Charles de Gaulle

Artìculu in LSC

Charles de Gaulle in su 1945

Charles André Joseph Marie De Gaulle (Lilla, 22 de santandria de su 1890 - Colombey-les-Deux-Églises, 9 de santandria de su 1970) est istadu unu generale frantzesu e òmine de Istadu chi at dirigidu a sas fortzas de Frantza Lìbera durante sa Segunda Guerra Mundiale. Prus a tàrdiu at fundadu sa de 5 Repùblicas Frantzesas su 1958 e at serbidu comente su primu Presidente suo 1959-1969 In Frantza, est connotu comente a Général de Gaulle o semplemente Le Général.

Est istadu unu veteranu de sa Prima Guerra Mundiale, chi in sos annos 1920 e 1930, fiat essidu a sa lughe che defensore de sa gherra cun blindados e de s'aviatzione militare, chi cunsideraiat unu mèdiu pro truncare s'istangiadura de sa gherra de trintzera. Durante sa Segunda Guerra Mundiale, aiat atzuntu a su rangu de generale de Brigada, ghiende unu de sos pagos cuntratacos de blindados cun sutzessu de su 1940 durante sa conchista de Frantza, pro organizare, a fatu, sas Fortzas Frantzesas de Liberatzione cun sos funtzionàrios frantzesos esiliados in Inghilterra. In antis de nche fuire a Inghilterra, aiat fatu unu discursu famosu pro ràdiu in su làmpadas de su 1940, esortende in su pòpulu frantzesu a aguantare a sa Germània nazista. A pustis de sa liberatzione de sa Frantza in su 1944, De Gaulle fiat fatu Primu Ministru de su guvernu provisòriu Frantzesu. Mancari s'esseret retiradu de sa polìtica in su 1946, a causa de sos cunflitos polìticos, fiat torradu a su podere cun s'apògiu militare a pustis de sa crisi de maju 1958. De Gaulle aiat dirìgidu sa redatzione de una costitutzione noa pro sa fundatzione de sa de 5 Repùblicas, e fiat istadu eleghidu presidente de Frantza.

Comente presidente, Charles de Gaulle aiat postu fine a su caos polìticu e a sa violèntzia chi aiant pretzèdidu sa torrada sua a su pàdere. Mancari a primìtziu aiat suportadu su guvernu frantzesu in Algeria, aiat detzìdidu pro una cuntzessione polèmica de s'indipendèntzia a su paisu, ponende fine a una gherra costosa e impopulare, ma lassende a Frantza divìdida. Aiat annoadu sa moneda in su ghennàrgiu de su 1960 pro cuntrollare s'inflatzione e aiat promotzionadu sa crèschida industriale. De Gaulle, aiat compudadu s'isvilupu de armas atòmicas e aiat promòvidu una polìtica èstera pan-europea, intentende de minimare s'influèntzia anglosàssone de Istados Unidos e Regnu Unidu, aiat retiradu Frantza de su cumandu de sa NATO, si fiat opostu a s'intrada de sa Bretagna Manna in sa Comunidade Europea e aiat reconnotu sa Tzina comunista. Durante su mandadu suo, de Gaulle, di fiat fintzas acaradu cun sa cuntraposidura e s'opositzione polìtica de sos comunistas e sos sotzialistas, e cun s'undada de protestas de su maju de su 1968. De Gaulle si fiat retiradu in su 1969, ma aiat sighidu essende su cabu prus influente in s'istòria moderna de Frantza.

Fiat fìgiu de unu maistru de iscola e fiat istadu educadu in una famìlia catòlica meda. Fiat de iscratza nòbile chi aproliat de Normandia e Borgogna, e unu tziu suo fiat istadu unu famadu istudiosu celtista. Aiat letu Maurice Barrès, Henri Bergson e Charles Péguy. De su 1908 a su 1912 at istudadu in s'Acadèmia Militare de Saint-Cyr e fiat istadu destinadu a su de 33 regimentos de fanteria, in ue fiat abarradu suta sos òrdines de Henri Philippe Pétain.