tlorct, injuslus ut fenum ([uia illc manct, hic cilo
: canlcs, vcl conlra quoslibct fratrcs, vd coutra fch-
transit. Flos justi spes qua; fructum cxspcclal, ra- cilalcm malorum, (|uia maturitas sapicnliaj non nisi
dix justi charitas quaj iinmobihs manct ; mah radix tranquilla mcnte percipitur. Et qui iratus judicat-

cupiditas, llos deh^ctatio tcmporaUum. ctiamsijusliliamjudicat, tamen divini examinis justi-

Vebs. 11. — Dives in itincribus. Six divilis tein- tiam. in qua pcrturbulio uon cadit, uonpotcst imitari.
poraha sunt, (|uiluis bealilicari (piferit, qua; cito p Vehs. 21. — Propterquodabjici(Htci,ote.MoiMit
deslrucntur. Ardor .solis, adventus scvcri Judicis :
Hd iuquirendam doctrinam, ad quam suscipicndam,
vel in morte cujusquc improvisus, vel in judicio com- ct ut in ea possint proliccrc, liortaliir uunc ad mun-
muuiter. In (juo justus ut arbor fructifcra manebit. (liliam covporis ct animic.Qui cnim non di"clinat a

Vers. 12. —
licatus vir. Quia dillicih; cst horlari iiudo, non potcst Umuin faccrc. In.utum vcrbum.

ad contcmptum mundi, sulxht (h> maguitudinc pra'- Quod veslrjs eordibus prsedicando imponimus, vcl
 — :

673 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. B. JAC. 674

verbum quod insitum et seminatum est in die re- Aneoranino contemnendi divites putentur, subdit :

demptionis, quando vos genuit Deus ; nunc perfe- quasi dicat propter prasdictas causas non sunt eli-

ctius suscipile, et operibus implete, quid in myste- gendi, sed si perficilis hanc legem quae dicit :

rio tenetis. Ditigcs proximum(Matth.\\ii), benefacitis quia, ;

Vers. 23. —
Considcranti vultum. Quiproponitin et si divites propter divitias non sunt eligendi,

animo suo considerare in Scripturis quasi in spe- non lamen propter Deura minus sunt diligendi.

culo vullum nativitatis, qualiter honio sit natus, Regalem. Id est excellentera, vel quia communis
quam fragilis, vel quid futurus, quam brevisaevi, in cat omnibus, et oranes coraplectitur. Vel quK dicit
quantis miseriis positus, coupunclioMem magnam Nonconfundaspcrsonampaupcris,nec honorcs vul-
et volunlatem poenileudi contraxit; sed slatim, ali- tum potcntis {Levit.-aix), el aVibi : NulUi erit di-

qua tentalione seductus, obliviscitur corapunctionis, stantia personarum : ita parvum ut magnum au-
et ad peccata redit. Hujus inconstantiae comparat dictis, quia judicium Dei est (Deut. i).

eum qui libenter verbum audit, et implere negligit. Quicunque autem. Ne putarentcon-Vers. 10. —
Et est similitudo inter illum qui sponle sua, sine do- teraptibile esse peccatura in hac una le legem trans-
ctore se ad Scripturas applicuit, ot illum qui ab alio gredi, addit Quicunque autem, etc. Offendatautem :

Scripturas audit, cum neuter impleverit. B in uno factus est omnium reus. Vere qui in uno of-
Puer cum nascitur vagit, per quod indicatur do- fendit est transgressor totius legis, quia qui peccat,
lor anima;, et quod in vita intrat ad miserias car- contra auctorem legis facit, quem in sua lege ne-
nis, quera dolorem postea obliviscitur, consuela il-
gligit, et contra charitatem, quae est causa et ma-
lecebris carnis anima. ter totius legis. Hanc sentenliara ex siniili videaraus
Vers. 26. — Non refrenans linguam suam, etc.
Si quis me offenderet, omnes fratres et amicosmeos
(AuG. Serm. 3 ad fratres in eremo.) Verbositas quid in me otfenderet, et quodaramodo contra oranes pec-
aliud est? etc, usqiie ad et tu diligcnter attendas :
caret. Sic qui unum mandatumnegligit, CKtera, quae
Qui non refrenat Ibujuam suam, fiujus varia estreli- completa videbantur adjuvare, sibi inutilia reddit.
gio, etc.
Veus. 27. — Et immaculatum se custodirc ab lioc
Vers. 12. — Sic loquimini. (Bed.) Quandoqui-

saiculo. Per saeculum intelligit muudura, seu omnia dem malum est divitem propter divitias eligi, elc,

mundo, ut sunt concupiscentia carnis, Mx^ufat/quaj spontaneos vocat ad poenitentiara et

quse sunt in
et oculorura, et superbia vitaj.
peccata dimittit.

Quasi diceret:Beneloquimini, et bene facite quia :

CAPUT II.
p, si negligitis, gravius damnabimiui (piam <[ui fuerunt
Vers. 1. Nolite.Quasi dicat : Dominus non intempore Moysi, quia cui plus conirailtitur, plus ab
divites invitat ad fidem et pauperes despicit, sed Quo plus majoreraquis misericordiam a
eo exigitur.
pauperes elegit in hoc mundo, et eos fide donavit. Domino consequiiur, eo injustius indigenti proximo
Mundus pauperem abjicit, divitera colit ; fldes misericordiam negat, et justius luit pcenas impie-
Ghrisli econtra docct quia omnis gloria divitum talis.

tanquam ilos feni, mirericordia in paupcres tloret Vers. 13. — Superexaltat autem. (Bed.) Sicut in
in a;ternum. Domini gloriic. Dominum gloriae nomi- judicio dolebit ille qui aon fecit misericordiam,
nat, ut ejus jussis obediatur, qui sempiterna gloria ita qui fecit, remuneratus exsultabit atque gau-
remuuerat id quod pro ejus araore pauperibus datur. lebit.

Vers.5. — Audite. ihEV.) Diligeutius atlendite, Vers. 14 — Quid proderit, etc. (Id.) Hic latius
quia non qui ditiores in steculo, etc, usquc ad sed disputat de operibus raisericordiae, ut quos praece-
hos taraen exspeclalione fuluri regnipraeclaros red- dente sententia terruerat, consoletur, docendo quibus
didit et nobiles. remediis expientur quotidiana peccata, sine quibus
Nonne Deus. (Bed.) Pauperes elegit Deus qui alibi non agitur vita. Ne iUi qui non in uno tantura, sed
ait : Nolitc timere, pusillus grex, quia complacuit in raultis offendunt, in judicio inveniantur rei ora-
Patrivestro darc vobis regnum. Pauperes etiamD nium.
quorum nutriretur officio elegit.
parentes
Vers. 6. —
Nonnc divites. Apertius ostendit quos
Vers. 18. — Sed dieet quis. Non solura propter
prajdictas rationes debetis ad bene operandum inci-
divites superius dixerit, scilicet illos qui divitias
tari, sed etiara propter hoc ne improperiura ab
Chrislo praeferunt, et ipsi alieni a fide, eos qui cre-
ahis patiamini, quia aliquis assumpta fiducia de
dunt per polentiara opprimunt, et ad judicia po-
suis operibus ut ostendat solara fidem non valere,
tentiorura trahunt. Et est alia causa quare non sunt
iraproperando dicet : Tu fidem, etc.
eligendi, quia mala iuferunt fidelibus.

Vers. 7. — Blasphcmant. Haec aposlolorum tem- Vers. 19. —

Tu credis, etc. Probavit eos qui opera
poribus plures geutilium et Judaeorum, maxime di- non habent veram fidem non habere nunc cujusmodi
tiores fecisse inveniuntur. fidem habeant, patefacit, ne iUam talem fidem
Vers. 8. — Si tamen legem. Quia aspere et de raagnifaeiant. Et dcemones credunt, et contrcmi-
conteraplu divitum locutus erat, et quodammodo scunt. (Bed.) Scriptura est, etc, us q ue ad difmonihus
contrarius legi divinae, quae oranes diligi praecipit, tardiores et proterviores sunt existimandi.
 —
675 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIKOLOGICA. 676

Vers.SO. — yis auteinscire, o homoinatiis? (B^D.) Acoujungiluv &ic ad sociuentia : Sicut autem frcnos
Probalo, quoil lides sine operibus niorlua esl, ctc, equis inora mittimus, ita et lingua modicum qui-
usquc ud imitentur in tentationi! el iu operatione. dcm membrumest, ctmaynacxaltat.
Vehs. 21. —
Abraham patcr noster, etc. (iD.)Quod Vers. 5. — Etmaijna e.caltat. (Id.) Prujmia, si im-
Abrahamper lidemsinc opcribus justiticatus dicilur, petus dirigenlis bene oam gubernat ; si male, sibi
etc, iiSijue ad de ulroi|ue in exeniplum proponitur. suis([ue niagnam perditionem oxaltal, undo Salomon :

Olfcrensfitium suum hnac supcrallarc ;'Ma^'na len- Mors ct vila in manibus linguit{l'roi'. xviu). Vitam
talio, cuni llliuin jubobalur occidoro ; magna tidos, cxaltat, si beno docot licclesiam ; mortem si male.
cum otiam do mortuo credebat so posso senien acci- Agitur namque contra illos qui, et vita et scientia
perc ; niagnum opus, cum dilectissimum non dubita- dostituti, docere pra;sumebant. Magna ergo exaltat
ret offerre. lingua qua; CKtororum verba et sensus despiciens,

Vers. ii. — Vides quoniam fides cooperabatur singulariter so sapientiem jaetat et lacundam. Contra

operibus ilHus, ct cx opcribus, clc. Quia obtulit illura, ([uod : yolilc mulliplicare toijui suhlimia ijloriantes.
in quo acceperat proniissionem, apparet magna vir- Ecce quantis iynis. Sic et lingua iucontinens ma-
tus lidei : quia, etsi eum offerret, credebat promissio- gnam materiam bonorum operum perirefacit, itaque.
ncm implcndara, quia potenlcni credebal Domn B cimi fere sit impossibile vitari prccatum lingux
etiara suscitare morluum. etiam a pcrfectis, non quivis debet appetere magi-
Similitcr ct lUuib mcrelri.r. (BED.)Ne causarentur sterium.
opera tanti patris se imitari non posse, etc, usque Vers. C. — Universitas mii/uito^w. Universitatem
ad et annumcrata in generationibus Salvatoris. dicit, quia per eam cuncta fere facinora, aut concin-
nantur, ul latrocinia, stupra : aut patrantur, ut per-
CAPUT in.
juria, falsa teslimonia : aut dofouduntur, ut cum
Vers. 1. — Solite. Sicul monui vos ad opera fa- quilibot impurus excusando scelus ([uod admisit, si-

cienda, sic moneo ad vitanda stultamagisteria. Noti- nmlat bouum quod non fecit. Quce maculat totum

tc plurcs. Multi fuero toiiiporibus apostolorum, qui corpus. Et quia lalis est lingua totum corpus macu-
descendentes de Juda^a Antiochiam, uon bene eruditi lat, el immundum facit repulari iu couspectu Dei,

iu lcge tidei, docebant, crcdentescx genlibus debere ct ideo grave cst subire magistorium : quia constitui-

circumcidi, et alios errores induccbant, quse veris prse- tur in mcmbris nostris, una est de membris nostris,

dicatoribus non parvum laborem nimis propinqua nobis.

(lucestionis conlule-

runt. Hos orgo ab ofticio verbi removet, ne impe- Inflammat rotam, elc. (Bed.) Contaminat totura
diaut veros prwdicatores. Q procursum vitae temporalis, etc, usque ad per cae-
tera mombra ad affeclum pcrduccre cogit.
Majus (Bed.) Qui indoctus officium docendi usur-
pat, ctChristum non sinccriler nuntiat, majorem Vers. 7. — Omnis enim natura bestiarum, etc.
damnationem meretur quam si solus suo scelcre (Id.) Legimus in Plinio immanissimam aspidem in
periret ; sicut contra, qui bene ministrat, gradum iEgypto a quodam patrofamdias domitam, quotidie
sibi bonum acquirit. de caverna sua egressam et a mensa ejus annonara

Vers. 2. — /« multis. Vere periculosum est reli- percipere solitam. Legimus in Marcellino, tigridem

quis praeesse velle, quia non tantum vos minus eru- mansuetam factam ab India Anastasio principi

diti, sod nos omnes pra?dicatores, etiam majores in missam.

muUis offendimus, alii niale docendo, ct aliis raale Vers. 10. E.r ipso ore procedit. Alii videntes
vivendo, et aliis modis. Se illis beatus Apostolus quod agimus exemplo nostro inducuntur, ut simili-
connumerat, ut liberius arguat. Aliter justus, aliter ter bencdicant et maletlicant.-Ytin oportet. Vere non
malus oflendit ; justus carnis fragilitale, nec justus oportet ut eodem ore bencdicamus de capite, et
esse desinit, unde Salomon : Septies in die cadctju- malodicamus dc mombris. quia amaritudine male-
stus ctrcsurget ; sicul ipiotidiana est ofteusio, ita dictionis consumitur dulcedo benedictionis.
quotidiana est medcla orationum, et bonorum ope- D Vers. U. - yunquid fons. Oportet prceiiicalo-
rum, sed impii corruunt in malum. Si quis. Vultos-
amara pr»dicationc uti, abstrahendo,
roni aliquaudo
tendere inevitabilem verbi offensionem, ut impcritos
ineropando. Quod satis difllcile est, ut diversis ver-
delerreat, ne cupiant pr;clationem : (juia eum qui
bis ad idem tendentibus ulrumque facere possit.
cupil prjeesse, oportet aliis perfectiorem esse, ue
Vers. li. — Nunquid potcst, fratres. Non potesl
offendat dum debet prodessc ; sed imperiti nonpos-
fieri ut doctor sit ticus dulcedine beatitudinis ad
suut in pnodicando non oflcndere.
quam monet, ct dulcibus utatur verbis,etut sit vitis,

In verbo non offendit. (Bed.) lUo videlicet, cujus facions oblivisci omuium temporalium,ad quodopor-
offensionem humaua potest vitare fragililas. Ut ver- tol asperis uli : hoc ergo ditliciloest. ^Ji-wjt-^/uir irt/ia
bum doli, detractionis, superbia;, jaclanti;e, sed ct dutccm potest faccre aquam, idest,aliquispraHlicator
otiosx et supcrflua; locuiionis, hic perfectosestvir. acriler raordens mores aliorum, in eadem docU'iua

Vers. 3. — Si autcm frenos cquis in ora mitimus. non potest esse dulcis eisdem.
(Be».)Iu ora nostra nmllo magis debenuis mittere. Vers. 13, — Quissapiensetdisciplinaliuintervos*
Quidam libri habent : Sicut auteni frenos equis, et Confutatis illis qui ueo vita) sanctilalem, nec liugu»
 ;

G77 GLOSSA ORDINARIA. EPIST. B. JAC. 678

conlinenliam habent, monet illos qui sibi sapientes A dct, dicit Scriptura : Superbis resistit, hnmilibus
Tiflel)anliir , vel etiam erant , ut sapienliam magis autem dat gratiam. clc. Malos omnes punit Deus,
ostendant disciplinate viveudo, quam alios docendo, sed superbis specialitcr resistere dicitur, quia majori
quiaquiproclivior est ad docendum quam faciendum, poena plectuntur, (|uiDeo subdipoeuitendonegligunt
aliquando jactantiam, vel contentioncm incurrit, vel Sed humilibus dat gratiam ,
qui in suorum plagis
invidiam contra alios doctores , et alia mulla mala. vitiorura raanibus veri medici se subdunt.
Vers. 14. — Et mendaces csse (idversus veritatem. Vers. II. — Detrahit lcgi, judicat lcgem. Quae de-
Nolile menliri Deo , cui in baplismo promisislis tractiouem prohibuit. Quasi dicat , lex non fecit.

abrenuntiare pompis diaboli ,

quod non facitis cum Vel ,
qui detrabit fratri legcm facienti , detrahit et
de bonis superbire vultis. judicat legera quare talia jussa dederit, quae injurias
Vers. 17. — Quce autcm. Haec est mansuetudo fratrum jubet oblivisci.
quam superius habendam esse prajcepit , zelo ama- Vers. 13. — Tuautem. Non solum ideo debes vi-

riludiuis et contenliouibus adversa. Primum (juidem tare detractioncm , ne ut transgressor a Deo judice-
pudica cst. Nisi primum pudicitia sedeat in mente, ris, sed ideo etiam quia forlasse in nuUo praecellis illos

nuUa perfectio sequetur in opere. Suadibilis, bonis quos vituperas. Ecce nunc ,
qui dicitis. Post incre-
consentiens. Si quid miuus agit, vel propter ignoran- r» pationem detractionis , arguit illorum temeritatera
tiam, vel propter negligenliam , bonorum suasioni qui , non habentes certitudinem vitae, cupiditate
assensum praebet. temporalium vitara et lucrum promitlunt sibi in fu-
Vebs. 18. — Fructus autefn. Postquam sapien- turum. Faciemus ibi quidem annum, et mercabi-
tiam per singulas virtutes distiuxit ul facilius invitet ; mur, etc. Multimodara stultiliara nolat eorum qui et

ad hanc, fructum ejus subjungit : hi pace seminatur. de lucrorum augraento agunt , et se raulto tempore
Nonpostulat videridoctiorvelsanctior quam est : non victuros arbitrantur, et suae potestatis aestimant , ut
lacerat proximum ad commeudationeni sui, quod con- annum faciant et in his omnibus superni judicis
,

tentiosa facit sapieulia. Non soluin propter prsedicta examen ad mentera revocare conlemnuut.
debet hujusmodi sapientiam appetere , sed etiam Vers. 1.5. —
Qucecstcnim vita wim ? etc. Non
ideo; quia a facientibus pacem quasijacientibushoc consenlit illis qui dicunt post mortera nihil esse , et

semen seminatur, et pra;paratur in pace aeternae mortem ipsam nihil esse. Sed ita loquitur ut doceat
beatitudinis fructus, id est merces justitiae, quae pro quod vita pravorum brevis est in praesenti quam :

justis operibus retribuitur. Qui igitur hic studct taraeu in futuro mors aeterna sequetur.
paci , et terram cordis sui opcribus pacis quasi se-
niente aspergit justum
est ut habeat a3ternam pa-
, C.APUT V.
cem, quasi fructum hujus seminis. G
Vers. 1. — Agite nunc. Tempore accepto et in
CAPUT IV. die salutis , fuluras poenas fletibus et eleeraosynis

Vers. 1. —
Unde bclla ctc. (Bed.) Prohibuerat ,
redimite.
zelum et contentiouem undc etiam lalius disputal, , Vers. 3. — Et cerugo. (Bed.) Non solura iraraise-
addens alia vitia quae iude sequuntur ex conten- :
ricordes divitesvisibihsgebennajigniscruciabit, etc,
tione concupiscentia, ex concupiscentiis bella et lites. usque ad et propterea gravius punietur.
Qui enim cupit prajferri, vel temijoralibus abundare, In testimonium. Id est ad augmenlum pojnarum,
odit, iavidet, occidit. id est ut hanc visibiliter intuendo majores crucia- ,

Vers. 2. — Proptcr quod. Proptcr ha;c , scilicet tus sustineatis. Manducabit carnes. Id est corpora
quod Deum digne postulatis ; si enim illum pia in- vel carnales concupiscentias ,
quia luxuriosas ani-
tercossioue postularetis etiara temporalia ad usum mas, et exterius saeviens flararaa cruciabit , et inte-
necessaria, et non solum sempiterna daret. rius pungens dolor suae tenaciae accusabit. Sicut
Vers. 4. — Adulteri, nescitis, etc. (Bed.) Dixerat ignis, qui consumitmelalla et cffitei'as res, sicaerugo
^Supra de apertis inimicis Dei, etc, Jisque ad et per vestras carnes.
hoc inimici Dei constituimini. JJ Vebs. 4. — Ecce merces. (Bed ) Magna est horai-
Vers. o. — An putatis '! etc. Nou debetis litigare :
num iniquitas ,
qui pauperes nolunt suscipere ; sed
nam spiritus ,
qui in vobis est non concupiscit ad
,
major est quando mercenariis , el faraulis debilara
invidiara , sed potius facit concordes et hoc dicit ,
Unde Job Siad-
laboris raercedera nolunt reddere. :

Scriptura : Ad invidiam concupiscit spiritus qui ha- versum me terra mea clamat ct sulci ejus deflent f
bitat in vobis. Vel spiritus concupiscit ad, idest con-
:
si fructus ejus comedi absquepecunia?
tra invidiam, id est hocdesiderat, ut invidiatoUalur;
Vers. 5. — Epulati. (Id.) Nec tantum peccastis
vel , cupit ut invideatis mundo , nec ametis eum superflue cougregando, etc, usque ad et caeterorura
vel, spiritus cujuslibet hominis cupit temporalia ad scelerura quae fecerant Judaei.
invidiam, quia invidet aliis quod uon habet. Vers. 7. — Patientes. (Id.) Increpatis superbis et
Vers. 6. — Majorcm autem datgratiam.Spmlus iucredulis, etc, usque ad unde Apostolus : Habetis
gratiae non facit invidere imo dat gratiam , , id est fructum vestrum in sanctificatione, fincm vero vi-
gratuita dona majora quam sunt divitiae
, seeculi. tam aternam (Rom. vi.)
Propter quod, id est ut sciaraus, dat, et quibus non Vers. 10, —
Prophetas. (Id.) Propheta;, qui tam
070 WALAFRIDl STRABI FDLD. MON. OPP. PARS I. - TIIEOLOGICA. C80

sancli eranl ut Dei Spiriliis pb'r eos siia mysleria lo- A ""* oralioue oraiulo laiii loujjo toinporc continuerit

querctur, etc, usijue ad de Domiuo ((uantuiii ad cuilos , terris imbres avcrterit , iVuctus mortalibus

exitum mortis. negaverit.

Vers. 11. — SufferentiamJob. Non dicit : fiiiem Et rursum. (Bed.) Ubi Elias tempusperspexit.ctc.,
Joh, cui temporalia sunt restituta , sed siiljerentiam usqiie ad quid ergo mulli tideles multis oratiouibus

Job. Et /inem Domini ,

quia ad paliendum exemplo Vers. 19. — Si quis cx vobis. Ostcnsa cftlcacia
Job invilat, et tamen iioii ut teuiporalia recipiant, oraliouis , osleudil (luanli sit meriti pro fratribus
sicut Joli vetus liomo , sed Eeterna sicut Chrislus orarc , el ad sospitatem revocare , ut qui in supe-
novus liomo. riori parte a lingiia nosira maliguam et otiosam lo-
Et finem Domini. (Bed.) Audistis lectione, vidistis cutionem removit, in tine Epistolae qiiid loqui de-
oculis in cruce louijaminiler patieutem sed , el glo- beamus, ostendcret. Oreiuus, el psallamus ,
quolies
riam resurrectionis et ascensiouis livangelica prae- adversis pulsamur, peccata confiloaiiuir, pro iuvi-
dicatione didicistis. cem oreinus iit salvemur : pro saluie proximorum
Vers. 13. — Oret. Ne murrauret, nec judicia Dei non soluin lemporali scd potius a;lerna. Si euiin ,

vituperet , sed ad licclesiam currat tle.xis geiiibus, magna; mercedis est a morte eripere corpus quando-
ut Deus consolationem mittat. ji quc inoriUirum quanti meriti est a morte auimam
,

f Vers. 15. — Et si in peccatis. (Bed.) Multi propter liberarein ccelesti palria sine line vicluram?
peceata etiara corporis plectuntur morle, etc, us- Vers. -20. — Salvabit. Quidam codicos liabcnt :

que ad unde recte subditur : Confitemini, etc. Salvabit animam suamamortc. Et vere qui erran-
Vers. 17.— Orationeoravit. Astruit exemploquan- tem corrigit, per hoc amiiliora gaudia vitae coelestis

tura valeatjusti deprecalio assiduacum Elias tanlum sibi conquirit.

EPISTOLA I B. PETRI.

ARGUMENTUM. per quam hajroditatem in Cffilis accipialis ,

quia qui
non sorvaverit disciplinam Patris non meretur hae-
Discipulos Salvatoris invicti , toto orbe diftusos et redilalora ejus.
peregrinos in hoc steculo monstrat ,

novara vilam prolicere,

et prajteritae
Vers. 5. — In virtute. Nullus sua^ibertatis poten-
vita; piTjnitere suadet el in
p tia cuslodiri valet in bouis , nisi ille perticiat a quo
tola cum soUiciiudiue exhortalur Simon Petrus , ti-
initium bonae actionis habetis. Laborate de fide per
lius JouK, provinci;e Galilceas, vico Belhsaida, frater
tidera , venturi in salutem seternam ,
quae ctiamsi
Andreae apostoU.
modo non apparet , tainen parata est revelari , si

CAPUT PRIMUM. nos fueriinus parati.

Vers. 1. — Advenis. (Bed.) Advena; Latiue, Grsece Vers. 6. — Nunc, si oportet. Si , id est quaravis

proselyti, elc, usquc ad habentcs : Charissimi, oporteat. Vel , si oportct contristari , non deticia-

obsccro vos tanquam advenas et percgrinos. mus.

Dispersionis. Auno ascensionis mortuus est Ste- Vers. 7. —
Utprobatio, etc, in laude m. Cum
phanus, et multi tiraore dispersi. Ponti. Omnes hae judex laudans vestram fidem dicet : Et dedistis ,

provinci;e Grajcorum sunt in Asia , sed est et alia mihi manducarcelt:. {Maith., xxv).
Bitliynia in Europa de qua illi qui
: in Asia sunt Bi- Pretiosior auro (Bed.) Palientia sanctorum auro
thynii originem habui^ruut. Illa autein quae in Asia coraparalur, elc, usque ad uude et subjuugit : In-
est Bithynia, major Phrygia vocatur, qua; Hiera veniatur, etc.
tlummc a Galatia disterminatur. In laudem. Ul laudabiles et gloriosi sitis per con-
Vers. 2. — Gratia. Sine gratia Cliristi, ad pacera stanliam in rcvclatione, id est in die judicii, quando
ejus nunquam venilur, uihil pacili-
D Deus. Et ho-
reconciliationis revelabilur (luara niagniB polontia; sit

cum por gratiam ejus habere valemus. Et pa.v

nisi norcm, ut dioatur vobis : Venite, benedicti Patris
multiplicetur. Id est nulla adversitas relrahat vos a mei (Matth. xxv).
lau(Ubus Doi, omnis tribulatio invitet vos ad iaudem,
quia omnia ad felicitatem multiplicanlur : ut quod Vers.
9. —
Salutem animarum. Haec salus mul-
tum amanda, quia de liac salule multum exqui-
est
bene cuepistis, perfecle complealis.
sierunt, quando vel quo ordine salus a)terua muudo
Vehs. 3. — Rctjcneravit. (Bed.) Cum nostris me-
Multi propheto! et reges
adveuiret; unde dicitur :

rilis gonerati essomus ad mortoin, clc, usque ad ut

voluerunt videre quai vos videtis , et non viderunt
per munditiara sitis coeli et sedos Doi.
Vers. 4. — Incorruptibilem. Naturahter non est
(Matth. xiii).

anima incorruptibilis , sed gratia Dei per tidein et \sKS. iO. — Prophetaverunt. Palam horaiuibus

justiliam ad inl(.'lloctuin porlioilur incorruplibilis. loqueiulo ot oxpoueiulo ea qua> in occullo interuiie

In vobis. Uui dodit vobis crodoutibus poloslalom li- coulomplalionis ipsi cognoYoraiil.

lios Dei iieri, posuit in vobis iUam perseverautiam, Vkrs. 11. — /h quod vei, eic. Quod leaipus, id
681 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. I PETRI. 682

est quo anno, vel sub quo principe. Quale, bellico- A dium bonae conversationis ,
quales sunt infantes

sum vel pacificum, vel quo ordine, per partum vir- recenter nati per nalurara setatis.

ginis, vel quo alio modo. Spiritus Chrisii. Archan- Rationabile. Estote infantes per malitiam rerao-
gelos et propinquos, vocat spirilus, per quos opera- tam, rationabiles tamen per sapientiam : nec ratio
tur Dorainus, quia Cliristo sunt subjecti. Posteriores aliqua ad versutias «aeculi vos trahat, sed sine dolo
glorias. Duae sunt glorificatioues Doniini secundum sitis; unde : Estote pruderites sicut serpcntes
suscepti liominis formam. Una qua resurrexit a (Matth. x), etc.
raortuis, et alia qua ascendit in coelura ante oculos Lac concupiscite. (Beda.) Tangit illos qui ad au-
apostolorura. Restat tertia, et ipsa erit in conspectu diendas sacras lectiones fastidiosi adveniunt, ignari
liorainum, cum in raajestate vcnerit ut reddat cuique illius sitis et esuriei, de qua Dominus ait : Beali qui
secundum opera sua. esuriunt et sitiunt justitiam (Mattli. v). Ideoque
Vers. 12. — Vobis auteni ministrahant. Hoc tardius ad perfecla salulis incremenla perveniunt,
ideo dicit ut raoneat illos quo possint sohdo cibo verbi refici, id est, arcana
curam gerere salutis oblatae,
quam sic amaverunt priores sancti. cognoscere divina, vel majora facere bona. Ut in eo
Spiritu sancto. (Beda.) Spiritus in prophetis, spi- crescatis. Ut etiam bene discendo, per sacra Domi-
ritus in apostolis, ita apparet, quod propheta; etp nica'. incarnationis perveniatis ad contemplationem
apostoh eamdem salutem nuntient. lUi venturam, divinae majcstalis.
isti impletam. Una itaque Ecclesia, cujus pars prse- Vers. 3. — Si tamen gustastis. (Id.) Hoc pacto
cessit adventum Christi, pars sequitur. purgata cordis mahtia, vilalem Christi alimoniam
Vers. 13. — Propter quod. Quia tanta gratia vobis concupiscite, si, quanta sit divina dulcedo, sapitis.
est promissa, ut revelate videatis illam quam nunc Nam qui nihil dc ejus dulcedine gustat, non est rai-
vident angeli, tanto amphus digni esse curate, ut rura si hunc terreslribus desideriis sordidare non
eara percipere valeatis. Sperate. Securi exspectate evitat.
menle, et corpore casti. Nam qui Domino se placere
Vers. 5. — Tanquam lapides vivi. Per infidelita-
non novit, merito spe bonorura carens, ne citius
lem quidem duri et insensibUes, sed per discrclio-
adveniat, metuit.
nem eruditi vivificaulur et apti sunt, ut in Dei aidi-
Vers. 14. — Filii. Et secure possitis exspeclare,
ficio charitate compinganlur.
sitis (ihi obedientes Patri corripienti.
Mi/icamini. Ad oflerendura bona opera, eleemo-
Yers. 15. —
Sanctum. Id est sanctiticatum et Per Jesum Christum. Hoc
synas, preces et vos ipsos.
sanctilicantem vos ut in omni conversatione sitis ad omnia refertur [aedificamini sacerdotes estis, ,
,

sancti unde tstote et vos perfecti, etc.

: :
Qoffertis, el hoc tolum, per Jesum Christum, cujus
Vers. 17. — In timore, elc. (Hier.) Ego cun- gratia omnia habetis.
ctis peccatorum sordibus inquinatus, diebus ac noc- Vers. 6. — Propter quod confirmandum ,
quod
tibus operior cum tremore reddere novissimum qua- Dominus propter lirraitatem suam jure sit lapis vo-
drantem. Et lempus quo raihi dicatur, Hieronyme, catus, etc.
veni foras.
Vers. 7. — Vobis igitur credentibus est honor
Incolatus vestri. Ut possitis esse sancti, habcte
non credcntibus, etc. quem reprobaverunt mlifi-
conversationem veslram in timore, terapore vestri
cantes. Ita reprobatus ab istis sicut ab UUs, et ille
incolatus quandiu in hujus mundi exsilio eslis. Bea- lapis hic, id est credentibus, est factus in caput
tus enim qui semper est pavidus, hoc dico si Deura anguli, et infidehbus factus est lapis ofjensionis et
invocatis, quasi dicat : Non vere Deum invocatis,
petra scandali.
nisi soUiciti et timidi sitis.
Vers. 8. —
Et lapis offensionis. Cum Christus
Vers. 19. — Sed pretioso sanguine. Ordo htlerae sit lapis in quo sustententur et tuti quiescant boni,
est : sed pretioso sanguine Christi, quasi agni in- incredulis erit causa offensionis in praesenti non
contarainati et iraraaculali. Hic tangit leviticas et
credentibus in eum [et 'ideo cadentes sunt de vitio
saeerdotales celebrationes. Significat autem animam
D in vitium. Est in futuro petra scandali, quia ad
raundam per justitiam qucu offertur Deo. illum lapidera Chrislum quem tanquam humilem
concidcaverunt, colhdentur gressus eorum, et ca-
CAPUT II.
dent in ignera eeternum qui paratus est diabolo et
Vers. 1. — Deponentesj.gitur omnem malitiam. angehs ejus. Offendunt verbo. Offendit verbo qui eo
Quid est raahtia? nisi nocendi amor"? Quid dohis? quod verbum audivit; offendit animo, dum quod au-
nisi aliud agere, aliud simulare? Quid adulalio?nisi divit, non credit, cujus stultitiam exaggerat. Nec

faUaci laude, seductio? Quid invidia? nisi odium credwit in quo posiii sunt : per naturam ad hoe
felicilatis Quid detractio? nisi mordacior
aliente? sunt facli homines, ut credant Deo et voiuntati ejus

quam veracior reprehensio ? Mahtia malo delectatur obtemperent.

aheno. Dolus duplicat cor. Adulatio hnguam. De- Vers. 9. —
Vos autem genus electum. Hoc testi-
tractio vulnerat famam. nionium laudis quondam antiquopopulo per Moysen
Vers. 2. — Sicut modo geniti. (Beda.) Quia sic datura Gentibus dat Apostolus, qui in Christum cre-
renati estis, et hlii oeterni facti, tales estote per stu- dunt : qui veluti lapis angularis in eam cpiam in se

patrol. cxrv. 22
 ,

683 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIKOLOGICA. 084

Israol salulem Imbuerat, geutes aduuavit. licgale A liabentes liherlatem vesli-am in velanien malitia;
Siifcrdolium. Sumnii sacerilotis coii»ui umti, ([ui elc, nsquc uii uude addit : Scd sicut scrvi Dci.
regimm spcrare, et hostias iniuiaculat;e conversatio- Veiis. n. — Frutcniitalciii diiiijitc. (li).) ICt iiiler

Deo otVerre debebant. Aciiuisilioiiis, in sanguine

iiis omnia, cliani illos qui couditioue temporuli subjecti

redemptionis ejus sicut erat quoiulum populus Isniel sunt vobis, ut fratrcs in Cliristo diligite.
re^louiptus sanguine aguiile .Egyplo. Unde et iu se- Vers. 18. — Scrvi subjccti. llucusquc cxliortatus
ipiiiiti versu luystice recoidatiir veteris liistori», el est liberos ad subjeclioiieiii, nuiic servis loquilur,

liauc specialiter in uno populo impltitam docet. ut et ipsi subjecli siiil domiiiis. I\'on taiituin bonis.

Aniiunticlis. ^Bkua.) Sicut liberati de .Egypto, .\lia translalio : !Son tantuin bonis cl modcstis : scd
Iriuniiilialc carmeu Domino cantaverunl , ita nos etiain difficiliorilius. Dyscolis. Id est indisciplinatis.
post teuebras dissolulas, post acceptam remissionem Schola Gnvcc, Laline locus, in quo ad audiendos
per (lliristum qui nos ducit ad putriam supenui; cla- niagistros liberalium artiuni conveniebant unde ,

ritaiis delienius Deo rependere gralias diguas ca'les- schola vacatio inlerprelalur, quia ibi vacabant stu-
libus beneticiis. diis. Scbolaslici igitur sunt eruditi. Dyscoli indocti

Vers. 10. —
Qui aliijuniido. (lo.) Hinc probatur
cl Ecce quomodo supra inoncbat subdi
agrestes.
liuman:c crcalura; propler Deura
quod hanc epistolam scribit liis qui de genlibus ad y
lidem venerant. Assumuntur bi versus de prophetia
Vkiis 19. —
Si propter conscientiam Dei. Si pro-
ter Deuni scieutem bonam inlcnlionem aliquis pa-
Osese iu qua agitur de vocalione Gentium.
liens a Domino verberalur injuste, cum bene ser-
Vkrs. 11. — Charissinii. (Id.) Ilucusquc genera-
vial, et sustineat, id est leves reputet
ei

tristitias, lisec
liter instruxit Ecclesiam, etc, usqucad liberlas vila;
cst gratia, et per hoc efficitur gratus Deo, et boc
remissioris majora illecebrarum tilillantium lole-
exigit gralia tidei.
rarc pericula. Tanquam advenas. Eo niiuus auimum
Paticns injuste. Si injusle patimini, graliam Dei
terrenis rebus supponite, quo vos patriam in coelis
acquiritis. Nam si vos sutterlis patienler po-nas il-
habere meministis. Reprobi bic habent patriam, cu-
latas a dominis, vos dico peccantes nolendo obedire
jus desideriis inliianl, ideo relegabuutur in perpe-
eis cl colaphizati ab ipsis dominis, id est soepe cor-
tuum exsilium, carentes voluptatibus.
recti ab illis, ut per colaphos ad obediendum indu-
Vers. 12. —
£.r honis opcribus considerantes. (Ib.) camini, qua; gralia crit vobis inde? Nihil, propter
Plerumque contigit, ut pagani qui vituperabanl tidem hoc accipietis a Deo.
Christianoruin, postca considerantes bouain eorum Vers.21. — In hoc enim vocati. Mullum gloriticat
conversaliouem, Cliristuin laudare iucipercnl. condilionem servorura, quos benefacientes et absque
Vers. 13. — Subjecti igitur estote omni humance C culpa vapulantes a dominis crudelibus , et iraprobis

creaturiv proptcr Deuin, sive regi, etc. Et ut conver- atfirmat imitatores esse Dominica; passionis.
satio vestraomnibus placeat, noa resistatis alicui di- Quia et Christus. (Beda.) Cum supra specialiter
gniiali hominum, alicui personae, alicui principatui servos, nunc totam Ecclesiam instruit ut etiam do-
cui Deus vos subdi voluit, quia non est polestas nisi minis in memoriam revocet, quid pro eorum salute
a Deo, et qui potestati resistit, Dei ordinationi re- vel liberatione suus auctor pertulerit.
sisiit. Et creaturam per partes exponit dicens, sive Vers.23. — Tradebat autcm judicanti se injuste.
Rciji, etc IUis judicantibus secundum injustam legem, utpote
Vers. 14. — Tanquam ab eo missis. Multoties justus exsistens. Sive, tradebat Deo Patri injuste ju-
Deus aUquem tnalum tyrannidem exercere per- dicantes, id est eos qui eum uequissime condemna-

mittit, ut et mali confundautur, et boni magis pro- bant, et neci ejus instabant, ut supplicia sumentes

bcntur. erudianlur. Tangit evangclicam parabolam, ubi di-

A(/ vindictam. (Beda.) Hoc dicit, non lamen iia cilur (juod pius pastor, relictis nonaginia noveni ovi-

quod seniper fiat, sed quaj esse debeat actio ducis, bus in deserto, venerit visitare unain qucc perierat.

simpliciter narrat, qui etiamsi bonos damnat; non Vers. io. — Et episcopum. Vel visitatorem, quod

niiuus ad laudem eorum pertinet quod agil, si pa-D idein est. Episcopus eniin, id est superintendens,

tienler improbiialem ejus tolerant boni, ct sapienter quia oculi Domini super justos, et aures ejus in
ejus astutiie resislunt. prcccs eorum. Et, Yisitavit nos oriens ejc alto.

Vers. 15. — Laudem vero bonorum.Quia sic est. CAPUT III.

Vere pii, quidipiid duees agant, laudem conseipmn-
tur : quia hoc vult Deiis, ([ui etiam mulis ulitur in Vehs. 3. — Qiiaruin non sit. Ordo verborum est

bonum, uude et vos ulaniini eliam illis in bonum, iste : quarum cultus non sil capillalura, aut auruin
sive boni sive mali sinl, /acicntcs ohinutescere im- circumdaiis, aut non sit cultus vestimenlorum iiulu-
priuientiumliominumignorantiam.VH quoquoniodo menti, id est, uon sint festiva vestimenta tpiibus in-
eis in bonuni utamini, et per eos laudem raereamini, duanlur. Sed sit vobis ornatus homo cordis inlorior
nec ipsi inveniant quid in vobis viluperent , dum soli Deo notus, incorruplibiliiate spirilus : spiritus
etiam ipsos honoralis el patiinini, (piamvis siut im- dico (piieti ab inipugnatione viliorum et modosti, ne
niundi. superbiat, ipii talis spiritus, elsi homiuibus uoa pu-
Veus. 16. — Non quasi velamen. (Beda.) Noq tct, tameu in couspcctu Doi est dives.
6S5 GLOSSA ORDINARIA. - EPIST. 1 PETRI. 686

Vers. 7. — Viri. Quasi dicat : sicut prsecepi uxo- A bonis quasi de malefactoribus, imminente diluvio

ribus, ut pcr sanctam conversationem suam lucri- confundebantur.

faciant maritos, et serviant illis, similiter praicipio Vehs. 19. —
In carcere. (lo.) Qui habent sensum

vobis, viri, ut per vestram conversationem lucri- obscuratum tenebris, merito etiara in hac vita di-
liant mulieres, et custodite eas, vos dico cum illis, cuntur carcere mclusi, et in hoc interiori carcere
rcddendo debitum, cohabitanles. Et hoc secundum mentis operibus injuslis gravantur, donec carne so-
conscientiara, non in passionibus desiderii, sedsicut luti iu exteriores tenebras projicianlur anernce dam-
Deum intelligimus velle, scilicet ut generetis filios nationis. Habent et justi hic carcerem, sed Iribula-

in cullum unius Dei, vos dico impcrtienles honorcm tionura, reprobi vero vitiorum.

vasculo nudicbri, qiiasi infirraiori, et in vestibus, et Veks. 20. — Quando exspectabant Deipatientiam.
in aliis necessariis eis providenles : ct si aliquando Cum palientia Dei invilaret illos ad pffinilenliaui,

placet illis a coitu cessare, irapendite honorem, quia parcens illis per centuni annos quibus Noe aediticabat
mtirraiores sunt. Impendite eliam tanquam cohsere- arcam, per quam ostendebalur quid futurum esset
dibus gratia; in prajsenti datK a Deo, et vita; daada; in mundo. Ipsi ergo non utebanlur patientia Dei ad
in futuro, vcl vitce pro gralia danda;. p(t'uilonliam, sed exspeclabant eam quasi esset du-

Vers. 9. — Non reddentes.

Non solura cessetis B ratura semper. Noe. Noe intcrpretatur requies, et

signilicat Christum qui dat suis fidelibus requiem

reddore malum pro malo, sed eliara pro malediclo
dale benediclionem. aniraarum.

Quia in hoc. (BEDA.)Quia prohibuerat raaliun pro Cum fabricaretur arca. (Beda.) Sicut arcafabri-

raalo reddere, etc, laque ad nos quoque pro cata est de hguis levigalis, sic Ecclesia de colle-

ipsorum salute (quam precabamur) coronam ac- ctione lidelium aniraarum : et sicut pereunle mundo
cepturos. Vt benedictionem. Dicente judice : Venite, pauci salvi facti sunt per aquam : sic ad corapara-
benedicti Patris mei,possiderc regnum{Matth.\w). lionem pereuntium parvus est electorum numerus,
benediclio, qua saucli in futura quia augusta est via quae ducit ad vitam, et pauci
Vel intelligilur

vita benedicent Deum. Quod ergo quisque infuturo sunt qui inveniunt eam.

venirc desiderat, hoc iu pr;esenli modilari et agere Vers. 21. — Quod et vos similis formtE.^^^^piismA
salagat, conditorem et fralrem benedicat, et se di- facit salvos, baptisma dico similis formw, id est per
gnum fraterna benedictione reddat. omnia assirailatum illi arcs, quia quidquid ibi car-
Vers. 13. — Et quis est. (Bed\.) Ideo debetis a naliter, hic spiriluahter geritur.
malo deolinare et facere bonum, quia nerao potest Non carnis depositio, elc. Non dico illura baptisma
vos retrahere a bono, nec a corona, si persistereQ salvare, ubi tantum esl dcpositio sordium carnis, id
volueritis, irao prosunt dum nocere volunt. est ubi caro tantum abluitur exterius (quod haeretici
\ers. 14. — Timorem autem. In futuro eritis \iab\ie.x\xnX),it(i\ih'iQ&\.interrogatiopur(econscientice,
beati, in praesenti autem ne timueritis timorem id est, ubi inlerrogatur et exigitura baptisla bona con-
eorum, id est illa quaj ineispossuntvideri tiraenda, scientia baptizandi : quia tale baptisma salvat, ahud
ut est regia potestas, et hujusmodi. occidit ; interrogatio facta est tendens in Deum, ut

Vers. 15. — Dominum autem. Sanclitatem Christi; per bonam conscientiam unum eliiciatur cum Deo.
quam sit incoraprehensibilis gloris, intirao cordis Vehs. 23. — Deglutiens mortem. (Beda.) Quod de-
atfectu inUieraini, et sic ipsum Chrislura sanctificate glutiraus, agimus ut in corporibus nostris assum-
in vobis, ut non a raernoria, non ab amore recedal. plum uusquam pareat : Dorainus sic morlera fun-
Qui lianc sanctitatem non considerat, deficit ad in- ditus consumpsil, ut nihil contra se valeret, et

sidias hostis. Omni poscenti.\olcnlin:iuluoa.ccipeve manente specie veri corporis, abesset labes priscse
rationabiles pecunias, non negeraus. Uude Paulus : fragditatis. Quod etiam nobis promittitur, unde ad-
In sapientia ambulate proptcr eos qui foris sunt, dit, ut et nos vitx wternoe hoeredes efficeremur. Sub-
scienies quofnodo oporteat sinyutis responderl. Fo- jectis sibi angelis. Semper angelos subjectos fuisse
ris enim exsisteutes, id est nondum fides volunt ah- t^ Fiho Dei non dubilamus, sed hic ideo subjectionis
quid coguoscere de spe quas in vobis esl. Qui ergo raeminit, ut assuraptam huraanitatem ila in resur-
ecclesiastico prasest magisterio, doceat patientes, rectione subhmatam monstraret, quod omni ange-
obstruat resultantes. Ucae diguitalis potentia; praeferatur. Unde, omnia

Vers. 16. — Sed cum modestiw. Inipsa doctrinse subjecisti sub pedibus ejus {Psal. viii).

scienlia qualitatera docondi raonel observari, ut hu-

raihtas et vivendo et loquendo monstretur. CAPUT IV.

Vers. 17. — Melius est. (BEDA.)Ita debetis calum- Vers. 1. — Quia qui passus. (Beda.) Qui timore
niatores pati et confunderc, etc, usque ad remove- judiciorum coeleslium carnales in mente concupi-
tur et aeternae ultioni pra^paratur. scentias extinguit, jam similis Christo crucifixo,

Vers. 18. — Offerret Deo.

Quia etiam tunc si
(Id.) quasi raortuus existens peccatis. Dei tantum servitio

qui ad pra;dicationem Domini (quam per vilara fide- vivit.

Uura praetendebant) credere voluissent, ipsos offerre Vers. 4. — Blasphemantes. (iD.jEtsiblaspheraant

Deo Patri gaudebat. Si qui autem detrahebant de vos segregatos a perfidia sua, tamen in conversa-
 — :

687 WALAFRIDI STRABI I-ULD. MON. OPP. PARS I. - TIIKOLOGICA. 688

lioue vcslra opiMa jusliliif el piolalis viileiiles^ini- A (AuG.) Quioritis causain ([uare jusliis vix iu Dei
ranlur, ol liilcin (luoiiauimodo veueianlur. jiidicio salvus esse possit, ot quare * nisi ([uia Dei

Vehs. 6. — Propter hoc eniin et mortuis evangeli- juslitiam taniam esse certum est, interdum qu»
xalum est. (Beii\.) Taula cuia osl Deo uos morlifieari videntur in hominibus nostro judicio esse justa, ju-
carne, etc, ustjue ud ul ralio i])soruiu ilauuuH mala dicio Dei invtniunlur injiista, secuudiim illud : llomo
in impiis. vidct in facie, Deusautcm intuclurcor (/ Rctj.wt).

Vers. 7. — Oiiuiium. Quia ilixeral in judicio ju-

(Beda.) Nou est laboriosuiu Deo liberare justum;

dicaiulos vivos el niorluos, ne ([uis i)liuidiietur silji

sed ut ostendalur quod merito fuerit damnata tota

de lougiuiiuitale fuluri judicii , consultc adinouet, humana niitura, non vult facile dc tanto malo ipse

quia elsi incerlus adveulus est exlrcmi discriiuiuis, Dous liberiire : |iro|)ter quod et poccata proclivia

omnibus quod suut ot laboriosa justitia, nisi amantibus: sed chari-

tamen cerlum esl in hac vita diu
subsislere nequinius.
tas quie hominos amaiitos ex Deo esl. lacit,

Yiijilute iii orationihus. (Beda.) Ne animus aliquid Vers. 19. — Coinmeiident

animas suas, ctc. Et
qiiia incipit judicium a domoDomini, et per multas
cogitet in-ivler id solum i|Uod precatur. Cuni ad
Iriliulatiouos oi)ortet ingredi in rognum Dei, itaque
orandum stamus, omnis carnalis cogitatio absislat,
inlenlio cordis sincera Deum iiou sono vocis, sed
n lioc restiit illis [lassuris : ut ([uando piitiuntur sccun-

sensu animi oret. dum ([uod Deus vult, id est projilor justitiam, cora-

Veks. 8. —
Charitatcm continuam habentes. (Id.) mondont auimas suas Deo, nil de se prsesuraenles,
ut et hic sccundum quod vult, purget, et in fuluro
Qui per cluiritatem proxmiummonet, increpat, elc,
bealiticet, quia tidohs est bona reddendo illis quos
usque ad ciuamvis in publicum non semper ostendi,
potest.
creavit. Patiuntur dico in benefactis, non propter
Vers. 11. — Siquisloquitur. Si quis Label'scien- pcccata.

tiam loquendi, non sibi, sed Deo imputet : timcat

CAPUT V.

ne prwler volunlalem Dei, vel auctoritatem sancta- Vers.1. — Seniores. Cmn supra distincte monuis-
rum Scriplurarum, vel pnijter ulilitalem, fralrom set liboros et servos, viros et ipsas raulieres, post

doceat, nec quod diceudum cst, tacoat. intcrposilara comiuunein exhortationein, sic allo-

Si quis miiiistrat. (Bed.v.) Cum omnia bene et se- ([uitur scncs et juvenes.
cundum volunlatem ejus feceritis, non vestris nieri- VERS.2.-iVo« coacte. Nohte prajdicare Evangelium,
tis, sed gralia^ ojus attriluatis, ut alii videntos ve- ut dc Evangelioviverepossitis,scrfspo?!/flnc(; sccun-
stra bona opora, gloriticent Palrom vestrura qui in duin Dcum, id est tantuni intuitu superna; mercedis.
coelis est. p Vers. 5. — Similitcr adolcsccntcs. (BEDA.)Post-

Vers. 12. — Charissimi, nolite. Si patimini fervo-

quam seniores, quoinodo pra-essent, etc, usque ad
continuo generaliler admonendo subdit
rera tribulatiouum ([Uir coutra ralionom inferunturad
veslram probationem et gloriara, non ideo putetis vos
Omnesautcin invicem humilitatem insinuate, se-

membris nos quideni docendo, juvenes aulem subsccjuendo.

esse exsules a Christi, et nolite rairari de il-

latis malis, ut per illa leutet vos Deus et probet, quia Vers. 6. — Humiliamini. (Beda.) Quiu sitgratia
(|uam Dous confert Immilibus, etc, usque ad sequi-
antiquum et frequens est electos Dci pro oeterna sa-
tur congrua raerces exaltationis.
lute in prajsenti adversa pati.
Vers. Tanquain eW. Sicut rugi-
Vers. 14. — Beati eritis, etc Qui patitur pro
8.

tus leonis impedit aures, ne aliuin

leo rugiens,
sonum excipiant,
nomine Christi, beatus non enim debotis credere
;
sic diabolus tidolium ineules lerrendo, et illicita
quod sine remuueratione patiamini, sicut illi qui
suggerendo, a via veritatis, ne vocem Christi au-
pro suis sceleribus paliuntur, et inviti puniuntur.
dianl, avertit.
Spirttus ejus super vos requirscit. Qui roi|uiosceul
Vers. 9. —Scientes. (Beda.) Tanto imjorem ha-
super vos paiieutes, ot in pra>senti ex [larle ad bene
bete llduciam, etc, usque ad pudeat vos solos prse
operandum, et in futuro perfecle ad remunerandum.
omnibus non posse pati.
Vers. 17. — Quoniain tempus, etc. (Beda.) Ideo '-'
Vers. M. —Scripsi. Vobis, iuquit, scripsi nonut
palieudum est pro nomine Chrisli, etc, usque ad
iin|)Oiaus, sod obsecrans et contostans auetoritate
reprobi vero nunc ducunl iii bonis suis dies suos,
Scripturarum hanc esse veram gratiain quain scri-
et in puncto ad inferna descendent {Job. xxi).
bendo prtedico, quia non est in alio aliquo salus, ia
Vers. 18. — Et si justus, etc (Id.) De Proverbiis ([uo oporlel vos salvos tieri Vol, obsocraus vos.ut
hoc sumplum est juxla velcroni edilioncm. In noslra hauc giatiam in qua
qua imbuti estis, osse
stalis, et
quse socundum Hobraicam veritatem, ita est : Si Jus- faciatisveram giatiam vestram el teneatis ut proli-
tusinterraircipit,quaTitpmayis impiusctpeccatort cionlera vobis. Qui gratiam spernit nou gratiain rai-
Id est, si lanla est fragilitas moralis vitae, ut nec ju- nuit,sed hauc uou suam, id est non sibi utilem red-
sti quidem (qui in ca>lo coronandi sunl) hanc sine dit.
iribulationibus propter innumorabilom vitialij' na- Yers. 13. — In Babylone. (Bkda.) Romam vocat
turaj lal)era trauseaut : ([uanlo luiigis lii ([ui ca>le- Babylouem prO|)tor confusiouom multiplicis idolo-
stis gloriifi sunt exsorles, certum damnatiouis suie latriae, etc. usquc ad pressura diaboli uon potesl
perpetuie exitium spectant 1 csse immuuis.

11
 — .

689 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST, II PETRI. 690

EPISTOLA II B. PETRI.

ARGUMENTmr A Vers. 9. — Carus est et manu tcntans. (Beda.)

Oculus scienliam, manus operalionem designat, etc,
Siraon Petrus per fidem huic muntlo sapientes
usque ad praescire nequibal, incidit.
morluos esse deelarat, cisdcmquc pietatis quanta sit
Ohlivionem accipicns. Quando homo de peccato in
magnitudo luce ipsa clarius manifostat.
peccatum cadit, videtur oblitus pacti quod in bap-
CAPUT PRIMUM. tismo cnm Deo iniit.

Vers. I . — Simon. (Beda.) Istam cisdem quibus et

Vers. 10. — Non peccabitis aliquando. Id est, ad
vilam «fernam altingctis, ubi amphus non peccahitis.
primam scribit epislolam, etc, usyuc ad non cesse-
Vcl criminalia non habebit
vitabilis, quae qui egerit,
runt, ha^reticis non cedant.
liajreditatem regno Christi a quibus immunis
in
Senms cl Ajwstolus. Commendalur persona scri-
,

juvanlo Domino pormanct, qui supradictis virluli-

bontis.
bus se mancipaverit. Sino vonialihus veronulhis esse
Cowqiialcm. (BEDA.)Co;cquales sibi cognoscit, non
potcst.
pro circumcisione, sed quia eadera quam ipsi acce-
pcrant Chrisli gratiam et fidom hanc per opera
et
Vers. II. —
Sicenim. (Beda.) Ezechiel loquens de
cxercohant. in jiistitia. llanc juslitiam non humana
a;dificio in monte constituto, etc, tisque ad, et vi-
prudontia reporit, nec legis institulio docuit, sod no- g dchitiir Deus deorum in Sion {Psal. lxxxiii).
stor Salvalor in Evangolio ostendit : Nisi abundave-
Vers. 12. — Vos incipiam semper commonere de
his. Ut sit vobis introilus patens ad Sancla sancto-
rit justitia vestra plus quam scribarimi et PJiarisceo-
rum, iterum et ilerum raonebo vos, et semper ero in
rum, non intrabitis in regnum ca-lorum (Matth. v).
Vers. 2. — Gratia vobis. (Beda.) Inprima Epislola incceptione ,
quia nunquam erit finis monitionis.

scripsit mttltiplicetur ; in hac, ailimpleatur : quia

Quod ergo non est mihi pigrura sa?pius iterare, vobis
illam incipienlibus, hanc perfeclioribus scribit. Mul- non sitonerosum saspius audire.
tiplicatur gratia bone prolicientibus in hac vita per Et quidem scicntcs. (BEDA.')Quare vull monere illos
lidem, adimplebitur pervenientibus in alia vita per qui sciunl, et confirmati sunt ? Ideo seilicct ut scien-

speciem. Unde addit, in cognitione Dei, id est ut tiam quam habont, operibus exerceant, et verilatera

noscalis unum verum Deum, et quem misit Jesum cujus pra;sentia confirmati sunt, fixa mente custo-
Cliristum. diant, ne quando per magistros erroris excidant a

Vers. 3. — Quonwdo omnia. (Id.) Ilaadimpleatur

simpncitatc et castitate fidei.

gratia Christi, etc, usque ad scd infirmos et inglo- Vers. —

Justum autem, clc. Ideo moncbo, quia
13.

rios sua virtute reparavit et gloria. justum arbitror, per hoc quod Dominus benigne vo-
Vers. 4. — Maxima et pretiosa nobis promissa do p cavit me, et confirmavit, et alios confirraare mo-
navit. Id est viiam a^ternam quam por ejus cognitio nuit, dicens
Confirma fratres tuos, suscitare vos
:

nem consequamur. Vel quae promisit uohis, de con. quasi dormientes ad haec praedicta, semper exsistens
versione ahorum per nos, vel do adveutu Spirilus in conimonendo sohicilus.

sancti, ve! de potentia niiraculorum donavit. Vers. 14. —

Depositio tahernacali mei. (Beda.)
Vers. 5. — Ministrate in fidc. (Beda.) Non solum Pulchre non mortem, sed depositionem vocat, quia
fugialis concupiscenli:im mundi, etc, usquc ad ne sic est famulis Doi carnis retinacuia eruere, sicut
sitis niolles et dissoluti. viatoril)us confeclo itinere domum propriam pro ha-
Vers. 6. — In scientia autem abstinentiam. (Id.) bitatione tabernacuh adire, sicut positis in expedi-
Cum bona facere didiceritis, spe vitae aeternEe mox tione prostrato hoste ad patriam redire.

a mahs abstinete, et in cogitatione et in opere, ne in Vers. 15. — Dabo autem operam. Quia cito sum
vacuum scientia coeleslium cedat, si se ab illecebris transiturus, ideo interim dum dabo operam ut
vivo,
Sfficuli aliquis non coerceat. vos froquentor, scilicet quoties instabunt pseudo et
Vers. 7. — In pietutc autem. (Id.) Non aUerius volent vos abstrahere , habeatis hsec in niemoria
rei intuilu pietaiis opera adversariis vestris impen- post obitum meum, quando me non ha-
prfesentera
datis, nisi fraternfe dilectionis, ut pro eis oretis ut bebitis doctorom, non quohbet modo habere, sed
convertantur, qui doctrina vestra vel increpationi-
D ita ut horum memoriam faciatis opere adimplendo,
bus nolunt converti. et ahos docendo.
Vers. 8. Ha'c enim si vobiscum, etc Ideo haBC te- Post oifium, etc Obitusdicitur sanctorum quando
nele et aUis rainistrato, quia ha^c orania si adsint vo- exeunt obviara sponso.
bis in affectu cordis, ol eliam superent, idest adver- Vers. 16. —
Non enimindoctas fabulaSfClc. (Bedx.)
sum vitiorum bella praevalueriut, non vos vacuos Hic et paganos tangitet haereticos. Pagani, quidquid
virtulilius constituent in hoc s»culo, vel sine ti-uclu eos delectabat, deos appellare non tirauerunt. Hoereti-
in futuro. ci, acceptis Dei veri mysterus, decieteronondivinis
 ;

691 WALAFRIDI STRAni FULD. MON OPP. PARS I — TIIEOLOGICA. 692

Scripturis altenJore, seii polius aJ scnsmn eiro- A ct cuin loca incenilii postmoJnm Mortui maris undis
neum has raale intcrprelando Iransfcrre stuJuerunl coute.xeril, servare ailhuc voluit circumpositam re-
Sed speculatores facti, etc. Transliguratio Domini gionem priscaj speeicm pa-na^. Nascuntur enim poma
et claritas cjus signum erat rcsurrectionis suic et pulcherriiua, i\ux et cJendicu])idilatcm spectanlibus

nostrae. Per Eliam iiui cum eo apparuit, intclligitur generent. Si carpas, fatiscunt et resolvuntur in ci-
resurrectio coruni i\m fucrunt anle legem. Pcr Moy- nerem, funiumque excitant ipiasi adliiic ardcant. /n
sen, eorum qui suh lege ;
per Petrum, et Jacolium, cincrcm. Ignis (jui Sodomilas seniel [lunivit , si-

elJoanuem, eorum qui sub gratia. Vei, per Moysen gnilicat qiiod impii siiu; (ino sunt passuri. Quod
mortuum mortuorum, per vivos vivorum. terra fumigabunda, quod fructus pulchcrrimi cine-
VEns. 19. — Et Imbemus /irmiorem. QuoJ dixi rem intus habont ct felorera, innuit quia dilectio

vobis, non est fabulosum, sed certum, cl noii tan- earnalis, ctsi stullisarridcl, nil lamen in invisibilibus

lum his signis declaratuni, seJ etiam aJ conlirma- nisi incendium sibi roservant, vol ut fumus tormen-

tioncra ncstra; prxdicalionis habemus propheticura torum eis in saecula sajculorum ascendat.

sermonemDavid : Dominus di.iit ad me, Filius mcus Vers. 7. — Loth opprcssum. (Bed.v.) Cruciabanl
es tu (Psal. ii\ etc, firmiorera inter alios prophetas, justum proximorum facta et dicta, qu* cer-
iniiiua
quia clarius aliis de Christo prophclavit. B nens, corrigere non valebal, ipse aulem in bonis
Cui bcnefacitis attcndcntes. (Bld\.) Ut lucem pos- actibus se roservabat. Noc visis, vel auditis flagitiis
sitis habere scienlia, etc, usquc ad ad comparatio- se fuscabat. Dicilur item visu, vel auJitu justus
nem futur.i; vita; lucerna inJigemus. quia nihil in illo videbant, nihil de eo audiebant,
Vers. 20. — lloc primum intclligentes. AltenJite nisi quoJ pcrtincbat ad justiliam.

prophetico scrmoui, nam a Deo est. Quod potest Vers. 9. — Iniquos. Pseudo ct eorum sequaces,
probari per hoc, quoJ prophetia non est talibus et iJeo nolite eos sequi.
verbis et tali modo locutionis scripta, quali utun- In diemjudicii. (Beda.) Et ante diemjudiciisoluti
lur homines in locutione sua, et quali s^culares corpore poonas luunt, et in judicio graviora exspec-
scripturse sunt composita) et interpretata;. Et vere tant, quando corporo et anima cruciabuutur.
non est locutio prophetarum secundum suam, vel
Vers. 11. — Ubi angeli. Ibi cruciabuntur iniqui,
audientium voluntatom, sed secundum voluntatem
ubi angeli mali, qui prius conlra Deum superbierant,
Spiritus sancti qui loquebatur in illis.
et inde puniti sunt, jam non portant, sed polius ab-
Vers. 21. — A'ort enim vr.luntate humnna. (Beda.) jiciunt judicium superbiendi contra Deum : quoJ
Sicut in potestale prophetarum non erat semper ha- est exsecrabile adversus seipsos, quia pro illo gr»-
bere spiritum , semper futura prtedicere ita non :
C viter puniuntur , et territi magnitudine p(.cnarum.
erat potestatis eorum ut qurecunque vellent, doce- jam ab illo judicio praesumptioni desistunt : sed isli

rent, sed ea sola dicebant quae a spiritu diJicerant. iniqui nondum desistunt. Vel torquebuntur ibi, id
Hkc ideo dicuntur, ne quis aJ libitum suum Scriptu- est apud Deum : ubi angeli non boni, nonsustinent,
ras exponat. seJ vindicant si quid exsecrabilecontraillos Jicitur.
Vers. 13. — Mercedem injustitias. (Beda.) Id est
CAPUT II.
psenam pro malis operibus, et maxime illi qui cum
Vers. 1. — Perditionem. Merito perditionem sibi corruptioni carnis sorviant, et vesanis teneantur

inducunt, qui Redemptorera suura negant, vel non erroribus , conversationera justorura blaspheraant,

qualera veritas ostenJit,seJqualera sibi ipsi fingunt, et eis qui sanum sapiuut, detrahere non cessanl.
praedicant. Etpropterea alieni a Redemptore, nilcer- Vers. 17. — Hi sunt. Non sunt imitandi pseudo-
tius quam foveam exspectant. apostoli, quia licet videanlur utiles, nihil tamen in

Vers. 2. —
Via veritatis blasphemabitur. (Beda.)
eis est nisi vanitas et iramundilia.

Per haBreticos non solum in eis quos suoe haeresi se- Vers. 18. — Superba. Superbe dicentes se esse
duclos associat, sed in eis quoque quos per irapuris- justos, quamvis sit vanum, carnaliter JesiJerantes
sima facla sua ot sacriticia vel mysleria exsecranJa ^ el luxuriose vivenles pelliciunt eos qui paululum
quae faciunt , in odium Christiani nominis conei- rofugerint a peccatis ; qui cum similos cis sunt, ta-
tant , existimantibus impcritis omnes Chrislianos men aliquatenus doelinant eorum societalein, et a
hujusraodi flagitiis mancipatos, via verilatis blasphe- peccalis aliquatcnus abstinent. /n desideriis car-
mari solet. nis, ctc; Iramundus est omnis qui cxaltal cor suum,
Vers. 4. — .Si enim Dcus amiclis. (Id.) Si Deus ut qui paululum refugerint a peccatis, ad suura re-
apostatas angelos tradilos pccnis inferni, etc, usque vertantur errorom et studeant in luxuria.
ad in abyssi profunda sunl rapti. Vers. 20. — ,Si enim, etc, cognitione Domini no-
Vehs. 5. — Originali mundo. (Id.) Idem mundus stri etSalvatoris Jcsu Cltristi, etc. Si fugientes coin-
esl post diluvium ([ui et anto, etc, usque ad justi quinatiouoin el animae el corporis quara mundus
gloriara vila' perpolis accipicnt. immitlit ; rursus implicaii ^sicul anto baplisiuum)
Vers. 6. — Et civitatcs. Ux civilatos duplicitorin superautur ab illis coiiu|uinalioiiibus, apparel quod
ignem sunt redacta^ quia et primo eas per incen- fucta sunt posleriora oorum deteiiora prioribus :

dium cum adjaccntibus terris in ciuerem rcdegit. quia magis offeudunt Deum quam aule baptismum,
 —
fi93 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. JOAN. I 694

et raajores poenas patientur ,

quia mendaces sunt A Vers. — Non tardat
9. Dominus. Et quia omnia
promissiones factas in baptismo. vidot, potestis credere quod Dominus non tardat
Vers. 22. — Contigit enim illis. (BEDA.)In Prover- promissis implendis, quia nondum est tempus quo
biis cum expositione posilum est, etc, usque ad implenda implebit. Sed ideo differt, ut electorum
ante Dei oculos sordidas ipsas etiam lacrjTnas facit. summam, quam praevidit, prius adimpleat, unde ia
Apocalypsi : Etdictum cst illis, ut rcquiescerent ad-
CAPUT Ul. huc modicum tempus, doncc complcantur conservi
corum
Vers. 1. — Hanc ccce vohis. Quasi dicat : Jam
{.Apoc. vi).
Vers. 10. magno.
Cncli Cceli, id est sancti ; si
aliam Epistolam scripsi ad repellcndos pseudo ; ct
quid ergo in eis purgandum est, per ignem purga-
ut meam magnam soUicitudinem vobis oslendam ,
bitur.
ecce pro eadem causa hauc etiam secundam scribo
Elementa. (Beda.) Quatuor, quibus mundus consi-
Epistolam.
etc, usquo ad etper temporale supplicium sol-
Vers. 2. — Vt memorcs. Id cst ut per illas Epi-
stit,

ventur in melius.
memores eorum verbum quae ego ipse
stolas sitis
prKsens pra^dixi vohis. Ycrborum, dico accepto-
Vers. 13. — Novos vero coslos. (Id.) Non ait

, ,. . . r> alios,
«J
sed veteres et antiquos in melius commutan-
rum, a ia«c<!s nroc/if/is quaj auctontate sanctorum , . , , i. . , • ,
'^ ' '
dos, etc, usque ad habemus et in prophelis : Lux
prophetarum confirmantur, ct sitis memores prfficc-
luccrnm non lucebit ibi amplius (Isa. lxv).
ptorum sanctorum apostolorum : ne praecepta quae
sancti aposloli dederunt vobis, dimittatis pro praedi- Vers. 14. — Satagite immaculati et inviolati. Hae
calione illorum pseudo, el qua3 prcecepta sunt etiam sunt vigiliae de quibus dicitur : Beati servi illi quos
Domini ct Salvatoris quia ipse Dominus, qui venit cum venerit Dominus, invenerit vigilanles. Vigilat

salvare nos, hocc prxcepta instiluit et servare prae- qui se a sordibus immunem custodil, qui quantum
cepit.
in sc cst, cum omnibus hominibus pacem habet, qui

Vers. 5. — Latct. (Beda.) Ideo dicunt omnia eo- omnes illecebras carnis spirilus regimini subdit, in

dem modo perseverare, etc, usque adm diem judi- seipso pace felicissima utens.

cii et perditionis impiorum hominum. Vers. 15. — Frater noster.

(Beda.) Paulum illis
Vers. 8. — Inum verohoc. Probabo quod judi- quo ostendit, etc, usque ad et
scripsisse dicit, in

cium vere erit, ostendit quam efticax futurum sit.

per has se ad profectum excitent.

Si dicitur vobis a pseudo Quod vultis potestis

: fa- Vers. 16. —
Difficilia.la Epistolis Pauli qua3 de-
cere, quia tantum tempus restat usque ad diem ju- pravantur ab haereticis, etc, usque ad quidam luxu-
dicii quod ex longinquitate temporis judex scire (] ria3 frena laxantes, et alia multa, etc
multa non poleril ; noii credatis eis, quia quidquid flcpraiirtn^ (Beda.) Nullus Veleris vel NoviTesta-
potest fieri miUo annis, quod ita videt, sicut illud menli liber est in quo haeretici aliquid non perverte-
tit una die. Si dicunl Mille annis, panitendo non
: rint, vel demendo, vel addendo, vel mulando. Uni-
assequemini veniam delectorum non credalis quia ; : cum remediura indoctis, humili stabilitate verba doc-
unus dies verae pccnitentiae tantum valetad salutem. torum auditum prtebere, qiiam slabilitatem quia hae-
quantum mille anni, sicul latroni. non habent, vento superbiae quasi palea levis
rctici
Sicxit milleanni. (BEDA.)In agnitione divinje vir- de Ecclesia toUuntur , ad suam ipsorum perdi-
tutis, etc, usque ad unde et recte subjungitur : tionem.

EPISTOLA I B. JOANNIS.

ARGUMENTU.M. D tes testimonium de ipso Verbo. Quod vidit aliquis

Rationem verbi, et quod Deus ipse sit charitas, nuntiare potest aliis, quod perfecte conspexerit ali-
manifestal, et susurrones fratrum nec Deum scire, quando, non potest explicare verbis.
nec pios fieri posse cousque disserlal, ut esse com- Vers. 2. — Vidimus et testes sumus. Vidimus
probet homicidas, eo quod odium sit interfectionis et incredulis annuntianles raartyres effecti sumus.
occasio. Annuntiamus vobis. Sic per eos audivimus nos, scd
non vidimus, non rainus tamen felices quara illi,
CAPUT PRIMU.AI.
quia scriplum est Beati qui non viderunt et credi-
:

Vers. 1. — Quod fuit ab initio. In natura, seu dcrunt (Luc. xxiv).

vero esse Deilatis, quod audivimus, per legem et Vers. 5. — Et hcec est annuntiatio. Quare Ver-
prophetas, qiiod vidimus, sensibihter hominem ve- bum caro factum? quid novi mundo
altulit ? Cur
nientem, quod perspcximus, Divinitatera adverteutes venit pati ? Non frustra fuit, vide quid voluit docere,
inhomine, et maiius contrcctaverunt, ue Verbo vitce: quia Deus lux est. Hac senten!ia divina; puritatis
non fortuilu consentientes ei qui in carne visus, excellentiam monstrat, quam imitari jubemur. Hinc
sed cum multa contrectalione Scripturas perhiben- Manichaei confutantur qui Dei naturara a principe
 — : —
69S WALAFRini STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIEOLOGICA. 696

teneln-arum ilieunt bello victnm et vitiatam. Aiinun- A Eadom est novum mandatum, quia tenebris ejectis
tiainu^, eU'. A|>plicuiiiiusuus : ad lucciu lu,\ uobis ir desiderium novie lucis infundil.
nuliavit. Tenehra' eramus, moilo per iucem lux su- Vers. 8. — Quod verum est. Secundum quod pro-
mus, ct alios illuminanius, dum peccata dimitli et misit per ohsorvationom mandatorum Doi ad ipsius
tenebras e.tpelli nuntiamus. cognilionem ol dilectionem porvoniri. Et in ipso.
Vers. 6. — Si di.rfriinus. Ilactenus eommendatio Christo impletum, quia obodivit Palri ustiuo ad mor-
epistolop hic ostendit iiualiter cliariias sit lialienda. tem
;
: et ideo gloriticatus est. Et in vobis. Quorum
Et iii tenehris, etc. 1'ersistentes in peccatis, et alios quidam jam per hoc cum Deo gloriantur, et vere
ohscurantes non computantur in mcmhris ejus unde ;
est novum quia tenebrw jam transierunt. Tenebraj
Quw. conventio Christi ad Relial 1 qu(e societas lucis ad veterem hominera pertinent, liix vero ad novum
ad tenebras ? (II Cor, vi.) hominem.
Vers. 7. — Si autem in luce. Sumus mundi, si Vers.9. — Quidicit,(itc.T)cleTmintLt ([uod manda-
amhulamus non debemus putare
in luce, sed taraen tum accipiat, id ost charitalem, et qualiter charitas
nos, iiuandiu vivimus, omnino posse a peccatis ipsa hahenda sil, scilicet diloctio Dei et proxirai.

mundari. Sieut et ip.^e. etc. Deus in luce esse dici- Vers. 10, 11. — Qui diliijit fratrem suuin, est in

tur, (]uia sumnia bonitas uhi proficero valeat non J3

lumine scionli.-c ot operalionis : sod qui odit e.st In
irivenit, homo in luce arahuhu,iiuia virtutum operi- tencbris ignorantis', et per ipsam ignorantiam am-
bus ad raeliora proficit. hulant de vilio in vitium, et nescit, id est non pro-
Vers. 8. — Si dixerimus, etc. Illi etiam non ha- videt, quo eat ; et ad quara poenam recipiendus sit.

bent charitatem qui dc meritis superhicntes se di- Vol, nescit quo eat, id est ignorat viam qua con-
cunt esse mundos. Ihibemus. Non ait, habuimus : verlatur ad niolius, ot hoc uon ideo, quasi via aporta
ne forto de pnFteritis dictum videretur. non sit, itAquia tcnebrre obcivcaverunt oculos cjus,

Vers. 9. — Remittat nobis peccata. Ea quse in qui a luraine Chrisli recodens peccatis ct carnali vo-

nobis sunt graviora, vocat peccata, at minora, ap- luptate ita prsepeditur, ut otiamsi honum vidoat, non
pellat iniquitatein. tamen exsequatur.
Vers. 10. — Mendaeem. Solus Deus ex se verax: Vers. 12. Seribo vobi.'!, etc. Pra^ponit causam quae
homo ex Deo verax, cx se mendax. Impossihile est posset eos abstrahere ah amore mundi, quia bapti-
quemlibet sanctum aliquando non cadere in minirais zatis in nomine Chiisti el invocantihus nomen
peccatis. Nec justi esse desistunt, quia ocius opitu- Christi, dimittuntur peccata, ergo Christo magis
laute Deo resurgunt. adhaTondura est quam muudo. Filioli. Patres, ado-
p lescentes, juvenes. Ideo tihi : quia remittuntur pec-
CAPUT II. cata. Ideo patres, quia cognovistis antiqua. Ideo ju-
venes, quia fortes, quia vicistis.
Vers. 1 — Filioli mei, hmc scribo, etc. Ne malam
— Adolescentes.
.

securitatem audientes vos a Deo niun-

assumatis, Vers. 13. Adolescentiae tempus

dari, sed utLlem limorem habeatis. Si quis peccave- propter incentiva carnis lubricmn ; sed propter ro-

rit. Si ex humana fragilitate non potestis omnia vi-

bur setatis habile certaraini, et hi tentaraenta vo-
luptatum verbi Dei amore vicerunt, et persecutiones
tia cavore, date operam ut saltem majora et aper-

tiora caveatis. ut non apprehendat vos tentatio nisi

contempseiunt.

humana. Quod si quis etiara post admonitionem Vers. 14. — Et vicistis. Trahebantur tunc tempo-
meara ceciderit, non desperet. Advocatuin. Non est ris juvenes consuetudine ad lupanar, scd isti viriliter

advocatus nisi eum vocantibus. Displiceant peccata resistendo vincehant.

tibi, clama : et ipse audit et liberal. Justuin. Ju- Vers. 15. — Nolite diligere inundum. Utimini
stus advocatus injustas causas non suscipit, qui ta- mundo ad necessilatom, sed non diligite ad super-
men justos nos defeudel in judicio, si nos nunc ac- tluitatem. Et carnis curara ne feceritis in desideriis.
cusamus injustos. Nolite diligere mundum. Unum cor duos sihi ad-
Vers. 3. Et in hoc scimus. Scire vel cognoscere, D versarios araores non capit. Radicati in charitate,
non semper propter notitiam dicitur, sed propter super hanc radicem nihil a>diticetis, nisi quod con-
experimentum unionem et alterius rei. Cognosci- venit charitali, quia non potestis duohus dominis
mus Deum quando unimur ei. Qui sic noscit, man- servire. Sicut dilectio Dei fons onmium virtutum,
data ejus servat. Si mandata ejus observamus. Dohe- ita dilectio raundi omnium vitiorum.
mus fra^ilitatem nostram attendere, dehemus in Vers. 16. — Omne quod est in mundo. (Bed.\.') Id
peccatis advocatum quxrere, quod ul impotromus, est : Omnes dileclores mundi, niliil habent nisi h*c
de custodiendis mandalis lahoremus, per quu; ad
tria, quibus, etc, usque ad noluil extoUi super regna
cognitionem ipsius venitur.
mundi.
Vers. 4. — Qui dicit se nosse, etc. Non est ma- Vers. M. — Qui autem facit votuntatem, etc.
gnum unum Doum nosse, cum et d»mones credant lloc etiam modo polost liaberi cliaritas, si nimirum
el contremiscant. uullo inslinclu ha; eticorum dejocti estis a lide el
Vers. 7. — Mon mandatum novum. liadomchari- c;eloris qua> sunt Dei. Kl ut cam lenealis, perma-
tas mandatum vetus est, quia ab initio commendata. neant in vobis qua> audistis ah initio.
 , ; :

697 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. I JOAN. 698

Vers. 18. — Fmoli, novissima horaest. Etpro- AEcce hic Christus.ecce illic, ne credideritis, sed hoc

pcrsistere, quia multi sunt Anti- quod ab apostolis audistis, tenete. Et vos in Filio et
plerea debetis
christi qui vos vokint seducere. Sicut audistis quia Patre. Ita eritis membra Patris et Filii, ut a rae-

Cum quanto enim impetu et ter-

moria et protectione Patris et FiUi non excidatis, et
Antichristus venit.
venturum Antichristum, cum tanta hoc debetis appelere, ut sitis in Patre et Filio, quia
rore audistis
inde mercedem consequemini.
violentia et isti veniunt. In undeciraa hora sumus,

venit Salvator in carne, et secutura est pestis An- Vers. 25. — HcBC est repromissio. Memoria pro-

impugnet, qui missae mercedis perseverantem te faciat in opere.

tichrisli, qui praeconia salutis vi-

neam quam Chrislus excolit exstirpet, et hujus Vers. 27. — Sed sicut unctio ejus. Id est Spiritus

nequissimi jam multa membra prsemissa

capitis sanctus, cujus sacraraentum est in unctione visibili
sunt, a quibus cavendum est, quia jam imminet tinis vel intelligitur unctio charitatis quae diflunditur in
saeculi ; vel novissima hora, id est sirailis novis- cordibus nostris per Spiritum sanctura, qui datus
sima», similis est hoec persecutio illi futura^. Nunc est nobis ;
quoD ad observanda Dei mandatacorquod
Antichristi mutti. Antichristi sunt omnes haerelici, implet inflammat.
omnes qui fidom quam contitenlur verbis destruunt
Vers. 28. — Et nunc, filioli, manete. Crebra ite-
actibus ;
omnes Christo contrarii, qui yenturo suo B ratione inculcat, ut menlibus arctius infigat. Manete
capiti testimoniura reddunt, quia mysterium iniqui
quul boni habelis, illi lotum et non vo-
ineo. Et si
tatis jani operatur in illis.
bis iraputate ; mala vobis et diabolo iraputate.
Vers 19. — Ex nobis prodierunt, clc. Licet sint Vers. 29. — Omnis, elc. (Beda.) Justitia perfecta
non tamen vos terreat si ad ju-
multi Antichristi, vix est in angelis, etc, usquc ad quando non erit

daismum vel paganismum redierunt, non ideoputetis lucta cum carne, sed triumphus de hoste.
Ecclesiam ex hoc pati aliquod daranum quia si ex ;
Ex ipso. Jam si nali sumus ex justo, justitiara

nobis exierunl, tamen non erant nobis veraciter. justi Patris sequi oportel.

Non poluissent egredi nisi esscnt Chrislo conlrarii.

Qui non est Chrislo contrarius, in corpore Christi CAPUT III.

manet. Sic sunt ficti in Ecclesia quomodo humo- — Vidcte,

Vers. 1. elc. Advertite diligenter quan-
res raali in corpore quando evomunlur, relevatur
;
tis el qualibus donis ostenderit Deus erga nos pater-
corpus sic quando exeunt mah, relevatur Eccle-
;
nam charitatem. Dedil enim ut in hoc saeculo no-
sia. Scd ut manifesti. Mulli qui non sunt ex no-
mine et actu nominaremur filii Dei, et in futuro si-
bis aceipiunt nobiscum sacrameiita Cliristi, sed len-
j raus, possidendo liaereditanam beatitudmem. Dedit.
. ^ .,,

...
,

tatio probat ^quia non sunt ex nobis. Ouando ulis ten- p. , , u . . ^

Ad hoc ,,
*^ j i-.
Deus dedit charitalem ut eum amare nove-
,
^. ^ . .

tatio occasione venti volant loras,,

quasi v^vv
venerit, ijui. j •

j.jp(mg gj possnnus, non tamen ut doramum servi,

,
. ,

quia ffrana non erant. Oranes tunc volabunt, cura , , ,,,.. ,, , ,. ., ,, ,

^ ^ , ,
sed ut patrem tihi. Unde dicilur : Quotfjuot autem
,

area Dominica coiperit ventilari in die judicii. Ideo,

receperunt eum, dedit cis potestatem filios Dci
permittenle Deo, quidara ante ulliraam disseusio-
fieri {Joan. i).
nem exeunt de Ecclesia, ostendeules se non fuisse

de corpore Christi, ut per hoc manifeste clarescat,

Vers. 2. — FiliiDei sjtmus. Quasi dicat : Esse et

dici filios Dei, quae dignhas est ? respondet : Charis-

quoniam non sunt omnes ex nobisqui nobiscum in-

ideo non
simi, nunc filii Dei sumus. Nunc per miracula quae
tra positi sacramenta Christi recipiunt, et
faciraus et per puritatem vitae apparet quod sumus
debetvos gravare eorum separatio.
Dei, sed quidquid est in praesenti, parum ad
Vers. 20. — Sed vos unctionem hahetis. Cum de
filii

respectum futuri. Similes ei erimus. Cum enim

est
im-
haereticis loqueretur, repente ad suos conversus
mutabilis aeternaeque Divinitatis contemplatione per-
dicit eos habere unctionera a Sancto, ut e contra-
frueraur, nos quoque immorlales et aelerni in illo
rio ostendat quod hajretici et omnes Anlichrisli
erimus non quidem idem quod ipse, sed similes,
:

sint gratioe spiritualis munere privati, nec pertineant

quiacreatura et ad simililudinera ejus facti sumus.
ad eum qui Sanctus vocatur a prophelis. Nostis,
D Quoniam videbimus . Secundum quod Verbum caro
omnia. Nostis veritatem fidei et vit£e,docli per unc-
factum est, viderunt raali, et in judicio su nt visuri
tionem Spiritus, nec opus habetis doceri,nisi ut per-
sed quomodo Verbum in principio erat apud Palrem,
sistatis in eo quod coepislis.
videbunt soli justi : tolletur impius ne videat gloriam
Vers. 21. — Et quoniam omne mcndacium. Dei.
(Beda.) Dixerat orane mendacium non esse ex veri- Vbrs. 3. — Sanctificat se. (Beda.) Non aufert li-
tate, etc, usque ad omnium qui Christi raandatis berura arbitrium, dura dicit, elc, usque ad dicenies
obteraperare conleranunt. Deo : Adjutor meus es tu, ne derelinquas me {Psal.
Vers. 22. — Hic est Antichristus, etc. Ecce ad- xxvi).
monili sumus quomodo cognoscamus Antichristura,
Vers. 4. — Et peccatum, etc (Id.) Quod Latini
quicunque negat Chrisium, etc. Qui negat
scilicet,
appellanl legem, Graeci, etc, usqiie ad qui inno-
Patrem. Frustra confitelur Deura Patrem qui negat
centiam naluralis legis corrumpunl, prajvaricalionis
Filium, qui ex Deo procedil.
rei sunt.
Vers. 24. — Quod audistis, etc. Si cpjis dixerit : Vers. 5. —Et scitis. Ne nos (qui peccatis et ini-
«99 W AI.AFRini STRADI FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIEOLOGICA. 700

quitatiluis careiv iioii pos.^umiis) ile sahilc ilcspc^rc- Aponil do cliarilalis pcrfcclione, sub cxcmplo passio-
nuis, siilidit iiuod |>er (".liristiim a ]iocoalis solvimur. nis Doininica'. Haiic INIrus monclur habere, cum
Non solum erjjo pcrgratiam facti sumiis iilii Doi, ct Domino intcrroganti prolilcj-ctur se amare, cui dici-
spcramus ipioil ei similes erimus, sed cliam ab ini- lur : Cum autcm scnueris, ciiendcs manus tuas, ct
quitate libcramur : quia idoo apparuit ut peccata alius tecinget, ct ducetquo tunonm(Joan\\i).ln
lollt'ret, de qiia iniquitatc nemo so oxousct. quibus verbis, ut aiiimam pro ovibus ponciot, doce-

Vers. 6. — Qtii pcccat non i'idit cum. F.t qui balur. Majorcmcnim charitatcm ncmohabct quamut
manet in co, non peccat. Et in hoc ncmo vos sedu- animam suam ponal quis pro amicis suis Ibid. xv).

cat, dicondo quod, vel justilia sit ex liomino vel Vers. 17. — (Jui /irtiuecii, etc. Si velcx teraporis
quoil cum pcccato possit alii(uis in Dco niancro, opportunitatc, vel ex liumana infirmitate non conti-

quia ct omnis justitia ex Dco, et omne peccatum cx gcrit animas ponoro, dcbcmus sahcm rcs nostras
diabolo est.
nulrimcntum clia-
])ro IValribiis(h'poncrc, ct lioc cst

Vebs. 7. — Qui facit justitiain. Id est : qui habet

ritalis. Qui didicit rem suam dare, quandoque pote-

ril scipsum dcponore.

actura justitioD ot intontioncm, justus quidem ost sed

non ex sc : scd sicut ille cst, ab eadem raJice ppo- Vers. 18. — Filioli, non diligamus, ctc. Quia
cedit. Juslitia iu illo principalitcr, in i^to sccundarie, 3 non cst pcrfocla cliarilas in ilio ; qui non ponit ani-
in illo naturaliter, in isto per adoptionem Hoc ipsum mam pro fralribus, vel qui saUcm non dat pecu-
quod qui juslus est ab illo justus est . niara. Ergo ut perfcclam charitatcm habeatis, lilioli

Vers. 8. — Ex diabolo cs/ (BED.\.)Non carnis ori-

ejusdem patris. ;Yon diligamus vcrbo, nequelingua.

ginem duccndo, sicut Manichceus vohiit, elc, usque In verbo pura locutio, non opus ; in lingua multi-
plex oratio intelligitur, siciit (|uidam sa;pe repelitis
ad natiis esl Christus homo, ut solvat peccata ho-
minuni, ut rcducat ad vilam.
sermonibus affcctum suvmi volunt commeudare. Sed
opcre. Quia ctiamsi fallimur indilcclioneex humana
Vers. 9. — Peccatum non facit. Non de omni
intirmitate, non fallimur in merccde, quia Deus ma-
peccato dkit : Si cnim di.rcrimus quia pcccatum
jor est corde nostro, et novit quo zelo tiant omnia.
non habemu.'!, nos ipsos seducimus, sed de viola-
Et veritatc. Si simplici inlenlione bencficia proes-
tione charitatis, quam qui semen Dei, id est verbum
temus, non proptcr jaclantiam, vel propler aliquod
Dei quo rcnatus est, in se habet, commitlere non
temporalc commodum, sed respectu solius Dei.
potest. Quoniam semen est.\ems FUius Pa- ipsius
tris non potest legcm dimittere. Lcx Patris est Di- : Vers. 19. — In hoc cognoscimus, etc. In hoc
ligite invicem. quod veritatom diligiraus, sciinus quod ex veritate

Vers. 12. — Quoniam opera ejus maligna erant. G sumus, id est scimus nos ex Deo (qui est veritas)
hanc veram diloctionemhabere, et ex hac dilectione
Ubi cstinvidia, non est fraternus amor. Opera Cain
scimus nos esse in conspectu, id est promereri ejus
raala non dicit, nisi invidiam et odiura fratris.Opcra
conspeclum, et in hac etiara suaderaus corda nostra,
Abel justa non dicil, nisi charitatem. Hinc disccr-
ad raelioraopera excogitanda. Lt in conspectu, etc.
nuntur homines. Nemo attendat linguas, sed facta.
Id est , tales cogitationes corda nostra habere
Cor si non benefaciat pro fratribus suis.ostendit quid
suademus quae divinis sint dignas couspectibus.
se habeat. Cain rccte ollerebat,
,
in creatura Crea-
Oranes enim cfui aliquid facere disponunt, ad idem
tori, sed non bene dividebat, quando credebat
factum meditandum corda sua se convertere sua-
placere raunera quse oflerebat cum odio fratris.
dent. Scd ipii mala cogitat, si possct, Deo occulta-
Abel cnra dilectione obtulit, et placuit.

Vers. 14. — Nos scimus, etc. Neraode virlutibus

ret : qui vero bona, hi facillirae cordibus suadent, ut
conspectui Dei patefieri desiderent, quod ost indi-
se falso cxtollat, nemo suarum viriura pauperlatem
cium magnfe perfectionis, cuin sua operatio vel cogi-
ultra modum raetual. Qui fratrein diligit, apertum
tatus a Deo gaudel videri.
dat judicium, quia ad sortem jiistorum pertineat.
Manet in morte. Vita carnis aniraa, vita animce Vers. 20. — Quoniam .« reprehenderit. El hoc
Deus; corporis mors amittere spiritum aniraoc mors ; D magnum quod por dilectionem ita mundas habe-
est
amittere Deum. Qui crgo pcr odium fratris aniitlit mus cogilationes, quodDco cas volumus ostcndere :

Dcum, amittit vitara. quia ctiamsi couscieutia accusaret nos inlus ot vcllet

Vers. i:;. — Qui odit fratrem. Qui ex odio inse- latere Deum, quia non bono animo bona nostra fa-

quitur fratrom provocat ad iram et discordiam, el ceremus, tamen Deo occultare non possemus, quia
sicquantum ad se occidit eum in anima. Si quis major est corde noslro, et novit omnia valet ergo :

contemuat odium frntris, non contemnct in cordc dilectio quoe uos commendal illi quem latere non
suo homicidiumV Noii movet manus ad occideiuhim, ])Ossumus.

et homicida jam lenelur : vivit ille, et iste interfcc- Vers. 22. — Et quidquid petierimus. Magna pro-
tor jucUcatur. Non
vitam eeternam. In perpe-
liabet missio el desideraliilis lidclibus. Sed si quis cst adoo
tuiim, Cura Cain damnabilur (pii hoc generc liomi- pcrversus, ut ciclosiibus promissis non dclcctctur,
cidii tenctur, ut discordct a Iratribus, sallcni tiiiioat iiuod econtrario sapiontia torribilitor
Vers. 16. — Inhoc coijnoscimus, etc. Pra3positis iutonat : Qui avertit aurem suam ut non audiat
multis rationibus dc habcnda cliaritate, tandom sup- legem, oratio ejus erit ejcecrabilii (Proi>. xxviiiV
701 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. I JOAN 702

Vers. 23. — Et hoc est mandatum. Maadatura A Vers. 12. — Deum ncmo vidit unquam (Beda.)

duo subjungit, quia Sicut videntur isla visibilia corporis sensibus nota,
singulari numero pra?ponit, et

haec nequeunt separari. sicnon videtur Deus, etc, usque ad dum adhuc pe-
regrinamur in corpore, diligamus invicem, etc.
CAPUT IV. Vers. 13. —
In hoc cognoscimus.XinAe. sciemus si
habeamus Dei ? Interroga viscera tua si
spiritiira :

Vers. 1. — Quoniam mM»i. Multihaeretici, multi

sint plena charitale, habcs spiritum Dei. Quoniam
Jesum in came venissc, scd
schismatici confitentur in eo manemus. Deus in nobis manet, et nos in co,
factis negant,non habendo charitalem. Charitate ideoque nemo de salute desperet, quia elsi morbi
Verbum caro factura est quinonhabet charilatcm, ;
scelerum nos deprimunt, omnipotens est medicus
negat eum venisse in carnc, et hic convincilur spi- qui salvet. Gaudeamus in spe ut veniamusad rem.
ritum ex Deo non habere. Spiritus Dei non sono Vers. 16. —
Et nos cognovimus. Nos vidimns el
amando ct faciendo dicit Jesum in carnc
linguae, sed teslaraur quod Deus misit Filium suum, et cognovi-
venisse. Jesus venit ut colhgat, hKreticus spargit :
mus qua causa'hoc fecit nonquia indigerct, non
:

hic non habel spiritum Dei. quia aliquid deberet, sed sola charitale. Gum habe-
Vers. 3. — Omnis spirltus, ctc. Multi hxretici ret unicum noluit illum esse unum, sedut fratres ha-

qui unitatera Ecclesias separare pravo dogmate vole- beret, et adoptavit illi eos qui cum illo possiderent
bant, hunc versicukim ex epistola raserunt, ne per vitam ffternam.
eum crroris convincerentur. Solvit. Qui Deum ab ho- Vers. 18. — Tiinor non est in charitate. In ea
mine distinguit, qui membra a Dco male vivendo re- nirairum charitate quae ad imilationcra divinae boni-
cedit, hic solvit Jesum. tatis eliam iniraicis benefacit, non esl tiraor.

Vers. 5. — Ipsidemundo. Hi spiritus qui sunt de

mundo non sunt diligendi, non sunt audiendi. Quia
CAPUT V.

etsi Christi nomen invocant, et signo Christi se no-

Vers. 1. — Omnis qui credit. Credit, qui sic vi-
tant, tamen sunt de illorum numero qui mundana vit quomodo Christus praecepit, aliter et daemones
cupiunt, qui coelestia ignorant. Idco de mundo lo-
credunt. Opera autem pra;ter fidera, vel nulla, vel,
quuntur. Ratione mundanse sapientiae probantes etiamsi bona videantur.sunt inania, quia sunt prae-
Deum non posse suscitare hominem morluum, ho- ter viam, quae Christus est. Vere qui diligit Deum,
minem mortalcm in ccelis habere mansionem, et diligit fratrem. Nara qui diUgit Deum Patrem, dih-
alia hujusmodi. gitDeum Filium, a Patre genitum, et qui diligit
Vers. 7. — Charissinii, diligamus nos. Commen- p Deum Filiura, diligit etiam Dei filios, membra ilhus
davit charitatem multis modis, jam ad ejus singula- capilis.

rem laudem accedit in quo eum maxime deberaus Vers. 3. — Gravia 7ion sunt. (Beda.) Non tra-
audire, seilicct : Qui diligit, ex Dco natiis est ct hunt deorsum, ut lalenlura plumbi, etc, usque ad
Deum novit, quia Deus cliaritas est. Dixerat ; Cha- ne quis sua virtute confidat se posse vincere mun-
ritas ex Deo est ; hic superaddidit : Deus charitas cst. dum, subdit de fide :

Vers. 8. — Quoniam Deus charitas. Non differt Vers. 4. — Ethcec estvictoria, etc.4IIa nimirum
charitas in Deo, cum justus ct justitia dicatur, ut fides, quae per dilectionem operatur, quae Dei auxi-

diligens et dilectio quia non transnominative a ju- lium flagilal.

stitia dicitur justus veldiligens dilectione, quasi ju- Vers. 5. — Quis est autem ? etc. Determinat
sliliam vel dilectionem a se disliuctam habeat, sed quae fides vincit, scilicet fides Christi. Quasi : Vere
quia est justitia et dilectio sua. per fidera vincit mundum, quia peraliud non vinci-
Fides nostra. Ecce quae fides vincit, quae credit
Vers. 9. — In hoc apparuit.PTohanio quod Deus
tur.

vcrum hominem et yorum Deum.

quod nos diligit, voluit inducere nos
charitas est et
suo exemplo, ut invicem diligeremus et ad notiliam
Vers. 6. — Hic cst, elc. Quia sola fides et con-
non sufficit ad salutem et ad vin-
fessio divinitatis
ejus veniremus. Sicut Deus non exspectavit ut cum j)
cendura mundura, addit et de humanitate propte- :
diligeremus, sic nos non exspeclemus ut alii nos di-
rea expressit sanguinera.
ligant, sed priores diligamus. Dilectio Patris pro-
Spiritus. Id est, humana anima quam emisit in
bala cst, quia misit Filium : dilectio Filii in hoc ap-
passione ; aqua et sanguis, quoe fluxerunt de lalere.
paruit ,
quod pro nobis quos praedilexit mortuus
Hoc non possel, si verara carnis naluram non
fierit
est.
haberet. Sed et ante passionem, sudor quifactusest
Vers. 10. — Non quasi nos. Non prius dilexi-
sicut guttae sanguinis ostendit verilatem carnis. Hoc
mus, ut quasi merito nostrae dileclionis ipse dilige-
autem quod de lalere jara morlui conlra naluram
ret nos, sed ipse prior dilexitnos, ut prseeunte gra-
aqua sanguis vivaciter fluxit, teslabatur ([uodcorpus
tia ejus nos eum diligamus.
Domini post raortem niclius esset victurum, et mors
Vers. 11. — Et nos debcmus alterutrum dili- ejus vitara nobis darel. Quod vero sudor sicut san-
gere. Dilige, et quod vis fac. Sive taccas, dilectione guis in terrara fluebat, signabat quod suo sanguine,
tace : sive clames, dilectione clama. De hac radice Ecclesiam tolo orbe lavarel.
non potest nisi bonum exire. Vers. 7. — Quoniam tres sunt. Per hoc apparet,
 :

703 GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. II AD COR. 704

quod Jcsus cst veritas, vcrus Dciis, vi>rus liomo. A pcccatum ad mortem.. IIoc pcccatum separat
Est
Et ilc utroquc hal)cmus cerlum tcstiinouium, de a Deo, sicut mors separal aniiuam a corporc.
Dcitatc <iuiilem pcr Patrem, et Filiura, et Spiri- Vers. 17. — Omnis iniiiuilas peccatum, Quasi
tum sanctum : de liumanitnte pcr animam, aquam, Vere orandum est pro |)ccciiuiibus non ad raortem,
et sanguiucm. Patcr dcdil tcslimonium Deilatis quia multis pcccalis occu|ianliir omnes, el nemo po-
(luando dixit Hic est Filiii.^ mcits dilt-ctus. Ipse test esse sinc pcccato, i|uia oinnis iui(piitas est
:
pec-
Filius dcilit, quando in nioiitc Iranstiguratus est, et catura.Sed supra alia cst peccatura ad mortera,
poteiiiiam Diviuitatis et spcm acternas bcatiludinis quod non huraana fragilitate coramittitur, et ideo
ostcndit. Spiritus sanctus dedit, quando super ba- oralione justorum non purgatur : qiiouiam qui ta-
ptizatum in -spccie columbcc requievit, vel quando lia rcgnum Dei non cousequcnlur.
agunl,
ad vocationcm nominis Clirisli corda crcdentium im- Vers. 18. —
Omnis quinatus cst, etc. Qui natus
plevit. est ex Dco non peccat ad raortcm qui non est na-
—
:

Vkks. 10. Qui crcdit in FiliumDci. Is intelli- tus, peccal sed nos sumus de illis qui nati sunt ex
;

git Patreni veraccm in tcstimonio Filii. Qui non crc- Dco: ideo non peccabimus, uou tangcmur ab hoste,
dit, dicit Patrera essc mentitum. Fruslra igitur di- scd niundi amalores sunt subjccli maligiio hosti.
cunt JiuUci sc crcdere in Palrcm. quandiii contcm- r> Vo» pcccat. David gravitcr [)cccavil, scd quia ex
nunt Cliristum. In Filiuin. Quia Palcr lcslaliir de Deo uatus ad sociclatcm liliorura Dci pcrlinebat, non
Filio, crcdamus in Filium. Quia qui ita credit in Fi- peccavitad raortem, sed veniam pwnitendo raeruit.
lium, ut bcne optando tcndat in ipsum habel tcsti- Sed gcncratio Dci ctj. Quiin gcnerationc Deipcr-
,

raoniura Dci iu se, quasi dicat : Dc eo etiara testa- severant, pcccare non possunt, nc(iue a maligno
tur Dcus, qiiod ipsc sic crcdcns erit in numcro filio- conliugi. Quoinodo dics ct nox raisccri ncqucuul,
rum Dci, ipso Filio suis ila policcnte : ,Si ijuis mild sic justitia et iniquitas malignus et gcncralio Dci.
ministravcritjuvioriftcabit illum Patcr mcus {Joan. Tangit ergo aliquos mahgnus Iwdens et aftligens,
xii). Si crgo Dcum tcstem tua; lidei habueris, quid sed non ad malum corum.
te horainum infamia vel persecutio
pro nobis, quis confra nos ? (Hom.
Isedit ? Si Deus
Vers. 19. — Et mundus toius. ^on solum mundi
viii.)
amatores, sed etiam nuper nati, qui non habent di-
Vers. 11. — Et hoc tcstimonium. De Filio te-
scretionem boni et mali, propter primam pra;vari-
status est, et cliara de nobis filiis adoptivis, quod
calionem pertincnt ad rcgnum diaboli, nisi gratia
pcr Filium suuin unicum etiam nobis jam in spe,
Dei eruanlur a tenebris.
quandoque autera in re vitara aiternam daret.
Et ha'c est vita. (Bed.\.) In fide ct confcssione no- Vers. ^O. — Et scimiis, etc. Nemo sine divina co-

minis, in pcrceplioue sacramentorum, ctc, uscjuc ad ^ gnitione ad vilam teternam pervenire, nerao cogiio-

qui dat suis vitara a^ternam.

scerc sine gratia Dei potest, quianemo novitFiUum

14. — Et hivc
Vers. Multiphcitcr ea-
nisi Pater, nciiue Patrem quis uovit uisi Fihus et
cst ftducia.
cui voluerit Filius revclare et Patrem et Fihuni.
dem quaa supra proraiserat inculcat, ut nos ad oran-
dum vivacius excitet. Secundtun voluntatem ejus. Utruraque enim Filius revelat, qui carne visibilis

Qua vult ut quod vclit rogeraus, vcl qualcs nos esse

apparens, Divinitatis arcana per Evangelium mundo
patefecit.
desiderat ad rogaudum vcniamus. volumus no- Si
stram salutcra et proximorum non discordamus a Vers. 21. — Filioli.El quia verum Deum et ve-
voluntalc Dei. Si voluntas nostra per ignorantiam a rum hominera cognoscitis, et vitara aeternara exspe-
voluntate Dci recedit, bona voluntas Dei nostram ctatis, custodite vos a doctrinis haereticoruni, qui
stultaiu corrigit, ut apostolo Paulo conligit. specicm sanctitatis sibi assuraunt, qui pravis dog-
Vers. 15. — Scimus (juoniam, ete. Quia scinius malibus glonam incorruplibilis Dci in similitudinem
quod habemus ab eo pctiiiones quas petimus, nihil corruplibilium rerum mulaut. .Vvarilia enim est si-
petamus quod ei sit adversura, nihil nisi quod nos mulacrorum servitus ; qui ergo mundum Deo pr»-
docuit, quod nobis inspiravit, pctamus et si in ali- : ponunl, idololatr» sunl. Custodite. Cum testimo-
quo erramus, statim corrigimur. nium perfectionis in multis perhibuerit illis, pote-
Vers. K). —
Qui scit fratrcm. (Beda.) Loquitur ral lamcn adhuc linieri, ne aliipiis nuper convcrsus
de quotidianis et lcvibus peccalis, etc, usijue ad ct reli(iuias superstilionis mcnle rcliucrct, ideoque ab
ad illorum examen castiga te. idolorum cultu fugiendum esse demonstrat.

EPISTOLA 11 B. JOANNIS.

ARGUMENTUM. CAPUT UNICUM.

Usque adeo ad sanctam feminam scribit, ut cam- Vers. i . — yon ego. Scripturus conlra haereli-

dem dominam uon dubilct littcris appellarc, ejus- cos (lui a verilate exciderunt, dicit omnium qui veri-
dcm(|uc liliis leslimunium, (|UO(l ambulent in veri- tateiii uoveruul, uuam essc dileclionciu in sauclos ut
tate, perhiliet. similitudine cutholicorum al> hiereticorum deterrcai
 ——

70S GLOSSA ORDINARIA. — EPIST. JUD . 706

sociclate. Omnes enim fideles in una veritate con- A divina doctrina, ut extra rectam 'fidem 'conversatio-
sentiunt, liseretici in erroribus se invicem inipu- nemque maudatorum Deisit, separat se aDeone lia-
gnant. beat Deum. Per actualem et contemplativara vitam

Vers. 4. — Cauisus sum valde. Quasi dicat : Quod fit alicujus Deus ei manifestando qui est Creator om-

nium. Quipermawei. Manet in evangelica doctrina,

tenetis, teneto. Nihil aliud abhsercticis recipite, quia
gaudeo aliud ad salutcra qui secundum eara sapit et agit ; separat se ab Ula is
in his qUcB habetis ; nihil
qui aliter sapit et agit.
vobis superaddi expeto. Cum ergo gaudeara de ve-
stro bono principio, ne me faciatis dolere defectu Vers. 10. — NecAveei dixeritis. Quia signum vide-
vestro, quia uf sollicitus custos, omniaqu5>circa vos tur consensus erroris, hocenim dicimus aniicis quo-

fiunt cognosco. Ambulantes iri veritate. Positus est rum opera nobis placent, et vos si forte decepli non
Adam in paradiso, ut operaretur et custodiret illud. esselis, alii tamen per talem vestram faniiliaritatem

Operatio, elTectus provectionem : cuslodia, perfe- possent decipi, qui crederent illos placere vobis, et

ctionis ipsius statum atque constantia designat. sic crederent iilis.

Vebs,8. — Videte vos, etc. Istis talibus ne con- Vers. 12. Plurahabens. Intelligite liancadrao-
sentiatis, sed potius attendile qualiter sitis perlecte nitionem vobis fore perutilem, quia ad confirmatio-

instructi ad fidem et constanliam. Sed ui mereedemB nem dlius, decrevi etiam venire ad vos, nec taraen
plcjiam accipiatis, id estverum Deum plenacum ex toto interira potui silere.

jucunditate capiatis, perseverando in doctrina vobis Vers. 13. Salutantte. Sicut adversariis verita-
non consentiendo eorum errori.
tradita, et tisprohibet dicere Ave, ilaecontra electosexperso-
:

Vers.9 —
Et non permanet. Si quis separnl se a na electorum salutat.

EPISTOLA III B. JOANNIS.

ARGUJIENTUM. debes in eleemosyna, quia utilitatera tantam in ea

Gaium pietatis causa extollit, atque ut in ipsa intelligo, quod non solum tibi, sed etiain loti Eccle-
pietate nianeal exhortalur ; Diotreplieu impielatis siic scripsissem de commendationo eleemosyna!, sed

et superbiae causa objurgat. Demetrio autem bonum hac noeessitate dimisi, quia Diotre])hes non curat
q
tesliraonium perhibet cum fatribus universis. nostram auctoritatem. Diotrephes ha;reaiarcha illius
temporis nova decendo principatum sibi usurpabat.
CAPUT UNICUM.
Diotrephes interpretatur «pfciose insulsus, sive decor
Vers. 2. — De omnibus orationem, nunc
etc. Sicut
insaniens, ut perlidiam cordis etiara noraine signet.
intentio recta abundat tibi, et perseverat bona vo- Ecclesias. Illi Ecclesiae,r/U(?' forsifan,id est dubitative
luntas largieiidi indigentibus, et facullas opum ; ita
est Ecclesia, et ut per observationein eleemosynae
semper virlutibus plenam, Dommo adjuvante, vitam mereretur perfecta fieri Ecclesia, scripsissera.
ducere possis.
Vers. 4. —
Majorem horum. Ideo gravisus sum,
Vers. 10. — Commoncbo. Id est, in oraniura noti-

quia horum fratrum venientium non habeo majorem

tiara manifeslius arguendo producara ;
quorum exem-
plar nusquam habet ; sed facit ea, et nova invenit,
gratiam, id est : quando ad me, in
fralres veniunt
garriens, falsis rationibus utens in nos confutandoset
nullo facto vel verbo eorura raagis gaudeo quara
sic ad vos a fide retrahendos. Sicut linguas detrahen-
quando annuutiant fdios meos (quos praedicando vcl
baptizando genui) veritatem rectae opera- tium noslro vitio non debemus excitare, ne ipsi per-
fidei et
tionis observare. eant, ita per suam malitiam excitatas deberaus

Vers. .5 — Charitsime, fideliter, etc. Ideo nonD aequanimiter tolerare, ut meritura nobis crescat,

debes delicere ab hospitalitate eteleeraosynis. Quid- aliquando compescere, ne dum de nobis disseminant,

quid enim operaris in fratres iideliter, id est sicut eorum qui audire bona poterant, corda corrumpant.
fidelis, id est sicut decet fidelera facis, non pro vana Vers. 12. — Demetrio testi)nonium. Quod illum

gloria, sed fidem tuara operibus osteiidis. velit iraitari bonum, aperit ut imitetur Deraetrium,
Vers. 7. — Pronomineenimejus,elc. Quasi: Vere ut siraUi laude omnium possit et ipse dignus
sunt honorandi, non enim pro suis sceleribus expulsi e.xistere.

sunt a patria, sed sponte profecti sunt pro nomine Vers. 14 — Pa.v tibi. Amicis gratiara pacis et

Christi ampliando, et pro nomine ejus patiendo. salutis mandat, ut veritatis inimicos a salute raon-
Vers. 9. — Scripsissem forsitan, etc. Perseverare stret exlraneos esse.

EPISTOLA CATHOLICA JUD^.

ARGUMENTL^I. jugo semel erutos servitutis denuo operam suam
Judas apostolus fratres de corruptoribus viae veri-
officiis navare servDibus.

tatis ita informat, ut illicitirai esse dissertet de sub-

 —

707 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. - TIIROLOGICA 708

CAPUT unicum!
A pa'na> illorum qui Domiiii graliam Iransfcrunt in
luxuriam, commcmoians inccndiuin Sodomoium.
VEAS.i. — Consolatisetvociitis. Vocat, conser- Vers. 8. Dominationem autem spernunt. Inmi-
vat, ililiyit lilios, ol memljrii boi lacit Jesiis Domiiius noribiis pcccalis, inajcstalom blnsphcnuintos :in cri-
noster. ininalilnis, nolondo huiniliter contiteri ct pa'nitere :

Vers. 2. — Misericordia vobis. Si Deuscoepit ini- nulhiiii liabentes timorem, nec tidem venturijudicis.
sereri vobis coiidoimiKlo ileiicla, implcal miscricor- Vkhs. y. — Cutn Micliacl, otc. Id cst cum Moyses,
diam, pcr ampla boiia duccnJo ad lelerna. Si cst qui ut Dcus crat conslilulus iMiaraoiii, et (pn erat
reconcilialus iniinicis, iBtcrn am pacein dct faclis princcps ct nuntius, quantum ad alios, disptitans
amicis, iu qua in nullo ab co disscntiatis. cuir. 1'liaraone, altcrcaretur, id cst signa faccrot al-
Vbhs. 3. — Cltarissimi. Ego qui vestraj saluti volo
lorna coiitra signa magoruin, de corpore Moijsi, id

providcrc, luibui nccesse, propicr pscudo cst poiiulo Isracl, ut pcrmitteret illos sacriticare
cpii vobis
se iiigerunt, scribendi vobis admouitioncs dc vcstru Dco iuo, non cstansus infcrrc pa^nam biasphemia:
salute communi, id est de fide quaj esl tam mea hujus scd di.cit Imperet tibi Dominus. Vel
sa'culi, :

salus quam vestra ct omnium tiJclium, scilicet lides aliter : Cuin Dominus Jesus altercaretur cum ,l*ilato,
quic pcr dilcclionem opcratur. Dgo dkofucicns oni- B dc corpore Moysi, id est de Ecclesia, noluit aliquam
nem sntlicitudinem scribcndi vobis, id est onuiia blasphcmiain inferre, sed tanquam ovis ad occisio-
qua^ pertineiil ad sollieitum. Oro pro vobis, disj^ulo ucin ductus.

contra seductores veslros, et ul vobis ine sciatis pro- Vers. 11. — VoeilUs, etc. Quia per orania haere-
videre, scribo vobisde illis : Detcgo nequitiaseorum: tici monstrati sunt a verbo veritatis cecidisse.osten-
ostendo vobis qualiler tidem et dilcclionem debcatis dit eos diversis malis subjcctos.
tencre : cl cum siin ita sollicitus pro vobis, admoni- (BED\.)In viam Cain abcunt, quiproptcr invidiara,
tioncm meain recipere dcbelis. ctc, usque ad veritatem quam noveruut iinpugnant.
Vers. 4. — Gratiam transferentes. Duritiam
et dL Vers. 12. — il/acute. Non solum in comessatio-
strictionem legis oculum pro oculo, den-
qua! dicit nibus ct ebriclatibus carnalibus pcrcuut
:
et maculan-
tcm pro dcnte, tcmperat gralia Evangelii, in quo tur, sed eliam sunt macuke illorum, ct alios sccum
purgantur scelera commissa per pieniteutiam, et perdunt, Domini gratiam in luxuriam transferentes.
eleemosyme Iructus. Sed hanc gratiam transferunt Kubes. Comparat se prxdicatoribus pluentibus justi-
impii in lu,\uriam qui nunc tanto licentius [peccant,
tiam, coruscantibus per miracula, sed hKretici sunt
quanto minus vident se asperitale legis de facinori- nubos obscurantes solem, ponentes in ccelum os
bus examinari. G suum, perversa superbe docendo, sine aqua sapien-
Vers. 5. —
Omnia. Arcana fidei, et non habetis tiK. Arbores autem. Impii et pseudoapostoli compa-
opus, recentia quasi sanctiora a novis audire niagi- rant se arboribus bonum fructum ferentibus, sed
stris,id est : Perfecte omnia quae scienda sunt
scitis sunt arboros autumnales : tarde enim ferunt bonura
de fide, cl ideo non cst opus ut audiatis illos. Quo- fruclum sicut arbor in autumno plantata, vel quia
niam Jesus. Confulatis ha?relicis, deinde ut revocet tunc folia cadunt et fructus, vel si supcrcrcscit fru-
eos qui crediderant malignis et irapiis, ostendit ctus, adulterinus est et inutdis. Si quid enim faciunt
quanta sil raagnitudo Domini qucm negant, osten- impii quod bonum videatur, non bona inleutioue id
dens quod ipse est qui eduxit populum Israel ex agunt, sed ut bona qnse sunt in aliis exstirpent. Bis
iEgypto. mortuw. (Beda.) Somol moritur quaj nou facit fru-

Vers. 6. — Angelos vero. Et vere non sunt imi- ctum, etc, usijuc ad in qua sancti dicuntur radicati.

tandi qui Jesum non verum Deum, sed hominem de Vers. 13. — Sidera.ln hoc apostalas signiticat,

utroque sexu genitum mcnliuntur. Si enim angelis quia in sirailitudinem diaboli, de sedibus angelo-
peccaulibus non popcrcil, noc lioniinibus superbicn. rura cccidonmt, iiuibus proptor apostasiam lcnobrae
tibus parcet. Aoh scrvavcrunt suum prineipatum. Sic rcservantur. Sidcra. Luccm veritatis promittunt in

homiues, qui non servant principaliim quo per gra- D hoc mari viliorum, sed nunquara iu eodem statu

tiara adoplionis iilii Dei sunt effecti. Sed relinquunt docendi vel vitre perdurant, et aliis causa naufragii
domicilium, id est unitatem Ecclosia', in qua reuati sunt, ct ipsis pro lenebris quas in Eeclesia Dei in-
sunt, vel sedes regui ccclestis quas accepluri erant, duccbant, tcncbra; infcrni parantur, et qui pacem
si tidera scrvaront, ot antc judicium gravitcr et gra- fidcimmidana tompcstate turbabant, procella tor-
vius iu univorsali judicio damnabit. Mnculis ivternis. montorum porccllonlur.
Id est superbia et corde impoenitenti. Vel sententia
Vers. 1 4. — Pro^j/ieiayit. Non solum, inquit, moa
divina c\\ix eos in pcr|)etuum coarctabit. Vcl vincu-
auctoritatc probo ([uod puuiondi suut, sod etiam
lum est cupiditas inliniarum rerum, qua vincti ad aucloriluto ImiocIi, (juod jain olim pra'scripti sunt iu
supcriora rcverti non possunt.
tale judicium impii horaiucs, ipii nostris lemporibus
Vers. 7. — SieutSodotna. Dedcrat excraplum dain- subinlroicrunt ad subverteiulam lideiu piorum.
nationis eorura qui soluin dominatorcra noganl : Enoeh. In Enoch, qui dedicatio iuter-
stiipc Cain,
coininoraorato intoritu iididolis populi vol angiJorum prctatur, primus nascllur in cloctorum voro progo-
;

crigcutiuiu sc coutra Dcum, dal ctiam exeiupluni uic, Euoch septimus ineiaorutur, qui reprobi iu liuc
 —

709 GLOSSA ORDINARIA. — APOC. JOANNIS. 710

vita, quoe antc est, seipsos gedificando dedicant :

A Vers. 23. — Illos vero salvate. Eos qui non sunt
electi vero ajdificalionis su» dedicationera in line daranati apud Deura, sed etiam prope cadunt in
temporis, id est in septimo exspectant. ignem, docete ut seipsos liberent.
Ecce venit Dominus. (Beda.) Vera sententia quod In timore. (Beda.) Hoc ad priora illa omnia ad-
Dominus arguet inipios, et de operibus, etc, nsijue jungendum est. Nam, etc, usque ad ne forte plus
ad licet enim etiam de apocryphis testimonium ve- justo vel severus existat, vel pius.
ritatis sumere. Odientes eam. Non corpus nostrura odissc debe-
Vers. 16. —
Hl sunt. Si fratribus aliquid boni mus, sed maculatuni esse, ut immaculatum redda-
contigit, murmurant et conquerunlur, quasi sua fe- mus, ut de carnali spirituale efficiatur. Quod non
licitas iu illorum prosperitate miimatur. Avari enim nostri arbitrii potestate, sed Dei gratia perliciendum
(quibus nibil sufficit) etiam ab aliis invideut. est.

Vers. 19. — Spiritum non liabcntcs. Quia Spiri- Vers. 24. In exsultatione. Quos superius mone-
tum sanctum (quo congregatur Ecclesia spiritualis bat in timore Deo servire, dicit constituendos in
eflicitur) non habent, ideo animales, inscii, nonpro- exsultatione, quia quanto magis trepidi de actibus
videntes, ideo defluunt, quia coagulum charitatis non in praesenti fuerimus, tanto aniphus in futuro de
habent.
Q percepta mercede laHabimur.

Vers. 20. — Superxdificantes vosmetipsos, etc. Vers. 23. — Gloria et magnificentia. Si habetis
Jidificantes vos ipsos in bonis operibus super gloriam purse fidei et conscientiae et magnificentiam
fundamenlum fidei, utlapides vivi ponamini in,domo in operatione, et imperium super infirmitatem, vel
Dei. In Spiritu sancto oranles.Ul de vestris viri- super dafmones, et potestatera resistendi vitiis vel
bus non prassumatis, sed divina; tuitionis adjutorio tortoribus, Deo, non autem vobis imputare, qui
speretis, non per vos saivari putantcs, sed adven- ante tempora, in praesenti, et post omnia tenipora ,

tum Spiritus sancti in vos petite, quo inspirati ar- est gloriosus in essentia, raagnificus in operibus,
dentius oretis ne cum his qui Spiritura non habent, imperans tam volentibus quam nolentibus, et potens
ab Ecclesia segregeraini. cui niliil resistit.

APOCALYPSIS B. JOANKIS.

PROLOGUS HIERONYMI. C oninis inferior est. In verbis singulis multiplices la-

tent intelligentiae.
Joannes apostolus et cvangeUsta, a Christo ele-
CAPUT PRI.MU.M.
ctusatque dilectus, in lanto araore dilectionis ube-
rior habitus est, ut in cccna super pectus ejus
Vers. 1. — .ipocalijpsis Jesu Christi. Praeparat
audilores, redditque eos benevolos et attentos, sicut
recumberet, et ad crucera astanli soli raatrem pro-
et ibi : Joannes scptem Ecclesiis (juce sunt in Asia.
priara commendasset, ut quem nubere volentem ad
amplexum virginitatis asciverat,
Quam dedlt. Secundum humanitatem Christus acci-
ipsi etiam custo-
diendara virginem
pit eam a Patre et Verbo sibi conjuncto bypostatice,
tradidisset. Hic itaque cum
et a Spirilu sancto. Qute oportet fieri. Quasi dicat
propter verbum Dei testimonium Jesu Christi in
et
:

Inevilabile est quin fiant, et utile est ut fiant. Opor-

Pathmos insulam sortiretur exsilium, illic ab eodem
tet ut servi pafianlur tribulaliones cito. Cito. Dicit
Apocalypsis prseostensa describitur, ut sicut in
principio canonis, id est libri Geneseos, incorrupti-
cito, ut seipsos parent, ne sit grave pati. Cito finien-
di sunt labores, et prsemia danda. Brcvis labor, fes-
bile principium prainotatur, ita etiam incorruptibilis
tinala gloria.
finis per virginera in Apocalypsi redderelur, dicens
Ego sum Alpha et Omega, initium et finis. Hic est
:

Vers. 2 — Quitestimonium perhibuit. Qui testa-

Joannes, qui sciens supervenisse sibi diem tur csse vera verba ipsius Clirisiitam de habita
egres- £j
sionis de corpore, convocatis in Epheso discipuHs,
Verbo, id est Divinitate, quam de Immanitate Jesu
descendit in defossum sepulturae suse locum, ora-
Christi. Verbo Dei. Filius vocatur Verbum Dei,
tioneque completa, reddidit spiritum tam a dolore quia per eum manifestatus est in mundo Pater. In
mortis factus extraneus, quam a corruptione carnis hisquce vidit. In his quae corporaliter vidit, ut pas-
noscitur afienus. Cujus tamen Scripturai dispositio, sura et mortuum, sola mente, ut fuisse cum Patre
vel libri ordinatio, ideo a ante omnia.
nobis per siugula nouex-
ponitur, ut nescientibus inquirendi desiderium col- Vers. 3. — Beatus. Christus dcdit h;ec milii,

locetur et quaerentibus laboris fructus, et Deo raa- bealus autem quia me acceperit. Deatus, quia hajc
gisterii doctrina servetur.
Apocalypsis est Jesu Christi, etc. Qui legit. Id est,
narrat aliis quse audivit : quia plures ab uno le-
gente possunt audire vel, audient, et in hoc nolat
ARGOTIENTnL ;

auditores, quia plures. Illi soli beati qui audiunt

Apocalypsis Joanuis tot habet sacraraenta quot ut menle recondant ; et mente recundunt, ut opere
verba. Parum dixi, et pro raerito voluminis laus compleant ; et opere implent, ut vitam aeternam
7H VV:VLAFiUDl STRABI FULD. MON.OPP. PARS I. -- TnUOLOGICA. 71«
possideant. Servat ea. Non enini auilitoies lt'f;is, sed A dis cl tictilium. (V/ pUuKjent se, id est dolebunt res-
faclortis jiisti sunt. Serva ea, i[ui lidein Cliristi ct pientes eos ([ui fundati sunt super eum, quia non
lilcclesiae non violat, et timet minata, et quterit pro- tantum dolebunt de ipso torniento, quam quod re-
missa. Vere beatus est iste, quia nec longa mora pellentur a tali consortio.
laboris, et prajmia vicina.
Veks. h. — liijo sum. Vere veniet, quia ipse
Vebs. 4. — Septem ccclesiis. Principaliter illis proniittitse venturum. Vel pra;missa salutatione red-
scribit ecclesiis Asi;e, ijuibus magister erat consli. dit atlentos, quasi dicat : Nc a me hoc dictum,
tutus, etpor siniilealiis. Deus detlit Clirislo, Clirislus sed ab ipso Christo credatis. Alplia, principiiim. Ante
Joanni, Joaunes aulem ecclesiis, vel per sei^tom, i[uem nuUus, velequo umuia C(e|)eruut. Umeya, /inis.
univorsa; licclesia\ Quia septcm universilatem signi- 1'ost (luem uullus, vel in quo onmia terminabuntur.
licant, vel quia septiformi spiritu iilustrantur. In Vers. —
Ego Joannes. Finita salutatione, pro-
9.
Asia. Asia est elatio, Ecclcsia ergo nunc est in ela- gredilur ad narrationem, imponendo quatuor, per-
tione virtutum, vel olim viliorum. Asia ista non esl sonaui, loeum, causam ipsius loci, tempus, (|ua! va-
magna ilhi lertia pars muntli, sed quaxlam proviu- lent ad conunendationem ipsius revelationis. Ego
cia ubi eraut septem civitales, et septem ecclesia; Joannes. Quasi dicat : Scio quia tribulamini, sed
cum septem episcopis. Gratia vobis. Prmparat audi-B exemplo Christi patientt;r sufferatis, ut sitis partici-
tores in salutatione, el rcddit eos bcnevolos et attcn- pes regni ipsius. Frater vester, etc, in Christo.
tos, sicut et in prologo. Qui est et qui erat. -Eler- In liilci uuitatc, ct propter illamtidcnitribulatus fui,
nalitor. Quamvis autem sit uatus ex tempore, j;im sicut et alii, per iiuod ad regnum pervenire patien-
immulabilis est per bum;iuitalcm qui olim fucrat tcr sustiuui, habcndo Cliristum in omnibus cxcm-
corruptibilis. Talisventurus cst, ctiamsi mundo non plum. Pathmos. Id est fretum, scilicet tribulatio, in
apparel talis. Et a septem spiritibus, qui in con- qua magis crelcstia a fidelibus aperiuntur. Ecclcsia
spcctu. Spiritus. Idem sonat quod charitas. Unde comparatur iusukB, quia sicut insula mariuis |)ro-
altribuitur Spiritui remissio peccatorum, et alia cellis illiditur, ita Ecclosia persccutionibus marino-
dona iiu;i? sunt dona totius Trinitatis, ut inlolligamus rum, id cstmundanorum, affligitur. Propter verhum
Triuitatem ex sola dilectione operari. Personam Pa- Dei. Id est, propter testunoniura divinitati et huma-
tris tacet, quia de Dco Creatore nemo mala intel- uitati exihibilum.
lexerat ponit personam Filiict Spiritus sancti de qui- Vers. 10. — In Dominica die. Solct rcrura qua-
bus omnes nascuntur in ecclosiis lucrcses. Tlironi.
litas ex tempore notari, ut Abraham in fervorera
Throui Doi sunt augeli ejus et sancti homines in
tidei, angekun in meridie vidit Loth in perditio- ;

quibus nunc sedot Deus et judicat, ne in futuro ju-

q ^g^ Sodoma; vespere Adam post meridiem au
;

dicet.
divit vocem Domini Salomon, non reservaturus,
;

Vers. 5. — Testis fidelis. Dicit hoc propterdespe- sapientiam nocte suscepit. Audin post me vocem.
rantes de morle Christi ut illi qui dixerunt : Nos Post se audivit, quia dum de prKsontibus eductus
putabamus quod ipse cssetredempturuslsrael (Luc. in anteriora verae coutemplationis se e.xtenderet,
xxiv). Primogenitus mortuorum. Quasi dicat : Vos etiam alios respicere admonitus est ; vel post se
non terreat, quia surrexit, et est impassibilis. Vel audit, quia a lege et prophetis praedictum est hoc,
est pi-imus morlilicantium se, quia peccatum non id enira iutelligit.
fecit. Princcps rcgum terrw. Princeps torrenarura
Vers. 11. — Quod vides, scribe. Communis ad-
potestatura, polens eas removere, et ad utililateni
raonitio til Joanni, qua; monuit communiter mittere
suorum vel sanctorum permittens impios servire. ecclesis Asiae, per quas intcLligentla' sunt omnes
Vers. 6. — Et fecit nos Deo iwstro rcgnum. Id aliae Ecclesia'., Exc communis adinonitio til usque
est potcntcs vitiis resistere, et saccrdotes, id est pro ibi : £/ Angelo Ephesi, otc. Sive simul et uno intuilu,

nobis et pro fratribus nosmetipsos Deo offerentes. sive per tempora diversa lianc visionem vidit Joan-

Vers. 7. — Ecce venit, etc. Et vere debetis eum nes, angelus utrumlibet ei conferre potuit. Eplieso.

D Ephcsas voluntas m.a interpretatur, yel laps.s pro-

gloriticare, quia ipse est qui venturus est ad remu-
neraudum. Cum nubibus, /"'«'"«• vel consihum.
id ost cum sanctis : iiuia
nubes fuerunt complueudo aliis doctrinam, et mira- Vers. 12. — Et conversus sum. Et quia audivi
cula faciendo ; vel, nube ascendit, ita in
sicut in vocera, conversus sum, etc. Septem candelabra. Id
nube veniet, per quam Dei clomentiam intelligimus, est septem ecclosias ardentos ct illuminatas sapientia
(iu;i bouis est retrigcrium et illumiuatio, malis vero divini Verbi. Aurea. Sicut aiirum per ignem proba-
terror et exca;catio. Quod et signiticalum est per tuni, percussiouibusoxtensum candolabrum erticitur,
nubom qua educti suut fihi Israel dc .Egypto. sic Ecclesia tribulatiouibus purgala, tenlationuin

Et videbit eum. Alia translatio habet : Videbit ictibus in longanimitalem extensa consuramalur, et

omnis terra talctn. Quasi dicat Talem vidobunt :

hac si liabeat vocem uon in opere, cande-
in ore, el

qualcm impii vcnturum esse non crodebanl. Omnis labruin quidein est, sod non aureum.
oculus. Boni ut kotcutur, mali ut coiifuudautur, vi- Vers. 13. —
Similem Filio Itominis. Id est ange-
debunt. Plangent. Seu collident super eum impo- lum in persona Cliristi, qui jaiu non dicitur Filiua
teutes cjus impcrio rcsistcre, ad similitudiuem lapi- liomiuis, sed similis, quia jam uou luoritui'. Vel
713 GLOSSA ORDINARIA. — BMST-. AD&ALAT. 714

Filio hominis similis, quia uon cura peccato, sed in A potestis ferre, quia habeo potestatera super diabolum
similitudine caniis peccati, apparuit Cliristus, in et super raembra ejus. Mortis et inferni. Diabolus
quo sunt omnia necessaria ad regimen Ecclesiae. Po- est mors, quia causa est peccati, id est mortis ;
dere. Id est sacerdotali veste, id cst carne iu qua se ministri ejus sunt infernus,m quibus habet locum.
obtulit, el quotidie ollerl, repraesentans se Deo Patri. Vers. 19. —
Quae oportet fieri post hcec. In ulti-

Vel, poderis est Ecclesia, qua vestitur Deus ut tu- mis fidehbus, per quorum exemplum isti multum
nica, quae dicitur taiaris, quia usque ad finem mundi debent auimari.
duralura est Ecclesia. Prcecinctum admamillas. Da- Vers. 20. — Sacramentum. Scilicet mysteriura ,

niel cinctum renes vidit in Veteri Testamento, quia ubialiud videtur, et aUud intelUgitur. Haec prima visio

ibi carnalia constringuntur ; hic legimus pra,'cinctum est de correplione Ecclesiarura. Angelus allegoriam
ad mamiUas, quia iu Novo Testamento, etiara cogi- in parte aperit, ut doccal ubique debere requiri.
tationes judicanlur. GAPUT U.
Vehs. 14. — Capilli erant candidi. Id est sancti
Vers. 1. — Et angelo. Id est episcopo scribit, de
extenuati, et adha,'rentes ipsi capiti. Vel cogitationes
manu cujus peccata subditorum requirit, et sine
ejus. Tanquam lana. Sicut lana alba apta est ad
cujus consensu subditos judicare non prcesumit ipse
quoscunque colores accipiendos, sic sancti ad tribu- g Joaunes. Ephesi Ecclesice. Eplicsus secuudura bene
lationes sufferendas. Nix. Nix candor est iramorta-
persistentiura partem voluntas interpretatur, quorum
litatis, quia candidior omni creatura. OcuU. Id est
operibus Deus delectatur, de quibus proponit, ut
dona Spiritus sancti : heec sunt Christi velut haben-
per horum exemplum (qui lapsi fuerant) corrigantur.
tis et dantis, sicut Ecclesiae accipientis ; hffiC illumi-
Item Ephcsus inlerpretatur consilium, id est iudi-
nant et faciunt ardere. Vel ocuU sunt ipsi spirituales
gens consilio, sive lapsus profondus, vel voluntas
in Ecclesia, vel divina preecopta.
mea. Septem. Incipit singulares admonitiones, quae
Vers. 15. — Et pedes. Id est ultimi fideles, qui
singulae et universales esse possunt secundum diver-
multis concussionibus non retinebunt priorem natu-
sa menibra cujuslibet ecclesiae. Nonpotes sustinere.
ram, sicut aurichalcum, quod saepe incenditur, et
Vihumanilalis. Vel, non potes sustinere quinemen
meliorem accipit colorem. In camino ardenti. In
des vel expellas.
alia translatione habetur : aurichalco Libani,
regione ubi Dominus
per
Vers. i. — Tentasti eos qui se. Nonteutantur
quod ostenditur quod in illa
nisi qui intus sunt in Ecclesia.
crucifixus est, raaxime illa tribulatio est valitura. Et
Vers.3. — Sustinuisti propter nomen meum. Eoc
vox illius tanquam vox a quarum multarum. Id est,
nomen
non fecisti pro humana laude, sed propter
praedicatio ejus obtinet vim aquae, quiamundat. Vel,
p meum gloriticaudura. Et non dcjecisti. Notat causam
quia hanc vocem receperunt jam multi populi (qu humaui defectus fuisse nisi auxilium prx'venisset.
comparantur aqua? propter fluxum) tanto magis
Vers. 4. —
Sed habeo aduersum te quod cliarita-
vos constare debetis. Vel vox datrix multarmn aqua- lcm. Vel episcopus in persona sua, affcctus taedio
rum, id est gratiarura, unde raox sequilur :
vitiorum reprehenditur in subditis, vel subditi amo-
Vers. 16. — Steltas. Stellse sunt episcopi, qu re terrenorura delinquere inveniunlur. Ileli sacerdos
debent aliis lucere verbo et exemplo vitse, qui etsi
fuit bonus, et taraen daranatus est quia fdios corri-
peccaverint, stellae vocantur, secundumquod instituti
gere nolebat.
sunt : quos habet in dextera, idest inpotioribusdonis,
Vers. 5. —
Movebo candelabrum. Auferam virtu-
qu» per dexleram significantur. Et ex ore. Id est
tes et dona Spiritus sancti, per quae sunt constituta
Dei inspiratione exivit praedicatio quae utrumque ,
candelabra.
secat, in Veteri quidem Testamento carnalia opera, Vers.
6. —
Sed hoc habes bonum. Quaravis hoc
inNovo autera concupiscentias ; unde de hocgladio, estadversum te, tamen non desperes, quia habes
qui est verbum Dei, scriptum est :Non enim vos bonum. Facta Mcolaitarum. Id est, comraunem
estis qui loquimini, sed spiritus Patris vestri, qui lo-
usum mulierum, et comestionem idolothilorura.
quitur in vobis. Sicut sol lucet in virtute. Id est in
'-'
Vers. 7. —
Qui habet auretn. Cur audiendura?
meridie sine nubibus. Vel, sicut ipse Christus in
quia perseveranti Christus est lignum vit*, quia
resurrectione ; vel, quando fixus erit in seternum.
umbraculura et robur et dans fructura, id est cor-
Vers. 17. — Cecidi. Id est, projeci curam huma- pus et sauguinem et hic et maxirae in futuro.
nitatis ad similitudinem ultimorura tidelium. Tari- Vers. 8. — Smyrnce. Srayrna canticum interpreta-
quam mortuus. Mortuus mundo, vivus Deo, et nil tur, vel quasi myrrha etiani canticura in qui bus delec-
:

Dexteram suam. Scilicet sanc-

terrenitatis cupiens. tatur, myrrha sic est araara ut etiara corpora a putredine
tum Spiritum confortantera, id est auxihum suum. servet. Hcec dicit primus. Talera describit Christuni
Noli timere. Pati pro rae tribulationes et mortem, quod valeat ad consolationera eorum quibus tribula-
quia eyo qui non indigebam propter me, cum sim tiones ingeruntur. Hxc dicit primus. Quasidicat Ne :

primus et novissimus, fui mortuus ct vivus. deficiatis vos, quia ego tantus propter vos passus sum
Vers. 18. — Sum vivens. Et ideononterreamini, mortem, de qua resurrexi. Hoc idem exspectetis et vos.
quia raanifeste surrexi, nec araplius moriar. Et ha- Vers. 10. —
Aliquos ex vobis. Hic patet quod
beo. Et ideo non patiar vos tentari supra quara non de uno solo, sed de pluribus intelUgatur. Ut
Patrol. CXIV. 23
715 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. - TIIKOLOGICA. 716

tfutfmiiii. M cst, ut firobemini, vel dispecli Imlica- A Vkbs. 2. —Kato vigilutis. IJeo vii,'ila, quia licct sis

mini a iliabolo ot uiombris cjus. Dirhu.i di'cem. Id cst mentc immotus , vel in mente laudabilis, non es
tcmpore illius belli. Deus enim suos ad bclla mittcns, tamen perfeclus, nisi caetcros cxcitcs, et nonest sa-
Dccalogo armat. Vel deccm diebus, id est, toto hoc tis Christum contiteri, nisi ctiam opera feccris. Non
tcmpore in quo per septem dies conlra tria princi- enim invcnio opera tua plena. Dum es sine chari-

palia vitia i^ugnatur, avaritiam, cupidilatem, vanara tatc,vel pro laude, vel quiaconmiiitiscriminalc.
gloriam. Vers. 3. —
In menie ergo hube. Id est, recor-
Vehs U. — .4 mors anima!
tnorte secunda. Prima
dare qualiter lidem Christi in baiuismale percepe-
est in pcccatis, sccunda in poenis prima mors corpo- :
ris ubi promisisti renuntiaturum te diabolo et om-
:

ris, quando dissolvitur secunda, quando damnabi-

nibus pompis cjus. Recordare ctiam quod a doclo-
;

tur iu judicio. ribus tidei Christiana; qualiter tc vivere oportet au-

Vehs. \i. — Rhomphceam. Exigit ul isli hunc
divisti et serva quod audisli, cl poenitentiam age,
:

gladium liabeant in clectione bonorum et reproba-

eo quod a bonis operibus tandiu torpuisti. Audieris
lione nialorum. a sanctis Patribus, quia, qui in uno offendit orn- ,

Vers. 13. — iSon 7iegasti fidem meam. Tribula-

nlum reus est ; unde, charitalem autemnonha-
lio justis illuminatio cst, contumacibus correptiog ^y„j (;„^ „)
^^,^^^ ^^-i^^i
obstinatis exea'catio Vers. 4. — Non inquinaverunt vestimenta sua.
Vers. 14. — lialaam. Per Balaam intelligcudisunt Vestes immortalitatis et innoccntiae, quas acccpc-
hu?retici qui docent tcrrenos principes qualiter sub- runt in baptismo, vel, sua boua opcra.
cstd»mones
vertant cultores veri Dei.Vel Balaani, id
\'KRS.^.—Piondelebo. Delet reprobos,secundum
([ui doeent carnem decipere animas videntcs Deum,
hiduravit Dominus cor Pharaonis (Exod. xj.
Vers. 15. —
DoctrinamMcolaiturum. Idco rcpclit
illud :

De lihro vitce. Libcr vitajprsescientia Dei est, in qua

deNicolailis, utadpirnilcnliaminvitet, quodnonfecit.
omnia conlincntur. Confitebor nomen ejus, diccns
—
:

Vers. 17. i(/(iH?ja. Permannaintelligeaiteruara

Yenite, henedicti Patris mei (Matth. xxv). Vel liic,
gloriam de qua omnes dicent : Quid est hoc ? Quo-
Dedistis niilii manducarc et bibere.
niam nec oculus nec auris audivit (I Cor.
vidit,

ii), etc. Et dabo ei. In Dauiele scriptum cst Abs- :

Vers. 7. — Ha^c dicit. Quasi dicat : Labora de
conversione fratrura sicut ca'pisti : quia in co quod
cisus est tapis sine manibus (Dan. i). In Prover-
promisi, quodcunque petierilis Patrem in nomine
biis : Gemma gravissima cj:spectatio prwstolantis
(Prov. xvii). Wera corpus soUdum per ipsum luci-
meo, dabit vobis (Joan. xiv), sura verax in promis-
sis, unde scire ])olestis quod multos congregabo vo-
dura, caudiduin virtutibus et spe immortalitatis.
baplismum adde marty-
G bis sicut desideratis. Claudit. Ut quaeramus, aperit,
Et in calculo. Vel super
ut inveniamus, ut inquisitor fructum accipiat sudo-
rium, cujus vim non inlelligil hypocrita ([ui pro laude
ris sui, ct largitor gralias sua; bonitatis habeat.
hominum patitur. Scriptum. Quinque litteris scilicet

quinque vulneribus eum quibus ostensura fuit corpus Vers. 8. —

Ecce dedi coram te. Merito dedi,
ejus in cruce, quod martyr fuit. quia aperte non poteras habere per te, quia modi-
Vers. 19. — Novi opera tua, etc. Filius dona cam habes virtutem.

Spiritus sancti habet, id cst, dat cui vult, vel aufert. Ostium. Per ostium ,
quod dicitur ab obstando,

Ideo videant jam receperunt illa dona, ne

isti qui intelliguntur corda hominum prius dura. Vel intel-

per consensum malorum perdant ea. Vel intellige ligere potes Scripturas obscuras. Vel Christum, qui
charitatem et tidem, ut sit ordo retrogradus non ; est verum ostium ad vitam, unde discipuli prohibiti

enim prius est charitas quam tides. Prius fides, ex loqui et cssi dixerunl : Non possumus qua- vidimus

fide charitas, ex cliarilate bona opera. noii toqui (Act. iv).

Vers. 20. — Fornicari. Fornicatio dicitur qua-

Vers. 9. Judmos. Hoc nomen perdiderunl dum —
driformis in animo. Si videris de Christo dixerunt llunc nescimus (Joan. i\).
mulierem ad concu- :

piscendam eam (Matth. v), Mentiuntur. Nitunlur comprobare verbis et quibus-

etc. In actuipso, in amo-

re terrcnorum, in cultu idolorum. D dam simulationibus. Ecce faciam illos ut veniant.

Vers. 24. —
yon mittatn. QuiJam pseudo lerre- Parati iraitari opera tua per simihtudinem humilita-

bant eos dicendo quod adlmc missurus crat Dominus tis tUcB. Scient. Extra positi uon credidcrunt
Deum
majores Iribulationes quam passi essent contra hoc diligere Ecclesiara qua:
ni perrailtebat atHigi, sed nuuc
dicit, quod non mittet. faciet tidera dilectioiiis, id est certitudincra, ne suc-
curabatis, quia venio ad remuueranduin.
CAPUT UI.
Vers. 10. —Servasti verbumpatientiai meat. Pr«-
Vers. \. — Et angelo Ecclesi(v Sardi). Sardis ceptum dc patienlia quod in rae oslendi, orans pro
perhoo persecutoribus. Ab hora tentationis, vel generalis
priticipium pulchritudinis interpretatur, et

is signiticutur ([ui primum niliil vel parum virtutis persecutionis iu Christianos statiin post Neronem
habet, deinde til turpis per vitia ; vel iulelliguntur futurae, vel ultimo tcmpore Anticliristi. Tentare ha-

hypocrita qui exlra imlcliri, intus deformes. Scio hitantes in terra. Sicut iu sequeulibus sexto sa'piu»

opera tua. Et scio quod in omnibus opcribus tuis ordine, sic ct hic m sexto angelo novissiiua desi-

qua.'ris humanam laudem. gnatur pcrseculiu, in qua quidaiu Judaeorum sunt

 717 GLOSSA ORDINARIA. — APOC. JOANNIS. 718

dacipiondi :quidam Elia? nionilis lcgcm spiritualitcr A septem sigilla, id est obscuritates, ut cum viderimus
implctnri, hostem crcdunt victuri. Deum tantam intelligentiam Scripturarum impen-
Vers. H. — Ecce venio cito. Quasi dicat : Tentatio disse hominibus, grati ei simus, nec pro eo pali
vero veniet, sed ne succumbatis, quia vonio ad re- forraideraus. In ccelo. Id est in Scriptura, quae est
munerandum. via ad vitara, vel Christus est ostium, cujus raysteria,
Vers. 12. — Columnam In tcmplo. F^irmum in se ante clausa, modo sunt aperta his qui tide et opere
etsustcntantem alios vcrboetexejnpio. Nuti egrcdie- sunt coelum. Tanquam tubie loquentis mecum. Non
tur.Cmn sit Deo certus numerus suorum, si quis la- dissentientis a rationalilatc mca, dando rationcs has.
bitur, alius misericordia ejus subiuducitur, sicut Ostendam tibi. Dictis iis qua; jam prsetericrunt, di-
persuperbiamJuda;orumgentilitassubintravit. Filius cit etiam ea quae adhuc oportet fieri, ulpote in eo-
junior, id est gentilium populus, exierat, sed morte deni statu quo coeperint, pcrraausura. Vel, post cor-
vituli saginati, id est cruore Christi, rcconciUatus rectionem oportet vidcrc secrcta per qme animen-
non exibit ampUus. Novce. Ubi nihil vetustatis, sed tur in pnelia. Vel, quce oportct fieri cito post hcec,
plcna visio pacis. De ccelo. De conformitate ccele- id est in ultimis fidelibus. Vel, post hcec fui in spi-
stiura creaturarum. ritu.
Vers. — 14. Testis, eorum qua; audivita Patre in-
B Vers. 2. — Statim fui. Non repugnavi, sed ab-
trepidus. Vel, cui fides cst adhibcnda in omnibus.
jecicuram totius terrenitalis. Et ecce sedes. In qui-
Vel, testis opcrum nostrorum apud Patreni.Ei vcrus.
bus sedet Deus et judicat, et etiam subditos quo-
Vcritas est, quia per eum promissa Patris com-
rura quidam ita sunt apti, ut competenter Deus se-
plentur.
dcat et requiescat in eis. Sedcns. Christus supra di-
Vers. —
Nujue friijidus cs, ncque calidjis,
IS.
ccbalur intcr candclabra ambulans, uunc sedens, id
quia neque omnino fidem ignoras, ncquc apcrtc nc-
est judicans merita singuloruni, de quo digne facit
gas acceptam. Utinam friyidus. Non optat eunifri-
hic niemoriam, quos hortatus est ad pugnam.
gidum simpbcitcr, sed lalcm de quo major spcs
habeatur.
Vers. 3. — Qui sedebat. Ubi tanlum boni sunt,
Vers. 16. —
Incipiam te cvomere. Remmirabilem
non est opus judicarc, id est discernerc ; ubi boni

dicturus,quod tepidi excommunicandi essent, quia et mali, ibi discrctione opus est. Similis erat as-

ab hominibus boni credebanlur, dicit severacem in pectui. Prius incognitus per carnem mundo appa-
ojnnibus, ut in hoc sibi credatur, ct
ruit, confringens inimicos, robur suis tribucns. Jas-
si iUi resipiscere
voluerint, promitlit conservalionem, quia dcdit pri-
pidis et sardinis. Pcr colorem duorum lapidum, no-
mani fidcra. Ex ore meo. De ore evomitur qui iu
tat Deum et hominem. Smaraydinie. Per colorera vi-

G ridcra smaragdi, qui color est aquaticus, baptismus,

deteriora priecipitatur vel qui impoenitens moritur.
Vers. 17. — Divcs sum, scientiae divinaj, vel sa;-
intelligitur. Per ruborera ejusdem, dona Spiritus
sancti in baptismo accepta, per quae comburuntur
cukiris.
Vers. 1 8. — Suadco
cmere a mc a urum ignitmn
tibi
peccata.

yrobatum. Quia taba opcra nou pcrduceut ad salu- Vers. 4. — Viyinti quatuor seniores. Duodecim
tem. Non appareat confusio. Melius est hic erube- prophetae, duodecim apostoli, quaravis plures utrius-
scere coram paucis, quaminfuturo coram omnibus. que ordinis. Circumamicti stolis albis. Peccatajus-
Collyrio. Ocub, ut vidcamus, inunguntur, cum ad toruni teguntur, et ipsi albent virtutibus. Coronce. Id
cognosceudum veri luminis claritatcra, intellcctus est victoria per sapientiara et charitatein eliam ad
nostri aciera mcdicaraine bouae opcratiouis ad- inimicos.
juvaraus. Prieceptum Doinini illuminans oculos Vers. 5. —
De throno. Id est Ecclesia, id est
( Psal. xviii ). Vel inunge dono Spiritus sancti men- aqua pluit fulgura, id est miracula quae terrent, et
tera quara terrena concluserant. illuminant. Scptem spiritus. Lampades sunt dona
Vers. 20. — Ecce eyo sto ad ostium ctpulso. Si Spiritus sancti, quae accendunt et illuminant, parata
quis audicrit, etc.Exspecto, vel inspiro,velpcr pra;- omnibus illis qui sunt sedes Dei.
dicatores voco. D
Vers. 21. — Sedere mecum in tlirono meo. Judi-
Vers. 6. — In conspectu. Quia intelligunt sacra-
raentura et rcm sacramenti, nec recipiunt nisi quos
care in illis quibus sedeo et judico. Htec de prae-
idoneos videriut et cognovcrint. Mare vitreum. Baplis-
latis, et, per praelatos, de subditis.
mus sincerilatefideilucidus post quem tribulationis
Sicut et cgo vici et scdi cum Patre meo in
igne electo ducuntur ad firmitatera bonorum operum,
throno cjus. Hoc ita dicit, quia victoria et sessio
sicut ex aqua durescit chryslallus. In medio. Planitiem
Christi est causa victoriae et sessionis Ghristia-
quaradara apparuisse describit ad siniilitudinem
norum.
magni judicis, qui habet plateam latam et spatiosam,
CAPUT IV. ubi sedet et judicat judicia. Sedis. Nomine scdis in-
telligitur Jerusalem, vel sustenlatores, ut homo, ut
Vers.1 .
—
Post kcec vidi. In hac secunda visione vitulus, ut leo, ut aquila. Quatuor. Propter officium
agit de sedente in throno, et de ornatu ejus, et de
quadrifariae praBdicationis. Animalia. Hasc bene re-
agnoaperienteUbrum, id est divinam dispositionera prajsenlant Christum, qui natus est, passus, resur-
de reparatione humani generis, et de solvente gens, ascendens. Fideles quoque rationaies et man-
 .

719 WALAFRIDI STRAUI FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIKOLOGICA. 720

siieli siiiit, ut iioiiio. Sino terrore lerfiUes advorsa, AftF'^''^*- Sigillis. Iil est imiversis oljsciMitatiljiis, vel
ulleo ; sese mortilicantcs, utvitiilus ; ca'iesliapeloa- ciausussepliforuii spiritu, pcr qucm lides apcritur.
tes, ul aquila. Plena oculis. Memores pra^teritorum Septetn. Dicit, quia (ut sei|ucntibus dcterminabit)
peccaloruin, ct caventes sihi in futurum, vei liaben- illa sunt septein sigilla, scilicet album csse e(|uum
tcs cotjnitioneiu ile liis qux Deus lecit vel 1'aeturus ct riiruni et nigruni, etc. : (pia; aperta et nota fuc-
est in tiue mundi, vel placent Deo et liomiuibus. riiiit iu exordio l^^cclesia', qiix' fuit albus eiiuus su-

Vers. 7. — Leoni. Leo mortuus iiascitur, Jie pra (pieiii sedit Chiistus, el doctriua et cxemplo
tertia voce Patris vivilicatur. Sic el Christus dieter- muuivil, (|uaiii rufus cquus impugnavit.

tia resurrexit, ct resurgere oportuil, ([Liia morluus Veus. t. — Anyeium. Sancti ct aiitiqui Volcris

fuit, et inori oporluit, quia lionio, et iiiortuus resur- Teslamenti patres iiitellexeruut aliipiaiulo a Deo
estDeus. disposilain reparalionein Jerusalem el i|iiuudo lic-
gere voluit ac potuit, quia acpiila, iJ :

videro cxo|)tabuiit, sed ipiomodo

Vkrs. 8. — Et ijuntuor aniinalia sinyula eorum
ret,

banl, douec scilicct rcvelavit (luibusdamautciiuani

lieret igiiora-

tle-
habdbant alas senas, ad lioc ul isla de Christo prte-
ret. Pruidicantem. Inquirentem, ot aliis aiinuntia-
dicareut iii (juibus beue iustrucli eraut. Alas senas.
lem ct pru; niniio desiderio, taiidiu dilVerri coiuiue-
secuuda, lex Moysi
Prinia ala, lex uaturalis
propheta;
„
quarta, Evangclium
;

,.
.•'...
qumta, uistitutio-
; tertia,
r,
l3
'cntem. Apcnrc librum.
, ,

'^
• ,., ,^
Diviiiani
,
dispositionem,
•^ ; o ; -1
.
•. . c •
. .n
' ' 1 > 1 > g( universas obscuntatcs Scnpturaruin tollore.
ncs apostoloniin sexla, (luorumcuu^iue decrela, ut
;

Augusti, Urcgorii, Aiubrosii, per quos Ecclosia alta Vers. 4. — Flebam multum. — Iloc dicilur in

pctit : ct a quibus pr;edicaloios accipiunt tolius persoua prioruiu et anli^piorum patrum, eo quod
prffidicationis fundameutum. Vel sex aku coguitio non intelligebaut, vel dilalam reparationemdolobant,

operuni Dei factorum sex dicbus, quorum notitiam uiide : Multi regcs et prophctce voluerunt videre
in altum sublevaut qui in eis beno operanlur. In (Luc. x), ctc.

circuitu et intus. Per litleram, supplices ;

peralle- Vers. 5. — Et jmus de senioribus. Quilibct pro-
goriara, pcrfcctiores ea animalia instruunt, et in me- phcta Cliristi advenUimannunliando consolalur aUos.
dio ot in linibus terrae illuminant. Plcna sunt oculis. Vicit lco. Leo dum fugatur, per montesfugit, et nodo
Quia se mundos servant et alios exemploinformant. quem habet incauda vestigia delel, nc invcniatur :

Vel, plena sunt oculis intus, id est conscientia ita Christus fugit per moules, id est, diviuitas Ju-
luuudi : et in circuitu, id est in conspectu hominum dajos latuit, assunipta carno diviiiitatem texit, ne
irreprehensibiles. Qui venturus est. Filius corpora- possot agnosci. Lco dormil apertis ocuhs, ita Chris-
litcr apparebit, tota Deitas lidelibus se suo modo tus exspiravit divinitatc vivente.
manifestabit. Q Vers.6. — Et eccc in medio throni. Ecclesia,
Vers. 9. — Et benediclioncm, superna; rcmune- qua; a Cliristo tanquam thronus possidetur, lanquam
ratiouis, vel iu exallatiouo, ul ei omnegcnu /lectatur aniraalia pascitur, tanquam senioros in judicio po-
ccelestium, terrestrium et infcrnorum (Philip. ii).
testatis honoratur, ipsa super Christura ffidificata
Vers. 10. — Et adorabant. Quod a se non habc- in septem cornibus fortitudiuis, reguo exaltalur, in
bant, abillo requirebant voce ci opere. Dicentes. In septem ocuhs, signis et virtutibus illuminatur. Tan-
seereto cordis altribuentes Deo victoriam vitioruiu quam occisum. Quia etsi fuerit mortuus, ex virtute
et tribulatiouum taraon Dei vivit. Vel intcr suos tan^iuam occisus
Vers. 11. — Creasti omnia. Ideo omnia ad te re" est, in quibus quotidie mortificatur. Cornuaseptem,
ferenda, quia omnia a te habent iuitiuin. Invisibiha etc. Quia dat reguum, quod in cornibus uotatur.
etiam vel augelos et animas, ut spirituales esse di- Oculos, quia illuniinat. Vel cornua sunt erainontio-
cit cum de impiis facit pios spirilualiter creatos. res sancti, in capite Christo fundati, caruera exce-
Propter votuntatem tuam. Et noii de subito. Et deutes.
quod factum est, in ipso vita erat (Joan. i). Erant. Vers. 8. Cecidenint coram agno. Humilia de —
lu raente,priusquam formarentur in opere. Creata se senserunt, quod ipsuni imitantur, unde sequitur.
sunt. Visibililer existendo. Orauia eigo fuerunt ab Bllabentes siiiguli citharas. Mortilieationes vitioruin
Kterno secunduin quod erant in mente divina, sed et eoueupiscenliarum. Iii cilhara hgiuun et chordie :

esse incueperunt in tempore per creationera. per lignura crux Christi, per chordas caro saneto-
rum, quiB tenditur in ligno, dum diversis tormentis
CAPUT V. eumdera sonuin rcddentes crucem Cliristi irailautur.

Vers. \. — Et vidi in dextera sedentis. Per Vers. 9. —

Cantabant canticum. Cum exsulta-
dexleram intelligo FUiuin, per quem omnia fecit tioue Novum Testamentum Ecclesia opere protite-
Deus Patcr, ad qiiem tolius hbri inteutio dirigitur. tur. dum in morte ejus baptizat. Tribu. Dicitur a
Librum. Id est duo Teslamenta qua; suut idora li- tribus ordinibus, in quibus duo el sopluaginta hn-

ber. Foris. Signilicans Vetusipiod rorinsecapromittit. gu» in singulis, (|uarura mulli populi, in populon;)-

Intus, Novum signilicans ipiod evideuter sa'po pro- lioncs. Trcs ordines salvaiulorum, Noe, Daniel, Job.
mittit beatitudinem. Vel tres ordines geulium, Gr;eci, lI;ebr;ri,Christiaui.
Signatum. Facta; sunt scriptur;e propholaruiu Vers. 11. — Vuii. Non solum aniiualia et seuio-
clausa;, ct obscura-, sed pcr Christura postea suul res ex olVicio suo idem attestanles.sed etiam audivi.
721 GLOSSA ORDINARIA. — APOC. JOANNIS. 722

Vocem angelorum. Id est supernorum spirituum A omnem quictem animi ab his qui sunt terrenis de-
qui Ecclesiam muniunt et custodiunt, qui de reparato diti. Et datus est ei gladius magnus.Mdigaa, 11010513.3

sanctorum consortio gralulantur, qui testiraonium interficiendi, quia non solum in minores, sed etiam
perhibent Cliristo et in nativitate, quando apparue- in majores, ut in Petrum, sa;vire ansus est.

runt pastoribus ct in passione, et in resurrectione cl Vers. 5. — Et ecce equus niger. Videns diabolus
ascensione testati sunt judicem venturura. Vel angeli se per aperlas persecutiones non profecisse, immit-
Eunt minorcs subditi in Ecclesia, angelicam vitam tit hrereticos, qui lalsis ralionibus contendant ut fa-

ducentes, qui circumdant et honorant suos praedica- cilius decipiant.

tores et suos judices teslimonio eorum consentientes Stateram. Quia dicunt sc habere veram discre-
et se conformantes. Muttorum in circuitu throniet tionem in Scripturis.
animalium et scniorum, etc. Quanto plures, tanto Vers. 6. — Et audivi tanquam. Quia hic in pugna
major altestatio, et majus gaudium. Millia milliurn. hsereticorum, ubi est majus periculura, praHenditur
Hunc numerum posuit, quia finitura est apud Deum auxilium. Bilibris. Quasi dicat : Ofideles, netimeatis
quod hominibus intinitum. eos qui antea vos poterant laedere; et vosdiaboli, ne
Vers. 12. — Sapientiam, et jortudinem, etc. laxlatis istos, quia non proficietis, quia bilibris tri-
Cognitionera oranium rorum, sicul habet Verbum g tici, ete. Tritici. Per triticum intelliguntur perfec-
sibiunitura. tiores, qui pcr tnbulationem attriti igne decocti

Vers. 13. — Bencdictio. Idest augmentatio quam sunt, Deo cibus suavis. Hordeura sunt minores in
haberaus in bonis operibus, et honor qui inde sequi- eodem genere. Vinum, pra'lo quidem atlriti, sed non
tur, et gloria de virtutibus quas in baptisrao accipi- ita excocti, acres tantum in se, et ahos ad bcne
mus, ct potcstns qua concupiscentiis resistimus, non operandum inebriantes : oleum sunt non alios in-

nobis, sed tibi altribuatur. ebrianles, sed prius orationibus ungentes. Et vivum et
— Et quatuor animalia. oleum ne Ixseritis. Id estislos qui sunt refecti vino,
Vers. 14. Omnes senio-
id est sanguine meo, et olco, id est Spiritu sancto
res et animalia testimonio angclorum asscnsum prae-
uncti. Vinum similiter emitur denario uno.
bent. Cecidcrunt in facics,clc. Non superbiunt quod
alios judicant, sed humiliant se. Vers. 8. —
Ecce equus palUdus. Videns diabolus
nec per apertas tribulationes, nec per apertas haere-
CAPUT VI. ses posse proficere, praemittit falsos fratres : qui sub
liabitu religionis oblinenl naturam ruficqui ct nigri,
Vers. 1 .
— Et Vidi. Postquara Agnus quae de se
pervcrtcndo fidem. Nomen illimors. Quia per eum
praedicta erant iraplcvitct Klcclesiara suara testimonio
angelorum
Q raors aceessit, vcl ad littcram quia occidit quosdam
prophclarum el in fide solidavit, aperuit
in carne, quosdara in anima. Et infernas. Id cst in-
cis scnsura ut intelliganl Scripturas, etpcr praedica-
satiabiles terrenis eum imitantur, et in inferno appo-
lores exlerius dcnuntiat,quod pro hac fide pati deceat,
nuntur. Supcr quatuor. Id est super omnes malos
ct quiT auxilia, vel quas coronas suis prffiferat, quia
ubique morantes, vel super Judaeos et gentiles,
facta mcmoria de reparatione, si de tribulationibus
liaereticos et falsos Chrislianos.
taceret, jampossentdeficere,si de improvisotribulatio
insurgeret. Quod apcruisset. SignatuseratisteUber,
Vers. 9. — Et cum. Ostensis tribulationibus quae
in praesenti imminent fidelibus, ne deficiant, aliqua-
quia omnia Christus vel in se, vel in suis aperuit.
tenus certificans de propinqua corona patientes con-
Ipse enim suis aperuit sensus, ut ha^csigillain Scri-
solalur. Vidi subtus altarc. Id est capiti suo humi-
pturis intelligcrent. In primo sigillo eperto, unde
liantcs se, vel, sub, in absconso, quia nemo in hac
egressus est equus albus, inlelligitur Ecclesise dcil-
vita percipit quomodo ibi sint.
batio per baptismum. In Bccundo equo rufo insinua-
tur apcrta persecutio fundentium sanguinem, unde Altare. Chrislus super quem se omnes sancli of-

baptizatis insurgunt tribulaliones. In terlio nigro ferunt, et qucra habent raunimentura. Vel ipsae ani-

hEerclicorum persecutio occuUa. In quarto palhdo, raae altare sunt de quibus fumus procedit Deo de-
falsorum reatuura aperta et occulla persecutio. Verii D leclabilis, et quia fuerunt sanguine liniti, modo
et vide. A mysterio transi, et completam vidc veri- sunt existentes subtus, id est in minori dignitate

tatem vcl juslitiam. quara sint futurae, quam nondum nisi unara stolam
Vers. 2. — Eccc cquus albus. Ecclesia in bapli- acceperunt. Intcrfectorum proptcr verbum. Vel
smo dealbala, vel maximi praedicatores, qui ubique aperto raartyrio, vel ahquibus anxictatibus.
Deum fcrunt. .ircum. Christus habet Scripturara Vers. 10. — Usquequo. Desiderant sancti majus
qua illumiuat suos, et occidit inimicos. gaudium ct consortium sanctorura, et justitiae Dei
Vers. 3. — Etcumaperuisset sigillumsccundum. consentmnt damnatione impiorum.
in
Videns diabolus Ecclesiam institui ad locura sub- Judicas et non vindicas sanguinem. Faciendo dis-
plendura, unde ipse ceciderat, eam subvertere niti- cretionera bonorum et malorura.
tur prius aperte. Equus rufus. Superiori contrarius, Vers. 11. — Conservi eorum. Servi dicuntur causa
sciUcet aperli persecutores et sanguinolenti. ipsius Domini, fratres ex dilectionc debent exspe-
Vers. 4. — Sumeret pacem dc tcrra, et utindi- clare.
cem, elc. Id est concessum esl a Deo, ut auferret Vers. 12. — Sol factus est niger. Id est illi in
 :

723 WALAFRIDI STRABl FULD. MON. OVV. PARS 1. — TIIEOLOGICA. 724

quibus lucet ivputabuntur rei el peccatores clarila- A oiius Chrisli portcl. In vcrtice, ut ralionem conser-
tem suam se reliuentes, vel quiaciuittam acttenebras vet, qua; est verlex et caput hominis interioris.
decideut. Vel Christus sol verus, et niodo clarus, Vers. 4. — Centum quadraginta. Finilum ponil,
Anlichristi lempore erit ohscurus, id csl niillis nii- quia Deus sibi sub certo numero omnes comprehen-
raculis coruscans. 'lanquam saecus. Lux in sacco dit.

posita extra non lucet ; tideles hicein pr;cdicalioiiis E.r omni Irihu. Id est ex omnibus fidem Jacob
non etVundenl in islo magnac tribulationis dic. imitantibus.
Vers. 13. — Grossos suos. Id est niancs fructus, Vers. 5. Duodecim. Per duodocim habemus
Dullum enim perrailtit Deus cadcre, iiui ci scrvit cos qui llde Trinilalis ([uatuor niundi partibus
vero amore. sunt signati, et iit hos pcrfcctos oslcmiamus, duo-
Vkhs. 14. — Ciitim. Id est Kcclcsia rccedet ama- decim per <piator multiplicanius, et tiunt quadra-
lis, fide et opere. Unde : E.vitc dc liabijlonc, populus ginla oclo ; ut vero ad Triuitatem ha'C perfectio
mcus, et immundum ne letigeritis. rcferatur, quadraginta octo multiplicamus, ct sic
Vers. 15. — licgcs tcrra\ Secundumdivcrsos ho- luint ccntum soxaginta quatuor.
norcs saeculi iiuos nolentes penlere, delcnt lidem. Vers. 7. —
Simcon. Tristitia; sive moeroris cxau-
Dii'ites. Quiquid mali volunt implentes. Fortes. In g ditio, id ost do practcritis peccatis doiens ct ad vir
subverteiidis ahis. Servus peccuti, liber justiti;e. Hi tulis convcrsationora aspirans. Levi. Id est additus,
desperantes a sanctis, auxiiia da;monum qusDrunl, id est etiam non injuncta sibi faciens. Issachar. Id
ut se illi liberent in quibus confidoliaut. est raercos, id ost ad remunerationem tendens, ut
Vers. 16. —
Et dicunt montihus.Vclanlsut^T&giaL Cupio dissolvi, et esse cum Christo.
angelorum, qui sunl montos eminentiorcs, ct petnp Vkrs. 8. —
Zahulon. Id esl habilaculum fortitu-
firmilate : ut eorum precibus misericordiara judicis dinis, id ost laborom non reeusantes, sed ahquando
impetrent. pro necessitale fratrum de Maria ad Martham des-
cendentes. Joseph. Id est augmontura, id est Ec-
cupuT vn. clcsiara numoro sanctonimlocuplolantes. B^-nyrtmiw.

Vers. 1 . — Post hmc, etc. Multiplici Ecclcsife bello

Id ost fihus dextcra;, id ost a propitiatione Doi om-
nia, et nihil a se reputantes.
descripto, subjicit tompore hujus bolli diaboUmi no-
cere paratuni, sed a Deo retronatum, ne sui ahqua- Vers. 9. — Post Cum secundum figuram de-
h(ec.

tenus toipeant vol despereut. Quatuor angclos. Pro signandos sub corto numoro vidisset, et tantum-
quatuor partibus mundi in quibus nocent. Angclos. modo do filiis Israel, nunc aperte docet quod per
Diabolus missus a Doo ad
angelus dicitur, id est n ilhim numerum, univorsi fideles, et per duodecim
probalionem bonorum, et permissus ad deceptionem tribus accipiendse sunt omnes gentcs. Stantcs. Sci-
malorum et a principe diabolo ad subvertionem licot parati Doo obedire judici, vel etiam suis prae-
cunclorum raissus. Tenentcs. In lempore tribula- latis. Hoc in praesenti.

tionis uihil magis est necessariura quam praedicatio, Vers. 10. — Salus Deo nostro qui sedet. Non
et ideo nititur diabolus detinere eam omni loco. per nos, sed por agnum habemus salutem, id est
Ventos. Veutus nubes excitat, terram rigans fructi- romissionora peccalorum, et bonam operationem, et
feram facit, faciem ejus hilarem reddit, sic pra:di- a^ternara gloriam.
catio mentes hominum. Supcr marc. Habitantibus
in insulis vol divorsis viliis aliluontibus.
Ver. 11. — Et omnes. Per supradictos angelos,

Vers. 2. — Et vidi allcrum. Hic angolus est ille

intelligi

proelati, vel
possunt majorospra-Iati per istos, minores
;

subditi tantura, sicut sunl angoli et ar-

lapis sine manibus prrecisus, qui staluam quatuor
changeli, et tamen omnos angeli, id est nuntii. Sed
metallis constanlem confregit, hic quatuor ventos
et raodo sunt majores et minores prwlati, id est ar-
solvit. Asccndcntem. Ex quo Christus exspiravit
chiepiscopi et episcopi.
asccndit, dum diabolum ligavit, ot por prffdicatoros
mundum illuminavit fido, sicut sol luraino. Vol Vers. 12. — .[mcn. Quasi dicat : Si attribuitis

ascendit ab ortu, id est a Patre, proHciens sapienlia ^ ^«<'' bonofacitis. Vol nHi,-», ad soquentia legelur :

et aetate. Vel a se descendit, quia non per concubi- Amen, id esl veritas in praeraissis, et bencdictio, id

tum viri carnem assumpsit, sed ipso creavil ipii est

est oxallatio quaiu habet super omnem crcaturam,
ortus solis, id cst Patris. Signum. U est cruccm vel nostra exaltatio in virtutibus : el claritas, id est

qiia suos signarot, vel potontiara Patri impassibililas, vol veslra in operibus.
anpmlora,
vcl iramunitalom a poccalo por (|uam
Deus apparet, Vers. 13. — Et respondit unus. Visa turba in
quia omnis homo peccator. Hoc signum etsi non tanta dignitate, movetur attendere qua via potuit
re, fido laraen antiqui patres praetulorunl. Signura illuc ascendere, ul idem alios doceat inspicere.
gerilur in fronle ne celetur in tribnlatioiie, nara Veiis. 11. — Stolas suas. elc. lunocentiam ia
signatio pectoris, confessio est cordis. Cum cnto- baplismo accoptarn, vel corpora sua.
chizalur iufans, in inungitur
pectore, ut fidem Vers. 16. — yon csurient, ncijue sitient, elc. Qui
cordis habeat ne eruboscat, sodconliloa-
: in fronte dedit coguitioneni angelis, dabil etiam eamdem illis

tur : Corde enim crcditur ad justitiam, orc autcm cognitionem.

confessio fil ad saiutcm (liom. x.) In scapulis, ut Vers. n. — Deducet eos advito', elc. Et per hoc
725 GLOSSA ORDINARIA. — APOC. JOANNIS. -•26

in fiituro dediicet ad omnimodam refectionem. Abs- A boni omnes crediderunt : tertia, id est omnes re-
terget Dcus omnem lacnjmam. Omncm dolorem probi dati sunt in reprobum sensum.

sive pro delictis suis, sive pro adversis, vel exsilio, Qum habebant animas, etc. Id est iUorum gen-
vel cxlcris luijusmodi. lilium qin ab aUis digniores reputabantur pro qui-
busdam bonis oporibus.
CAPUT VIII. Vers. iO.—Et tertius angclus, orduw. narrationis
ct quia istud post iUa duo conligit. Postquara enim
Vers. 1. — Et cum aperuisset. In hac vitatertia
diabolus omnes Judaeos et gentiles excaecare non po-
visione si:nt septem angeli canentes tubis ad des-
tuit, immisit eis hrereticos, et quosdam subvertit.
Iructionem inimicorura, ad similitudinem illorum qui esse fontes, in quibus summa
Fortos. Dicuntur illi

canenles tubis destruxerunt moe.nia Jericho. Quasi ot quasi totius fidei origo coraprehenditur, sicul est
dicat Cum iutellexisscm salvationem justorum, ex
:
EvangeUum. Flumina, qure inde trahuntur, sicul ex-
aha parte intellexi damnationem impiorum per ofti-
positiones eorum sunt, in quibus sunt duo sensus fi-

cium prKdicationis bonis injunctuni. deliura, historiaUs et aUegoricus. Tertius est haere-
Vers. 2. — Septem angclos. Universos, vel sep- ticorum, cura hsreses suas confirmant pravis expo-
liformi Spiritu imbutos. Et datce sunt. Quia non rjsitionibus Scripturarum.
displicet Deo damnatio impiorum. Vers. 12. — Et quartus angclus. Quartus dicitur
Vers. 3. — Et alius angelus. Stetit angcUis ante ordine narrationis, ct ordine rei. Cum enira diabo-
altare paratus immolaro, ad simililudinem saccr- lus quosdam de Judajis et gentiUbus exca;casset,
dotis, vcl Cliristus cst altare qui se obtulit, el super tandem ipsos liUos Ecclesiaj expugnare egrcssus
quem Ecclesia offert Deo preces. S/c/i^ aiite altare, ost, et quosdam rapuit, tam majores quam minores.

id est ante seipsum, quia non habet mediatorem pcr Has quatuor damnationes ut pra;teritas narravit, ut
quem placeat. Habens. Dicturus ex praedicatione pote quae quotidie videntur in ecclesiis. Tres vero
justorum evcnturam damnationem impioruin, prso- futuras prsenuntiari facit, ut doccat in novissirais
mittit quasi excusationem, ne eis culpa de damna- lemporibus, etiam graviores pra;teritis iraminere,
tione impiorura imputotur, quia quantum ad ipsos quod ctiam ad consolationem praesentium potest re-
proedicatio eorum bona, et a bono doctorc injuncta. digi.
Thuribulum. Id est apostolos, qui sunt vasa ignis,
Unius aquilce. Aquila omnes praedi-
Vers. 13. —
id est Spiritus sancli, ct de quibus exeunt orationes
mente loginqua conspiciunl, ot Eccle-
calores, qui
qua3 elevantur coram Deo. De orationibus. Dixit de siam circuraeuntes, pra?dicendo futura, muniunt hic :

orationibus, et non orationes, quia non omnes ora- Qomnes unus, quia ad idom lendunl.
tiones repncsentat Patri, sed eas exaudit qua; ad
saUitem pcrtinent. De orationibus, quia illi aliquando CAPUT IX.
petunt quod pelendum non esset, ut Paulus. Super
aureum altare. Id est illi qui est supra se secundum Vers. 1. — Et (juintus angelus. Ordine narra-
tionis et ordine temporis hic angelus dicitur esse
liumanilatera, sccunduni ipiara est aUarc Trinitatis.
quartus. Hic est enim damnatio eorum quos diabo-
Vers. 4. — Fumus. Conipunctio procreata ora-
lus imraittit ad praeparandas vias ante faciem Anti-
tionis studio, igne visionis Dei interius accensa.
christi. Et vidi stcllam. Id est tlammam haerelico-
Vers. 6. — Praparavcrunt. Id est, prius implc- rum de qua pauca dixerat, quo fomite crevorit
ct
verunt opere quaj dicturi erant ore. Vol, prxpara- oxponit. Stcllam. Id ost diabolum cadontem, et ne
vcrunt, id est prajviderunt quid conveniret unicui- quis in locura ejus, id est in paradisura eat, labo-
que personce. rantem. Et dala est. Abyssus, id est tenebrosi. Pu-
Et primus angelus. Ordino narrationis, vel quia teus, id ost profundiores haeretici, quia alios mer-
haec caecitas Judaeorum prius contigit praedicantibus gunt pravis sententiis. In hos clavem, id est potes-
apostoUs. tatem accipere dicitur, quia tunc non sicut modo a

Vers. 7. •— Et facta est grando. Id est praedica-

• D Deo refrenabitur. Vel clavis illa sunt ipsi principes

tio aUis suavis, visa cst eis condensa ct gravis. In per quos haeretici operantur.

terram. Judaji sunt tanquam terra excuUi per le- Vers. 2. — Aperuit puteum abyssi. Haeresesquae
gem et prophetas. latobant in cordibus eorum proferri fecit. Fumus
Arborum. Per aiuores intelUguntur raajores Ju- fornacis. Doclrina Antichristi recte dicitur fumus
daei ;
qui in lege sine querela conversabanlur. quoniam ipse Antichristus est fornax purgans bonos,
Vers. 8. — Et secundus angelus, secundum or- et in cinerom redigens malos. Obscuratus est sol et

dinera narrationis, ct secundum quod impleturafuit. acr. Et per hoc percussi sunt quidam illumiuantos
Judaeis enim excsecatis, apostoli sunt ad gentes con- alios, et quidam illuminati ab eis.

versi. In marc. Gentiles sunt mare, id est tluentes Vers. 3. — Exierunt locustce. Discipuli haereti-
in multa vitia ; in quibus cum ante esset diabolus, corura locustis comparantur, quia neque volant in
vere tamen missus dicitur, quia quibusdara receden- altum : sive, contemplaUonera per cognitionem : sed
tibus alios retinere nititur. superbia saliunt, et in pejus recidunt, et sunt corro
Vers. 9. — Mortua cst tertia. Duae partes. id est sores bonorum.
 ;

727 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — TlIliOLOGICA. 728

Sicut habent icofpiones. Scorpius blandus facie A Vers. 13. — E.vquntuor cornihus. Por quatuor
cauda pungit occulto velscorpioni comparat, (|uia
; cornua intellige illa quatuor qu:n de Christo prcedi-
sicut scorpius cauda, sic hoBrelici decipiunt pcr tcm- cantur, qua) sunt nutivilas, passio, rcsurrectio, el
poralia, quiv debent post esse, sicut cauda posterior ascensio : circa qu;c alia sunt. .iltaris aurei. Altaro
pars in animali. Vel idoo comparat quia quando Cliristus, cornua allaris sunt prasdicatores Christum
scorpius pungit, non sentitur, postea dilYundit vene- sublevantes, ct pro eo mori parati, sicut sauguis po-
num, sic decepli ab haerclicis non sentiunt, landem nehatur in cornibus altaris. Vol altare est l<]cclesia,

perimuntur. in qua sunt cornua, id est defonsores aliorum, qui

Vers. 4. — Prceceptum est illis ne lcedercnt, etc. omnes ad idoni teudunt. Vel per ([uatuor cornua in-

Quia dolos istorum refronat Deus, licel ipsinon in- tolligere possuraus dograata evangolica quse docenl
telligant. doiegi fraudes Antichristi. Vocem unam. Prajcones
Vers, 5 — AV occiderent. Cum per dolos ne-
prteterili lemporis prxmonent illos ([ui erunt lem-
porc .\nlichristi.
queunl haeretici in aliqua subvertere volunt, contra
quos a Deo ordinalum est, ut etsi corpora occidant, Vers. 14. — Solve quatuor, Pro quatuor partibus
animas tamen uon ilecipianl. Mcnsibus quinquc. Alia niundi, vel (|uia quatuor dc Christo praedicata im-
liltera dicit mcnsibus se.v, propter scx ;Blalos c|ui- D ])ugnant. Qui iilligati sutit in flumine magno Eu-
bus haec viia distinguilur. Ut cruciutus scori)ii. Cum phratc. Euphratos lluvius circumiens Babylonera,
data sil potestas cruciandi, non aperle tormentant, id est principos mundani pcr quos diabolus, cum in
sed apud soeculi principes accusant. ipsis esset, occulte operabatur. Dicens autcm solve,
Vers. 6. — Et fugiet mors ab eis. Quia cura gre- hos jubet excommunicari, ut qui in eis erat quasi
gis eos aslringii labori. ligatus, per eos sibi traditos apertius operetur. Vcl
Vers. 7. — Si)nilutidines locastarum , etc. Cura quatuor angcli sunt oranes imraundi spiritus in qua-
ostendisset qualiter nocerent, et per dolos et per tuor partibus mundi regnantes, qui fuerunl refrc-
occultam impugnalionem, ct inutroque Dei refrena- nati in passione Christi.
tionem, nunc ostendit quales ipsi sint per quos ope-
rari possunt. Similcs Ciiuis. Quia sunt vcloccs ad
Vers. 15. — Solutisunt, ctc. Soluto diabolo raulli

prsecipitantnr, qui ad alios excsecandos moliuntur.

discurrendum , feroces ad impugnandum , ct non
Inhorametdiem. Per /loram acciperae^Uetateraanni;
provident quos incurrant, sive in vicinos, sive in
per diem, unum annum per mensem, alium an-
hostos. Tanquam coronoe. Id est victorije de praeci-
;

num ; et per annum, tertium : nara per tres annos

pitatis el subversis acquisitae, non per veram sapien-
el dimidium durabit persecutio Antichristi.
tiara.
Q
Vers. 8. — Et /mftei>an< capi//o«. Idestmoreslas- Vers. 16. — Vicies millies. Sancti decera prte-
civos et effeminalos, qui eis adluTrent, et ab eis ad ceptis legis perfecli, contra quos duplex numerus
deceptionem aborum dependent. Vel capilli sunt ho- ponilur malorum, quia maU plures sunt bonis. Et
mines minores, quos adherenlcs sibi dccipiunt. Ben- audivi, elc. Quasi dicat : Bone pono sub cerlo nu-
tcs leonum. Laniatum habcnt et fetorem. mero, quia audivi, id est intellexi, quod plures es-

Vers. 9. — Loricas. Id est corda obslinata, quae sent mali quam boni.

sagila veritatis non pcnelrat. Vel sententias decep-

Vers. 17. —
Et ita vidi. Id est sicut intellexeram
tionibus muuitas, quas infringit veritas. Sicut vox
quod ad doslruclioucm aliorura equitabanl, sic in-
curruum, etc. Diversi currus diversis vis etadiver-
tellexit, quod por diabolura hoc faciebant, quera si-
sis equis ad idom bellum rapiuntur, sic isli diversis
cut equiportabanl,vel equi iutelligi possunt diaboli,
haeresibus unanimiter Ecclesiam impugnant.
super quos mali fundantur. Habcbant loricas igneas.
Vers. 10. — Et liabcbant caudas. Postiiuam non Id est muniobant eos sonlentiis de quibus sequilur
valet ratio vel luraultus corum, quoerunt auxiliura Mterna pa>na, ubi est ignis et felor et fumus. Vel
principum, qui cauda^ dicuutur, quia ut astringant. habebant loricas igncas, id est aHernam prt-nam.
terrent ct blandumtur. Vel caud:c sunt dolosa; sen- j)
^u^ nunquam dimiltit quos aceipit. Tanquam capita
tentiie, quibus coram blandiuntur et latenter pun
leonum. Superius in plaga locustarum vidit facies
gunt. hominnm, hic leonum : quia ha>retici aliquid huraa-
Vers. 11. — Et habebant super se regem. Os- nilatis ostendunl, ministri autom .Vntichristi, quod
tenso quales in se sint, monstral per quem haec pos- docobuiit dictis ot signis hoc etiam p^imis cogent
sunt. Cuinomcn Hcbraice Ahaddon. Quasi dicat : conliteri. Procedcbat ignis. Causa {eterna> poenac.
Ad hoc cavete vobis, llebrfei, Graeci ct Lalini, id Vel ignis, id est cupiditas ; fumus, id esl superbia
cst omnis Ecclesia. Posuit autem tres liuguas, quia sulphur, id est fctor malorum operum. Fumus et
Chrisli Evangehuni aliqua harum triura linguarum sulphur. Ca;ci sunt et in lenebris posili, propter fe-
est scriptum et receptum. torem vitioruni el malorum oporum.
Vers. 12. — Va; unum abiit. Id est primum or- Vers. 18. — Occisa est tertia pars. Idost, oranes
dine narrationis et ordine temporis. Haec est cnim reprobi de Ecclesia, et similiter omnos Judsei vel
declaratio et damnatio raalorum quae eril tempore pagani, qui nunquara fuerunt baptizati, necab Eccle-
Antichristi. sia separati.
 :

729 GLOSSA ORDINARIA. — APOC. JOANNIS. 730

Vers. 19. — Similcs serpcntibus. Qui blandiim- A Vers. 8. — Sicut evangcVaavit. Intentio pro-
tur facie, el occulte immittunt venenum. phetarum prima fuit de adventu Doraini, et de con-
sumraatione saeculi.
CAPUT X. Vers. 9. — Et audivi. Quasi dicat : Ostensa

Vers. 1. — Et vidi atium angclum fortcm. Quia

destructionc quae erit tempore Antichristi, et inde

etiam prffidicatione subtracta, et ob hoc fidelibus

fortis arraalus fortem diabolum exsuperavit.i)e ccelo.
consolatione monetur qua; vidit interim
adhibita,
Id est cognitione angelorura. Amictum nube. Id est,
praedicare, quasi dicatur apeile sibi Ecce revelavi :

se humiliantem assumplione carnis, velquia cognos-

tibi omnia, modo vade et prasdica, nec quia sunt
cibilem fecit. Latontem in carne qua? est nobis re-
aspera, devita : nec terrearis pro tribulatione ali-
frigerium contra vitia. Et veram iris in capite.Qm
qua, quia non tanta patieris quanta patientur qui
de Deo habet cognitionem, reputat eum Deura esse.
perseverabunl temporc Antichristi. Hoc ad consola-
Tanquam columna ignis. Illi in quibus vere luce
tionem praesentis Ecclesire hic apponitur, ubi raajor
imago Dei, ut in contemplalivis, vel prsedicatio.
Quod bene
Vers. 2. — Et habebat in manu sua libcllum
Iribulatio pronuntiatur. Vade.
telligere raonetur, ut per adraonitionom
sciebat,in-
alii praedi-
apertum. Id est omnes Scripturas operatione sua
caturi informentur. Stantis super mare. Hoc dicit,
completas, partim prsedicando, partim quae de se B
quia implcre grave est humanitati, quce est molUs
dicta erant, complendo : tandem suis sensum ape-
et fragilis.
riendo. Pedem suum. Id est portatores firmos in
fide et sustinenles alios. Sinisfrum autem super
Vers. 10. — Et abii. Hoc dicit, quia Deus si

quem paratum videt, quod necessarium est sponte

terram. Id est super eos, qui quoquo modo susten-
offert.
tabant etsi non credebant. Hoc est : posuit majores
Ad angelum. Id est ad Scripturara a Deo coraple-
et tirraiores prredicatores super majores peccatores,
tam, a fidelibus intimatam.
minores super minores.
Vers. 3. — Qiiemadmodum cum leo rugit. Vox Vers. 11. —
Et dixit mihi : Oportot, etc. Cum
leonis ostendit rjus virtutemet inCort terrorera. Cum ego hbrum reciperera, licct araara intelligerera, mo-
leo cauda circa silvam sulcum focerit ct rugit, nulla
nuit ut nec pro morte dimitterera.
ferarum audet exire : ita Gliristus suos in tide con-
cludens, rugit ne aliquis exeat. GAPUT XL
Vers. 4. — Scripturus cram. Hic fert personara Vers. 1. — Metire. Id est ita secundum uniuscu-
eorura qui Antichristi tempore volent prsdicare ex jusquc capacitatem pra?dica, ut constituas Eccle-
prKcedentium imitationc. Signa quoe locuta : ins- G siam et in ea altare, etc.
pirationem divinam, vel angelicara admonitionnra. Vers. 2. — Atrium. Id est falsos Christianos, qui
Vers. 5. — Levavit manuni suam ad ccelum. se Ecclesiam simulant, sed factis abnegant. Civita-
Cum tanla desolatio erit in Ecclcsia, qund otiam tem sanctam. Id est Ecclesiam ad juste vivendura
prredicatio crit ablata; ne tideles desperent audiunt congregatam, et virtutibus imbutam persequentur
pro sua consolalione, non ad detriraentum suae salu- mensibus quadraginta duo, id est tribus annis et
tis prsedicationera subtrahi. dimidio, quibus regnabit Antichristus ;
quasi dicat

Vers.. 6. — Juravit, etc. Et per hoc firmiter sta-

Sciatis oranes persecutiones quae sunt in praesenti,
et qua^ fuerunt in proetcrito ab Antichristo procedere,
tuit, quia Deus crat Nam si Christus resurre.vit,
:

et nos resurgemus (/ Cor. xv.) Et ea quai in illo. sicut illas quae erunt in tempore suo.
Cum dicis : Creavit ea qum in eo sunt, haeresim Vers. 3. — Et dabo duobus. Quasi dicat : Cum
quorumdam destruxit, qui aslruunt ros quasdam non minor est tribulatio, non debetis cessare, quia tem-
creatas a Deo, sed a da:mone ut bufonem. pore quo gravior fuerit, faciam illos pra^dicare.

Te/npus amplius non crit. Id est nulla variotas, Duobus testibus. De Elia et Enoch agilur, per
sed seterna stabilitas, animarum immortalitas. Hoc quos proedicatores alii intelliguntur. Diehus mille.
illi ultirai considerantes, patientur hbontur. D Nota quod hi dies non perficiunt tres annos et di-

Vers. 7. — Consummabitur mystcrium. Tempore raidium, sicut et Christus non complevit dimidium
annum praedicalionis suae supra triennium.
Anlichristi, tanta erit persccutio quod prohibebitur
ilhs qui erunt tomporc ipsius prcedicatio, quamvis Vers. 6. — Super aqiias. Id est super doctrinas,

praedicare velint, etiamsi ex antecessoribus suis ha- qua? sunt fidelibus aqua; irrigantes. In sanguinem,
bituri sint officiuin praedicandi ; ahi autem idem etc. In peccatum, vel cum audita negligitur, vel

praedicaverunt, quia a Ghristo ad hoc instituti fue-

cum audiri etiam contemnitur.

runt. Christus vero eos instituit, quia tunc terapus Vers. 8. — ^Egijptus. Id est tenebrosa sine co-
prsedicandi erat, et ipse ad hoc venerat, sod modo gnitione Dei.
vide destructionem temporis Antichristi contrariam Vers. 10. — Et munera mittent. Id est dona,
destructioni quam Christus fecit, et per hoc per- litterahter : vel congratulationes et confabulationes
pende pra^^dicationem merito snhlrM. Mysteriutn Dci. ad invicem de eis loquentes.
Id est remuneratio sanctorum, quod est secretum, Vers. H. —
Et post dies. Ostensa tribulatione
quod 7iec oculus vidit, nec auris audiuit (I Cor n). eorum, per quorum exemplum angelus Joannem
731 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — THEOLOGICA. 7Sa

invitabat ad prcedicandura, etsi necesse fucrit ad Atia, ostendat pendere. Luna sub pcdihits. Licet
compalieadum : ostendit laraen et ipsonim coronas, numdanis sustentetur Ecclesia, ca tamen non affec-
ut similiter istum Joannem, vcl quemlil>et alium de tal. Et in capite ejus corona, etc. Id cst duodecim

coi'ona sua pro modo suo cerlum faciat. Super pe- aposloli, quibus mundus credidit, vel in quibus mun-
des. Id ost super seipsos qui prius fuerunt indijjen- dum vicit Ecclesia.

tes aliquo quo nitanlur, sed erunt tunc fn-mi. Vers. 2. — Cruciatur ut pariat. Pra?dicando,
Vers. 12. — yoccin magnam. Quaj illos refrige- advcrsa patitur. Vel cruciatur a seipsa, id cst car-
rel, ct inimicos tcrreat. nem suam macerat, ut pra;dicatio sit idonea.

Vers. 13. — Terrtfmotu!! magiius. Id est lerroni Vers. 3. — Draco magnus. Non de magnoeffectu,
moli sunt, ut puniantur in inferno ; vcl ad destruc- sed de potentia et superbia draconis loquitur.
tionem Ecclesiaj oecisis magistris. Et decima pars. Et cornua duccm, etc. Id cst regna ot divitias

Id est homo,qui ad hoc constitutus videtur, ut deci- quibus principes docalogum legis impugnant.
mus ordo rcstauretur. Occisa sunt in terrwmotu. Vers. 4. — Et cauda. Id est deceptiones, (|uibus
Omuino destructa in inforno, vel postoa non resi- C''lant vitia, ut cauda colantur turpia. Stellarum. Id
puerunt. Gloriam Dco. Id cst laudes Deo do justo- est illoruni ([ui illuminant Ecclcaiam doctrina, non
rum salvationc et malorum damnationc. Q vita. Stcti: ante malierem. Qua; patiebalur dolorcm,
Vers. 15. — £l scplimus angclus, etc. Sex tubfc
per quod credebat cito cessuram. Per passionem
crodebat diabolus Ecclesiam subjugatam. Dcvora-
priores, saiculi pnvsentis a;tati!ius comparata?, va-
rct. Paraius crat draco ad devorandum ; sed non
rios bellorum Ecclesia; denuntiavoro concursus ;
potuit, quia natus cst qui prohibuit.
seplima vero sabbati ajlerni nuntia, victoriam tan-
tum et impcrium veri Regis Qui indicat. Facttim. Vers. 5. — Et peperit. Carnali generatione,
prius vilis erat et abjcctus jam regnat, coronans Christus de .\braham et David pra^cessit ; vel pepe-

bonos, et nialos £condemnans. Et regnabit. Id est rit Ecdesia tilium, id est fidem Christi ia cordibus
pcrmanebit regnum ipsius in sempiternum, non ut auditorum.
quidara ha^relici putant sanctos post dofinitum tem- Vers. 6. — Dicbus mille. Id est toto terapore

pus in mundi vitam redituros. quo subsistit Ecclesia pra;dicatione Christi tribus

Vers. 16. — Et viginti quatuor seniorcs. Non annis et dimidio facta.

— Michaeletangeli ejusprceliabantur
tantum rainores ita glorificant Deum, sed etiam ma- Vers.. 7.

jores. Ceciderunt in facies. In faciom cadit qui in

Ecclesiam sustentantes orando, auxilium ferendo.

hac vita culpara agnoscit, eamque poenitendo detlet. Vers. 8. — Non valuerunt. Removere auxilia
Retro cadit qui in hac vita repente decidit, et ad C angelorum, quia non poterunt Ecclesiam ducere in
qu» supplicia ducatur nescit. peccalum.
Vers. 18. — Qui corruperunt terram. Id est
Vers. 10. — Et audivi vocem. Cum oslendisset
seipsos per malam operalionem, et alios per malum diabolum in hoc certamine occulto ab Ecclesia vic-
exemplum. lum auxilio filii et angelorum, subjungit exsultatio-
Vers. 19. — Et apertum est. In hac quarta vi- nes angelorura ipsorum, vel sanctarum animarum
sione habes materiam bene ornalam et bona auxilia do victoria fratrum, ut laboreut vincere qui de vic-
habentem, scilicel de pugna Ecclesia; qua^adiabolo toria sua angelos vel sanctas animas audiuut exsul-
impugnalur et aperte et occulte, et in omnibus his tare. Accusabat illos. Officium diaboli est accusare,
ostendil Joanncs eam superare per quod maxirae id est per peccatum accusabiles reddere. Dieac no-
armat lldeles nedeficiant in aliqua tribulatione. De cte. Inprosperis delectando, in adversis conlristando.
pugna ergo Ecclesiae pendot cognitio ex terlia vi-
Vers. 12. — Descendit diabolus. 'Decislo : velde
sione, quse est de injuncto officio prajdicandi. Aper- minoribus sanctis, in quibus jam
non habet locum
turaest templumDei, id est, dalus est Spiritus sanc- tentatio. Sciens quod modicuiii tempus habet. Quia
tus, per quem mysleria Ecclesia;, quae per secun- videt niultos sibi subtrahi, et iu|locum suum substitui.
dum tabernaculura figurabantur, revelata sunt tide- D Et postquain vidit. Cum vidit diabolus se per occul-
libus. .irca. Christus est arca in quo oranes the- lam Iraudera non posse proficere, aperta tribulatioue
sauri sapientia; absconditi, (|ui complevit Vetus Tes- aggreditur expugnare. Et data; sunt mulieri, elc.
tamentum et instituit Novura. £f jrando »na(;«a. Id Qua' etiara contra apertam tribulationem habel
est quibusdam visa est prxdicatio intolerabilis. auxilium ab codom filio a quo habebat contra oc-
cultam impugnaliouem.
CAPUT XII.
Vbrs. U. — Aquilce. lUi dicuntur aquilae, qui per
Vers. 1. — Et signum. Et ex his vidi istud pro- conversationem vita^ civlum petunt, el ideo in Deo
cedcro,sciIicet fidei gratiam, id est ([uiddam magnum lixum habenl intuitum. Pcr tcmpus,et tempora, etc.
signilicantcm. lli(,- lacil mentionem de revelatione Si accipitur illius Ecclesije slatus qu;e eril lemporc
myslerium qua; fuerunt in sccunda visione, el do iu- Auiichristi, dicelur aliter per tempus et tempora et
juncto oflicio prscdicalionis, quod habuiraus in tcr- dimidium, etc, pro privdicatione Huli» et Kaoch ;

tia, ut isiam quarlam qua; de pugna Ecclcsia; el sigenoralis Ecclcsi;e lempus acoiiijtur, dicilur per
diaboli est, o\ hisduabus, id cst secunda ct ter- tempus, ct teinpora,etdiinidium, clc.,alilerproprie-
 ;

733 GLOSSA ORDINARIA. — APOC. JOANNIS. 734

dicatione Chrisli facta Iribus annis et dimidio, quia A Vers. 12. — Et potestatem, ctc. Quia in omnibus

Cliristi pra;dicatione pascitur Ecclesia quolidie. caput suura sibi prseponebant Antichristum.

VEns. 16. — FA adjuvit terra miilierem. Id cs' Terram. Id est terrenos, et in amore terrae per-

Christus Ecclesiaj suas dcdit vircs patiendi. Et ape- severantes terram secundum corpus, habitan-
; vel :

ruit, id cst prxparavit, el idonoam so fecit, ut rcci- tes in ea secundum animam. Adorare. Quia et hi,
ad similitudinem os simulata rcsurrectione, pra;dicationis suae faciunt
peret quidquid sibi inferrent,
aperientis.Hoc Christus in passionc sua fecit, in fundamcnlum, sicut et apostoU Christi facerunt.

quo suis exemplum patiendi seproposuit. Absorbuit, Vers. 13. —

Ignem, id esl malignura spiritum su-
id cst, omnes poenas in se destruxit, factus immor- per suos faciet descendere, ut loquantur variis lin-
talis et impassibilis, quod idcm facit in suis. guis. Ut apostolis datus est Spirilus sanctus in spe-
Vers. 17. — Iratus cst draco in mulierem. Quia cie ignis, ct sic illi dabunt spiritura malignum in

licet non possit eam devincere, non tamcn desistit specie ignis. Inconspcctu. Ut oranes videre possint
invidere, et locura invadendi quaerere. cumapostoli Spiritumsanctum in conclaviacceperint.

Vers. 18. —Etstetit. Non tamen oranes illos vi- Vers. 15. — Utloquaturimago. Hic magica arte
facict slatuam loqui et futura pra^dicere.
cit minores, sed tantum super arenam,id est, in-

fructuosos moram fecit, in quibus apparent signa B Vers. 16. — Ilaberc charactercm, etc. In manu
vcstigii. et in fronle ponent signa, ut omnes confiteantur
suura esse Deura verbo et opere.
CAPUT XIII.
—
Vers. 17. Nimerum. Id esl qui exspectant ab
Vehs. 1. — Et vidi, etc. Beslia hcec spirilualiter eo remunerationem eo minorem, vel mediocrem, vcl
est Antichristus, vel generaliler tota collectio nia- maximam.
lorum. Capita septem et cornua decem. Ad hoc ut
Vers. 18. — Quihabet. Cura libcr prsesens Gra!ce
bene posset istos vincere, talera farailiam sibi insti- secundum Gra;cos numerus est qua^rondus
oditus,
sit
tuit. Nomina blasphcmice. Variis hajresibus erat be- apud quos omnes littera) numerum significant. No-
stia plena, vel variis simulalionibus occultans vitia.
men ejus Antemos quod ei competit, qui Christo con-
Vers. 3. — Quasi occisum. Siraulabit se Antichri- trarius dicitur : A, unum N ;
quinquaginta ; T, ccc ;

stus mortuum, et per triduum latcns post apparebit, E, quinque ; M, quadraginta ; 0, septuaginta ; S, cc^
dicens se suscitatum. Etplaga mortis ejus curata est- Vel Arnoyme, id est nego, qui Christum negat Deum
Arie raagica ascendel in aera, fercntibus eum dfle- in quo idera numerus A, unum /i, cc ; iV, quinqua-
: ;

monibus, et sic curabit plaga- mortis eju^, quia ginla; 0, L\x; Y, cccc; 3/, xl; £, quinque.Vel Tcian,
prius mortuus credebatur, post vivens rcputabitur. C id est sol gigas, quod vero Christo, usurpative con-
Vers. 6. — Et apcruit os suum. In tantam fidu- vcnit Autichristo :T, ccc E, quinque /, x iterum
; ; ;

ciam prorupit, ut quod occulte aiite, jam tunc pu- T, ccc ; A, unura ; N,L. Vel Latinis litteris : Diclux,

bhce audeat blaspheniare. Et tabernacnhim. Id est quia ipse se lucem esse dicel : /), quingenti ; /, unum
omnem inslitutionem ejus, per quam laudabilis ap- C, centum ; L, quinquaginta ; V, quinque ; A', decem
paret. et sic eadem summa.
Sex primus perfectus numerus est, et significat
Vers. 8. — Occisus est ab origine mundi, m suis,
•Ilos minus perfectos qui conjugati sunt , et pro
ut in Abel. Vel quia ante omnia dispositiim est,
modo suo decem praecepta servant. Sexaginta si-
quod in fme temporum occideretur. Vel occisus est
gnificat mediocriter perfectos, qui, dimissis legali-
m agno mysticc quera Abel obtulit, vel in ipso Abel
bus conjugiis in castitale permanent, et iterum de-
a fratre occiso prsfiguratus est.
cem pra3Copta pro modo suo complent. Centura si-
Vers. 10. — Qui in captivitatcm. Qui caplivat ho- gnificat perfectissiraos qui raentis et corporis inte-
mines nunc a fide, tandom a saUUe, scilicet Antichri- gritatem non violant et decem praecepta perfectis-
stus, vel ipse diabolus. Quiingladio occiderit. Anti- sime servant. Hireddunt fructum, alii tricesimum,
christus et sui occident gladio materiali et persua- ccntecimum. Et discipuli
pv alii sexagesimum, alii
sionis, el peribunt gladio sterni judicii. Hic est,
Anticbristi lunc dicent nominora posse salvari, nisi
etc. Id est, patientiam et fidem sancli tenebunt, quia,
Antichristo obtulerint aUquora de fructibus ilUs,
iljo destructo, sciunt se remunerandos. Respiciendo
poenam malorum et remuncrationem bonorum, pa-
CAPUT XIV.
tientes fiunt et fidem tenent.

Vers. 11. — Et vidi. Descripta tribulatione quae Vers. 1 .

— Et vidi : ct eece Agnus stabat. Ostensa
erit per Antichristum, et suos participes, subjungit gravissima porsecutione ,
quam patietur Ecclesia
aliam quaa fiet per suos apostolos quos ipse per to- ab Antichristo et ejus apostolis, nunc ostendit qua-
tum mundum sparget. Cornua. Quia siraulabunt se lem habeat adjutorem, et qualem ipse habeat fami-
et puram vitam, ct veram do-
habere innocentiam, liam, ut magis electos afflictos consoletur. Centum
ctrinam, et miracula, quae Christus habuit et suis quadraginta, etc. Id est in virginitate perfectissi-
dedit ; vel, duo Testamenta sibi usurpabuut. Et lo- mos, in fide trinitatis ex quatuor mundi partibus
qucbatur sicut draco. Id esl pseudoapostoli ita lo- collectos.
quentur, sicut diabolus in Anlichristo erat locutus. Vers. 2. — Tonitrui. Quia terret eos qui adcon-
 : ,

735 WALAFIUni STRADI FULD. MON. PARS. I.— TIIROLOGICA. 7S6

sortium suum venirc suffugiunt. Citltarwdorum. A Yehs. 13. — Opcra. Id est morcedes opcrum
Quia ipsi ad lioc se institucruut , ut cxtendercnt qua; scquuntur. Quasi : Dum in mundo eraiil, majo-
sua corda devola supcr iignum crucis. Citharizan- res tribulationes ad majorem coronam ingrucbent :

tium. Quod ex oflicio lialiebant, opere implebant. undo adco abjccti reputabantur, sed jam nihil pa-
Vers. 3. — Et cantabant. Id cst de intogriiate tientur.
anima; et quod gaudium nun-
corporis exsultal>unt : Vers. 14. — Et vidi. Ostensa remuneratione bo-
quam eis veterascct, scd sempcr cst cis ut novum. norum, por quod invitahut ad consortiura corura,
Vers. 4. —
Ili sunt qui cum mulieribus non sunt. supponit daranationcm impiorum, ut pcr tcrrorera
Id est quos ad hoc ut osscnt virgincs sanguis Cliri- ducat ad idom proiiosituiii. Similcni Filio liominit.
sli elevavit. Ex hoininibus primilite, etc. Ut ex grege Quia non jam verc eral Kilius hominis, qui immor-
optimus equus, vel cx fructibus primitioe. talis.

Vers. 6. — Et uidl. Doscripta impugnationc facta Vers. 15. — Angclus. Id csl sancti, qui usque

pcr duas bestias, suppositoquc auxilio Aijni ot di-

luic fuerant in fidelibus occulto, in claritate appa-
gnitatc familia' ojus oslonsa, subjungitur admonilio,
rebunt judicaluri, orantes cum desiderio, ut Deus
familiam aecedant, comminalio, ut sepaialioncm faeiat bonoruin et malorura. Exiirit
ut ad lianc ct

abaliadeclineul. .4//m(ma«(?c/um.Idestpra>dica-B
'''-' ''^'"^'^- '"''''"^ ilicumur sancti de templo, cum
tores qui sunl alteri a Christo, id est viccm ojus cx- jara apparont non quales olira fuerant, sed quales
in oelcrnum mansuri. Quia venit hora, etc. Quia
sequenles. Pcr mediumcieli. Per catholicam Kccle-
siam, quani verbis et oxemplis socum trahunt. Ecan- jam est opportunum, cum corapletus sit nuraerus
gelium aternum. Id est prajdicalionom aplcrnam
tuorum.
promiltentem, ot sui observatores ad oeternitatera du- Vers. 18.— Et alius anyclus, etc. Cum sanclus
Joannes ostendissct Deum potcstatem judicandi ha-
centem.
Vers. 7. — Timete Dominum, etc. Bene opcran- bentcra a sanctis implorari, et sic judicium fieri.

do, et bene de eo annuntiando, ut per vos gloriosus

ostendit earadcm potcstatem sanctos habere , et

Non Christum ut judicent impcrare , et illos imperio

appareat. Quia vcnit. Quasi dicat : detloiatis,
obedire. Alius amjclus, id est Chrislus, qui occul-
quia non longo tempore patiemini.
lus et fuorat , in fidelibus clarus apparuit
Vers. 8. — Et alius angclus secutus est cum. Hoc et veniens de
vilis

altari, id est de loco secretiori, quod

dicit quia prredicatorcs sibi invicem succedunt.
,
nunquam alii sancti, solus enira Christus est cogni-
Cecidit. Bis positum vocabulum cccidit, infinitatcm
lus ab omnibus Deo consubstantialis. Mittc falccm.
significat , in quo omnimoda destructio inlelligi-
Per messem lerroe ct uvas vineoe, eorumdem raalo-
tur. Vino irce fornicationis. Id est viliis, et praeci- C rura damnatio intelligitur ; sed taraen per vineam
puc idololatria, qufe est dulcis potus peccantibus,
illos delcrminatius haberaus qui raajori studio mala
quibus ipsi ahos inquiuanl , et , ne rcclo tra-
operabantur, sicut vineae, ut fructificet major cura
mite gradianlur , incbriant; undo dobelur cis ira
quam terrse adhibetur.
Dei. Purura vinura bibiuir, dum tlagellat Deus hic
ad emendationem : turbidum, dum infertur aeterna
Vers. 19. — Et misit in lacum, etc. Unde-Pro-
pheta : Lacus ubi nou erat aqua, id est refrige-
daranatio.
rium.
Vers. 9. — Et angelus tcrtius. Tres ponit pro fide
Vers. 20. — Et exivit sanguis. .Eterna poena pro
Trinitatis, cum tria luec in cadem pcrsona possint
peccato sanguinis, non autem vinum quod est in
considerari.
cellario Usque ad frenos equorum, id
Dei ponitur.
Vers. 10. — Quodmistum. Quasi dicat : Qui non est usque ad ipsos rectores iniquorum puuicndos,
corrigitur vindicta ejus ad corroctioncm dala, pu- scilicet diabolos. Per stadia. Oranes intellige ludis
nietur aetorna pccna. In calicc. Calix est vindicta mundi, id cst vitiis detentos, qui vel simphciter in
Dei, ubi desuper merum quod ad corrcctionem hic hoc sunt perfecti,quod por sex haberaus vel per- ;

vindicat, subtus esl feex, id est damnatio in ultimis. focliores, quod per eentum vel perfectissimi, quod
;

Bibent impii de vino, id est de faece : quod vinura D per ruillo.

quia vult ad comparationera meri ostendere turbi-
dum, addit quod mistum est.
CAPUT XV.
Vers. 1 1 .
— Et fumus tormentorum. Quod quaedam Vers. 1. — Et vidi, etc. lu his tribus visionibus
de damnatione nialorum numerat, non dicit pro dam- supradietis, id est rcvelatione mysteriorura, datione
natione describenda:scd tautumproterroreinferondo turbarum, et iu pugua inulieris contra diabolum,
illis quos deterrot ab corum consortio. Ascendct in a principio redemptionis prosecutus esl ordinem
sxcula. Cum dicit : ascendct in sa-cula, notat aUcr- usque ad dicm judicii : in his vero tribus sequenti-
nam poenam continuari. iSec habeyit requiem. Quasi bus, circa ultima tcmpora immoratur, quia de his
Non mirum si illi i|ui Anlichristum adoravcrunt pr.Tecedenlibus in aliis divinis Scripturis dictum
temporo ipsius punienlur, quia sui etiam pr;cccden- enuclealius , de illis vero parum el occultius. In
les rainistri oamdem pirnara habobunt. hac ergo quinta visione, materia sunt soptera an-
Vers. 12. — Hic paticntin, etc. Id est hic dcboiil geli tenenles phialas, in quibus continenlur plaga\

patientcr pati sancti, ne veniant ad fcternam poenam. id est destructiones iniquorum qui tempore Auti-
 . ;

737 GLOSSA ORDINARIA. ^APOC. JOANNIS. 738

cliristi crunt, quM dcstructio Alur. Ottmisanima viuem. Omnes

maxime boitatur j^rac-
consentientes, qui

sentcs ad patiendum. In sequciitiljus poiiit visiones vivcre videntur, non quia aperte persequuntur, sed

Ires, cum qualuor sint supradictoe. Sed omissa propter consensum damnabuntur.
prima, qua; fuil de correctione ecclesiarum, de allis Vers. 4. Super fhutiinn, etc. Quia similiter —
tribus dicit, consideratione tamen. Etmirabile. Mi- isti damnabuntur pro sanguine quera fuderunt, vel

rum est honiinem hal)ere tautani potestatem, ut corporaliter, vel spiritualiter.

alios possit damuare. Plagas scpteiti, id cst omnes, Vers. 5. — Audivi. Id est intellcxi ipsos praedi-
catores qui hanc vindictam facient, non sibi sed
excaecationem et destructionera illorum qui lcmpore
Domino attribuentcs et juste iieri conlirraantes.
Antichristi crunt. Quoniatti in illis. Yerc playaslvd-
bebunt, quia irara Dei super iniquos exercebunt, et Qui es et qui eras. Venturum non ponit, quia in

vere 7ifli'issitnas, quia in mundo posl eas non inferet proximo venturum intellexit.
Deus alias. Vers. 6. —
Et sanguinetti cis dedisti bibcre. Id

Vehs. 2. — Tanquammare vitreu** mistuin igtie. est, ajternara pucnara pro eflusione sanguinis, in qua

Id est baptismum, ubi iidci puritas «xigitur, et ho- promerenda suul dclcctati.

mines a viliis raundantur. Hahentes citharas, id esl Vers. 7. —

Etaudivi. Quod magistri dicunt, dis-

mortificantcs carnem, quod Dcus cis injunxit, y&\ -q cipuW coaRrmanl. Etiatn, Doiuine Dcusomnipote^is,

quod prior ipse fccit. etc. Ex raagna affectione converlunt serraonem ad

Vers. 3. —
Canticum Uoijsi. Id est vetercra le- Deum. Justum eniin cst ut qui sanguincm fudit bibat

gem, et est exsultatio benc inlelligcntibus id est ,

vindictam sanguinis.

spiritualiter. Vice, id est institutiones Dei, per quas yEV.s. 9. —Etce.Huavcrunt. Vcl atllicti atlicient

nos adDeum, velipseadnos venit, mwljusta', quia tortores aestu iracuudia;, dura mvenientur insepara-
unicuique pro merito reddunt ; et verce, quia perdu- bilcs, et sic sestuaverunt invidia et ira. Neque ege-
cunt quo promittunt. runt. Interius panitentes dolebant, extra confiteri

Vers. 4. — Judicia tuu. ctc. Quod quosdam eli- non audebant,

gis, quosdam reprobas, ut cognoscanl tidcles esse
Vers. 10. —
Super sedembestice.iloc dicit, quia
ex justitia.
iisuut tantum corpora, et non spiritus super quos :

Vers. 5. — Et post liwc. Cum ostendissent illos scdebit, quia corporalia et non spirilualia dabit.
angclos liabere potcsta tcm plagandi, dicturus quas Commnnducaverunt, etc. Mutua detractione se ora-
plagas illi sunl illaturi, prius proponit causam qua nes reficientes.
ostendit illos dignos esse qui plagas sunt passuri, Vers. 12. — Prcepararetur via.Qma,(imtomnndo,
quia omnia mysteria Ecclesia; sunt revelata
Bcilicct g^j^ resurrectio fidelium, qui vcnient ab ortu solis
1. i"l !_-l
1 ;.-.*; «-.r.ln nt ili'i
omnibus volentibus inlrare, quae isti malo merito
., t .-l ^ .. ^ . •• . •.1_.._"J »_.
id est a Christo, quando incoeperit lucere, id est se
suo non possunt intelligere. Apcrtum esttemplum, manifcslare.
in qua Deus
id cst revelata sunt mystcria Ecciesia;,
Vers. 13. — Vidi. Eftusionera phialcE super istos,
habitat, et ad honorem Dci militant.
et ipsos non corrigi, sed in majorem excaecationera
Vers. 6. — Etexicrunt. Et quia ita aperta eranl,
praecipitari. Exire spiritus. Id cst omnes impios
exibunt praedicatores et reprehendent raale ope-
qui pro nimia malitiadicendi sunt spiritus immundi
rantes.
vel, ipsos da;mones, quos in cordibus aliorum g«-
Vers. 7. — Et Jtnum. Quiaquodilh pra>dicabunt
nerant. Sicut enim fideles sua doctrina gcnerant
ex institutionepriorura patrum habebunt, qui onmes sic mali-
fidem Christi in cordibus aliorura, isti
unus dicuntur, quia unum docent. Iracundice, id est
moran-
tia diabolum. Ranarum. RanK in luto
irse : quia corrigunt, corripiunt, iram Dei peccanti-
tur, et garrulae sunt, et aUis quietem auferunt : sic
tibus rainantur, aliquando etiam excommunicant.
el isli.
Vers. 8. — Futnoa majcstate.elc. Quamvis tunc
— Procedunt, Procedunt dcemo-
omnia erunt ita apcrta fidclibus, tamen ipsa erunt Vers. H. etc.

nes, et congregabit diabolus, quia omnes unus.

clausa obscura infidelibus. Introirc, id cst intelli-
gere illud occultura Dei judieium, quarealios elegit, D Vers. 16. — Et congrcgabit. Id est, facienl illos

habere fiduciam in Antichristo, qui est refugium

alios reprobat, donec in fine mundi aperte cogno-
omnibus volentibus furari sanctis tidem suara vel ;
scent sancti. Vel, introire interim in Ecclesiam, do-
nec completa sit omnimoda damnatio malorura in
ad quera gloriabuntur oranes mali diversarum secta-
rura.
judicio, quia postea constat non intraturos.

CAPUT XVI.
Vers. 17. —
Et septimus angelus. Ostensosuper
quos angeh phialas suas elTundant, supponit quid
Vers. 2. — Vulnus. Inobedientia est causa quare contigit ipsisraahs per effusionem istam, scilicet
vulnus illud fiat. quia hic quanlum poterunt, repugnabunt, quasi ab

Vers. 2. — Et factus est sanguis. Id est damnatio ipsa infusione acceperint incrementum, sed tandcm
ejus illata est pro sanguine quera effuderunt. San- detrudentur in infernum

guis, id est, damnalio illa ent ianquam mortui, id Vers. 18. — £i facta est civitas. Propter istara

est irrevocabils ;enim mortuus non redit ad

sicut damnationera et propter peccata qua; ipsi addunt,
vitam, sic jUa sententia damnationis non revocabi- damnala est ipsa civitas, et divisa est pccna unicui-
 139 WALArRIDl STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. - TIIEOLOGICA. 740
que pro raerito, Jiida'is scilicet el geiitibus, et falsis A Vers. 2. — Iiwliriati sunt, ete. Sicut ebrius niliil

Clirisiianis. Civitiitt's i/fntiuin cct iderunt, id est, timet, sic terrenis inlia^reutes, iiitantum excxcabun-
omiies colleelioiies malorimi in goueratione prima tur amofe lerrae, ut nec Deum diligant, nec picnas
mnncntium ilamnabimtur : carimli, ncm iu seeuuda timeant.
regeneratione spirituali. Vebs. 3. — Mulierem stdentem. Id est, illos raol-
Vehs. 19. — Vt-nit in memoriain. Id ost, recor-
les qui Kva' la qua peccatum inca?pit)conformantur ;

datus est Deus singula peccala eorum quoruiu prius qui haboiit diabolum fuiidameutum, qui est sangui-
videbatur oblilus. Dareei caliccin. Ad lioc ut ipse
neus et in se et in suis vcl quia sanguinem sanc-
;

Deus daret meusuratam pro deleclatio-

illis |ia'nam
lorum fundunt, eloijuia Dei male intelligunl. Capita
nibus quas habueruut. Retribuit Dcus malis pro me- septcm. Quinque sonsus corporis, et postea crrorera
ritis, id est quod luoruerunt, sed non ([uantum me- et tandom Anlioliristum, per qua> septem diabolus
ruorunt, ut in ipsa retiibutioue ubi patet juslitia, sit
ducit liomines ad peccatum. Cornua dcccm. Id esl
eiiam niisoricordia. Vnivcrsoc eniin via; Dumini mi- deccin rogna qua; crunt terapore Antichristi, per
sericordia ct vcritas. Bonis etiam dat pro moritis et ({ua; alia intolliguutur.
plus quam iiioruorunt, ul niisericordia ibi justitiic
prajvaleat.
Vkrs. 4. —
Circumdata purpura. Id estregali
— " veste diceut se reges ut dccipiant. Auro. Quia vi-
Vers. 30. El omnisinsula /uji^ Et vidit quod
debuntur divina sapientia illuminati. Poculum au-
omnes qui pro Dco afflicli in mundo et virtulibus
rcum, id est divinam Scripturam, qua potantur fi-
eminentos respeclu haruni popuaium, iu vila sua vi-
delcs ad salutem. Aboniinatione . Id est quac, secun-
taverunt cousorlia inipiorum, et ideo non sunt in-
dum illas expositiones, debent abjici ab hominibus
venti iu pu'uis eoruni.
quia iiiiinunditiam carnis docent et fornicari a Deo.
Vers. 21. — Talentum. Talenti geuora sunt tria

magiuini, centum ct viginli librarum ; nudiuni, sep

:

Vers. 5. — Et in froiite. Quamvis sit ita ha-

bilis ad decipieudum, tamen, o lideles, ne despere-
tuagiuta duaruin, minus quinquaginta. De niedio
tis, quia habot in fronte, id est in manifcsto, sig-
hic dicit, quia peccatores in septuaginta duabus lin-
nura quod rudibus cst mysterium istud quo dat
guis non eflugient hanc vindictam.
exemplum facieudi peccata, pro quibus terreni a sa-
Et blasplicinaverunt. Id est, iu inferno positi,
lute fidolium repellentur.
quamvis sciaiit se promorito puniri, dolobunt tamen
quod Deus lantam potenliam habet quod plagas eis Vers. 6. —
Ebriam. Id est depressam vindicta
inferat, et esl blasphemia. pro effusione sanguinis ut pra; doloribus nimiis
:

_ nesciat ubi sil. Et miratus sum. Hic habet Joaunes

CAPUT XVIL personam illorum qui, cum vident malos in mundo
exaltatos, miraulur cum audiunt poenas quae ipsis ma-
Vers. 1. — Et venit unus, etc. Cum descripsis- lis promiltuntur, et cum ila sint puniendi, quare
set plagas quas inferent preedicatores tempore Anti- Deus permittit illos exaltari. Sed docentur intelli-

christi, et damnationem wternam quara iidem pa- gere illam exaltationora datara ad majorem excsca-
tieutur impii, monct attondere causas ipsius dam- tionera, et taudeiu jusie iuferri aeternam damaatio-
naliouis. Quasi : Ostendi vobis quid in illo futuro nem.
liet, modo cavete vobis vos potontes, quia idem Vers. — 7. — Ego tibi dicam. Id est quare pu-
diabolus, qui tunc ita aperte decipiet occulte deci- niantur isti mali,- id est diabi)Ius qui eos peccare fe-
pit quodidie, et ad eumdem interitum vos ducet,quo cit : quod est incognitum, nisi doctis.
ct illos. Angelis. Angelus hic habet personam do-
centis, Joannes disceutis personamtonot. Ostendam Vers. 8. — Bcstiiv qua portat eam. Bestia, id

tibi damnationem, id est causam damnatioois raa- estdiabolus, portat, id est regit, mulierera, id est
lorum, qui, relicto Creatore, foruicantur cum dae- omnes raaloseffeminatos. Qui enim alios regit, quasi

mone, idola colendo, terrena amando, immunditiae onus regiminis portare dicitur. Fuit. Ante adven-
serviendo. .Wcrc/nV(.<. Moretrix ista raagna est An- D tura Christi,habuitdiabolus maxiraam potestatem, sed
tichristus, ot niali qui tompore ejus erunt quce ;
post licct non penitus amisit, lamen non modice de-
jam sedol super aquas, id est jam regnat super bilitalam habot. Asccnsura est. Quia tompore Aiiti-
raalos polentes, quorura oraniura ipse est caput. christi potestatem recipiet, per illos enira qui in pec-

Quw sedct super aijuas muttas, id est, qua; regnat cati profundis sunl ascendet in clationera. Et in in-
super multos populos quos attraliit ad se luxuria- teritum ibit. Quia, raortuo Antichristo, amplius non
Unde Domiuus ad Job : Virtus cjus {Job. \0, seili- habobit tentandi locum. }lirabuntur. Cum videriul

cet diaboli in lumbis, quando viros ^quorum serai- mali potostatom suam ita annihdatam, dolebunl non :

narium in luinbis cst) decipit : in umbilico, cum quasi pu'nitontos, sod tantum a^bnirantes. Septem
mulieres (quarum semen est umbilico) decipit. Unde capita. Per ha;c septera, erigit diabolus homiues in

Propheta (Eiccli. xvi), ad Jerusalem quasi ad raere- superbiam, et in iis inniluntur infideles.

tricem : !n die ortus sui, id est hoc tempore sa;- Vers. 10. — Quingue cecideruut. Adam, si in
culi, non est pracisus umbilicus luus, id est, uoa obeilientia perseverasset, sensus corporis ad nullam
refreaasli luxuriam. voluptatem verlerenlur, raalani soilicel ; sed perpec-
741 GLOSSA ORDIN.VRIA. APOC. JOANNIS. 742

catum ita corrupti sunt, ut jara naluralc sit lenia A vidua non sum. Quia habeo consolationera in tem-
tactu, sapiJa, gustu, nare odorifcra, visu pulchra poralibus.
quiercre. Ili sunt quinque regcs per quos diabolus Vers. 8. — Mors. Absontia vitae, id est Dei,

in puerilia regit, quia ipse fuit causa quare cor- quia praesentia ejus vita est.

rumperentur. Ili sunt quinque viri Samaritanae. In Vers. 9. — Et flehunt. Alii autora gaudiura per-
juventa succedit error, nam postquam discretionem petuum habebunt. Vieges tcrrm. Etiam illi qui bcne

habet, et si non sensibus, sed errori

peccat, jara rexerunt terrenitatem suam ; sed aliquando forni-

imputatur : de quo Dominus Quem iiunc habes : cati sunt cura ista, dolebunt, quod nunquam sirai-

non cst tuus vir {Joan. iv). les illis fuerint. Cum viderint fumum inccndii cjus

Vers. II. — De septem est. Quia similiter pec- id est, cura defecerint diviliae, quod est signum
cat, et similiter punielur : ct ipse octava, quia ora- aeterni incesdii judicii ; vel cura viderint poenam
nes transcendit, et in nequitiaet in puma. exaltalam ultra modum.
Vers. 15. — Poputi sunt, etc, id est praescntes Vers. 11. — Et ncgotiatores tcrrx flebunt. Quia
mali, ex omni diversitate liominura collecti. illa perire dolebunt, in quibus suam deputabant pros-
Vers. 16. — Desotatam facient. Solatiura dia- peritatera.

boli est perditio raalorum, quos perdet completo nu-n Vers. 12. —
Auri et argenti, elc. Per aurura
mero impiorum. Etnudam. Diabolus habelprotesta- sapientia, argentum diviua oloijuia. Christus in la-
tem faciendi signa ad decipiendum, liancperdet com- piJe pretioso significatur ; apostoli in margaritis :

pleto numcro bonorura, quia postea tentatio non ha- in bysso candido sanctorum justificationes ; in pur-

bebit locum. Carnes. Carnes fornicaria; manducare pura marlyriura ; in serico virgiuilas ; in cocco ru-
dicuntur, ([uia inferendis poenis delectahuntur. beo cbarilas ; in ligno thyino iniputribili constan-
Igne concrcmahunt. Id cst, tormentabunlur pro- tia indeficiens ; in ebore virtutum pulchritudo ; in

delectalionibus ejus quas secuti sunt. iPre fortitudo et longanimitas ; in ferro sublimita-

Vers. 17. —
Donec consummentur verba. De tis acumen ; in marmore invicta Immilitas.

promissione prKmiorum vcl pirnarum. Vers. 13. — Cinnamomum. In cinnainomo, odor

virtutera quas siraulant iuteiligi debet. Simila; et
tritici, id esl carne Chrisli, qua tideles vere satian-
CAPUT XVIII.
tur, reprobi irritantur. Mancipiorum et animarum.
Vers. 1. — Et post haxvidi. In hac sexta visione, Distinguit : quia quidamfiunt servi tantum corpore,

inferno ut Josepli quidara etiara animo, ut si S.g\-

agit de ultirais poenis quas palientur irapii in ;

ptius venditus Juda30, ritu eorura circumcidatur, vel

pro singulis peccatis et primura de Bnljylonc os-
;
p paganorum idola colat.
tendit ;
postea de bestia et pseudopropl.etis ; tau-
dem de ipso diabolo in quo finis patet, in quo dara- Vers. 20. —
Exsuttale supeream. Postquamprae-
nato erit finis. Istara damnationera prosecuturus cst, dixit hanc daranalionem fulurara irapiis, monet bo-
eta Chrislo pra;dicatam esse dicit, ut major ei fides nos exsultare, ut concordent divino judicio ; vel
habealur. quia, his damnatis, sequilur oorum remuneralio.
Vers. 2. — Cecidit, cecidit. Bis pro dupHci dara- Vers. 21. —
Et sustulit. Elevat Deus malos, ut
nalione aniraoe cl corporis, vel quia aeternaliter pu- gravius puniat vel corruanl. Lapidem quasi mola-
nietur. Custodia omnis spiritus immundi. Daemones rem. Ad lilteram etiara oinnia ista visa sunt. Hoc
in pravis cordibus pro carnis illecebris sunt im- impetu. Postquara descriptae sunt singulas poenae,
raundi, per meutis elalionem volucrcs, vel quia per ostenditur sibi modus damnationis, quasi diceret :

hunc aerera discurrunt. Quod vidi prffidictura, vidi etiara jam impletum, si-

Vers. 3. — Dc virtute. Id est de peccatis per cul vides in hac figura ; vel : quanto plus exaltali

qure acquiruntur diviti», quia oranis dives, vel ini- eruut, tanto gravius cadent.
quus, vel hseres iniqui.
Vers. 4. — Etaudiui. Dicens futuram illam dam- CAPUT XIX.
supponit admonitionem. L*
naiionem ad prajsentes,
Exite, quia raodicum tempus superest, quo pro rae- Vers. 1. — Post hcec audivi. Id est, damnatio-
rito accipientmercedem. nem malorum vidi completam, sicut a Christo au-
Vers. 5. —
Quoniam pervenerunt peccata, etc. dieram complendara. Modo subjungit quod de ista

Peccata perveniunt usque ad conteraptum Dei per daranatione sancti exsultant sicut raoniti erant ad

impoenitentiara. exsullandura in versu illo : Exsultate supcr eam,

Vers. 6. — Reddite ilti. — Sicut vindictam meara cceli, per quod raulto gravior intelligiturpoena raa-

de vobis, qui purgamini, exercuit, sic vos injuriara lorum. Alletuia, elc. Ideo diciraus alleluia, quia laus

meam vindicate in illis. Duplicate duplicia, id est est Deo noslro, et quia lalia nobis fecit, antono-
animae et corpori majores poenas inferle quam ipsi mastice eura laudare deberaus.

vobis. Vers. 4. — Et ceciderunt scniores, etc. Non mi-

Vers. 7. — Quantum glorifi.cavitse, elc. Hoc recte nores sancli solummodo de hac daranalione lauda-
dicitur, quia recipiunt alii plus, alii minus. Causa verunt Deum, sed etiam illi raajores qui in Ecclesia
discretionis hujus repetit quod dixerat superius. Et fuerunt judices et doctores aliorura. Amen. Specia-
 A :

T4S WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS \. — TIIKOLOOICA 7U

liter Deus laudaudus est de lioe, quod inimicos nos- VEns. \1. — p.t iii/i i/fiHm (ifi(;t'/«m. Ostcnsadig-
tros ita puuit. nilate Christi, per (|uam diabolum cxpugnare potc-
Vehs. 5. — Kt vox, etc. Dieta damnalioue ma- rit, subdit adnionilionem de proesenti, quasi diceret
lorum el e.xsultatioue sanctorum, suppouit admoui- ipsi tali adlucrere debetis. Omtiibus avibus. Omni-
tionem ad praoscntes, quasi dicat Vidistis exsulta- : bus fidelibus qui agiles et leves sunt in promotione
tionem, modo vos providote vobis ad vostram sa- bouorum operuin. Vetiite, etc. Bene operando, in
lulem. l'uiilli. Uui uciiueuut altiora penetrare mv- eadem tide, nou diversas ha'reses sequentes sicul
steria, nec Dei possunt auiilere consilium : Vende mali vel
; de partibus mundi diversis ad me ve-
:

omnia, et scguere me, intelliguntur noraine pusil- nite. Et congregamiiti. Quasi Multum debetis esse :

lorum. soUiciti, ut ad hane coenam venirc possitis, quianisi

Vtns. 6. — Et audivi quasi vocem, etc. Ostensa bene pugnaveritis, diabolo suceumbetis ;
quia mul-
la;titia quam habebaut sancti de perditioue malo- tum jiaratus est nocere vobis, eum tamen auxilio
rum, supponit aliam la;tiliam ipsorum quam de sal- Dei superare poteritis.
vatioue sua ^quam diclurus cst) habebuut. Vers. 20. — Vivi missi sutit hi duo. \idelicct
Vers. 7. — Et uxor cjus, etc. Et conveniens est Anticbristus ct sui apostoli majores pa'uas patien-
ut jungatur Ecclesia Christo, quia ipsa Ecclesia fe- g tur quam alii, ad simililudinem illius qui vivus cora-
cit se idoncani ut reciperetur buiitur.
Vers. 10. — Et cccidi, etc. Quia eura majorem Vers. 21. — Et cicteri occisi sunt. Idest, se-
me intellexi, et obedire paratus fui, sic et vos obe- quaces eorura rainori poena punientur, vel illi qui
dite mihi. Vide tie feceris. In veteri lege non pro- erunt cseteri, sive ad eum conversi, occisi mundo,
hibuit se adorari ; sed post ascensioncm, vidcns su- vivcnt Deo. Et omncs aves, id est omncs sancti, de-
per se exaltatum hominem, abhomine tirauitadorari. lectati sunt de pcona illorum, et de profectu fratrura.
Tettimuniumenim, etc. Quidquid prophelie di-
xerunt, perhibet Christo testimoniura. CAPUT XX.
Vebs. U. — Etvidi coelum apertutn. Dicta dam-
natione Babylonis,el exsullatione quara inde habe- Vers. 1 . — Et vidi atigeluin. Dicta damnatione Ba-
bunt sancii, supponit damnationein ipsius bylonis et Antichristi et pseudoapostolorum, supponit
Anti-
christi et apostolorum ejus, quod est ibi : Et ap- daranationem ipsius diaboli,et pra^ponit causam quare

prehensa est bestia. Et isti, quare damnabuntur ?

ettempus quo damnabitur et quis illum poterit :

quia pugnaverunt contra Christum quantum potue- vmcere, scilicet ille qui in humili adventu potuit il-
runt, et tamen Christus bene poterit vincere, qui tan-p um ligare quantura voluit, glorificatus eumdemora-
tam liabet potestalem secundura divinitatera et hu nino destruere poterit. Abyasi. Abyssus tenebrosa
manitatem, quod nullus possit resistere ei, et ideo vocantur corda impiorura ; vel ipse diabolus, quos
deberaus eum imitari. Unde et ipse admonitionera Dominus saevire perraittit et refrenat quando vult.

interponit : Et vidi unum angelum. Vidi vocalos Vers. 2. — Apprehetidit. Id est, peccasse osten-

ad nuptias, vidi etiam et qui possunt veuire : nam dit dura se immunera a peccato ille diabolus occidit.
bonum adjutorem ct bonos habent admonitores. Ligavit eum. Sciendum quod similiter in Abraham
Equus albus, id est caro Christi portans Verbum et aliis fidelibus diabolus fuit Ugatus sicut in istis

Dei ad bellum conlra diabolum. praesentibus ; sed in ilhs ligavit spes futuri Christi,
Vers. 12. — Sicut flamtna igiiis. Quia combu- in istis ipse Christus advenieus ligavit.

rit vitia, et accendit, et illuminat. Heec orania sine Vers. 3. — Et rnisit eum etc. Quia ejectus a fi-

respectu alicujus dicta sunl, ut tantum notemus qua- delibus, in malis ca>pit dominari atrocius ; sic legi-
lis sit et quanta possit. tur in Evangelio, quod intravit in porcos. Sigiiavit

Vers. 13. — VerbumDei. Id est ; Ipse dixit, et super illum, etc. Id est sigiUum, posuit, scilicet si-

facta sunt (Psal. xxxii) : per quem omnia Pater gnura crucis, quod eum sic superat, ut a fidelibus
fecit, et per quera Pater mundo se anuuntiavil. repellat. Et post hxc oportet, etc, ut recipiat po-

Vers. 14. — Vistiti byssitio albo et mundo. Id

'-'
testatera quam habuit ante adventum Christi.

est, in corporibus mundis, qui ab illicitis refrenan-

Vers. i. — Et vide sedes. Ligato diabolo, vidi

tur, et stimulo charitatis solutos tideles,et minores proelatis suis obedire para-
ad bona incitantur, id est
ad justitiam. tos, et praelatos judicare subditos. Vidi in tempora
ligationis Ecclesiam ad bene operandura ita solutam
Vers. 15. — Gladiusex utraque parte acutut.
et hoc eodem tempore, illos qui pro Christo moriun-
Id est, divina sentcntia, incidens pravas cogitatio-
lur vidi statim in gloriam intrare, uuuquam ad in-
nes mentis et illicitos motus corporis vcl Vetus et
;
feros descendere, sicul .Vbraham el cxteri prophe-
Novum Tcstaracntum. liegct eas Sanctos de vir-
descenderunt, quamvis justi fuerunt. Et aniinat
.
tie
tute in virtutcm promovendo, malos de vitio in vi-
decollatorum. Et vidi similiter animas eorum qui
tium labi sinendo.
nonadoraveruui. Et iii.rtTu«/. Et nou dico vivenl
Vrrs. 16. — Et habct in vcstimeitto. Vclin cor- i't rtgnabuut iu fuiuro, sed etiain in hoc pi-aesenti,

dibus Cdelium qui sunt vestuueutum Filii, scriptum scilicel ex quo interfecii sunl vixeruut el rejjuave-
csl ; Sex regum. ruut cum Christo.
 —
745 GLOSSA ORDINARIA. — ArOC. JOANNIS. 746

Vers. 5. — Cmteri vero mortuorumnon vixerunt, Aaeris et terrae, dubitalilis non est quin per ignera

id est a;ternas patienturpijenas, etiiihocpra;senti, quia fiat. Sed de aqua dubitatur, nam purgationem in se-
statim raoriuntur. llcec est resurrectio. Quod diabo- ipsa habere creditur.
lus ita ligatus est, et quod a peccatis resurgunt ho- Vers. 2. — Sicut sponsam ornatam. Sicut sponsus
raines, et quod ipsis mortuis stalim animaj fruuntur praeraittit munera sponsoe antequam eara ducat, sic
Kterna requie, est prima resurreclio et potissima. Christus Ecclesiaj fidem et virtutes et bona opera an-
Prima. Ad differentiam illius ([uaj erit simul in ani- tequam eara suscipiat in gloria.

ma et corpore, ha2C diciturprima. Vers. 3. — Voccm maynam dc throno. Cum dixis-

Qui habet partem. Si omnes perfecti esse non pos- set se videsse innovationem elementorura cl glorifi-

sunt, nec in eadem claritate futuri sunt. Secunda cationem sanctorura, incognitum id erat, et, ne in-
mors, id est, damnatio aeterna, qua- erit in corpore credibile videtur, apponit auctoritatem sanctorum.
et in anima reproborum, non apprehendet electos, Patrum, qui hoc praidixerunt. Ecce tabernaculum.
qui in nullo unquam augentur. Sed erunt saccrdotes, Id est in evidcnti est, quod in eadem gloria erit
id est aeternas laudes oflerentes Divinitati et huma- humanitas Christi qua mihtavit,
in et homines cum

nitati. imitati et ea sunt bene usi.

Vers.7. — De carcere. Id est, de cordibus repro- P Et ipsi populus ejus. Id est, in nullooffendentes,
quod non csse potest dum sunt in carne mortali.
borura, in quibus modo ligatus est, ne pro velle saj-
viat. Magog. Idest detectos, idest omnes persecuto-
Vers. 4. —
Et mors. Vere non erunt ibi lacry-
mae, quia non erit causa lacrymarura.
resdiabolum in se tegentes, et tandem ad apertam
persecutionem procedentes. Vel adlitteram hasduas Vers. 5. — Et dixit. Quasi dicat : Scribe quid-
gentes prius seducet, et per cas ad ahos procedet. quid ostensum est tibi de hac innovatione. Hoc pro
Et cireumierunt castra sanctorum, id est eosdem utilitatc praisenlium factum est, quibus ha3C scri-

sanctos in virtutibus munitos ct unanimes in hoc bere jussus sum. Scribe : quia hcec, etc. Jubens
bello. scribere, et aliis nuntiare, supponit exhortationem,
Vers. 10. — Die ac nocte. Hoc dicit, respectu glo- ut omnes ad hanc innovationem laborent pertinere.
ria; sanctorura, quae est dies, et poenarum suarum, Vers. 6. — Et dixit »!(7u'. Positaauctoritate san-
quaj est nox. ctorum de hac innovatione, ponitauctoritatem ipsius
Vers. H. — Et vidi thronum. Dicta destructione Dei. Factum est. Ne quiureret aliquis Quid post :

diaboli et suorum membrorum, supponit destructio- illam innovationem futurum est, dicitur sibi niliil

nem mundi, ad majorem pcenam impiorum. Compe- restarefaciendum.

tit enim ut destructis malis mundus destruatur, Alpha omega. Quasi dicat :Hancinnovationem
se- p cl

cundum quod ab cis fuerat corruptus. Ssepe loculus facere potero, quia ego orania creavi, et in meorania
de gloriticationc sanctorura et de pamis impiorum, consumraabanlur. Sitienti. Non dabo sitienti adho-
non fecerat raentionem corporum, si deberent glori- ram, sedperseveranti.
ficari vel puniri ; ideo hic aperte ostendit ea. Vers. 7. Possidebit hwc. Id es,t, meipsum qui
Vers. 12. — Et libri aperti sunt. Libri, id est, di- sum principium omnis beatitudinis.
vina prscepta qua; qui|dimiscruut, seieut se pro me- Vers. 8. — Timidis. Id est : illis qui liraore piE-
rito puniri; vel libri sunt conscientia; singiilorum, narum fidem accipere fugiunt, vol acceptam relin-
qua3 apertre omnibus erunt. AUus liber. Id est, ChrL quunt, erit a;terna damnatio.
stus, qui tunc omnibus apparebit potens et suis da- Vers. 6. — Veni ct osteniam. Descripta gloria
bit vitam. Vel, liber est praescientia Dei, quia tuuc quam habiluri sunt sancli, dicit quo raerito, vel quc
aperte scient mah se non pr«destinatos ad vilara auxiho accepturi.
quam in raundo existentes sibi promitlebanl. E.v his
qux scripta erani. Per comparationem sanctorum
Vers. 10. — In montem magnum. Christus est
mons, quia munimentum suorum magnum est, quia
irapii daranabuntur legent enim ipsis impii in ipsis
:
totura muudura rcplet, altus, quia insuperabiiis
sanctis quas agere noluerunt.
DOstendit mihi civitatem. Et super illura montem
Vers. 13. —
Etdedit mare morluos. Vult apcrte
ostendil Ecclcsice fundamentum.
ostendere corpora mortuorum quanturacunque fue-
rint dissecta, in illo judicio viviticari, quqgl quidam
Vers. H . — Lumen. Ipsa Jerusalem coelestis lu-
cens pro inodo suo, est similis Christo, qui fuit in
non credunt.
proposito firmus, et lucens in
Vers. 14. — Hxc est morssecunda. Quasi dicat :
Durus est lapis hic, et viridis
virtutibus.
: sic Ecclesia
Jaspidis.
nitet
Cavete vobis a morte prima, quia ex illa prima se- fide, et in ea firmata est.
quitur haec secunda.
Vers. 12. — Murum. Id est Christum defenso-
rem, qui raagnus in Sion, altus cum Palre. Vel in-
CAPUT XXI. tellige defensores aliorura, qui sunt magni in vin-
VersI. — Et vidi. In hac septiraa visione agit cendo alios. Alii ne vincantur, id est, apostolos vel
de innovatione elementorum, glorificatioue sancto- prophelas, vel angelos veritatis nuntios. Portas
rum, describens merita per qu;e sancti ila gloriticati duodecim. Id est, palriarchas, per quorura exem-
sunt. Cxlum novum et terram novam. Immutalio plum alii ad fidem introducuntur. Vel portae, apo-
Patrol. CXIV. 24
747 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIIfOLOGlCA. 748

sloli, qui nlios introducunt in Kcclesiani. Augcli, id A muros ol portas et fundamenla, et ipsos inter se,

est, subdili qui perfecte iiistructi in Idoo angeio- alios niajores, alios niinores, hic exsequitur ([ualis sit
rum sunt substiluti. Numeius portarum duodecim, murus el qualisipsacivitas etfundamentum et portae.

quoB per quatuor mundi partes sub ternario com- Structuraimtricjusex lapidc jaspide.lde&l, si aliquis
prehenduntur, ad mysteriuni |iertinet duodecim apo- sic ad hoc instructus ut sit defensor aliorum, hoc
stoloruni, per quos tides Trinitatis ditVundilur per habet cx lidt> (luaui linniler tenet et pra;dicat, (luara
orbem quadripertilum. Somiiut iiiscriittu, ctc. Id est Jas[)is viridis si^'nilical, ut sit defensor aliorum. Au-
memoria sanctorum Palrum veteris legis est in apo- Tuin. Sapienliam denotat auruni ; vitrum autem fidei
stolis, quia (piod illi pr;edixerunt futurum, liidocent puritatem, qua ore promitlit ([uod corde credit.
completum. Vel omnes gentes in lidc apostolorum Vehs. 19. — Jaspis. Viridis cst hic lapis, et ideo
et dilectione corum sunt posita;. Unde : Kpislola virorem lidci inunarcescentem significat. Vel jnspis
nostra vos estis scriptu iit cordibus iiostris (II Cor. iii)-
est sanctorum fides non marccscens, sed semper
Yers. 13. — Ab oriente yortie tres. Oricns, Ju- in operis virore perseverans.
dcei : a quibus sol juslitia; ortus est, et in his port.-c Sapphirus. Similis cst sereno coelo.qui percussus
tres, quia in his primum fides Trinitalis, nuntiata radiis solisardentem imiltit fulgorem significat ;

ab apostolis et a prophetis. .\quilo, frigidas gentes : B autem altitudinem spci sanclorum quorum conversa-
quae post Juda^os crediderunt. Ab austro, id cst a tio in cu'lis est, qui et a vero sole innovali ardenlius
claritate fidei, qua3 est ab adventu Christi. Ab oc- aeterna quaerunt, et alios quaerere docent, dicentes :

casu, id est ab ultiraa a'tate mundi quce per Eliam Nostra conversatioincrelisestiPhil. iii). Chalcedoni.
el Enoch tidem Triuitatis recipiet. (Bed.) Colorem pallentis lucernae hic lapis habet :

Vers. 14. —
Murus. Id est, ildes Christi quamu- fulget, etc, usque ad pcccatores el fragiles ad se
nivit ipsam civitatem, habct duodecim patriarchas, Irahunt sibique conjungunt.
per quos fundatur, quia illi primi hanc lidem te- Smaragdus. (Id.) Quartus nimise viriditatis super
nuerunt, cl in illis innilunlur quicuuque ad fidem omnes herbas et frondcs, adeo ut etiam, etc, usque
accedunt. Et in ipsis duodecim. Quam fidem isli te- ad quarta dicitur fid°s propter quatuor Evangclia.
nent, illi venturam intellexerunt , et prsenuntiave- Vers. 20. — Sardonyz. (Id.) Quintus tricolor, ni-
runt. ger in irao, candidus, etc, tisque ad quod quinque
Vers. 13. — Et qui loquebatur mecuin. Vidi ci- sensibus agitur, quinta dicitur.
vilatem istani ita munitam et ornalam.et non omnes Sardius. Sextus sanguinei coloris unicolor, marty-
ibi vidi aequalcs inter se : sed unumqueraque perfe- rii gloriam significat. Sextus quia sexta feria cruci-
ctumpromodosuo.itft-nsuram arundiiieamauream.C f^^^^ est Christus. Vel Sardius ruhesi terrce habe
Id est, divinara Scripturam Dei sapientia coraposi- speciem, significal sanctos qui licet cum raentis su-
tam, quse tangit el illustrat corda fidelium. Ut meti- blimes intellectu, tamen fragilitatis suae recordantur
rctur civitatein et portascjus. Idest, secunduramen. attendentes se filios Ad», qui rubra terra dicitur,
suram daret etiam rainoribus intelligentiam ipsarum qui sexta die factus est, unde elsardiussextusindu-
Scripturarum. citur.
In quadro posita est. Quatuor latera, fides, spes,
Beryllus. (Bed. ) Octavus est praedicantium ope-
chantas, operalio, quae sunt a-qualia, quia quanlum
ratio. Lucct beryllus, etc, usque ad cura lerreua;
quis credit, tantum sperat : quantum sperat, tan-
administrationis ad pallorem activae vitae redeuntes.
tum diligit : quanlum diligit, tantum operatur. In
Topaxius. Nonus ponitur hic lapis, quia rarior et
quadro ergo, quia robusta fide, longanimis spe, am-
pretiosior, et habet duos colores ex auro el anherea
pla charitate, eftlcax opere. Vel ouatuor latera sunt
claritale, raaxirae lucens cum splendore solis tan-
quatuor prineipales virtutes, ((uarum una non de-
gitur, superans omnium gemmarura claritate, in
bet aliam excedere. In homine ergo est prudentia
aspectum suum singulariter provocens aspicieales,
appetendi boni et vilandi mali, quam sequitur tem-
quem si plus polis, obscuras : si uatura? relinquis,
perantia, ut a voluptaiibus homo se relrahat post j) :
clarior est :etnihil est charius regibusinter divitias.
h.TC cst fortitudo, ut quod intelligit, operetur : de
Contemi)lalivam vitam signilicat, quam sanctiroges
hinc justilia, ut sic suos actus temperet, ne nimis
omnibus operum divitiis et gemmis virtutum pr«fe-
justus vcl sapiens sibi videatur. Per stadia, Sladium
runt ct in eam maxime aspectus suos dirigimt, el
est locus et cursus et mensura, et octo faciunt rail-
tanto amiilius, ([uanto frequeutius divina illustran-
liare, notatautem teudentesad bravium.
tur gratia. Ex inlerna charitate color aureus, ex
Duodecim millia. Hi perfecli sunt in fide Trinita-
dulcodine coiitemplationis aHherus, quaD ex allritu
tis ex quatuor mundi partibus.
saeculi sempor obscurascit, vix enim potcst quis si-
Vers. 17. —
Mcnsura hominis. Juxta lilteram mul doloribus atlingi, et tranquilla mentecivli gau-
sanctus Joannes ostendit angelum apparuisse sibi dia intueri. Vel si polis, quod si dignilatibus sa'CuU
in specie hominis, ut apertc denotot eum qui signi- honoras eos, et ornas, obscuras : quia conteinpla-
ficabatur verum angelum, id est Filium Dei, et ve- tioni minus vacant, vel minori meritis liuut. El sa-ul
rum honiinom fuisse.
in octavo est activa vita, sic in uoiio coutemplaiiva
Vers. 18. — Et erat. Dixerat in hac civilatc esse quee cst augeloruin, quonim suul novem ordiud$.
 ,

749 GLOSSA ORDINARIA. — APOC. JOANNIS. 750

Dicunt quidam quod omnium lapidura colores liabet, B dum nox est, id est locus insidiarum : sed quia ibi

unde et nomen habet, quia pan, id esl omne. Et in- dies perpetua, omnis timor auferetur.
venitur in insula iEgypti, qu» dicitur Topazon, si- Vers. 26. — Aljerent. Ad sirailitudinem victorum

gnificat sanctos omnibus coloribus virlutum fulgi- qui spolia in suas urbes ferunt.
dos. Vers. 27. — Non intrabit in eam. Dicta honestale
civitalis, ne quisquam falsus frater ad aliquem ho-
Chrysoprasus. In India nascitur viridis aureaeque
misturoe. Quidam etiam purpureus cum guttis aureis,
rum graduum periingero pra;sumerct, determinat qui
sunt intraturi, qui non.
significat eos qui virorem a'terna; patriie cbarilate
merentur, et abani purpuream martyrii osteudunt, et

quia excmplum Domini sequuntur, in India, id est, CAPUT XXII.

prope ortum solis sunt, et cum Ctiristo regnare ex-
Vers. 1. — Et ostendit. Postquam situm civita-
spectant. In denario numero sunt, decalogus imple-
lis, dignilatem ejus, et muros et fundamenta osten-
tur per dilectionem, qu» non fmitur. Igitur in chry-
dit, describit refeclionera quam Deus civitati prae-
sopraso opus martyrii signatur et prajmium. Cbry-
buit, et in prEcsenti, maxime in futuro. In praesentia
son, aurum : prasos, porrum dicitur.
Deitalis vel imitatione vilae Agni, qui proposuit no-
Hyacinthus. Undecimus est hic lapis, cum aere B bis in se exemplum. Fluvium. Id est aquam fluen-
rautatur in sereno perspicuus, in nubilo obscurus, tem, id est aternain beatitudinem. In specie aquas
significat discrelissimos doclores onmibus qualitati-
notatur ablutio baplismi, qua ad istam beatitudinem
bus, moribus, aetalibus, intellectibus se contempe- porvonitur. De sede Dei. Id cst de illis in quibus
rantes. principaliter sedebit Deus, quia in illis maxime est,
Amethistus. Duodecimus lapis est purpureus, mi- et per instructionem eorum minores coronabuntur.
sto colore violse et rosa3 quasdam tlaramulas de se Vers. 2. — Et cx utraque. Circa flumen, id est,
eflundens. Purpureus color, significat ccelestis regni in hac vila habemus lignum vitcc, id est corpus et
habitus, ad quem
angelicae societatis principatum sanguinem Christi, in quibus reficimur ultra flumen,
venturi sunt sancti. Violahumilcm sanctorum vere- id esi, in futuro habebimus ipsum pracsentem. Vel
cundiam cum odore bona; operationis. Rosa pretio -
per circa flumen, accipiamus tempus ante baptismum,
sam mortem martyruni, qui non modo inter se, sed per ultra, illud quod fuit post baptismum, utdenote-
etiam ad inimicos et persecutores flammas charita- mus fideles et in veteri et in nova lege salvatos per
tis emittunt. Significat igitur amethistus coelestis re- Christum, quod significavit Moyses qui duxit filios
gni semper memoriam in cordibus humilium, et Israel usque ad fluraen Jordanis, et Jesus filius Nave,
illam egregiam virtuteni, ul etiam pro inimicis orcnt, r qui de fluraine Jordanis duxit eos in terram pro-
et de salute eorum curenl, quaj est virtus virtutum. missionis. Lignum vitce. Quasi dicat : Ipse refectio-
Colorum varietas virtutum multiplicitas.
nem dat, ipse etiam dat eis qui pararent eos quibus

Vers. 21. — Et duodecimportce. Quasi dicat : Dixi ipse reddat.

esse duodecim portas, et cum

duodecimita sint Fructus. Id est prophetas et apostolos in fidem
illae portae, id est prophetae introducentes ad fidem
Trinitatis per quatuor mundi partes fructificantes
Trinitatis ex quatuor mundi partibus. Pcr singulas, Et jolia ligni. Quasi dicat : Et quod Christus reddel
id est, per instructionem singulorum suni margari- ;
fructum, hoc erit sic, quod apostoli, et post eos alii

tce, id est, imitatores eorum, qui do quacunque parte

etiam spargent folia ipsius Christi.

mundi ad fidem Trinitalis vocontur, sunt splcndidi Vers. 6. — Et dixit mihi. Sicut in principio po-
virtutibus. Singulte pori(e, etc. Quasi dicat : Ad hoc suitcommendationem visionis, sic etiam jam ad ul-
ut cssent porta;, oportuit esse margaritas. Platcce ci- timum ponit. Domi7ius. Et bene debes credere, quia
vitatis aurum. Id est sapientia, vol claritate pleni, ille qui in potestate habet dona Spiritus sancti, per
mundi a criminali macula. Vitrum per lucidum. Id quem locuti sunt omnia prophetae quae dixerunt.
est nullas sordes in sc celantes. Vel quia possunl angelus Joanni, sic Joan-
Angeluni suum, etc. Sicut
mali in operibus nequitiam suam, velut in speculo, Non
j) nes commendat discipulis suis quasi dicat : :

cognoscere. propter me facta est hsc annuntiatio mihi, sed ut

Vers. 23. — lYon eget sole. Hic sancti egent ad vos mihi credatis.
servitium sole et luna, ibi non :Deus enim plene il- Vers. 8. — Et postquam audissem, et vidissein.
luminabit eos. Vel, non eget sole, neque lu7ia, id est Hic dat nobis inlelligere, quod pro his in venera-
majoribus vel minoribus praedicatoribus. tione debemus eum habere, nec tantum eum, sed
Vers. 24. — Et ambulabunt. Tanta erit lux in fu- Deum adorare, et per observantiam verborum libri,

turo, quod usque ad finem mundi, ambulabunt gen- purificaticnem angelorum consequi.

te«,idestpromovebuntur de bono in melius. In lunii- Vers. 9. — Et frafrum tuorum, etc. Non sunt a
ne. In spe hujus luminis vel per lumen, vel per lucem, raunere prophetiae afieni pulandi, qui habent gra-
vel per radios cognitionis ejus. Reges terrce. Id est iUi tiam interpretandi : ut Augustinus , Hieronymus
majores qui regunt terrenitalem suam et aliorum. Ambrosius, Gregorius, etc.
Vers. 25. — Etportce. In praisenti aliquando sub- Vers. H. — Qui nocet, noceat adhuc. Quia pos-
trahitur praedicatio, ue fures intrent et conculcent set objici quod malum csset prophetare malis, cum
 : :

781 WALAKKIDl STllABI FULD. MON. Ul'l'. PAllIS 1 TUliOLOGICA. 76«

gravius essent indc puniendi, dictuiii cst sibi, nu A Vers. n. /',7 siiirilus, id cst Triuitas, quae pro-
idco cessct, (|uia jusluin esl. puritalis excclh'utiu spirilus dicitur : Et spiritus et

Vers. 13. — beuti qui lavant, etc. Quia dixerat Sjxinsa dicunt, elc. llic ctiam subdit testimoniura

Nocens noceat, sordens sordescat, ne aliquis inalus Triuilatis et lidclium, (juasi : Idco debctis recipere,

dicerct : Cum sim malus, (luare me pceniteret ? di- quia spiritus et sponsa, etc. Et qui sitit, veniat.

cit. Non soliuu lioati suut ([ui nuiJDrcui respuuut per- Non taraen quilibct, sed ille tantura veniat, qui si-

seculioneni, scd cliam illi ([ui eoutaniiuavcrunt sto- tit : id cst credcre dcsidcrat. Qui vult, accipiat
las suas quas iu baptismo aeceperuut , si deindc aquam vita; gratis. Et nou csl labor, quia sola vo-

faverint eos pcccassc pocniteat. luntas sufficit.

Vrns. 16. — Ego Jesus. Commondavit Joauncs Vi:ns. 18. — Contestor cnim, etc. Postquara com-

librum, pcr angelum, per sui diguitatcm, niodo etiani

meudationem posuit per sc, pcr angclum, pcr Cliri-
stuni, per Trinitalem, por tidcles qui ([uosdam scie-
per auctoritalem ipsius Christi. Quasi dicat : Om- ;

bat csse in Asia qui pro suis erroribus fovcndis

nes audientcs sciant (juod eyo Jesus misi angelum
incum testi/icari rohislurc. Stella sjilendida. Clara aliquiJ adderent vel demerent, supponit excommu-
stella, id est, miigna charitas aunuutians (hem, id nicationem.

est fulurara beatitudinem ,

per meam resurrectio- " Vers. t\. — Gratia Domini 7iostri Jesu Christi.
netn in manc factam. Consummatio apostoli in verbo Christi.

WALAFRIDI STRABI
FULDENSIS MONACHI

EXPOSITIO IN VIGINTI PRIMOS PSALMOS

(Pez., Thes. Anecd. nov., tom. IV.)

PEZII MONITUM PR.EVIUM. ^ quorum etiam psalmorura

explanatio promulgetur

i Apud Augicnses
nostros occurrit Walafridi ab-
iis laulo promplius morcm
in scqucutibus volumini-
bus gcram, quanto £e(|uius est, ue tantus Augicnsiura
batis Expositio in psahuos scpluaginlasex, inciincns
amicorura labor, communi commodo et usui desti-
a prirao in hune modum OtnnisSeripturadivinitus
:

nalus, omnino depereat.

insjiirata Veterit ac yoei Testamenti iid imitationem
Mediatoris Dei et liominum Itominis Jesu Cliristi, ,

etc, tomus allcr amissus vi(h^tur. » Iluc us^iueJoan- IN PSALMUM PRUIUM.

nes MabiUonius tom. IV Analcctorum, pag. 633. Cujus
auctoritalem sccutus nuUam non operam apud ela- Vers. 1,2. — Beatus vir qui non abiit in consilio
rissimos Augicuscs nostros dedi, ut hanc WalalVidi
impiorum, et in via peccdtorum non stetit : ct in
sui viri sa'culo ix doctrina et virtute longe celebcr-
rimi Exposiiionem, e tencbris erutam, benevole me- cathedra pestilentice non sedit. Sed in lege Do-
cum communicarent. Qua in re viros doctos et dili- mini, etc.
gentes eo indulgentiorcs ac prompliores habui, quo
certiorem spem conccperunl futurum ut eo lahore Omnis Scriptura divinitus inspirata Veteris ac
suo non nihil catholica' Ecclesia' commodarctur. Novi Testamenti ad imitationem Mediatoris Dei et
Itaquc intcgram omnium scptuaginta sex psalmo- hominum, hominis Christi Jesu tideles invitat , ut
runi Expositionem, scite ac cracudate deseriplam,
per imitationem ad similitudinem ejus pervenire
curantc rem onmcm cl. ac cruditissimo D. P. Apro-Q
niano llueber. priore Mercraugicnsi, ad me misc- mereamur. Sicut ipse ail : ,SJ quis mihi ministrat,
runt, qui celerem cjus iu nu'0 Thcsauro cditiouem me sequatur ; et ubisum ego,illicetininister meus
amieis addixeram. Nec sentculiaui uni|uam nuilas- erit. Ita apostolus atque evangelista Joannes : Cha-
scm, nisi opcre probe discus^o dcprchcndissem nu-
cleum etmeduUam WalalVidiana^ coramentationis jam
rissimi, ail, nunc filii Dei sumus, etnotidum appa-
ridcm in Glossa ordinaria, qiia; itidcm WalatVidura ruit quid erimus : seimus quia, cum apparuerit, si-

Rtrabuni auctorcm habcl, eruditis exhibitam fuisse. miles ei erimus, quoniam videbimus eum sicuti est.
Ne igilur viris doctis, qui me aUuudc iii propiuandis Sic crgo et hic primus psalmus docct credentes, ul
theologicis non nihil |iarliorem cssc cupiunt, gravior
auctorem et largitorera venv beaiitudinis sequanlur,
essem, decrevi non nisi priiuorum viginti psalraorura
cxpositionem, vclut iu rcliiiui opcris specimcn nieo declinando a malo, et faciendo bona, ut perveniant ad
Thesauro insercrc. Quod si ([ui viri erudllimajus simihtudincra ejus, et liant tanquam lignum planta-
ex hoc speciraine discrinicn iutcr Walafridianam tum secus decursus aquarum.
psalmorum cxposilioncm ct ordiiiariam in eosdcm
Glossam animadvcrterint quain ego adverti, ccnse- Perfectc autcin dcclinat a malo, qui nec dclecta-
rinliiue opera; fore preliuni, si eadem ralionc reli- tur in corde, nec agit in opere, nec alios docet, ut
 :

753 EXPOS. IN XX PRIMOS PSALMOS. 754

faciant, Hoc
enim nonabire in consilio
est impio- A sum Chistum Filium ejus, et in Spiritura sanctum,
rum, nec stare inviapeccatorum, nec scdere in ca- et Ecclesiara catholicam, ac reraissionem peccato-
thedra pestilentlix ; sed potius meditari in lcge Do- rum ;
et sic tingantur aqua salutari, incorporen-
mini, non necessitate, secl voluntate,sinecessatione, turque Ecclesise (extra quam eliamsi quispiara su-
quod signillcat die ac nocte. Vel, sicut solet Scri- pra dicla fecerit, salvus esse non polerit) ac mem-
ptura,diem pro prosperis, et noctem pro adversis bra hgni vilae effecli incipiant ad ejus simililudinem
ponere ut neque laetitia rerum temporaliura, neque
: tendere. Quod beatus Paulus verbis subsequentibus
adversitas transitoriarum raentem sequcntis Domi- consonans ostendit dicens Quicunque baptizati su- :

num avertat ameditatione divinaelegis. Quoe quan- musin ChristoJesu, in morte ipsiusbaptiiatisumus:
tum sit necessaria, etiam ibi ostenditur, ubi Josue enim sumus cum illo pcr baptismum in
consepulti
rainistro et conscio legislatoris, qui legem priraus et mortcm, ut quomodo resurrexit Christusamortuis
prirae didicerat, Dominus pra^cepit ut volumen le- per gloriam Patris : ita et nos in novitate ambule-
gis non deserat, sed meditetur in illo diebus ac mus. Si enim complantati facti sumus similitu-
noctibus, ut dirigat viam suam, etintelligat cuncta dini mortis ejus, simul et resurrectionis erimus.
qua; ait.
Vers. 3. — Et erit tanquam, etc. IIoc lignum
autem apertius quis requirit quod si consilium
Si B tempore passionis suse de semelipso ait : Si in viridi
impiorum, multipliciter Scriptura loquitur, et ligno hcec faciunt, in arido qui fict ? Ad hoc lignum
raaxime liber qui dicitur Sapientise, ubi ait Dixe-
:
si proevaricatorextenderit manum suam, et sumpse-
runtimpii apud sc non rccte cogitantes. Et post de fruclu ejus, vivet in aelernum. Quod
ril et in Apo-
pauca Yenitc,et fruamur .bonisquce sunt,etuta-
:
calypsi viclori proraittit dicens : Vincenti dabo edere
mur creatura tanquam injuventute celeriter. Etite- de lignovitcB, quod estinparadiso Deimei.
rum : Opprimamus pauperemjustum, nec vctcrani
Decursum autem aquarum,s.ui Spirilum sanctum
revereamur canos multi temporis, etc.
inlelhge, sicul Evangelisla Dominum dixisse scribit
Via vero peccatorum est, de qua Psalmista alibi Qui credit in me, sicut di.tit Scriptura, flumina dc
post talia subjungit : Ilcgc via iUorum scandalum ventre ejus fluent aquoi vitce. Quod exponens sub-

ipsis. Et Dominus ait : .'^patiosa via cst quas ducit ad jungit dicens : Hoc autem dixit de Spiritu, quem ac-
mortem. Calhera autem pestilentia; perversam si- cepturi crant credcntes in eum .Cujus opere facla est
gnificat doctrinam, quoe dupliciter fit ; aut aperte ipsa incarnatio Salvatoris, secundum quod Gabriel
ad scelera operum invitando, sicut Salomon in Pa- angelus de beata Dei genitrice Maria loquitur ad Jo-
rabolis ostendit dicens : Fili mi , si te lactaverint seph dicens NolitimereaccipereMariamconjugem
:

peccatores, ne aquiescas eis : si dixerint : Veni no- ^ tuam,quodenimineanatum est, de Spiritu sancto
biscum, insidiemursanguini, ahscondamus tendicu- est. Aut eloquia Scriplurarum, quac pra;nuntiave-
las contrainsonlem frusira, elc. Aul in errorem in- runt de advcntu justi, fulurasque in Christopassio-
ducendo, sicut ibi po^t aliqua sequitur, ubi et hanc nes et posteriores glorias, sicut ipse juslus et justi-
calhedram sellam nominat dicens : Mulier stulta, ficans Dominus apostolis post resurrectionem suam
et clamosa, plenaque illecebris, ct nihil omnino loquitur dicens Hcecsunt verba quce locutus sum
:

sciens,teditin foribus domus sua supcr scllam. Et ad vos, cum adhuc essem vobiscum : quoniam ne-
postpauca : Aquw furtivcedulciores sunt, et panis cesse est impleri omnia qucs scripta sunt in lege
abscondilus suavior .qujeabsquedubio perversam si- Morjsi.ctprophetisetpsalmis de me. Et Tuncape- :

gnificant doctrinam : haec namque omnia in tantum ruit illis sensum,ut intelligerent Scripturas, ut ex
reprobi sectantur, el sectando divinse legis medita- eis suraerent humorem vitalem, quem credentibus
lionem respuunt, et exsecrantur, ut, juxtaProphetara, ministrarenl, secundum quod Propheta illis promit-
odio habeant corripientem in pota, et loquentem tit dicens : Haurietis aquas in gaudio de fontibus
perfecte aborainentur, dicantque Deo Recede a : Salvatoris. Nam quod divina eloquia aquarum no-
nobis, scientiamviarum tuarum nolumus. mine significentur, muUis in locis eadem Scriplura

Hunc ordinera, quem hic primus psalmus osten-

D testatur : de quibus unumest : .\qua profunda verba
ex ore viri,et torrens redundans fons sapicntice.
dit, plenissime in brevi comprehendens, quse mala
sint declinanda, et quae bona facienda, in multis Fructus autem et folia hujus ligni sunt, quae ccepit
locis sacra Scriptura servat : sicut illud est huic si- Jesu facere et docere : de quo quidam discipulorum
mile beati Jacobi apostolidicentis : Abjicientes om- loqupbanlur : Quifuitvir propheta potens in opere
nem immunditiam, et abutidantiam malitice, in et sermone coram Deo et omni populo.
mansuetudine suscipite insitum verbwn,quodpotest
salvare animas vestras. 'El hevumiResistite diabolo^
Quod vero ait^m tempore «uo, Apostolus exposuit

et fugiet a vobis appropiate Domino, etappropiabit dicens : Ubivenit plenitudotemporis, misit Deus Fi-
:

vobis. Quemetiam ordinem celeberrimetenet Ecclesia liumsuum, factum ex muliere, factum sub lege, ut

in sacramentis renascentium ex aqua et Spiritu eos, qui sub lege erant, redimeret, ut adoptionem
sancto, ut prius abrenuutient diabolo, et omnibus filiorum reciperemus : quse sunl fructus ligni.

pompis vel operibus ejus, et postea profiteanlur Quodque subjungit : et folium ejus non defluet.
credere se in Deum Patrem omnipotentem, el inJe- verborura ejus immobilem significat firmitatem. Sic
 ——

756 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. - TFIROLOGICA. 766

ipsaail : Civlumet terra tramihunt, verba autem A Vers. 2. — Astlterunt reqes, c\c. Ilocde porsccu-
mea iion traiisibunt. toribus Domini dicilur, qui el iu Actibus apostolo-
De prosperitate autem factorum ejus et Palcr per rum commemorantur. .Is/i/entJjtautemnonprajscn-
Isniam proiiiitlit Verhum meum, quod egredietur de
: tiam significat, sed voluntatcm.
ure meo, non revertetur ad mevacuum -.sed facie^
Veks. 3. Dirumpamusvincuta, elc. Quanciuam
quacuniiuc volui, et prosperabilur in his ad iiuw possit et aliter, tamen aptius ex eorum persona ac-
misi illud. cipitur, quos dixil iiiania meditatos, ut lioc sit di-
Vehs. 4. — Non tic impii, ctc. Imiiii non sic
rumpainus vincula eorum, demus oporani ul nos
(Hieniiulmoduin illi (|ui per imitatiouem iu tantum
non alligent, neque imponaturnobis Chrisliana roli-
ad similitudiuem ligni vita; proticiunt, ut videndo
^\o. Eorum autcm, vel Dei Palriset Christicjus, vel
teatitudiiicm cl ffternitatem ejus.ipsi beali clajterui
Christi et apostolorum.
sint, juxia quod Deus per Isaiam prophctam promil-
tit diccns : Secundum dies cnim lignierunt dicspo-
Vers. 4. — Qui habitat in cwlis, otc. Rcpclita sen-
tentia est. Nam pro eo quod est, Qui habita in cce-
puli mei.
lis, subsequenler posilum est Dominus. Pro eo :
Sed tanqunmpulvis aridus et infecundns, ut pote
, . , ... , „• quodest.nTWcii^ subscquentcrpositum est, siifcsan-
alieni ab humore supra dictarum aquiirum, iuoji- r> , J-, ,.
" wdfci/.
. ,

_; , ..,:,:..,. .. ,..,,:,: .„.„ :„ ^ihil horum sapcro oporlet carnalitcr, quasi

cumtur a soliditate et slabihlatc tcrrai in vcntum
aut buccis Dcus irridat, aut naso subsannet ; sed
proesentis, scilicet Ecclcsia; et futurae, projcctiquc
ea vis aocipienda est, quam dat sanclis suis, ul fu-
existunt cibus serpcntis, de quo scriptum cst Kt :

tura cernentcs, id est nomcn Christi, et domina-

serpenti puluis panis cjus. I«n^us autem ipse diabo-
lionom porvagaturam in posteros, et universas gen-
lus intelligitur, sicut scriptum est : Aquilo ventus
tes oblenturam, illos inania meditatos esse intelh-
durus. Nomme aulcm dtxter vocatur, qui et spiri-
gant. Haec enim vis, qua ista proescita sunt, irrisio
tus dicitur fornicationis in propheta et ab Apostolo :

Dei est, et subsannalio. Ccelos autora animassauctas

norainatur tpiritus,quinuncoperatur in liliisdiffi-
accipimus, per quas utique prsescientes quid futu-
dentiw.
rum Deus subsannabit.
Vers. 6. — Ideo non rcsurgent, etc. Si aliqua hic
sit, deridebit

differenlia accipienda est inter impiosetpcccatorcs, Veus. 5 — Tunc loquetur, ctc. Iram et furorem
i mpii intelligendi sunt, de quibus Dorainus dicit : Dei non perturbationem ejus oportet intelligi ; sed
Qui noncreditin Filium.jamjudicatus cst. Pecca- vim, qua justissimo vindicat subjccta sibiadministe-
tores vero quibus judex dicturus est : Disccdite a rium universa creatura. Quanquam possit ira Dei

tne,malcdicti inignemcsternum. Qni resurgcnt qui- rocte intelligi etiam ipsa montis obscuratio, quae

dem injudicio, sednon in concilio justorum, sieut G consequitur eos qui logem Dei transgrodiunlur.
Dominus per Ezecliiclcm prophclam quibusdam Vers.6. —
Ego autcm constitutus, clc. Sionspe-
comminatur dicens : In concilio popjili mci non culationcm quidam intcrpretantur, quam Ecclesiam
erunt, ul inscriptura domus Israel twn scrihentur, dcbemus accipere, ubi quolidie intentio erigitur

nccinterram Israel ingredienlur. speculandae charitalis Dei. Quse mcns etiam dicitur

Vers. 6. — Quoniam novit Dominus, ctc. Novit, propter emincntiam et tirmitatem.

id est approbat, ct laudans remunerat facta justo- Vers. 7. — Domijius dixit ad me, etc. Potcst ille

rum : sicut per Salomonem dicturum sc in judicio dics in prophetia dictus videri, quo Jesus Christus
universaU Ecclesite promiltit dicens : Dalc ei de secundum hominem nalus cst. Tamen quia liodie

fructu manum suarum, ei laudenteam in portis prwsontiam signiticat, atque in a'ternitate ncc pra;-
operaejus.ln portis videhcet, in iugrcssu rcguica'- tcritum quidquam quasi csse disierit, ncc futurum,
lestis : quae porta- sive januaj clauduntur fatuis vir- quasi nondum sit, potest ctiam hodie sempitcrnam
ginibus, qu;e inter istos remanebunt, quorum iter generationem virtutis el sapiontia? Dei, qui est uni-

peribit. Nani quod perit, Domiuus ignorarc se

et genitus Filius, tide sincerissinia et catholica intolligi.
dicit, ct quod Dominus nescit, perit sicut et pra;- :
Vers. 8. Postula a me, etc. Ut scilicct gentes
diclis virginibus fatuis, et illis, (lui dicturi sunt :
D ,,Q„.,ina christiano copulcntur, ct ita a raortc redi-
Domine,Domine,non7ieinnomine tuo prophetavi- nianiur, ut possideaiitur a Dco.
nius yetc, ipse Judcx responsurum sc csse dicit.
Vers. 6 — Reges eos invirga, etc. In virga fer-
Amen dieo vobis, nescio vos ; vel : tiunquamnovi
rea, iu intlcxibilijustitia, conterens inciscupidilalcs
VOi.
tcrronas, ct veteris hominis lutulenta uegotia.

IN PSALMUM II. Vers. 10. — Et nunc, reges,etc. Et nunc, idest

Vers. 1. — Qtiare frcmucruut gentes, et poptilii

jam innovati : spirituales enira signiticantur, judi-
cant /('rmm .•iufcrius euim nobis esl qiiidquid judi-
mcdituti sunt inania, clc. Inlerrogatio eslarguondi.
caiuus : (piidquid voro infi'a spiritalcm hommera est,
Corripit cnim populos proiiheta. Cur fremuerunt
raerito terra noiuinalur.
conlra Dominum Salvatoreni, cum causas iracun-
diaeuon habcrciit V Inania autcm dicit medilalos, Vebs. 11. — Sevite Domino, etc. Optime subje-
quia non implevorunt quod volucrunt ut Christus ctum ost, e.rsultate, ne ad miseriaui valore vidcrelur,
exsiinguerctur. quod dicluiu csl, servite. Scd rursus nc idipsum vcr-
 — : :::

757 EXPOS. IN XX PRIMOS PSALMOS. 7b8

geret in eftusionem temeritatis, additum est, cum A simul Ecclesia, et caput ejus inter procellas persecu-

tremorc, ut ad caulionem circumspeclam valcret. tionum constituta per universura orbem terrarum :

Vers. 12. Apprchenditedisciplinam, elc. Intelli- Domine,quid multiplicati sunt,elc.,cx!dla.\.o capite

gere, eterudiri, hoc. esi apprehendere disnpiinani. In suo, qui promegenitus a mortuis ascendit in ccelum.

eo autem, quod dicitur, appreliendite, satis significa- Vers. 5. —

mea ad Domi7ium, e\c. Non cor-
Voce
lur pra;sidium quoddam atque munimentum csse poris voce, quaecum strepitu verberati aeris promi-
adversus oninia qure obesse possent, nisi tanta cura tur, sed voce cordis, qute hominibus silet, Deo

apprelienderetur. Perire vero de via justa raagna autem sicut clamor sonat, cum sola aniraa, nihil
poena est, quoe ab liis formidatur qui aliquid dulce- carnis nihilque carnalium intentionum in oratione
dinis justitiae perceperunt. attrahens, loquitur Domino, ubi solus audit. Clamor

Vers. 13. — Cum exarserit in brevi, etc. Id estcum autera etiam iste dicitur propter vim ipsius inten-
tionis.
vindicta venerit, qua; impiis et peccatoribus priBpa-
ratnr, non solum eos non altinget qui confidunt in
Demonte vero Patrera exaudisse dicit, id est, de
justitia sua. Justum enim erat ut inuocentem occi-
Domino, sed etiam ad beatitudinem illis proficiet,
sum, et qui retributa sunt raalo pro honis, rcsusci-
ubi est bonorum omnium surama et curaulus. Quod
'^'s' ^ mortuis, et digna persoquentibus retribueret
aulcra positum est in brevi, hoc si"-nificare arbi-
: R
Legimus enim Justitia tua sicut montes Dci. Scd el
tror, quia repentinum aliquiderit, cum hoc reniotum
:

Ecclesia exauditur de ipso raonte, quod etiam caput

ct longe fulurum pcccalores existinient.
ejus est, de quo Propheta dicit : Erit rnons domus
IN PSALMUM III. Domini prcsparatus in vertice montium.
Vers. 6. — Ego dormivi.elc. Non inconvenienter
Vers. 1. — Psalmus David, cum fugcret a faeie aniraadverli potest ego, ad significandum quod sua
filii sui Absalom. volunlate raortemsustinuit secundum dlud. Proptcr-
David, qui interpretatur manufortis sivc dcsidcra- ea me diliyif, quoniam ego pcno animam
Pater
bilis, significat Dominum nostrum Jesum Christum, meam, iterum sumam eam : 7iemo tollct eama
ct

cujus vox in hoc psalmo introducitur loquentis de meipso. Bene autem accipitur Ego dormivi et sopo- :

passione et resurrectione sua. Absalom autcm signi- ratus sujn : ego me passioni permisi, et mors conse-
ficat Judani proditorem, sive populuni persecutorem. cuta cst. Ecclesiae quoque populo dicitur Surge :

Nam et Judas adhuc inter apostolos erat, quando qtii dormis, et e.rsurge a mortuis, et continget te
Dominus dixit : Non possunt filii sponsi jcjunare, Chj-istus, quoniam de peccatoribus assumptus est.

qua7idiu cum itlis est sp07isus. Et de populoper Moy- No071 timcbo millia, etc. Non dorraienti, non jaeenti
sen dicit : Filius primogc7iitus intcr Isi-ael. Verilas ^ Deo dicitur, exsurge sed moris divinarum Scriptu-
De :

ergo fugit mentem Judaj, vel persecutoris populi, rarum est personte Dei tribuere, quod in nobis facit,
cum eos illustrarenon destitit. Vcl sicut Evangelium noH quidem ubique, sed ubi congruenter dici polost
narrat : Ha'C locutus cst Jesus, et abiit, et absco)idit vel ut ipse loqui dicatur, quando ejus dono loquuntur

se ab eis. Quod aulem Absalom Patris pax interpre- quique nuntii veritatis.

tatur, bene intelligitur pacem Christum exhibuisse Vers. 7. — Quoniam tu percussisti omnes, etc.
tradilori suo, quamvis ille tam sceleratae cogitationis Contrita sunt, id est in irritum perducta, verba pec-
interno bello vastaretur : et populo persecutori tara catorum, dilacerantum etmaledicentium Filium Dei.
placatus exslitit, ul pro iUis Patrem exoraret diccns Possunt et dentes pcccatorum accipi principes pec-
Pater, ignosce non cnim sciunt quid faciunt.
illis, catorum, quorum auctoritate quisque de societate
Vers. 2. —
Domine, quid multiplicati sunt, ctc. recte viventium jam praeciditur, et quasi incorpora-
Tam scilicet 7nultiplicati sunt, ut etiam de numero litur male viventibus.
discipulonim non dcfuerit, qui numcro accesserit
Vers. 8. — Domine est salus, etc. Nerao ergo de
pcrsequcntium.
se pra;sumat, quoniam Doraini est salvos facere de
Vers. 3. — Multi dicunt, etc. Manifestum est
raorte peccati. Tu autem, Domine, benedio popu-
quod nisi despcrarent resurrecturum, non utique oc- D ^^„^ (^^^j j,g jg ga,^,^^,,, sperantem.
ciderent. Ergo nec Judas eum tradidisset, nisi ex
eorum esset nuraero qui Christum conteranerent di-
IN PSALMUM IV.
centes : iVow est salus ipsi m Deo ejus.
Vers. 4. —
Tu autcm, Doniine, susceptor, Glo- Vers. 2. — Cum
invocarem exauiivit77ie, etc.
riam suam Dominum dicit etiam ille, quem sic sus- Dcus quo estjustitia mea, ab angu-
justitite^nece, a
cepit Dei verbum, ut simul cum eo Deus fieret. sliis tristitiae in latitudinem gaudiorum me duxisti

Caput aulcm raentera ipsam humanamhic accipien- Tribulalioenini etangustia in omnem a7iimam ho-
dam puto, qua; ita adhaesit, et quodammodo coaluit minis opcrantis ma/um. Quiauteradicit Gaudemus :

excellenti supereminenlia; Verbi hominera suscipien- i7i quoniam tribulatio pa-

tribulationibus, scientcs
tis, ut in tanta passionis humilitale non deponeretur. tientiam operatur, patientia autem probationem,
Possunt haec et ex personaEcclesiae accipi. Nam in probatio vero spem, spes autem non co/ifundit ; quia
illo homine et Ecclesia suscepta est a Verbo, quod charitas Dei diffusa est i/i cordibus 7iostris per Spiri-
caro factum est, ct habilavit in nobis. Loquatur ergo tum sanctum,qui datus est7iobi.s, xion habetcordisau
 . : . : ,

759 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS I. — TIIEOLOGICA. 760

gustias, quamvis exlnnsecus a perscquontibus in- A foris qa;i.'ren(la csl iKtitia, seil ialus, ubi signatum
gerantur. Vox autom isla aut Domini. Jesu Ciiristi csl lumen vultus Dei

est post resurrectiouem suam : Aul l^lcelesia) creden- Vers. 8. — A frtictu frumenti, ctc. Non vacat,

tis, et speranlis in eo : Mixt-rcie mei ct e.raiuii, etc. quod additum onim ol frumcnliun ct vi-
est sui ; est

Pia mater sibi niisornndum esse dicit, sipro tiliis num ct olcum Doi. Isli aulom dediii toinporalibus
ejus audiatur oratio, quoniam quiilquid niembris voluptatibus semper exardescunt cupidilatibus, nec

tribuitur, toti corpori sinc dubilalione pr.Tstalur. saliari possunt : et multiplici aUiue xrumnosa cogi-
bonum
Vers. 3. — FiHi hominum, ctc. Sallem iisi]ue in
talione distonli, simplex
Vir ergo lidclis exsullal et dicit
videre non sinunlur.

advcntum Dei vester crror duraveril ipud ergo

ultra gravi corde estis
Filii

? quando
:

hahituri linem falla-

Vers. 9. — In pacc in iilipsum, etc. Recte enim
speratur a talibus oninimoda monlis abalionalio a
ciarum, si pra>sentiam veritalis non habetis ? Cum
morlalibus rcbus, et raiseriarum saeculi hujus oblivio,
enim sola vorilalis faeiat lieatos, e.\ qua vera sunt
quoe nomine obdormitionis et somni decenter el pro-
omnia, ut quid lemporalium rerum amoro detine-
pliotico significalur, ul)i summa pax nullo tumullu
mini, ut quid tanqnam prima extrcma sectamini,
inlerpolari potost. Sod hoc posl hanc vitam speran-
quod cst vanitas ct mendacium ? Cupilis enim per-
„ . ",
r> dum cst. Quapropter congruenler
" ultimura adneclit,
manere vobiscum, qua; omma transeunt tanquam
,

'
. .

B ,. . ^ ^ '
et dicit :
umbra.
VEns. 10. — Quoniam tu,Domine, singulariter,
Vers. 4. — £^ scitotc quoniam, etc. Quom, nisi
etc. Bene ait, singularilcr : poiest enim referri ad-
eum queni suscitavit ab inferis, et in coelo ad dex-
versus illos muUos, quinmlliplicali a fmctu frumcnti,
teram collocavit ? Incropalur ergo genus bumanura, vini, et olei sui, dicuul Quis ostrndit nohis hona ?
:

ut ad oum se tandem ab luijus mundi amorc conver-

Perit enira hcec mulliplicilas, ot si/j^u/a ;'i7^rtenetur
tant et sicut gratulanlur do illuminatione in hac
;
Multitudinis autem
in sanclis, de quibus dicitur :

vita, ita orandum sibi novcrint pro requie post

credcntium eratanima ct cor U7ium.
hanc vitam.

Vers. 5. — Irascimini etnolite, etc. Duobus mo- IN PSALMUM V.

dis inlolligi polest. Aut Etiamsi irascimini, nolite
peccare, id est etiamsi surgit motus animi, qui
:

jam
Vers. 1 — In ftncm pro ea qute vcritatem conse-
quitur, Psalmus David. IntelHgitur Ecclesia, quaj
propter pcenam peccati non est in poteslale, saltem
accipit hKreditatem in vitam tcternam per Dominum
non ei conseniial ralio et mens, quaj intus regene-
nostrum Jesum Christum, ut possideat ipsum Deum,
rata est secundum Deum,
...
menle
ul serviamus legi ,.,,,,,.
...
. , .
,

T- . . ,, . , p cui adhserens beala sit, secunmim dlud Domtnus :

Dei, 51 adhuc cai-ne servunus legi peccati. Aut : '-'

L ^ ,

pars haircditatts mca;. Quapropler vox Ecclesioe est

Agile pcenitentiam, id est, irascimini vobis ipsis de
vocalaj ad ha;reditalera, et ut ipsa fiat haereditas
prsterilis peccalis, et ulterius poccare desinite.
Dei.
Quodque sequitur qua: : dicitis in cordibus vcstris,
Vers. 2. — Vcrba mea orihus percipe,elc. Bene
plena sententia est : qnoe dicitis in cordibus vestris,
ostendit quis iste sit clamor : quando quidem vox
dicite, id est nolite esse populus, de quo dictum est
corporis audilur, spiritalis aulom intelUgilur.
Labiis me honorant, cor autem eorum longe est a
vie. Cubicula aulem ipsa sunt corda, de quibus et
Vers. 3. — Intendc voci, etc. Regem Filium so-
lent appellare Scripturre. ergo quod Secuudum illud
Dominus monet, ut iulus oremus clausis osliis.
dictum est Pcr me itur ad Patrcm, certe primo
:

Vers. 6. —
Sacrificate sacrificium, elc. Idem rc.v mctis, et deinde Dcusmeus.
dicit inaliopsalmo Sacrificium Dcospiritus contri-
:
Vers. 4, 5. — Qtioniam adteorabo, Domine, etc.
bulattis.Quare non absurde hic accipituripsumesse Mane astabo, etc. Non ille es, inquit, qui possit vi-
sacrificium justitiw, quod fit perpceniteniiara. Quid deri ab eis, quorum ab oculis nox peccatorum nou-
enim juslius, quam ut suis quisque peccalis polius dum recessit. Poracla erroris mei nocle, et disce-
quam alienis irascatur, seque ipsum puniens niaclet q de„ji|,„5 tonobris, quas raihi peccalis meis feci,
Deo ? Vel ccrte sacriftcium justitia! est opera justa exaudics vocem meam.
posl panUontiam. Astaho autem, quid est nisi : non jacebo? Jaccre
Multi autem sunt stulti, qui dc ipsa futura vita, quae vero cst interra quicscere, quod ost a terrenis vo-
nobis piomiltitur, dubilant, vel dosperant, qui sa?pe luptatibus bcatiiudinem qunerere. Non est ergo in-
dicunt : QtU yiovit si vcra stuit, aut quis venit ab hairendum terrenis, si volumus Deum viderc, qui
inferis, ut ista nuntiaret ? mundo conspicitur.

Vers. 7. — SignatumHoc lu- est supernos, etc. Vers. 6. — yeque habitabit, etc. Id esl non sic

raen est totum hominis ol verum bonum, quod non videbuul, ut liaereani, quia mons eoruin reverbera-
oculis sed menle conspicitur. Signatum aulem dixit tur luce voritalis propler tenebras peccatorum

in nobis, tanquam denarius signatur regis imagine. quarum consuetudiuo fulgorera rectaD iutelligeutia'

Ilomo enim factus est ad similiiudinom et imagincra sustinere non possuut.

Dci, (|uam peccando corrupil.Douum ergo ejus est ve- Vers. 7. — Odistiomnes qui opcraniur, elc. llIo.<

runi atciuoa-ternum, si renascendo signetur. Non ergo odit, ([uos in so manero luiu siuil : nou autem ma-
 — ,

761 EXPOS. IN XX PRIMOS PSALMOS. 762

nenl, ([ui euni susdncre non valcnt. MendaciumxeTO A quibus expugnatur inimicus, contra quem dicitur :

est vorilati contrarium. Sed ne quis putet aliquam Quis accusabit adversus clcctos Dei Et ilerum Si '! :

substantiam vel uaturam veritati essc contrariam, cnim cum adliuc inimici esscmus, Christusprono-
intelligat, ad id quodnon est, pertineremendacium, bls mortuus est, multo magis reconciliati salvi eri-
non ad id quod est. Si enim hoc dicitur, quod est, mxis ab ira pcr ipstim. Hoc invictissimum scutum,
vcrum dicitur si autem hoc dicitur, quod non est,
: quo pellitur inimicus, desperationem salutis sugge-
mcndacium. Idco incipit Pcrdcs cos, qui loqiiuntur :
rons multitudine tribulationum et tentationum.
mcndachm quia recedeutcs ab eo quod csl, ad id
,

quod non est declinant. IN PSALMDM VI.

Yirum sanguinum ct dolosum, etc. Viriim san-
guinum operantur iniquitatera, dolosum autem dili- Vers. 1. — In finem in carminibus pro octava
genlcm mendacium inlellige. Solent vero abominati psalmus David. Potest dies judicii octavus intelhgi,
dici exhrcrcdati. Hic aulcm psalmus jiro ca cst qux quod jam post finem hujus sacculi accepla aiterna
hcercditatcm conscquitur, quae suhjicit exsultatio- vita. Tunc non crunt animaj justorura obnoxife tera-
nem spei suas dicens :
poribus. El (luoniam omnia tempora scptcm dierum

Vehs. 8. —
Introibo in domum, ctc. Introibo in
gjustorum repcthione volTuntur, octavus forle illedi-
qui me-
domum tuam tanqunm lapis, crcdo, in ajdificium clus est, qui varietatem istam non habcbit,
:

ritis tribucns quod debetur, ad vitam ECternam san-

diclum cst. Quid cnim aliud donuis Dei, quara lera-
ctos transfert, impios vero damnat in aeternum.
plura Dei est, de quo diclum est Temphun enim :

Dci sanctum est, quod estis vos. Cujus aedificii lapis

Quam damnationera raetuens orat Ecclcsia, dicens :

angularis est ille quem suscepit coa;terna Patri vir-

Vers. 2. Domine, ne in furorc tuo, elc. In die —
judicii arguuntur, id est accusantur omnes, quinon
tus, et sai)ientia Dei.
habent fuudamcntura, quod est Christus. Corripiun-
Considerandum vero cst quod non dixit in tcm- :

tur autcm, id est purgantur, qui huic fundamento

plo, sed adtcmplum : temiilnm enim sanctum cor-
:

supcnedificant ligua, fenura, stipulam, et taraen

pus Doraini est Salvatoris, quod jure adorat Eccle-
salvi erunt quasi pcr igncra. Iste aulem orat, ut in
sia : de quo ipse dixit : Solvite templum hoc. Addit
magnum prKsidium
iraDomini ncc daranctur, nec emendetur, sed ita
vero : in timore tuo, quod cst
non solum mortem non ti-
hic perfecte sanetur, ut
proccdentibus ad salutcm.
Vers. 9. — Dominc, dcduc mc, ctc. Nihil manife-
meat, sod nec urontis, aut secantis medici manus
sustineat. Soquitur itaque et dicit :
stius, quam id tempus eum commcndare, quo profi-

cit : hoc enim

quod non terrarum locis per-
est iter,
Vers. 3. — Misercre mei, Deus, etc. Id est fir-

agitur, sed affectibus animorum. In conspectu tuo,

'

mamcntum animae vel fortitudo : hoc cnim ossa signi-

ficant. Quapropter ad expositioncm pertinet quod
inquit, viam meam, secundum quod et in oralione
Dominica dicitur Sanctificctur nomcn tuum; non subdilur :
:

quo nobis orantibus sanctiiicctur, quod per se sanc- Vers. 4. —

Et anima mea, etc. Quis non intel-
lum est sed quo petamus, ul quod per naturam
;
ligat animam luctantem cum morbis suis, diu autem
sui sanctum est, sanclilicetur et in nobis. Ego et dilatam a mcdico, ut ei persuaderetur in quae mala
nunc Propheta poslulat ut via Dci, quae per se recta peccando se praecipitaverit ? Quod enim facile sana-

est, etiara sibi rccla fiat. tur. non raultum cavetur. Ex difiicultate autcm sa-

Vers. 10. — Quoniam non cst in ore, etc. Quo-

nalionis crit diligentior custodia rcccptae sauilatis.
Vers. 5. — Convcrterc, Domine, etc. Convertens
modo potest esse in ore eorura veritas, quorum cor
se oral, ut ad eum convertatur ctDcus, sicutdictum
fallilur de peccato, et pcena peccati ?
est Convertimini ad me, et convertar ad vos, di-
U. — Scpulcrum,
:

Vers etc. Adulatores et haere-

Dominus.
cit
lici sepulcra patentia dicuntur, quia cum ipsi sint
Vers. 6. — Quoniam non cst, etc. Intelligit nunc
mortui vitam non habendo veritatis, mortuos in se
essc terapus conversionis, quia, cum isla vila trans-
recipiunt, quos verbis mendacibus necant. Quod D ierit, non restat nisi relributio meritorum. Potest
autem ait : Judica illos, Dcus, non optat ut eveuial, etiam illud intclligi, vocet peccatum
ut mortem
sed cernit quid venturura sit.
quod contempta lege Dei coraraittitur. In qua morte,
Dccidant, etc. Decidant accusantibus secogitatio- hoc est, esse immemorem Dei, legem et praecepta
nibus suis, conscienlia sua : et quia multum sunt contcmnere, ul bifernum dixerit caecitalem animi,
irapii, multum longe eos expellc ab illa haereditate,
quffi peccantcm, id est raorientem excipit, et in-
quEe intelligendo et videndo Deo possidelur.
volvit. Ab ista raorte et ab isto inferno tutam se
Vebs. 12. — Et hetcntur, etc. Ipse ergo eritaeter- prKberi aniraa deprecatur, dum molitur conversio-
na exsultatio, ceu templum Dei fiunl justi.
nem ad Dominum, et sentit difficultates. Quapropter
Et gloriabuniur, elc. Haec estbenedictio : gloriari
contexit dicens :

in Deo et habitari a Deo. Vers. 7. Laboravi, etc. Lectus est hoc in locoap-
Vers. 13. — Dominc, ut scuto bonw voluntatis, etc. pellalus, ubi requiescit animus aeger et infirmus, id
Bona voluntas Dei praecedit nostram voluntatem, ut est in voluptale corporis et omni delectatione sae-
peccatores vocei in pnenitentiam. Etipsa sunl arma, culari, quera lacrimis lavat, qui se ab illo conatur
 : ::

763 WALAFRIDI STRABI FULD. MON. OPP. PARS l. — TllEOLOGICA. 764

extrahere, et tanquam dies et noctes alterno affeclu A rint, lamen in natura sua boni a Deo creati sunl:
coyitur pati : ut, cum dicit : mente scrvio lcgi Dei, lii enim adversus Christum et Ecclesiam in persecu-
taniiiuim iliom si»ntiat : rursus cum Jicit : carne ati- tionc pari consensu con^piravorunt.
tem leiji peccati, iiicliiietur iu nocteni, donec oranis
VEns. 1,2. — Dominc
Deus meus.in tcsperavi,
nox transeat, et vcuiat unus dies, de quo dicitur :
etc. Nc quando Dicit apostolus Ad-
rapiat, etc. :

mane adstabo tibi. Hoc autem accipimus stratum, vrrsarius vestcr diaholus tan/juam leo rugiens cir-
quod et lectura : tjuanciuam rigabo amplius sit ali-
cuit, (jU(vrcns (lucm dcvorcl.[iM\m cum diceret pcr
quid quam laval>o : (|uoniam polost ;dii(uid in supor-
pluralera numerum salvum mc face.r omnibuspcr- :

ficie lavari, rigalin vero ad interiora pcrtiuet, quod

sciiuentibus mc.singularom postea intulit dicens ne :

signiticat llectum usque ad cordis iutima.

quando rapiat at leoanimam mcam. Non cnimait
Vbhs. h. — Turbatus est, eic. Propler iram Do-
7te quando rapiant ; tanquam cui non resislat jam
mini oculum cordis sui prolitetur csse turbatum. perfeclo nisi iuvidus diabohis, suporalo omni liello
Quid euim formidolosius quam illum irasci, qui, si
at(|ue adversilate vitiorum. Quod aiit(-m subjungit :

non miseretur, exslinguit? Quodque subjungit, inve-

dum non est qui redimat, ita intelligendum, nc ille
teravi intcr omues inimico.s mcos, inveiiit se oranibus
rapiat, dura tu non rcdimis neque salvum facis.
vitiis csse vallatum, qiia; quoniam veteris \iUB sunt, o — Domine Deus meus,
Vers. 4. elc. Quod dicit
et veteris hominis, quo exuendi sumus ut induamur
si fccit istud, inferius quid sit exponit, cum ait si :

novo, recte dictum est : inveteravi. In omnibus au-

est iniquitas in manibus mcis.
tem inimicis mcis, vel inter ipsa vilia dicit, vel inter
homines, qui nokmt ad Deum converti. Nam et hi Vers. '6. — Si rcddidi, etc. Non ait : si reddidi

etiamsi nesciunt, etiamsi parcunt, tamen intentione facicntibus, sed irtribucntibus mihi mala. Qui enim

ad Deum conver-
contraria inimici sunt eis qui se retribuif, jam autcm pa-
aliquid acceperat. Majoris

tunt. Verum non potest esse, quod tam

qui inaue lientiae est mala rependere, qui acceptis bene-
nec ei

vehementer rogatur. qui fons est oninium miseri- ficiis reddidit mala pro nobis, quara si nullo accop-

cordiarum, verissimeque dictum cst : prope est Do- 10 beneficio nocero voluisset. Et bene addidit : dcci-

minus obtritis corde, post tantas ditTicultates exau-

dam mcrito ab inimicis mcis inanis. Inaniler enim

ditam se anima pia signiticans fquam licet etiamEc-

so jactal, (jui cura ipse homo sit, cupit se de horai-

clesiam inlelligere), vide quid adjungit :

ne vindicare : et cum superare hominem palam quK-
Vers. 9. — Disccdite a mc. etc. Vel in prophetia
rit, occulte a diabolo superatur, inanis effectusvana
et suporba Isetitia, quod quasi vinci non potuit.
dictumest : Disccssuri cnim sunt, id est scparabun-
Intelligens ergo ista, ubi major fiat victoria, iram
tur a justis impii, cum judicii dies vencrit : vel
polius quara hominem vincit.
nunc, quia etiarasi pariter atque iisdem conventicu-
lis continentur; tameu in area nuda jara grana se- Vers. 6. — Persequatur inimicus, etc. Inimicum
parantur a quanquam iuter paleas lateant.
]ialeis, norainat, quem superius leoncm appellavil : ipse

Exaudivit Dominus, ete. Cebra ejusdem senten- enira aniraam persoquitur, et si deceporit, compre-
tiae repetito non quasi narrantis necessitatera, sed hendit, vitamque ejus conculcando tcrram facit, ci-

afFectum exsultantis ostendit. bum videlicet sunm. Non enim tantura leo, sed

Vers. 10. — Erubcscant, etc. Hoc illo die imple- etiam serpens appellatus est, cui dictum est : ter-

bitur, cum raanifestata fuerint justorum prsemia, et rani manducabis. Gloriam quoque ejus in pulvcrcm

supplicia peccatonira. Nam usqueadeo non erubes- dcducit, quem projicit ventus a facie terra;, quod
cunt irapii, ut nobis insultare non desinant. est vana et inepta jactantia tanquam vento elatus

Quanquara et illud hic accipi potest, ut jam, quia pulveris globus.

gementem et tam srepe diuque llentem Deus cxait- Vers. 7. —

Exsurge, Domine, clc. Non adversus
divit, iutelligalur liberala a peccatis orare eliam homines hccc prccatur, sed advcrsus diabolum ct
pro inimicis, ut do peccalis suis agant paMiilentiam angelos cjus ,
quorum possossio peccatores atque
(quod sinc confusione et conturbatione fieri non po impii homines sunt, quibus pcena est, cum aufertur
test) et convcrtantur ad Dominum,erul)oscantque sc ^ ab ois isla possessio, m qua domman dosideranl
in prioribus tenehris pecoalorum gloriatos. Quod llanc p(\mam dicit iram Doi adversus diabolum, ut
autem addit : valdc vclocitcr, aut ad opiaulis atVe- desinat possidoro (piod possidol. Quam possessio-
ctum, aut ad Christi potentiam referendum csl, qui nom dixit fincs, uhi vult Deum e.raltari polins, id est
gentes, qusB pro idolis suis porsequebantur Eccle- lionorari et glorificari, quam diabolum, dum impii
siam, ad Evangelii tidem lanla temporura celeritatc justificantur et migrant in tcmplum Dei.
convcrtii. E.rsuriic, Doniinc Dcus mcus, elc. Quia humilha-
tem pi\ccepisli, huiiiilis appare. et tu prior imple
IN PSALMUM VII.
exemplo tuo vincenles super-
quod pra-copisti, iit

Chusi interprotatur /Ethiops, significat diabolum, biam non possidcnntur a diabolo.

vcl Judam proditorem, seu populum Jiidoeorum, (pii .Si/Hfii/Oi/a aiitem poptilorum, id est crodentiuin
post acceptam bcatitudinem ad peccalonim iiigredi- por ejus liunhlitaiem multitudo, ila eum circumde-
nora sunt convcrsi. Qiii cimnfilius Jcmini, hoc ost dit, iit verissime dicerotur : lUecitas c.c parte con-
tilius dextera) scribitiir ; ([ui licot vilio suo cecide- tiijit in Israel, donec plenitudo geHtiuin intraret.
 ,

765 EXPOS. IN XX PRIMOS PSALMOS. 766

Veks.S. —
Et propter hanc, clc. Id cst proptcr A forliliidine Novi Testamenti, quasi norvo qnodam
haiiccongregationem regredcre in altum, i|uod re- duritia Vcteris flcxa et edomita est. Hinc lanquam
surgendo ct in coelum ascendendo fecisse intelligi- sagittrc emittuntur apostoli, vel divina prneconia ja-

tur. Et bene prosequitur : cidantur. Quas sagittas ardcntihus cjfccit, quibus

Vers. 9. — Domhms jiidicat populos, ete. Quia percussi, divino amore llagrarent. Vasa vcro mortis

indc venturus est judicare vivos el mortuos. Qua- vel hseretici intelliguntur, qui ex eodem arcu, id est

propter hKC anima, quaj perfcclc orat, vidc quem- ex eisdem scripturis in animas non charitate in-

admodum non timeat judicii diem, ct vere desiderio tlammandas, sed venenis perimendas insiliunt :

quod non contigit, nisi pro meritis : et oh hoc divi-

dicat in oratione :

na2 Providentia etiam ista disposito irihuenda est.

Judica mc, Domine, etc Illa est vera innocentia,
Yel iidem apostoli, quia aliis sunt odor viloi in
quK nec inimico nocet. Itaque bene judicari se po-
stulat sccuiif/um innoccntiam &uam, qui vere dicere vitam, aliis odor mortis in mortem.

potuit : si rcddidi rctribucntihus milii mala. Quod Vers. 15. — Ecce parturiit, etc. Unusquisqiie

autem addidit : supcrmc, demonstrat idipsum, quod ini(}uus conccpit dolorcm, duni ([uid concupiscil illi-

anima justa est : Et inquam, si lucerna ardens ct citum : parturit injustitiam, cunidesiderando medi-

lucens dicerel : Judica me secundum flammam, quae b''^^"'" '

P'^"^ iniquitatem ; qmapcccatum, cumcon-
super me est id est non quac sum ego, sed qua ful- summatum fucrit, gencrat mortcm.
— Lacum aperuit,
:

Vers. 16. clc. IIoc esl, quod

geo accensa de te.
inalio Psalmo dicitur in operibus mami,um suaruni
Vers. 10. — Consummetur neqtdtia, etc. Consum-
comprchcnsus
:

est peccator.
perveniat ad sum-
metur, inquit, perficiatur, id est
Vers. 17. — Convertetur dolor, etc. Recte erit
mara nequitiam, ut possil istudjam vcnire judicium.
iniquitas ejus super ipsum, cum sc iniquitati suee
Sed quoniam non solum dictum est sordibus sor- :

sponte subdiderit : sicut et in alio Psalmo dicitur :

dcscat adlnic sed eliam justus juslior fiat, adnc-

meum
; :

iniquitates mece supergrcssoe sunt caput ;

Ctit et dicit ; diriges justwu, scrutans corda ct rc-
sicut onus grave, gravatw. sunt super me.
ncs Deus. Quomodoergorfu%z7«rjustein tantacon- —
Vers. 18. Confitcbor Doniino, etc. Nonestista
fusione simulationis, nisi dum scrutatur corda et re-
confessio peccatorum, sedjuslilia;Dci, ita loquimur :

nes-Deus, videns omnium cogitationcs, qua? nomine

Vcrus justus es, Domine, quando et justos sic pro-
cordis signilicalue sunl, ct delectaliones, quaj nomine
tegis, ut per teipsum cos illumincs : ct peccatores
renium inlclliguntur ? Scrutans ergo cor nostrum, et
sic ordinas, ut non tua, sed sua malitia puniantur.
proscipicus, non nos acquiescere carui et sanguini,
Potest etiam iste psalmus in persona Dominici
sed delectari in Domino, rfjr joii m«<M>w in ipsa con- "T'T'.77i''- i,- u r
, . „ . . ,
^
p, ,
hommis mteUigi, -i-.
si modo ea qua; ibi humiliter dicta
i .

scicntia coram se, ubi nullus hommum

,

vidct, sed . , .
r . . < . !!
sunt, ad nostram mhrmitatem reierantur, quam ille
solus ille, qui prospicil, quid qiiisque cogitet, et
geslabat.
quid quemque delectct.

Vers. 11. —
Justum adjutorium, clc. Justum IN PSALMUM VIII.

auxilium quod jam justo tribuitur. Si enim me-

est,
Torcularia possumus acciperc Ecclcsias, eadem
dicinam cxliibcl, qua sanamur inlirmi, quanto magis
ratione qua et aream intelligimus Ecclesiam : ouia
eam, qua cuslodiamur sani quoniam, sicumadhuc :

sivc in area sive in torculari nihil ali\id agitur nisi

peccatorcs esscmus, Christus pro nobis mortuus cst,
ul fruclus ab inquinaraentis purgentur, qua; neces-
quantomagis nunc justificati salvi erimusab iraper
saria erant, et ut nascerentur, et ut crescerent,
ipsitm. Ila fit, ut scrutans corda et renes Deus, ct
atque ad maturitatem vel messis, vel vindemiae
prospicicns in cordc rectas cogilaliones, in renil)us
pervenirent, sicut nunc agitur, ut non loco, sed
nullas inferiores delcctaliones, justum au.rilitim
affcctu inlerim separcutur boni a malis : quamvis
prKbeat rectis cordc, ubi mundis cogitationibus su-
simul in Ecclesiis, quantum altinct ad corporalem
perna; delectationes sociantur.
pra;sentiam, conversentur. Aliud autem crit tcmpus,
Vers. 12. - Deus judex justus, etc. Jtistus, qui G ^^I frumenta in horrea, vel vina in ccllas segre-
reddit unicuique secundum opera sua : fortis ,
qui
gentur.
eliam persecutores impios, cum sit potentissimus,
Solcnt accipi torcularia etiara martyria, tanquam
pro noslra salute tolcravit : patiens, qui ipsos, qui
alllictione pcrsecutionum calcatis eis qui Christi
persecuti sunl, non statim post resurreclionem ad
nomen confessi sunt, ut mortalia eorum tanquam
supplicium rapuit, sed suslinuit, ut se aIi(]uando ad
vinacea in terra remanserint : anima; autem in re-
salutem ab illa impietalo converterent. Non irascitur
quiem cffilestis habitationis emanaverint. Verbum
per singulos dics, quia adhuc sustinet servans ulti-
quoque divinum potest uva intelligi, cum enuntia-
mo judicio ultimam poenam.
tionis necessitate usurpat vocis sonum, quo in aures
Vers. 13, U. — Nisi conversi, etc. Et ineopara- perveniatur audientium. Eodera sono vocis tanquam
vit, etc. Secundo adventu veniens judicare vivos et vinacea intellectus tanquam vinum includitur : et
mortuos Jtidcx justus in manifesto splendore clarila- sic uva ista in aures venit, quasi in calcatorio torcu-
tis sune justis suis lumen et terrores impiis corusca- larium. Ibi autem discernitur, ut sonus usque ad
bit. Arcum autem Scripturas sanctas appellat, ubi aures valeat, intellectus autem memoria eorura,
767 WALAFRIDl STRADI FULD. MON. OPP. PARS I. - TIIEOLOGICA. 768
qui audiunt, velut quodam loco accipialui-, in-ie A dumdivinitalcni evidontornstomiitiir, ctminor Patre
transeat lii morum disciplinam ct Imhituin mcntis, futurus sucunduiu humanilateni doclaratur.
taiupiani de lacu iu collas, in quibus, si negligentia Vers. 7. — OmiiM subjecisti, etc. Niliil excipit,
non acuerit, votustate lirmahitur. Acuil namque in cum dicit oiiinia. Kt no aliler licerct intolligi, sic
JuJacis et hoc accto Dominum potaverunt. Apuslolus orodi juliot, cum dicit : K.cci'iito i'i> (luiei
Vers. 2. — Domiiic, Doiiiinus noster, etc. Ac si suhjccit omiiia. Nco lainon iiuasi alii|uid inagnum vi-

aporte dicat : />()w(«(', qui csDominusnostcr, quam dctui' adjuugorc, cum dicit : Ovcs et boves, etc, nisi
te admirantur omnes qui incolunt terram, (pioniam ovcs et boves intelligamus animas sanctas, vel inno-
tua magnilicontia de torrena huiiiilitate supor cados cenlia^ fructuni dantos, vcl oliam operantes, ut torra

clevala ost I llim; eiiim apparuil (piia doscondcris, fructificet, id cst, ut terroni liominos ad spiriialom
cuin a i|uihusdaiu visus es, et a cueteris credituin, uhortatom vogoneroiitur. Ilas orgo animas sanctas
quod asccndcris. non hominum lautum, sed otiain angelorum oportet
accipi ex co quod Dominus dicit reliquisse se nona-
Vers. 3. — Ex orc infantium, elc. Possunt accipi
giiita novcm oves iii montibus, id esl in sublimioribus
infantes atque lactentcs lii quibus dicit Apostolus :
locis, et dosccndisse proptcr unam. Nam de biihus
Tamjuam parvulisin Christo, lac vobis potum rf«^-,
g f.eihs expodilio cst, quouiam ipsi homines non ob
non cscam. Quod signiticabant illi, qui Dominum ^,;^^, /^^,,,^^, j,^,, ^^,,^^ ^,^, ^j^,^^ evangelizando vcr-
pi^Tcodohant laudantos, quo ijise Dominus hocin
biim Dei angelos imitarentur. Pecora autem campi
testimonin usus est. Iiiimieos autom huic disponsa-
congruenlissime accipiimtur homines in carnis volu-
tioni, qua; faota est per Christum Jesum, et hunc
ptatibus gaudentos, ubi niliil arduum, nihil hiborio-
crucitixum, generaliter accipere debemus omnes,
sum ascon(hint. Ca »)/) ws est euim lalavia, quitducit
qui vetant cedcre incognita, et ccrtain scientiam pol-
ad inlorilum.
licontur, sicut faeiunt luorelici univcrsi ct
superstilione goatiliura philosoplii nominantur.Diaho-
illi (pii in
Vehs. 8. — Volucres cceli, etc. Vide nunc etiam
volucrcs ccbU superbos, dc quibus dicitur : posuerunt
lus vero acerrimus inimicus potest et «/<or intelligi;
in ecBlum os suuin : vide quam in altum vonto por-
ipsi enim peccantcs traduntur in interitum carnis,
tcntur, qui dicunt : Linijuam nostram magnilicabi-
ut spiritus salvus sit in die Domini. Sed et omnes mus, labia nostra a nobis sunt, quis noster Dominus
qui divina gralia dc ejus faucibus ercpti non fue-
fsr^Intuerc cliam pisccs maris cimosos, qui peraiii-
riut, in a?teriium possidet.
bulant scmitas maris, id est, inquirunt in profundo
Vers. 4. — Quoniam videbo ccelos, etc. Vidcbo, hujus saeculi temporalia, qus tanquam semitaj in
inquit, civlos opera digitorum tuoruin : id est cer- mari vilescunt et intereunt. Pcrambulant autcm di-
nam
G
et intelligam Scripluras, quas operantc sancto xit,ostendens pertiuacissimura studium inania et prje
Spiritu, qui digitus Dei dicilur, per rainistros tuos tertluentia requirentium.
conscripsisti. Vers. 10. — Domine, Domiiius noster, etc. Decen-
Sic ergo destruilur iiiimicus, cuin intelliguntur tur post textum sermonis ad caput reditur, quo tri-

Scriplura^ praDdicatoe usque ad infantium larditatem. tus idera sermo referendus est.

Luna vero et stellce in cadis sunt fundata; : quia et

universalis Ec clesia, in cujus sgcpe signiticatione luna IN PSALMUM IX.
ponitur, et particulatim per loca singulfe Ecclesia»,
quas noiniue stcllarum insinuatas arbitror, in eisdem De oecultis ftlii quaeripotest. Sedquianon addidit
scripturis collocala' sunt, quas civlorum vocabulo cujus, ipsum unigenituin Dei Filium oportet intelligi.

positas credimus. Nam et ipse Doniinus. cum sine addilamento ponit

Filium, se ipsuin Unigenitum vult intelligi, sicut illud
Vers. 5. — Quid est hoino, etc. Quid inter homincs
ubiait : Sivos Filius liberaverit, vcrc libeneritis. Qax
ct filium hominis distet ([ua?ri potest. Si enim niliil
sunt aulein occulta ftlii, ex Hebrmo translata editio
distaret, non ita poneretur
aut ftHus hoiiiinis, pcr :

nianifoste ostendit, (]ua: dicit Victori super inorte :

disjunctionem. Omnis namque

filius hominis homo,
D ftlii. Quocirca in hoc psalino observanda sunt occul-
quainvis non omnis homo Fihus hoininis possit in-
ta ftlii, id est humilis ejus adventus, quo profuit
tolligi. Adain (|uippc homo, sed non lilius homiuis.
gentibus cum ciccitate Judceorum, et pt^na, quoB
Cliristus aulein et homo et Filiiis liominis. llomo ita-
nunc occulte agitur, nondum damnatione poccan-
que dicilur, qui portat imagincm tcrreni hominis.
tium, sed aiit exeiritatione conversorum, aut admo-
Hujus inemor est Dcus tanquam absentis. Filium au-
iiitione ut converlautur, aut ciecilate, ut damuationi
tem Iwminis, qui portat imaginem ctTlestis, visitat
pra'parentur, qui converli noluerint. Nam et illud,
tanqiiain [iraesentom : et hoc in susceptionc huma-
quod titulo inscribitur : in ftnein pro occultis ftlii,
nitatis Deus verbum. Unde sequitur :

ct supra dicta ex Hcbra;o translatio ponit, victori piv

Vers. 6. — Minuisli eum, etc. Minoratum enim mortc ftlii. dccentissime his congruit procul dubit),
eum paulo iniuus al) angelis por humihlalem carnalis ([uibus ([uippe aucior ost Christus, qui dixil : Conft-
generationis at([Uo passionis audiviinus et crodimus. dite, ego vici mundum, cuin de mortc paritor ot in-

Quod magnilicentius in llohraico logitur : Minucs forno triumphavit. Ipse clftnis, hoc est coinplemea-
enni paulo minusa Deo : uhi et a-qualis Palri secun- tum legis,sicut ait ; Sonveuisolverc legem, seditdim-
 :: :

769 EXPOS. IN XX PRIMOS PSALMOS. 770

ptcre. Siquidem et victoriam feret de mundo, fmis ^ mortuos judicandos, paravit in occulto yMditio se-

cst futurorum bonorum. dem suam.

Vers. 2. — Confitebor tibi, Domine, etc. Non in Vers. 9. — Et ipse item palam judicabit orbem
toto corde confitetur Deo, qui de providentia ejus terne in cequitate. Id est meritis digna restituens.
in aliquo dubitat. Xarrat autem omnia mirabilia Vers. 10. — Et factus est Dominus rcfugium
Dei, quia non solum in corporibus palam, sed et in pauperi, etc. Quid sit adjutor in opportunitaiibus,
auimis invisibiliter quideni, sed longe sublimius et exposuit cum addidit : in iribulationc. Non cnim
cxcellenlius fieri ^idet. convertitur anima ad Dominum , nisi cum ab hoc
Vers. 3. — Lcetabor et exsultabo, etc. Non in hoc sscculo avertitur. Nec opportunus ab hoc saeculo

soeculo, ubi lethifera leetitia est, non in ambitionibus avertitur, nisi nugatoriis ejus, et noxiis, et pernicio-

mundi, ubi peccata amara suavia sunt sed i7i , te sis voluptatibus labores doloresque misceantur.
ubi securum gaudium semper sumit augmentum. Vers. H. — Et sperent in te, etc. Quajrentem
Narrabo autem omnia mirabHia tua, potest praj- quippc aniraara, ubi tigat spera, cura ab hoc raundo
cipue intelligi ex persona Christi, qui discipulis ait evelhtur , opportune excipit coynitio 7iominis Dei
Omnia qucBcunque audivi a Patre meo nota fecivo- nara noraen ipsum Dei usquequaque divulgatum est,
bis : siquidem jam incipit apparere persona Dominir» sed cognitio 7iominis est, cum ille cognoscitur, cu-
in hoc psalmo loquentis. Nam sequitur :
jus momen est.

Vers.4. — In convertendo, etc. Hujus enim inimi- Vers. 12. —

Psallite Domino, etc. His dicitur,

cus retrorsum conversus est, quando ei dictum est quos non derelinquit qucerentes se Dominus. Ipse
habitat in Sion quaj interpretaiur speculatio , et
Redi retro , Satanas. Tunc enim ,
qui tentando se ,

pra?ponere cupiebat, retro factus est , in eum nihil

gestat imaginera Ecclesia?, quae nunc est, et cui dic-

valendo. Hominum quoque nullus eum prKcedit, et tura est : Templum Domi/ii sanctum est, quod estis

retro esse facit, nisi qui deponens imaginem terreni vos.

hominis portaverit imaginem coelestis , ea scilicct,

Vers. 13. — Quoniam requirens, etc. Quasi res-
ponderetur ab his qui raissi sunt evangelizare inter
qucB retro sunt obliviscens, ei se ad eaquce antesunt
gentes studia Dei, et diceretur Domitie, quis credi-
extendens. Nam quod dictum est Inimicum meum,
:
:

dit auditui nostro 1 Et : Propter te mortificamur

gencraliler accipere non erit absurdum, sicut He-
tota die. Aut, quasi aliquis imperitior et minoris fi-
braica docet editio, qufe postquam dixit : Canam
dei quajreret dicens quomodo annuutiabitur, cum
nomini tuo, Altissime, statim inferet : Cum cecidc-
:

'nfidelitas gentium saivitura sit ? convenienter sequi-

rintinimici mei retrorsum, et corruerint,et peric-
rint a facic tua. Quare
tur dicens : non sine magno fructu a;ternitatis mo-
?

Vers.5.- Quoniam "'"''O^ '° persecutione Christianos, quoniam requi

feeisti judicium, etc. Id est^
judicium illud, in quo judicari visus sum, meum fe-
'"««* sanguinem eorum recordatus est.
cisti , et causamqua me justum et inno-
illam, in
Vers. 14. —
Miserere mei, Domine, etc. Unus
interpellat pro sanctis, qui priraus pro nobis pauper
centem homines damnaverunt, 7neam fecisti. Ha?c
enim ei militaverunt ad nostrara liberationera si- :
factus est cura esset dives, cum supra plurali nu-

cut nautae dicunt ventum suura, quo utuntur ad bene

raero AK&rtX: Non est oblitus clamorem pauperum.
navigandum. Et ipse dicit :

Vers. 6. — Incrcpasti gentes, etc. Convenientius

Vers. 13. — Qui exaltas 7ne, etc. Exaltatur

hoc Domino Jesu Christo dici, quara ipsum dicere

enim in illo membris ejus ab
quisque nostrum in

oranibus pravis cupiditatibus quse sunt portw rnor-

accipimus. Quis enim alius increpavit gentes, ct pe- ,

tis, quia per illas itur in mortem. Sunt aulemporfe

riit impius, nisi qui posteaquam ascendit in cffilum,
fiiue Sion omnia optiraa studia, per quas venitur ad
misit Spiritum sauctum, quo coniplcti apostoli cum
visionem pacis. In sancta Ecclesia portce sunt etiam
fiducia prajdicarent verbum Dei , et peccata homi-
filiw Sion et sacraraenta initia fidoi.
nura libere arguerent ? Qua im-
increpatione pcriit
pius, quia justificatusest. Dcletumque est nome/i im- Vers. 16. Exsultabo iii salutari tuo, etc. Ex- —
piorura. Non enim appellanturirapii, quiDomino veroD sultabo, id est cum beatitudine continebor a salu-
credunt. tari tuo, quod est Dominus noster Jesus Christus,
Vers. 7. —
Inimici defecerunt, etc. Cujus inimici, virtus et sapientia Dei. Deinde animadvertendum que-
nisi diaboli frameos defecerunt, qua; intelliguutur niadraodum servetur poena peccatori de operibus suis.
diversas opiniones erroris, quibus tanquam gla-ille In laqueo, isto, etc. Laqueus, abscouditus est
diis aniraas perimit ? In fi7iem vero, hoc est in Chri- dolosa cogitatio : pes animae recte intelligiluramor,
sto, qui civitates efus dcstruxit, cum exclusit inde quicum pravus est, vocatur cupiditas aut hbido ,
:

principem, de quo dictum est : Princeps hufus sx- cum autem rectus, dilectio vel charitas. In fraudu-
culi missus est foras. lento ergo consilio co/nprehcnsus est pes eorum,
Periit memoria, etc. Sive, quia fit strepitus, cum cum amore pervenit per fraudera ad vanara laititiam.
impietas evertitur, sive etiam ipso strepitu pereunte, Vers. 17. — Cognoscetur Dominus, etc. Hsec sunt
in quo tumultuatur impietas. judicia Dei, cum reddit unicuique secundum opus
Vers. 8. —
Paravit injudicio thro/mm, etc. Quia suum.
etiam palam manifesteque venturus est ad vivos et Vers. 18. — CowyeriawfMrpeccatom, etc. Id e s
 : ,

771 WALAFUIDI Sravm FULD. MON. OPP. PAHSI. — TlIliOLOGIGA. 172

iloiilur iti inanus suas, cuin eis iiaixitur, et illaque- A gnum obteiiturus, quando ctiam socundum Apostu-
entur deleclatione mortifera lum, in templo Dei sedebit ; extollens se superomne
Vers. 19. — Quoiiiam non in finem oblivio, etc. quod colitur et quod dicitur Deus.
Paupcrfs dicuntur videulur, (|uasi in
olilivione csse :
, (jui

cuni niali llorent,

uuiic
ol iili tribiilantur.
Vers. 27. — Di.iit enim in cordcsuo, ctc. Id est,

fama mea et nomen nieum de hac generatione in

Sed patientia eoruiii, iiiia nunc iiortanl malos, rion
gcnorationein posterorum non traiisiet, nisi artibus
peribit, sed remuiierabitur in (inem.
excelsum principatum,
Veiis. 20. — F.jsurtje, Domine, non confortetur, malis adipiscar
posteri tacere non
taiii

possint. Vcl certe de liumana

ile ijuo

ctc. Inploratur luturuin judiciuni : quodi[ue dicit :

generatione in divinam gcnerationem rebus magi-

in conspectu tuo, signilicat, in occultocoram Deo,
cis transilurum se arbitrabitur.
paucis sanctis et juslis iiiielligentibus.

Vers. 21. — Constitue, Domine, etc. Vidctur An- Scicndum aiitcin iiiiod Ilebraica translatio signi-

ticliristum signilicare, de quo Apostolus dicil : Cum licat illuiii daniiiatum hominein ita a diabolo sua-

revelabitur iiomo peccati, ul ([ui nolunt liberari a dendum , ut se putel in ajternum sine uUa adversi-
Filio Dei , et pertinere ad Filium liomincs , et essc tate regnaturum ;
quac ita dicit : Loquitur in corde

tilii lioiiiinum id est novi lioinines serviant ho- ij

suo : Non movcbor : in gcneratione el yencratione
, ,

cro sine malo.

mini, id est veteri homini peccatori ,
quoniam lio-

mines sunt. Et quia ille ad tautum culmen inanis Vers. 28. — Cujus malcdictione os plenum est,

gloriae vcnturus creditur, et taiita ei licebit facere etc. Magnura enim maledictum est tam uefandis ar-
in omnes liouiines et iii sanctos Dei, ut tunc vere tibusciTluin appelere, et ad capicndam a?ternam se-
nonnuUi inllrmi arbitreutur Dcum res humanas ne- dem taha merita comparare. Scd liac ejus male-
gligere : subjicit tanquaiu voce gementium et que- dictione os ejus plemimest. Non enim habebit elTec-
rentiuin cur judiciuni difleratur. tum ista cupiditas, sed infra omncs ejus tautum va-
Vers. 22. — Utquid, Domine, recessisti, etc. Idest lebit ad eum perdendum quia hoc sibi ausus est ,

polliceri. Cum amaritudine et dolo, id est ira insi-

opportmia despicis, et facis tribulationes ad intlam-
His enim diisque, quibus in suas partes conversurus est mul-
niandos animos desiderio adventus tui.

muhum titudinem. Quod vero sequitur Sub Ungua ejus la- :

jucuudior est fons ille vitse, qui sitiunt. Ita-
bor et dolor, ad illud refertur quod dixit in corde
que insinual consihum dilationis dicens :

suo JVon novcbor, et propterea sub lingua ejus,

Vers. 23. — Dum superbit impius, etc. Mirum
non
:

in lingua ejus,quoniam tacite ista cogitaturus

est et verum ,
quanto studio bonae spei parvuU in-
est, honiinibus autem talia locuturus, ut bonus et
cendantur ad recte vivendum , comparatione pec- q justus et Dei tilius videatur.
cantium : quo mysterio agitur , ul etiam hajreses
esse permittantur, ut probati manifesti tiant inter Vers. 29. — Sedet in insidiis, etc. Quibusdivi-
homines, qui Deo noti sunt. Comprehendantur au- tibus, nisi eis, quos hujus saculi muneribus cumu-
tem impii in eonsiliis, quia cogitationes eorum viu- labit?El ideo in insidiis cum Iiis sedere dictus esl,
cula illis liunt. Sed quare ? quoniam falsam ipsorum felicitatem ad dejiciendos

Vers. 24. —
Quoniam laudatur peccator , elc. homines ostentabit. /« occultis autem puto dictum
esse ubi nou facile intelligitur quid appetendum,
,
Adulantium linguaj alhgaut animas in peccatis : de-
quidve fugiendum sit. Innocentem vero interficere
lcctat enim a facere, in quibus nou solum non me-
est ex innocente facere nocentem.
luitur reprehensor, sed etiam laudator auditur.

Vers. 25. — E.racerbavit Dominum, elc. Multum Vers.30. — Oculi ejus

in pauperem respiciunt.

irascitur, dum non ex^iuirit, dum quasi obhviscitur, etc. Justos eniinmaximc persecuturus est, de qui-
dura non attendit peccata, et impius per fraudes et bus dictum est :Beati pauperes spiritu. Leonem au-

scelera ad divitias honoresque pervenit quod ma- :

tem in spehinca dicit eum in quo et vis et dolus ,

xime in illo Anlichristo eventurum est qui usque opcrabitur. Prima enim persccutio Ecclesiai violenta
,

adeo beatus videbitur hominibus, ut etiam Deus pu- Dfnil. cum

proscriptionibus, tormentis, caxhbus Chri
sliaui ad sacriticandum cogeientur. Altera porsocu-
tetur. Sed quanta ista ira Dei sit docent sequentia.
tio fraudulenta est, quie nunc per hujuscemodi hx-
Vers. 26 . —
Hon est Deus in conspectu ejus, etc.
reticos et falsos fratres agitur. Tertia superest per
Quantam ergo paMiam patitur, qui sccundis rebus
.4ntichrislum ventura qua nihil est periculosius ,
pcccatorum suorum eo pcrducitur ut non sit Deus ,

quoniain ot violonta ot fraudulonla erit. Vini habebit

in conspectu ejus : id est deseratur luce veritatis,
in imperio, doluin in miraoulis. Ad vim relatum ost,
et conlamincntur \ix ejus in omni tempore, id est
([uod dictum esl Leo ad dolos ([uod dicluiu est : , :

cogitationes el cousilia ejus imniuuda sinl ?

in spelunca sua. Et rursum ipsa repctita sunt con-
.luferuntur judicia tua, olc. Animus onim male
verso ordinc : Insidiatur ut rapiat, etc. Nam insi-
sibicoiiscius, duiii sibi vidolur nullam pionam pati,
di(V ad dolum portinent, rapere violentiee deputatur.
credil quod non judicet Deus : et sic auferuntur ju-
Itcin (|ua; se([uuntur ipsa sunt
dicia tua,Dous,a facie ejus; cum Iiodc ipsa sil inagna
damualio. Omnium inimicorum suoruni dominahi- Vers. 31. — In liiquco suo humiliavit, etc. La-
tur, quiarcgcsoraucb supcraturus traditur, el solusre- queus cuiiu bene siguilicat iusidias : doiuiiiaiio vere
773 EXPOS. IN XX PRIMOS PSALMOS. 774

terrorem aptissime insinuat unde ait indinabit Apupillum etiara, qui condemnat: ;udica/ autem pu-
et cadet, etc. pillo, qui pro pupillo profert sententiam. Homines
Vers. 32. 1
— Dixit cnim in corde suo, etc. Ilaoc autera sunt non solum de qu