Aurland

Kommunen fell geografisk sett i fire delar: Aurlandsdalen frå Aurlandsvangen mot søraust, Flåmsdalen inst i Aurlandsfjorden, Undredal på halvøya mellom Aurlandsfjorden og Nærøyfjorden, og Nærøydalen ved enden av Nærøyfjorden.

I Aurland ligg grunnfjellet i dagen i eit lite område aust for Aurlandsfjorden. Over dette er det overskyvde bergartar av kaledonsk opphav som dannar dei høgastliggjande områda i kommunen. Til dels er det karakteristisk kvitt fjell i anortositt.

I overgangen mellom grunnfjellet og skyvedekket finn ein striper av blautare, skifrige bergartar av kambrosilurisk opphav. Desse har gitt opphav til eit forholdsvis rikt dekke av lausmassar, særleg i nedre delar av Flåmsdalen og stadvis i Aurlandsdalen. Nærøydalen og Undredalen er skorne ned i sjølve skyvedekket.

Vel 80 prosent av arealet i Aurland ligg over 900 meter over havet. Høgast ragar Blåskavlen, 1809 meter over havet.

Administrasjonssenter er Aurlandsvangen. Busetjinga er elles for ein vesentleg del konsentrert til dei nedre delane av dei fire hovuddalføra med busetjing der dalføra når fjorden. Nesten all busetjing i Aurland er i desse delane: Aurlandsdalen, Flåmsdalen, Undredal og Nærøydalen (Gudvangen).

Ifylgje definisjonen til Statistisk sentralbyrå er det to tettstader i Aurland. Tettstadene er til saman 0,9 km², og omfattar 0 % av arealet i kommunen.

Nesten heile jordbruksarealet er dyrka og udyrka eng, og husdyrhald er den viktigaste driftsforma. Det er mest sau som utnyttar fjellbeita, men også mykje geit; Aurland har flest geiter blant kommunane i tidlegare Sogn og Fjordane. Det er noko bringebærproduksjon. Fruktdyrkinga har ikkje lenger særleg betydning. Ved Aurland skofabrikk produserer dei Aurlandsskoen.

Med den praktfulle naturen har Aurland stor turisttrafikk, og med vegutbygginga i dei siste åra er denne i vekst. I 2019 kom det over éin million turistar til kommunen, og 270 000 kom med cruiseskip til Flåm. Det er fleire hotell og turisthytter her, mellom anna knytt til populære fotturistruter. Hovudsakleg er desse lokaliserte på Fretheim i Flåm. Det er ei ziplinebane i Flåmsdalen.

Kommunen har store kraftressursar, ikkje minst på grunn av dei store høgtliggjande områda. Aurlandsvassdraget er utbygd med i alt 1120 MW maksimal yting og 2618 GWh gjennomsnittleg årsproduksjon. Flåmsvassdraget er berre utbygd i beskjeden grad (8,3 MW). Undredalselva og Flåmselva inngår i Samla plan for vassdrag og er førebels ikkje aktuelle for utbygging.

Aurland er kommunen med femte størst vasskraftproduksjon i Vestland, og er ein viktig kraftkommune på landsbasis. Dei ti vasskraftverka i kommunen produserer til saman 2826 gigawattimer i året (gjennomsnitt 1993-2020). Det største kraftverket er Aurland I (i drift fra 1973), som står for om lag tre fjerdedeler av vasskraftproduksjonen. Andre store kraftverk er Aurland II H (1983) og Aurland II L (1982). Hafslund ECO Vannkraft er hovudeigar av nesten all vasskraftproduksjonen i kommunen.

Flåmsbana frå Myrdal ved Bergensbanen knyter Sogn til jernbanenettet i landet. Banen er eineståande som turistbane og har årleg meir enn 700 000 reisande.

Gjennom Aurlandsvangen går stamvegen mellom Oslo og Bergen (E16), med Noregs to lengste vegtunnelar: Gudvangatunnelen og Lærdalstunnelen. Den sistnemnde er den lengste biltunnelen i verda (24,5 kilometer). Fylkesveg 50 (Aurland–Hol) går over fjellet til Hallingdal. Det går også veg langs Flåmsbana til Kårdal, og dessutan sumaropen veg over fjellet frå Aurlandsvangen til Erdal i Lærdal (det høgaste punktet på vegen er 1306 meter over havet), som passerer utsiktspunktet Stegastein. Det går båtruter mellom Aurlandsvangen, Flåm, Gudvangen og andre tettstader i Sogn; dei fleste er sumarruter.

Sogn jord- og hagebruksskule ligg i Aurland.

Aurland høyrer til Vest politidistrikt, Sogn og Fjordane tingrett og Gulating lagmannsrett.

Kommunen er med i regionrådet Sogn regionråd saman med Høyanger, Luster, Lærdal, Sogndal, Vik og Årdal.

Aurland kommune svarer til dei fire sokna Flåm, Nærøy, Undredal og Vangen i Sogn prosti (Bjørgvin bispedømme) i Den norske kyrkja.

Mot slutten av 1800-talet høyrde Aurland til Sogn futedøme i Nordre Bergenhus amt.

På Aurlandsvangen finst fleire store gravhaugar; det er større vikingtidsgravfunn på Onstad. I Aurlandsdalen finst restar etter gammal busetjing, mellom anna fjellgarden Sinjarheim, som blei fråflytta i 1922, og som er restaurert. Aurland kyrkje frå 1200-talet er den største mellomalderkyrkja i Sogn. Undredal kyrkje, ei ombygd stavkyrkje, er den minste kyrkja i landet (kyrkjeskipet innvendig er 7,15 x 3,75 meter). Otternes bygdetun mellom Aurlandsvangen og Flåm omfattar rekkje- og klyngjetun frå 1600-talet. Aurland bygdetun ligg også i Aurland.

Våpenet (godkjent i 1987) har eit sølvfarga geitebukkhovud mot ein blå bakgrunn. Motivet viser til kor viktig geitehaldet har vore i kommunen.

• Nærøyfjordens landskapsvernområde
• Vestland
• Norges geografi

• Aurland kommune
• Statistisk sentralbyrå: Kommunefakta Aurland

• Indrelid, Svein: Aurland bygdebok, 2003-, tre bind
• Ohnstad, Anders, red.: Glimt frå aurlandssoga, 1991-, to bind, isbn 82-992261-2-0
• Ohnstad, Anders og Anna Gjerløw: Aurland [bygdebok], 1962-, tre bind, isbn 82-992261-0-4
• Ohnstad, Anders: Gardssoga for Aurland, 1988-, tre bind, isbn 82-90451-51-2
• Vinjum, Erlend: Aurland : stadnamn og kulturhistorie, 2004, isbn 82-996949-0-6