0% found this document useful (0 votes)
283 views

Kavyadarsa in Tamil

This passage summarizes key differences between poetic styles from two regions of ancient India - Vaidarbha and Gaudiya. It discusses 10 qualities of the Vaidarbha style including clarity, simplicity, sweetness, and subtlety. It then contrasts each Vaidarbha quality with the corresponding quality in the Gaudiya style, such as discussing the difference between clarity and elaboration, simplicity and flexibility. The passage aims to define and distinguish the characteristics of these two regional poetic traditions.
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
0% found this document useful (0 votes)
283 views

Kavyadarsa in Tamil

This passage summarizes key differences between poetic styles from two regions of ancient India - Vaidarbha and Gaudiya. It discusses 10 qualities of the Vaidarbha style including clarity, simplicity, sweetness, and subtlety. It then contrasts each Vaidarbha quality with the corresponding quality in the Gaudiya style, such as discussing the difference between clarity and elaboration, simplicity and flexibility. The passage aims to define and distinguish the characteristics of these two regional poetic traditions.
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
You are on page 1/ 18

DANDIN: KAVYADARSA, Pariccheda 1

based on the edition by S.K. Belvalkar, Poona 1924.


Input by Reinhold Gruenendahl
Plain Text version
atha kvydara
caturmukhamukhmbhoja- vanahasavadhr mama /
mnase ramat drgha sarvaukl sarasvat // 1.1 //
prvastri sahtya prayogn upalakya ca /
yathsmarthyam asmbhi kriyate kvyalakaam // 1.2 //
iha inuin inm api sarvath /
vcm eva prasdena lokaytr pravartate // 1.3 //
idam andha tama ktsna jyeta bhuvanatrayam /
yadi abdhvaya jyotir sasra na dpyate // 1.4 //
dirjayaobimbam dara prpya vmayam /
tem asanidhne 'pi na svaya paya nayati // 1.5 //
gaur gau kmadugh samyak prayukt smaryate budhai /
duprayukt punar gotva prayoktu saiva asati // 1.6 //
tad alpam api nopekya kvye dua katha cana /
syd vapu sundaram api vitreaikena durbhagam // 1.7 //
guadon astraja katha vibhajate nara /
kim andhasydhikro 'sti rpabhedopalabdhiu // 1.8 //
ata prajn vyutpattim abhisadhya sraya /
vc vicitramrg nibabandhu kriyvidhim // 1.9 //
tai arra ca kvynm alakr ca darit /
arra tvadirtha- vyavacchinn padval // 1.10 //
padya gadya ca mira ca tat tridhaiva vyavasthitam /
padya catupad tac ca vtta jtir iti dvidh // 1.11 //
chandovicity sakalas tatprabandho nidarita /
s vidy naus vivik gambhra kvyasgaram // 1.12 //
muktaka kulaka koa saghta iti tda /
sargabandharpatvd anukta padyavistara // 1.13 //
sargabandho mahkvyam ucyate tasya lakaam /
r namaskriy vastu- nirdeo vpi tanmukham // 1.14 //
itihsakathodbhtam itarad v sadrayam /
caturvargaphalyatta caturodttanyakam // 1.15 //
nagarravaailartu- candrrkodayavaranai /
udynasalilakr- madhupnaratotsavai // 1.16 //
vipralambhair vivhai ca kumrodayavaranai /
mantradtaprayji- nyakbhyudayair api // 1.17 //
alaktam asakipta rasabhvanirantaram /
sargair anativistrai ravyavttai susadhibhi // 1.18 //
sarvatra bhinnavttntair upeta lokarajanam /
kvya kalpottarasthyi jyate sadalakti // 1.19 //
nynam apy atra yaikaicid agai kvya na duyati /
yady uptteu sapattir rdhayati tadvida // 1.20 //
guata prg upanyasya nyaka tena vidvim /
nirkaraam ity ea mrga praktisundara // 1.21 //

vaavryarutdni varayitv ripor api /


tajjayn nyakotkara- varana ca dhinoti na // 1.22 //
apda padasatno gadyam khyyik kath /
iti tasya prabhedau dvau tayor khyyik kila // 1.23 //
nyakenaiva vcyny nyakenetarea v /
svaguvikriy doo ntra bhtrthaasina // 1.24 //
api tv aniyamo das tatrpy anyair udrat /
anyo vakt svaya veti kdg v bhedalakaam // 1.25 //
vaktra cparavaktra ca socchvsatva ca bhedakam /
cihnam khyyiky cet prasagena kathsv api // 1.26 //
rydivatpravea ki na vaktrparavaktrayo /
bheda ca do lambdir ucchvso vstu ki tata // 1.27 //
tat kathkhyyikety ek jti sajdvaykit /
atraivntarbhaviyanti e ckhynajtaya // 1.28 //
kanyharaasagrma- vipralambhodaydaya /
sargabandhasam eva naite vaieik gu // 1.29 //
kavibhvakta cihnam anyatrpi na duyati /
mukham irthasasiddhyai ki hi na syt kttmanm // 1.30 //
miri nakdni tem anyatra vistara /
gadyapadyamay kcit campr ity abhidhyate // 1.31 //
tad etad vmaya bhya saskta prkta tath /
apabhraa ca mira cety hur ry caturvidham // 1.32 //
saskta nma daiv vg anvkhyt maharibhi /
tadbhavas tatsamo dety aneka prktakrama // 1.33 //
mahrrray bh praka prkta vidu /
sgara sktiratnn setubandhdi yanmayam // 1.34 //
aurasen ca gau ca l cny ca td /
yti prktam ity eva vyavahreu sanidhim // 1.35 //
bhrdigira kvyev apabhraa iti smt /
streu sasktd anyad apabhraatayoditam // 1.36 //
saskta sargabandhdi prkta skandhakdikam /
osardny apabhrao nakdi tu mirakam // 1.37 //
kathpi sarvabhbhi sasktena ca badhyate /
bhtabhmay prhur adbhutrth bhatkathm // 1.38 //
lsyacchalitaamydi prekrtham itarat puna /
ravyam eveti saipi dvay gatir udht // 1.39 //
asty aneko gir mrga skmabheda parasparam /
tatra vaidarbhagauyau varyete prasphuntarau // 1.40 //
lea prasda samat mdhurya sukumrat /
arthavyaktir udratva ojakntisamdhaya // 1.41 //
iti vaidarbhamrgasya pr daa gu smt /
e viparyaya pryo lakyate gauavartmani // 1.42 //
[lea vs. ithila]
liam aspaaithilyam alpaprkarottaram /
ithila mlatml lollikalil yath // 1.43 //
anuprsadhiy gauais tad ia bandhagauravt /
vaidarbhair mlatdma laghita bhramarair iti // 1.44 //
[prasda vs. vyutpanna]
prasdavat prasiddhrtham indor indvaradyuti /

lakma lakm tanotti prattisubhaga vaca // 1.45 //


vyutpannam iti gauyair ntirham apyate /
yathnatyarjunbjanma- sadkko balakagu // 1.46 //
[samat vs. vaiamya]
sama bandhev aviama te mdusphuamadhyam /
bandh mdusphuonmira- varavinysayonaya // 1.47 //
kokillpavclo mm eti malaynila /
ucchalacchkarcchccha- nirjharmbhakaokita // 1.48 //
candanapraayodgandhir mando malayamruta /
spardhate ruddhamaddhairyo vararmmukhnilai // 1.49 //
ity anlocya vaiamyam arthlakraambarau /
apekam vavdhe paurasty kvyapaddhati // 1.50 //
[mdhurya]
madhura rasavad vci vastuny api rasasthiti /
yena mdhyanti dhmanto madhuneva madhuvrat // 1.51 //
[(1.) anuprsa (abdlakra) vs. varvtti]
yay kaycic chruty yat samnam anubhyate /
tadrp hi padsatti snuprs rasvah // 1.52 //
ea rj yad lakm prptavn brahmaapriya /
tata prabhti dharmasya loke 'sminn utsavo 'bhavat // 1.53 //
itda ndta gauair anuprsas tu tatpriya /
anuprsd api pryo vaidarbhair idam iyate // 1.54 //
varvttir anuprsa pdeu ca padeu ca /
prvnubhavasaskra- bodhin yady adrat // 1.55 //
candre aranniottase kundastavakavibhrame /
indranlanibha lakma sadadhty anila riyam // 1.56 //
cru candramasa bhru bimba payaitad ambare /
manmano manmathkrnta nirdaya hantum udyatam // 1.57 //
ity anuprsam icchanti ntidrntararutim /
na tu rmmukhmbhoja- sada candram iti // 1.58 //
smara khara khala knta kya kopa ca na ka /
cyuto mno 'dhiko rgo moho jto 'savo gat // 1.59 //
ity di bandhapruya aithilya ca nigacchati /
ato naivam anuprsa dkinty prayujate // 1.60 //
[(2.) yamaka (abdlakra; Vw.)]
vtti varasaghta- gocar yamaka vidu /
tat tu naikntamadhuram ata pacd vidhsyate // 1.61 //
[(3.) agrmyat (arthlakra) vs. grmyat]
kma sarvo 'py alakro rasam arthe niacati /
tathpy agrmyataivaita bhra vahati bhyas // 1.62 //
kanye kmayamna m na tva kmayase katham /
iti grmyo 'yam arthtm vairasyya prakalpate // 1.63 //
kma kandarpaclo mayi vmki nirdaya /
tvayi nirmatsaro diyety agrmyo 'rtho rasvaha // 1.64 //
abde 'pi grmyatsty eva s sabhyetarakrtant /
yath yakrdipada ratyutsavanirpae // 1.65 //

padasadhnavtty v vkyrthatvena v puna /


duprattikara grmya yath y bhavata priy // 1.66 //
khara prahtya virnta puruo vryavn iti /
evam di na asanti mrgayor ubhayor api // 1.67 //
bhaginbhagavatydi sarvatraivnumanyate /
vibhaktam iti mdhuryam ucyate sukumrat // 1.68 //
[sukumrat vs. dpta]
anihurkaraprya sukumram iheyate /
bandhaaithilyadoas tu darita sarvakomale // 1.69 //
maalktya barhi kahair madhuragtibhi /
kalpina prantyanti kle jmtamlini // 1.70 //
ity anrjita evrtho nlakro 'pi tda /
sukumratayaivaitad rohati sat mana // 1.71 //
dptam ity aparair bhmn kcchrodyam api badhyate /
nyakea kayita paka katriy kad iti // 1.72 //
[arthavyakti vs. neyatva]
arthavyaktir aneyatvam arthasya harioddht /
bh khurakuangsg- lohitd udadher iti // 1.73 //
mah mahvarhea lohitd uddhtodadhe /
ityaty eva nirdie neyatvam uragsja // 1.74 //
neda bahu manyate mrgayor ubhayor api /
na hi pratti subhag abdanyyavilaghin // 1.75 //
[udratvam]
utkaravn gua kacid yasminn ukte pratyate /
tadudrhvaya tena santh kvyapaddhati // 1.76 //
arthin kpa dis tvanmukhe patit sakt /
tadavasth punar deva nnyasya mukham kate // 1.77 //
iti tygasya vkye 'sminn utkara sdhu lakyate /
anenaiva pathnyatra samnanyyam hyatm // 1.78 //
lghyair vieaair yuktam udra kaicid iyate /
yath llmbujakr- sarohemgaddaya // 1.79 //
[ojas]
oja samsabhyastvam etad gadyasya jvitam /
padye 'py adkitynm idam eka paryaam // 1.80 //
tad gur laghn ca bhulylpatvamiraai /
uccvacaprakra tad dyam khyyikdiu // 1.81 //
astamastakaparyasta- samastrkusastar /
pnastanasthittmra- kamravastreva vru // 1.82 //
iti padye 'pi paurasty badhnanty ojasvinr gira /
anye tv ankula hdyam icchanty ojo gir yath // 1.83 //
payodharataotsaga- lagnasadhytapuk /
kasya kmtura ceto vru na kariyati // 1.84 //
[knti vs. atyukti]
knta sarvajagatknta laukikrthnatikramt /
tac ca vrttbhidhneu varansv api dyate // 1.85 //
ghi nma tny eva taporir bhavda /

sabhvayati yny eva pvanai pdapsubhi // 1.86 //


anayor anavadygi stanayor jmbhamayo /
avako na paryptas tava bhulatntare // 1.87 //
iti sabhvyam evaitad viekhynasasktam /
knta bhavati sarvasya lokaytrnuvartina // 1.88 //
loktta ivtyartham adhyropya vivakita /
yo 'rthas tenti tuyanti vidagdh netare jan // 1.89 //
devadhiyam ivrdhyam adyaprabhti no gham /
yumatpdarajapta- dhautanieakilbiam // 1.90 //
alpa nirmitam kam anlocyaiva vedhas /
idam evavidha bhvi bhavaty stanajhmbhaam // 1.91 //
idam atyuktir ity uktam etad gauopallitam /
prasthna prkprata tu sram anyasya vartmana // 1.92 //
[samdhi]
anyadharmas tato 'nyatra lokasmnurodhin /
samyag dhyate yatra sa samdhi smto yath // 1.93 //
kumudni nimlni kamalny unmianti ca /
iti netrakriydhysl labdh tadvcin ruti // 1.94 //
nihytodgravntdi gauavttivyaprayam /
atisundaram anyatra grmyakak vighate // 1.95 //
padmny arkunihyt ptv pvakaviprua /
bhyo vamantva mukhair udgrruareubhi // 1.96 //
iti hdyam ahdya tu nihvati vadhr iti /
yugapan naikadharmm adhysa ca smto yath // 1.97 //
gurugarbhabharaklnt stanantyo meghapaktaya /
acaldhityakotsagam im samadhierate // 1.98 //
utsagaayana sakhy stanana gaurava klama /
itme garbhidharm bahavo 'py atra darit // 1.99 //
tad etat kvyasarvasva samdhir nma yo gua /
kavisrtha samagro 'pi tam ekam anugacchati // 1.100 //
iti mrgadvaya bhinna tatsvarpanirpat /
tadbheds tu na akyante vaktu pratikavi sthit // 1.101 //
ikukragudn mdhuryasyntara mahat /
tathpi na tad khytu sarasvatypi akyate // 1.102 //
naisargik ca pratibh ruta ca bahu nirmalam /
amanda cbhiyogo 'sy kraa kvyasapada // 1.103 //
na vidyate yady api prvavsan- gunubandhi pratibhnam adbhutam /
rutena yatnena ca vg upsit dhruva karoty eva kamapy anugraham // 1.104 //
tad astatandrair ania sarasvat ramd upsy khalu krtim psubhi /
ke kavitve 'pi jan ktaram vidagdhagohu vihartum ate // 1.105 //
// iti kvydare mrgavibhgo nma prathama pariccheda //
DANDIN: KAVYADARSA, Pariccheda 2 (incomplete!): Verses 2.1-144, 310-368
based on the edition by S.K. Belvalkar, Poona 1924.
Input by Reinhold Gruenendahl
Plain Text version

kvyaobhkarn dharmn alakrn pracakate /


te cdypi vikalpyante kas tn krtsnyena vakyati // 2.1 //
kitu bja vikalpn prvcryai pradarsitam /
tad eva pratisaskartum ayam asmatparirama // 2.2 //
kcin mrgavibhgrtham ukt prg apy alakriy /
sdhraam alakra- jtam anyat pradaryate // 2.3 //
svabhvkhynam upam rpaka dpakvtti /
kepo 'rthntaranyso vyatireko vibhvan // 2.4 //
samstiayotprek hetu skmo lava krama /
preyo rasavad rjasvi paryyokta samhitam // 2.5 //
udttpahnutilea- vies tulyayogit /
virodhprastutastotre vyjastutinidarane // 2.6 //
sahokti parivttyi- sakram atha bhvikam /
iti vcm alakr darit prvasribhi // 2.7 //
[svabhvokti (= svabhvkhyna = jti)]
nnvastha padrthn rpa skd vivvat /
svabhvokti ca jti cety dy slaktir yath // 2.8 //
[svabhvokti: jti]
tuair tmrakuilai pakair haritakomalai /
trivararjibhi kahair ete majugira uk // 2.9 //
[- svabhvokti: kriy]
kalakvaitagarbhea kahenghritekaa /
prvata paribhramya rirasu cumbati priym // 2.10 //
[- svabhvokti: gua]
badhnann ageu romcam kurvan manasi nirvtim /
netre cmlayann ea priyspara pravartate // 2.11 //
[- svabhvokti: dravya]
kahekla karasthena kaplenenduekhara /
jabhi snigdhatmrbhir virsd vadhvaja // 2.12 //
jtikriyguadravya- svabhvkhynam dam /
strev asyaiva smrjya kvyev apy etad psitam // 2.13 //
[upam]
yath kathacid sdya yatrodbhta pratyate /
upam nma s tasy prapaco 'ya nidaryate // 2.14 //
[- dharmopam]
ambhoruham ivtmra mugdhe karatala tava /
iti dharmopam skt tulyadharmapradarant // 2.15 //
[- vastpam]
rjvam iva te vaktra netre nlotpale iva /

iya pratyamnaika- dharm vastpamaiva s // 2.16 //


[- viparysopam]
tavnanam ivonnidram aravindam abhd iti /
s prasiddhiviparysd viparysopameyate // 2.17 //
[- anyo'nyopam]
tavnanam ivmbhojam ambojam iva te mukham /
ity anyo'nyopam syam anyo'nyotkaraasin // 2.18 //
[- niyamopam]
tvanmukha kamalenaiva tulya nnyena kenacit /
ity anyasmyavyvtter iya s niyamopam // 2.19 //
[- aniyamopam]
padma tvat tavnveti mukham anyac ca tdam /
asti ced astu tatkrty asv aniyamopam // 2.20 //
[- samuccayopam]
samuccayopampy asti na kntyaiva mukha tava /
hldankhyena cnveti karmaendum itd // 2.21 //
[- atiayopam]
tvayy eva tvanmukha da dyate divi candram /
iyaty eva bhid nnyety asv atiayopam // 2.22 //
[- utprekitopam]
mayy evsy mukharr ity alam indor vikatthanai /
padme 'pi s yad asty evety asv utprekitopam // 2.23 //
[- adbhutopam]
yadi kicid bhavet padma subhru vibhrntalocanam /
tat te mukhariya dhattm ity asv adbhutopam // 2.24 //
[- mohopam]
aty utprekya tanvagi tvanmukha tvanmukhay /
indum apy anudhvmty e mohopam smt // 2.25 //
[- saayopam]
ki padmam antarbhrntli ki te lolekaa mukham /
mama dolyate cittam itya saayopam // 2.26 //
[- nirayopam]
na padmasyendunigrhyasy- endulajjkar dyuti /
atas tvanmukham evedam ity asau nirayopam // 2.27 //
[- leopam]
iirupratispardhi rmat surabhigandhi ca /
ambhojam iva te vaktram iti leopam smt // 2.28 //
[- samnopam]

sarpaabdavcyatvt s samnopam yath /


blevodynamleya s(1)la()k(3)nanaobhin // 2.29 //
[- nindopam]
padma bahuraja candra kay tbhy tavnanam /
samnam api sotsekam iti nindopam smt // 2.30 //
[- praasopam]
brahmao 'py udbhava padma candra abhuirodhta /
tau tulyau tvanmukheneti s praasopamocyate // 2.31 //
[- cikhysopam]
candrea tvanmukha tulyam ity cikhysu me mana /
sa guo vstu doo vety cikhysopam vidu // 2.32 //
[- virodhopam]
atapattra araccandras tvadnanam iti trayam /
parasparavirodhti s virodhopam mat // 2.33 //
[- pratiedhopam]
na jtu aktir indos te mukhena pratigarjitum /
kalakino jaasyeti pratiedhopamaiva s // 2.34 //
[- capam]
mgekaka te vaktram mgeaivkita a /
tathpi sama evsau notkarti capam // 2.35 //
[- tattvkhynopam]
na padma mukham eveda na bhgau caku ime /
iti vispaasdyt tattvkhynopamaiva s // 2.36 //
[- asdhraopam]
candrravindayo kntim atikramya mukha tava /
tmanaivbhavat tulyam ity asdhraopam // 2.37 //
[- abhtopam]
sarvapadmaprabhsra samhta iva kvacit /
tvadnana vibhtti tm abhtopam vidu // 2.38 //
[- asabhvitopam]
candrabimbd iva via candand iva pvaka /
paru vg ito vaktrd ity asabhvitopam // 2.39 //
[- bahpam]
candanodakacandru- candrakntditala /
sparas tavety atiaya bodhayant bahpam // 2.40 //
[- vikriyopam]
candrabimbd ivotkra padmagarbhd ivoddhtam /
tava tanvagi vadanam ity asau vikriyopam // 2.41 //

[- mlopam]
py tapa ivhnva p vyomnva vsara /
vikramas tvayy adhl lakmm iti mlopam mat // 2.42 //
[- vkyrthopam; zwei Arten]
vkyrtheaiva vkyrtha ko 'pi yady upamyate /
eknekevaabdatvt s vkyrthopam dvidh // 2.43 //
[- (1.) vkyrthopam mit einem iva]
tvadnanam adhrkam virdaanaddhiti /
bhramadbhgam ivlakya- kesara bhti pakajam // 2.44 //
[- (2.) vkyrthopam mit mehreren iva]
naliny iva tanvagys tasy padmam ivnanam /
may madhuvrateneva pya pyam aramyata // 2.45 //
[- prativastpam]
vastu kicid upanyasya nyasant tatsadharmaa /
smyaprattir astti prativastpam yath // 2.46 //
naiko 'pi tvdo 'dypi jyamneu rjasu /
nanu dvityo nsty eva prijtasya pdapa // 2.47 //
[- tulyayogopam]
adhikena samktya hnam ekakriyvidhau /
yad bruvanti smt seya tulyayogopam yath // 2.48 //
divo jgarti rakyai pulomrir bhuvo bhavn /
asurs tena hanyante svaleps tvay np // 2.49 //
[- hetpam]
knty candramasa dhmn srya dhairyea cravam /
rjann anukaroti sai hetpam mat // 2.50 //
na ligavacane bhinne na hndhikatpi v /
upamdanyla yatrodvego na dhmatm // 2.51 //
strva gacchati aho 'ya vakty e str pumn iva /
pr iva priyo 'yam me vidy dhanam ivrjitam // 2.52 //
bhavn iva mahpla devarjo virjate /
alam aumata kakm rohu tejas npa // 2.53 //
ity evam dau saubhgya na jahty eva jtucit /
asty eva kvacid udvega prayoge vgvid yath // 2.54 //
hasva dhavala candra sarsvmala nabha /
bhartbhakto bhaa veva khadyoto bhti bhnuvat // 2.55 //
da varjyate sadbhi kraa tatra cintyatm /
guadoavicrya svayam eva manibhi // 2.56 //
ivavadvyathabd samnanibhasanibh /
tulyasakanika- prakapratirpak // 2.57 //
pratipakapratidvadvi- pratyankavirodhina /
sadksadasavdi- sajtynuvdina // 2.58 //
pratibimbapraticchanda- sarpasamasamit /

salakaasadkbha- sapakopamitopam // 2.59 //


kalpadeyadeydi prakhyapratinidh api /
savaratulatau abdau ye cnynrthavdina // 2.60 //
samsa ca bahuvrhi akavadandiu /
spardhate jayati dvei druhyati pratigarjati // 2.61 //
kroaty avajnti kadarthayati nindati /
viambayati sadhatte hasatryaty asyati // 2.62 //
tasya muti saubhgya tasya knti vilumpati /
tena srdha vighti tul tendhirohati // 2.63 //
tatpadavym pada dhatte tasya kak vighate /
tam anvety anubadhnti tacchla tanniedhati // 2.64 //
tasya cnukarotti abd sdyam cak /
upamym ime prokt kavn buddhisaukhyad // 2.65 //
[rpaka]
[- samastarpaka]
upamaiva tirobhta- bhed rpakam ucyate /
yath bhulat pi- padma caraapallava // 2.66 //
[- asamastarpaka]
agulya pallavny san kusumni nakhrcia /
bh late vasantars tva na pratyakacri // 2.67 //
[- samastavyastarpaka]
ity etad asamastkhya samasta prvarpakam /
smita mukhendor jyotsneti samastavyastarpakam // 2.68 //
[- sakalarpaka]
tmrgulidalarei nakhaddhitikesaram /
dhriyate mrdhni bhplair bhavaccaraapakajam // 2.69 //
agulydau dalditva pde cropya padmatm /
tadyogyasthnavinysd etat sakalarpakam // 2.70 //
[- avayavarpaka]
akasmd eva te cai sphuritdharapallavam /
mukha muktruco dhatte gharmmbhakaamajar // 2.71 //
majarktya gharmmbha pallavktya cdharam /
nnyath ktam atrsyam ato 'vayavarpakam // 2.72 //
[- avayavirpakam]
valgitabhru galadgharma- jalam lohitekaam /
vivti (!) madvasthm idam vadanapakajam // 2.73 //
aviktya mukhgni mukham evravindatm /
sd gamitam atredam ato 'vayavirpakam // 2.74 //
[- ekgarpaka]
madapalagaena raktanetrotpalena te /
mukhena mugdha so 'py ea jano rgamaya kta // 2.75 //
ekgarpaka caitad eva dviprabhtny api /
agni rpayanty atra yogyogau bhidkarau // 2.76 //

[- yuktarpaka]
smitapupojjvala lola- netrabhgam ida mukham /
iti pupadvireph sagaty yuktarpakam // 2.77 //
[- ayuktarpaka]
idam rdrasmitajyotsna snigdhanetrotpala mukham /
iti jyotsnotpalyogd ayukta nma rpakam // 2.78 //
[- viamarpaka]
rpad agino 'gn rparparayt /
rpaka viama nma lalita jyate yath // 2.79 //
madaraktakapolena manmathas tvanmukhendun /
nartitabhrlatenla marditu bhuvanatrayam // 2.80 //
[- savieaarpaka]
haripda irolagna- jahnukanyjaluka /
jayaty asuraniaka- surnandotsavadhvaja // 2.81 //
vieaasamagrasya rpa ketor yaddam /
pde tadarpad etat savieaarpakam // 2.82 //
[- viruddharpaka]
na mlayati padmni na nabho 'py avaghate /
tvanmukhendur mamsn harayaiva kalpate // 2.83 //
akriy candrakrym anyakryasya ca kriy /
atra sadaryate yasmd viruddha nma rpakam // 2.84 //
[- heturpaka]
gmbhryea samudro 'si gauravesi parvata /
kmadatvc ca loknm asi tva kalpapdapa // 2.85 //
gmbhryapramukhair atra hetubhi sgaro giri /
kalpadruma ca kriyate tad ida heturpakam // 2.86 //
[- iarpaka]
rjahasopabhogrtha bhramaraprrthyasaurabham /
sakhi vaktrmbujam ida taveti liarpakam // 2.87 //
ia sdharmyavaidharmya- darand gauamukhyayo /
upamvyatirekkhya rpakadvitaya yath // 2.88 //
[- upamrpaka]
ayam lohitacchyo madane mukhacandram /
sanaddhodayargasya candrasya pratigarjati // 2.89 //
[- vyatirekarpaka]
candram pyate devair may tvanmukhacandram /
asamagro 'py asau avad ayam pramaala // 2.90 //
[- keparpaka]
mukhacandrasya candratvam ittham anyopatpina /
na te sundari savdty etad keparpakam // 2.91 //

[- samdhnarpaka]
mukhendur api te cai m nirdahati nirdayam /
bhgyadon mamaiveti tat samdhnarpakam // 2.92 //
[- rpakarpaka]
mukhapakajarage 'smin bhrlatnartak tava /
llntya karotti ramya rpakarpakam // 2.93 //
[- pahnavarpaka]
naitan mukham ida padma na netre bhramarv imau /
etni kesary eva nait dantrcias tava // 2.94 //
mukhditva nivartyaiva padmditvena rpat /
udbhvitaguotkara tat tv pahnavarpakam // 2.95 //
na paryanto vikalpn rpakopamayor ata /
dimtra darita dhrair anuktam anumyatm // 2.96 //
[dpaka]
jtikriyguadravya- vcinaikatra vartin /
sarvavkyopakra cet tad hur dpaka yath // 2.97 //
[- didpaka: jti]
pavano dakia para jra harati vrudh /
sa evvanatgn mnabhagya kalpate // 2.98 //
[- didpaka: kriy]
caranti caturambhodhi- velodyneu dantina /
cakravldrikujeu kundabhso gu ca te // 2.99 //
[- didpaka: gua]
ymal prveybhir dio jmtapaktibhi /
bhuva ca sukumrbhir navadvalarjibhi // 2.100 //
[- didpaka: dravya]
viun vikramasthena dnavn vibhtaya /
kvpi nt kuto 'py sann nt daivatarddhaya // 2.101 //
ity didpakny uktny eva madhyntayor api /
vkyayor darayiyma kni cittni tadyath // 2.102 //
[- madhyadpaka: jti]
ntyanti niculotsage gyanti ca kalpina /
badhnanti ca payodeu do harrugarbhi // 2.103 //
[- madhyadpaka: kriy]
mando gandhavaha kro vahnir indu ca jyate /
carccandanapta ca astrapta pravsinm // 2.104 //
[- antadpaka: dravya (Komm.: jti)]

jala jaladharodgra kula ghaikhainm /


cala ca tait dma bala kusumadhanvana // 2.105 //
[- antadpaka: kriy]
tvay nlotpala kare smarestra arsane /
maypi marae cetas trayam etat sama ktam // 2.106 //
[- (didpaka): mldpaka]
ukla vetrcio vddhyai paka pacaarasya sa /
sa ca rgasya rgo 'pi yn ratyutsavariya // 2.107 //
ity didpakatve 'pi prvaprvavyapeki /
vkyaml prayukteti tan mldpaka matam // 2.108 //
[- viruddhrthadpaka]
avalepam anagasya vardhayanti balhak /
karayanti tu gharmasya mrutoddhtakar // 2.109 //
avalepapadentra balhakapadena ca /
kriye viruddhe sayukte tad viruddhrtha dpakam // 2.110 //
[- ekrthadpaka]
haraty bhogam n ghti jyoti gaam /
datte cdya me prn asau jaladharval // 2.111 //
anekaabdopdnt kriyaikaivtra dpyate /
yato jaladharvaly tasmd ekrthadpakam // 2.112 //
[- lirthadpaka]
hdyagandhavahs tugs tamlaymalatvia /
divi bhramanti jmt bhuvi caite matagaj // 2.113 //
atra dharmair abhinnnm abhr dantin tath /
bhramaenaiva sabandha iti lirthadpakam // 2.114 //
anenaiva prakrea em api dpake /
vikalpnm avagatir vidhtavy vicakaai // 2.115 //
[vtti]
arthvtti padvttir ubhayvttir eva ca /
dpakasthna eveam alakratraya yath // 2.116 //
[- arthvtti]
vikasanti kadambni sphuanti kuajadrum /
unmlanti ca kandalyo dalanti kakubhni ca // 2.117 //
[- padvtti]
utkahayati meghn ml vnda kalpinm /
yn cotkahayaty eva mnasa makaradhvaja // 2.118 //
[- ubhayvtti (artha u. pada)]
jitv viva bhavn atra viharaty avarodhanai /
viharaty apsarobhis te ripuvargo diva gata // 2.119 //
[kepa]

pratiedhoktir kepas traiklypekay tridh /


athsya punar kepya- bhednantyd anantat // 2.120 //
[- vttkepa]
anaga pacabhi pupair viva vyajayateubhi /
ity asabhvyam atha v vicitr vastuaktaya // 2.121 //
ity anagajayyoga- buddhir hetubald iha /
pravttaiva yad kipt vttkepa sa da // 2.122 //
[- vartamnkepa]
kuta kuvalaya kare karoi kalabhii /
kim apgam aparyptam asmin karmai manyase // 2.123 //
sa vartamnkepo 'ya kurvaty evsitotpala /
kare kcit priyeaiva cukrea rudhyate // 2.124 //
[- bhaviyadkepa]
satya bravmi na tva m drau vallabha lapsyase /
anyacumbanasakrnta- lkraktena caku // 2.125 //
so 'ya bhaviyadkepa prg evtimanasvin /
kadcid apardho 'sya bhvty evam arunddhayat // 2.126 //
[- dharmkepa]
tava tanvagi mithyaiva rham ageu mrdavam /
yadi satya mdny eva kim ake rujanti mm // 2.127 //
dharmkepo 'yam kiptam agangtramrdavam /
kmukena yad atraiva karma tadvirodhin // 2.128 //
[- dharmykepa]
sundar s bhavaty eva viveka kena jyate /
prabhmtra hi tarala dyate na tadraya // 2.129 //
dharmykepo 'yam kipto dharm dharma prabhhvayam /
anujyaiva yad rpam atycarya vivakat // 2.130 //
[- krakepa]
caku tava rajyete sphuraty adharapallava /
bhruvau ca bhugne na tathpy aduasysti me bhayam // 2.131 //
sa ea krakepa pradhna kraa bhiya /
svpardho niiddho 'tra yat priyea payas // 2.132 //
[- krykepa]
dre priyatama so 'yam gato jaladgama /
d ca phull nicul na mt csmi ki nv idam // 2.133 //
krykepa sa kryasya maraasya nivartant /
tatkraam upanyasya drua jaladgamam // 2.134 //
[- anujkepa]
na cira mama tpya tava ytr bhaviyati /
yadi ysyasi ytavyam alam akaytra te // 2.135 //
ity anujmukhenaiva kntasykipyate gati /
maraa scayantyaiva so 'nujkepa ucyate // 2.136 //

[- prabhutvkepa]
dhana ca bahu labhya te sukha kema ca vartmani /
na ca me prasadehas tathpi priya m sma g // 2.137 //
ity cakay hetn priyaytrnubandhina /
prabhutvenaiva ruddhas tat prabhutvkepa ucyate // 2.138 //
[- andarkepa]
jvit balavat dhan durbal mama /
gaccha v tiha v knta sva1vasth tu nivedit // 2.139 //
asv andarkepo yad andaravad vaca /
priyapraya rundhaty prayuktam iha raktay // 2.140 //
[- rvacankepa]
gaccha gacchasi cet knta panthna santu te iv /
mampi janma tatraiva bhyd yatra gato bhavn // 2.141 //
ity rvacankepo yad rvdavartman /
svvasth scayantyaiva kntaytr niidhyate // 2.142 //
[- parukepa]
yadi satyaiva ytr te kpy any mgyat tvay /
aham adyaiva ruddhsmi randhrpekea mtyun // 2.143 //
ity ea parukepa parukaraprvakam /
kntasykipyate yasmt prasthna premanighnay // 2.144 //
[- scivykepa]
// 2.145 // ... // 2.309 // missing
[lea (= lia)]
liam iam anekrtham ekarpnvita vaca /
tad abhinnapada bhinna- padapryam iti dvidh // 2.310 //
[- abhinnapadalea]
asv udayam rha kntimn raktamaala /
rj harati lokasya hdaya mdubhi karai // 2.311 //
[- bhinnapadalea]
do(3)karea sabadhnan[n / n]a[]katrapathavartin /
raj pradoo mm ittham apriya ki na bdhate // 2.312 //
upamrpakkepa- vyatirekdigocar /
prg eva darit le daryante kecanpare // 2.313 //
asty abhinnakriya kacid aviruddhakriyo 'para /
viruddhakarm csty anya leo niyamavn api // 2.314 //
niyamkeparpoktir avirodh virodhy api /
te nidaranev eva rpam vir bhaviyati // 2.315 //
[- abhinnakriyalea]
vakr svabhvamadhur asantyo rgam ulbaam /
do dtya ca karanti kntbhi preit priyn // 2.316 //

[- aviruddhakriyalea]
madhur rgavardhinya komal kokilgira /
karyante madakal liyante csiteka // 2.317 //
[- viruddhakarmalea]
rgam darayann ea vruyogavardhitam /
tirobhavati gharmur agajas tu vijmbhate // 2.318 //
[- niyamavacchlea]
nistriatvam asv eva dhanuy evsya vakrat /
arev eva narendrasya mrgaatva ca vartate // 2.319 //
[- niyamkeparpoktilea]
padmnm eva daeu kaakas tvayi rakati /
athav dyate rgi- mithunliganev api // 2.320 //
[- avirodhilea]
mahbhd bhrikaakas tejasv niyatodaya /
daka prajpati cst svm aktidhara ca sa // 2.321 //
[- virodhilea]
acyuto 'py avacched rjpy aviditakaya /
devo 'py avibudho jaje akaro 'py abhujagavn // 2.322 //
[vieokti]
guajtikriydn yatra vaikalyadaranam /
vieadaranyaiva s vieoktir iyate // 2.323 //
[- vieokti: gua]
na kahora na v tkam yudha pupadhanvana /
tathpi jitam evsd amun bhuvanatrayam // 2.324 //
[- vieokti: jti]
na devakanyak npi gandharvakulasabhav /
tathpy e tapobhaga vidhtu vedhaso 'py alam // 2.325 //
[- vieokti: kriy]
na baddh bhrukuir npi sphurito daanacchada /
na ca raktbhavad dir jita ca dviat balam // 2.326 //
[- vieokti: dravya]
na rath na ca mtag na hay na ca pattaya /
strm apgadyaiva jyate jagat trayam // 2.327 //
[- vieokti: hetu]
ekacakro ratho yant vikalo viam hay /
krmaty eva tejasv tathpy arko nabhastalam // 2.328 //
sai hetuvieoktis tejasvti vieat /
aya eva kramo 'nye bhednm api kalpate // 2.329 //
[tulyayogit]

vivakitaguotkair yat samktya kasyacit /


krtana stutinindrtha s mat tulyayogit // 2.330 //
yama kubero varua sahasrko bhavn api /
bibhty ananyaviay lokapla iti rutim // 2.331 //
sagatni mgk taidvilasitni ca /
kaadvaya na tihanti ghanrabdhny api svayam // 2.332 //
[virodhacakra]
viruddhn padrthn yatra sasargadaranam /
vieadaranyaiva sa virodha smto yath // 2.333 //
kjita rjahasn vardhate madamajulam /
kyate ca mayr rutam utkrntasauhavam // 2.334 //
prveyair jaladharair ambara durdinyate /
rgea punar krnta jyate jagatm mana // 2.335 //
tanumadhya pthuroi raktauham asitekaam /
natanbhi vapu str ka na hanty unnatastanam // 2.336 //
mlabhu rambhoru padmotpalamukhekaam /
api te rpam asmkam tanvi tpya kalpate // 2.337 //
udynamrutoddht ctacampakareava /
udarayanti pnthnm aspanto 'pi locane // 2.338 //
krjunnuraktpi di karvalambin /
yti vivasanyatva kasya te kalabhi // 2.339 //
ity anekaprakro 'yam alakra pratyate /
[aprastutapraas]
aprastutapraas syd apraknteu y stuti // 2.340 //
sukha jvanti hari vanev aparasevina /
arthair ayatnasulabhair jaladarbhkurdibhi // 2.341 //
seyam aprastutaivtra mgavtti praasyate /
rjnuvartanaklea- nirviena manasvin // 2.342 //
[vyjastuti]
yadi nindann iva stauti vyjastutir asau stut /
dobhs gu eva labhante yatra sanidhim // 2.343 //
tpasenpi rmea jiteya bhtadhri /
tvay rjpi seveya jit m bhn madas tava // 2.344 //
pusa purd cchidya rs tvay paribhujyate /
rjann ikvkuvaasya kim ida tava yujyate // 2.345 //
bhujagabhogasasakt kalatra tava medin /
ahakra par koim rohati kutas tava // 2.346 //
iti lenuviddhnm anye copalakyat /
vyjastutiprakrm aparyanta pravistara // 2.347 //
[nidarana]
arthntarapravttena kicit tatsada phalam /
sad asad v nidaryeta yadi tat syn nidaranam // F H //
udayann eva savit padmev arpayati riyam /
vibhvayitum ddhn phala suhdanugraham // 2.349 //
yti candrubhi sp dhvntarj parbhavam /

sadyo rjaviruddhn scayanti durantatm // 2.350 //


[sahokti]
sahokti sahabhvasya kathana guakarmam /
arthn yo vinimaya parivttis tu s yath // 2.351 //
saha drgh mama vsair im saprati rtraya /
pur ca mamaivgai saha t candrabha // 2.352 //
vardhate saga pnthn mrchay ctamajar /
patanti ca sama tem asubhir malaynil // 2.353 //
kokillpasubhag sugandhivanavyava /
ynti srdha jannandair vddhi surabhivsar // 2.354 //
ity udhtayo datt sahokter atra kcana /
[parivtti]
kriyate parivtte ca kicid rpanirpaam // 2.355 //
astraprahra dadat bhujena tava bhbhujm /
cirrjita hta te yaa kumudapuram // 2.356 //
[s]
r nmbhilaite vastuny asana yath /
ptu va parama jyotir avmanasagocaram // 2.357 //
[sasi]
ananvayasasadehv upamsv eva daritau /
upamrpaka cpi rpakev eva daritam // 2.358 //
utprekbheda evsv utprekvayavo 'pi ca /
nnlakrasasi sasis tu nigadyate // 2.359 //
aggibhvvasthna sarve samakakat /
ity alakrasaser lakay dvay gati // 2.360 //
kipanty aravindni tava mugdhe mukhariyam /
koadaasamagr kim em asti dukaram // 2.361 //
(limpatva tamo 'gni varatvjana nabha /
asatpuruaseveva dir niphalat gat // 2.362 //)
lea sarvsu puti priyo vakroktiu riyam /
bhinna dvidh svabhvoktir vakrokti ceti vmayam // 2.363 //
[bhvika]
bhvikatvam iti prhu prabandhaviaya guam /
bhva kaver abhiprya kvyev siddhi ya sthita // 2.364 //
parasparopakritva sarve vastuparvam /
viean vyarthnm akriy sthnavaran // 2.365 //
vyaktir uktikramabald gambhrasypi vastuna /
bhvyattam ida sarvam iti tad bhvika vidu // 2.366 //
yac ca sadhyagavttyaga- lakadygamntare /
vyvaritam ida ceam alakratayaiva na // 2.367 //
panth sa ea vivta parimavtty sakipya vistaram anantam alakriy /
vcm attya viaya parivartamnn abhysa eva vivartum ala vien // 2.368 //
// ity cryadaina ktau kvydare 'rthlakravibhgo nma dvitya pariccheda //

You might also like