Jeerj %eeveesoe evLeceeuee kee heg<he veb.

418
ISBN-978-93-84003-06-7

echeehegj leerLe& heefjee

SJeb hetpee
-emlegefle-

e%eeeceCeer Deeefe&kee eer evoveeceleer ceeleepeer

pewveOece& kes 12JeW leerLekej YeieJeeve Jeemeghetpe keer hebekeueeCeke mes heefJe$e Yetefce hej
pewve meceepe keer meJeexe meeOJeer eeefj$eeefvkee hejcehetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer
kes heeJeve esjCee mes efveefce&le 31 heg Gegbie YeieJeeve Jeemeghetpe keer hebekeueeCekeeeflee heeuiegve
ke=. 13 mes heeuiegve Meg. 3 (27 hejJejer mes 3 ceee& 2014) leke kes MegYeeJemej hej ekeeefMele

efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve eje mebeeefuele

Jeerj %eeveesoe evLeceeuee

Fme evLeceeuee ceW efoiecyej pewve Dee<e&ceeie& kee hees<eCe kejves Jeeues efnvoer,
mebmke=le, eeke=le, keVe[, Debespeer, iegpejeleer, ceje"er Deeefo Yee<eeDeeW
kes veee, efmeevle, DeOeelce, Yetieesue-Keieesue, JeekejCe Deeefo
efJe<eeeW hej ueIeg SJeb Je=nod ebLeeW kee cetue SJeb DevegJeeo meefnle
ekeeMeve neslee nw~ mecee-mecee hej Oeeefce&ke
ueeskeesheeesieer ueIeg hegefmlekeeSB Yeer
ekeeefMele nesleer jnleer nQ~

-: mebmLeeefhekee SJeb esjCeeeesle :-

hejcehetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe eer %eeveceleer ceeleepeer

(oes yeej [er.efued. keer ceeveo GheeefOe mes Deuebke=le)

-: ceeie&oMe&ve :-

e%eeeceCeer Deeefe&kee eer evoveeceleer ceeleepeer

(heerSe.[er. keer ceeveo GheeefOe mes Deuebke=le)

-: efveoxMeke SJeb mecheeoke:-

kece&eesieer heer"eOeerMe mJeefmleeer jJeervkeerefle& mJeeceerpeer

-ekeeMekeefoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve

-: eyebOe mecheeoke :-

pecyeterhe-nefmleveehegj (cesj") G.e.

heesve veb.- (01233) 280184, 280994

peerJeve ekeeMe pewve

Website : www.jambudweep.org, E-mail : [email protected]

Facebook : jaintirthjambudweep

meJee&efOekeej ekeeMekeeOeerve

eLece mebmkejCe
1100 eefleeeB

Jeerj efve. meb. 2540

heeuiegve Meg. le=leeree, 3 ceee& 2014

cetue
20/-.

kecheesefpebie - %eeveceleer vesJeke&

pecyeterhe-nefmleveehegj (cesj") G.e.

(3)

(4)

mecheeokeere

emleeJevee

-heer"eOeerMe mJeefmle eer jJeervkeere|le mJeeceerpeer

-Deee|ekee megeleceleer

Den&vlees cebieueb kegeg&: efmee: kegeg&Me cebieueced~

Deeeeee&: hee"keeMeeefhe meeOeJees cece cebieueced~~
Jele&ceeve ceW meYeer ceveg<eeW kee peerJeve cebieueceeer nes, Fmekes efueS osJeoMe&ve,
YeieJeeve kee DeefYe<eske, hetpeve, YeieJeeve keer Yeefe, ceC[ue efJeOeeveeW kee Deeeespeve
cebieue meeOeve nQ~ efpevesvosJe keer Yeefe, mlegefle kece&efvepe&je ceW efJeMes<e keejCe nQ~
yeermeJeeR meoer kes eLeceeeee& eeefj$e eeJeleea Deeeee& eer Meeefvlemeeiej peer
cenejepe kes eLece heefMe<e Deeeee& eer Jeerjmeeiej peer cenejepe kes kejkeceueeW mes
oeref#ele pewve meceepe keer meJeexe meeOJeer hejce hetpe eeefj$e eefvkee ieefCeveerecegKe
eer %eeveceleer ceeleepeer nQ~ hetpe ceeleepeer kes kejkeceueeW mes oeref#ele e%eeeceCeer
Deee|ekee eer eboveeceleer ceelee peer nQ efpevneWves Deheveer jeveeDeeW mes meeefnle peiele
kees Deuebke=le efkeee nw~ ebLeeW kee uesKeve, DevegJeeo, mecheeove Deeefo kejkes efpeveOece&,
efpeveeiece keer eYeeJevee keer nw~
eeJeCe megoer ieejme 17 Deiemle, meved 2013 kees hetpe e%eeeceCeer Deee|ekee
eer eboveeceleer ceeleepeer kee 25 Jeeb jpele oer#ee ceneslmeJe ceveeee ieee efpemeceW hetpe
ceeleepeer keer ke=efleeeW kees, DeodYegle keee& #eceleeDeeW kees, Gvekeer e%ee yegef kees osKeles
ngS hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer keer heeJeve esjCee mes mebIemLe meeOegDeeW,
efJeodJeie& SJeb meceepe kes eje e%ee hege ebLe kees hetpe ceeleepeer kes kejkeceueeW
ceW mecee|hele efkeee ieee~
Jele&ceeve ceW hetpe eboveeceleer ceeleepeer kes eje pewve FvmeeFkeueesheeref[ee (pewve
efJeMJe keesMe) hej Je=nled mlej hej keee& efkeee pee jne nw~ Fmekes Devoj pewveOece&,
efpeveeieceefpeveJeeCeer, Yepeve, mlegefle, %eeve keer yeeleW, meeOegDeeW kes heefjee, leerLe& kes
heefjee Deeefo yengle meer meeceeer GheueyOe nQ, efpemes Deehe Iej yew"s Fvjves hej
osKekej ueeYe eehle kej mekeles nQ~
hetpe ceeleepeer eje emlegle en echeehegjer leerLe& heefjee SJeb hetpee meYeer kes
efueS ueeYekeejer nes ener cebieue YeeJevee nw~ Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee efove otveer jele
eewiegveer Je=ef kejs, ener efpevesvosJe mes cebieue eeLe&vee nw~

ebh eehegj ceW Jemegh etp e efhelee, Deew emet peeeJeefle Fv veefcele~
Deemee{ Jeoer " kees eYeg ves, ceeB ieYe& eJesMe efkeee megjvele~~
heeuiegve Jeefo eewome pevce efueee, Fme efleefLe kees ner efpeveJesMe Oeje~
efmele ceeIe efleeree kes eYeg kees, kesJeue ue#ceer ves mJeeb Jeje~~
pewveOece& kes 12JeW leerLekej YeieJeeve Jeemeghetpe ves echeehegjer ceW pevce efueee~
Jele&ceeve keeue keer eewyeermeer ceW YeieJeeve Jeemeghetpe Ssmes leerLekej nQ efpevekes heeBeeW ner
keueeCeke echeehegj ceW ngS nQ Deewj hebeyeeueeefle leerLekej ceW eLece yeeueeefle eer
Jeemeghetpe YeieJeeve ngS nQ~
pewve meceepe keer meJeexe meeOJeer eeefj$eeefvkee hejce hetpe 105 ieefCeveerecegKe
eer %eeveceleer ceeleepeer keer eLece Deee|ekee efMe<ee e%eeeceCeer hetpe Deee|ekee eer
eboveeceleer ceeleepeer ves Fme echeehegj leerLe& heefjee SJeb hetpee hegmleke leweej kejkes
oer nw~ Fme hegmleke ceW meJe&eLece YeieJeeve Jeemeghetpe keer hebekeueeCeke Yetefce
echeehegj leerLe& hetpee kes yeeo hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer eje jefele
Jeemeghetpe YeieJeeve keer hetpee, hebekeueeCeke kes DeIe& nQ~ Fmekes yeeo hetpe
eboveeceleer ceeleepeer eje jefele cebieueen Deefj<efveJeejke eer Jeemeghetpe YeieJeeve
keer hetpee nw~ hetpee kes yeeo YeieJeeve Jeemeghetpe keer SJeb echeehegj leerLe& keer cebieue
Deejleer nw~ hegve: hebekeueeCeke mes mecyeefvOele SJeb leerLe& echeehegjer mes mecyeefvOele keF&
Ske Yepeve nQ~
echeehegjer ceW hejcehetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer keer heeJeve esjCee
mes, eer efJeveeso mes"er [erceehegj heefjJeej kes meewpeve mes YeieJeeve Jeemeghetpe keer 31
heg Gegbie efJeMeeue efpeveeeflecee kee efvecee&Ce ngDee nw~ efpevekee hebekeueeCeke
ceneslmeJe heeuiegve Jeoer $eeesoMeer mes heeuiegve Meg. le=leeree (27 hejJejer 2014) leke
nes jne nw~ Fme Gheue#e ceW meceeesefele Fme hegmleke kee ekeeMeve efkeee pee jne
nw, pees efke yengle ner Gheeesieer hegmleke nw~
hetpe e%eeeceCeer Deee|ekee eer eboveeceleer ceeleepeer ves Yeer 100 mes DeefOeke
ebLeeW keer jevee keer nw~ hetpee, efJeOeeve, Yepeve, Deejleer, eeueermee Deeefo meYeer
jeveeSB Ske mes Ske ye{kej SJeb Delevle YeeJehetCe& nQ~ hetpe ceeleepeer eje jefele

(5)

(6)

Ceceeskeej eeueermee, meccesoefMeKej eWke Jevovee lees pevepeve kes efueS Deefle ner efee
jevee nes ieF& nw~ echeehegjer leerLe& hetpee ceW megvoj YeeJeeW kes meeLe hetpe ceeleepeer ves
efueKee nw
echeehegj veiejer Jeemeghetpe kes pevce mes Oeve ngF& nw
echeehegj veiejer..........
efpeve Meemeve kes yeejnJeW leerLekej eer Jeemeghetpe mJeeceer~
Gvekes heeBeeW keueeCeke mes, echeehegj keer Oejleer veeceer~~
Jemeghetpe efhelee kes meeLe peeeJeefle ceelee Oeve ngF& nQ~~
echeehegj veiejer...........
peeceeuee ceW Jeemeghetpe YeieJeeve kee hetje peerJeve heefjee meceeefnle nw~ peye
leerLekej Jeemeghetpe kee pevce ngDee leye meewOece& Fv kee Deemeve keefchele ngDee Deewj
Gmeves FveCeer meefnle SJeb osJeheefjkej meefnle echeehegjer veiejer ceW Deekej pevcekeueeCeke
kee Ketye GlmeJe ceveeee, Oevekegyesj ves jlveeW keer Je=ef< keer Deewj efhej megces heJe&le
hej ues peekej 1008 keueMeeW mes vJenve kejkes efoJe Jem$eeYet<eCe henveekej
Jeemeghetpe en veecekejCe efkeee~ YeieJeeve yeeheve ceW osJe yeeuekeeW kes meeLe eer[e
kejles Les~ YeieJeeve kes JeeeYet<eCe mJeie& mes Deeles Les~ YeieJeeve kes yeeuekeeue kee
JeCe&ve Deefleere nw~ egJeeJemLee ceW YeieJeeve ves ceelee efhelee kes kenves hej Yeer efJeJeen
veneR efkeee, yeeue yeeeejer jnkej lehe kejkes Ieeefleee keceeX kee veeMekej kesJeue%eeve
kees eie efkeee Deewj efhej DeIeeefleee keceeX kee Yeer veeMekej cees#eOeece kees eehle
kej efueee~ echeehegj kes efveke ner ceboejefieefj heJe&le nw, peneB mes YeieJeeve cees#e ieS~
es oesveeW ner Jele&ceeve ceW YeieJeeve Jeemeghetpe kes leerjLe nQ~ YeieJeeve kes hebekeueeCeke
mes heefJe$e echeehegjer leerLe& keer Jevovee meYeer kees DeJeMe kejvee eeefnS~
echeehegjer leerLe& heefjee SJeb hetpee meYeer kes efueS cebieuekeejer nes~ hetpe
ceeleepeer oerIee&eg neW, mJemLe jnW, ener efpevesvosJe mes cebieue eeLe&vee nw~

oes Meyo
-ye. keg. yeervee pewve (mebIemLe)
echeehegjer Fke cee$e Ssmee leerLe& nw heeJeve~
peneB Jeemeghetpe eYeg kes ngS heeBeeW keueeCeke~~
echeehegjer ceW ceevee ceboejefieefj mLeue~
hetp etB peneB eefm e Jeemeghetp e Oece&mLeue~~
YeieJeeve ceneJeerj kes Meemeve ceW efpeveOece&, efpeveeiece keer efJeMes<e eYeeJevee kejves
Jeeueer pewve meceepe keer meJeexe meeOJeer hejce hetpe ieefCeveer ecegKe eer %eeveceleer
ceeleepeer nQ~ ceeleepeer keer efMe<ee SJeb ie=nmLeeJemLee keer eser yenve hetpe e%eeeceCeer
Deee|ekee eer eboveeceleer ceeleepeer nQ efpevneWves hetpe ceeleepeer kes heo efevneW hej eueles
ngS hetpe ceeleepeer keer heeJeve esjCee mes Deveske hetpee efJeOeeve, Yepeve, eeueermee,
Deejleer Deeefo keer jevee keer nw~ <edKeC[eiece met$e ebLe keer efmeevleefevleeceefCe
mebmke=le erkee keer efnvoer erkee keer nw~ meceemeej ebLe kee heeevegJeeo efkeee nw~
hetpe ceeleepeer eje jefele ceneJeerj mlees$e hej mebmke=le-efnvoer oesveeW erkee efueKeer
nw~ veJeen Meebefle efJeOeeve, Yeeecej efJeOeeve, ceveeskeeceveeefmeef efJeOeeve, meesuenkeejCe
efJeOeeve, oMeue#eCe efJeOeeve Deeefo efJeOeeveeW keer jevee keer nw~ meYeer hetpee efJeOeeveeW
ceW Meyo meew<"Je Fleves megvoj nQ efke hetpee he{ves ceW Deevevo Dee peelee nw~
ceQ Dehevee hejce meewYeeie ceeveleer ntb efke cegPes hetpe ceeleepeer kes kegue ceW pevce
uesves kee (ie=nmLeeJemLee keer Yeevpeer) nesves kee DeJemej eehle ngDee nw~ hetpe ceeleepeer
kes ejCe meeefveOe ceW 30 Je<eeX mes jnles ngS, yeeee& ele kees OeejCe kejles ngS
JeweeJe=efe, mJeeOeee kejles ngS ceQves Deheves peerJeve kees meeLe&ke efkeee nw~ hetpe
ceeleepeer mes ceQ ener eeLe&vee kejleer ntb efke cegPes Yeer MeerIe ner m$eer heee&e kee so kejves
Jeeueer SJeb mebmeej meceg kees heej kejves Jeeueer Deee|ekee oer#ee eehle nes~ hetpe
ceeleepeer kes oerIe& SJeb mJemLe peerJeve keer keecevee kejles ngS ceQ hetpe ceeleepeer kes
ejCeeW ceW keesefkeesef veceve kejleer ntB~
eer %eeveceleer ceele keer efMe<ee legcnW veceve~
legce yeeue yeeeeefjCeer ceelee legcnW veceve~~
efvepe veece kes Deveghe iegCe kees Oeejleer nes legce~
ce=oglee Je mejuelee iegCeeW mes meefnle ceele legce~~

(7)

(8)

hetpe e%eeeceCeer Deeefe&kee

efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve-mebef#ehle heefjee

eer evoveeceleer ceeleepeer kee mebef#ehle heefjee

-ye. keg. yeervee pewve (mebIemLe)
veece-e%eeeceCeer Deeefe&kee eer eboveeceleer ceeleepeer
oer#ee hetJe& veece-ye. keg. ceeOegjer Meeeer
pevceefleefLe-18-5-1958 (pes ke=<Cee DeceeJemee)
pevcemLeeve-efkewleveiej (yeejeyebkeer) G.e.
ceelee-efhelee-eerceleer ceesefnveer osJeer SJeb eer essueeue peer pewve
YeeF&-eej (kece&eesieer heer"eOeerMe mJeefmleeer jJeervkeerefle& mJeeceer peer, kewueeMeebo, mJe.ekeeMeebo,
megYee<eebo)
yenve-Dee" (ieefCeveer Deeefe&kee efMejesceefCe eer %eeveceleer ceeleepeer SJeb Deeefe&kee eer DeYeeceleer
ceeleepeer meefnle)
yeeee& ele-25 Deketyej 1969 kees peehegj ceW 2 Je<e& kee yeeee& ele SJeb meved 1971,
Depecesj ceW Deepevce yeeee& megiebOeoMeceer kees ieefCeveer Deeefe&kee eer %eeveceleer ceeleepeer mes~
Oeeefce&ke DeOeeve-1972 ceW meesueehegj mes Meeeer keer GheeefOe, 1973 cesW efJeeeJeeemheefle
keer GheeefOe~
efleere SJeb mehlece eeflecee kes ele-meved 1981 SJeb 1987 ceW ieefCeveer Deeefe&kee eer %eeveceleer
ceeleepeer mes~
Deeefe&kee oer#ee-nefmleveehegj ceW 13-8-1989, eeJeCe Meg. 11 kees ieefCeveer eer %eeveceleer
ceeleepeer mes~
e%eeeceCeer keer GheeefOe-1997 ceW eewyeerme keuhegce ceneceC[ue efJeOeeve kes heeeled jepeOeeveer
efouueer ceW hetpe ieefCeveer eer %eeveceleer ceeleepeer eje~
heerSe.[er. keer ceeveo GheeefOe-leerLekej ceneJeerj efJeeefJeeeuee cegjeoeyeeo eje 8 Deewue
2012 kees efJeeefJeeeuee ceW~
meeefnefleke eesieoeve-eeefj$eeefvkee, leerLekej pevceYetefce efJeOeeve, veJeenMeebefle efJeOeeve,
Yeeecej efJeOeeve, meceemeej efJeOeeve Deeefo 150 mes DeefOeke hegmlekeeW kee uesKeve, Jele&ceeve ceW hetpe
ieefCeveer eer %eeveceleer ceeleepeer eje <edKeC[eiece (eeeervelece pewve met$e ebLe) SJeb YeieJeeve
$e+<eYeosJe eefjleced keer mebmke=le erkeeDeeW kee efnvoer DevegJeeo keee&, meceemeej SJeb kegvokegvoceefCeceeuee
kee efnvoer heeevegJeeo, YeieJeeve ceneJeerj mlees$e keer mebmke=le SJeb efnvoer erkee, YeieJeeve ceneJeerj efnvoerDebespeer Meyokees<e, pewve JeefMe&he (Debespeer ceW hetpee, Yepeve, yeejnYeeJevee Deeefo), Yepeve (ueieYeie
1000), hetpeve, eeueermee, mlees$e Fleeefo uesKeve keer DeodYegle #ecelee, efnvoer Yee<ee kes meeLe-meeLe
Debespeer, mebmke=le Deeefo Yee<eeDeeW keer efmenmle uesefKekee, ieefCeveer %eeveceleer ieewjJe ebLe SJeb YeieJeeve
heee&veeLe le=leere meneeefyo ebLe keer eOeeve mecheeefokee~ Jele&ceeve ceW FvmeeFkeueesheeref[ee Dee@he pewefvepce
[e@ kee@ce (Dee@veueeF&ve pewve efJeekeesMe) kes mecheeove ceW mebueive~

-kece&eesieer heer"eOeerMe mJeefmleeer jJeervkeerefle& mJeeceerpeer

efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve keer mLeehevee hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer keer esjCee
mes meved 1972 ceW jepeOeeveer efouueer ceW ngF& Leer~ mebmLeeve kee cegKe keeee&uee meved 1974mes nefmleveehegj cesW eejbYe
ngDee~ Fme mebmLeeve kes Devleie&le Deveske ieefleefJeefOeeeB nefmleveehegj ceW leLee Deve$e eue jner nQ1. meved 1972 mes Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee kes Devleie&le eefleJe<e& ueeKeeW ebLe ekeeefMele nes jns nQ~
2. meved 1974 mes Fme mebmLeeve kes cegKehe$e kes he ceW mecei%eeve efnvoer ceeefmeke heef$ekee kee
efvejblej ekeeMeve nes jne nw~
3. meved 1974 mes 1985 leke nefmleveehegj ceW pecyeterhe jevee kee efvecee&Ce keee& ngDee~
4. meved 1974 mes Deye leke pecyeterhe jevee kes Deefleefje Deveske efpevecebefojeW kee efvecee&Ce ngDee nwkeceue cebefoj, leerve cetefle& cebefoj, Oeeve cebefoj, MeebefleveeLe cebefoj, Jeemeghetpe cebefoj, cebefoj, meneket
cebefoj, efJeeceeve yeerme leerLekej cebefoj, DeeefoveeLe cebefoj, Deeheo cebefoj, $e+<eYeosJe keerefle&mlebYe, mJeefCe&ce
lesjnerhe jevee, leerve ueeske jevee, veJeenMeebefle efpevecebefoj, eewyeerme leerLekej cebefoj SJeb eer MeebefleveeLekegbLegveeLe-DejnveeLe keer 31-31 heg Gegbie eefleceeDeeW keer mLeehevee ~
5. pecyeterhe hegmlekeeuee efpemeceW ueieYeie 15000 ebLe mebenerle nQ~
6. Ceceeskeej ceneceb$e yeQke efpemeceW YeeeW eje efueKekej Yespes iees kejes[eW Ceceeskeej ceb$e pecee efkees
peeles nQ~
7. mecee-mecee hej efMe#eCe-eefMe#eCe efMeefJejeW leLee mebieesefeeW kes Deeeespeve efkees peeles nQ~
8. eeef$eeeW kes Meg Yeespeve kes efueS jepee eseebme Yeespeveeuee kee mebeeueve~
9. eeef$eeeW kes "njves kes efueS DeeOegefveke megefJeOeeege [eruekeme heuewdme Jeeueer keF& Oece&MeeueeDeeW
leLee keesef"eeW SJeb yebieueeW kee efvecee&Ce efkeee ieee nw~
10. pecyeterhe heefjecee kes efueS veewkee efJenej, SsjeJele neLeer leLee ceveesjbpeve nsleg efceveer ^sve, Petues
Deeefo nQ~
11. leerLekej pevceYetefceeeW keer Jebovee SJeb Oeeefce&ke efheuceeW kee eoMe&ve kejves Jeeues efLeesj mes
meceefvJele ieefCeveer %eeveceleer nerjke peebleer Skemeesme~
12. ieefCeveer %eeveceleer efoiecyej pewve he$eeeej hejer#ee kesv kee mebeeueve~
13. Fb jves hej pew veOece& kes FvmeeFke uees heeref[eewww.encyclopediaofjainism.
(
com) kee efvecee& Ce~
efouueer, cesj", cegpehehejveiej, nefjej, PeeBmeer, eflepeeje Deeefo mes pecyeterhe mLeue leke Deeves kes
efueS efove Yej yemeW efceueleer jnleer nQ~
efo. pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve kes Devleie&le YeieJeeve ceneJeerj pevceYetefce kegC[uehegj (veeueboe)
efyenej ceW YeJe vebeeJele& cenue leerLe&, eeeie-Fueeneyeeo (G.e.) ceW efveefce&le leerLekej $e+<eYeosJe lehemLeueer
leerLe& leLee ceneJeerj peer DeefleMee #es$e kes ceneJeerj Oeece heefjmej ceW efveefce&le hebeyeeueeefle efoiecyej pewve
cebefoj kee mebeeueve neslee nw~ Jele&ceeve ceW Fme mebmLeeve kes Devleie&le meccesoefMeKej peerleerLe& hej Deeeee& eer
Meebeflemeeiej Oeece kee efvecee&Ce eejbYe efkeee pee jne nw~
pecyeterhe SJeb Deve jeveeDeeW kes oMe&ve nsleg nefmleveehegj heOeejkej DeeOeeeflceke SJeb Yeewefleke megKe
keer eeefhle kejW~

echeehegj leerLe& heefjee SJeb hetpee

(1)

`
leerLekej Jeemeghetpe pevceYetefce SJeb Gvekes hebekeueeCekeeW mes heeJeve

echeehegj leerLe& kee heefjee

echeehegj Yeejle keer eeeerve meebmke=efleke veieefjeeW ceW mes nw~ YeieJeeve $e+<eYeosJe
keer Dee%ee mes Fv ves efpeve 52 peveheoeW keer jevee keer Leer, GveceW Ske Debie peveheo
Yeer Lee efpemekeer jepeOeeveer echeeveiejer ceeveer peeleer nw~ yeejnJeW leerLekej YeieJeeve
Jeemeghetpe keer pevceYetefce nesves kee lees Fmes meewYeeie eehle nw ner, efkevleg eneB Gvekes
heeBeeW keueeCeke Yeer ngS nQ FmeefueS en heeJeve efme#es$e Yeer kenueelee nw~ efkemeer
leerLekej kes heeBeeW keueeCeke Ske ner peien nesves kee Fefleneme cee$e echeehegj ceW ner
efceuelee nw, Deve$e keneR veneR~
jepee Jemeghetpe SJeb jeveer peeeJeleer mes heeuiegve ke=<Cee elego&Meer kes efove
leerLekej Jeemeghetpe kee pevce ngDee Lee~ heeBe yeeue yeeeejer leerLekejeW ceW mes
Jeemeghetpe YeieJeeve eLece yeeueeefle ngS nQ efpevneWves efJeJeen ve kejkes mebmeej mes
Jewjeieer neskej oer#ee OeejCe kej ueer Leer~ Fvekes hetJe& kes ieejn leerLekejeW ceW mes meYeer
ves efJeJeen kejkes jepe mebeeueve kejves kes heMeeled oer#ee OeejCe keer Leer~
YeieJeeve Jeemeghetpe ves echeehegj kes ceveesnj Geeve ceW peekej efpeveoer#ee enCe keer
Leer Deewj JeneR Gvekees kesJeue%eeve SJeb cees#e ngDee pees Deepekeue cevoejefieefj kes he ceW
ceevee peelee nw~ en cevoejefieefj Gme keeue ceW echeeveiejer kes ner yeee Geeve kee heJe&le
Lee Dele echeehegj ceW ner meefcceefuele Lee~ Fme efJe<ee ceW GejhegjeCeebLe keer ceevelee en
nw efke Jeemeghetpe YeieJeeve kes ieYe& Deewj pevcekeueeCeke echeeveiejer ceW ceveeS ieS Deewj
cevoejefieefj kes ceveesnj Geeve ceW oer#ee SJeb %eeve keueeCeke ngS leLee ceboejefieefj mes ner
YeieJeeve ves efveJee&Ce heo eehle efkeee Lee~
GejhegjeCe ceW JeCe&ve nwme lew men efJeleeefKeueee&#es$eeefCe lehe&eved~
Oece&Je=ee eceeleehe echeeceyomenekeced ~~50~~

(2)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

efmLelJee$e efveef<eeb ceemeb veeejepeleceeefuekee-~

me_%eeeeefeeneefjCee hee&vleeJeefveJeefle&efve~~51~~
DeecevojMew ueme meeveg m Leeveef J eYet< eCes ~
Jeves ceveesnjeseeves heuebkeemeveceeefele~~52~~
ceemes Yeeheos peeslmveeelego&MeehejeCnkes~
efJeMeeKeeeeb eeew cegefeb elegCe&Jeeflemebelew~~53~~
DeLee&led YeieJeeve ves Fve meyekes (cegefve, Deeefe&kee Deeefo) meeLe mecemle Deee&#es$eeW
ceW efJenej kej GvnW Oece&Je=ef mes meble=hle efkeee Deewj ece-ece mes echeeveiejer ceW
Deekej Ske npeej Je<e& leke jns~ peye Deeeg ceW Ske ceeme Mes<e jn ieee leye eesie
efvejesOe kej jpeleceeefuekee veeceke veoer kes efkeveejs keer Yetefce hej Jele&ceeve cevoejefieefj
kes efMeKej kees megMeesefYele kejves Jeeues ceveesnj Geeve ceW heekeemeve mes efmLele ngS
leLee Yeeheo Megkeuee elego&Meer kes efove meeebkeeue kes mecee efJeMeeKee ve#e$e ceW
eewjeveJes cegefveeeW kes meeLe cegefe kees eehle ngS~
Jele&ceeve ceW cevoejefieefj echeehegj mes ueieYeie 50 efkeceer. otj DeJeefmLele nw,
meYeer leerLe&ee$eer oMe&ve kejves kes efueS ye[er ee mes JeneB peeles nQ~
echeehegj leerLe& Yeeieuehegj jsueJes msMeve mes leerve efkeueesceerj otj veeLeveiej ceW
he[lee nw~ peehegj kes nJeecenue keer Mewueer hej yeves #es$e kee Deeeflece efJeMeeue YeJe ej
Deeiele eeuegDeeW Deewj YeeeW kee mJeeiele kejlee nw~ cebefoj kes hetJe& Yeeie ceW meneeefyoeeW
hegjeves oes eeeerve keerefle&mlebYe efJeeceeve nQ~ kenles nQ efke Fve mlebYeeW kes veeres mes megjbie
ceboejefieefj leLee meccesoefMeKej peer keer eveYe eWke leke peeleer Leer~ Ssmes ner oes mlecYe
cebefoj kes hetJe&Yeeie ceW Les pees keeueece ceW ve nes iees~
Deeefokeeue mes ner echeehegj Deveskeeveske cenlJehetCe& IeveeDeeW SJeb Ssefleneefmeke
keLeevekeeW kee Fefleneme Deheves Devoj ceW mebpeesS ngS nw, efpemekes keejCe echeehegj kee
keCe-keCe heefJe$e SJeb hetpeveere nw~
eneB cebefoj keer cetueJesoer ceW YeieJeeve Jeemeghetpe keer ueeue ceeefCekee JeCe& keer
Deefle cevees%e heeemeve eeflecee efJejepeceeve nw~ Fmeer cetueJesoer ceW Ske DeOeeleg keer
cetefle& leLee YeieJeeve Jeemeghetpe kes eeeerve ejCe Yeer efJejepeceeve nQ~ eej keesveeW
hej eej Jesoer yeveer ngF& nQ GveceW esle hee<eeCe SJeb DeOeeleg keer ceveesnejer eefleceeSb
nQ~ cetuecebefoj keer heefjecee kes yeenj oef#eCe keer Deesj kes cebefoj ceW oes mes eej
npeej Je<e& hegjeveer kegMeeCekeeueerve, ieghlekeeueerve SJeb heeueegieerve eefleceeSb hegjelelJe

echeehegj leerLe& heefjee SJeb hetpee

(3)

keer Oejesnj kes he ceW mLeeefhele nQ~ heeme ceW ner Ske Deve Jesoer ceW ueeueJeCe& keer
Jeemeghetpe YeieJeeve keer Ske heg Gegbie heeemeve eeflecee efJejepeceeve nQ~
YeieJeeve ceneJeerj mJeeceer kes 2500JeW efveJee&Ce ceneslmeJe kes heeeled echeehegj leerLe&
kes vees keee&kelee&DeeW ves Fme leerLe& kee Dee efJekeeme Deewj Gej efkeee nw~ vees
efpevecebefojeW ceW Ske Deesj efJeosn #es$e ceW efJeeceeve eLece leerLekej meercevOej mJeeceerkee
meceJemejCe cebefoj nw lees otmejer Deesj keeBe kee YeJe keueelceke cebefoj nw~
cebefoj peer kes hetJe& ceW cetueJesoer kes meccegKe 71 heg Gegbie ieieveegcyeer ceevemlebYe
nw, ceevemlebYe kes leerveeW Deesj 24 leerLekejeW keer 24 eWke nw~ Meg ceW YeieJeeve
yeengyeueer kee efpeveeuee SJeb Debeflece ceW YeieJeeve Jeemeghetpe kes eLece efMe<e cevoj
ieCeOej keer ejCeheeogkee nQ~ Fmeer Deneles ceW YeieJeeve MeebefleveeLe efpevecebefoj,
YeieJeeve ceneJeerj efpevecebefoj SJeb OeevemLe cege ceW Ke[s YeieJeeve heee&veeLe keer meele
heCeeW kes mehe& Jeeueer keeues hee<eeCe keer eeflecee Jeeuee jceCeere keeBe cebefoj nw~ Fmeer
kes heej ke=ef$ece venj mes efIejs YeJe peuecebefoj ceW YeieJeeve Jeemeghetpe keer ome ve
Jepeve Jeeueer meJee hevn Heg Ke[dieemeve eeflecee efJeMeeue keceue hej efJejepeceeve nw~
Jele&ceeve ceW echeehegj leerLe& hej eerceleer meesvee osJeer mes"er keer mce=efle ceW Gvekes
heefle eer efJeveeso peer mes"er leLee heg$e efoJeme, pewve Deevebo pewve mes"er ves YeieJeeve
Jeemeghetpe keer 31 heg Gegbie Ke[dieemeve eeflecee efJejepeceeve kejkes ceneve hegCe
Depe&ve kes meeLe-meeLe leerLe& kees Decetue efveefOe eoeve keer nw~
leerLe&eeef$eeeW kes efueS DeeOegefveke megefJeOee mecheVe Oece&Meeuee nw~ peveefnle ceW
efJeeeuee, efeefkelmeeuee SJeb Jeeeveeuee nw~ Fme cebefoj kes meeceves Ske yeermehebLeer
cebefoj cetueveeeke YeieJeeve Jeemeghetpe kee nw~ JeneB Yeer DeeJeeme Deeefo keer mecegefele
megefJeOeeSB nQ~
leerLekej Jeemeghetpe kes heeBeeW keueeCekeeW mes heeJeve leerLe& echeehegj SJeb cevoejefieefj
efme#es$e kees cesje Mele-Mele veceve~
-Deeefe&kee evoveeceleer

(4)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

echeehegjer leerLe& hetpee

lepe&-cesjs osMe keer Oejleer.........
echeehegj veiejer Jeemeghetpe kes pevce mes Oeve ngF& nw,
echeehegj veiejer........~~ske.~~
efpeveMeemeve kes yeejnJeW leerLekej eer Jeemeghetpe mJeeceer~
Gvekes heeBeeW keueeCeke mes, echeehegj keer Oejleer veeceer~~
Jemeghetpe efhelee kes meeLe peeeJeefle ceelee Oeve ngF& nw~~
echeehegj.~~1~~
Gme echeehegj leerjLe kee ceQ, Deeeveve mLeeheve kej uetB~
meefVeOeerkejCe kej Jeemeghetpe, eYeg kees ceve ceW OeejCe kej uetB~~
Fme hetpee efJeefOe mes hetpevemeeceeer Yeer Oeve ngF& nw~~
echeehegj.~~2~~
eR leerLekejeerJeemeghetpeveeLepevceYetefceecheehegjleerLe&#es$e! De$e DeJelej
DeJelej mebJeew<ed Deeeveveb~
eR leerLekejeerJeemeghetpeveeLepevceYetefceecheehegjleerLe&#es$e! De$e efle
efle " " mLeeheveb~
eR leerLekejeerJeemeghetpeveeLepevceYetefceecheehegjleerLe&#es$e! De$e cece
meefVeefnlees YeJe YeJe Je<ed meefVeOeerkejCeb~
Deke (MebYeg vo)
peerJ eelcee SJeb keceeX kee, mecyevOe Deveeoer k eeue mes nw~
yeme FmeerefueS peerJeve Je cejCe, nes jne Deveeoerkeeue mes nw~~
Deye pevcepejece=efleveeMe nsleg, peue mes eYeg kee Dee&ve kej uetB~
eYeg Jeemethetpe keer pevceYetefce, echeehegefj kee Jebove kej uetB~~1~~
eR leerLekejeerJeemeghetpeveeLepevceYetefceecheehegjleerLe&#es$eee pevcepejece=legefJeveeMeveee peueb efveJe&heeceerefle mJeene~

echeehegj leerLe& heefjee SJeb hetpee

(5)

efceLeeoMe&ve kes keejCe peerJe, Deveeoer mes YeJe YeceCe kejW~

meceioMe&ve eefo efceue peeJes, leye ner Gmekee GheMeceve kejs~~
YeJe Deelehe kes efJeOJebme nsleg, ebove mes eYeg hetpeve kej uetB~
eYeg Jeemeghetpe keer pevceYetefce, echeehegj kee Jevove kej uetB~~2~~
eR leerLekejeerJeemeghetpeveeLepevceYetefceecheehegjleerLe&#es$eee mebmeejleeheefJeveeMeveee eboveb efveJe&heeceerefle mJeene~
nw #eefCeke efJeveej heo eehleer, kes efueS meoe Deveee eneB~
Deelcee kee ueeYe ve ues heeee, nw DeefJeveej meeceepe peneB~~
Deye De#ee heo heeves nslet, De#ele mes eYeg hetpeve kej uetB~
eYeg Jeemeghetpe keer pevceYetefce, echeehegj kee Jevove kej uetB~~3~~
eR leerLekejeerJeemeghetpeveeLepevceYetefceecheehegjleerLe&#es$eee De#eeheoeehlees De#eleb efveJe&heeceerefle mJeene~
efpeme keeceosJe kes JeMe neskej, mees megKe kees meye Yetue jns~
efpevejepe Gmeer kees JeMe ceW kej, Deelece Dece=le ceW [tye jns~~
Gme keeceyeeCe kes veeMe nsleg, heg<heeW mes eYeg hetpeve kej uetB~
eYeg Jeemegghetpe keer pevceYetefce, echeehegj kee Jevove kej uetB~~4~~
eR leerLekejeerJeemeghetpeveeLepevceYetefceecheehegjleerLe&#es$eee keeceyeeCeefJeveeMeveee heg<heb efveJe&heeceerefle mJeene~
nw #egOeeJesoveer kece& meYeer kes, mebie Deveeefo mes ueiee ngDee~
Gmekes ner leere Goe nesves hej, veefnb DeYe#e kee Yeeve jne~~
Jen #egOeejesie efJeOJebme nsleg, vewJese mes eYeg hetpeve kej uetB~
eYeg Jeemeghetpe keer pevceYetefce, echeehegj kee Jevove kej uetB~~5~~
eR leerLekejeerJeemeghetpeveeLepevceYetefceecheehegjleerLe&#es$eee #egOeejesieefJeveeMeveee vewJeseb efveJe&heeceerefle mJeene~
Dee"eW keceeX ceW cees n kece&, meyemes yeueJeeve kene peelee~
Gmemes efvepehe ve efoKes Dele, Jen DebOekeej ceevee peelee~~

(6)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

Deye ceesnefleefcej kes veeMe nsleg, oerheke mes eYeg hetpeve kej uetB~
eYeg Jeemeghetpe keer pevceYetefce, echeehegj kee Jevove kej uetB~~6~~
eR leerLekejeerJeemeghetpeveeLepevceYetefceecheehegjleerLe&#es$eee ceesnevOekeejefJeveeMeveee oerheb efveJe&heeceerefle mJeene~
Dee"eW keceeX kes veeMe nsleg, efpevejepe lehemee kejles nQ~
eceMe Gvekes veeMeve nsl et, eeJekepeve hetpee kejles nQ~ ~
Gve keceeX keer GheMeebefle nsleg, hetpeve ceW Oethe onve kej uetB~
eYeg Jeemeghetpe keer pevceYetefce, echeehegj kee Jevove kej uetB~~7~~
eR leerLekejeerJeemeghetpeveeLepevceYetefceecheehegjleerLe&#es$eee Dekece&onveee Oetheb efveJe&heeceerefle mJeene~
ceQves Deveeefo mes Fme peie ceW, ewJeseke leke heue eehle efkeee~
uesefkeve mecekedeeefj$e efyevee, veefnb cegefe eesie heue eehle efkeee~~
Deye cees#eceneheue eeefhle nsleg, heue mes eYeg keer hetpeve kej uetB~
eYeg Jeemegghetpe keer pevceYetefce, echeehegj kee Jevove kej uetB~~8~~
eR leerLekejeerJeemeghetpeveeLepevceYetefceecheehegjleerLe&#es$eee cees#eheueeehlees heueb efveJe&heeceerefle mJeene~
ceefCecegee Deeefo efceuee kejkes, ceQ DeIe& mepeekej ues Deeee~
evoveeceleer eYeg hetpeve kej, eentB leerjLe heo keer eee~~
Deye heo DeveIe& keer eeefhle nsleg, ceQ DeIe& e{e eCeceve kej uetB~
eYeg Jeemeghetpe keer pevceYetefce, echeehegj kee Jevove kej uetB~~9~~
eR leerLekejeerJeemeghetpeveeLepevceYetefceecheehegjleerLe&#es$eee DeveIe&heoeehlees DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
-oesneiebieveoer kee veerj ues, [euetB peue keer Oeej~
osMe je^ ceW Meebefle nes, ceve ceW ener efJeeej~~
Meevlees MeebefleOeeje

echeehegj leerLe& heefjee SJeb hetpee

(7)

echeehegj Geeve mes, heg<he megiebefO ele ueee~

heg<heebpeefue Dehe&Ce keB, ceve ceW Deefle nj<eee~~
efoJe heg<heebpeefue:

echeehegj leerLe& kes DeIe&

-Mesj boYeieJeeve Jeemeghetpe peneB ieYe& ceW Deees~
Dee<ee{ ke=<Cee " efl eLeer megjieCe JeneB Deees~~
ceelee peeeJeleer efh elee Jemegh etpe kee DeeBi eve~
jlveeW mes Yej ieee keB Gme Yetefce kee epeve~~1~~
eR leerLekejeerJeemeghetpeveeLeieYe&keueeCekeheefJe$eecheehegjerleerLe&#es$eee
DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
heeuiegve Jeoer eewoMe peneB eYeg kee pevce ngDee~
mJeieeX ceW megjheleer kee cegkeg mJeeb Pegk e ieee~~
echeehegjer veiejer keer hetpelee nw FmeefueS~
ceQ DeIe& e { ekej pepetB Gme Yet kees Fmeefu eS~~2~~
eR leerLekejeerJeemeghetpeveeLepevcekeueeCekeheefJe$eecheehegjerleerLe&#es$eee
DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
heeuiegve Jeoer eewoMe kees ner Jewjeie ngDee Lee~
eYeg peer ves mJeeb oer# ee mJeerk eej efu eee Lee~~
Gme oer# eekeueeCeke heef J e$e Yete fce kees veceve~
ceboejefieefj Geeve kee nw YeeJe mes Dee&ve~~3~~
eR leerLekejeerJeemeghetpeveeLeoer#eekeueeCekeheefJe$eecheehegjerefvekemLeceboejefieefjleerLe&#es$eee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
MegYe ceeIeMegk e u ee ogefl eee kees %eeve nes ieee~
efpeveJej kes Ieeefl ekece& kee efJ eveeMe nes ieee~~

(8)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

ceboejefieefj kee hetpe Jen Geeve ceveesnj~

het p et B meceJemejCe kee mLeue Jen cevees n j~~4~~
eR leerLekejeerJeemeghetpeveeLekesJeue%eevekeueeCekeheefJe$eecheehegjerleerLe&#es$eee DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
YeeoeW meg oer eew oMe kees eYet cees# e hee iees~
mechetC e& kece& veeMe Deeue meew K e hee iees~ ~
efveJee&Ce keueeCeke ceveeves Fv Dee iees~
ceboejefieefj pepetB peneB mes efmeef hee iees~~5~~
eR leerLekejeerJeemeghetpeveeLecees#ekeueeCekeheefJe$eecheehegjerleerLe&#es$eee
DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
-hetCee&Ie&echeehegjer Fke cee$e Ssmee leerL e& nw heeJeve~
peneB Jeemeghetpe eYeg kes ngS heeBeeW keueeCeke~~
echeehegjer ceW ceevee ceboejefieefj mLeue~
hetpetB peneB eefme Jeemeghetpe Oece&mLeue~~1~~
eR leerLekejeerJeemeghetpeveeLeieYe&pevcelehekesJeue%eevecees#ehebekeueeCekeheefJe$eecheehegjer-ceboejefieefjleerLe&#es$eeYeeb hetCee&Ie&ced efveJe&heeceerefle mJeene~
Meeblees MeebefleOeeje, efoJe heg<heebpeefue:~
peehe ceb$e- eR echeehegjerpevceYetefceheefJe$eerke=le-eerJeemeghetpeefpevesvee vece:~

peeceeuee
-oesneOece&leerLe& Jele&ve peneB, ngDee Jener nw leerLe&~
veceve keB Gme leerLe& kees, heeTB Deelece keerefle&~~1~~
-vejsv voecheehegj veiejer ceW ve=he Jemeghetpe jepe kejles Les~
veeeveerefle ceW o#e epee kee veee efkeee kejles Les~~

echeehegj leerLe& heefjee SJeb hetpee

Oece&hejeeCe eeJeke Jes eYeg Yeefe meoe kejles Les~

<edkele&JeeW ceW jle jnkej efMeJeheLe hej eueles Les~~2~~
kej efJeJeen iegCeege peeeJeleer jeveer kees Jej ueees~
meebmeeefjke megKe Yeesie ceveesnj peerJevekeeue efyeleeeW~~
Ske efoJeme osJeeW keer esueer ues Oeveheefle JeneBb Deees~
jlveJe=ef kej Fve%ee mes veiejer Ketye mepeees~~3~~
peeve iees leye jepee jeveer leerLekej DeeSbies~
cenerves heeeled ieYe&keueeCeke ceveJeeSbies~~
KegefMeeeW ceW kewmes yeerles n ceen helee veefnb heeee~
DeeefKej Fke je$eer ceW jeveer kees mehevee nes Deeee~~4~~
meesuen meheveeW kes heue ceW Jemeghetpe ves en yeleueeee~
Fke leerLekej yeeueke jeveer lesjs iejYe ceW Deeee~~
KegefMeeeW ceW [tyeer jeveer Deheves cenueeW ceW jnleeR~
efokekegceeefjeeB mesJee ceW Dee Gvemes eMve GejleeR~~5~~
Oeerjs-Oeerjs yeerle iees veJe ceeme Ie[er Jen DeeF&~
leerLekej kee pevce ngDee JeneB yepeves ueieer yeOeeF&~~
pevcekeueeCeke kee GlmeJe FveW ves Deeve ceveeee~
Jeemeghetpe en veecekejCe leerLekej efMeMeg ves heeee~~6~~
JeeeYet<eCe efoJe henve eYeg heueves ceW Petues Les~
eceMe Iegves kes yeue euekej osJeeW mebie Ietces Les~~
Gvekeer ceer"er Deewj leesleueer yeesueer peye ceeB megveleer~
ceevees peie keer meejer efveefOeeeB Gvekees heerkeer ueieleeR~~7~~
leerLekej kes yeeuekeeue kee JeCe&ve kewmes kejvee~
Fvhegjer kes megKe Yeer Gvekes Deeies leg ner kenvee~~
yeeheve mes eewJeve keeee kees Jeemeghetpe ves heeee~
ceele-efhelee kes kenves hej Yeer yeen veneR jeJeeee~~8~~
yeeueeleer yeve lehe kejkes kewJeue%eeve Ghepeeee~
Ieeefle DeIeeleer kece& veeMe kej cees#eOeece eieeee~~

(9)

(10)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

echeehegj Gvekes heeBeeW keueeCeke mes heeJeve nw~

JeneR efveke ceboejefiejer echeehegefj kee heJe&le nw~~9~~
Jele&ceeve ceW es oesveeW eYeg Jeemeghetpe kes leerjLe~
YeJeelceeDeeW kees oMe&ve mes eieeles cegeerheLe~~
FmeerefueS echeehegj leerjLe keer peeceeue yeveeF&~
Jeemeghetpe leerLekej keer hetpeve ceW Fmes e{eF&~~10~~
Ske ener Fe nw cesjer pevceYetefce Dee&ve ceW~
jlve$ee efveefOe kees heekej kej heeTB pevce meheue ceQ~~
yeme leye leke eboveeceleer, hetpeve kee YeeJe jnsiee~
hetpe ve peye leke yeve peeTB, eYeg veece oe ceW jnsiee~~11~~
cesje en hetCee&Ie& mecehe&Ce, echeehegj leerjLe kees~
nw heefJe$e efpeme Yet kee keCe keCe, veceve nw Gmekeer jpe kees~~
ogKeeW kee #ee nes eYeg! cesjs, keceeX kee Yeer #ee nes~
cejCe meceeOeeregle nes efpememes, cesje megKe De#ee nes~~12~~
-oesneleerLekej De leerLe& kee, emlegle en iegCeieeve~
DeIe& e{ ekej ceQ entB , mJeelece ceW efJ eeece~~13~~
eR leerLekejeerJeemeghetpeveeLepevceYetefceecheehegjerleerLe&#es$eee peeceeuee
ceneIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Meeblees MeebefleOeeje, efoJe heg<heebpeefue:~
-ieerlee vopees YeJe eeCeer efpeveJejeW keer, pevceYetefce kees veceW~
leerLekejeW keer ejCejpe mes, MeerMe Gve heeJeve yeveW~~
kej hegCe kee Depe&ve keYeer lees, pevce Ssmee heeSbies~
leerLekejeWs keer eB=Keuee ceW, eboveeceefle DeeSbies~~
~~FleeMeerJee&o: heg<heebpeefue:~~

echeehegj leerLe& heefjee SJeb hetpee

(11)

YeieJeeve eer Jeemeghetpe efpevehetpee

-ieefCeveer %eeveceleer
DeLe mLeehevee-ieerlee bo

eerJeemeghetpe efpevesv JeemeJe-ieCeeW mes hetefpele meoe~

F#JeekegJebM e efovesM e keeMehe-iees$e hegbi eJe Mece&oe~~
mehleef&Yetef<ele ieCeOejeW mes, hetpe ef$eYegJeve Jebe nQ~
Deeeve kej hetpetB eneB, efce peeesiee YeJe hebo nw~~
eR eerJeemeghetpeefpevesv! De$e DeJelej DeJelej mebJeew<ed Deeeveveb~
eR eerJeemeghetpeefpevesv! De$e efle efle ": ": mLeeheveb~
eR eerJeemeghetpeefpevesv! De$e cece meefVeefnlees YeJe YeJe Je<ed meefVeOeerkejCeb~
DeLe Deke-ieerlee bo

ns veeLe! peie ceW pevce JeeOeer, yengle ner ogKe os jner~

Deye ces oerpes FmeefueS, $eeOeej os hetpetB eneR~~
eer Jeemeghetpe efpeveW eoMe, leerLe&kelee& efme nQ~
meew Fv Jebefole heo keceue, mebhetCe& efmeef efveefcee nQ~~1~~
eR eerJeemeghetpeefpevesvee pevcepejece=legefJeveeMeveee peueb efveJe&heeceerefle mJeene~
ns veeLe! Fme ecejepe kee, mebleehe Deye veefnb menve nw~
Fme nsleg legce heeoeype ceW, eet megiebefOele iebOe nw~~eer.~~2~~
eR eerJeemeghetpeefpevesvee mebmeejleeheefJeveeMeveee eboveb efveJe&heeceerefle mJeene~
ns veeLe! cesjs %eeve kes, yeng Keb[-Keb[ ngS eneB~
kej oes DeKebef[le %eeve lebogue, hegbpe mes hetpetB eneB~~eer.~~3~~
eR eerJeemeghetpeefpevesvee De#eeheoeehlees De#eleb efveJe&heeceerefle mJeene~
ns veeLe! YeJeMej efJeepeslee, Deehe ner Fmekes peeer~
Fme nsleg legce heeoeype ceW, yeng heg<he Dehet ceQ eneR~~eer.~~4~~
eR eerJeemeghetpeefpevesvee keeceyeeCeefJeveeMeveee heg<heb efveJe&heeceerefle mJeene~
ns veeLe! ef$eYegJeve DeVe Keeee, YetKe Deye leke vee efceer~
eYeg YetKe JeeOeer ces oes, Fme nsleg e Dehet DeYeer~~eer.~~5~~
eR eerJeemeghetpeefpevesvee #egOeejesieefJeveeMeveee vewJeseb efveJe&heeceerefle mJeene~

(12)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

ceefCejlve oerheke mes keYeer, ceve kee DebOesje vee Yeeiee~

ns veeLe! legce Deejefle kejle ner, %eeve kee metjpe Giee~~
eer Jeemeghetpe efpeveW eoMe, leerLe&kelee& efme nQ~
meew Fv Jebefole heo keceue, mebhetCe& efmeef efveefcee nQ~~6~~
eR eerJeemeghetpeefpevesvee ceesnevOekeejefJeveeMeveee oerheb efveJe&heeceerefle mJeene~
ns veeLe! cesjs kece& kewmes, Yemce neW en egefe oes~
ceQ Oethe KesTB Deefive ceW, es kece& yewjer Yemce neW~~eer.~~7~~
eR eerJeemeghetpeefpevesvee Dekece&onveee Oetheb efveJe&heeceerefle mJeene~
ns veeLe! eene yengle heue, yengles ejCe ceW vele ngDee~
veefnb le=efhle heeeer FmeefueS, heue mejme legce Dehe&Ce efkeee~~eer.~~8~~
eR eerJeemeghetpeefpevesvee cees#eheueeehlees heueb efveJe&heeceerefle mJeene~
ns veeLe! efvepe kes jlve$ee, Deveceesue es DeveIe& nQ~
cegPekees efoueeJees %eeveceefle, Fme nsleg DeIe& mecehe& nw~~eer.~~9~~
eR eerJeemeghetpeefpevesvee DeveIe&heoeehlees DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
-meesj"e-

Jeemeghetpe ejCeeype, MeebleerOeeje ceQ keB~

efceues efvepeelece mJeeo, eflengBpeie ceW Yeer Meebefle nes~~10~~
Meeblees MeebefleOeeje~
megjefYele njefmebieej, efpeveheo heg<heebpeefue keB~
YejW meewKe Yeb[ej, jesi e Meesk e mebke ueW~~11~~
efoJe heg<heebpeefue:~

hebekeueeCeke DeIe&
-ieerleebo-

efoJe ceneMege efJeceeve mes, egle nes eYet ebheehegjer~

Jemeghetpe efheleg ceelee peeeJeefle, ieYe& Deees MegYe Iejer~~

echeehegj leerLe& heefjee SJeb hetpee

(13)

Dee<ee{ ke=<Cee " efleLeer, megjJe=bo ceeB efheleg kees pepeW~

nce ieYe& keueeCeke pepele, mebhetCe& og:KeeW mes gW~~1~~
eR Dee<ee{ke=<Cee<eeeb eerJeemeghetpeefpeveieYe&keueeCekeee DeIe
efveJe&heeceerefle mJeene~
heeuiegve Jeoer eewoMe efleLeer, megjie=n mJeeb yeepes yepes~
pevceW efpevesej Gmeer #eCe, megjheefle cegkeg Yeer Les Pegkes~~
ceeB kes emetleer mee pee, Meefe ves efMeMet kees ues efueee~
megj Mewue hej DeefYe<eJe ngDee, hetpele peiele YeJe kece efkeee~~2~~
eR heeuiegveke=<Ceeelego&Meeb eerJeemeghetpeefpevepevcekeueeCekeee DeIe
efveJe&heeceerefle mJeene~
heeuiegve Jeoer eewoMe efleLeer, Jewjeie ceve ceW Dee ieee~
megj heeuekeer hes eYeg e{s, ueewkeebeflemegj mlegefle efkeee~~
FveefCe efveefce&le eewke hej, efles mJeeb oer#ee efueee~
eYeg lehe keueeCeke hetpeles, efceue peee efpeve oer#ee efeee~~3~~
eR heeuiegveke=<Ceeelego&Meeb eerJeemeghetpeefpeveoer#eekeueeCekeee DeIe
efveJe&heeceerefle mJeene~
Jeve ceveesnj ceW le keobyeke, leues eYeg Les Oeeve ceW~
MegYe ceeIe Megkeuee efleeree, eYeg kesJeueer Yeemkej yeveW~~
OeveosJe efveefce&le meceJeme=efle ceW, iebOekegef ceW MeesYeles~
eoMemeYee ceW YeJe veceles, nce eYet kees hetpeles~~4~~
eR ceeIeMegkeueeefleereeeeb eerJeemeghetpeefpeve%eevekeueeCekeee DeIe
efveJe&heeceerefle mJeene~
YeeoeW megoer eewoMe efleLeer, ebheehegjer mes veeLe ves~
mebhetCe& kece& efJeveeMe kej, efMeJe JeuueYee kes heefle yeves~~
meewO ece& Fv megjeefoieCe, nef<e&l e ngS Jebove kejW~
nce Jeemeghetpe efpevesv keer, efveJee&Ce hetpee kees kejW~~5~~
eR YeeheoMegkeueeelego&Meeb eerJeemeghetpeefpevecees#ekeueeCekeee DeIe
efveJe&heeceerefle mJeene~

(14)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

-hetCee&Ie& (oesne)-

Jeemeghetpe ef$eYegJeve veefcele, FvieCeeW mes Jebe~

hetpetB DeIe& e{ee kes, heeTB meewKe Decebo~~1~~
eR eerJeemeghetpehebekeueeCekeee hetCee&Ie efveJe&heeceerefle mJeene~
Meeblees MeebefleOeeje, efoJe heg<heebpeefue:~
peehe- eR eerJeemeghetpeefpevesvee vece:~

peeceeuee
oesne-

Ieeefle elege Ieele kej, eYeg legce nges ke=leeLe&~

veJe kesJeue ueyOeer jcee, jceCeer efkeee meveeLe~~1~~
-Mesjbo-

eYeg oMe&ceesnveere kees efvece&tue efkeee nw~

mecekelJe #eeefekeeKe kees heefjhetCe& efkeee nw~~
eeefj$e ceesnveere kee efJeveeMe peye efkeee~
#eeefeke eefj$e veece eLeeKeele kees efueee~~2~~
mebhetCe& %eeveeJeCe& kee peye Deehe #ee efkeee~
kewJeue %eeve mes ef$eueeske peeve meye efueee~~
eYeg oMe&veeJejCe kes #ee mes oMe& Deveblee~
meye ueeske Deew Deueeske osKeles nes legjblee~~3~~
oeveeblejee veeMe kes Deveble eeefCe kees~
osles DeYee GheosMe legce efMeJeheLe kee oeve pees~~
ueeYeevlejee kee mecemle veeMe peye efkeee~
#eeefeke DevebleueeYe kee leye ueeYe eYeg efueee~~4~~
efpememes hejceMegYe met#ce efoJe veble Jeie&Cee~
hegueceeer eleske mecee heeJeles Ievee~~
efpememes ve keJeueenej nes efhej Yeer levet jns~
efMeJeeehle nesves leke Mejerj Yeer efkee jns~~5~~

echeehegj leerLe& heefjee SJeb hetpee

(15)

Yeesieeblejee veeMe kes DeefleMee megYeesie nQ~

megjheg<heJe=ef iebOe GokeJe=ef MeesYe nQ~~
heie kes leues Jejhee jeW osJeieCe meoe~
meewiebOe MeerleheJeve Deeefo meewKe Mece&oe~~6~~
GheYeesie Devlejee kee #ee nes ieee peYeer~
eYeg meeefleMee GheYeesie kees Yeer hee efueee leYeer~~
efmebnemeveeefo $e ebJej le DeMeeske nQ~
megj oggbogYeer Yeeee efoJeOJeefve cevees%e nQ~~7~~
Jeeree&vlejee veeMe mes Deevele Jeere& nw~
nesles ve keYeer eeble Deehe Oeerj Jeerj nQ~~
eYeg eej Ieeefle veeMe kes veJe ueefyOe hee efueee~
Deevevle %eeve Deeefo eleg<e ecegKe efkeee~~8~~
eerOece& Deeefo eeme" ieCeOej ieg jnW~
cegefvejepe yeenej npeej Oeevejle kenW~~
Fke ueeKe n npeej mesvee Deeefo Deeefe&kee~
oes ueeKe kenW eeJeke eGueeKe eeefJekee~~9~~
meej Oeveg<e Gegbie osn ceefn<e efe nw~
Deeet yenej ueeKe Je<e& ueeue JeCe& nw~~
efhej Yeer lees efvejekeej JeCe& Deeefo Metve nes~
Deevevle keeue leke lees efme #es$e ceW jnes~~10~~
eYeg Deehe meJe& Meefeceeve keerefle& kees megvee~
Fme nsleg mes ner Deepe eneB ceQ efoee Oejvee~~
Deye leeefjes ve leeefjes en Deehekeer cejpeer~
yeme %eeveceleer hetefjes eefo ceeefvees Dejpeer~~11~~
eR eerJeemeghetpeefpevesvee peeceeuee ceneIe efveJe&heeceerefle mJeene~
Meeblees MeebefleOeeje~ efoJe heg<heebpeefue:~
Jeemeghetpe YeieJeble kes, iegCe Deveble DeefJekeej~
pepeles ner YeJe Deble nes, efceues Deelce iegCe meej~~1~~
~~FleeMeerJee&o:~~

(16)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

cebieueen Deefj efveJeejke

eer Jeemeghetpe leerLekej hetpee

-mLeehevee-oesneJeemeghetpe efpevejepe keer, keB Leehevee Deepe~
ceb[ue hej eflees eYees, hetjes cesjs keepe~~
eR cebieueeneefjefveJeejkeeerJeemeghetpeefpevesv! De$e DeJelej DeJelej
mebJeew<ed Deeeveveb~
eR cebieueeneefjefveJeejkeeerJeemeghetpeefpevesv! De$e efle efle "
" mLeeheveb~
eR cebieueeneefjefveJeejkeeerJeemeghetpeefpevesv! De$e cece meefVeefnlees
YeJe YeJe Je<ed meefVeOeerkejCeb mLeeheveb~
Deke-MebYegbo
peue kee mJeYeeJe nw Meerleuelee, en peieeefme DevegYeJe ceevee~
Gme Meerleuelee keer eeefhle nsleg, peue mes Oeeje kejves Deevee~~
eerJeemeghetpe YeieJeeved cesjer, cebieueen yeeOee otj kejes~
leve ceve kee cebieue kej cegPeceW, DeeOeeeflceke Meeer hetCe& Yejes~~1~~
eR cebieueeneefjefveJeejke-eerJeemeghetpeefpevesvee pevcepejece=legefJeveeMeveee
peueb efveJe&heeceerefle mJeene~
evove Fke nw Ssmee heoeLe&, efpemeceW Yegpebie efJe<e Jeehle ve nes~
Gme evove kees ner ueeee ceQ, efpememes Deeeflceke mebleehe ve nes~~
eerJeemeghetpe YeieJeeved cesjer, cebieue en yeeOee otj kejes~
leve ceve kee cebieue kej cegPeceW, DeeOeeeflceke Meeer hetCe& Yejes~~2~~
eR cebieueeneefjefveJeejke-eerJeemeghetpeefpevesvee mebmeejleeheefJeveeMeveee
eboveb efveJe&heeceerefle mJeene~
De#ee heo eehleer kes eleerke ceW, De#ele emlegle Je cesje~
ns eYeg! cegPekees Jen heo os oes, efpememes nes eke mJeYeeJe cesje~~

echeehegj leerLe& heefjee SJeb hetpee

(17)

eer Jeemeghetpe YeieJeeved cesjer, cebieueen yeeOee otj kejes~

leve ceve kee cebieue kej cegPeceW, DeeOeeeflceke Meeer hetCe& Yejes~~3~~
eR cebieueeneefjefveJeejke-eerJeemeghetpeefpevesvee De#eeheoeehlees De#eleb
efveJe&heeceerefle mJeene~
pees hetue meoe efJekeefmele neskej, GheJeve kees kejW megMeesefYele nQ~
Jes eYegejCeeW ceW e{kej Deewj, DeefOeke nes iees megiebefOele nQ~~
eerJeemeghetpe YeieJeeved cesjer, cebieueen yeeOee otj kejes~
leve ceve kee cebieue kej cegPeceW, DeeOeeeflceke Meeer hetCe& Yejes~~4~~
eR cebieueeneefjefveJeejke-eerJeemeghetpeefpevesvee keeceyeeCeefJeveeMeveee
heg<heb efveJe&heeceerefle mJeene~
efpeve mejme ceOegj hekeJeeveeW mes, nce leve keer #egOee efceeles nQ~
Gvekees eYeg efveke e{eves mes, leve jesie mJeeb veMe peeles nQ~~
eer Jeemeghetpe YeieJeeved cesjer, cebieueen yeeOee otj kejes~
leve ceve kee cebieue kej cegPeceW, DeeOeeeflceke Meeer hetCe& Yejes~~5~~
eR cebieueeneefjefveJeejke-eerJeemeghetpeefpevesvee #egOeejesieefJeveeMeveee
vewJeseb efveJe&heeceerefle mJeene~
efJeegle kes oerhe Oejeleue kee, DebefOeeeje otj efkeee kejles~
Ie=leoerheke mes eYeg Deejefle kej, nce ceve kee efleefcej otj kej ueW~~
eerJeemeghetpe YeieJeeved cesjer, cebieueen yeeOee otj kejes~
leve ceve kee cebieue kej cegPeceW, DeeOeeeflceke Meeer hetCe& Yejes~~6~~
eR cebieueeneefjefveJeejke-eerJeemeghetpeefpevesvee ceesnevOekeejefJeveeMeveee oerheb efveJe&heeceerefle mJeene~
ues wueyeeruee Deiej leiej, ebove ceW ket efceueeee nw~
keceeX kes onve nsleg ceQv es, Deiveer ceW Gmes peueeee nw~ ~
eer Jeemeghetpe YeieJeeved cesjer, cebieueen yeeOee otj kejes~
leve ceve kee cebieue kej cegPeceW, DeeOeeeflceke Meeer hetCe& Yejes~~7~~
eR cebieueeneefjefveJeejke-eerJeemeghetpeefpevesvee Dekece&onveee Oetheb
efveJe&heeceerefle mJeene~

(18)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

yeeoece gneje ueeQie Deeefo, Gece heue Leeueer ceW Yejkes~

efpeveJej kes meccegKe YeW keB, ceveJeeef_le meewKe leYeer efceueles~~
eer Jeemeghetpe YeieJeeved cesjer, cebieueen yeeOee otj kejes~
leve ceve kee cebieue kej cegPeceW, DeeOeeeflceke Meeer hetCe& Yejes~~8~~
er cebieueeneefjefveJeejke-eerJeemeghetpeefpevesvee cees#eheueeehlees heueb
efveJe&heeceerefle mJeene~
peue mes heue leke ues DeJe, eYeg Jeemeghetpe Dee&vee keB~
evovee DeveIe heue eeef hle ns leg , ef peveJej heo Mele Jevovee keB ~~
eer Jeemeghetpe YeieJeeved cesjer, cebieueen yeeOee otj kejes~
leve ceve kee cebieue kej cegPeceW, DeeOeeeflceke Meeer hetCe& Yejes~~9~~
er cebieueeneefjefveJeejke-eerJeemeghetpeefpevesvee DeveIe&heoeehlees
DeIe efveJe&heeceerefle mJeene~
ejCeeW ceW Oeeje kejves mes, Meeele Meebleer efceue mekeleer nw~
meebmeeefjke #eefCeke megKeeW ceW veefnb, Jewmeer Meebleer efceue mekeleer nw~~
eer Jeemeghetpe YeieJeeved cesjer, cebieueen yeeOee otj kejes~
leve ceve kee cebieue kej cegPeceW, DeeOeeeflceke Meeer hetCe& Yejes~~10~~
Meevlees MeebefleOeeje~
peerJeve yeefieee ceW eYeg Yeeer mes, ner yenej Dee mekeleer nw~
heg<heebpeefue kes eje Deelcee ceW, megjefYe mJeeb Dee mekeleer nw~~
eerJeemeghetpe YeieJeeved cesjer, cebieueen yeeOee otj kejes~
leve ceve kee cebieue kej cegPeceW, DeeOeeeflceke Meeer hetCe& Yejes~~11~~
efoJe heg<heebpeefue:~
-hetCee&Ie&lepe&-DeeDees yeeeW.........
DeeJees nce meye kejW Dee&v ee, Jeemegh etpe YeieJeeve keer~ ~
ceb i eueen keer yeeOeeveeMeke, leer L e k ej YeieJeeve keer ~ ~
Jevos efpeveJejced-4~~ske.~~

echeehegj leerLe& heefjee SJeb hetpee

(19)

keeue Deveeoer mes keceeX kee, en Deelcee kes mebie ueiee~

DeelceefveOeer kees Yeer ve evovee, mJeeb peerJe kej eehle mekee~~
FmeerefueS Deye hetpeve kej uetB, efceues jen efveJee&Ce keer~
cebieueen keer yeeOee veeMeke, leerLekej YeieJeeve keer~~1~~
Jevos efpeveJejced, Jevos efpeveJejced ~~
eR cebieueeneefjefveJeejke-eerJeemeghetpeefpevesvee hetCee&Ie efveJe&heeceerefle mJeene~
peehe ceb$e- eR cebieueeneefjefveJeejkeeerJeemeghetpeefpevesvee vece:~

peeceeuee
-MebYegbons Jeemeghetpe osJe! keB Dee&vee lesjer~
ns Jeemeghetpe osJe! keB Jevovee lesjer~~
ns veeLe! hetCe& kej oes, Ske eeLe&vee cesjer~
cesjs Deefj ve neW, nes keecevee hetjer~~1~~
keg hegCe kes mebeesie mes, ceeveJe pevece efceuee~
uesefkeve DeMegYe kes eesie mes, kegue pewve vee efceuee~~
ns veeLe! hetCe& kej oes, Ske eeLe&vee cesjer~
cesjs Deefj ve neW, nes keecevee hetjer~~2~~
pewvelJe Yeer efceuee lees ve, Gheeesie kej mekee~
efpeveJeeCeer kees megvee ve Gmes, ceve ceW Oej mekee~~
ns veeLe! hetCe& kej oes, Ske eeLe&vee cesjer~
cesjs Deefj ve neW, nes keecevee hetjer~~3~~
peye %eeve ngDee Deehekee, ojyeej nw meee~
leye YeefeYeeJe mes MejCe, uener kejes j#ee~~
ns veeLe! hetCe& kej oes, Ske eeLe&vee cesjer~
cesjs Deefj ve neW, nes keecevee hetjer~~4~~

(20)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

echeehegjer kes jepee, eerJemeghetpe Oeve Les~

ceelee peeeJeleer kes Iej, ceW yejmes jlve Les~~
ns veeLe! hetCe& kej oes, Ske eeLe&vee cesjer~
cesjs Deefj ve neW, nes keecevee hetjer~~5~~
keueeCe kejkes Dehevee hegve:, peie kees mebJeeje~
eerJeemeghetpe ves efoee, YeJeeW kees meneje~~
ns veeLe! hetCe& kej oes, Ske eeLe&vee cesjer~
cesjs Deefj ve neW, nes keecevee hetjer~~6~~
Deye Deehekeer eee mes cegPes, Meebefle efceueer nw~
cesjs oe ceW evoveeceefle, peesefle peueer nw~~
ns veeLe! hetCe& kej oes, Ske eeLe&vee cesjer~
cesjs Deefj ve neW, nes keecevee hetjer~~7~~
Fme DeIe& Leeue kees keB, Deefhe&le ceQ ejCe ceW~
j#ee kejes Deye ues uees eYeg, Deheveer ner MejCe ceW~~
ns veeLe! hetCe& kej oes, Ske eeLe&vee cesjer~
cesjs Deefj ve neW, nes keecevee hetjer~~8~~
eR cebieueeneefjefveJeejkeeerJeemeghetpeefpevesvee peeceeuee ceneIe
efveJe&heeceerefle mJeene~
Meeblees MeebefleOeeje, efoJe heg<heebpeefue:~
-oesneJeemeghetpe Jemeghetpe megle, Jevove keB ef$ekeeue~
leYeer hetpe yeve Deelcee, nesieer ceeueeceeue~~1~~
~~FleeMeerJee&o:~~
MM 6NN

echeehegj leerLe& heefjee SJeb hetpee

YeieJeeve eer Jeemeghetpe keer Deejleer

lepe& pee......

pee Jeemeghetpe mJeeceer, eYeg pee Jeemeghetpe mJeeceer~

hebekeueeCeke DeefOeheefle-2, legce Devleee&ceer~~ pee.~~
ebheehegj veiejer Yeer, Oeve ngF& legcemes~mJeeceer Oeve......
peejecee Jemeghetpe legcnejs, ceele efhelee nj<es~~ pee.~~1~~
yeeueyeeeejer yeve, ceneele kees Oeeje~ mJeeceer ceneele......
eLece yeeueeefle peie ves, legcekees mJeerkeeje~~ pee.~~2~~
ieYe& pevce lehe SJeb, kesJeue%eeve efueee~ mJeeceer.......
echeehegj ceW legceves, heo efveJee&Ce efueee~~ pee.~~3~~
JeemeJeieCe mes hetefpele, Jeemeghetpe efpeveJej~ mJeeceer......
yeejnJeW leerLekej, nw legce veece Decej~~ pee.~~4~~
pees keesF& legcekees megefcejs, megKe mecheefle heeJes~mJeeceer......
hetpeve Jebove kejkes, Jebefole nes peeJes~~ pee.~~5~~
Ie=le Deejefle ues nce meye, legce Deejefle kejles~mJeeceer.......
Gmekee heue en efceues ebovee-celeer Meg kej os~~ pee.~~6~~
MM 6NN

YeieJeeve eer Jeemeghetpe keer pevceYetefce

echeehegj leerLe& keer Deejleer

lepe&eebo cesjs Dee pee js .............

leerLe& keer Deejefle kejles nQ-2

Jeemeghetpe keer pevceYetefce, echeehegj kees pepeles nQ~~ske.~~
eeeerve mebmke=efle keer es, efoioMe&ke ceeveer peeleer ~
ngDee Oece&leerLe& kee Jele&ve, MeeeeW ceW ieeLee Deeleer ~~

(21)

(22)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

Oeje Jen heeJeve veceles nQ-2

Jeemeghetpe keer pevceYetefce, echeehegj kees pepeles nQ~~1~~
Jemeghetpe Jeneb kes jepee, Gvekeer LeeR peeeJeleer jeveer~
Gvekeer heeJeve keg#eer mes, pevces Les Devleee&ceer ~~
pevce keer Jen efleefLe Yepeles nQ-2
Jeemeghetpe keer pevceYetefce, echeehegj kees pepeles nQ~~2~~
yeeheve mes eewJeve keeee, eYeg Jeemeghetpe ves heeee~
hej veneR hebmes efJe<eeeW ceW, De yeeueeleer heo heeee~~
oer#ee keer Jen efleefLe veceles nQ-2
Jeemeghetpe keer pevceYetefce, echeehegj kees pepeles nQ~~3~~
echeehegj kes ner efveke ceW, ceboejefiejer heJe&le nw~
oer#ee Je %eeve mes heeJeve, efveJee&Ce#es$e Yeer Jen nw~~
efmeYetceer kees Yepeles nQ-2
Jeemeghetpe keer pevceYetefce, echeehegj kees pepeles nQ~~4~~
nQ Jele&ceeve ceW oesveeW eYeg Jeemeghetpe kes leerjLe~
nj YeJeelcee kees oMe&ve, mes ekeeles cegeerheLe~~
cegefe nslet nce epeles nQ-2
Jeemeghetpe keer pevceYetefce, echeehegj kees pepeles nQ~~5~~
ceefvoj keer cetue Jesoer ceW, ceeefCekeJeCeea eeflecee nw~
ueies leerLe& ye[e ner heeje, DeodYegle Fmekeer ieefjcee nw~~
Jeneb kee nj keCe veceles nQ-2
Jeemeghetpe keer pevceYetefce, echeehegj kees pepeles nQ~~6~~
efvepe DeelceMeebefle kes nslet, Fme leerLe& keer Deejefle kej uees~
heevee nes hebe hejce heo, eboveeceleer eYeg Yepe uees~~
cees#e keer DeeMee kejles nQ-2
Jeemeghetpe keer pevceYetefce, echeehegj kees pepeles nQ~~7~~

echeehegj leerLe& heefjee SJeb hetpee

(23)

(24)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

Yepeve

ceelee kee eYeg otOe ve heerles, efhej Yeer lees yeueMeeueer nQ~
mJeieeX mes Yeespeve Deelee nw, ceefncee ener efvejeueer nw~~
eboveeceleer Gve eYegJej kes, ceele-efhelee n<ee&es nQ~~ efpeveJej......~~3~~

eYeg ieYe&keueeCe ceW yejmes jleve keer Oeeje js~

kens Oevekegyesj Yeer, Oeve nw Yeeie nceeje js~~ske.~~
Fke hegCeMeeefueveer ceeB peye, osKes meesuen meheves leye~
leerLekej megle kees heeleer, efvepe pevce Oeve kej heeleer~~
Gme mecee efhelee kee, Kegue peelee YeC[eje js~
kens Oevekegyesj Yeer, Oeve nw Yeeie nceeje js~~ eYeg...~~1~~

MM 6NN

lepe&meheves ceW......

$ee %eeve meefnle leerLekej, Deeles nQ ceeB kes iejYe peye~

ceeB keer ceefncee ye{ peeleer, Jes eMve menpe meguePeeleeR~~
De%eeve efleefcej nj osleeR %eeve Gpeeje js~
kens Oevekegyesj Yeer, Oeve nw Yeeie nceeje js~~ eYeg...~~2~~
eYeg ieYe&keueeCe ceveeSb, nce Yeer Ssmee heue heeSb~
Deye Ssmeer ceeB mes pevceW, pees osKes meesuen meheves~~
eboveeceleer en GlmeJe efkelevee heeje js~
kens Oevekegyesj Yeer, Oeve nw Yeeie nceeje js~~ eYeg...~~3~~
MM 6NN

Yepeve
lepe&cebefoj ceW yeepe jns Iebs......

mJeieeX ceW yeepe G"s yeepes, FveW ves cegkeg PegkeeS nQ~
efpeveJej kee pevece ngDee Yet hej, Oeveheefle ves jleve uegeS nQ~~ ske.~~
osJeeW kee heefjkej ueskej, Fv-FveCeer DeeS nQ-2 ~
osKee pees efMeMeg leerLekej, ves$e npeej yeveees nQ~
megvojlee ueKekej eYegJej keer, efhej Yeer le=hleer vee heees nQ~~ efpeveJej......~~1~~
mJeieeX kes JeeeYet<eCe, FveCeer ves henveeS nQ~
jlveeW kes heueves ceW efhej, efpeveJej kees meYeer PegueeS nQ~~
eYeg kes mebie Kesueves kees, meyekes ceve ueueeeS nQ~~ efpeveJej......~~2~~

Yepeve (yeeueeer[e kee ieerle)

lepe& - veeveer lesjer ceesjveer kees...........
euees yeeeW! euees efceuekes Kesue KesueWies~
Deheves eYeg kes meeLe efceuekes Kesue KesueWies~~
Des yeeeW! heejs yeeeW! megvoj DeJemej Deeee nw~
leerLekej yeeueke ves legcekees Dehevee efce$e yeveeee nw~~
euees yeeeW! euees efceuekes Kesue KesueWies~
Deheves eYeg kes meeLe efceuekes Kesue KesueWies~~1~~
gke gke iee[er jsue eueeDees DeebKe efceeewueer Kesuees Deye~
efpeveJej jepee Ke[s nQ osKees Kesue keyeer Kesuees Deye~~
euees yeeeW! euees efceuekes Kesue KesueWies~
Deheves eYeg kes meeLe efceuekes Kesue KesueWies~~2~~
leerLekej nQ jepekegbJej es Fvekeer ceefncee veejer nw~
Fve hej lees evoveeceleer Fvekeer ceelee yeefuenejer nQ~~
euees yeeeW! euees efceuekes Kesue KesueWies~
Deheves eYeg kes meeLe efceuekes Kesue KesueWies~~3~~
MM 6NN

Yepeve (jepeojyeej kee ieerle)

lepe&-efueee eYet DeJeleej..............
ueiee eYet ojyeej, pee peekeej pee peekeej pee peekeej~
Yeje eneB YeC[ej, pee peekeej pee peekeej pee peekeej~~

echeehegj leerLe& heefjee SJeb hetpee

Deepe KegMeer nw Deepe KegMeer nw, nceW KegMeer nw legcnW KegMeer nw~
KegefMeeeB Dehejcheej, pee peekeej...........~~ueiee..........~~1~~
heg<he Deewj jlveeW keer Je<ee&, megjheefle kejles nj<ee-nj<ee~
yepes ogvogYeer meej, pee peekeej...........~~ueiee..........~~2~~
Fv ves Deekej Jeemeghetpe kee, jepehe DeefYe<eske efkeee nw~
meyekees n<e& Deheej, pee peekeej...........~~ueiee..........~~3~~
eYeg ves jepeveerefle efmeKeueeF&, Oece&veerefle keer yeele yeleeF&~
Oece& ner peie ceW meej, pee peekeej...........~~ueiee..........~~4~~
DeeJees nce meye eYeg iegCe ieeJeW, Oeve evoveeceefle nes peeJeW~
meye peie cebieuekeej, pee peekeej...........~~ueiee..........~~5~~
MM 6NN

Yepeve (leerLekej Jewjeie kee ieerle)

lepe&peFees ve ueuee..............
peeSiee keneB, cesje ueeue cegPes es[ kes~
ceelee-efhelee meyemes, cecelee kees lees[ kes~~ske.~~
es meeje JewYeJe yese, lesjer lees ceeee nw~
meejer Oeje hej yese, lesjer ner eee nw~~
kewmes peeSiee Fvemes, cegKe[s kees cees[ kes~
peeSiee keneB, cesje ueeue cegPes es[ kes~~1~~
Ssmee keee meesee letves, legPekees keee nes ieee~
cesje es jepee yese, Jewjeieer nes ieee~~
cenueeW kes megKe kees kewmes, peeSiee es[ kes~
peeSiee keneB, cesje ueeue cegPes es[ kes~~2~~
MM 6NN

(25)

(26)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

Yepeve (Deenej ieerle)

lepe&-Ske hejosMeer..............
leerLekej cegefvejepe kee Deenej nes jne,
osKees eejeW Deesj peepeekeej nes jne~~
cenecegveer kee eLece heejCee, eLece yeej peye ngDee cenue ceW~~ngDee...~~
hebeeee& keer Je=ef ngF& nw, eewkes kee Yeespeve De#ee ngDee nw~~
De#ee....~~
Yeeer ceW efJeYeesj meye mebmeej nes jne,
osKees eejeW Deesj peepeekeej nes jne~~eYet........~~1~~
Fv osJe meye veiejer ceW Deekej, hebeeee& keer Je=ef kejles~
Je=ef kejles....~~
oeve keer ceefncee kees osKe osKekej, jepee kes hegCe kee JeCe&ve kejles~~JeCe&ve kejles..~~
jepee kes cenueeW ceW cebieueeeej nes jne,
osKees eejeW Deesj peepeekeej nes jne~~eYet........~~2~~
meye efceuekej Fme hegCe Ie[er ceW, Deenej oeve keer KegefMeeeB ceveeDees~
ieg kees Deenej os evoveeceefle, meyekees Keerj kee emeeo efKeueeDees~~
emeeo efKeueeDees~~
Deepe kewmee Oece& kee eeej nes jne,
osKees eejeW Deesj peepeekeej nes jne~~eYet........~~3~~
MM 6NN

Yepeve (%eevekeueeCeke ieerle)

lepe&-ceeF& js ceeF&..............
DeeDees js DeeDees KegefMeeeB ceveeDees, GlmeJe meYeer ceveeJees~
eYeg kees kesJeue%eeve ngDee nw, meceJemejCe jeJeeDees~~
yeesuees js pee pee pee.......................~~

echeehegj leerLe& heefjee SJeb hetpee

(27)

echeehegj kes GheJeve ceW peye, %eeve ngDee Lee eYeg kees~
Fve%ee mes Oeveheefle ves, je [euee meceJemejCe kees~~
veYe ceW DeOej efJenej kejW Jes, oMe&ve kej megKe heeDees~
eYeg kees kesJeue%eeve ngDee nw, meceJemejCe jeJeeDees~~
yeesuees js pee pee pee.......................~~1~~
ejCe keceue leue mJeCe&keceue keer, jevee Fv kejs nQ~
meesves ceW nesleer megiebefOe nw, en meekeej kejs nQ~~
Gve efpeveJej kes oMe&ve kejves, YeJe meYeer Dee peeJees~
eYeg kees kesJeue%eeve ngDee nw, meceJemejCe jeJeeDees~~
yeesuees js pee pee pee.......................~~2~~
yeerme npeej neLe Thej nw, meceJemejCe keer jevee~
DebOes-uetues-uebie[s-jesieer, e{kej keYeer LekeW vee~~
ener evoveeceleer eYet keer, ceefncee meye efceue ieeDees~
eYeg kees kesJeue%eeve ngDee nw, meceJemejCe jeJeeDees~~
yeesuees js pee pee pee.......................~~3~~
MM 6NN

Yepeve (efveJee&CekeueeCeke ieerle)

lepe&-ceeF& js ceeF&.......
efpeveJej kee efveJee&Ce ceneslmeJe, efceuekej meYeer ceveeSB~
DeeDees Fme Yeejle JemegOee hej, DeieefCele oerhe peueeSB~~
eYet keer pee pee pee, eYet keer pee pee pee pee pee~~
kece& DeIeeleer veeMe eYet peer, cees#eOeece ceW hengBes~
leerveueeske kes DeeYeeie ceW, efmeefMeuee hej efles~~
Deeheo mes cees#e heOeejs, $e+<eYeosJe efpeveJej peer~~
leye mJeieeX mes FveW ves Dee, oerhe DemebKe peueeS~
DeeDees Fme Yeejle JemegOee hej, DeieefCele oerhe peueeSB~~
eYet keer pee pee pee, eYet keer pee pee pee pee pee~~1~~
$e+<eYeosJe mes ceneJeerj leke, nQ eewefyeme leerLekej~
Fve meyekee GheosMe Ske ner, Oece& Deefnbmee efnlekej~~

(28)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

efpeDees Deewj peerves oes meyekees, en mebosMe megveeSB~

DeeDees Fme Yeejle JemegOee hej, DeieefCele oerhe peueeSB~~
eYet keer pee pee pee, eYet keer pee pee pee pee pee~~2~~
efme#es$e keer Yeeer kejkes, nce Yeer efme yeveWies~
peye leke efme veneR yeveles, leye leke eYeg Yeefe kejWies~~
meYeer evoveeceleer KegMeer mes, ener YeeJevee YeeSB~
DeeDees Fme Yeejle JemegOee hej, DeieefCele oerhe peueeSB~~
eYet keer pee pee pee, eYet keer pee pee pee pee pee~~1~~
MM 6NN

Yepeve (meecetefnke ve=le ieerle)

lepe&-jbie yejmes Yeeries egvej Jeeueer..............
jbie uekes %eeve ieieefjee mes jbie uekes......
nes.........jbie uekes %eeve ieieefjee mes jbie uekes.....nes......~~ske.~~
peie kees nesueer kee jbie megnelee-2
legcekees megneleer %eeve iebie, peiele lejmes jbie uekes.....nes.....~~1~~
peie kees megneleer, peehegj keer egveefjee-2
legcnW Yeeleer eefj$e egveefjee, pees ceve nj<es jbie uekes....nes......~~2~~
peie kees megneles, jlveve kes ienves-2
legcnW Yeeles %eeve kes ienves, jleve yejmes jbie uekes......nes......~~3~~
peie kees megneleer, efJe<eeeb keer ueeueer-2
legcenes megneleer efpeveJeeCeer, peiele Peuekes jbie uekes.....nes....~~4~~
kens evovee meye efceue DeeDees-2
nce Yeer megveW efpeveJeeCeer, %eeve yejmes jbie uekes.....nes......~~5~~
MM 6NN

echeehegj leerLe& heefjee SJeb hetpee

Yepeve
lepe&-meheves ceW ..............

efpeveJej kee cenecemlekeeefYe<eske efvejeuee nw~

keee megvoj ueieleer hebeece=le keer Oeeje nw~~ske.~~
peye peue keer Oeeje he[leer, evoe kes efkejCe mece ueieleer~
Meerleue nes peeleer Oejleer, heeJeve nesles vejleve Yeer~~
nQ hegCeJeeve Jes pees kejles peueOeeje nw~
keee megvoj ueieleer hebeece=le keer Oeeje nw~~1~~
peye otOe mes vJenve kejW nce, #eerjesoefOe mcejCe kejW nce~
Thej mes veeres yenleer, leye ogiOeceeer nes Oejleer~~
eYeg leve hej kej uees legce Yeer otOe keer Oeeje nw~
keee megvoj ueieleer hebeece=le keer Oeeje nw~~2~~
peye oner keer Oeeje he[leer, ceesleer keer ueef[eeB ueieleer~
meJeez<eefOe keueMe {gjeSb, nce leve kees mJemLe yeveeSB~~
kesMej mes eYeg kee jbie kesMeefjee heeje nw~
keee megvoj ueieleer hebeece=le keer Oeeje nw~~3~~
kejes MeebefleOeeje eYeg hej, nes peeJes Meebefle Oeje hej~
eboveeceleer efpeve Yekeleer, meyekes YeJekeuce<e njleer~~
keefueegie ceW eYeg Yeeer ner Ske meneje nw~
keee megvoj ueieleer hebeece=le keer Oeeje nw~~4~~
MM 6 NN

Yepeve
lepe&euees efceue meye......

euees meye efceue ee$ee kej uees, leerLe&ee$ee kee heue Jej uees~
eewefyeme leerLekej keer meesuen, pevceYetefce vece uees~~ euees.~~ ske.~~
$e+<eYe-Deefpele-DeefYevebove-megceleer, De Deveble efpeveJej~
veieefj DeeesOee ceW pevces, pees leerjLe nw Meeele~~

(29)

(30)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

DeeesOee kees Jebove kej uees,
$e+<eYeosJe keer pevceYetefce kee he veee ueKe uees~~ euees...~~1~~
eeJemleer ceW mebYeJe, keewMeecyeer ceW heeeYet~
JeejeCeefme ceW eer megheee&-heejme eYeg kees JebotB~~
evhegefj leerjLe kees vece uees,
peneB eveYeg peer pevces Jen jpe efmej hej Oej uees~~euees...~~2~~
heg<heovle keekevoer, Meerleue Yeefuehegj pevces~
eer eseebmeveeLe leerLekej, efmebnhegjer pevces~~
leerLe& echeehegj kees vece uees,
Jeemeghetpe keer hebekeueeCeke Yetefce Fmes mecePees~~euees...~~3~~
keefcheuepeer ceW efJeceueveeLe, eYeg Oece& jlevehegefj ceW~
nefmleveehegj ceW Meebefle-kegbLeg-Dej, leerLekej pevces~~
euees efceefLeueehegefj kees vece uees,
ceefuueveeLe-veefceveeLe pevceYetceer Jebove kej uees~~ euees...~~4~~
jepeie=ner ceW cegefvemegele, vesceer Meewjerhegj ceW~
kegC[uehegj ceW eewefyemeJeW, ceneJeerj eYet pevces~~
leerLe& mes YeJemeeiej eflej uees,
efpeveJej pevceYetefce oMe&ve kej, pevce meheue kej uees~~ euees...~~5~~
ieefCeveer %eeveceleer peer keer, esjCee efceueer YeeeW~
meYeer pevceYetceer efpeveJej keer, peuoer efJekeefmele neW~~
hegCe kee kees<e meYeer Yej uees,
leerLe& Jebovee mes efn evovee DeelceMegef kej uees~~ euees...~~6~~
MM 6NN

eer
eer
eer
eer
eer

Deefjmesve
eeeegOe
mJeebYet
kegbYeee&
efJeMeeKe

megelee
nefj<esCee
YeeefJelee
eef#euee
yebOeg<esCee

Oeve<esCe
megefce$e
Oece&efce$e
Dehejeefpele
vebefo<esCe

heeefueheg$e
cebefojhegj
nefmleveehegj
eehegj
efceefLeueeveiejer

eLece Deenej
mLeue

Deeefe&kee evovee

eer FvYetefle
24. ceneJeerj

jepee Jekegue

Deeefe&kee cebefieveer
jepee oe
Deeefe&kee jepeerceleer jepee Jejoe
Deeefe&kee megueesevee jepee Oeve

keewMeecyeer

Jeerjhegj
ejeJeleer
ieguceKes

jepee Je=<eYemesve jepeie=n

jepee
jepee
jepee
jepee
jepee

eer megeYeee&
eer Jejoe
eer mJeebYet

Deeefe&kee heg<heoblee

Deeefe&kee
Deeefe&kee
Deeefe&kee
Deeefe&kee
Deeefe&kee

eLece Deenej
oelee

21. veefceveeLe
22. vesefc eveeLe
23. heee& veeLe

20. cegefvemegeleveeLe eer ceefuue

Oece& veeLe
Meebefl eveeLe
kegbLegveeLe
DejveeLe
ceefuueveeLe

eLece
ieefCeveer

meekeslehegj

meesceKes veiej
veefueve veiej
Mewuehegj
Deefj veiej
efmeeLe& veiej
ceneveiej
vebovehegj

Gukeeheele osKeves mes

ohe&Ce ceW Deheves oes eefleefyecye osKekej
hetJe& YeJe kee mcejCe nes peeves mes
cesIeeW kee Dekemceeled efJeuee nesvee osKekej
hetJe& pevce kes megvoj Dehejeefpele efJeceeve
kee mcejCe kejkes
neLeer kees Deheves hetJe& YeJe kee mcejCe nes
ieee Deewj Gmeves eYeg mes mebeceemebece
Deheves hetJe& YeJe kes mebyebOe kee mcejCe kej
heMegDeeW kes eefle Deleeeej osKekej
DeeesOee kes otle eje YeieJeeve $e+<eYeosJe
kee JeCe&ve megvekej
hetJe&YeJe kee mcejCe nesves mes

Jewjeie kee
efveefcee

veerueebpevee kes ve=le kees osKeles ngS

Gukeeheele osKekej
cesIeeW kee efJeYece osKeves mes
DeekeeMe ceW cesIeeW kee cenue ve neslee osKekej
mebmeej kes #eefCeke megKeeW kee efevleve kej
mJeeb Jewjeie
ojJeepes hej yebOes ngS neLeer keer oMee megveves
mes GvnW Deheves hetJe& YeJeeW kee %eeve
$e+leg kee heefjJele&ve osKekej
ohe&Ce ceW Dehevee cegKe osKe
Gukeeheele mes
heeues kes mecetn (kegnje) kees ve ngDee osKekej
yemevle $e+leg kee heefjJele&ve osKekej
mebmeej keer DeefmLejlee kee efevleve kej
nscevleg $e+leg ceW yehe& keer MeesYee kees lel#eCe
ceW efJeueerve nesles ngS osKee
Gukeeheele osKekej

Jewjeie kee
efveefcee

(32)

15.
16.
17.
18.
19.

eLece
ieCeOej

jepee efJeMeeKe

censvoe
meesceoe
heg<heefce$e
hegveJe&meg
vebo
megboj
kevekeeYe

Je&ceeve veiej

nefmleveehegj
meekesleveiejer
eeJemJeer
meekesle veiejer
meewceveme veiej

eLece Deenej
mLeue

(31)

eewyeerme
leerLekej

ceerveeee&
JeCee
Iees<eeee&
OejCee
OeejCee
mesveeee&
heee

Deeefe&kee meJe&eer

14. DevevleveeLe

megheee&veeLe
eveYeg
heg<heobleveeLe
MeerleueveeLe
eseebmeveeLe
Jeemeghetpe
efJeceueveeLe
eer pee

eseebme
yee
megjsvoe
Fvoe
hee

jepee
jepee
jepee
jepee
jepee
jepee
jepee

jepee
jepee
jepee
jepee
jepee

Deeefe&kee
Deeefe&kee
Deeefe&kee
Deeefe&kee
Deeefe&kee
Deeefe&kee
Deeefe&kee

yeeeer
ekegypee
Oecee&ee&
ces<esCee
Devebleceleer

eeryeue
eer eeroe
eer efJeoYe&
eer Deveieej
eer kegbLeg
eer Oece&
eerceboj

Deeefe&kee
Deeefe&kee
Deeefe&kee
Deeefe&kee
Deeefe&kee

7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.

Je=<eYemesve
efmebnmesve
ee<esCe
JeeveeefYe
Decej

eLece Deenej
oelee

jepee meesceoe

eer
eer
eer
eer
eer

eLece
ieefCeveer

eer Jeeeecej Deeefe&kee jefle<esCee

$e+<eYeosJe
DeefpeleveeLe
mebYeJeveeLe
DeefYeveboveveeLe
megceefleveeLe

eLece
ieCeOej

6. heeeYe

1.
2.
3.
4.
5.

eewyeerme
leerLekej

echeehegj leerLe& heefjee SJeb hetpee

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee