Wikipedysta:ToAr/brudnopis/1

Prawa człowieka odnoszą się do "podstawowych praw i wolności wszystkich ludzi, do których są oni uprawnieni". Przykładem praw i wolności, które częstą są traktowane jako prawa człowieka obejmują prawa obywatelskie i polityczne, takie jak prawo do życia i wolności, wolności wypowiedzi, równości wobec prawa; oraz prawa społeczne, kulturowe i ekonomiczne, które obejmują prawo do życia kulturalnego, prawo do jedzenia, prawo pracy, prawo do edukacji.

Magna Charta Libertatum lub Wielka Karta Swobód była jednym z pierwszych dokumentów w Anglii, który zawierał zobowiązania monarchy do przestrzegania pewnych praw, które odnosiły się do swoich poddanych

Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności i swych praw. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa.

Artykuł 1 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka Organizacji Narodów Zjednoczonych (UDHR)

Historia praw człowieka

Cylinder Cyrusa w Muzeum Brytyjskim w Londynie.

Historia praw człowieka obejmuje tysiące lat i opiera się na religijnych, kulturowych, filozoficznych i prawnych wzmiankach zapisanych w całej historii ludzkości. Za prawa człowieka możemy uważać zapisy w kilku starożytnych dokumentach, a później różne koncepcje włączone do religii i filozofii. Wśród tych dokumentów są Cyrus butli z 539 p.n.e., który zawiera deklarację polityczną perskiego cesarza Cyrusa II Wielkiego po zajęciu przez niego Babilonu; Edykt z Ashoka wydany przez władcę indyjskiego imperium Maurjów - Aśoka między 272 a 231 p.n.e.; oraz Konstytucja medyneńska wydana w 622 roku przez Mahometa regulująca prawa wszystkich grup mieszkających w Yathrib (później znanego jako Medyna), w tym muzułmanów, Żydów i Pogan. Angielska Wielka Karta Swobód wydana w 1215 roku ma szczególne znaczenie w historii angielskiego prawa, ale również w historii prawa międzynarodowego i prawa konstytucyjnego do dnia dzisiejszego.

Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela zatwierdzona przez Zgromadzenie Narodowe Francji dnia 26 sierpnia 1789 roku.

Wiele obecnych praw człowieka oraz obecne interpretacje praw człowieka mogą być stosunkowo przestarzałe do obecnej sytuacji. Brytyjska Karta Praw (Ustawa Deklaracja Praw i Wolności oraz rozstrzygnięć dotyczących sukcesji do korony) z 1689 roku stworzyła nielegalne pole do nacisku ze strony rządu w Wielkiej Brytanii. Dwie ważne rewolucje wystąpiły w XVIII wieku, w Stanach Zjednoczonych (1776) oraz Francji (1779), które doprowadziły do przyjęcia odpowiednio Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych i Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela, w których zawarto odpowiednie prawa człowieka. Dodatkowo Karta Praw Stanów Zjednoczonych Ameryki z 1776 roku utworzyła szereg podstawowych praw i wolności.

Zostały one rozwinięte w filozofii praw człowiek przez filozofów takich jak Thomas Paine, John Stuart Mill i Hegel na przełomie XVIII i XIX wieku. Termin prawa człowieka prawdopodobnie wszedł do użycia między 1791 rokiem kiedy ukazała się książka Thomasa Paine'a Prawa człowieka a 1831 rokiem kiedy to William Lloyd Garrison pisząc dla gazety The Liberator powiedział, że próbuje pozyskać czytelników dla "wielkiej sprawy - praw człowieka".

Wielu grupom i ruchom udało się wiele osiągnąć w kwestii praw człowieka, co doprowadziło do głębokich przemian społecznych w XX wieku w imię praw człowieka. W Europie Zachodniej i Ameryce Północnej związki zawodowe doprowadziły do powstania praw pracowniczych, prawa do strajku, ustalenia minimalnych warunków pracy oraz regulacje w zakresie zatrudniania dzieci. Kobiety również walczą o swoje prawa i z sukcesem udaje im się uzyskać dla wielu kobiet prawo do głosowania. Ruchom narodowowyzwoleńcze w wielu krajach wyzwalają się spod panowania kolonialnego. Jednym z najbardziej wpływowych był ruch Mahatma Gandhiego, który chciał wyzwolić Indie spod brytyjskiego panowania. Ruchy mniejszości religijnej i prześladowań rasowych odniosły sukces w wielu częściach świata, wśród nich Civil rights movement oraz ostatnio bardzo różnorodne ruchy tożsamości politycznej, w imieniu kobiet i mniejszości w Stanach Zjednoczonych.

Ustanowienie Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża, Kodeksu Liebera oraz po raz pierwszy Konwencji w Genewie stworzyły podwaliny międzynarodowego prawa humanitarnego, które było dalej rozwijane podczas dwóch wojen światowych.

Wojny światowe, ogromne ofiary w ludziach oraz łamanie praw człowieka, które miało miejsce podczas wojen było siłą napędową do rozwoju nowoczesnych instrumentów ochrony praw człowieka. Liga Narodów powstała w 1919 roku w trakcie negocjacji nad traktatem wersalskim po zakończeniu I wojny światowej. Celami Ligi uwzględniały rozbrojenie, zapobieganie wojnie poprzez zapewnienie wspólnego bezpieczeństwa, rozstrzyganie sporów w drodze negocjacji pomiędzy krajami, dyplomacja i poprawa dobrobytu globalnego. W Karcie zostało zapisane poparcie dla promocji wielu praw, które zostały później zawarte w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka

W 1945 roku podczas konferencji jałtańskiej siły alianckie zgodziły się na powstanie nowej instytucji na miejsce Ligi Narodów. Ta instytucja to Organizacja Narodów Zjednoczonych. Organizacja Narodów Zjednoczonych odegrała ważną rolę w tworzeniu międzynarodowych praw człowieka od momentu jej powstania. Po wojnach światowych Organizacja Narodów Zjednoczonych i jej członkowie bardzo rozwinęli instytucje prawne, które teraz tworzą międzynarodowe prawo humanitarne i międzynarodowe prawa człowieka.

Międzynarodowe normy praw człowieka

Prawo humanitarne

Oryginał konwencji genewskiej z 1864 roku.

'Konwencja genewska powstawała między 1864 a 1949 roku w wyniku wysiłków podejmowanych przez Henriego Dunanta, założyciela Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża. Konwencja chroni prawa człowieka osób, które są zaangażowane w konflikt zbrojny i jest oparta na konwencjach haskich z 1899 i 1907 roku, które były pierwszym staraniem sformalizowania prawa wojennego i zbrodni wojennych w rodzącym się prawie międzynarodowym. Konwencja została skorygowana w wyniku II wojny światowej i ogłoszona ponownie społeczeństwu międzynarodowemu w 1949 roku.

Konwencja genewska określała to co dzisiaj nazywamy prawem humanitarnym. Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża jest organem kontrolnym przestrzegania konwencji genewskiej.

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka

"To nie jest traktat...[w przyszłości] może stać się międzynarodową Magną Cartą." Eleanor Roosevelt z hiszpańskim tekstem Powszechnej Deklaracji w 1949 roku.

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (UDHR) nie jest wiążącą deklaracją przyjętą przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 1948 roku, częściowo w odpowiedzi na zbrodnicze wydarzenia podczas II wojny światowej. Chociaż UDHR należy do niewiążących rezolucji jest obecnie uważana za główny element międzynarodowego prawa zwyczajowego, które może być przywoływane w odpowiednich okolicznościach przez krajowe i inne sądownictwa. UDHR wzywa państwa członkowskie do promowania praw człowieka, cywilnych, ekonomicznych i socjalnych, a potwierdzenie tych praw jest częścią "fundamentu wolności, sprawiedliwości i pokoju na świecie". Deklaracja była pierwszym międzynarodowym prawnym staraniem, aby ograniczyć zachowanie państwa i wyznaczyć zakres obowiązków wobec swoich obywateli.

...przyrodzonej godności oraz równych i niezbywalnych praw wszystkich członków wspólnoty ludzkiej jest podstawą wolności, sprawiedliwości i pokoju świata

Preambuła do Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, 1948

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka została ukształtowana przez członków Komisji Praw Człowieka wraz z byłą Pierwszą Damą Stanów Zjednoczonych - Eleanorą Roosevelt, która rozpoczęła dyskusję nad Międzynarodową Kartą Praw. Członkowie Komisji Praw Człowieka nie zgadzali się z kształtem Karty Praw oraz z narzuceniem jej wszystkim państwom. Komisja rozpoczęła tworzenie szkieletu Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka oraz traktatów jej towarzyszących, jednak w krótkim czasie to Deklaracja stała się jej priorytetem. Kanadyjski profesor prawa John Humprey i francuski prawnik René Cassin byli odpowiedzialni za poszukiwanie wielu krajowych współzależności oraz odpowiednio za strukturę dokumentu, gdzie artykuły deklaracji interpretowane były ogólnymi zasadami zawartymi w preambule. René Cassin uporządkował dokument, włączając podstawowe zasady godności ludzkiej, wolności, równości i braterstwa, które zostały zawarte w pierwszych dwóch artykułach, a w kolejnych zawarł prawa odnoszące się do osób fizycznych, praw osób fizycznych w stosunku do siebie nawzajem i do grup, prawa duchowe, prawa polityczne, publiczne i gospodarcze, prawa społeczne i kulturowe. W ostatnich trzech artykułach René Cassin zawarł prawa w kontekście ograniczeń, obowiązków, porządku społecznego i politycznego, w którym mają one być realizowane. John Humprey i René Cassin zaplanowali, aby prawa zawarte w Deklaracji były legalnie wykonywane za pośrednictwem kilku środków, tak jak ma to odzwierciedlenie w trzecim akapicie preambuły:

Zważywszy, że konieczne jest zawarowanie praw człowieka przepisami prawa, aby nie musiał - doprowadzony do ostateczności - uciekać się do buntu przeciw tyranii i uciskowi...

Preambuła do Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, 1948

Niektóre fragmenty Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka były badane i zostały napisane przez międzynarodowy komitet złożony z ekspertów w dziedzinie praw człowieka, włączając reprezentantów wszystkich kontynentów oraz głównych religii, ale również w oparciu o konsultacje z autorytetami, takimi jak Mahatma Gandhi. Zawarcie w deklaracji wszystkich praw obywatelskich, politycznych, gospodarczych, społecznych i kulturowych było oparte na założeniu, że podstawowe prawa człowieka są niepodzielne oraz że wymienione prawa człowieka są ze sobą nierozerwalnie związane. Zasada ta nie wzbudziła sprzeciwu państw członkowskich (została jednogłośnie przyjęta, przy jednym głosie wstrzymującym z krajów socjalistycznych, Republiki Południowej Afryki, w której panował Apartheid oraz Arabii Saudyjskiej), lecz zasada ta stała się później przedmiotem znaczących sprzeciwów.

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka została podzielona na dwa odrębne i różne pakty, Pakty Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych. Wobec sprzeciwów bardziej rozwiniętych państw, które zakwestionowały znaczenie i stosowność niektórych praw człowieka, taki jak prawo ludzi do samostanowienia i niezależności nad ich zasobami naturalnymi.

Prawa człowieka

Prawa człowieka to system prawa, zarówno krajowego jak i międzynarodowego, mający na celu promowanie praw człowieka.

Traktaty dotyczące praw człowieka

W 1966 roku Organizacja Narodów Zjednoczonych przyjęła Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (MPPOiP) oraz Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych, oprócz tych dwóch dokumentów prawa zawarte w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka wiążące dla krajów, które tą deklarację podpisały stworzyły prawa człowieka.

Od tamtej pory na poziomie międzynarodowych zostało zaproponowanych wiele innych traktatów (aktów prawnych), znane jako instrumenty ochrony praw człowieka. Niektóre z najbardziej znaczących to:

• Konwencja w sprawie Eliminacji Wszelkich Form Dyskryminacji Rasowej (CERD) - przyjęta w 1966 roku, weszła w życie w 1969 roku,
• Konwencja w sprawie Eliminacji Wszelkich Form Dyskryminacji Kobiet (CEDAW) - weszła w życie w 1981 roku,
• Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur (CAT) - przyjęta w 1984 roku, weszła w życie w 1984 roku,
• Konwencja o prawach dziecka (CRC) - przyjęta w 1989 roku, weszła w życie w 1989 roku,
• Międzynarodowa Konwencja o Ochronie Praw Wszystkich Pracowników Migrujących i Członków ich Rodzin (ICRMW) - przyjęta w 1990 roku.

Wykonywanie praw człowieka

Egzekwowanie wykonywania międzynarodowych praw człowieka jest obowiązkiem każdego państwa narodowego, a podstawowym obowiązkiem tego państwa jest wcielanie tych praw w życie. Obecnie nie ma międzynarodowego sądu, który chroniłby prawa człowieka (Międzynarodowy Trybunał Karny zajmuje się sądzeniem zbrodni przeciwko ludzkości, zbrodni wojennych i ludobójstwa). Chociaż Rada Europy jest odpowiedzialna za Europejską Konwencję Praw Człowieka i Europejski Trybunał Praw Człowieka, który jest sądem ostatniej instancji w kwestii praw człowieka (zobacz więcej w sekcji Europa poniżej).

W praktyce, wiele z praw człowieka jest trudnych do wyegzekwowania prawnie z powodu braku porozumienia w stosowaniu pewnych praw, braku odpowiednich uregulowań prawnych w danym kraju i braku organów upoważnionych do podejmowania działań prawnych w celu egzekwowania tych praw.

Uniwersalna Jurysdykcja

Uniwersalna Jurysdykcja jest kontrowersyjną zasadą w międzynarodowym prawie, która stanowi domaganie się sądzenia przestępstw osób, których domniemane zbrodnie zostały popełnione poza granicami kraju, w którym są ścigane, niezależnie od narodowości, hraju zamieszkania oraz jakichkolwiek innych związków ze ścigającym krajem.