Esâdüddîn Şirkuh

Esâdüddîn Şirkuh bin Şadhi, (Kürtçe: ئەسەدەدین شێرکۆ; Arapça: أسد الدين شيركوه بن شاذي; ö. 22 Şubat 1169), kısaca Şîrkûh el-Mansûr veya Şirkuh, Kürt askeri komutan ve Selahaddin Eyyubi'nin amcasıdır. Mısır'daki askeri ve diplomatik çabaları, Eyyubi ailesinin o ülkede eğemenlik kurmasında kilit bir faktördü. Eyyûbî ailesi önceleri Duvîn'de Şeddâdîler'in hizmetinde bulunuyordu. Bağdat şahnesi Bihrûz el-Hâdim'in yakın dostu olan Şâdî, oğulları Necmeddin Eyyûb ve Şîrkûh'la beraber onun hizmetine girdi. Bihrûz'un Tikrît'e vali tayin ettiği Şâdî'nin ölümünün ardından bu göreve oğlu Necmeddin Eyyûb getirildi. Şîrkûh da ağabeyine yardımcı olarak onunla birlikte kaldı. Bir müddet sonra Bihrûz'la araları bozulan iki kardeş 532 (1137) yılında Musul'a gidip İmâdüddin Zengî'nin hizmetine girdi ve onun Haçlılar'la mücadelesinde aktif rol oynadı. İmâdüddin Zengî'nin öldürülmesinin ardından (541/1146) Halep'te yönetimi ele geçiren Nûreddin Mahmud Zengî'nin en büyük yardımcısı Şîrkûh oldu. İmâdüddin Zengî'nin ölüm haberini alan Urfa Kontu II. Joscelin'in iç kale dışında Urfa'yı zaptetmesi üzerine Nûreddin Mahmud ve Emîr Savar ile Şîrkûh Urfa'ya gidip şehri kurtardılar. Receb 543'te (Kasım 1148) Antakya yakınlarındaki Yağra'da ve Safer 544'te (Haziran 1149) Azâz yakınlarındaki İnnib'de (İnab) Haçlılar'ı ve İsmâilîler'i mağlûp ettiler. Gösterdiği kahramanlıktan dolayı Nûreddin Mahmud, Artah Kalesi'ni Şîrkûh'a verdi

İsmi

Farsça kökenli bir isim olan "Şirkuh", Farsça'da "dağın aslanı" anlamına gelen bir isimdir. Şirkuh, aynı zamanda günümüz İran'ındaki birkaç köyün adıdır. Arapça sıfatı Esad ad-Din benzer şekilde "inanç aslanı" anlamına gelir. Latince eserlerde, adı "Siraconus" kılınmıştır.

Hayatı

Aslen Ermenistan'da Dvin kasabası yakınlarındaki bir Kürt köyü kökenlidir. Kürt hükümdarı Şâdi bin Mervan'ın oğlu ve Eyyubi hanedanının atası Necmeddin Eyyub'un kardeşiydi. Aile, Şeddadiler hanedanı ve son Şeddadiler 1130 yılında Dvin'de devrildiği zaman Şadi ailesini alarak Tikrit'e taşındı ve daha sonra Tikrit'in bölgesel yöneticisi Bihruz tarafından vali olarak atandı. Eyyub, kısa süre sonra Şadi öldüğünde babasının yerine Tikrit valisi oldu.

Mısır seferinden sonra onun yerine Mısır seferlerinde birlikte hizmet eden yeğeni Selahaddin geçti. Nihayetinde Selahaddin Mısır ve Suriye'yi birleştirdi ve bu da haçlıları Suriye ve Filistin'den neredeyse tamamen kovmasını sağladı. Bazı tarihçiler, Şirkuh'un ölümünün Selahaddin'in Sultan olarak ve Eyyubi ailesinin tartışmasız reisi olarak konumunu pekiştirmesine izin veren önemli bir faktör olduğu görüşünü ileri sürmüşlerdir.

Surlu William, 1163 seferine atıfta bulunarak Şirkuh'u şöyle tanımlamıştır:

Yetenekli ve enerjik bir savaşçı, zafer için hevesli ve askeri işlerde geniş deneyime sahip. Miras kaynaklarının çok ötesinde cömert olan Şirkuh, bu cömertlik nedeniyle takipçileri tarafından çok sevildi. Ufak, çok şişman ve tıknazdı. Yıllar içinde çoktan çökmüştü. Köklü bir aileden olmamasına rağmen, zengin olmuş ve mütevazı mirasından prens rütbesine liyakat ile yükselmişti. O tek gözünde katarakta yakalanmıştı. Zorluklar altında çok dayanıklı bir adamdı, hayatın o döneminde oldukça alışılmadık bir sakinlikle açlık ve susuzluk çeken biriydi.

Popüler kültürdeki yeri

• TRT1'de ekranlara gelen Kudüs Fatihi Selahaddin Eyyubi adli televizyon dizisinde Sezgin Erdemir tarafından canlandırılmaktadır.
• TRT Belgesel'de ekranlara gelen Tarihin Efsaneleri adlı belgeselde Volkan Uygun tarafından canlandırılmıştır.