Yapon tele

Бу мәкаләнең кирилл әлифбасындагы игезәге бар.

Yapon tele ul Yaponiädä qullanuda yöri torğan söyläşüle wä yazulı tel. Yapon xalqı üz telen Nihongo 日本語 itep atí.

Yapon tele tele (日本語 [Nihongo])
İllärdä:	Yaponiä…
Töbäklär:	Çığış Aziä
Tulayım söyläşä:	127 million
Däräcä:	8
Tel ğäiläse:	Bäxäsle. Bälki ayırılmalı tel
Räsmi xälät
Räsmi tel sanala:	Yaponiä
Küzätüdä tora:	-
Tel kodları
ISO 639-1	ja
ISO 639-2	jpn, crh
SIL	JPN

Tarix wä törkemläw

Tel belgeçläre Yapon telen nindi törkemgä salu torında ber fikergä kilmägännär äle, bügenge köngä berniçä faraz bar:

• Yapon tele Altay tellärenä kerä dilär beräwläre. Bu törkemgä annan başqa Monğol wä Törki tellär dä kerälär. Suomi, Esti, Törki wä Korey telläre kük, Yapon tele dä yalğılmalı. Monnan tış, bu tellär arasında baytaq oxşaşlıqlar kürenä: ishi wä Törki taş/daş, yottsu wä Törki dört/dürt, man wä Törki men/meñ.
• Yapon tele Aziä tellär törkemenä kerä. Bu faraz Yapon teleneñ, Korey tele kük, Çığış Aziäneñ başqa tellärennän yoğıntı buluına nigezlänä.
• Yapon tele Kön Aziä tellärenä kerä. Bu faraz Tamil tele belän bäyläneş kürenüenä nigezlänä.
• Yapon tele ul Kreol teleneñ töre bulu uylawnıñ da tarafdarları bar, çönki Yapon süzläre arasında Avstroneziä tellärennän süzlär küp, tel tözeleşe Altay tellärendä kük bulsa da.
• Yapon tele ul Yapon telläre belän genä bäyle ayırılmalı tel.

Awazlar

Yapon awazları şaqtıy ciñel wä alarnı başqa tellärendäge belän şağıştırıp bula. İceklärneñ kübese ber suzıqtan wä ber tartıqtan tora. Yaponçada 5 suzıq wä 17 tartıq awaz bar.

Suzıqlar

Diftonglar Yaponçada yuq. Suzıqlarda qızqa/ozın buluında açıq ayırılu bar. Yapon suzıqları: img:Yapon-suziqlari.png

Yazu

Bügenge yazu törläre

Bügenge köndä Yapon telendä dürt yazu qullanıla:

• Kanji 漢字 ul üzläşterelgän Qıtay bilgeläre belän yazu. Bu yazu belän kiläsen yazalar:
  • äyber iseme;
  • sífat wä fiğel tamırı;
  • Yapon iseme.
• Hiragana 平仮名 ul icekle yazu, qullanıla:
  • sıyfat wä fiğel quşımtalarında (okurigana 送りがな);
  • kisäkçelärdä (joshi 助詞);
  • kanji'nı uqulışın kürsätkändä (furigana ふりがな);
  • qayber süzlärne kanji'ğa qarağanda hiragana belän uqu ciñelräk bulğanda: mäsälän takusan (küp) süze 沢山 urınına yışraq たくさん kebek yazıla.
• Katakana 片仮名 ul ikençe icekle yazu, bu çaqlarda qullanıla:
  • süzneñ cömlädä “yaqtırtılğan” buluı kiräk bulsa;
  • çit teldä süzlärne wä isemnärne yazğanda;
  • süz robot'çaraq uqılırğa tieş bulğanda;
• Romaji ローマ字 isemle Latín xärefle yazu bu çaqlarda qullanıla:
  • sannarnı yazğanda;
  • xalıqara ülçämnärne yazğanda;
  • qısqartmalarnı yazğanda;

Mäsälän “min” mäğnäse belän watashi süze dürt yazu belän bolay yazıla.

Kanji	Hiragana	Katakana	Romaji
私	わたし	ワタシ	watashi

Kanji yazuı Qıtay yazuınnan 6 yözdä Yaponiädä taraldı. Qıtay häm Yapon yazuları arasındağı qíınnıqlarnı beterü maqsatınnan ike yazu töre tözelä – Hiragana häm Katakana. Yapon tele öyränü maqsatınnan Latin älifbası nigezendä Romaji yazu tözelgän. Yapon xärefläre östän asqa, wä suldan uñğa yazıla. Elekkege zamannarda Yaponnar pumala belän yazğannar.

Öyränü

Yapon telen öyränü eşe imlä, awazlar, yazu wä süzlek öyränüennän tora. Yapon awazlarını başqa tellärendägelär belän dä çağıştırıp bulsa, yazu wä süzlek isä Yapon mädäniätenä nıq bäyle, wä alarnı öyränü qatlawlıraq bula ala. Yapon telen öyränüneñ töp maqsatları arasında Yapon şirqätlärendäge eş urınına kerü. Yapon bulmağan keşelär tel belemen tikşerü öçen Japanese Language Proficiency Test (JLPT) isemle sınaw uzalar.

Monı da qara

• Yapon mädäniäte
• Yapon ädäbiyatı
• Yapon xalqı
• Yapon isemnäre
• Yapon telendä Wikipediä
• Ainu

Tışqı mäğlümät

• About: Japanese Language – Yapon tele turında İnglizçä belem.
• Yapon tele kana тёўрибё (PDF)