rollespel

Før spelet byrjar, skapar vanlegvis kvar spelar sin eigen karakter. Karakterane har ulike eigenskapar, styrker og svakheiter, og dei kan ha grundig uttenkt personlegheit og bakgrunnshistorie. I spel med fantasysetting kan karakterane vere ulike skapningar, som alvar eller dvergar, og dette er med på å bestemme kva slags eigenskapar karakteren har. Desse eigenskapane vil seie noko om til dømes fysisk styrke, smidigheit, klokskap og utstråling.

Rollespel er typisk samarbeidsspel der målet ikkje er å vinne over kvarandre, men å fortelje ei historie saman, og å greie å oppnå eit mål som spelleiaren har sett. Det kan vere å løyse ei mordgåte eller å redde verda frå ein vondskapsfull herskar, eller å komme seg heilskinna gjennom visse oppgåver.

I mange rollespel er det ein spelleiar som styrer spelet, definerer verda spelet føregår i og legg føringar for kva karakterane kan gjere. Ein del nyare rollespel utelet spelleiaren, og reglar og spelverda er eit fellesansvar for alle spelarane. Døme på dette er Alice is Missing og Blood Feud.

Nokre tradisjonelle rollespel har mykje til felles med brettspel og miniatyrspel, og fokuserer på bruk av miniatyrar og kamp, medan andre vektlegg fantasi, sosiale konflikter og samhandling mellom spelarane. Rollespel har ulike regelsystem; nokre spel er veldig bundne i mekaniske reglar, medan andre liknar meir på improvisasjonsteater.

Det tradisjonelle rollespelet er bordrollespel (engelsk tabletop roleplaying games, TTRPG), der deltakarane sit rundt eit bord og er ansvarleg for kvar sin karakter som dei skal spele ut. Dungeons & Dragons er eit slikt spel.

Spelleiaren (engelsk Dungeon Master, Game Master, Referee, Storyteller) skildrer verda som karakterane er i for spelarane. Spelleiaren har ansvar for alt som skjer i spelverda, og speler alle karakterar og motstandarar som spelarkarakterane møter på i forteljinga. Spelleiaren kan skrive rammeverket for si historie og lage si eiga verd, eller nytte ferdige opplegg, eller ein mellomting. Kart over verda er ofte ein del av spelet, spesielt i fantasyrollespel.

Spelarane fortel etter tur kva karakterane deira gjer, og brukar terningkast for å avgjere om det er vellukka eller ikkje. Dei klassiske spela brukar gjerne terningar med 4, 6, 8, 10 og 20 sider. Terningtrillene er påverka av eigenskapane karakterane deira har, og vanskelighetsgraden satt av spelleiaren. Rollespel kan erstatte terningkast med både spelekort, djenga og anna.

Rollespelhistorier er ofte delt i one-shots, som er enkeltståande forteljingar som vert spelt over ein eller to økter, og kampanjar, som er lange, samanhengande sagaer fortald over fleire økter. Nokre kampanjar, som Masks of Nyarlathotep til spelet Call of Cthulhu, kan ta fleire år å spele for ei gruppe.

Det finst mange populære rollespel, nokre av dei mest kjende er:

• Dungeons & Dragons er verdas mest kjende rollespel. Spelet har eit sett med reglar for å spele high fantasy-eventyr, og ein tjuesiders terning er hovudmekanikken. Ein populær variant av Dungeons & Dragons er Pathfinder.
• Call of Cthulhu kom ut i første utgåve i 1981 og er basert på skrekkforteljingane til Howard P. Lovecraft. Her spelar ein etterforskarar i ulike tidsaldrar, men 1920-talet er mest vanleg.
• GURPS er eit populært universelt regelsystem som lar ein spele i alle moglege sjangrar og blandingar av det.
• World of Darkness er samleteikninga for ein serie med rollespel som starta med Vampire: The Masquerade. I desse spela spelar ein ulike ovnernaturlege vesen i ein mørk og gotisk versjon av vår eiga verd.

I Noreg vert det spelt mest rollespel som er utgjeven på engelsk, men det finst òg nokre populære norske spel. Nokre eksempel er Itras by, Vandrerne, Kvad, Fabula og Dragepust.

Tale er eit norsk rollespel som er utgjeven på engelsk.

Det vert fortalt ulike historier om korleis rollespel oppstod, men den første reelle rollespelutgjevinga var Dungeon & Dragons av Dave Arneson og Gary Gygax først utgjeven i 1974, og dette er framleis eit av verdas mest populære rollespel. Dette er eit sett med fantasyreglar inspirert av miniatyrkrigsspel, og regelmekanikkane har hatt mykje fokus på kamp. Dungeons & Dragons har vore utgangspunkt for TV-seriar, filmar og bøker, og dukkar ofte opp som referanse i andre medium.

Andre rollespel følgde etter frå 1974 og framover, og medan dei fleste var fantasyrollespel, så finst det rollespel for alle tenkjelege sjangrar. Call of Cthulhu, basert på Howard P. Lovecraft sitt forfattarskap, var tidleg ute med å introdusere skrekkrollespel i 1981, medan du i andre rollespel kan spele ut krigsscenario, science fiction og anna. 1990-talet såg framveksten av rollespel som vektla historieforteljing, med spel som Vampire: The Masquerade. Dette var ein trend som held seg fram mot tusenårsskiftet.

Nyare rollespel er ofte regellette og har sterkt fokus på samarbeid heller enn ein konflikt mellom spelleiar og resten av gruppa.

Rollespel er ein viktig del av samtidig populærkultur, og det har blitt populært å poste opptak av speling på YouTube og som podkastar. Slike seriar blir kalla Actual Plays, og dei kan trekke stort publikum, gjerne av folk som ikkje har tid eller omgangskrets til å spele sjølv. Etter nedstengingane under koronapandemien har speling av bordrollespel online via Discord eller ulike Virtual Tabletops-system som Roll20 og Fantasy Ground blitt vanleg, og dette har gjort rollespel meir tilgjengeleg for folk som ikkje bor i nærleiken av andre som er interessert.

Folk som speler rollespel er ein del av handlinga i mange nyare filmar og seriar (som i TV-serien Stranger Things), og historier henta frå rollespelverder er utgangspunkt for fantasyhistorier både på film, i bøker og i fiksjonspodkastar.

Rollespel er ein sosial aktivitet, og har vore prega av store og små rollespelklubbar, rollespelfestivalar eller cons (kort for conventions). Her kan ein både møte andre å spele med, og prøve ut nye rollespel. Dei største internasjonale festivalane med rollespel på programmet er GenCon, Dragonmeet og Penny Arcade Expo.

I Noreg har alle dei store byane eigne rollespelfestivalar, og dei mest kjende er Arcon i Oslo, Hexcon i Trondheim og Regncon i Bergen.

Rollespel dukkar opp i mange ulike former, og det er mykje overlapp med spelaktivitetar som miniatyrspel (krigsspel) og brettspel. Rollespel spring utifrå eit narrativt fokus på desse spela. Rollespelelement som karakterar og historieforteljingar har òg blitt meir vanleg å inkorporere i brettspel og krigsspel. Vidare har datarollespel blitt ein populær sjanger av videospel, der ein kan lage og utvikle sine eigne karakterar, og dei to formane for rollespel har utvikla seg side om side. Dette er mellom anna ein viktig bestanddel i populære MMORPG som World of Warcraft.

• laiv
• brettspel
• fantasy
• science Fiction
• improvisasjonsteater
• teatersport

• Appelcline, Shannon (2014). Designers & Dragons: The 00s: A History of the Roleplaying Game Industry. Evil Hat Productions, LLC.
• Appelcline, Shannon (2014). Designers & Dragons: The 70s: A History of the Roleplaying Game Industry. Evil Hat Productions, LLC.
• Appelcline, Shannon (2014). Designers & Dragons: The 80s: A History of the Roleplaying Game Industry. Evil Hat Productions, LLC.
• Appelcline, Shannon (2014). Designers & Dragons: The 90s: A History of the Roleplaying Game Industry. Evil Hat Productions, LLC.
• Fine, Gary Alan (1983). Shared Fantasy: Role Playing Games as Social Worlds. University of Chicago Press.
• Peterson, Jon (2022). The Elusive Shift: How Role-Playing Games Forged Their Identity. The MIT Press.
• White, William J. (2020). Tabletop RPG Design in Theory and Practice at the Forge, 2001–2012: Designs and Discussions (1st ed. 2020 edition). Palgrave Macmillan.