Teorije elita

Elitistički pristup u sociologiji nastao je krajem 19. i početkom 20. veka u delima Gaetana Moske i Vilfreda Pareta.Njima će se nešto kasnije pridružiti i Robert Mihels. Teorije elita nastale su u Italiji i Nemačkoj. U središtu ovog toka je stanovište da je osnovna karakteristika svakog društva kao političke zajednice podela na one koji vladaju (elita) i one kojima se vlada (masa). Pareto je prvi upotrebio termin elita, ali je Moska prvi formulisao princip elitističke teorije o podeli društva na vladajuću klasu i na klasu onih kojima se vlada.

Vilfredo Pareto

Robert Mihels

Gaetano Moska

U svim društvima postoji samo manjina koja vlada i većina koja se pokorava. Vlast je uvek atribut jedne klase- političke klase. Između elite koja vlada i većinskih klasa kojima se vlada postoji podelita sačinjena od pripadnika srednjih slojeva. Moska insistira na tezi da je njegova ideja političke odnosno vladajuće klase primenljiva na sve režime od monarhističkog do aristokratskog. Zakon fatalne prednosti organizovane manjine:’’ Neka organizovana manjina zauvek će triumfovati nad dezorganizovanom većinom naroda bez zajedničke volje.’’ Mase mogu da budu organizovane ali u tom slučaju vođene su od strane neke elite.

Vilfredo Pareto

Po njegovoj teoriji elitu sačinjavaju individue visokih sposobnosti i jakih karaktera. Ona se deli na dva dela. Prvi deo sačinjavaju upravljači, dakle oni koji direktno ili indirektno imaju važnu ulogu u manipulaciji političke moći i taj deo Pareto naziva vladajuća elita (Governing elite). Drugi deo ili nevladajuća elita (Nongoverning elite) je sastavljen od sposobnih ljudi koji nisu u poziciji vlasti. Jedan deo elite čini tip ljudi koje Pareto naziva Špekulanti, koji su preduzimljivi i otvoreni za nove ideje i koji po Makijavelijevoj podeli odgovaraju tipu lava. Drugi deo elite čine rentijeri koji su konverzativni, odbojni prema bilo ćemu novom i po Makijavelijevoj teoriji odgovaraju tipu lisice. Kada u vladajućoj eliti dominiraju špekulanti društvo je izloženo relativno brzim promenama, a kad dominiraju rentijeri promene su spore. Posle izvesnog vremena dolazi do zamora elita. Jedna vrsta zamenjuje drugu.

Robert Mihels

Robert izvodi svoj gvozdeni zakon oligarhije.Mihels najpre ukazuje na sledeći paradoks:Demokratija ne može bez organizacije jer bi se raspršila u nekonzistentnoj masi. U odsustvu organizacije demokratija postaje haos. Na drugoj strani, međutim, jačanjem organizacije umanjuje se ili nestaje demokratija. Po Mihelsovom mišljenju, postoji jedna bitna sličnost između demokratije i organizacije. Ona leži u činjenici da su i jedna i druga oružije u rukama slabih u borbi protiv jakih.

Literatura

• Dr Vukašin Pavlović Teorije elita u političkoj sociologiji klasične i savremene koncepcije
• Aron, Raymond (1967). Main Currents in Sociological Thought: Durkheim, Pareto, Weber - Vol. 2. ISBN 0765804360. 
• Albertoni, Ettore (1987). Mosca and the Theory of Elitism. Oxford: Basil Blackwell. ISBN 978-0-631-15254-5.