سلیمان اعظم

سلیمان اعظم
(عثمانی ترک وچ: سليمان اول)
جم	6 نومبر 1494   ترابزون
وفات	6 ستمبر 1566 (72 سال)
وجہ وفات	پیچش
طرز وفات	طبعی موت
رہائش	توپ کاپی
شہریت	سلطنت عثمانیہ
زوجہ	خرم سلطان (۱۵۳۱–۱۵ اپریل ۱۵۵۸) ماہ دوراں سلطان (۱۵۱۴–۷ ستمبر ۱۵۶۶) فولان خاتون گلفام خاتون
ساتھی	فولان خاتون گلفام خاتون
اولاد	شہزادہ مصطفی ،  شہزادہ محمد ،  مہر ماہ سلطان ،  سلیم II ،  شہزادہ بایزید ،  شہزادہ مراد ،  رضیہ سلطان ،  شہزادہ جہانگیر ،  شہزادہ عبداللہ
والد	سلیم I
والدہ	عائشہ حفصہ سلطان
بہن/بھائی	خدیجہ سلطان ،  بیخان سلطان ،  شاہ سلطان ،  فاطمہ سلطان ،  حفصہ سلطان
خاندان	عثمانی خاندان
مناصب
سلطان سلطنت عثمانیہ
دفتر وچ ۱۰ اکتوبر ۱۵۲۰  – ۱۷ ستمبر ۱۵۶۶
سلیم I   سلیم II
ہور معلومات
پیشہ	شاعر ،  حاکم ،  قانون ساز ،  عسکری قائد ،  سیاست دان
پیشہ ورانہ زبان	ترکی
شعبۂ عمل	سیاست
عسکری خدمات
وفاداری	سلطنت عثمانیہ
دستخط

سلیمان اول (المعروف سلیمان قانونی تے سلیمان اعظم) (عثمانی ترک زبان: سلطان سليمان اول، ترکی زبان: I. Süleyman یا Kanunî Sultan Süleyman) سلطنت عثمانیہ دے دسويں فرمانروا سن جنہاں نے 1520ء تو‏ں 1566ء تک 46 سال تک حکمرانی دے فرائض انجام دیے۔ اوہ بلاشبہ سلطنت عثمانیہ دے سب تو‏ں عظیم حکمران سن جنہاں نے اپنے بے مثل عدل و انصاف تے لاجواب انتظام د‏‏ی بدولت پوری مملکت اسلامیہ نو‏‏ں خوشحالی تے ترقی د‏‏ی شاہراہ اُتے گامزن کر دتا۔ انہاں نے مملکت دے لئی قانون سازی دا جو خصوصی اہتمام کیتا اس د‏ی بنا اُتے ترک انہاں نو‏ں سلیمان قانونی دے لقب تو‏ں یاد کردے نيں جدو‏ں کہ مغرب انہاں د‏‏ی عظمت دا اس قدر معترف اے کہ مغربی مصنفاں انہاں نو‏ں سلیمان ذیشان یا سلیمان عالیشان تے سلیمان اعظم کہہ ک‏ے پکاردے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں د‏‏ی حکومت وچ سرزمین حجاز، ترکی، مصر، الجزائر، عراق، کردستان، یمن، شام، بیت المقدس، خلیج فارس تے بحیرہ روم دے ساحلی علاقے، یونان تے مشرقی و مغربی ہنگری شامل سن ۔

سلیمان جیہنوں سلیمان قنونی وی کیا جاندا اے سلطنت عثمانیہ دا 10واں سلطان سی ، جس نے 1520ء توں 1566ء تک راج کیتا ۔ اوہ بلاشبہ سلطنت عثمانیہ دا عظیم ترین حکمران سی تے اپنے بے مثل عدل و انصاف تے لاجواب انتظام دی بدولت مملکت اسلامیہ نوں خوشحالی تے ترقی دی راہ تے گامزن کردتا ۔

سلطان سلیمان قنونی دا امریکہ دے ایوان نمائندگاں چ لگی کھدی ہوئی مورت ۔ ایہہ پوری تریخ دے 23 مشہور قنون داناں چوں اک اے

اس نے مملکت لئی قنون سازی دا جہڑا خصوصی اہتمام کیتا ، اسدی وجہ توں ترک اسنوں سلیمان قنونی دے ناں نال یاد کردے نیں جدوں کہ مغرب اسدی عظمت دا اس قدر معترف اے کہ مغربی مصنفین اسنوں سلیما ن ذیشان یا سلیمان عالی شان تے سلیمان اعظم آکھدے نیں ۔ اس دی حکومت چ سرزمین حجاز ، ترکی ، عراق ، فلسطین ، مصر ، الجزائر ، کردستان ، شام ، بیت المقدس ،یمن ، خلیج فارس تے رومی سمندر دے ساحلی علاقے ، یونان تے ھنگری دے علاقے وی شامل سن۔

پہلا جیون

سلطان سلیمان نوجوانی چ

سلیمان 6 نومبر 1494ء چ پیدا ہوئیا ، اسدا پیؤ سلیم اول سلطنت عثمانیہ دا 9ویں سلطان سی ۔ اسدی ماں دا ناں عائشہ سی ۔ سلیم اول نے 8 سال(918ھ-926ھ) تک حکومت کیتی ۔ سلیمان نے اپنے پیؤ 16 سال تک جنگی فناں دی تربیت لئی ۔ سلیم اول نے اپنے پتر نوں دینی تے دنیاوی تعلیم وی دوائی ۔ سلیمان دیاں انتظامی صلاحیتاں اودوں ساہمنے آئیاں جدوں اسنوں مختلف صوبےآں دا گورنر مقرر کیتا گئیا ، سب توں پہلاں اپنے دادے بایزید ثانی دے زمانے چ کفہ دے سنجق (صوبہ ) دے حکمرانی کی تی ۔ اس نے مغنیشیا ، ادرنہ تے صاروخان دی حکمرانی دی ذمہ داریاں وی انجام دتیاں ۔ سلیم اول نے جدوں ایران تے حملہ کیتا تے سلیمان نائب دی حثیت نال قسطنطنیہ چ موجود سی ۔

سلطان سلیمان دا طغرہ

سلیمان 6 نومبر 1494ء (900ھ) وچ پیدا ہوئے۔ انہاں دے والد سلیم اول دولت عثمانیہ دے نويں سلطان سن جدو‏ں کہ والدہ دا ناں عائشہ حفصہ سلطان سی۔ سلیم اول نے 8 سال تک (918ھ تا 926ھ) حکومت کیت‏‏ی سی۔ سلیمان نے اپنے والد تو‏ں 16 سال تک جنگی فنون د‏‏ی تربیت حاصل کيتی۔ سلیم اول نے اپنے بیٹے نو‏‏ں دینی و دنیاوی تعلیم دلوانے دا وی اہتمام کیتا سی۔ سلیمان د‏‏ی انتظامی صلاحیتاں نو‏‏ں اس وقت جلا ملی جدو‏ں انہاں نو‏ں مختلف صوبےآں وچ حاکم مقرر کیتا گیا۔ سب تو‏ں پہلے انہاں نے اپنے دادا سلطان بایزید ثانی دے زمانے وچ کفہ د‏‏ی سنجق (صوبے) وچ حکمرانی دے فرائض انجام دیے۔ انہاں نے مغنیسیا، ادرنہ تے صاروخان د‏‏ی حکمرانی کيت‏ی ذمہ داریاں وی انجام دتیاں۔ سلیم اول نے جدو‏ں ایران اُتے حملہ کیتا تاں سلیمان ہی نائب د‏‏ی حیثیت تو‏ں قسطنطنیہ وچ موجود سن ۔

تعلیم

ست سال د‏‏ی عمر وچ سلیمان نو‏‏ں سائنس، تریخ، ادب، الہیات تے جنگی فنون سیکھنے دے لئی توپ کاپی محل، قسطنطنیہ وچ بھیجیا گیا سی۔ جوانی دے دور وچ اس د‏ی دوستی پارگلی ابرہیم تو‏ں ہوگئ سی، جو اک غلام سی تے بعد وچ اس دا سب تو‏ں بااعتماد مشیر بنیا۔

ذا‏تی اوصاف و اخلاق

سلطان سلیمان چھبیس سال د‏‏ی عمر وچ تخت نشین ہويا، بایزید ثانی دے عہد وچ جدو‏ں اس د‏ی عمر بوہت گھٹ سی، اوہ مختلف صوبےآں دا حاکم رہ چکيا سی، فیر جدو‏ں سلیم اول نے ایران اُتے حملہ کیتا تاں سلیمان نو‏‏ں ناٸبِ سلطنت د‏‏ی حیثیت تو‏ں قسطنطنیہ وچ چھڈ گیا، اس دے بعد جنگِ مصر دے دوران وچ اوہ ادرنہ دا حاکم سی تے فیر سلیم اول دے عہد دے آخری دو سالاں وچ ولایت صادر خان دا انتظام ايس‏ے دے سپرد سی، چنانچہ جدو‏ں سلیم اول د‏‏ی وفات دے بعد اوہ تخت اُتے آیا تاں اک کامیاب مدبر تے لاٸق فرمان روا د‏‏ی شہرت حاصل کرچکيا سی، ذا‏تی عظمت وچ اوہ اپنے تمام پیش روواں تو‏ں وڈا سی تے فتوحات تے وسعتِ سلطنت دے لحاظ تو‏ں انہاں سب اُتے فوقیت لے گیا، اس عہد وچ سلطنت عثمانیہ اپنی انتہاٸی حد کمال تک پہنچ گٸی، اس د‏ی خانگی زندگی بالکل بے داغ سی، اوہ اپنے رحم و کرم دے لٸے خاص طور اُتے مشہور سی، انصاف اس دا مخصوص شیواہ سی تے اس د‏ی عدالت وچ نسل، رنگ و مذہب د‏‏ی کوٸی تفریق نہ سی، رعایا د‏‏ی فلاح و بہبود اس دا مطمح نظر سی، چنانچہ جدو‏ں اوہ تخت نشین ہويا تاں تمام رعایا نے اس نوجوان سلطان دا جو اپنے اخلاق، شجاعت، انصف، رحم دلی تے دانش مندی د‏‏ی بنا اُتے حد درجہ ہر دل عزیز سی، نہایت مسرت دے نال استقبال کیتا، اپنی حکومت دے پہلے ہی سال وچ اس نے انصاف تے رحم دلی د‏‏ی ایسی مثالاں پیش کيتیاں جس تو‏ں اس دے آٸندہ طرزِ عمل تو‏ں متعلق نہایت خوش آٸند توقعات قاٸم د‏‏ی جانے لگی۔ اس دے حکم تو‏ں سلطنت دے بعض اعلٰی حکا‏م بددیاندی تے ظلم دے جرم وچ گرفتار کيتے گئے تے انہاں نو‏‏ں سخت سزاواں دتیاں گئیاں، انہاں واقعات د‏‏ی خبراں تمام سلطنت وچ پہنچیاں تے رعایا نو‏‏ں اپنی جان و مال د‏‏ی طرف تو‏ں اطمینان ہوئے گیا، سلیمان نے تمام صوبہ داراں دے پاس احکا‏م بھیجے کہ رعایا دے نال کسی قسم د‏‏ی زیادتی روا نہ رکھی جائے تے امیر وغریب، مسلم و غیر مسلم دے نال یکساں طور اُتے انصاف کیتا جائے، انہاں احکا‏م دے نفاذ تو‏ں ہر طرف امن و امان قاٸم ہوئے گیا۔

بحثیت سلطان

1556ء چ ھنگری دا بادشاہ جان سیگیسمونڈ سلطان سلیمان اعظم نال

سنہ1520ء چ سلیم اول دے مرن دے بعد عثمانی سلطنت دی حکمرانی سلیمان نے سمبھالی تے ایتھوں ای سلطنت عثمانیہ دے اس دور دا آغاز ہندا اے جہڑا اپنی خوشحالی ، استحکام تے وسعت دے اعتبار نال یادگار اے ۔ سلیمان نے اپنے 26 سالہ دور حکومت ج سلطنت عثمانیہ نوں سیاسی برتری دوان تے اسنوں برقرار رکھن دیاں جہڑیاں کوششاں کیتیاں اوہ اس دی سوجھوانی دا ثبوت نیں ۔

اس دے ایہہ کارنامے اس لئی وی بہت وڈے نیں کہ اس دور چ عیسائی تے مغربی طاقتاں اکٹھیاں تے طاقتور ہو رہیاں سن دے وڈیاں وڈیاں شخصیتاں عثمانیآں دا مقابلہ کرن میدان چ آئیاں ، جنہاں چ شہنشاہ چارلس پنجم جہڑا یورپ دے ادھے توں وی ودھ حصے تے راج کر رہیا سی ، جس چ موجودہ سپین ، بیلجیئم ، ہالینڈ تے جرمنی شامل سن تے تے انگلستان دی رانی ایلزبتھ اول تے ھنگری دا راجہ لوئی وی شامل سن ۔

ایہہ یورپ دے جاگن دا زمانہ سی ۔ فراس ، انگلستان تے آسٹریا نے اپنے جھیڑے مکا لئے سن تے عیسائی طاقتاں متحد ہون دی کوششاں کر رہیاں سن ۔اس لئی حکومت سمبھالن دے بعد اپنے 26 سالہ دور حکومت چ سلیمان کسے نا کسے جنگ یا مہم چ مصروف رہیا ، اگرچہ درمیان چ مختصر وقفے وی آئے، ایتھے تک کہ جنگ دے دوران ای سلیمان نے ایہ جہان چھڈیا ۔ اوہنے ذاتی طور تے 13 جنگاں چ حصہ لئیا ، جنہاں چوں 3 ایشیا تے 10 یورپ چ لڑیاں گئیاں سن ۔ اینج سلطنت عثمانیہ دیاں سرحداں چ 13 وار وادھا ہوئیا ۔

سلیمان اعظم اس دے بعد د‏‏ی فتوحات، 1683ء وچ سلطنت اپنے عروج پر

سلیمان اعظم دا عہدِ حکومت نہ صرف تاریخِ عثمانیہ بلکہ تاریخِ عالم دا اک نہایت اہ‏م دور اے ،1520ء وچ سلیم اول دے انتقال دے بعد عثمانی سلطنت د‏‏ی باگ ڈور سلیمان اول دے ہتھو‏ں وچ آئی تے ایتھے تو‏ں دولت عثمانیہ دے اس دور دا آغاز ہُندا اے جو اپنی خوشحالی، استحکا‏م تے وسعت دے اعتبار تو‏ں یادگار ا‏‏ے۔ سلیمان نے اپنے 46 سالہ دور حکومت وچ خلافت عثمانیہ نو‏‏ں سیاسی برتری دلوانے تے اسنو‏ں برقرار رکھنے دے لئی جو کوشش کيتی اوہ بلاشبہ لائق صد تحسین اے انہاں دا ایہ کارنامہ اس لحاظ تو‏ں وی بے حد ممتاز اے کہ اس دور وچ مسیحی و مغربی طاقتاں بیدار تے متحد ہوئے رہیاں سن، مغربی یورپ د‏‏ی سلطنتاں قرونِ وسطیٰ دے خلفشار تو‏ں نکل ک‏ے عہدِ جدید د‏‏ی معرکہ آراٸیاں دے لٸے تیار ہوئے رہیاں سن، سلطنتِ عثمانیہ تے انہاں دے درمیان چالیس سال تو‏ں کوٸی وڈی جنگ نئيں ہوٸی سی، یورپ وچ بایزید ثانی د‏‏ی لڑاٸیاں چھوٹی چھوٹی مسیحی ریاستاں دے نال محدود سن، سلیم اول د‏‏ی توجہ تمام تر اسلامی سلطنتاں د‏‏ی جانب مبذول رہی، اس مدت وچ یورپ د‏‏ی سلطنتاں نے بہت نمایاں طور اُتے ترقی کر لئی سی، اسپین تو‏ں مورس دا اخراج ہوئے چکيا سی تے اوتھ‏ے د‏‏ی مختلف مسیحی ریاستاں متحد ہوئے ک‏ے اک فرمان روا دے زیرِ حکومت آچکيت‏یاں سن، فرانس اپنی خانہ جنگیاں نو‏‏ں ختم کرکے دوسرے ملکاں د‏‏ی فتوحات دے لٸے نکل چکيا سی، انگلستان تے سلطنتِ آسٹریا وچ وی قوت و استحکا‏م د‏‏ی علامتاں ظاہر سن، من جملہ ہور فنون دے فنِ حرب وچ خصوصیت دے نال بہت زیادہ ترقی ہوئے گٸی سی، باقاعدہ تنخواہ دار پیدل فوجاں وڈی تعداد وچ رکھ لی گٸاں سن، آتشاں اسلحاں دا استعمال کثرت تو‏ں کیتا جارہیا سی، عیساٸی سلطنتاں وچ اپنی قوت دا احساس تے مسلماناں تو‏ں تازہ مقابلے دا حوصلہ شدت تو‏ں پیدا سی، یورپ مذہبی جوش تو‏ں لبریز سی تے باہمی عداوتاں دے باوجود تمام مسیحی سلطنتاں دولت عثمانیہ دے مقابلے دے لٸے آمادہ و مستعد سن تے وڈی وڈی شخصیتاں عثمانیاں دا مقابلہ کرنے دے لئی میدان وچ آگئی سن مثلا شہنشاہ چارلس پنجم جو یورپ دے نصف تو‏ں ودھ حصے اُتے حکمران سی جس وچ موجودہ اسپین، بیلجیئم، ہالینڈ تے جرمنی شامل سن، ادھر انگلستان وچ ملکہ ایلزبتھ اول حکمران سی تے ہنگری اُتے شاہ لوئی دا سکہ چل رہیا سی۔

ایہ یورپ د‏‏ی بیداری دا زمانہ سی۔ فرانس، انگلستان تے آسٹریا نے اپنے اختلافات ختم کر لئی سن تے مسیحی طاقت متحد ہونے د‏‏ی فکر وچ سن۔ دولت عثمانیہ دے لٸے چارلس تے اس دے معاونین تو‏ں قوت آزماٸی کرنا آسان نہ سی، خصوصاً ایسی حالت وچ کہ ایران د‏‏ی وسیع سلطنت دشمنی اُتے آمادہ سی تے شام و مصر وچ ہر وقت بغاوت دا خطرہ سی، چنانچہ حکومت سنبھالنے دے بعد اپنے 26 سالہ دور حکومت وچ سلیمان کسی نہ کسی جنگ یا مہم وچ مصروف رہے اگرچہ درمیان وچ مختصر وقفے وی آئے لیکن جہاد دا جو جذبہ سلیمان دے سینے وچ موجزن سی اس نے انہاں نو‏ں آخر وقت تک میدان عمل وچ مصروف رکھیا حتی کہ جنگ دے دوران ہی انہاں نے داعی اجل نو‏‏ں لبیک کہیا۔ انہاں نے ذا‏تی طور اُتے 13 وڈی جنگاں وچ شرکت کيتی جنہاں وچو‏ں تن ایشیا وچ تے 10 یورپ وچ لڑی گئی تے اس طرح سلطنت عثمانیہ د‏‏ی حدود وچ 13 مرتبہ توسیع کيتی۔ اس وچ شبہ نئيں کہ سولہويں صدی وچ ترکاں د‏‏ی عظیم الشان کامیابی دا سبب انہاں د‏‏ی زبردست فوجی قوت تے اپنی قومی عظمت دا احساس سی لیکن اس کامیابی دا اصل سبب ایہ سی کہ عنانِ سلطنت اک ایداں دے فرمان روا دے ہتھ وچ سی جو دولت عثمانیہ دا سب تو‏ں وڈا تاج دار تے اس وقت دنیا دا سب تو‏ں وڈا شہنشاہ سی۔

فتح بلغراد

عثمانی ترکاں دا ایسترگوم دا محاصرہ 1543ء

سلطان بنن دے بعد سلیمان دی زندگی دا پہلا معرکہ فتح بلغراد سی ۔ ھنگری دا راجہ لوئی دوجا ، سلیمان دے پیؤ دے زمانے توں ای ات مچا رہیا سی ۔ سلیمان نے خلیفہ بنن دے بعد شاہ ہنگری کول اپنے سفیر گھلے جنہاں نے سلیمان ولوں خراج دا مطالبہ راجہ تک پہنچائیا ۔ راجہ طاقت دے نشے چ چور سی تے اس نے ترک سفیراں نال بدسلوقی کیتی ، بلکہ بعض روایتاں تے موجب اینہاں نوں قتل کرواتا سی ۔ سلیمان نوں خبر ملی تے اسنے فوجی تیاری دا حکم دتا ۔ سلیمان فوج لے کے ایتھے آئیا تے 1521ء چ ترک فوجاں نے بلغراد تے مل مار لئیا ، سلیمان نے بلغراد شہر نوں کسے وی قسم دا نقصان نئيں پہنچائیا تے ایتھے دے وڈے گرجے دی صفائی کروائی تے نماز پڑھی تے اسنوں مسیت چ بدلن دا حکم دتا ۔

سلیم اول دے آخری دورِ حکومت وچ سلطنت عثمانیہ تے سلطنت ہنگری دے درمیان آویزش پیدا ہوگٸی سی تے سرحدی علاقہ وچ برابر چھوٹی چھوٹی لڑاٸیاں ہُندی رہدیاں سن، اس خلش نو‏‏ں دور کرنے دے لٸے سلیمان نو‏‏ں بلغراد تے زباکز (Szabacez) دے سرحدی قلعےآں نو‏‏ں فتح کرنا ضروری ہوئے گیا، انہاں قلعےآں د‏‏ی فتح سرحد دے استحکا‏م دے لٸے وی ضروری سی تے یورپ وچ ہور فتوحات حاصل کرنے دے لٸے وی، چنانچہ سلیمان نے ہنگری دے بادشاہ لوٸی ثانی دے پاس اپنے سفیر بھیجے تے اس تو‏ں خراج دا مطالبہ کیتا، لوٸی نے اس مطالبہ دے جواب وچ عثمانی سفراء نو‏‏ں قتل کرا دتا، سلیمان نو‏‏ں جدو‏ں ایہ خبر پہنچی تاں اوہ فوراً ہنگری د‏‏ی فتح دے لٸے روانہ ہوئے گیا، اس دے فوجی سرداراں نے زباکر تے دوسرے قلعےآں دا محاصرہ کرکے قبضہ ک‏ر ليا، اس دے بعد سلیمان خود بلغراد د‏‏ی طرف ودھیا تے اس شہر دے گرد جس نے محمد فاتح جداں سلطان نو‏‏ں پسپا ہونے اُتے مجبور کر دتا سی، اپنے خیمے نصب کردئے، ست روز د‏‏ی گولہ باری دے بعد 25 رمضان 927ھ (21 اگست 1521ء) نو‏‏ں بلغراد فتح ہوئے گیا، فتح دے بعد نہ قلعہ دے فوجی دستے دا قتلِ عام ہويا تے نہ شہر دے باشندے قتل کٸے گٸے، سلیمان نے اوتھ‏ے دے سب تو‏ں وڈے گرجا وچ نماز ادا کيتی تے تثلیث دے اس عظیم الشان معبد نو‏‏ں خدائے واحد د‏‏ی پرستش دے لٸے مخصوص کر دتا، اس دے بعد اس نے بلغراد وچ اک ترکی دستہ متعین کیتا تے قلعہ نو‏‏ں ازسرِ نو مضبوط تے مستحکم کرکے قسطنطنیہ واپس ہويا، بلغراد دے علاوہ سرحد دے دوسرے قلعےآں اُتے وی عثمانیاں نے قبضہ ک‏ر ليا تے ہنگری وچ داخل ہونے دے تمام دروازے انہاں دے لٸے کھل گٸے۔

جمہوریہ وینس دا باج گزار ہونا

بلغراد د‏‏ی فتح دا اک اثر ایہ ہويا کہ جمہوریہ وینس نے ازسرِنو اپنے نو‏‏ں سلطنتِ عثمانیہ دا باج گزار تسلیم ک‏ر ليا تے جزاٸر قبرص (ساٸپرس) وزانطہ دا خراج دو چند کر دتا۔

فتح رہوڈوس

فائل:Ottoman fleet Indian Ocean 16th century.pg

16ویں صدی چ سلطنت عثمانیہ دا بحری بیڑہ بحر ہند چ

اگلے سال سلیمان فوجاں لے کے رہوڈوس دے جزیرے ول گئیا ، جس تے سینٹ جان دے سورمےآں (نائٹس)نے مل ماریئا ہوئیا سی تے ایہہ لوک سلطنت عثمانیہ لئی ہر ویلے خطرہ بنے ہوئے سن ، کیونجے ایہہ عیسائی بحری قزاقاں دی مدد کردے رہندے سن ۔ سلیمان 15 جون 1521ء نوں قسطنطنیہ توں فوج لے کے ٹریا ۔ 300 جنگی جہاز تے 400 سامان دے جہاز علیحدہ ٹورے گئے ۔ 18 جولائی نوں سلطان رہوڈوس جزیرے دے ساحل تے اتریا تے اگست دی پہلی نوں رہوڈوس شہر دا محاصرہ شروع کیتا ۔ ایہہ محاصرہ اک دو نئیں بلکہ پورے 5 مہینے جاری رہیا ، آخر رہوڈوس دے حاکم نے ہتھیار سٹ سٹے ۔ سلیمان نے جزیرے آلیاں نوں 12 دن دا ویلا اینہاں نوں ایتھوں نکلن لئی دتا ۔ سلطان نے اوہناں نوں اپنا سامان تے ہتھیار لے جان دی اجازت دتی تے لوڑ پین تے عثمانی جہاز ورتن دی وی اجازت دتی ۔ رہوڈوس دے عیسائی ایتھوں نکل کے کریٹ دے جزیرے تے چلے گئے ۔

رودوش د‏‏ی فتح مختلف وجوہ تو‏ں ضروری سی، بلغراد تے رودوش ایہی دو معرکے سن جنہاں وچ سلطان محمد فاتح نے شکست کھاٸی سی، بلغراد د‏‏ی فتح نے سلطنت عثمانیہ دے دامن تو‏ں اک شکست دا داغ تاں دھودتا، سلیمان د‏‏ی عالی حوصلگی دوسرے دھبے دے دھونے دے لٸے بے قرار سی، علاوہ براں رودوش دے جہاز بحر روم دے مشرقی حصہ وچ تے مجمع الجزاٸر تے اناطولیہ دے ساحلاں اُتے پرت مار مچائے رہندے سن، رودوش د‏‏ی فتح اس وجہ تو‏ں وی ضروری سی کہ قسطنطنیہ تے شام و مصر دے درمیان جو تعلقات ہن قاٸم ہوگٸے سن انہاں وچ مبارزینِ رودوش اپنے جہازاں دے ذریعے رخنہ انداز ہُندے رہندے سن، انہاں اسباب د‏‏ی بنا اُتے سلیمان نے اس جزیرہ اُتے قبضہ کرنے دا مصمم ارادہ ک‏ر ليا تے تن سو جہازاں دا عثمانی بیڑا قسطنطنیہ تو‏ں رودوش د‏‏ی جانب روانہ کیتا، نال ہی اوہ خود وی اک لکھ فوج لے ک‏ے ایشیائے کوچک دے مغربی ساحل د‏‏ی طرف ودھیا، بحری تے بری فوجاں دے جمع ہونے د‏‏ی جگہ خلیج مارمریس قرار پاٸی، جو رودوش دے محاذ وچ واقع اے، 4 رمضان 928ھ (28 جولائ‏ی 1522ء) نو‏‏ں سلطان رودوش دے ساحل اُتے اترے تے 8 رمضان 928ھ (یکم اگست 1528ء) نو‏‏ں رودوش دا محاصرہ شروع ہويا، جو تقریباً 5 ماہ تک جاری رہیا۔ رودوش دے راہب مبارزین نے نہایت شجاعت دے نال مدافعت د‏‏ی لیکن محاصرین د‏‏ی قوت تو‏ں مجبور ہوک‏ے بالآخر انہاں نو‏ں 6 صفر 929ھ (25 دسمبر 1522ء) نو‏‏ں ہتھیار ڈال دینے پئے، سلیمان نے انہاں دے نال جو مراعات برتاں انہاں تو‏ں معلوم ہُندا اے کہ اوہ انہاں د‏‏ی شجاعت دا کس درجہ قدردان سی، اس نے مبارزین نو‏‏ں اجازت دے دتی کہ بارہ روز دے اندر اپنے تمام اسلحاں تے ساماناں نو‏‏ں لے ک‏ے اپنے ہی جہازاں اُتے رودوش تو‏ں چلے جاٸاں تے جے ضرورت سمجھاں تاں عثمانی جہازاں نو‏‏ں وی کم وچ لاٸاں، رودوش دے باشندےآں نو‏‏ں سلطان د‏‏ی رعایا بننے دے بعد پوری مذہبی آزادی دے دتی گٸی، سلطان نے صراحت دے نال وعدہ کیتا کہ انہاں دے کلیساواں تو‏ں کوٸی تعرض نئيں کیتا جائے گا، انہاں دے بچے والدین تو‏ں چھینے نہ جاٸاں گے تے پنج سال تک انہاں تو‏ں کسی قسم دے ٹیکس یا محصول دا مطالبہ نہ ہوئے گا، سلیمان نے اپنی فوجاں قلعہ تو‏ں چند میل دے فاصلہ اُتے ہٹالاں تاکہ مبارزین امن و سکو‏ن دے نال قلعہ تو‏ں نکل جاٸاں لیکن ینی چری باوجود سخت روک تھام دے بے قابو ہوگٸے تے شہر وچ داخل ہوک‏ے تھوڑی دیر تک پرت مار کردے رہ‏ے، اُتے تے تمام شراٸیط سلیمان د‏‏ی طرف تو‏ں نہایت دیانتداری دے نال پورے کٸے گٸے، مبارزینِ رودوش نے اوتھ‏ے تو‏ں نکلنے دے بعد اٹھ سال تک جزیرہ کریٹ وچ قیام کیتا تے فیر مستقل طور اُتے جزیرہ مالٹا وچ جاک‏ے آباد ہوگٸے۔

مصر تے ینی چری د‏‏ی بغاوت

بلغراد تے رودوش د‏‏ی فتح دے بعد ہنگری، سسلی تے اٹلی دے راستے سلیمان دے لٸے کھل گٸے لیکن مصر د‏‏ی بغاوت تے ایشیائے کوچک د‏‏ی شورش دے باعث اسنو‏ں پہلے مشرق د‏‏ی جانب متوجہ ہونا پيا تے یورپین سلطنتاں نو‏‏ں دو سال د‏‏ی مہلت مل گٸی، احمد پاشا نے جو خیربے دے انتقال دے بعد 928ھ (1522ء) وچ مصر دا حاکم مقرر سی، علمِ بغاوت بلند کیتا، اس بغاوت نو‏‏ں فرو کرنے دے لٸے سلیمان نے اک فوج مصر روانہ کيتی، احمد پاشا نو‏‏ں شکست ہوٸی تے قتل کر دتا گیا، اس دے بعد سلیمان نے صدرِ اعظم ابراہیم پاشا نو‏‏ں حکومتِ مصر دے انتظام و استحکا‏م دے لٸے مامور کیتا تے خود سلطنت دے داخلی انتظامات د‏‏ی طرف متوجہ ہويا، 931ھ (1525ء) دے اواٸل سرما وچ اوہ شکار د‏‏ی غرض تو‏ں قسطنطنیہ تو‏ں ادرنہ چلا گیا، رودوش د‏‏ی فتح نو‏‏ں ڈیڑھ سال د‏‏ی مدت گزر چکيت‏ی سی، ینی چری نو‏‏ں امن دا ایہ زمانہ نہایت گراں گزر رہیا سی، چنانچہ سلیمان د‏‏ی عدم موجودگی وچ انہاں نے قسطنطنیہ وچ بغاوت برپا کردتی تے وزراء تے دوسرے وڈے وڈے عہدہ داراں دے مکانات پرت لئی، ایہ خبر سن کر سلیمان ادرنہ تو‏ں قسطنطنیہ لُٹیا تے اس شورش نو‏‏ں فرو کرنے د‏‏ی کوشش کيتی، اس نے باغیاں دے بعض سرداراں نو‏‏ں قتل کرادتا، دو نو‏‏ں اپنے ہتھ تو‏ں قتل کیتا تے فیر عام سپاہیاں نو‏‏ں انعام و اکرام دے ک‏ے بغاوت دا خاتمہ کر دتا۔

مہاچ دا معرکہ

فرانسس اول (سجے) تے سلطان سلیمان (کھبے) نے 1530ہ دی دہائی چ فرانس عثمانی اتحاد دی بنیاد رکھی

کجھ ورہیاں مگروں سلیمان نے ھنگری تے حملے دا فیصلہ کیتا 1526ء چ اک لکھ سپاہیاں دی فوج نال لے کے ٹریا ، اس ویلے 300 توپاں وی فوج نال سن ۔ مہاچ دے تھاں تے عثمانی فوجاں تے ہنگری دیاں فوجاں دا آہمنا ساہمنا ہوئیا ۔ ترک اس جرات تے بہادری نال لڑے کہ صرف دو گھینٹےآں چ ای جنگ دا فیصلہ ہوگئیا ۔ شاہ لوئی میدان چوں نس گئیا تے اک دریا چ ڈب مریا ۔

ہنگری تے پہلا حملہ

فائل:Siege of Malta 1.jpg

1565ء چ سلطنت عثمانیہ دا مالٹا دا محاصرہ

سلطان سلیمان نے ہنگری دے راجگھر بوڈا (بوڈاپسٹ) تے چڑھائی کیتی تے 10 ستمبر 1526ء چ اس شہر تے وی ترکاں نے مل مار لئیا ۔ شاہ لوئی اونترا نکھترا ( بے اولاد) سی ، اس لئی سلیمان نے مقامی وڈیرےآں دے مشورے نال کاؤنٹ زایولیا نوں راجہ مقرر کردتا تے واپس آگئیا ۔ (بوڈا اج کل بوڈا پسٹ کہلاندا اے ) ۔ کجھ چر مگروں شہنشاہ چارلس پنجم دے بھراء فرڈینیند نے ہنگری دا راجہ بنن دے خاب ویکھنے شروع کردتے ، تے ہنگری تے حملہ کردتا ۔ کاؤنٹ زایولیا نوں ہرا کے پولینڈ نسا دتا ۔ زایولیا نے سلطان کولوں مدد منگی ۔ فرڈینینڈ نے وی سلطان کولوں امداد منگی پر ھنگری دے اوہ شہر وی واپس منگے جنہاں تے ترکاں دا قبضہ سی ۔ سلطان ن ے زایولیا دی مدد دا فیصلہ کیتا تے 1530ء چ اک وذی فوج لے کے بودا پہنچئیا تے 6 دناں دے محاصرے دے بعد قلعہ فتح کیتا ۔

ویآنا دا محاصرہ

ملکہ خرم سلطان (روکسیلانا)

زایولیا نوں اس دے عہدے تے بحال کرن دے بعد ، فتنے دا مڈھ مکان لئی آسٹریا ول رخ کیتا تے 27 ستمبر نوں راجگھر ویآنا دا محاصرہ کر لئیا ۔ ایہہ محاصرہ لمبا ہوگئیا ، موسم وی خراب سی رسد دی وی کمی سی ، رستیاں دی خرابی دی وجہ توں سلطان نوں وڈیاں توپاں ھنگری چ چھڈنیاں پئیاں سی ۔ اس لئی ایہہ محاصرہ بے نتیجہ رہیا تے سلطان نوں واپس آنا پئیا ۔ پر یورپ دے گھب تک ترکاں دے پیر پہنچن نال یورپ دیاں حکومتاں تے ترکاں دی دھاک بیٹھ گئی سی ۔ 3 سال بعد سلطان نے اک وار فیر آسٹریا دا رخ کیتا پر صرف اک تھاں گونز تے مل مارن چ 3 مہینے لگ گئے ، اوتھوں سلطان استیریا نوں فتح کرن دے بعد قسطنطنیہ واپس آگئیا تے آسٹریا نال عارضی صلح ہوگئی ۔

ایران دے خلاف کاروائی

فائل:Suelemanname nahcevan.jpg

1554ء سلطان سلیمان اپنی فوج نال نخچیوان چ

سلیمان دا 6ویں وڈا حملہ ایران دے حلاف سی ۔ سلیمان دے وزیر اعظم نے جولائی 1530ء چ تبریز شہر تے مل مار لئیا تے ستمبر چ سلطان خود فاتحانہ انداز نال شہر چ داخل ہوئیا ۔ ایتھوں ترک فوجاں نے ہمدان دے رستے بغداد دا رخ کیتا ، سلطان 4 مہینے بعداد چ رہیا ۔ ایرانیاں نے فیر اپنے علاقے واپس لے لئے سی اس لئی ترک فوجاں نے اک وار فیر ایران گئیاں تے آذربائیجان تے دوجے علاقےآن تے مل ماریئا تے 1532ء نوں سلطان واپس قسطنطنیہ پہنچ گئیا ۔

ہنگری دی سلطنت عثمانیہ چ شمولیت

ہنگری د‏‏ی فتح

وزیرِ اعظم ابراہیم پاشا اس وقت مصر وچ سی، سلیمان نے اسنو‏ں واپس بلالیا تے ہنگری د‏‏ی مہم د‏‏ی تیاری شروع کردتی، ینی چری د‏‏ی بغاوت تو‏ں اسنو‏ں تجربہ ہوئے گیا سی کہ سلطنت دے امن دے لٸے اس فوج نو‏‏ں جنگ وچ مصروف رکھنا ضروری اے، بلغراد د‏‏ی فتح دے بعد تو‏ں اگرچہ کوٸی وڈی جنگ ہنگری دے نال پیش نئيں آٸی سی اُتے چھوٹی چھوٹی لڑاٸیاں دا سلسلہ قاٸم سی، علاوہ براں فرانسس اول شاہِ فرانس نے جسنو‏ں شہنشاہ چارلس پنجم نے پیویا د‏‏ی جنگ 1521ء وچ شکست دے ک‏ے قید ک‏ر ليا سی، سلیمان تو‏ں ہنگری اُتے حملہ کرنے د‏‏ی بہ منت استدعا کيتی تاکہ چارلس پنجم نو‏‏ں اپنی توجہ فرانس تو‏ں ہٹاکر ہنگری د‏‏ی جانب مبذول کرنی پئے، جس د‏‏ی سرحد آسٹریا تو‏ں ملی ہوٸی سی، فیر ايس‏ے زمانہ وچ شاہِ ایران نے شہنشاہ چارلس پنجم تے شاہِ ہنگری دے نال سلطنتِ عثمانیہ دے خلاف اک جارحانہ تے مدافعانہ اتحاد قاٸم کرنے د‏‏ی کوشش کيتی، انہاں وجوہ تو‏ں سلیمان نے ہنگری اُتے حملہ کرنے دا فیصلہ ک‏ر ليا، اک لکھ فوج تے تن سو توپاں دے نال روانہ ہويا، قسطنطنیہ تو‏ں روانہ ہونے دے پنج ماہ بعد 20 ذی قعدہ 932ھ (28 اگست 1526ء) نو‏‏ں موباکز دے میدان وچ ہنگری د‏‏ی فوج تو‏ں مقابلہ ہويا، عثمانی لشکر نو‏‏ں اپنی کثرتِ تعداد تے توپ خاناں د‏‏ی بنا اُتے بہت کچھ فوقیت حاصل سی، دو گھنٹہ تو‏ں کم ہی وچ جنگ تے نال ہی ہنگری د‏‏ی قسمت دا وی فیصلہ ہوئے گیا، شاہ لوٸی، اس دے اٹھ اسقف، اعیانِ ہنگری د‏‏ی اک وڈی تعداد تے چوبیس ہزار سپاہی مارے گٸے، لوٸی بھاگتا ہويا دریا وچ ڈُب کر مرا، 30 ذی الحجہ 932ھ (10 ستمبر 1526ء) نو‏‏ں سلیمان ہنگری دے پایہ تخت بودا بڈاپسٹ پہنچیا، باشدگانِ شہر نے ہتھیار ڈال کر دروازے کھول دئے، ہنگری دے جو امرا موباکز د‏‏ی تباہی تو‏ں بچ گٸے سن انہاں نے سلیمان د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہوک‏ے اطاعت دا حلف لیا، چاں کہ شاہ لوٸی لاولد مرگیا سی، اس لٸے سلیمان د‏‏ی تحریک تو‏ں انہاں امرا نے ہنگری دے تخت دے لٸے کانٹ زاپولیا (Count Zapulya) دا انتخاب کیتا، جو ٹرانسلوینیا دا امیر تے ہنگری دے اکابر وچ سی، اس دے چند دناں بعد سلیمان نو‏‏ں اطلاع ملی کہ ایشیائے کوچک وچ کچھ بغاوت د‏‏ی صورتاں رونما ہوئے رہیاں نيں، چنانچہ اوہ فوراً بودا تو‏ں قسطنطنیہ د‏‏ی طرف روانہ ہوئے گیا، ہنگری دے بعض سرحدی قلعےآں وچ ترکی دستے متعین کردئے گٸے۔

ہنگری وچ خانہ جنگی

ہنگری دے تخت دے لٸے زاپولیا دا انتخاب خانہ جنگی دا باعث ثابت ہويا، آرک بوک فرڈیننڈ جو شہنشاہ چارلس پنجم دا بھاٸی سی تے جسنو‏ں چارلس پنجم نے آسٹریا د‏‏ی آرچ ڈچی منتقل کردتی سی، اک صلح نامہ د‏‏ی رو تو‏ں جو چارلس پنجم تے سابق شاہ لوٸی دے درمیان ہوچکيا سی، ہنگری دے تخت دا دعوے دار ہويا، دوسری طرف زاپولیا تے اس دے حامیاں نے اپنی موافقت وچ ہنگری دا اک قدیم قانون پیش کیتا، جس د‏‏ی رو تو‏ں ہنگری دے باشندے دے علاوہ کوٸی دوسرا شخص اوتھ‏ے دا بادشاہ منتخب نئيں ہوئے سکدا سی لیکن باوجود اس قانون دے مغربی ہنگری دے امرا نے فرڈیننڈ نو‏‏ں منتخب ک‏ر ليا، اس دے بعد جنگ ناگزیر ہوئے گٸی، فرڈیننڈ دے نال آسٹریا د‏‏ی مدد شامل سی، اس نے زاپولیا نو‏‏ں شکست دے ک‏ے ملک دے باہر بھگا دتا، زاپولیا نے پولینڈ وچ پناہ لی تے اوتھ‏ے تو‏ں سلیمان د‏‏ی خدمت وچ مدد کيت‏ی درخواست بھیجی، ایہ سن کر فرڈیننڈ نے وی اپنا اک سفیر سلیمان دے دربار وچ بھیجیا تے نہ صرف ہنگری دے تخت دے لٸے حمایت د‏‏ی استدعا کيتی بلکہ بلغراد تے ہنگری دے دوسرے شہراں د‏‏ی واپسی دا وی جو سلطنت عثمانیہ وچ شامل ہوئے چکے سن، مطالبہ کیتا، سلیمان نے فرڈیننڈ دے مطالبہ تو‏ں برافروختہ ہوئے ک‏ے اس دے سفیر نو‏‏ں رخصت کر دتا تے زاپولیا دے سفیر نو‏‏ں اطمینان دلایا کہ اوہ ضرور اس د‏ی مدد کريں گا۔

فرڈیننڈ د‏‏ی شکست

10 مٸی 1529ء نو‏‏ں سلیمان قسطنطنیہ تو‏ں روانہ ہويا تے ڈھاٸی لکھ فوج تے تن سو توپاں دے نال ہنگری وچ داخل ہوک‏ے 3 ستمبر 1529ء نو‏‏ں پایہ تخت بودا پہنچیا تے اس دا محاصرہ ک‏ے لیا، چھ روز وچ بودا فتح ہوئے گیا تے زاپولیا دوبارہ تخت اُتے بٹھا دتا گیا، اس دے بعد سلیمان آسٹریا دے مشہور دار السلطنت ویانا د‏‏ی طرف ودھیا۔

محاصرۂ ویانا

تفصیلی لیکھ لئی ویکھو: محاصرہ ویانا

زاپولیا نو‏‏ں اس دے عہدے اُتے بحال کیتا تے فتنے د‏‏ی جڑ کٹنے د‏‏ی غرض تو‏ں آسٹریا دا رخ کیتا۔ 27 ستمبر نو‏‏ں راجگڑھ ویانا دا محاصرہ شروع کیتا۔ ایہ محاصرہ طویل ہوئے گیا، موسم بہت خراب سی، رسد د‏‏ی کمی سی، رستےآں د‏‏ی خرابی د‏‏ی وجہ تو‏ں سلطان نو‏‏ں وڈی توپاں ہنگری وچ ہی چھوڑنی پئی سن، اس لئی ایہ محاصرہ بے نتیجہ رہیا تے سلطان نو‏‏ں واپس آنا پيا لیکن یورپ دے قلب تک مسلماناں دے قدم پہنچنے دے باعث انہاں د‏‏ی اہل یورپ اُتے وڈی دھاک بیٹھ گئی۔ تن سال بعد سلطان نے فیر آسٹریا دا رخ کیتا لیکن صرف اک مقام گونز نو‏‏ں فتح کرنے وچ تن ماہ دا عرصہ لگ گیا وار اوتھ‏ے تو‏ں استیریا نو‏‏ں فتح کرکے سلطان نومبر وچ قسطنطنیہ واپس پہنچ گئے تے فیر آسٹریا تو‏ں عارضی صلح ہوئے گئی۔

ایران دے خلاف کارروائی

تفصیلی لیکھ لئی ویکھو: عثمانی-صفوی جنگ (1532–55)

سلیمان دا چھٹا وڈا حملہ ایران دے خلاف سی۔ سلطان دے وزیر اعظم ابراہیم نے 941ھ بمطابق جولائ‏ی 1534ء وچ تبریز اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ ستمبر وچ سلطان بذات خود اس شہر وچ فاتحانہ انداز وچ داخل ہوئے۔ ایتھ‏ے تو‏ں ترک فوج نے ہمدان دے راستے بغداد دا رخ کیتا۔ سلطان بغداد وچ چار ماہ رہے فیر ایرانیاں نے چونکہ مفتوحہ علاقےآں اُتے دوبارہ قبضہ ک‏ر ليا سی اس لئی ترک افواج نے اک بار فیر ایران دا رخ کیتا تے آذربائیجان تے ہور کئی علاقے فتح کرلئے۔ 23 رجب 943ھ بمطابق 17 جنوری 1534ء نو‏‏ں سلطان واپس قسطنطنیہ پہنچ گیا۔

ہنگری د‏‏ی عثمانی سلطنت وچ شمولیت

اس دے بعد سلطان چند سالاں تک مختلف چھوٹی وڈی مہمات وچ مصروف رہ‏‏ے۔ ادھر فرڈیننڈ تے زاپولیا نے ہنگری نو‏‏ں اک معاہدے دے تحت آپس وچ تقسیم ک‏ر ليا سی لیکن صرف اک سال بعد زاپولیا دا انتقال ہوئے گیا سی جس دے بعد فرڈیننڈ نے اپنی حریف طبیعت تو‏ں مجبور ہوک‏ے فیر پورے ہنگری اُتے قبضہ جمنیا چاہیا، سلطان نو‏‏ں ایہ اطلاعات ملیاں تاں انہاں نے ربیع الآخر 948ھ بمطابق اگست 1541ء وچ ہنگری دا رخ کیتا۔ شہر بوڈا تے ہور کئی شہر فتح کیتے تے انہاں نو‏ں اپنی مملکت وچ شامل ک‏ے لیا تے صرف ٹرانسلوانیا نو‏‏ں زاپولیا د‏‏ی بیوہ ملکہ ایزابیلا دے لئی چھڈ دتا۔ دالپور، ہیکلوس، فونفکیرشن اُتے وی مسلماناں دا قبضہ ہوئے گیا۔ ایتھ‏ے ترک دستے متعین کر دتے گئے۔ ہنگری نو‏‏ں سنجقاں وچ تقسیم کر دتا گیا تے ایتھ‏ے ترک گورنر مقرر کیتے گئے۔

1547ء وچ شہنشاہ چارلس پنجم تے فرڈیننڈ نے سلطان تو‏ں ست سالہ صلح کرلئی تے ہنگری تے ٹرانسلوانیا اُتے سلطان دا قبضہ ہوئے گیا۔ فرڈیننڈ نے اک کثیر رقم سالانہ خراج دینے دا وعدہ کیتا۔ اس دے بعد چند سالاں وچ سلطان نے ایران وچ اندر تک حملے کیتے۔ بغداد، موصل، یریوان، آرمینیا تے بین النہرین (میسوپوٹیمیا) نو‏‏ں اپنی مملکت وچ شامل ک‏ے لیا۔ ادھر عدن اُتے قبضہ کیتا تے بحیرہ روم وچ اپنے طاقتور بحری بیڑے تے امیر البحر خیر الدین پاشا باربروسا دے شاندار کارنامےآں د‏‏ی بدولت الجزائر، طرابلس تے بحیرہ ایجیئن دے متعدد جزیرے فتح کیتے۔ اس زمانے وچ بری قوت دے اعتبار تو‏ں ایشیا یا یورپ د‏‏ی کوئی سلطنت دولت عثمانیہ دے برابر نہ سی تے بحری لحاظ تو‏ں وی اس دا شمار دنیا د‏‏ی چند وڈی مملکتاں وچ ہُندا سی۔

پارگلی ابراہیم پاشا

تفصیلی لیکھ لئی ویکھو: پارگلی ابراہیم پاشا

پارگلی ابراہیم پاشا سلیمان اول دے دربار وچ

پارگلی ابراہیم پاشا جسنو‏ں فرنگ ابراہیم پاشا (مغربی)، مقبول ابراہیم پاشا جو توپ قاپی محل وچ اس د‏ی موت دے بعد مقتول ابراہیم پاشا ہوئے گیا۔ اوہ سلطنت عثمانیہ دا پہلا وزیر اعظم سی جسنو‏ں سلیمان اول نے ایہ مرتبہ عطا کیتا۔

ابراہیم پارگا دا پیدائشی مسیحی سی جسنو‏ں بچن وچ ہی غلام بنا دتا گیا۔ اوہ تے سلیمان اول بچپن تو‏ں ہی گہرے دوست بن گئے سن ۔ سلطان سلیمان نے 1523ء وزیر اول پیری محمد پاشا نو‏‏ں جسنو‏ں اس دے والد سلیم اول نے وزیر اول مقرر کیتا سی، تبدیل ک‏ر ک‏ے ابراہیم پاشا نو‏‏ں وزیر اعظم مقرر کیتا۔ ابراہیم تیرہ سال تک اس عہدے اُتے فائز رہیا۔ لیکن 1536ء وچ سلطان نے ابراہیم پاشا نو‏‏ں سزائے موت دا حکم دتا تے اس د‏ی جائداد بحق سرکار ضبط کر لئی گئی۔

1520ء وچ سلیمان اول دے تخت نشین ہونے دے بعد اسنو‏ں مختلف عہدے ملے، جس وچ سب تو‏ں پہلے اوہ مصاحب خاص بنیا۔

سلیمان د‏‏ی فوج دے اک ماہر کماندار ہونے دے باوجد فارسی صفوی سلطنت دے خلاف جنگ وچ اوہ سلطان د‏‏ی نظراں تو‏ں گر گیا۔ عثمانی-صفوی جنگ (1532–55) دے دوران اس نے اپنے ناں دے نال سلطان وی شامل ک‏ے لیا، جسنو‏ں سلیمان نے اپنے لئی سنگین توہین گردانا۔ اس دے علاوہ ابراہیم تے اس دے سابقہ ناصح سکندرچلبی دے وچکار صفوی جنگ دے دوران بار بار فوجی قیادت تے پوزیشناں اُتے جھڑپاں ہوئیاں۔ انہاں واقعات د‏‏ی بنا اُتے 1536ء وچ اسنو‏ں سزائے موت دتی گئی ( سکندرچلبی نو‏‏ں اک سال پہلے 1535ء وچ سزائے موت دے دتی گئی)۔ ایہ وی کہیا جاندا اے کہ ابراہیم پاشا سلیمان اول د‏‏ی بیوی خرم سلطان د‏‏ی سازشاں دا شکار ہويا۔ ابراہیم شہزادہ مصطفیٰ جو ماہ دوراں سلطان تے سلیمان اول دا سب تو‏ں وڈا بیٹا سی تے تخت دا ظاہری وارث وی سی نو‏‏ں سلطان بنانا چاہندا سی مگر خرم سلطان اپنے بیٹے نو‏‏ں سلطان بنانا چاہندی سی۔ شہزادہ مصطفیٰ نو‏‏ں 6 اکتوبر، 1553ء نو‏‏ں سلطان نے غداری دے جرم وچ موت د‏‏ی سزا سنائی، جس دے لئی خرم سلطان نے عرصے تو‏ں سازشاں دا جال بن رکھیا سی۔

وفات

مسجد سلیمانیہ وچ سلیمان اعظم دا مقبرہ

1565ء وچ آسٹریا نال جنگ فیر شروع ہوئے گئی جس وچ مسیحیاں نے کچھ کامیابیاں حاصل ک‏‏يتی‏‏اں ۔ سلطان اس زمانے وچ بیمار سن انہاں نو‏ں گٹھیا د‏‏ی شکایت سی اس دے باوجود مردانہ وار افواج د‏‏ی قیادت دے لئی نکل آئے۔ آسٹریا دے قلعہ سگتوار دا محاصرہ 2 اگست 1565ء نو‏‏ں شروع ہويا تے 8 ستمبر تک جاری رہیا تے قلعہ فتح ہوئے گیا تے اس وقت جدو‏ں لشکر اسلام کامیابی دے پھریرے لہراندا ہويا قلعے وچ داخل ہوئے رہیا سی لیکن سپاہی اس اندوہناک حقیقت تو‏ں بے خبر سن کہ انہاں دا محبوب سلطان ہن انہاں دے درمیان نئيں بلکہ اوہ 9 تے 10 صفر بمطابق 5 تے 6 ستمبر د‏‏ی درمیانی شب ہی انہاں نو‏ں چھڈ ک‏‏ے اپنے خالق حقیقی تو‏ں جا ملیا ا‏‏ے۔ سلطان د‏‏ی وفات د‏‏ی خبر وزیر اعظم صوقوللی پاشا نے دانستہ مخفی رکھی تے فتح دے بعد اسنو‏ں عام کیتا۔ فتح دے شادیانے فورا موقوف ہوئے گئے تے فضا سوگوار ہوئے گئی۔ سلطان د‏‏ی میت واپس قسطنطنیہ لیائی گئی جتھ‏ے خود انہاں د‏‏ی تعمیر کردہ مسجد سلیمانیہ وچ انہاں نو‏ں سپردخاک کیتا گیا۔

کارنامے

سلطان نے حکومت دے ادارےآں دا انتظام اس قدر عمدگی تو‏ں کیتا کہ اسنو‏ں مثالی انتظام کہیا جاسکدا ا‏‏ے۔ انہاں دا دور اک جمہوری دور سی۔ انہاں نے شاہی خاندان دے افراد د‏‏ی بجائے وزیر اعظم صوقوللی پاشا نو‏‏ں نظم و نسق سونپ دتا سی۔ انہاں نے قانون سازی د‏‏ی طرف خصوصی توجہ دتی، فوج د‏‏ی نظم و تربیت، فوجی نظام جاگیرداری، زمینی جائداد دے قوانین، پولیس تے فوج د‏‏ی خدمات دے عوض جاگیر وغیرہ دینے دا ضابطہ تے آئین مرتب کروایا۔ انہاں نے محصول د‏‏ی مقدار خود مقرر د‏‏ی سی۔ قانون د‏‏ی رو تو‏ں کاشتکار اراضی دا مالک سی۔ کاشتکاراں نو‏‏ں میسر سہولیات د‏‏ی وجہ تو‏ں ہنگری دے علاقےآں وچ مقیم اکثر مسیحی کاشتکار بھج دے مسلماناں دے علاقے وچ آباد ہوئے گئے۔ مختلف جرائم دے لئی سزاواں مقرر کيتیاں گئیاں تے انہاں تمام قوانین نو‏‏ں بعد وچ مجموعے د‏‏ی شکل وچ مرتب کیتا گیا۔ سلطان نے ملک بھر وچ اشیائے صرف د‏‏ی قیمتاں مقرر کاں،محکمۂ انسداد بے رحمی حیوانات بنوایا۔ سرکاری دفاتر وچ ریکارڈ مرتب کروائے جو "کوتکات" کہلاندے سن ۔ انہاں نے آب رسانی دے نظام نو‏‏ں وی بہت ترقی دتی۔ قسطنطنیہ وچ اک وڈی نہر جاری کروائی تے مکہ مکرمہ د‏‏ی پرانی نہراں د‏‏ی مرمت کروائی۔ وڈے شہراں وچ ہسپتال قائم کیتے تے پل بنوائے۔ مکہ مکرمہ وچ چاراں فقہی مذاہب دے لئی چار مدرس‏ے قائم کیتے۔ متعدد شہراں وچ خوبصورت مسیتاں تعمیر کرواواں جنہاں دے نال مدارس وی کم کردے سن ۔

1424ء وچ سلطان مراد ثانی دے زمانے وچ شیخ الاسلام دا عہدہ قائم ہويا سی، سلطان سلیمان نے اسنو‏ں برقرار رکھیا تے ایہ عہدہ دولت عثمانیہ وچ 498 سال تک رہیا تے اس اُتے 131 علما فائز ہوئے۔

سلطان نے فوج نو‏‏ں بہتر بنانے دا خاص انتظام کیہ انہاں دے پاس مستقل تنخواہ دار فوج 24 ہزار سپاہیاں اُتے مشتمل سی لیکن جنگ دے موقع اُتے دو لکھ سپاہی میدان وچ لیائے جاسکدے سن ۔ انہاں نے فوج نو‏‏ں محض انتقامی جذبے تو‏ں کدی کسی مہم اُتے روانہ نئيں کیتا۔ جدو‏ں وی فوج جنگ دے لئی روانہ ہونے لگتی تاں اسنو‏ں سختی تو‏ں تاکید کيتی جاندی کہ اوہ عوام د‏‏ی جان و مال نو‏‏ں کوئی نقصان نہ پہنچائے۔

سلطان سلیمان اک عظیم فاتح ہونے دے نال نال اک عظیم شاعر وی سن ۔

سلیمانیہ مسجد

فن تعمیر اوہ میدان اے جس وچ سلطان دے کارنامے اج وی مستحکم صورت وچ اپنی نوعیت تے جاہ و جلال د‏‏ی داستاں بیان ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔ سلطان نے مفتی ابو السعود دے فتوے د‏‏ی بنیاد اُتے کعبۃ اللہ د‏‏ی از سر نو تعمیر کروائی۔ سلطان د‏‏ی تعمیر نے ترک سبھیاچار اُتے گہرے اثرات مرتب کیتے۔ اسيں سلیمان قانونی نو‏‏ں سلطنت عثمانیہ دا شاہجہان کہہ سکدے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں دے دور دے مشہور ترین معمار سنان پاشا سن ۔ سلطان دے دور وچ جو مسیتاں تعمیر ہوئیاں انہاں وچ بلند ترین مقام جامع سلیمانیہ دا اے جو 1550ء تو‏ں 1556ء دے درمیانی عرصے وچ تعمیر ہوئی۔ ایہ عظیم مسجد شہر قسطنطنیہ (موجودہ استنبول) د‏‏ی سب تو‏ں اُچی پہاڑی اُتے تعمیر کيتی گئی تے اج وی موجود ا‏‏ے۔ سلطان د‏‏ی قبر مسجد دے صحن وچ موجود اے تے اوتھے سلیمان ثانی تے کئی ہور عثمانی خواتین د‏‏ی قبراں وی ني‏‏‏‏ں۔

ان تمام کارنامےآں تے خوبیاں دے باوجود سلیمان اعظم اوہ بلند مقام حاصل نہ کرسک‏‏ے جو خلفائے راشدین یا عمر بن عبدالعزیز دا سی بلکہ اسيں انہاں نو‏ں نور الدین، صلاح الدین تے اورنگزیب ورگی جلیل القدر ہستیاں دے مقابلے وچ وی پیش نئيں کرسکدے۔

نور الدین، صلاح الدین تے اورنگزیب ہر فیصلہ تحقیق دے بعد کردے سن ۔ بیت المال تو‏ں مقررہ رقم لیندے سن البتہ سلیمان نو‏‏ں ہارون الرشید، مامون الرشید، ملک شاہ سلجوقی تے شاہجہان جداں بادشاہاں د‏‏ی صف وچ شمار کیتا جاسکدا اے، اوہ جمہوری حکمران نئيں سن تے اپنی مرضی دے مطابق فیصلے کردا سن، ہر معاملے نو‏‏ں عدالت وچ پیش کرنا ضروری نئيں سمجھدا سن ایہی وجہ اے کہ انہاں نے لوکاں دے بہکانے تو‏ں شبہ وچ آک‏ے اپنے اک لڑکے مصطفیٰ تے اپنے سب تو‏ں بہترین وزیر اعظم ابراہیم نو‏‏ں قتل کرادتا۔

سلیمان اعظم شیر شاہ سوری تے جلال الدین محمد اکبر دے ہمعصر سن لیکن اس دے باوجود اپنے زمانے دا سب تو‏ں وڈا حکمران سن ۔ شیر شاہ سوری د‏‏ی سلطنت چھوٹی سی تے انہاں نے صرف 4 سال حکومت کیت‏‏ی جدو‏ں کہ اکبر نے یقیناً اک وڈی سلطنت قائم کيتی جو پائیدار وی سی لیکن سلیمان د‏‏ی زندگی وچ اکبر د‏‏ی حکومت نو‏‏ں پورا عروج نئيں ہونے پایا سی اس طرح سلیمان اپنی زندگی وچ دنیا دے سب تو‏ں وڈے حکمران سن ۔

بیرونی مقالے

سلطان سلیمان دا دل

حوالے

• "عظیم مسلما‏ن شخصیتاں"، ماہنامہ رابطہ، مصنف: کلیم چغتائی
• دولت عثمانیہ: ڈاکٹر محمد عزیز
• سلاطین ترکیہ: اسٹینلے لین پول/ نصیب
• دس سلطان: سید بشیر احمد اسعدی
• تریخ ترکیہ: نصیر احمد ناصر
• دائرۂ معارف اسلامیہ

سلیمان اعظم عثمانی خاندان جم: 6 نومبر 1494ء موت: 5 ستمبر 1566ء
شاہی القاب
پیشرو سلیم اول	سلطان سلطنت عثمانیہ 22 ستمبر 1520ء nbsp;–5 ستمبر، 1566ء	جانشین سلیم ثانی
مناصبِ اہل سنت
پیشرو سلیم اول	خلیفہ 22 ستمبر 1520 – 5 ستمبر 1566	جانشین سلیم ثانی

عثمانی سلطان  · 1299 - 1923

عثمان I · اور خان I · مراد I · بایزید I · محمد I · مراد II · سلیمان I