kveding

Karakteristiske trekk ved kveding er melodiske utsmykkingar, krullar eller ornamentikk, som ein god del av kvedarane brukar. Ofte møter vi også ei melodiføring som har fleire tonar på kvar staving, såkalla melismatisk song. Ein kvedar brukar gjerne konsonantar som melodiberande element, og kvedinga ligg slik nærare naturleg tale enn ein del andre songtradisjonar. Ein kan også kvede på vokalar, slik som i skjønnsong, og på halvvokalane l, m, n og ng. Ein kan både synge meir nasalt eller med bruk av brysttone. Erfarne kvedarar har gjerne funne fram til ei plassering av stemma som høver for seg. Ein personleg prega stemmebruk har ofte utgangspunkt i ein dialekt. I mange tilfelle er melodien og bygdemålet så nær knytt til kvarandre at båe delane må vera til stades for at det musikalske uttrykket skal bli autentisk.

Intonasjonen i kvedinga har ofte eit gamaldags preg med tonesteg som går på tvers av dur/moll-systemet. Mange av folketonane har i tillegg eit rytmisk særpreg og ei nerve som er svært viktig for det musikalske uttrykket. Rytmen kan også vera ubunden og ikkje metrisk jamn.

Formidlinga av teksten er svært viktig i kveding, og dersom teksten varierer frå vers til vers, er det melodien som må forandre seg. Kvedaren kan forme tonen meir fritt om ein samanliknar med skolert song.

Dyktige kvedarar var høgt verdsette i det førindustrielle samfunnet, og mange har i ettertida fått eit namn gjennom dei store tradisjonsinnsamlingane som vart gjorde på 1800-talet og eit stykke inn på 1900-talet. Bland desse kan nemnast Margit Tveiten frå Grungedal, Andris Eivindsson Vang frå Vang i Valdres, Marit Holmen frå Tynset og Svein Hovden frå Bykle.

Frå seinare tid må nemnast Talleiv Røysland frå Lårdal, som var kjent for sin tralling og sine særprega framføringar av slåttar og slåttestev, Ragnar Vigdal fra Luster, som sang salmetonar på eit svært alderdomeleg vis prega av ei gamal tonekjensle, Magnhild Almhjell frå Tingvoll med sitt store og breie utval av folketonar frå Nordmøre og Brita Bratland frå Vinje, som har vore ei viktig kjelde og ein stor inspirasjon for dei seinare generasjonane av kvedarar.

Blant dei viktigaste kvedarane frå vår tid finn vi Sondre Bratland frå Vinje, som særleg er kjent for sine framføringar av eldre religiøse folketonar, Agnes Buen Garnås frå Jondalen, som har vore ein sterk stilskapar når det gjeld formidlinga av kvedinga frå Telemark og for sitt samarbeid med jazzmusikaren Jan Garbarek, og Kirsten Bråten Berg frå Valle, som har delteke i ei rekkje nyskapande og grensesprengande prosjekt.

• folkemusikk
• kappleik
• Musikk i Norge