Prijeđi na sadržaj

1954

Izvor: Wikipedija

< | 19. vijek | 20. vijek | 21. vijek | >
< | 1920-e | 1930-e | 1940-e | 1950-e | 1960-e | 1970-e | 1980-e | >
<< | < | 1950. | 1951. | 1952. | 1953. | 1954. | 1955. | 1956. | 1957. | 1958. | > | >>

1954. po kalendarima
Gregorijanski 1954. (MCMLIV)
Ab urbe condita 2707.
Islamski 1373–1374.
Iranski 1332–1333.
Hebrejski 5714–5715.
Bizantski 7462–7463.
Koptski 1670–1671.
Hindu kalendari
Vikram Samvat 2009–2010.
Shaka Samvat 1876–1877.
Kali Yuga 5055–5056.
Kineski
Kontinualno 4590–4591.
60 godina Yang Drvo Konj
(od kineske Ng.)
Holocenski kalendar 11954.
p  r  u
Podrobnije: Kalendarska era

Godina 1954 (MCMLIV) bila je redovna godina koja počinje u petak, po gregorijanskom kalendaru.


Događaji

[uredi | uredi kod]

Januar/Siječanj

[uredi | uredi kod]
Milovan Đilas
  • 1. 1. - Prvi broj časopisa "Zmaj".
  • 1. 1. - Prijenos Rose Parade prvi je nacionalno emitirani TV program u boji u SAD (sustav NTSC, ali crno-bijelo preovladava još desetak godina).
  • 2. 1. - Istrijanski nacionalni oslobodilački komitet kaže da je 2.754 Italijana prebeglo u zonu A Trsta za tri meseca. (NYT)
  • januar - U časopisu "Nova misao" izlazi Đilasova "Anatomija jednog morala".
  • 4. 1. - Đilasov članak u "Borbi" poziva na liberalizaciju stroge partijske discipline i protivi se insistiranju na dogmi "nalik crkvenoj"[1].
  • 5. 1. - Komorni ansambl Zagrebački solisti održali prvi koncert.
  • 7. 1. - Poslednji Đilasov članak u "Borbi", list se tri dana kasnije ograđuje od niza njegovih članaka, objavljivanih od oktobra.
  • 9. 1. - U Beogradu se otvara fabrika penicilina, uz pomoć UNICEF-a. (NYT)
  • 10. 1. - BOAC Flight 781: drugi mlaznjak De Havilland Comet se raspao u vazduhu - blizu Elbe stradalo 35 putnika.
  • 12. 1. - U lavinama na zapadnom kraju Austrije stradalo 125 ljudi.
  • 12. 1. - U Egiptu zabranjeno Muslimansko bratstvo nakon sukoba sa provladinim studentima.
  • 14. 1. - Prvi broj "Književnih novina".
  • 14. 1. - Venčali se Marilyn Monroe i Joe DiMaggio (razvode se već u oktobru).
  • 16 - 17. 1. - Na Trećem, vanrednom, plenumu CK SKJ, nakon niza članaka u "Borbi" i "Novoj misli", Milovan Đilas optužen za "revizionizam" i da je dao "osnovu" za likvidaciju SKJ - isključen iz Centralnog komiteta i udaljen sa svih funkcija, kažnjen "poslednjom opomenom" (svojevoljno izašao iz partije u aprilu); sledi čistka onih povezanih sa Đilasom (npr. Vladimir Dedijer, koji ga je jedini branio na plenumu). Izabrani su novi članovi Izvršnog komiteta CK: Miha Marinko, Blažo Jovanović i Petar Stambolić.
    • Moša Pijade nasleđuje Đilasa na mestu predsednika Savezne skupštine 28-og.
  • 21. 1. - Štrajk studenata veterine u Zagrebu - otpor prema sistemu nastave i nastavnom planu.
  • 21. 1. - Porinut USS Nautilus (SSN-571), prva podmornica sa nuklearnim pogonom (u službi od septembra).
  • 25. 1. - Ernest Hemingway sa ženom doživeo dve avionske nesreće u dva dana, novine izveštavale o njegovoj smrti.
  • 25. 1. - 18. 2. - Berlinska konferencija Velike četvorke, teme su Koreja, Indokina i Austrija.
  • 26. 1. - Nakon Ben-Guriona, novi izraelski premijer je Moše Šaret (Ben-Gurion se vraća 1955).
  • siječanj, krajem - Gušte Šprljan, visoki dužnosnik KPH, izvršio samoubojstvo (što se povezuje sa Đilasovim slučajem).
  • 29. 1. - Josip Broz Tito ponovo izabran za predsednika Republike[2] (položio zakletvu 30. 1.).

Februar/Veljača

[uredi | uredi kod]
Orden jugoslovenske velike zvezde
Nagib i Naser
  • 23. 2. - 2. 3. - Plenum CK KPSS pokreće kampanju Osvajanje zirati, tj. Devičanska polja, privođenja poljoprivredi miliona hektara nedirnute zemlje u Kazahstanu, Povolžju i dr.
  • 24. 2. - Zvanični početak rada Kluba studenata tehnike (KST) u Beogradu.
  • 25. 2. - Predsednik Egipta gen. Muhammad Naguib smenjen od strane Saveta revolucionarne komande (spor oko demokratije ili nastavka vojne vlasti), ali vraćen već sutradan zbog narodnih protesta.
  • 25. 2. - Puč u Siriji: vojni vladar Adib Šišakli odlazi u Liban, nakon što su se protiv njega pobunili Druzi i razne političke frakcije. Vraća se stari predsednik Hašim al-Atasi (do 1955).
  • 25. 2. - Jugoslavija traži od evropskih kreditora moratorijum od 15-20 godina na dugove od 360 miliona dolara. (NYT)

Mart/Ožujak

[uredi | uredi kod]
Castle Bravo
Todor Živkov
  • 4. 3. - Nakon Vlka Červenkova, Todor Živkov je novi prvi sekretar Bugarske KP (do 1989, takođe i premijer 1962-71. i šef države 1971-89).
  • 9. 3. - Edward R. Murrow i Fred W. Friendly producirali na CBS emisiju "Izveštaj o senatoru Josephu McCarthyju".
  • 13. 3. - Amblem KGB Komitet državne bezbednosti (KGB) pri Savetu ministara SSSR nastaje izdvajanjem iz Ministarstva unutrašnjih dela. Prvi šef je Ivan Serov (do 1958).
  • 13. 3. - Počinje Bitka za Điện Biên Phủ na severozapadu Vijetnama, koja se ubrzo pretvara u opsadu francuskih snaga.
  • 16/17. 3. - Masakr na Ma'ale Akrabim: u Negevu presretnut izraelski autobus, ubijeno 11 putnika.
  • 21. 3. - Vlada izveštava da se u FNRJ 158 sveštenika nalazi u zatvoru, 124 katolička, 32 pravoslavna i 2 protestantska.
  • 25. 3. - 26. dodjela Oscara: najbolji film je "Odavde do večnosti", ima ukupno osam nagrada od 13 nominacija; Walt Disney dobio četiri oskara.
  • 28. 3. - Stranim novinarima u Beogradu se dele leci o osnivanju "Socijalističke partije", koja se zalaže za slobodne izbore. (NYT, "Borba" kasnije tvrdi da je stvar lažirana)
  • 29-30. 3. - IV plenum CK SKJ, Rankovićevo izlaganje o dezorijentaciji u sprovođenju odluka VI kongresa SKJ, komunisti imaju pravo i dužnost da utiču na dalji razvitak u svim oblastima. Tito tvrdi da i Istok i Zapad žele da skrenu Jugoslaviju od jedinstvenog puta ka socijalizmu.

April/Travanj

[uredi | uredi kod]
Pronađeni ostaci Cometa stradalog u januaru

Maj/Svibanj

[uredi | uredi kod]
Bitka kod Dien Bien Phua
  • 1. 5. - U Južnoj Koreji osnovana Crkva ujedinjenja na čelu sa Sun Myung Moonom.
  • 1. 5. - Počinje generalni štrajk u Hondurasu koji će trajati do jula - kompanija United Fruit i vlada su prihvatili mnoge radničke zahteve.
  • 4. 5. - General Alfredo Stroessner izveo vojni udar u Paragvaju - u avgustu postaje predsednik i to ostaje do 1989.
  • 6. 5. - Završeno je četvorosedmično saslušanje o J. Robertu Oppenheimeru pred Komisijom za atomsku energiju - 27-og je donesena odluka da mu, mada je lojalan i diskretan, bude oduzeto sigurnosno odobrenje.
  • 7. 5. - Odlučujući poraz Francuza u dvomesečnoj bitci/opsadi kod Dijen Bijen Fua vodi samostalnosti Francuske Indokine.
  • 11. 5. - Bugarski graničari ranili dete-čobanče na jugoslovenskoj granici.
  • 13. 5. - Neredi kineskih učenika u britanskom Singapuru povodom registracije za vojni rok.
  • 14. 5. - Potpisana Haška Konvencija za zaštitu kulturnih dobara u slučaju oružanog sukoba (na snazi od 1956).
  • 15. 5. - Osnovana Latinska unija (raspuštena 2012).
  • 16. 5. - Fudbalska utakmica Jugoslavija - Engleska u Beogradu, 1:0 za Jugoslaviju pred 60.000 gledalaca.
  • 16. 5. - Pobuna u radnom logoru Kengir u Kazaškoj SSR: ugušena je tenkovima mesec dana kasnije.
  • 17. 5. - Predmet Brown v. Board of Education - Vrhovni sud SAD presudio da je segregacija (odvojenost crnaca i belaca) u školama neustavna. Kraj principa "Zasebno ali jednako", potvrđenog odlukom Plessy v. Ferguson 1896, ali za punu desegregaciju će biti potrebno još par decenija.
  • 19. 5. - Sporazum SAD i Pakistana o saradnji u odbrani: Pakistan dobija pomoć a SAD bazu za izviđanje.
  • 21. 5. - Italijanska topovnjača zarobila četiri jugoslovenska vojnika, nakon što su se ukrcali na ribarski brod "blizu Šibenika" - FNRJ optužuje Italiju da podržava kršenje teritorijalnih voda. (NYT)
  • 26. 5. - U eksplozijama na američkom nosaču aviona USS Bennington ima 103 stradalih.
  • 29. 5. - Prvi sastanak Bilderberške grupe.
  • maj - Tito u intervjuu: zainteresovan za direktnu vojnu asocijaciju sa vodećim silama NATO-a i indirektnu saradnju sa NATO-om preko Ankarskog sporazuma.

Jun/Juni/Lipanj

[uredi | uredi kod]
  • 2 - 6. 6. - Predsednik Tito u poseti Grčkoj, razgovor o Balkanskom paktu (na odlasku, 1. 6., položio je venac u "Plavu grobnicu" kod ostrva Vido, u spomen palim borcima u Prvom svetskom ratu, a na kraju je posetio i Zejtinlik[3][4]).
  • 3. 6. - Sovjetski MiG pucao blizu Graca na belgijski teretni avion, upućen u Beograd - prinudno je sleteo, poginuo radio-operater.
  • ca. 5. 6. - Poplave u Jugoslaviji, 20 mrtvih. (NYT)
  • 6. 6. - Pokrenuta Eurovizija.
  • 9. 6. - Vojni zastupnik na saslušanju u Senatu kaže McCarthyju: "Zar vi nemate pristojnosti?".
  • 4 - 13. 6. - U Beogradu održano Evropsko prvenstvo u košarci za žene.
  • 13. 6. - Yanaonski puč: pristalice ujedinjenja sa Indijom preuzele vlast u francuskoj eksklavi Yanam.
  • 13. 6. - Zaplenjena tri italijanska ribarska broda zbog prevoza cigareta. (NYT)
  • 14. 6. - Otvoren Muzej SPC u Beogradu.
  • jun - CK KP Sovjetskog Saveza predlaže sređivanje odnosa, priznaje da u Jugoslaviji postoji socijalizam.
  • 15. 6. - U Baselu osnovana UEFA.
  • 16. 6. - 4. 7. - U Švajcarskoj održan Svetski kup u fudbalu: Zapadna Nemačka prva, Mađarska druga, Jugoslavija ispala u četvrtfinalu od šampiona.
  • 18. 6. - Pierre Mendès France je premijer Francuske nakon Laniela - zalaže se za napuštanje Indokine, Tunisa i Maroka i ustupke u Alžiru.
Filmski festival u Puli (2010)

Jul/Juli/Srpanj

[uredi | uredi kod]
Podeljeni Vijetnam
Jablaničko jezero

Avgust/August/Kolovoz

[uredi | uredi kod]
  • 2. 8. - Grčko-jugoslovenski protokol o zajedničkim odbrambenim planovima na albanskoj i bugarskoj granici. (NYT)
  • 2. 8. - Svetsko prvenstvo u jedrilicama u Engleskoj: u dvosedima pobedili Zvonimir Rain i Božidar Komac u Ikarus Košavi.
  • 9. 8. - Balkanski pakt: Jugoslavija, Grčka i Turska potpisale na Bledu Ugovor o savezu, političkoj saradnji i uzajamnoj pomoći; ugovor sklopljen na 20 godina predviđa vojnu pomoć zemlji koja bude napadnuta.
  • avgust - Otvoren Trg Kim Il-sunga u Pjongjangu.
  • 24. 8. - Brazilski predsednik Getulio Vargas izvršio samoubistvo, nakon što je optužen za umešanost u pokušaj ubistva njegovog političkog protivnika.
  • 24. 8. - Zakon o kontroli komunista kriminalizira članstvo u i podršku Komunističkoj partiji SAD.
  • 29. 8. - Hleb u FNRJ poskupljuje, cene rastu 7-20% nakon loše žetve. (NYT) Nestašica je i goriva i energije. (NYT 26. 9.)
  • 30. 8. - 4. 9. - U Zagrebu se održava Svjetski kongres za zaštitu djece, predsjednik Tito potpisao Deklaraciju o pravu djeteta.
  • 30. 8. - Francuska skupština odbija sa 319:264 ratifikaciju Ugovora o Europskoj obrambenoj zajednici čime je ova oborena. Novo rješenje pronađeno u listopadu.

Septembar/Rujan

[uredi | uredi kod]
Fender Stratocaster

Oktobar/Listopad

[uredi | uredi kod]
Bivši Slobodni Teritorij Trsta
  • 5. 10. - Potpisan londonski Memorandum o saglasnosti između vlada Italije, V. Britanije, SAD i FNRJ o Slobodnoj Teritoriji Trsta: Jugoslaviji pripada Zona B i delić zone A, Italiji veći deo zone A i sam grad; puna prava nacionalnim manjinama i slobodna luka u Trstu.
  • 10. 10. - U Omanu izbaja Džebelahdarski rat: sultan Said bin Taimur protiv imama Ghaliba Alhinaia u unutrašnjosti (do 1959).
  • 11. 10. - Việt Minh preuzeo civilnu vlast u Severnom Vijetnamu, pošto su Francuzi juče otišli iz Hanoja.
  • 12. 10. - Uragan Hazel ubio 1000 ljudi na Haitiju, kasnije još 95 u SAD. Posledice uragana i ukradena pomoć ruše popularnost haićanskog predsednika Magloara.
  • 18. 10. - Texas Instruments i I.D.E.A. predstavili prvi tranzistorski radio, Regency TR-1.
  • 19. 10. - Nasser sklopio ugovor za povlačenje Britanaca iz Egipta u roku od 20 meseci.
Groblje oslobodilaca Beograda
  • 20. 10. - Otvoreno Groblje oslobodilaca Beograda.
  • 23. 10. - Pariskim sporazumima ustanovljena Zapadnoevropska unija, predviđen kraj okupacije Nemačke, koja postaje partner u Hladnom ratu. ZU je od malog značaja do 1980-tih.
  • 25. 10. - Jugoslovenske snage ušle u dio tršćanske Zone A (operacija Giardinaggio: 11 kv.km sa 3 km obale).
  • 25. 10. - Od klizišta izazvanih kišom u Salernu, Italija, poginulo 300 ljudi.
  • 26. 10. - Italija preuzima grad Trst i ostatak Zone A, dok se britanske i američke snage povlače. Jugoslavija i formalno inkorporira zonu B.
  • 26. 10. - Pripadnik Muslimanskog bratstva, Mahmoud Abdul Latif, pokušao da ubije egipatskog premijera Nasera u Aleksandriji - sledi zabrana i represija Bratstva (petorica obešena u decembru).
  • 27. 10. - Fudbalski meč u Firenci prekinut nakon pojave NLO-a.
  • 29. 10. - U Beogradu izbili studentski nemiri nakon vesti o poskupljenju hrane i da je ista pokvarena - neki studenti će završiti na robiji[8]. Vlada potvrdila vest 15. 11. (NYT)
  • 29. 10. - "Sedam sestara" i jedna francuska firma osnivaju konzorcijum za promet iranske nafte: ostaje nacionalizovana, "sestre" uzimaju 50% profita. Anglo-iranska naftna kompanija je ove godine promenila ime u Britanski petrolej (današnji BP).
  • 30. 10. - Američki mornarički Lockheed C-121 Constellation nestao sa 42 osobe iznad Atlantika.
  • 31. 10. - Mirogojska tramvajska nesreća: poginulo 19 putnika kada je tramvaj izletio sa šina zbog neispravne kočnice.

Novembar/Studeni

[uredi | uredi kod]
Ratni spomenik Marinskog korpusa SAD

Decembar/Prosinac

[uredi | uredi kod]
Wikiizvor
Wikiizvor
Hrvatski Wikiizvor ima originalni tekst vezan uz ovaj članak:
Galeb (2019)
Augustinčićeva statua na kasnijoj novčanici
  • 17. 12. - Osnovano Akademsko kulturno-umetničko društvo "Španac".
  • ca. 20. 12. - Vladimir Dedijer i Mitra Mitrović pred Kontrolnom komisijom CK SKJ zbog optužbi da se i dalje slažu sa Đilasovim stavovima[10].
  • 23. 12. - U SAD izvedena prva transplantacija bubrega.
  • 23. 12. - Prikazan 20,000 Leagues Under the Sea.
  • 25. 12. - New York Times objavljuje intervju sa Đilasom: misli da bi trebala postojati još jedna partija, socijalistička.
  • 30. 12. - U Ankari potpisan ugovor o prijateljstvu Jugoslavije i Afganistana.
  • 30. 12. - Otvoren slučaj protiv Đilasa i Dedijera zbog "povrede vitalnih interesa" zemlje.

Kroz godinu

[uredi | uredi kod]

1954. u temama

[uredi | uredi kod]

Rođenja

[uredi | uredi kod]

Januar/Siječanj

[uredi | uredi kod]

Februar/Veljača

[uredi | uredi kod]

Mart/Ožujak

[uredi | uredi kod]

April/Travanj

[uredi | uredi kod]

Maj/Svibanj

[uredi | uredi kod]

Jun/Juni/Lipanj

[uredi | uredi kod]

Jul/Juli/Srpanj

[uredi | uredi kod]

Avgust/August/Kolovoz

[uredi | uredi kod]

Septembar/Rujan

[uredi | uredi kod]

Oktobar/Listopad

[uredi | uredi kod]

Novembar/Studeni

[uredi | uredi kod]

Decembar/Studeni

[uredi | uredi kod]

Kroz godinu

[uredi | uredi kod]

Smrti

[uredi | uredi kod]
Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1954.

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

[uredi | uredi kod]

April/Travanj – Jun/Lipanj

[uredi | uredi kod]

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

[uredi | uredi kod]

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

[uredi | uredi kod]

Nobelova nagrada za 1954. godinu

[uredi | uredi kod]

Reference

[uredi | uredi kod]

Spoljne veze

[uredi | uredi kod]