Kontent qismiga oʻtish

Seamus Heaney

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Seamus Heaney
Tavalludi 1939-yil, 13-aprel
Shimoliy Irlandiya, Castledawson, Tamniaran
Vafoti 2013-yil, 30-avgust
Irlandiya, Dublin, Blackrock
Ijod qilgan tillari Ingliz tili
Fuqaroligi Irland
Faoliyat yillari 1966–2013
Faoliyat turi Shoir, dramaturg, tarjimon
Mukofotlari

Geoffrey Faber Memorial Prize 1968 E. M. Forster Award 1975 Nobel Prize in Literature 1995 Commandeur of the Ordre des Arts et des Lettres 1996 Saoi of Aosdána 1998 Golden Wreath of Poetry 2001 T. S. Eliot Prize 2006 The Griffin Trust for Excellence in Poetry Lifetime Recognition Award

2012

 

Seamus Justin Heaney MRIA (/ˈʃeɪməs ˈhiːni/ ; 1939-yil 13-aprel — 2013-yil 30-avgust) irlandiyalik shoir, dramaturg va tarjimon. U 1995-yilda adabiyot boʻyicha Nobel mukofotiga sazovor boʻlgan[1][2]. Uning eng mashhur asarlari orasida "Death of Naturalist" (Tabiatshunosning oʻlimi", 1966) yozuvchining nashrdan chiqqan ilk yirik asari hisoblanadi. Heaney hayoti davomida Irlandiya sheʼriyat dunyosiga katta hissa qoʻshganlardan biri boʻlgan va hozir ham uning ijodi yuqori darajada eʼtirof etiladi. Amerikalik shoir Robert Lowell uni „Yeatsdan keyingi eng atoqli irland shoiri“ deb taʼriflagan, shu jumladan akademik Jon Sutherlend ham uni „zamonimizning eng buyuk shoiri“ deb taʼkidlagan[3][4]. Robert Pinskiyning taʼkidlashicha, „u ajoyib tinglovchi va kuzatuvchi sifatida hikoyanavislik iqtidoriga ega“ edi. 2013-yil vafotidan keyin The Independent uni „ehtimol, dunyodagi eng mashhur shoir“ deb taʼriflagan.

Heaney Shimoliy Irlandiyaning Castledawson va Toomebridge oʻrtasidagi Tamniaran shaharchasida tugʻilgan. Uning oilasi bolaligida shu atrofdagi Bellaghy shahriga koʻchib oʻtgan. U Queenʼs University universitetini tamomlagach, 1960-yillar boshida Belfastdagi St. Joseph’s College kollejida o‘qituvchi bo‘lib ishlagan va sheʼrlar nashr eta boshlagan. U 1976-yildan vafotigacha Dublinning Sandymount shahrida yashagan. U 1981-yildan 2006-yilgacha Qoʻshma Shtatlarda yashagan.

Heaney 1981-yildan 1997-yilgacha Harvard professori, 1988-yildan 2006-yilgacha esa u yerda „Poet in Residence“ dasturida ishtirokchi boʻlgan. 1989-yildan 1994-yilgacha u Oxfordda sheʼriyat boʻyicha professor boʻlgan. 1996-yilda u Arts et des Lettres ordeni uchun Commandeur etib tayinlandi va 1998-yilda Sanoi of the Aosdana unvoniga sazovor boʻldi. U olgan boshqa mukofotlar orasida Geofrey Faber Memorial Prize (1968), EM Forster Award (1975), PEN Translation Prize (1985), The Golden Wreath of Poetry (2001), TS Eliot Prze (2006) va ikkita Whitbread Prize ham mavjud (1996 va 1999)[3][4]. 2011-yilda u Griffin Poetry Prize va 2012 yilda Griffin Trust tomonidan umrbod eʼtirof etiluvchi mukofot bilan taqdirlangan.

Heaney Shimoliy Irlandiyaning Bellaghy shahridagi St. Mary cherkovi qabristoniga dafn etilgan. Qabr toshida uning „The Gravel Walks“ deb nomlangan sheʼrining „Walk on air against your better judgement“ satrlari epitafiya sifatida yozilgan.

Yoshlik davri

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Wearing a poppy bruise on the left temple,
He lay in the four-foot box as in his cot.
No gaudy scars, the bumper knocked him clear.

A four-foot box, a foot for every year.

—"Mid-Term break", "Death of a Naturalist" asaridan (1966)

Heaney 1939-yil 13-aprelda Castledawson va Toomebridge oʻrtasidagi Mossbawn nomli oilaviy fermada tugʻilgan; u toʻqqiz farzandning toʻngʻichi edi. 1953-yilda uning oilasi bir necha mil uzoqlikdagi Bellaghy shahriga koʻchib oʻtdi. Uning otasi Patrick Heaney (vaf. 1986-yil, oktyabr), James va Sarah Heaneyning oʻnta farzandidan sakkizinchi farzandi boʻlib, keyinchalik fermerlik va chorvachilik bilan shugʻullangan. Patrikni chorvachilik bilan ota-onasi erta vafot etganidan keyin tarbiyalagan amakilari tanishtirgan. Heaneyning onasi Margaret Kathleen McCan (1911-1984) edi, uning qarindoshlari mahalliy zigʻir fabrikasida ishlagan [5][6][7].Heaney otasining timsolida mahalliy gallar oʻrtasidagi ichki tarangliklarni, onasi timsolida esa, sanoatlashgan Ulsterni koʻrar edi.

Heaney Anahorish boshlangʻich maktabida oʻqidi va oʻn ikki yoshida Derrydagi Rim-katolik maktab-internati boʻlgan St. Columb’s College dan stipendiya yutib oldi. Christopher St. Columb’s maktabida oʻqiyotganda Heaneyning 4 yoshli ukasi1953-yil fevral oyida yoʻl-transport hodisasida halok boʻldi. „Mid-Term Break“ va „The Blackbird of Glanmore“ sheʼrlari aynan shu hodisa bilan bogʻliq[8][9].

Heaney bolaligida oʻzi tugʻilgan hududdagi Castledawson klubida gal futboli bilan shugʻullangan va oilasi Bellaghyga koʻchib kelganida ham bu qiziqishi oʻzgarmagan[10].

Ish faoliyati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1957-1969 yillar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Seamus Heaney 1970-yil

My grandfather cut more turf in a day
Than any other man on Toner's bog.
Once I carried him milk in a bottle
Corked sloppily with paper. He straightened up
To drink it, then fell to right away

Nicking and slicing neatly, heaving sods
Over his shoulder, going down and down
For the good turf. Digging.

The cold smell of potato mould, the squelch and slap
Of soggy peat, the curt cuts of an edge
Through living roots awaken in my head.
But I've no spade to follow men like them.

Between my finger and my thumb
The squat pen rests.
I'll dig with it.

—"Digging", Death of a Naturalist (1966)

Heaney 1957-yildan boshlab Belfastdagi Queenʼs Universityda ingliz tili va adabiyoti boʻyicha tahsil oldi. Bu yerda boʻlganida, Ted Hughesning „Luperkal“ asarining nusxasini topdi va bu uni sheʼr yozishga undadi. „Birdaniga zamonaviy sheʼriyat masalasi mening hayotiy materialim bo‘lib qoldi“, degan edi u[3]. 1961-yilda u universitetni birinchi darajali imtiyozli diplom bilan tugatgan[11].

Heaney Belfastdagi St. Joseph oʻqituvchilarni tayyorlash kollejida (hozirda St. Mary’s University College bilan birlashtirilgan) oʻqituvchilik sertifikatini olish uchun oʻqidi va Belfastning Ballymurphy shahridagi St. Thomas oʻrta maktabida dars berishni boshladi[12]. Ushbu maktabning direktori Monaghan okrugidan kelgan yozuvchi Michael McLaverty boʻlib, u Heaneyni Patrick Kavanaghning sheʼriyati bilan tanishtirdi[13][14]. Heaney birinchi marta McLavertyning koʻmagi bilan 1962-yilda sheʼrlar nashr eta boshladi. Sophia Hillan McLavertyning yosh Belfast shoiriga xuddi unga vasiylik qilayotgan otadek munosabatda boʻlganini taʼkidlaydi[15]. McLavertyning „Collected Works“ (Tanlangan asarlari) ning muqaddimasida Heaney shoirning hissasi va taʼsirini shunday sarhisob qildi: „Uning ovozi kamtarona, ammo baland edi, u hech qachon diqqat markazida bo‘lmasdi, shunga qaramay, uning adabiyotimizdagi o‘rni juda mustahkam“[16]. Heaneyning „Singing School from North“ (1975) kitobidagi Fosterage sheʼri McLavertyga bagʻishlangan[17].

1963-yilda Heaney St. Josephda maʼruza qila boshladi va oʻsha paytda Queenʼs universitetida ingliz tili oʻqituvchisi boʻlgan Philipp Hobsbaum tomonidan tashkil etilgan Belfast Group shoirlar jamoasiga qoʻshildi. Bu orqali Heaney boshqa Belfast shoirlari, jumladan Derek Mahon va Michael Longliey bilan uchrashdi[11].

Heaney 1962-yilda St. Josephda Tyrone okrugidagi Ardbo shahrida tugʻilgan Marie Devlin bilan tanishib, 1965-yilning avgustida turmush qurishdi[7][11]. Maktab oʻqituvchisi va yozuvchi boʻlgan Devlin "Over Nine Waves" (1994) nomli anʼanaviy irland mif va afsonalari toʻplamini nashr etgan. Heaneyning birinchi kitobi „Eleven Poems“ 1965-yil noyabr oyida Queenʼs universiteti festivalida nashr etilgan[18]. 1966-yilda ularning toʻngʻich oʻgʻli Maykl tugʻildi. Ikkinchi oʻgʻli Kristofer esa, 1968-yilda tugʻilgan.

Heaneyning birinchi yirik toʻplami "Death of Naturalist" 1966-yilda Faber and Faber tomonidan nashr etilgan. Ushbu toʻplam juda koʻp tanqidchilarning olqishlarga sazovor boʻldi va bir qancha mukofotlarni olib keldi, jumladan, Gregory Award for Young Writers va Geoffrey Faber Prize[14]. Oʻsha yili u Belfastdagi Queenʼs universitetida zamonaviy ingliz adabiyoti boʻlimiga oʻqituvchi etib tayinlandi. 1968-yilda Heaney va Michael Longley shoir ijodi haqida xabardorlikni oshirgan „Room to Rhyme“ deb nomlangan ijodiy sayr oʻtkazishdi. Keyingi yili u oʻzining ikkinchi yirik toʻplami "Door into the Dark" ni nashr etdi[19].

1970-1984-yillar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Heaney 1970-1971-oʻquv yilida Berkeley of California universitetida ingliz tili boʻyicha professor sifatida dars bergan[20]. 1972-yilda u Belfastdagi maʼruzasini tugatib, Irlandiya Respublikasidagi Wicklowga koʻchib oʻtdi va bor vaqtini ijodga bagʻishladi. Oʻsha yili u oʻzining uchinchi toʻplami „Wintering Out“ ni nashr etdi. 1975-yilda Heaneyning navbatdagi toʻplami North nashr etildi[21]. O‘sha yili „Stations“ nomli nasriy sheʼrlar risolasi ham chop etilgan.

1976-yilda Heaney Dublindagi Carysfort kollejida ingliz tili boʻlimi boshligʻi etib tayinlandi va oilasi bilan Sandymount shahriga koʻchib oʻtdi. Uning navbatdagi to‘plami „Field Work“ 1979-yilda nashr etilgan. 1965-1975 yillardagi "Selected Poems" va „Preoccupations: Selected Prose 1968-1978“ 1980-yilda nashr etilgan. 1981-yilda Aosdana, milliy Irlandiya Badiiy Kengashi tashkil etilganida, Heaney birinchi guruhga saylanganlar qatorida edi. (Keyinchalik u 1997-yilda Saoi, yaʼni beshta oqsoqolning sardori etib saylangan[22].

Shuningdek, 1981-yilda Heaney Amerika Qoʻshma Shtatlariga Harvard professori sifatida tashrif buyurdi va u yerda Adams House bilan hamkorlik qildi. U Queenʼs universiteti va Nyu-York shahridagi Fordham universitetining ikkita faxriy doktori unvoniga sazovor boʻlgan (1982). 1982-yil 23-mayda Fordhamning ochilish marosimida u oʻz murojaatini „Verses for a Fordham Commencement“ deb nomlangan 46 bandlik sheʼr orqali taqdim etdi[23].

Shimoliy Irlandiyada tugʻilgan va taʼlim olgan Heaney oʻzining ingliz emas, irland ekanligini taʼkidlaydi[24]. „Field Day Theatre Company“ tomonidan Brian Friel’s Translationsspektaklining muvaffaqiyatidan soʻng, asoschilar Brian Friel va Stephen Rea bir jamoada birlashishga qaror qilishdi. 1981-yilda Heaney bu kompaniyaning kengaytirilgan direktorlar kengashi tarkibiga qoʻshildi. 1984-yil kuzida onasi Margaret vafot etdi[25][26].

1985-1999-yillar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Marie va Seamus Heaney Dominikan cherkovida, Krakov, Polsha, 4-oktyabr 1996-yil

Heaney Harvardda 1985-1997-yillarda Boylstonning ritorika va notiqlik professori va 1998-2006-yillarda Harvard rezidentsiyasida shoir boʻlib ishlagan[27]. 1986-yilda Heaney Bates Collegedan Litt. D unvonini oldi. Uning otasi Patrick oʻsha yilning oktyabr oyida vafot etdi[25]. Ikki yil ichida ota-onasidan ayrilishi Heaneyga qattiq taʼsir qildi va u oʻz qaygʻusini sheʼrlar bilan ifodaladi[25]. 1988-yilda uning „The Government of the Tongue“ tanqidiy maqolalari to‘plami nashr etildi.

1985-yilda Heaney Amnesty International of Ireland iltimosiga binoan „From the Republic of Conscience“ sheʼrini yozdi. U „Birlashgan Millatlar Tashkiloti kunini va Amnistiya ishini nishonlashni“ xohlagandi[28]. Ushbu sheʼr Xalqaro Amnistiya tashkilotining eng oliy sharafi — „Vijdon elchisi“ mukofoti taqdim etilishiga sabab boʻldi[29].

1988-yilda Heaney Jorjiya shtati Atlanta shahridagi Emory universitetida zamonaviy adabiyot boʻyicha taniqli Ellman maʼruzasini oʻqiganidan soʻng, universitetning qoʻlyozmalar, arxivlar va nodir kitoblar kutubxonasiga (MARBL) oʻzining maʼruza matnlarini sovgʻa qildi[30].

1989-yilda Heaney 1994-yilgacha besh yillik muddatga Oksfordning sheʼriyat professori etib saylandi. Kafedra undan Oksfordda yashashni talab qilmadi. Bu davr mobaynida u oʻz vaqtini Irlandiya va Qoʻshma Shtatlar oʻrtasida taqsimladi. Shuningdek, u ommaviy oʻqish tadbirlarini davom ettirdi. Tadbirlarni koʻplab tomoshabinlar intiqlik bilan kutishar edi. Baʼzan chiptalar uchun navbatda turganlarni „Heaneyboppers“ deb atashadi[31].

1990-yilda Sofoklning „Filoktetalari“ asosida yozilgan „A Cure at Troy“ [32] pyesasi nashr etildi. Keyingi yili u yana bir sheʼriy toʻplami — „Seeing Things“ (1991)ni nashr etdi. Heaney „Trinity College Dublin“ falsafiy jamiyatining faxriy homiysi deb topildi va Qirollik adabiyot jamiyatining faxriy aʼzosi etib saylandi (1991)[33].

1993-yilda Heaney mehmon sifatida Oxford universiteti va Cambridge universitetlari talabalarining yangi ijodiy toʻplami boʻlgan The Mays antologiyasini tahrir qildi. Oʻsha yili u Dickinson kolleji sanʼat mukofotiga sazovor boʻldi va Pennsylvania kollejiga qaytib, faxriy unvonni oldi. U 2013-yilda vafot etmaganida, yirik adabiyot arbobi nomi uchun Harold va Ethel L. Stellfox mukofotini olish uchun yana Dickinsonga qaytishi kerak edi. Qisman ikki shoir oʻrtasidagi yaqin aloqani eʼtirof etish uchun mukofot Irlandiyalik shoir Paul Muldunga topshirildi.

Heaney 1995 -yilda „Kundalik mo‘jizalar va tirik o‘tmishni ulug‘laydigan lirik go‘zallik va axloqiy teranlik asarlari uchun“ adabiyot bo‘yicha Nobel mukofotiga sazovor bo‘ldi[34]. Bu xabar chiqqanida u rafiqasi bilan Gretsiyada dam olayotgan edi. Ikki kundan keyin u Dublin aeroportiga yetib borguniga qadar na jurnalistlar, na o‘z farzandlari u bilan bogʻlana olishmadi, garchi Irlandiya telekamerasi uni Kalamataga kuzatib qo‘ygan boʻlsa ham. Irlandiyadagi Nobel mukofoti sovrindorari WB Yeats, George Bernard Shaw va Samuel Becketning qatoriga nomi qo‘shilganda o‘zini qanday his qilgani haqidagi savolga Heaney shunday javob berdi: „Bu xuddi tog‘ tizmasi etagida turishga o‘xshaydi. Umid qilamanki, siz ham buni tushunasiz. Bu gʻayrioddiy tuygʻu“ [35]. U va uning rafiqasi Marie darhol aeroportdan Áras an Uachtarainga prezident Mary Robinson bilan mukofotni nishonlab, shampan ichish uchun olib ketilgan[35]. U boshqalar mukofotni ehtiyotkorlik bilan „The N Thing“ deb ataydi[36].

Heaneyning 1996-yildagi The Spirit Level toʻplami Whitbread Book ofThe Year mukofotiga sazovor boʻldi; u bu muvaffaqiyatni 1999-yilda Beowulf: A New Verse translation bilan takrorladi[37].

Heaney 1996-yilda Irlandiya Qirollik akademiyasining aʼzosi etib saylangan va 1997-yilda aʼzo sifatida qabul qilingan[38]. Xuddi shu yili Heaney Aosdana Saoi etib saylandi[39]. 1998-yilda Heaney Dublin Trinity kollejining faxriy aʼzosi etib saylandi[40].

2000-yillar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
2004-yilda Queenʼs University Belfastda ochilgan Seamus Heaney Centre for Poetry
Seamus Heaney 2009-yil

2000-yilda Heaney faxriy doktor unvoniga sazovor boʻldi va Pensylvania universitetida nutq soʻzladi[41]. 2002-yilda Heaney Rodos universitetining faxriy doktori unvoniga sazovor boʻldi va „Guttural Muse“ mavzusida ochiq maʼruza qildi .

2003-yilda Queenʼs University Belfastda Seamus Heaney sheʼriyat markazi ochildi. Unda Heaney media arxivi joylashgan bo‘lib, uning butun ijodi hamda radio va televideniye taqdimotlarining to‘liq katalogi mavjud[42]. Oʻsha yili Heaney oʻzining adabiy arxivining katta qismini Emory universitetiga, universitetning yaqinda nafaqaga chiqqan prezidenti William M. Chasening ishiga yodgorlik sifatida joylashtirishga qaror qildi[43][44]. Emory qoʻlyozmalari Heaney (1964-2003) asarlarining eng katta omborini tashkil etgan. Heaney ularni irlandiyalik yozuvchilar, jumladan Yeats, Paul Muldoon, Ciaran Carson, Michael Longley va Belfast guruhining boshqa aʼzolaridan iborat katta arxivni yaratishga yordam berish uchun sovgʻa qildi.

2003-yilda zamonaviy madaniyatda sheʼriyat va qoʻshiq soʻzlariga qiziqish uygʻotadigan biron bir ijodkor bormi, degan savolga Heaney Detroitlik amerikalik rep ijrochisi Eminemni maqtab, shunday degan edi: „U har narsaning imkoni borligi haqidagi tuygʻuni yaratdi. U bir avlod atrofida kuchlanish hosil qildi. U buni nafaqat vayronkorlik munosabati, balki ogʻzaki nutqdagi energiyasi orqali ham amalga oshirdi“ [45][46]. Heaney 2004-yilgi Yevropa Ittifoqi kengayishi munosabati bilan „Beacons at Bealtaine“ sheʼrini yozgan. U sheʼrni Irlandiya Yevropa Ittifoqi raisligi tomonidan tashkil etilgan kengaytirilgan marosimda Yevropa Ittifoqining 25 yetakchisi uchun oʻqidi.

2006-yil avgust oyida Heaney insultga chalindi. Garchi unga yurak monitori [47] o‘rnatilganida, „kardiostimulyatorlar meni tinchlantirib qoʻydi“ deb hazil qilgan bo‘lsa-da, bir necha oy davomida barcha ommaviy tadbirlarni bekor qildi[48]. Dramaturg Braian Frielning rafiqasi Anne Frielning 75 yoshga toʻlgan kunida u Donegal okrugida edi[7][49]. U Henning Mankell, Donna Leon va Robert Harris asarlarini kasalxonada oʻqib chiqqan. Uni koʻrishga kelganlar orasida sobiq prezident Bill Klinton ham bor edi[7][50].

Heaneyning District and Circle 2006-yilda TS Eliot mukofotiga sazovor boʻldi[51]. 2008-yilda u Daniyaning Østermarie shahrida faxriy ijodkor deb eʼlon qilindi. Seamus Heaney Stræde koʻchasi uning nomi bilan ataldi. 2009-yilda Heaneyga adabiyot arbobi sifatidagi ajoyib roli uchun University College Dublin (UCD) yuridik jamiyatining Faxriy aʼzoligi mukofoti topshirildi[52].

Faber and Faber 2008-yilda Dennis OʻDriskollning „Stapping Stones: Interviews with Seamus Heaney“ kitobini nashr etdi; Bu Heaneyning tarjimai holiga eng yaqin asar sifatida tasvirlangan[53]. 2009-yilda Heaney adabiyot boʻyicha David Cohen Prize mukofotiga sazovor boʻldi. U 2009-yil 13-aprelda boʻlib oʻtgan 70 yillik yubileyini nishonlash uchun oʻzining sheʼriy toʻplamlari bilan12 soatdan ortiq ogʻzaki nutq albomini yozdi[54][55][56].

2010-yillar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

U 2010-yil iyul oyida West Belfast festivalida oʻzining ustozi, sheʼrlarini birinchi marta nashr etishda yordam bergan shoir va yozuvchi Michael McLavertyga bagʻishlangan marosimda nutq soʻzladi[57].

2010-yil sentyabr oyida Faber Heaneyning oʻn ikkinchi toʻplamini nashr etdi. Human Chain „Eng yaxshi toʻplam“ uchun Forward Poetry Prize mukofotiga sazovorboʻldi. Shoirning birinchi kitobidan 44 yil oʻtib nashr etilgan kitob qisman 2006-yilda Heaney insultga chalinganidan keyin yaratilgan edi. Poet and Forward sudiyasi Ruth Padel bu asarni „ogʻriqli, halol va nozik vaznli sheʼrlar toʻplami … ajoyib va insoniy yutuq“ deb taʼrifladi[58]. Yozuvchi Colm Toibin „Human Chain“ ni „koʻp yillar davomidagi eng yaxshi toʻplami va u yozgan eng yaxshi sheʼrlarini oʻz ichiga olgan kitob“ deb taʼriflagan: „bu kitob soyalar va xotiralar, shivirlar, yer osti olamiga sayohatlar, elegiya va tarjimalar, aks-sado va sukunat kitobidir“[59]. 2010-yil oktyabr oyida toʻplam TS Eliot mukofotiga nomzodlar roʻyxatiga kiritilgan.

Heaney 2011-yilda The Observer nashri tomonidan „Britaniyaning eng yaxshi 300 ziyolilari“ roʻyxatiga kiritilgan edi. Keyinchalik gazeta roʻyxat ichidan „Britaniyalik emasligini taʼkidlovchilar“ ni alohida belgilab, nashr etgan. Ularning orasida Heaney ham bor edi[60]. Oʻsha yili u „Songs of the Scribe“ toʻplami uchun Pádraignín Ní Uallacháin qarorgohida Anʼanaviy qoʻshiqchining Old Irish Marginalia qoʻshigʻining tarjimasiga hissa qoʻshdi[61].

2011-yil dekabr oyida u oʻzining shaxsiy adabiy qoʻlyozmalarini Irlandiya Milliy kutubxonasiga sovgʻa qildi. Garchi qoʻlyozmalarini kim oshdi savdosiga qoʻyib, yaxshigina boylik orttirishi mumkinligini bilsa ham Heaney shaxsan oʻzi barcha qoʻlyozma va qoralamalarini yigʻdi va oʻgʻli Michael hamrohligida Milliy kutubxonaga topshirdi.

2012-yil iyun oyida Heaney Griffin Trust for Excellence in Poetry’s Lifetime Recognition Award bilan taqdirlandi va mukofot sharafiga nutq soʻzladi[62].

Heaney oʻlimidan avval 1988-2013-yillardagi Tanlangan sheʼrlari toʻplamini tuzayotgan edi. Toʻplamga „Seeing things“, "The Spirit Level", " Beowulf " tarjimasi, „Electric Light“, „District and Circle“ va „Human Chain“ (2014 yil, kuz) sheʼrlari kiritilgan.

2014-yil fevral oyida Emory universitetida „Seamus Heaney: The Music of What Happens“ koʻrgazmasining premyerasi bo‘lib o‘tdi, bu Seamus Heaney vafotidan keyin uning hayoti va ijodini nishonlaydigan birinchi yirik ko‘rgazma edi. Koʻrgazmada Heaney 1980-yillarda foydalangan shaxsiy yozuv stolining, shuningdek, eski fotosuratlar va boshqa yozuvchilar bilan boʻlgan yozishmalari namoyish etilgan. Heaney 2013-yil avgust oyida, ko‘rgazmaning kuratorlik jarayoni davom etayotganida vafot etdi. Koʻrgazmada Heaney hayoti va ijodini ulugʻlash maqsadi birinchi oʻrinda tursa-da, u yerda yozuvchining oʻlimi va bu oʻlimning muxlislarga qanday taʼsir koʻrsatganini eslatuvchi kichik boʻlim ham mavjud.

2015-yil sentabrida Heaneyning oilasi uning The Aeneid VI kitobining tarjimasini 2016-yilda nashr etilishini eʼlon qilindi .

Oʻlim

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Seamus Heaney 2013-yil 30-avgust kuni 74 yoshida qisqa muddatli kasallikdan so‘ng Dublindagi Blackrock klinikasida vafot etdi[63][64][65]. Dublindagi restoran oldida xushini yoʻqotganidan soʻng[65] tibbiy muolaja uchun kasalxonaga olib kelindi, ammo ertasi kuni ertalab soat 7:30 da vafot etdi. Uning dafn marosimi 2013-yil 2-sentyabr kuni ertalab Dublinning Donnibruk shahrida boʻlib oʻtdi va u kechqurun oʻzining Bellagi qishlogʻida, ota-onasi, ukasi va boshqa oila aʼzolari bilan bir qabristonda dafn qilindi[63][66]. Uning oʻgʻli Michael dafn marosimida otasi oʻlimidan bir necha daqiqa oldin rafiqasi Mariega „Noli timere“ (lotincha: „Qoʻrqma“) soʻzlarini yozganini aytdi[47][67][68].

Uning dafn marosimi ertasi kuni RTÉ televideniyesi va radiosida jonli efirga uzatildi va RTÉ veb-saytida xalqaro miqyosda translyatsiya qilindi. RTÉ Radio 1 Extra ertalab soat 8 dan 9:15 gacha 2009-yilda Heaney tomonidan yozilgan „TCollected Poems“ toʻplami haqida uzluksiz eshittirishni uzatdi[69]. Uning sheʼriy toʻplamlari vafotidan soʻng Irlandiya kitob doʻkonlarida tezda sotilib ketdi[70].

Heaney vafotidan soʻng, uning hotirasiga koʻplab muhim shaxslar hurmat bajo keltirishgan. Prezident Michael D. Higgins shunday degan edi:

… biz Irlandiyada Seamus Heaneyning zamonaviy dunyomizga qoʻshgan hissasi chuqur va naqadar keng koʻlamli ekanligini hamon his qilamiz, ammo uning doʻstimiz sifatida yonimizda boʻlgani, samimiy va iliq shaxsiyati oʻrnini hech narsa bosa olmaydi . . . Irlandiyaning kelajak avlodlari ham Seamusning sheʼrlari bilan tanish boʻlishadi. Butun dunyodagi olimlar uning tanqidiy maqolalaridan foyda olishadi va koʻplab huquq tashkilotlari unga vijdon respublikasi ichidagi kurashlar jarayonida koʻrsatgan birdamligi uchun minnatdorchilik bildirishadi.

Prezident Higgins, shuningdek, Áras an Uachtaráin qarorgohidan turib "Nine O'Clock News" telekanalida jonli efirda ishtirok etdi va Seamus Heaney hotirasiga hurmat bajo keltirdi[71]. AQShning sobiq prezidenti Bill Clinton shunday degan edi:

Uning beqiyos ijodi ham, hayoti ham dunyo uchun bir sovgʻa kabi edi. Uning aqli, yuragi va til borasidagi irlandlarga xos noyob iqtidori uni oddiy hayot ritmlari aks ettiruvchi eng yaxshi shoirga va tinchlik uchun hayqiruvchi kuchli ovozga aylantirdi. . . Uning irlandiyalik Nobel mukofoti sovrindorlari Shaw, Yeats va Becketlar ijodi singari oʻziga xos ijodi butun dunyo uchun abadiy sovgʻa boʻlib qoladi[72].

Jose Manuel Barroso, Yevrokomissiya rahbari:

Bugun men davrimizning buyuk shoirlaridan biri Seamus Heaney vafot etganini bilib, chuqur qaygʻuga tushdim. . . . Uning soʻzlarining kuchi, goʻzalligi va xarakteri keyingi avlodlar uchun bir meros boʻlib saqlanib qoladi va adabiyot boʻyicha Nobel mukofotini olgan ijodkor sifatida haqli ravishda eʼtirof etildi[72].

Harvard universiteti quyidagicha bayonot bergan edi:

Biz Seamus Heaneyni Harvard oilasining hurmatli aʼzosi deb bilganimizdan baxtiyormiz va bu bilan faxrlanamiz. Butun dunyo ahli uchun bo‘lgani kabi, biz uchun ham u shoir degan nom insoniy idrok va badiiy tasavvur, nozik hikmat va yorqin inoyat bulog‘i ekanligini isbotlab berdi. Biz uni chuqur mehr va hayrat bilan eslaymiz[72].

Heaneyning yaqin doʻsti, shoir Michael Longley shoirning oʻlimidan soʻng „Men oʻzimni xuddi tugʻishgan ukamni yoʻqotgandek his qilyapman“ degan edi[73]. Thomas Kinsella bu xabardan hayratda qolganini aytdi, lekin John Montegue shoirning ahvoli yaxshi emasligini anchadan beri bilganini aytdi[74]. Dramaturg Frank McGuinness Heaneyni „Tengdoshlarim orasidagi eng buyuk irlandiyalik: unga teng keladigan raqobatchilar yoʻq edi“ deb aytadi[75]. Colm Toibin shunday deb yozgan edi: „Yonishlar va portlashlar avj olgan davrda Heaney insonlarga muqobil dunyo taklif qilish uchun sheʼriyatdan foydalangan.“ Gerald Dawe shoirni „Heaney qoʻlingizdan kelganini qilishga undaydigan akaga oʻxshardi“ deb eslaydi[75]. Theo Dorgan shunday degan edi: „Heaneyning ijodi abadiy saqlanib qoladi. Qayerga borsam ham, bundan hayratga tushaman. Seamus bizning doʻstimiz edi“. Uning Faber va Faber nashriyoti ijodkornining „adabiy madaniyatga taʼsiri beqiyos“ ekanligini taʼkidlaydi[76]. Dramaturg Tom Stoppard shunday degan edi: „Seamus hech qachon tushkunlikka tushmagan, na hayotda, na ijodda“[75]. Buyuk Britaniya mukofotining sobiq sovrindori va Heaneyning doʻsti Andrew Motion uni „buyuk shoir, sheʼriyat haqida yozgan ajoyib yozuvchi va chinakamiga iqtidor va aql-zakovatga ega shaxs“ deb atagan[73].

Heaney uchun koʻplab xotira tadbirlari tashkil etilgan, jumladan Emory universiteti[77], Harvard universiteti, Oxford universiteti va Londondagi Southbank markazida tadbirlar oʻtkazildi[78][79][80]. AQShning yetakchi sheʼriyat tashkilotlari aʼzolari ham ijodkorni xotirlash uchun Nyu-Yorkda yigʻilishdi[81]

Faoliyat

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Insoniyat yashash uchun eng yorqin sharoitlarni yaratishida she'riyat taklif qiladigan voqelik tasavvuri o'z davri va joyining ma'lum holatlari haqida yozish bilan cheklanib qolmasligi kerak. Chinakam ijod qilishni istaydigan shoir ijod jarayonida o'zi guvoh bo'lib turgan narsalarga ko'z yumib ketmasligi lozim.
—Joy Or Night: Last Things in the Poetry of W. B. Yeats and Philip Larkin, Seamus Heaneyning W. D. Thomas Memorial Lecture ma'ruzasidan parcha, University College of Swansea, 18-yanvar, 1993-yil.

Naturalizm

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bir vaqtlar Heaneyning kitoblari Buyuk Britaniyadagi tirik shoirlarning kitoblari sotuvining uchdan ikki qismini tashkil qilgan[3]. Uning asarlari koʻpincha Irlandiya bilan, xususan, u tugʻilgan va yoshlik davri oʻtgan Shimoliy Irlandiya bilan bogʻliq. Oʻzining yoshlik davri va taʼlimi haqida gapirar ekan, u shunday deydi: „Men zamonaviy dunyoga butkul teskari va eskicha deb hisoblagan Derry okrugida orttirgan tajribam aslida menga tayanch boʻlishini bilib oldim. Menga bu ishonchni o‘rgatishdi va uni ifodalashda yordam berishdi“ [82]. "TDeath of a Naturalist" (1966) va "Door into the Dark" (1969) filmlarida asosan qishloqdagi hayot tafsilotlariga eʼtibor qaratilgan[82].

"Door into the Dark (1969) va „Wintering Out“ (1972) asarlari bilan boshlangan bir qator toʻplamlarda Heaney shimoliy Irlandiya botqoqliklari haqida ham yozishga koʻp vaqt sarflagan. Shimol toʻplamidagi (1975) bir nechta sheʼrlarda botqoqda saqlanib qolgan parchalangan tanalar haqida aytib oʻtilgan. Ciaran Carsonning taqrizida botqoq mavzusidagi sheʼrlari Heaneyni „qudrat laureati, afsona yaratuvchi, rituallarni barbod qiluvchi antropologga aylantirgani hamda megalit eshiklari va maftunkor vahshiylik dunyosi“ga olib kirganini aytgan edi. Heaney „Bogland“, „Bog Queen“ kabi sheʼrlarida ilk bor bevosita siyosiy kurashlarni yoritgan[83].

Siyosat

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Butun umri davomida Shimoliy Irlandiyada keng tarqalgan mazhablararo tafovutga ishoralar uning sheʼrlarida ham oʻz aksini topgan[84][85]. Uning „Wintering Out“ (1973) va „North“ (1975) kitoblari tarixiy kontekst va keng koʻlamdagi insoniy tajriba bilan The Troubles haqidagi taqrizlarni umumlashtirishni ham koʻzda tutadi[82]. Baʼzi tanqidchilar Heaneyni „afolog va mifolog“ deb ayblashsa-da, Blake Morrison shoirga shunday taʼrif beradi:

U Troubles va unda vafot etgan doʻstlari va tanishlari haqida bevosita sheʼrlar, elegiyalar yozgan; u hozirgi tartibsizliklarni izohlash uchun tarixiy asosni topishga harakat qildi; va u jamoatchilik vakilidek mas’uliyatni zimmasiga oldi. . . Shunga qaramay, u bundan mamnun emasdi, chunki Heaney shoirlarning siyosiy dahlsizlik huquqini himoya qilardi va sheʼriyatning tarix maydoniga qanchalik taʼsir qilishi mumkinligi haqida qaygʻurardi[82].

Shaun OʻConnell „New Boston Review“da taʼkidlaganidek, „Seamus Heaneyga notinch mamlakatning umid ramzi sifatida qaraydiganlar garchi uning sheʼriyatidagi serqirralilikni koʻzdan qochirayotgan boʻlsalar ham, ularni nohaq deb ayta olmaymiz“ [82]. OʻConnell „Boston Review“ ning Station Island haqidagi tanqidida shunday degan edi:

Heaney yana va yana siyosiy maqsadlardan orqaga chekinadi; vahshiylik timsollariga qaramay, Station Island respublikachilikka hech qanday ritorik tasalli bermaydi. Siyosat bu siyosat, Station Island birlashgan Irlandiya haqida emas, balki koʻproq diniy va estetik birlikka intilayotgan shoir haqidadir[86].

Heaney tanqidchi Terry Eagleton tomonidan „maʼrifatli kosmopolit liberal“ sifatida tasvirlangan. Eagleton: "Siyosatga kelsak … u faqat Heaney soʻzlaydigan yoki soʻzlamaydigan kontekstlarda boʻladi [87]. Heaney „qabilalar mojarosi“ [87] deb taʼriflagan tushuncha haqida mulohaza yuritish, ruhiy manzarasini chizib, odamlarning hayoti va ovozlarini tasvirlashni afzal koʻradi. Uning asarlarida koʻpincha oila aʼzolari va yaqin doʻstlariga qilingan suiqasdlar, linchinglar va portlashlar esga olinadi. Colm Toibin shunday deb yozgan edi: „Uning ijodi davomida oddiy taʼrif va taʼrifli sheʼrlar boʻlgan. Uning xulosa qilish yoki maʼno taklif qilishdan bosh tortishi xushmuomalaligining bir qismi deyish mumkin“[59].

Heaney 1916-yilgi Easter Rising voqeasining 50 yilligi munosabati bilan 1798-yildagi irland isyonchilari xotirasiga bagʻishlangan „Requiem For the Croppies“ sheʼrini nashr etdi. U sheʼrni Irlandiyada katolik va protestant auditoriyasiga oʻqib berdi. Bunga u shunday izoh bergan edi: „Requiem For the Croppies“ ni oʻqish „IRA“ yoki boshqa biror jumlani aytish degani emas. Bu bir toʻs-toʻpalon emas, balki sukunatni buzuvchi bir hodisa edi. Siz uni sevishingiz shart emas. Unga ruxsat bersangiz yetarli"[88].

U Birlashgan Qirollik laureati boʻlish taklifini qisman siyosiy sabablarga koʻra rad etib, „Qirolichaga shaxsan hech qanday qarshiligim yoʻq: men hatto bir vaqtlar Saroyda tushlik qilganman“ deb izoh berdi[88]. U oʻzining „madaniy ibtido nuqtasi“ markazdan tashqarida ekanligini aytdi[88]. Heaneyning The Penguin Book of Contemporary British Poetry (1982) ga kiritilishiga qarshilik qilganidagi soʻzlari oʻsha paytlarda ommalashib ketdi. U Shimoliy Irlandiyada tugʻilgan boʻlsa-da, Britaniya antologiyasiga kiritilganiga javobi „An Open Letter“ sheʼrida aks etgan:

Don't be surprised if I demur, for, be advised

My passport's green.

No glass of ours was ever raised

To toast The Queen.

Tarjima

[tahrir | manbasini tahrirlash]

U shoir va tarjimon sifatida Irlandiyada soʻzlashadigan ingliz tili bilan bir qatorda, boshqa joylarda va boshqa vaqtlarda ham soʻzlashadigan tillar bilan ham ishlar edi; u oʻz iijodi va tadqiqotlarida anglo-sakson taʼsirini oʻrgandi. Tanqidchi WS Di Piero shunday deydi:

Shimoliy Irlandiyadagi bolalik, fermerlik hayoti, siyosati va madaniyati, oʻtmishdagi va bugungi boshqa shoirlar aro, Heaney tilning ildiziga qayta-qayta zarba beradi, uning genetik tuzilmalarini tekshiradi, uning barcha oʻzgarishlarida qanday xizmat qilganini aniqlashga harakat qiladi. madaniyat tashuvchisi sifatida tasavvurlarni oʻz ichiga olgan dunyo, bir vaqtning oʻzida ritorik qurol va ruhning ozuqasiga aylanadi. U bu masalalarni noyob dirkriminatsiya va topqirlik, donolik va yengilmas sabrsizlik bilan yozadi[82].

Heaneyning birinchi tarjimasi Irlandiyalik Buile Suibhne lirik sheʼri boʻlib, „Sweeney Astray: A Version from the Irish“ (1984) nomi bilan nashr etilgan. U „Station Island“da (1984) chop etilgan sheʼrlarida bu asardagi taassurotlaridan foydalangan. Heaneyning mukofotga sazovor boʻlgan Beowulf tarjimasi (Farrar, Straus & Giroux, 2000, Whitbread „Yil kitobi“ mukofoti) asl anglo-sakson „musiqasi“ bilan uygʻunlashgan zamonaviy tildan foydalanuvchi innovatsion asar deb topilgan[82].

Pyesa va nasr

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Uning pyesalari orasida "The Cure at Troy: A Version of Sophocles' Philoctetes" (1991) asari ham bor. Heaneyning 2004-yilgi "The Burial at Thebes" pyesasi Creon va Bush maʼmuriyatining tashqi siyosati oʻrtasidagi oʻxshashliklarni tavsiflaydi[89].

Heaney madaniy va shaxsiy o‘zgarishlar uchun zarur vosita sifatida sheʼriyat bilan shug‘ullanishi uning "The Redress of Poetry" (1995) va „ Finders Keepers: Selected Prose“, 1971-2001 (2002) nasriy asarlarida o‘z aksini topgan[82].

"Sheʼr qofiyalanganda, — deb yozgan edi Heaney, — shakl oʻz-oʻzidan paydo boʻlganda, ong yangi pozitsiyalarga qoʻzgʻatilganda, hammasi hayotiylikka koʻcha boshlaydi. Qofiya so‘zlar orasidagi turg‘un munosabatlarni kengaytirib yuborsa, bu o‘z-o‘zidan zaruratga nisbatan norozilik paydo qiladi. Til imkoniyatlari keragidan ortiq qoʻllanilsa, meʼyor buziladi" [59]

"Sheʼriyat taklif qiladigan voqelik tasavvuri oʻzgaruvchan boʻlishi kerak, shunchaki vaqt va joy haqida yozishning oʻzi yetarli emas" deb davom etadi u[59]. Uning XX asr Sharqiy Yevropa shoirlariga, xususan, Nobel mukofoti sovrindori Czeslaw Miloszga boʻlgan sheʼriy va tanqidiy munosabati koʻpincha eʼtibordan chetda qoladi va eʼtiborga olinmaydi[90].

Maktab oʻquv dasturida

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Heaneyning ijodi xalqaro miqyosda maktab oʻquv dasturida keng qoʻllanadi, jumladan The Rattle Bag (1982) va The School Bag (1997) antologiyalari (ikkalasi ham Ted Hughes tomonidan tahrirlangan). Dastlab Faber shartnomasida „The Faber Book of Verse for Younger People“ deb nomlangan "The Rattle Bag" asarini Hughes va Heaney oʻquvchiga zavq bagʻishlashga xizmat qilishi kerak deb qaror qilishdi, Heaney „bizning rejalashtirgan kitob The Fancy Free Poetry Supplementga yaqinroq narsa edi“ deb izohladi[91]. Kitobda ular hayotda koʻrishni xohlaydigan asarlar, gʻaroyib qofiyalar, ballada tipidagi sheʼrlar, topishmoqlar, xalq qoʻshiqlari va ritmik yangroqliklar bor edi. Kitobga tanish kanonik asarlar kiritilmagan, chunki ular tomoshabinlar standart tarifni bilishadi deb hisoblashgan. Oʻn besh yil oʻtgach, "The School Bag" boshqa bir narsani maqsad qildi. Muqaddimada aytilishicha, ular „kitobdagi maʼlumotlar koʻproq cheklistga oʻxshash“ boʻlishni xohlashashgan edi. Unga ingliz, irland, uels, shotland va skot-gal tillarida yozilgan sheʼrlar hamda afro-amerika chizgilarini aks ettiruvchi asarlar kiritilgan[91].

Ijodiy merosi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bellaghyda Seamus Heaney HomePlace adabiy va sanʼat markazi mavjud boʻlib, Heaneyning ijodiy merosini aks ettiradi[92].

2017-yilda Fintan OʻToolega Heaneyning tarjimai holini yozishga ruxsat oilaviy yozuvlardan foydalanish huquqi berilganligi eʼlon qilindi. OʻToole Heaney bilan biroz tanish boʻlgan va Heaney, oʻgʻlining soʻzlariga koʻra, OʻToolening ijodiga qiziqish bildirgan[93].

Uning adabiy maqolalari Irlandiya Milliy kutubxonasida saqlanadi.

2019-yil noyabr oyida BBC Two telekanalida Seamus Heaney and the music of what happens nomli hujjatli filmi namoyish etildi. Filmda Heaneyning rafiqasi Marie va farzandlari oilaviy hayotlari haqida suhbatlashishgani va oʻzlari uchun yozilgan sheʼrlaridan bir nechtasini oʻqib berishgani aks etgan. Shuningdek, Heaneyning toʻrt akasi birinchi marta ijodkorning bolaligi va uni eng yaxshi sheʼrlari yaratilishiga ilhom bergan hodisalar haqida gapirishdi.  

Mukofotlar va unvonlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • 1966 Eric Gregory Award
  • 1967 Cholmondeley Award
  • 1968 Somerset Maugham Award
  • 1968 Geoffrey Faber Memorial Prize
  • 1975 E. M. Forster Award
  • 1975 Duff Cooper Prize for North
  • 1995 Nobel Prize in Literature
  • 1996 Commandeur de l’Ordre des Arts et des Lettres[1]
  • 1997 Elected Saoi of Aosdána
  • 1998 St. Louis Literary Award from the Saint Louis University Library Associates
  • 2000 Elected to the American Philosophical Society
  • 2001 Golden Wreath of Poetry, given by Struga Poetry Evenings for life achievement in the field of poetry
  • 2004 Kenyon Review Award for Literary Achievement
  • 2005 Irish PEN Award
  • 2006 T. S. Eliot Prize for District and Circle[1]
  • 2007 Poetry Now Award for District and Circle
  • 2009 David Cohen Prize[1]
  • 2011 Poetry Now Award for Human Chain
  • 2011 Bob Hughes Lifetime Achievement Award
  • 2012 Griffin Poetry Prize, Lifetime Recognition Award

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Obituary: Heaney ‘the most important Irish poet since Yeats’, Irish Times, 30 August 2013.
  2. ↑ Seamus Heaney obituary, The Guardian, 30 August 2013.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 „Faces of the week“. BBC News. BBC (2007-yil 19-yanvar). Qaraldi: 2010-yil 9-aprel. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "bbc_faces_of_the_week" defined multiple times with different content
  4. ↑ 4,0 4,1 Sutherland, John. „Seamus Heaney deserves a lot more than £40,000“. The Guardian (2009-yil 19-mart). Qaraldi: 2010-yil 19-aprel.
  5. ↑ Verdonk, Peter. Stylistics. Oxford: Oxford University Press, 2002 — 57-bet. ISBN 0-19-437240-5. 
  6. ↑ Parker, Michael. Seamus Heaney: The Making of the Poet. Iowa City: University of Iowa Press, 1993 — 3-bet. ISBN 0-87745-398-5. „Mrs Heaney bore nine children, Seamus, Sheena, Ann, Hugh, Patrick, Charles, Colum, Christopher, and Dan.“ 
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 McCrum, Robert. „Seamus Heaney: A life of rhyme“. The Guardian (2009-yil 18-iyul). Qaraldi: 2009-yil 19-iyul.
  8. ↑ „Tragic death of brother (4) that inspired Seamus Heaney recalled“ (en-GB). belfasttelegraph. Qaraldi: 2021-yil 2-fevral.
  9. ↑ „Heaney, Seamus: Mid-Term Break“. Litmed.med.nyu.edu (1999-yil 27-oktyabr). Qaraldi: 2010-yil 20-noyabr.
  10. ↑ Carney, Jim. „Why have football and hurling remained a cultural wasteland for our writers and artists?“. Sunday Independent (2020-yil 5-aprel).
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 „Your Place and Mine: Bellaghy – Seamus Heaney“. BBC. Qaraldi: 2019-yil 12-aprel.
  12. ↑ Heaney, Seamus. „Sweet airs that delight“. The Guardian (2002-yil 13-aprel). Qaraldi: 2021-yil 1-iyun.
  13. ↑ „Biography“. British Council. 2012-yil 9-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 23-may.
  14. ↑ 14,0 14,1 Ed. Bernard OʻDonoghue The Cambridge Companion to Seamus Heaney (2009) Cambridge University Press pxiii ISBN 978-0-521-54755-0. Retrieved 23 May 2010.
  15. ↑ Sophia Hillan, New Hibernia Review / Iris Éireannach Nua, Vol. 9, No. 3 (Autumn, 2005), pp. 86-106. „Wintered into Wisdom: Michael McLaverty, Seamus Heaney, and the Northern Word-Hoard“. University of St. Thomas (Center for Irish Studies)
  16. ↑ McLaverty, Michael (2002) Collected Short Stories, Blackstaff Press Ltd, p. xiii, ISBN 0-85640-727-5.
  17. ↑ Sophia Hillan. „Michael McLaverty, Seamus Heaney and the writerly bond“. Irish Times (2017-yil 20-oktyabr).
  18. ↑ Peter Badge. Nobel Faces: A Gallery of Nobel Prize Winners. John Wiley & Sons, 2008 — 504-bet. ISBN 978-3-527-40678-4. 
  19. ↑ Andrew Motion. „Door into the Dark opened the portals to a different future“. The Guardian (2014-yil 17-avgust).
  20. ↑ O'Shea, Edward (2016). "Seamus Heaney at Berkeley, 1970–71". Southern California Quarterly 98 (2): 157–193. doi:10.1525/ucpsocal.2016.98.2.157. ISSN 0038-3929. 
  21. ↑ „Seamus Heaney“. Nobel Prize.
  22. ↑ „Biography“. Aosdána.
  23. ↑ „Fordham Notes: Seamus Heaney's "Verses for a Fordham Commencement"“. Fordham Notes (2013-yil 30-avgust). Qaraldi: 2016-yil 3-noyabr.
  24. ↑ „Irish Nobel Prize Poet Seamus Heaney Dies Aged 74 -VIDEO“. Ibtimes.co.uk (2013-yil 30-avgust). Qaraldi: 2013-yil 30-avgust.
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 Parker, Michael. Seamus Heaney: The Making of the Poet. Iowa City: University of Iowa Press, 1993 — 221-bet. ISBN 0-87745-398-5. „The deaths of his mother in the autumn of 1984 and of his father in October 1986 left a colossal space, one which he has struggled to fill through poetry.“ 
  26. ↑ „Barclay Agency profile“. Barclayagency.com. 2012-yil 8-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 30-avgust.
  27. ↑ British Council biography of Heaney. Retrieved 19 April 2010.
  28. ↑ „Seamus Heaney, Poet“. Frontline Defenders. Qaraldi: 2014-yil 30-noyabr.
  29. ↑ „From the Republic of Conscience“. Amnesty International. Qaraldi: 2014-yil 30-noyabr.
  30. ↑ „Seamus Heaney Exhibit“, Emory University, January 2014
  31. ↑ „Heaney 'catches the heart off guard'“. Harvard News Office. Harvard University (2008-yil 2-oktyabr). — „Over the years, readings by poet Seamus Heaney have been so wildly popular that his fans are called "Heaneyboppers."“. Qaraldi: 2010-yil 15-may.
  32. ↑ „Play Listing“. Irish Playography. Irish Theatre Institute. Qaraldi: 2007-yil 24-avgust.
  33. ↑ „Royal Society of Literature All Fellows“. Royal Society of Literature. 2010-yil 5-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 9-avgust.
  34. ↑ „The Nobel Prize in Literature 1995“. Nobelprize (2010-yil 7-oktyabr). Qaraldi: 2010-yil 7-oktyabr.
  35. ↑ 35,0 35,1 Clarity, James F.. „Laureate and Symbol, Heaney Returns Home“. The New York Times (1995-yil 9-oktyabr).
  36. ↑ Boland, Rosita. „Michael Longley: 'Being 77 and three-quarters is the best time of my life'“. The Irish Times (2017-yil 17-iyun). Qaraldi: 2017-yil 17-iyun. „'Seamus once thanked me for the way I dealt with what he called 'the N Thing',' Longley says, making tea. 'The N thing?' I ask, halfway through my sardine sandwich. 'The Nobel', he says. 'That I kept it in proportion – the way most of the world didn’t. But I have had to be very judicious answering questions about Seamus since he’s been turned into a kind of saint'.“.
  37. ↑ „Beowulf: A New Translation“. Rambles.net. Qaraldi: 2010-yil 20-noyabr.
  38. ↑ „Seamus Heaney MRIA 1939–2013 – A Very Special Academician“. ria.ie (2013-yil 30-avgust). 2014-yil 26-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 8-sentyabr.
  39. ↑ „Seamus Heaney“. aosdána.artscouncil.ie (2013-yil 30-avgust). Qaraldi: 2013-yil 8-sentyabr.
  40. ↑ „Trinity College Dublin announces new Professorship – Seamus Heaney Professorship in Irish Writing“. Trinity College Dublin (2012-yil 17-dekabr).
  41. ↑ University of Pennsylvania. Honorary Degree awarded. Retrieved 19 September 2010.
  42. ↑ The Seamus Heaney Centre for Poetry, Queen's University Belfast website
  43. ↑ „Emory Acquires Nobel Laureate Seamus Heaney Letters“. press release. Emory University (2003-yil 24-sentyabr). — „"When I was here this summer for commencement, I came to the decision that the conclusion of President Chace's tenure was the moment of truth, and that I should now lodge a substantial portion of my literary archive in the Woodruff Library, including the correspondence from many of the poets already represented in its special collections," said Heaney in making the announcement. "So I am pleased to say these letters are now here and that even though President Chace is departing, as long as my papers stay here, they will be a memorial to the work he has done to extend the university's resources and strengthen its purpose."“.
  44. ↑ „Poet Heaney donates papers to Emory“. The Augusta Chronicle (2003-yil 25-sentyabr). Qaraldi: 2003-yil 25-sentyabr.
  45. ↑ Eminem, The Way I Am, autobiography, cover sheet. Published 21 October 2008.
  46. ↑ „Seamus Heaney praises Eminem“. BBC News. BBC (2003-yil 30-iyun). Qaraldi: 2010-yil 9-aprel.
  47. ↑ 47,0 47,1 „Heaney bid farewell at funeral“, Belfast Telegraph, 2 September 2013.
  48. ↑ Today Programme, BBC Radio 4, 16 January 2007.
  49. ↑ „Poet 'cried for father' after stroke“. BBC News. BBC (2009-yil 20-iyul). Qaraldi: 2009-yil 20-iyul.
  50. ↑ Kelly, Antoinette. „Nobel winner Seamus Heaney recalls secret visit from Bill Clinton: President visit to Heaney's hospital bed after near-fatal stroke“. Irish Central (2009-yil 19-iyul). Qaraldi: 2009-yil 19-iyul.
  51. ↑ „Heaney wins TS Eliot poetry prize“. BBC News. BBC (2007-yil 15-yanvar). Qaraldi: 2007-yil 15-yanvar.
  52. ↑ „Announcement of Awards“. University College Dublin.
  53. ↑ „Estate of Seamus Heaney-Stepping Stones“. www.seamusheaney.com. Qaraldi: 2021-yil 31-dekabr.
  54. ↑ „Collected Poems: Seamus Heaney“. Faber and Faber (2009-yil 2-aprel). 2010-yil 4-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 24-aprel.
  55. ↑ „Heaney at 70“. RTÉ (2009-yil aprel). Qaraldi: 2010-yil 25-aprel.
  56. ↑ „Seamus Heaney 70th birthday commemorative Irish Times supplement“. Irish Times (2009-yil aprel). Qaraldi: 2010-yil 24-aprel.
  57. ↑ „Féile an Phobail, Festival of the People, 2010 programme“. Official website. 2010-yil 23-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 12-iyul. Archived at Wayback Engine.
  58. ↑ Page, Benedicte. „Seamus Heaney wins £10k Forward poetry prize for Human Chain“. The Guardian (2010-yil 6-oktyabr). Qaraldi: 2010-yil 6-oktyabr.
  59. ↑ 59,0 59,1 59,2 59,3 Tóibín, Colm. „Human Chain by Seamus Heaney – review“. The Guardian (2010-yil 21-avgust). Qaraldi: 2010-yil 21-avgust. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "toibin_human_chain" defined multiple times with different content
  60. ↑ Naughton, John. „Britain's top 300 intellectuals“. The Observer. Guardian Media Group (2011-yil 8-may). Qaraldi: 2011-yil 8-may.
  61. ↑ „Songs of the Scribe Sung by Pádraigín Ní Uallacháin“. Journal of Music. 6 December 2011.
  62. ↑ Prize, Griffin Poetry. „2012 – Seamus Heaney“. Griffin Poetry Prize (2012-yil 7-iyun). Qaraldi: 2013-yil 1-sentyabr.
  63. ↑ 63,0 63,1 HEANEY, Seamus : Death notice The Irish Times, 30 September 2013.
  64. ↑ McGreevy, Ronan. „Tributes paid to 'keeper of language' Seamus Heaney“. The Irish Times (2013-yil 30-avgust). Qaraldi: 2013-yil 30-avgust.
  65. ↑ 65,0 65,1 Higgins to lead mourners at funeral Mass for poet Sunday Independent, 1 September 2013.
  66. ↑ „Seamus Heaney laid to rest in Bellaghy“, Irish Times, 2 September 2013.
  67. ↑ „Seamus Heaney’s last words were 'Noli timereʼ, son tells funeral“, The Guardian, 2 September 2013.
  68. ↑ Heaney, Mick (12 September 2015) „Mick Heaney: My father’s famous last words; Seamus Heaney’s son writes about his father’s final message to his family: ‘Noli timereʼ“, The Irish Times.
  69. ↑ „Funeral of Seamus Heaney to be broadcast live on RTÉ“, TheJournal.ie, 1 September 2013.
  70. ↑ „Heaney books sell out amid massive demand“, Irish Times, 5 September 2013.
  71. ↑ President Michael D Higgins pays tribute to his friend Seamus Heaney YouTubeda RTÉ News, 31 August 2013.
  72. ↑ 72,0 72,1 72,2 Tributes to Seamus Heaney, BBC News Northern Ireland, 30 August 2013.
  73. ↑ 73,0 73,1 „Poet Seamus Heaney dies aged 74“. BBC News (2013-yil 30-avgust). Qaraldi: 2013-yil 30-avgust.
  74. ↑ „President and Taoiseach lead tributes to the late Seamus Heaney: Tributes paid to the Nobel Laureate who died this morning at the age of 74“. Irish Independent (2013-yil 30-avgust). Qaraldi: 2013-yil 30-avgust.
  75. ↑ 75,0 75,1 75,2 Higgins, Charlotte; McDonald, Henry. „Seamus Heaney's death 'leaves breach in language itself': Tributes flow in from fellow writers after poet who won Nobel prize for literature dies in Dublin aged 74“. The Guardian (2013-yil 30-avgust). Qaraldi: 2013-yil 30-avgust.
  76. ↑ „Heaney deserves place among the pantheon, says Dorgan“. The Irish Times (2013-yil 30-avgust). Qaraldi: 2013-yil 30-avgust.
  77. ↑ „Emory honors literary icon with 'A Tribute to Seamus Heaney'“ (2014-yil 23-sentyabr). Qaraldi: 2015-yil 15-aprel.
  78. ↑ „A Tribute To Seamus Heaney“. Qaraldi: 2015-yil 15-aprel.
  79. ↑ „Seamus Heaney: A Memorial Celebration“. Qaraldi: 2015-yil 15-aprel.
  80. ↑ „Bodleian Library – SPECIAL EVENT: Oxford Tribute to Seamus Heaney“. Qaraldi: 2015-yil 15-aprel.
  81. ↑ „Poets Gather to Remember Seamus Heaney in New York City on November 11 at 7:00 p.m.“. Qaraldi: 2015-yil 15-aprel.
  82. ↑ 82,0 82,1 82,2 82,3 82,4 82,5 82,6 82,7 „Biography“. Poetry Foundation. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "poetry_foundation" defined multiple times with different content
  83. ↑ Irene Gilsenan Nordin. The body and desire in contemporary Irish poetry. Irish Academic Press, 2006 — 5-bet. ISBN 978-0-7165-3368-9. 
  84. ↑ Ciarán O'Rourke. „Did Seamus Heaney Write Political Poems?“. Independent Left (Ireland) (2020-yil 10-oktyabr).
  85. ↑ Ezgi Ustundag. „Expressing Humanity During 'The Troubles:' The Poetry of Seamus Heaney“. Duke University.
  86. ↑ O'Connell, Shaun. „Station Island, Seamus Heaney“. Boston Review (1985-yil 1-fevral). Qaraldi: 2010-yil 2-oktyabr.
  87. ↑ 87,0 87,1 Potts, Robert. „The view from Olympia“. The Guardian (2001-yil 7-aprel). Qaraldi: 2001-yil 7-aprel.
  88. ↑ 88,0 88,1 88,2 Rahim, Sameer. „Interview with Seamus Heaney: On the eve of his 70th birthday, Seamus Heaney tells Sameer Rahim about his lifetime in poetry – and who he thinks would make a good poet laureate“. The Daily Telegraph (2009-yil 11-may). 2022-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 20-noyabr. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "sameer_rahim_70th_birthday_interview" defined multiple times with different content
  89. ↑ McElroy, Steven. „The Week Ahead: Jan. 21 – 27“. The New York Times (2007-yil 21-yanvar). Qaraldi: 2007-yil 21-yanvar.
  90. ↑ Kay, Magdalena. In Gratitude for all the Gifts: Seamus Heaney and Eastern Europe. University of Toronto Press, 2012. ISBN 1-4426-4498-2
  91. ↑ 91,0 91,1 Heaney, Seamus. „Bags of enlightenment“. The Guardian (2003-yil 25-oktyabr). Qaraldi: 2003-yil 25-oktyabr.
  92. ↑ video tribute.
  93. ↑ Flood, Alison. „Seamus Heaney's biographer races to see poet's faxes before they fade“. The Guardian (2017-yil 14-noyabr). Qaraldi: 2021-yil 23-sentyabr. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Seamus_Heaney&oldid=5187003" dan olindi