Litwa
 |
Ślabikŏrzowe abecadło Tyn artikel je narychtowany we ślabikŏrzowym zŏpisie ślōnskij gŏdki. Coby sie przewiedzieć wiyncyj, wejzdrzij do artikla ô nim. |
| |||||
| |||||
| Hymn: (Pieśń nŏrodowŏ) | |||||
| |||||
| Kōnstytucyjŏ | Kōnstytucyjŏ Litwy | ||||
| Ôficjalnŏ gŏdka | litewskŏ | ||||
| Stolica | Vilnius | ||||
| Polityczny systym | dymokratyczny | ||||
| Zorta państwa | parlamyntarnŏ republika | ||||
| Gowa państwa | prezydynt Gitanas Nausėda | ||||
| Szef rzōndu | prymier Ingrida Šimonytė | ||||
| Wiyrchnia • cołkŏ • wody strzōdlōndowe |
123. na świecie 65 300[1] km² 1,35% | ||||
| Liczba ludności (2018) • całkowita • tyngość zaludniyniŏ • nacyje i etniczne grupy |
141. na świecie 2 802 047[2] 43 ôsōb/km² Litwini: 84,2%[3] Polŏki: 6,6%[3] Rosjanie: 5,8%[3] | ||||
| PKB (2017) • cołke • na ôsobã |
46,7 mld USD[4] 16 443 USD | ||||
| PKB (PSN) (2017) • cołke • na ôsobã |
90,6 mld miyndzynŏr. dolarōw 31 935 miyndzynŏr. dolarōw | ||||
| waluta | 1 ojro = 100 ojrocyntōw (EUR, €) | ||||
| Czasowŏ strefa | UTC +2 – zima UTC +3 – lato | ||||
| Kod ISO 3166 | LT | ||||
| Internetowŏ dōmyna | .lt | ||||
| Kod autowy | LT | ||||
| Kod fligerowy | LY | ||||
| Telefōniczny kod | +370 | ||||
 | |||||
Litwa (lit. Lietuva), Litewskŏ Republika (Lietuvos Respublika) – państwo we Weschodnij Ojropie, jedyn z bałtyckich krŏjōw, czōnek Ojropejskij Unije i NATO.
Gyjografijŏ
[edytuj | edytuj zdrzōdło]- Nojwyższy pōnkt: gōra Aukštojas 293,84 m n.p.m.
- Nojniższy pōnkt: Bałtycke Morze 0 m
Litwa graniczy z dalij pokŏzanymi państwami:
- na połedniu:
Polskŏ (273 km)
- na weschodzie:
Biołoruś (677 km)
- na pōłnocach:
Łotwa (576 km)
- na zŏchodzie:
Rusyjŏ (273 km)
Miasta
[edytuj | edytuj zdrzōdło]| Lp. | Miasto | Populacyjŏ |  Położynie wszyjskich miast Litwy |
|---|---|---|---|
| 1. |  Vilnius
|
580,020 | |
| 2. |  Kaunas
|
289,380 | |
| 3. | .svg){kind=small} Klaipėda
|
149,157 | |
| 4. |  Šiauliai
|
101,514 | |
| 5. |  Panevėžys
|
85,885 | |
| 6. | .svg){kind=small} Alytus
|
49,888 | |
| 7. |  Marijampolė
|
34,968 | |
| 8. | .svg){kind=small} Mažeikiai
|
32,477 | |
| 9. | .svg){kind=small} Jonava
|
26,427 | |
| 10. | .svg){kind=small} Utena
|
102,275 |
Historyjŏ
[edytuj | edytuj zdrzōdło]
Piyrszŏ spōminka ô Litwie je z 14 lutego 1009, jednak litewske państwo powstoło dopiyro we XIII stoleciu. Krōlestwo Litwy – strzedniowieczne litewske państwo bydōnce we latach 1251–1263; jedynym krōlym bōł Mendog. We XV stoleciŏ tamtyjsze Wielge Litewske Ksiynstwo, po zajyńciu ziym ksiynstw Kijowskij Rusi, było nojsrogszym terytorialnie państwym we Ojropie. We wyniku unije we Krewie (1385) weszło we zwiōnzki z Polskim Krōlestwym (Korōnōm), kere przerodziły sie we 1569 we trwałõ ryalnõ unijõ (lubelskŏ unijŏ), za to Wielge Litewske Ksiynstwo weszło we skłŏd Rzeczypospolitej jako jedyn z jeji dwōch czōnōw. Po III rozbiorze Rzeczypospolitej (1795) Litwa do 1918 wchodziyła we skłŏd Ruskigo Impyrium. 16 lutego 1918 aktym samostanowiynia Litwy Taryba proklamowała Krōlestwo Litwy, znŏleżne ôd Miymieckigo Cysŏrstwa. 2 listopada 1918 powstoła niypodlygłŏ Litewskŏ Republika, ôkupowanŏ we czyrwniu 1940 bez Czyrwōnõ Armijõ, za to we siyrpniu 1940 anektowana bez SSSR jako Litewskŏ Socjalistycznŏ Sowieckŏ Republika. 11 marca 1990 Litwa ôgłosiyła deklaracyjõ samostanowiynia. Ôd 1 mŏja 2004 je czōnkym Ojropejskij Unije.
Przipisy
- ↑ http://www.stat.gov.lt/uploads/metrastis/1_LSM_2012.pdf
- ↑ http://osp.stat.gov.lt/en/statistiniu-rodikliu-analize;jsessionid=399CE7547F39D7CA57F3555B5ECFC3C7?portletFormName=visualization&hash=7d027dfa-4362-4d3a-83f3-58d69af0f78d
- ↑ 3,0 3,1 3,2 http://www.stat.gov.lt/lt/catalog/list/?cat_y=1&cat_id=1&id=2085
- ↑ https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2017/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=54&pr.y=11&sy=2015&ey=2022&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=946&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=
| Państwa Ojropy | |||
|
Albańijo • Andora • Austrijo • Belgijo • Bjołoruś • Bośńa a Hercegowina • Bułgaryjo • Chorwacyjo • Czesko Republika • Czorno Gůra • Dańijo • Estůńijo • Finlandyjo • Francyjo • Grecyjo • Irlandyjo • Islandyjo • Italijo • Liechtenstein • Litwa • Luksymburg • Łotwa • Madźary • Malta • Mjymcy • Mołdawijo • Můnako • Norwygijo • Ńiderlandy • Polsko • Portugalijo • Půłnocno Macedůńijo • Rusyjo • Růmůńijo • San Marino • Słowacyjo • Słowyńijo • Syrbijo • Szpańijo • Szwecyjo • Szwajcaryjo • Turcyjo • Ukrajina • Watykůn • Wjelgo Brytańijo | |||