Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Гурҷистон
| Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Гурҷистон | |||||||||
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| Гимн[d] | |||||||||
| |||||||||
| Пойтахт | Тифлис | ||||||||
| Забон(ҳо) | гурҷӣ ва русӣ | ||||||||
| Воҳиди пул | Soviet ruble[d] | ||||||||
| Шакли ҳукмронӣ | ҷумҳурии шӯравӣ[d] | ||||||||
.svg)
Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Гурҷистон, имлои қаблӣ Республикаи Советии Сотсиалистии Грузия, кут. ҶШС Гурҷистон, РСС Гурҷистон (гурҷӣ: საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა, рус. Грузинская Советская Социалистическая Республика) — яке аз ҷумҳуриҳои Иттиҳоди Шӯравӣ, ки он аз 5 декабри 1936 то 9 апрели (де-факто) ё 26 декабри (де-юре) 1991 вуҷуд дошт.
Дар солҳои 1921-1936 ба Ҷумҳурии Гурҷистони Шӯравии Сотсиалистӣ (рус. Социалистическая Советская Республика Грузия) расман ном дошт. Он 25 феврали соли 1921 ташкил шуда буд. Аз 12 марти 1922 то 5 декабри 1936, он ба Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Федератсионии Закавказия шомил буд. Ҳизби ягона ва ҳоким Ҳизби коммунистии Гурҷистон аст.
Ҷумҳурии Гурҷистони Шӯравии Сотсиалистӣ дар қисми шимолу ғарбии Закавказие ҷойгир буд. Ҷумҳуриҳои ҳамсоя инҳо буданд: РСФСР дар шимол, дар шарқ ва ҷанубу шарқ ҶШС Озарбойҷон, дар ҷануб ҶШС Арманистон. Инчунин, ҷумҳурӣ як макони ҳаммарз бо Туркия дошт.[1]
14 ноябри соли 1990 Шӯрои Олии ҶШС Гурҷистон давраи гузаришро то барқароршавии Ҷумҳурии мустақили Демократии Гурҷистон эълон кард ва дар ин робита ҷумҳуриро ба Ҷумҳурии Гурҷистон тағйири ном дод [2]. 31 марти соли 1991 раъйпурсӣ оид ба барқарор намудани истиқлоли давлатии Гурҷистон баргузор гардид ва дар натиҷа 9 апрели соли 1991 Шӯрои Олии Гурҷистон бо сарварии Звиад Гамсахурдиа истиқлоли худро аз СССР эълон кард. Аммо, қабл аз пошхӯрии СССР, Гурҷистон (ба мисли дигар ҷумҳуриҳо, ба истиснои ҷумҳуриҳои Балтика) аз ҷониби ҷомеаи байналмилалӣ ҳамчун давлати мустақил эътироф карда нашудааст ва расман то 26 декабри соли 1991 дар ҳайати Иттиҳоди Шӯравӣ боқӣ мондааст.
Тақсимоти маъмурӣ
[вироиш | вироиши манбаъ]Ба сохтори Ҷумҳурии Гурҷистони Советии Сотсиалистӣ шомиланд:
- Ҷумҳурии Автономии Шӯравии Сотсиалистии Абхазистон (дар давраи аз 31 марти 1921 то 19 феврали 1931 он Ҷумҳурии Сотсиалистии Шӯравии Абхазистон номида мешуд ва бо ҶШС Гурҷистон дар муносибатҳои шартномавӣ буд ва дар муқоиса бо ҶМШС мустақилияти бештар дошт)
- Ҷумҳурии Автономии Советии Сотсиалистии Аҷария (то 5 декабри 1936 — Ҷумҳурии Автономии Советии Сотсиалистии Аҷаристон )
- Вилояти Мухтори Осетияи Ҷанубӣ
Таърихи РСС Гурҷистон
[вироиш | вироиши манбаъ]Пас аз Инқилоби Октябр дар Русия 28 ноябри соли 1917 дар Тбилиси Комиссариати Закавказие таъсис ёфт, ки ба он меншевикон сарварӣ мекарданд. Вай сиёсати ҷудоихоҳиро аз Русияи Шӯравӣ пеш мебурд. Дар моҳи феврали соли 1918 Комиссариати Закавказие як мақоми нави ҳокимияти давлатӣ - Сейми Закавказияро таъсис дод, ки Ҷумҳурии Закавказияи Демократии Федератсияро эълон кард, ки аллакай 26 мая (8 июня)-и 1918 дар се давлати нав: Ҷумҳурии Демократии Гурҷистон, Ҷумҳурии Демократии Озарбойҷон, Ҷумҳурии Арманистон, тақсим шуд.
7 майи соли 1920 Ҷумҳурии Демократии Гурҷистон бо РСФСР шартнома баст, ки мувофиқи он Русия де-юре истиқлоли Гурҷистонро, инчунин як қисми вилояти Баҳри Сиёҳ (аз Баҳри Сиёҳ қад-қади дарёи Псу то Кӯҳи Ахахча), Тифлис ва Кутаиси, минтақаи Батумӣ, ноҳияҳои Закатала ва Сухуми империяи собиқи Русия, ки ба он дохил мешаванд, эътироф кард. Дар ивази ин, меншевикҳо ба таври расмӣ ваъда доданд, ки ба намояндагони ягон қувваи ба Русияи Шӯравӣ душман паноҳ нахоҳанд дод.
Барқароршавии Ҳокимияти Шӯравӣ
[вироиш | вироиши манбаъ]Шаби 12 феврали соли 1921 дар ноҳияҳои Борчали ва Ахалкалаки Гурҷистон коммунистони маҳаллӣ шӯриш бардоштанд. Болшевикон Горӣ, Душетӣ ва тамоми ноҳияи Борчалиро ишғол карданд. Феврали 16, 1921, дар Шулаверӣ, Кумитаи инқилоби Гурҷистон бо роҳбарии раиси он Ф.И.Махарадзе, А.А.Гегечкорӣ,.В.Е.Квирквелия, 25 феврали соли 1921 қисмҳои Артиши Сурх ба Тбилиси ворид шуданд, ки онро як рӯз пеш артиши Гурҷистон тарк карда буд. Ҳукумати меншевикони Гурҷистон ба Батуми кӯчид ва аз сарбозони Туркия озод шуд ва сипас 18 марти 1921 онҳо тавассути баҳр ба Фаронса кӯчонида шуданд.
2 марти 1922 нахустин конститутсияи ҶШС Гурҷистон қабул шуд.
4 марти соли 1921, аз ҷониби Шӯрои ҳарбии яке аз дивизияҳои Артиши Сурхи РСФСР, дар Сухуми Ҳокимияти Шӯравӣ барқарор гардид, Ҷумҳурии Сотсиалистии Шӯравии Сотсиалистии Абхазистон ташкил карда шуд.
5 март нерӯҳои Артиши Сурхи РСФСР дар Тсхинвалӣ Ҳокимияти Советиро барқарор карданд.
16 марти 1921 дар Маскав РСФСР ва Туркия созишномае ба имзо расониданд, ки тибқи он Туркия аз Батуми ва қисми шимолии Аҷара даст кашид. Мувофиқи созишнома, Аҷария ҳамчун як қисми РСС Гурҷистон эътироф карда шуд.
Гурҷистон дар ҳайати ЗСФСР
[вироиш | вироиши манбаъ]
мини| Ордени "Байрақи Сурхи Меҳнатии РСС Гурҷистон" 16 декабри соли 1921 РСС Абхазия ва РСС Гурҷистон Шартномаи иттифоқиро ба имзо расониданд, ки тибқи он Абхазия, дар асоси шартнома, ба ҳайати Ҷумҳурии Гурҷистон дохил шуд.
_%D0%9A._%D0%9D._%D0%9B%D0%B5%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%B4%D0%B7%D0%B5.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
12 марти 1922, Гурҷистон ба ҳайати Иттиҳоди Федеративии Ҷумҳуриҳои Советии Сотсиалистии Закавказия (ИФҶССЗ) дохил буд, ки 13 декабри 1922 ба Федератсияи Закавказия табдил ёфт.
30 декабри соли 1922 ЗСФСР бо РСФСР, БССР ва РСС Украина дар ҳайати ИҶШС муттаҳид карда шуд.
Гурҷиён дар байни роҳбарияти ИҶШС нақши бузург доштанд. Дар байни маъруфтарин шахсиятҳои сиёсии Гурҷистон И. В. Сталин , Л. P. Берия , Г. БА. Орҷоникидзе ва ғайраянд.
19 феврали соли 1931 РСС Абхазистон дар ҳайати РСС Гурҷистон ба ҷумҳурии мухтори Гурҷистон табдил ёфт.
15 марти соли 1935 барои муваффақиятҳои барҷастаи ба даст овардаи меҳнаткашони ҷумҳурӣ дар соҳаи кишоварзӣ ва саноат, РСС Гурҷистон бо ордени Ленин мукофотонида шуд.
Гурҷистон дар ҳайати СССР
[вироиш | вироиши манбаъ]
Мувофиқи Конститутсияи нави СССР дар соли 1936, РСС Гурҷистон, РСС Арманистон ва РСС Озарбойҷон ҳамчун ҷумҳуриҳои мустақили иттифоқӣ ба ҳайати СССР дохил шуданд. Федератсияи Закавказйе барҳам дода шуд.
Дар давраи Ҷанги Бузурги Ватанӣ, халқҳои РСС Гурҷистон барои ҳимояи Ватани худ бархостанд. Дар ҷанг, ки 1/5 аҳолии ҷумҳуриро ташкил медод, тақрибан 700 ҳазор зодагони Гурҷистон ширкат варзиданд. 137 нафар шаҳрвандоне, ки дар РСС Гурҷистон зиндагӣ мекунанд, барои корномаҳои ҳарбии худ унвони Қаҳрамони Иттиҳоди Шӯравӣ дода шуданд. Зиёда аз 240 ҳазор нафар бо ордену медалҳо мукофотонида шуданд.
Дар моҳи марти соли 1944, пас аз бадарға кардани чеченҳо, ингушҳо ва карачаҳо ба РСС Гурҷистон, қаламравҳои зерини автономияҳои пароканда аз РСФСР гузаронида шуданд:
- Ноҳияи Итум-Кали (деҳаи Итум-Кали ба Ахалхевӣ тағйири ном дод), қисми ғарбии н. Шарой, қисми ҷан. н-ҳои Галанчож ва Галашкин аз ҶМШС собиқи Чечено-Ингуш ба вилояти навтаъсиси Ахалхеви ҶШСГ, қисми ҷан. ноҳияи Пригороднийи собиқ ҶМШСЧИ, ва қисми ҷанубу шарқи н. Гизелдони ҶМШС Осетияи Шимолӣ шомили ноҳияи Казбеги ҶШСГ шуданд. Ҳамаи ин ноҳияҳои номбаршуда ба ҶШФСР дар соли 1957 ҳангоми барқарорсозии ҶМШС Чечену Ингуш баргардонида шуданд
- М. икояно(шаҳри Микоян-Шаҳр Клухорӣ номида шуд) ива чкуланс аз ҳайати ВМ собиқи Қарачой, ва ҳамч. қисми ҷан. н-ҳои Элбрус ва Нагорнийи ҶМШС Қабардино-Балқар — ноҳияи Клухори ҶШС Гурҷистон таъсис шуд. 14 марти 1955 бо Укази Президиуми Шӯрои Олии Иттиҳоди Шӯравӣ н. Клухор ба кишвари Ставрополи РСФСР гузашт.
Соли 1944 туркҳои месхетӣ, курдҳо, ҳемшилҳо ва юнониҳо аз РСС Гурҷистон пеш карда шуданд.
Дар моҳи ноябри соли 1951, мақомоти амнияти давлатӣ парвандаи Минрелиан алайҳи Лаврентий Берияро оғоз карданд.
Дар моҳи марти соли 1956 дар Тбилиси митингҳо ва намоишҳои оммавӣ баргузор шуданд.
.jpg)
Дар моҳи декабри соли 1965 барои муваффақиятҳои калони ба дастовардаи меҳнаткашон дар тараққиёти хофагии халқ ва сохтмони маданӣ, РСС Грузия бо ордени дуюми Ленин мукофотонида шуд.
Моҳи сентябри соли 1972, В.П.Мжаванадзе, ки аз соли 1953 ҳамчун котиби якуми Кумитаи Марказии Ҳизби коммунистии Гурҷистон ифои вазифа мекард, бо иттиҳоми фасод аз мақом барканор карда шуд. Ба ҷои ӯ Э. А. Шеварднадзе омад...
Қайд карда мешавад, ки дар замони шӯравӣ сатҳи зиндагӣ дар Гурҷистон аз сатҳи умумииттифоқӣ хеле баландтар буд, алахусус аз он сабаб, ки саноаташ суст буд, аз ҳисоби ба таври сунъӣ баланд шудани нархи фурӯши маҳсулоти кишоварзӣ даромади зиёд мегирифт барои он [3]. Эдуард Шеварднадзе дар яке аз мусоҳибаҳояш Гурҷистонро "вохаи дохили СССР" номид [4]. Лаша Бакрадзе, профессори таърихи шӯравии Донишгоҳи Тбилиси қайд кард (2013), ки замони шӯравиро бисёр шаҳрвандони Гурҷистон ҳамчун замони субот ва шукуфоӣ дар ёд доранд [5].
Дар солҳои 70-ум дар Гурҷистони Шӯравӣ ҳаракати мухолифон ба вуҷуд омад, ки ба онҳо Звиад Гамсахурдиа ва Мераб Костава роҳбарӣ мекарданд.
14 апрели соли 1978 дар Тбилиси намоишҳои оммавии эътироз ба маҳрум шудан аз забони давлатии забони гурҷӣ баргузор шуданд.
Эъломияи истиқлоли Гурҷистон
[вироиш | вироиши манбаъ]Шаби 9 апрели соли 1989 митинги бисёрҳазорнафарӣ дар зери шиорҳои миллӣ-озодӣ дар маркази Тбилиси аз ҷониби сарбозон бераҳмона пароканда карда шуд, ки дар натиҷа 21 нафар ба ҳалокат расиданд. Аз ҳамон лаҳза сар карда, эҳсосоти зиддишӯравӣ ва миллатгароӣ дар Гурҷистон шадидан шиддат гирифт. Тобистони ҳамон сол задухӯрдҳо байни гурҷиҳои сокини Сухуми ва ҷудоихоҳони Абхазистон, дар охири моҳи ноябр аз берун оғоз мешавад, муноқишаи Гурҷистон ва Осетияи Ҷанубиро мебарангезад.
.jpg)
28 октябр интихоботи Совети Олии РСС Гурҷистон баргузор мешавад, ки дар он блоки миллатгароён Звиад Гамсахурдиа пирӯз аст.
31 марти соли 1991 дар Ҷумҳурии Гурҷистон (ҶШС Гурҷистон) раъйпурсӣ оид ба барқарор кардани истиқлоли Гурҷистон дар асоси Қонуни истиқлоли 26 майи соли 1990 "Дар бораи тартиби ҳалли масъалаҳои вобаста ба ҷудошавии республикаи иттифоқӣ аз СССР "баргузор гардид. 1918. Аксарияти интихобкунандагон «тарафдор» овоз доданд [6].
9 апрели соли 1991 дар асоси натиҷаҳои раъйпурсӣ Шӯрои Олии ҶШС Гурҷистон дар бораи барқарор кардани соҳибихтиёрии давлатии Гурҷистон ҳамчун вориси қонунии Ҷумҳурии Гурҷистон санад қабул кард. Амали барқароркунии истиқлол эътибори қонунии Конститутсияи соли 1921 Ҷумҳурии Демократии Гурҷистонро эълон кард.[7] Де-юре, Гурҷистон то парокандашавии ниҳоӣ дар 26 декабри соли 1991 як қисми ИҶШС боқӣ монд [8], зеро тартиби пешбининамудаи Қонуни ИҶШС «Дар бораи тартиби ҳалли масъалаҳои марбут ба ҷудоии ҷумҳурии иттифоқӣ аз СССР »риоя карда нашудааст.
21 феврали соли 1992 Шӯрои низомии Гурҷистон дар бораи бекор кардани Конститутсияи Ҷумҳурии Гурҷистон (РСС Гурҷистон) аз соли 1978 ва гузариш ба Конститутсияи Ҷумҳурии Демократии Гурҷистон дар соли 1921 қарор қабул кард [9].
Эзоҳ
[вироиш | вироиши манбаъ]- ↑ Большая советская энциклопедия. Гл. ред. О. Ю. Шмидт. 1-е изд. «Сов. энциклопедия». Отдельный том. Союз Советских Социалистических Республик. 1947. 2026 стлб., илл.; 48 л. илл., портр., карт.
- ↑ Закон Республики Грузия от 14.11.1990 Об объявлении переходного периода в Республике Грузия. soveticus5 (14 ноябри 1990). 1 августи 2018 санҷида шуд.
- ↑ Грузия – часть "Русского мира". Информационное агентство Инфорос. 10 Декабри 2019 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 16 апрели 2019.
- ↑ ВИТЯЗЬ В ВОЛЧЬЕЙ ШКУРЕ. ГРУЗИНСКИЙ НАЦИОНАЛИЗМ В КОНТЕКСТЕ ОТНОШЕНИЙ РОССИИ И АБХАЗИИ(пайванди дастнорас — таърих). 9 апрели 2013 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 15 Январ 2014.
- ↑ Стали возвращается в Грузию. ARMENIA Today. 10 Декабри 2019 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 28 май 2019.
- ↑ Референдум о восстановлении независимости Грузии 31 марта 1991 г.(рус.). РИА Новости (31 марти 2011). 10 Декабри 2019 санҷида шуд.
- ↑ АКТ о Восстановлении Государственной Независимости Грузии(пайванди дастнорас — таърих). 20 ноябри 2012 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 20 ноябри 2012.
- ↑ Как и остальные союзные республики, исключая Латвию, Литву и Эстонию.
- ↑ ДЕКЛАРАЦИЯ ВОЕННОГО СОВЕТА РЕСПУБЛИКИ ГРУЗИЯ(пайванди дастнорас — таърих). 17 ноябри 2015 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 17 ноябри 2015.